Belge Yaynlar: 165 BirinciBask:Eyll 1992

MARKSZM VE GERLLA SAVAI (New York, 1969) Bask : Glen Ofset / Kapak : Yusuf Aslan / Kapak Bask : Orhan Ofset / Cilt : Emek / BELGE ULUS-LARARASI YAYINCILIK : Bamusahip Sokak, Talas Han 16/302 Caaloglu STANBUL / Tel ve Faks: 511 63 20

Derleyen William Pomeroy

MARKSZM VE GERLLA SAVAI

Trkesi:

A. Sarali

GR

William J. Pomeroy

Dnya siyasetinde devrimci silhl mcadele, yaklak olarak 30 yldan beri nemli bir yer igal etmitir. II. Dn-ya savann patlamasndan bu yana elliden fazla lkenin halk, kendilerinden esirgenen demokratik zgrlkleri elde etmek veya ulusal kurtulua kavumak iin ya geni, ya da snrl ller iinde gerilla savana yahut baka trden silhl mcadelelere bavurmutur. Bu olay dizileri iinde en dikkate deer olanlarna ise, silhl halk mcadelesine ilikin Marksist kavramlar yol gstermitir.

Yz yl akn bir sredir, devrimci deiimde silhl mcadelenin rol Marksistler arasnda deimez bir tart-ma konusu olagelmitir. Her zaman kendine zg yer, zaman ve koul zellikleri olan belirli devrim ortamlarna ilikin olarak ortaya kan bu sorunun, karmak bir sorun olduu aktr. Buna ramen. Marksist-Leninist dncede gerek deneyle snanm olmak zere belirli zmleme ve yakla-m ilkeleri iyice yerlemitir. Bundan trdr ki; Marx, Engels ve Lenin'in devrimci harekette silhl mcadelenin ne yolla yaplaca hakknda yazdklarn bilmek yararl olacaktr. Ayrca Marksizm-Leninizm ilkesine bal devrimci hareketlerin I. dnya savandan sonra ve gnmzde orta-ya kan devrim durumlarna nasl uygulanmaya alld-nn da incelenmesi gerekir. Bu kitap ite byle bir kavray salamak amacndadr.

Hemen balangta belirtmek gerekir ki; tarih, gerilla savann kendi bana, mutlaka devrimci bir mcadele ekli olmadn gsterir. Tarihin her devresinde gerilla sava, gl bir hasmn rgtlenmi kuvvetlerine kar savamak zere, daha zayf bir ekilde silhlanm olan halkn setii klsik mcadele yolu olagelmitir. Bu gerillaclar ou zaman salt asker anlamdaki savaa yardmc olarak hizmet

5

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

grmler, bazen de devrimci hareket tarafndan olduu gi-bi, gerici ve kar-devrimci gler tarafndan da kullanl-mlardr. Ekyalk da ou zaman bir gerilla nitelii ta-maktadr.

Conquistadorclar(1) andan beri btn smrgeci ve emperyalist gler, boyun edirmek istedikleri halklarn ge-rilla direnii ile karlamlardr. Bundan baka toplumdaki btn snflar zaman zaman gerilla mcadelelerini rgtlemi, bunlara katlm veya desteklemilerdir. rnein bu mcadeleler, kalknan ulusal burjuvazi tarafndan ynetilen ve iilerle kyllerin destekledii birok burjuva demokra-tik devriminin balca zelliklerindendir. 1776'daki Ameri-kan devrimi, yzyln banda Amerikan emperyalist sald-rsna kar Filipin'in bamszlk sava, ayn ada ngiliz-lere kar giriilen Boer sava, ya da daha yakn bir rnek vermek istenirse, Cezayir kurtulu sava hep bu zellii tamaktadr.

Toplumdaki devrimci glerin, kapitalizmden sosyalizme dnmeyi gerekletirdii ada tarih sahnesinde her tr-l kitle mcadelesinin olduu gibi, gerilla savann da ka-rakteri, Marksist dnce ve Komnist hareketin buna ge-tirdii fikir ve rgtlenme yntemleri ile belirlenmektedir. i ve kyllerin zellikle az gelimi lkelerde, en gl askeri kuvvetler karsnda direnme ve zafere ulama konu-sunda gsterdikleri artc yetenek ve azim, ou kez ii snf ideolojisini benimsemi, zalim ve yamac emperyalist sistem yerine, sosyalizmin insanclln getirmeyi, ak seik bir biimde amalayan nderler tarafndan siyasi bilince kavuturulmu kitlelerin hareketlerini ynetici nitelikte olan devrimci trden rgtlerin eseridir.

Toplumsal hakszlklarn kkl bir ekilde yerletii b-tn lkelerde, herhangi bir zamanda, devrime elverili bir durum bulunmasa bile, kendi yaama koullarn deitir-mek umuduyla silha sarlacak kiiler kabilir. Bu tr ey-lemlere; ister kendiliinden domu, ister gizlice plnlanm olsun, Marksist-Leninistler tarafndan bireysel umutsuzluk durumlar veya servencilik gzyle baklr. Bunlar toplum-

(1) Amerika'y zapteden spanyol fatihler (Fernand Cor-tez, Pizzarro, De Soto gibi) iin kullanlan bir deyim. (ev.)

6

Pomeroy: GR

sal sorunlarn zm yollar deil, belirtileri olmak duru-mundadrlar. phesiz, gerici bir devletin ya da faist tr-den sivil haydutlarn, zecr iddet hareketlerine kar, silh-l savunmann bir zorunluluk haline geldii durumlar da vardr. Bu silhl savunma hakk, ayn zamanda mmkn olan en geni yasal ve sivil kitle glerini, gerici saldrya kar harekete getirmeye alan marksistler tarafndan ta-mamen desteklenmektedir. Ancak, birka kiinin silha sa-rlmas, azimli halk kitleleri devrimci amalar dorultusun-da bir mcadele hareketi iinde olmadka ve silhl eylem

bu harekete, onun vazgeilmez nitelii olarak bal bulun-madka, devrim demek deildir.

Marksizm-Leninizmin, koullar ne olursa olsun, iddet ve silh kullanma yntemleri uygulamakla bir tutulmas g-ln bir tahrif olur. Ayn ekilde, Marksizm-Leninizm adna, ayrm gzetmeksizin silhl mcadeleye girimek eilimi de ciddi bir hatadr. Silhl mcadele iin zorunlu koullarn hazr bulunduu zel ve aka belirlenmi durumlarda, eer halk kitleleri iin baka kar yol kalmamsa, devrim-ci amalar hedefleyen silhl mcadele yoluna bavurulabi-lir. Bu dnce, kitaptaki semelerin de gsterecei gibi. silhl devrim mcadelesi karsnda Marksist-Leninist tav-rn temel k noktasdr.

uras hatrlarda tutulmaldr ki: bu derleme, gerilla savann veya devrimlerin tarihi olmak iddiasnda olmad gibi, gerilla savan yrtmekle ilgili forml, ilke ve teo-rileri ortaya koymay veya tarihteki btn devrimci mcade-leleri, hatta II. dnya savandan bu yana beliren, ya da ki-tabn hazrlan srasnda gelimekte olan mcadeleleri kap-samay da amalamamaktadr. rnein, gnmzde Ortado-udaki Arap kurtulu hareketi iin yaplan gerilla mcade-lesinin pek ok evreleri, en bata malzeme yetersizlii do-laysyla kitaba alnmamtr. Kitabn asl amac, silhl m-cadelenin, yz yl akn bir sre boyunca son derece dei-ik durumlarda nasl doduunu ve Marksist-Leninist ilkele-rin, yeni deneylerin altnda, ada silhl mcadelede beliren tartmal sorunlar tanmlamak iin nasl kullanla-bileceini gstermek suretiyle, silhl mcadele konusunda ileri srlen bu ilkeleri akla kavuturmaktr.

7

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

1.

Marksist dncenin tek bir ynn veya Marksist teo-riden kan herhangi bir uygulamay, dierlerinden ayr ola-rak incelemeye almakta tehlike vardr; zira, gerekte kar-mak olan ve birok zellikleri bulunan durumlarda tek bir etkenin nemini abartmak mmkndr. Bu tehlike en ok, bir devrim durumunda uygulanacak taktikler sorununda g-ze arpar. Bu taktiklerin, istikrarszlk noktasna gelip da-yanm toplumsal koullar ve glerle ilgili dikkatli bir de-erlendirmeyle temellenmesi gerekir.

Bir trn de gerilla savann tekil ettii silhl m-cadele taktikleri, teori ve pratiin nazik noktalardr. Bun-larn douraca sonular herhangi baka bir mcadele ek-lininkine nazaran ok daha ciddi ve geni evreleri etkileyi-ci nitelikte olabilir. Silhl devrimci mcadele, kart g-lerden birinin gerekten yok olmasyla sonulanabilir; bu bakmdan, grev. gsteri, veya bu gibi nisbeten bar siya-sal mcadelelerdeki baar ya da baarszlk, silhl mca-deledeki zafer ya da yenilgi ile ayn anlam tamaz.

Bu nedenledir ki. gerek Karl Marx gerekse Friedrich Engels, ii snfn zamansz ve desteksiz silhl eylemlere srklenmemek ve bu yolda yaplan kkrtmalara kaplma-mak zere devaml olarak ihtiyatl bulunmaya aryorlar-d. Burjuvalarn 1890'larda, kendi snrl karlarn gerek-letirmek iin talyan iilerini rastgele bir bakaldrma ha-reketine katlmaya armalar zerine Engels onlar yle uyaryordu: Grevimiz btn gerek halk hareketlerini des-teklemek olduu kadar, partimizin ancak ekillenmi bulu-nan ekirdeini korumak, onu bo yere feda etmemek ve proleteryann verimsiz mahalli ayaklanmalarda harcanmasna izin vermemektir. Fakat eer gerekten ulusal bir hareket sz konusu ise, halkmz buna kapal kalmayacak ve parola-ya ihtiya duymayacaktr. (2) Hereyden nce Marx ve En-gels herhangi bir ii snf hareketinin, bu hareketi ka-

(2) Karl Max ve Friedrich Engels, Selected Corresponden-ce, 1846-1895, International Publishers, 1935, s.. 522-23

8

Pomeroy : GR

nlmaz ve zorunlu klan belirli koullarn sonucu olduunu iddia ediyorlard. Daha 15 Eyll 1850'de, Komnist Birlii, Londra Merkez Komitesindeki bir tartmada Marx, derhal ayaklanmak isteyen solcu bir aznla yle kar kmt:

Aznlk eletirici bir tavr yerine dogmatizmi, maddeci-lik yerine idealizmi koyuyor. Devrimi balatc g olarak halihazr koullar gznnde bulunduraca yerde, bu gc salt irade'de gryor. Biz; iilere, 'sadece iinde bulundu-unuz koullar deitirmek iin deil, kendinizi deitirmek ve siyasal iktidara hazrlamak iin 15-20-50 yllk i sava-lardan ve ulusal savalardan gemeniz gerekir' derken, siz, aksine onlara, 'iktidar derhal ele geirmeliyiz, aksi halde yan gelip yatalm daha iyi' diyorsunuz. Nasl demokratlar halk szcn kutsallatrdlarsa. siz de ayn eyi proleter szc iin yaptnz. Yine onlar gibi devrimci geliimin ye-rine devrimci sloganlar koyuyorsunuz.

Silhl devrimci mcadele laktiklerine ilikin ilk Mark-sist formllendirmeler, Avrupa'daki 19. yzyl burjuva de-mokratik devrimlerini destekleyen ii snf mcadeleleri srasnda ortaya kondu. Yeni doan sanayi burjuvazisi, ikti-dar feodal aristokrasinin elinden almaya urayordu. Ayaklanma sanatnn sk sk sz edilen Marksist tanm bu dnemde yaplmtr. Aslnda bu tanm, Marx ve Engels'e gre 1848 de feodal junkerler(3) ve dier gerici gler tara-fndan hazrlanan kar-devrimle savarken Alman burjuva-zisinin kent iileriyle ittifak kurarak kullanmas gereken taktiklerin betimlenmesinden ibarettir. Gelien ii snf 1840'lardaki mcadelelerde, kendi payna, iktidar ele geir-meye uramyor, buna karlk yeni rejimde eit temsil hakkna ve menfaatlere kavumak iin devrimin alann ge-niletmeye abalyordu. Marx ve Engels bu umut krc de-neylerin yer ald bir ortam iinde, toplumda bakaldrn bir g olarak ii snfnn durumunu ve roln inceliyor. bu snfn kapitalizm'den sosyalizme doru ilerleyie nder-lik ederken ve kendi iktidar iin mcadelesini yrtrken kullanaca taktikleri gelitiriyorlard.

Marx ve Engels, daha balangta, ii snfnn tarihsel grevini yerine getirmek iin, silhl mcadele taktiklerini

(3) Feodal Junkerler: Almanya'da feodal sistemi yaatan askeri soylular. (ev.)

9

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

kullanmaya hazr olmas gerektiinden emindiler. 1847 Ko-mnist Manifestosunda, Marx ve Engels komnistlerin he-deflerine ancak mevcut toplumsal koullar zorla devirerek ulaabileceklerini iln ediyorlard. Bununla birlikte Marx ve Engels zor'dan, kendilerini izlemi olan belli bal Mark-sistler gibi, ii snf mcadelesinin ald trl biimleri anlamaktaydlar; yani zor, silhl ayaklanmay olduu kadar, kitle gsterilerini, genel grevleri, hatta nisbeten pasif boy-kotlar ve zellikle de btn bunlarn karmn kapsamna almaktayd. Dolaysyla, mcadele biimlerinden yalnzca bi-rini alp, bunu gklere kartmak, Marksist tutumu tahrif etmek olur. Marx ve Engels devrim dnemlerinde snfsal glerin tutumlarn anlamaya alarak, alarndaki btn devrimleri ve silhl ayaklanmalar son derece yakndan ve dikkatle izlediler. i snfndan gelen militan eylemle ilgili belirtileri vmekle birlikte, asl ilgilendikleri konu, ii snfn rgtlemek ve siyasal bilince kavuturmak, zamansz ve kendiliinden eylemler yerine, bu snfn gcn dikkat-le hesaplayarak bilimsel bir biimde kullanmak ve ii sn-fna nderlik edecek kadroyu salamak amacyla ideolojik olarak, silhlandrlm siyasal ncler yetitirmekti.

Marx ve Engels'in bunu gerekli grmelerinin nedeni, phesiz, iilerin 1840'lardaki silhl ayaklanma mcadele-sinde uradklar baarszlklar olmutur. Asker strateji ve taktikler konusunda kabul edilmi bir uzman olan Engels. yllar sonra, yzyln ortalarna kadar silhl ayaklanmann birinci zellii olan barikat taktiklerinin yetersizliklerini ay-rntl olarak aklad. Engels, burjuva siyasal iktidarnn glenmesinden nce, barikat taktiklerinin zellikle moral gc olarak etkili olduunu grmt. Barikat taktii asln-da, kitle rgtne dayanmayan, azimli kk devrimci grup-larn feodal otoriteye meydan okumakta kulland bir kata-lizrden baka birey deildi ve ancak, eer o ada, ehir-lerdeki burjuva mlkiyetini koruyan kent milisleri ayaklan-may desteklemeye ikna edilebilselerdi, baarl olabilirdi. Feodal devletin ounlukla ak alanlarda manevra yapmak zere yetitirilmi ve olduka ilkel ateli silhlarla donatl-m milislerden ve kiralanm cretli askerlerden tekil edil-mi bulunan silhl kuvvetlerini dahi, az saydaki isyanclar tarafndan hakim olunan nemli bir noktaya dayanlarak yaplacak devrimci bir aryla elde etmek mmkn olabi-

10

Pomeroy: GR

lirdi. Bununla birlikte profesyonel ordularn elinde bulunan yksek kalibreli modern silhlar, burjuvazinin, glerini i-ilere kar feodal gelerle birletirdii yeni koullar kar-snda bu eski barikat taktiklerinin terkedilmesi sonucunu dourmu ve belirli bir aznlk tarafndan yaplan ayaklan-malar, mnferit ksa vadeli eylemler haline getirmitir. (Ancak Engels'in yukardaki dncelerini belirtmesinden on yl sonra, 1905 Rus devriminde, mcadelenin deien koullar karsnda, onun ktlemi olduu barikat taktik-ieri yeniden gzden geirilerek etkinliklerini yeni bir biim allnda tekrar kazanacaklardr.)

i snfnn, burjuva gcnn trl dallaryla ekiebil-mesi iin daha nce, nisbeten uzun bir hazrlk, rgtlenme ve mcadele deneyi devresi geirmeye ihtiyac olduu orta-dadr. Buna temel olmak zere Birinci Enternasyonal (1864 -1376) sendikalar yoluyla ekonomik mcadeleyi, seimlerde ve uluslararas dayanma gsterilerinde ii snf partileri-nin siyasal mcadeleye itirakini tevik etmitir. Arlk u anlalmtr ki, burjuvazinin gl devlet rgt; askeri bask kapasitesi ile birlikte, rgtl ve glenmi bir i snf hareketiyle kar karya gelmek durumundadr.

Bu ada gerilla sava Marx'n ve Engels'in de dikkat-lerinden kam deildir: Her ikisi de gerilla savan, ya-banc istil veya igali karsnda, ulusal direni koullar al-tnda yaplacak halk mcadelesinin bir ekli olarak kaydet-milerdir, Marx, bunun zellikle Napolyonun fetih hareketine kar spanyol direniinde tuttuu yerin nemi zerinde durmu, fakat incelemesi srasnda gerilla savann ou kez ekiyalk, ya da bireysel ihtiras sahibi askeri liderler istis-mara altklar zaman praetorianism (zel ordularn r-gtlenmesi) eklini alarak yozlamas durumuna da iaret etmitir. Engels Fransz halknn 1870 Alman istilsna ver-dii ulusal karl savan meru ekli diye anarak be-lirtmitir. Yine Engels, Lincoln'n Birlik ordular gneye saldrdnda, kle sahipleri birliine kar yoksul beyazlar arasnda gelitirilmek istenen gerilla savann baarszl-n sz konusu etmitir.(4) Marx ve Engels gerilla savan bir halk mcadelesi ekli olarak tasvib etmilerdir: fakat

(4) Karl Marx ve Friedrich Engels, The Civil War in the United States, International Publishers, 1937, s. 244-15

11

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

bunu ii snfnn ancak rgtlenmi halk kitlelerini belirli bir zamanda belirli bir eyleme sokmak anlamndaki bakal-drma hareketi ile gerekletirebilecei bir glenme taktii olarak grmemektedirler.

Marx'n, silhl mcadelenin ii snf tarafndan kulla-nlmas hakkndaki gr as, belki en iyi rneini 1871-deki Paris Komn deneyinde bulmutur. Komnn arife-sinde Marx, bir proleter partiden ve yeterli bir kitle rg-tnden yoksun olan Parisli iileri, yapacaklar devrimin za-mansz olduu konusunda uyarmt. nk balarnda Fran-sa-Prusya savandaki ezici Alman zaferinin yaratt karmaa iinde, kar devrimci aristokratlardan ve kapitlasyonist burjuvaziden g alarak hkmet darbesi teklif eden kiiler bulunmaktayd.

Bununla birlikte Paris Komn gerekletiinde Marx bunu sonuna kadar destekledi ve dzene bakaldrma cre-tini gsteren Paris'li iilerin cesaretini kutlad. O, sadece ii gcn krmak iin gsterilen ilk abann isyan sana-tlarm balca ilkelerini gzlemlemekteki baarszln ve Versaille'deki gerici hkmeti ezmek iin kesin bir silhl mcadeleyi ynetmekte gsterilen ar lmll(5) eletir-mitir.

Marx ve Engels'in bir yandan, olgunlamam, kt ha-zrlanm devrimden ve silhl mcadele taktiinin zamansz uygulanmasndan kanmalar yansra, te yandan ii sn-fnn yklendii her trl gerek devrimci hareketi destek-lemeleri; iilerin kullanabilecei her trl iddet yolunu honutsuzlukla karlayan sa-kanat sosyalistlerinin davran-laryla kesin olarak zt dmektedir.

Marksist tutum, bir yandan anaristlerin ceberrut iddet kullanma yoluna, te yandan sa-kanat teorisyenlerinin, i-birliki snflar yararna, her trl iddet hareketinden e-kinmelerine kar gelimi bir tutumdur.

2.

Silhl mcadelenin her trl eklinin ve dier mca-dele ekillerinin ii snf tarafndan kullanl, ak olarak,

(5) Marx and Engels, Selected Correspondence, s. 307

12

Pomeroy : GR

ii snfnn burjuva demokratik devrimine nclk ettii 1905 Rus devriminde ortaya kmtr. Her trl devrimci hareket tarafndan ok dikkatli bir ekilde incelenmesi ge-reken bu tarihsel taknlk anda, btn mcadele biim ve taktikleri sahneye kmtr: Kitle gsterileri, lke apn-da genel grevler, barikat kavgalar, orduda ve donanmada isyan, kyl ayaklanmalar, birok ehir ve kasabalarda i-i-kyl ittifak tarafndan yrtlen birleik isyanc eylemler, ve en nemlisi, gerilla savalar.

zellikle Moskova'da, terkedilmi barikat taktikleri, mnferit yerel bir noktada deil, fakat btn iinde, ar-tc bir etkenlikle yeniden kullanlm, barikatlar, halkn in-san gc bakmndan aktif olarak desteklemesiyle, btn blgeyi kaplamtr. Kitle mcadelesinin deiken ve ulus apnda bir hareket olduu gznnde tutulursa, Ruslarn Sosyal Demokrat i Partisi ve zellikle partinin, Lenin'in nderliindeki Bolevik kanad ile dier devrimci gruplar tarafndan yrtlen dikkatli propaganda ve rgtsel al-mann baars daha iyi anlalr. rgtlenmi kyl birlik-lerinin gelitii krsal blgelerdeki kyl ayaklanmalaryla, ehirlerdeki silhl proleter isyanlarnn ayn zamana d-mesi, ii-kyl ittifaknn ileri durumunu gsterir.

nceki devrede Lenin, kitle rgtlemesini nemseme-yen bozguncu kk aydn gruplar tarafndan terrcln kullanlmasna kar baaryla savamt. Nitekim 1905-1906 larda Lenin, ehirlerde kk ii guruplar tarafndan kit-le mcadelesinin bir blm olarak gerilla savann yrtl-mesini btn kalbiyle desteklemi ve bizzat Bolevikler her yerde sava mfrezeleri rgtlemilerdir.

Bu ada Lenin tarafndan silhl mcadele hakknda yazlm birok dikkate deer makalenin en nemlisi 1906 da yaynlanm olan Gerilla Sava hakkndaki denemedir. Bu, gerilla savan siyasal plndaki yerine oturtan ve dier mcadele biimleriyle bantsn ele alan, ayn zamanda Lenin'in yeni mcadelelerden ve yeni devrimlerden doan yeni biim ve yntemlerin tannmas ihtiyacn duymaktaki dinamik bilincini rneklendiren temel teorik eserdir. Lenin silhl mcadelenin kullanlmasn, sa-kanat iftiraclarna kar savunurken ayn zamanda bunun sosyalizmin etkisini rgtlemek ve aydnlatmak suretiyle yceltilmesi gerektii zerinde srar etmitir. Lenin; Marx'n ve Engels'in gerilla

13

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

savan ulusal direni mcadelesi olarak deerlendirmesine, bu hareketin i savan ve bakaldrmann da bir yolu ola-bileceini gstererek, katkda bulunmutur.

1905 deneyi, proleteryann devrimci bir durumda hedef-lerine ulaabilmesi iin silhl mcadelenin gereini tekrar kuvvetle ortaya koymu ve bu mcadelenin farkl ekilleri-nin mmkn ve kabul edilebilir olduunu aka gstermi-tir. i-kyl ittifaknn devrimci abasnda yenilmi olma-sna ramen ilerdeki bir devrim dnemi iin hazrlanmak zere rgtl glerini ve nc kolunu hibir eksiklie u-ratmakszn geri ekebilmesi olgusundan da baka dersler alnabilir. Byle bir durum tamamen devrimci hareket tara-fndan denenen ve kullanlan mcadele biimlerinin eitli-lii dolaysyla mmkn olabilmitir.

Bu, btn karklk ve ayaklanma biim ve taktikleri-nin, bir kere daha tam anlamyla gerekletirildii 1917 Rus devriminin, deer biilmez temelidir. Lenin, ar deviren Mart devriminden (1917) sonra Avrupa'daki srgnden dn-dnde, ciddi olarak, belirli koullar altnda burjuva de-mokratik devriminden sosyalist devrime geiin bar ara-larla mmkn olabileceini dnyordu (Nisan tezlerinde). Fakat Temmuzda, Kerenski idaresindeki geici hkmet, Sovyetlerden yardmc g isteyerek iilerin gsterilerine kar bastna usuller kullandnda ve Bolevikleri ve dier devrimci gruplar ezmeye altnda, koullar kkl bir ekilde deimeye balad.

Austos-Eyll aylarnda General Kornilov tarafndan yrtlen kar-devrimci ayaklanmann bastrlmasnda nc rol oynayan Petrograd iileri ve Petrograd'da, Moskova'da ve dier Sovyetlerde ounluu kazanan Boleviklerle birlik-te Lenin, kar taraf kuvvetlerini yeniden toparlamadan n-ce iktidar ele geirme hazrlklarna giriti.

7 Kasm 1917'deki iktidar ele geirme hareketi silhl ii mfrezelerinin Petrograd'daki Klk Saraya hcumu ile zetlenir. Bu hareketi, benzer bir tutumla Moskova'da Krem-lin'in zapt izlemitir. Bu tarihsel olaylar devrimci srecin ve geni aptaki hazrlk almalarnn doruklardr.

Yakn zamanlarda kan Marksist-Leninist bir ders kita-b, bu srecin zellikleri zerinde srarla durmu, ve sre-gelen ilikilerine iaret etmitir: Komnizmin dmanlar, proleter devrimini kk bir grup komnist 'suikasti' tara-

14

Pomeroy : GR

fndan gerekletirilen bir darbe olarak tanmlamaktadrlar. Bu kastl bir yalandr. Marksizm-Leninizm 'saray devrimi' taktiklerine, putschelara(6) ve silhl aznlklar tarafndan iktidarn ele geirilmesine itibar etmez. Bu, toplumsal sre-cin marksist kavrannn doal bir sonucudur. Devrimin ne-denleri, toplum hayatnn maddi koullaryla ve retici g-lerle retim ilikileri arasndaki ztlamayla temellenmekte-dir. Bu ztlama, tek tek bireylerin, gruplarn, hatta parti-lerin iradesine bal olmayan nesnel nedenlerin etkisi altn-da mcadeleye girien geni halk kitleleri ve snflar ara-sndaki ihtilfta ifadesini bulur. Komnist parti, kitlelerin eylemini rgtler, kitleleri ynetir fakat onlar adna kendi gleriyle bir devrim yapmaya kalkmaz.

Sz konusu kitap una da iaret etmektedir ki: Leni-nist tipte bir parti; uzakta durup iilerin devrimci heyeca-nn krkleyerek, onlarn dmann direncini zayflatmala-rn salayacak bir durumun kendiliinden doaca eref sa-ati beklemek gibi, abes bir tutumu asla desteklemez. En uy-gunsuz koullar altnda bile olsa, kesin savan zamann ok yaknlatrarak ve bu sava iin sadece kendini deil, mm-kn olan en geni ii topluluklarn hazrlayarak, aktif bir siyasal eylem iin kitleler arasnda etkenlikle almann imknn arar ve bulur.(7)

Lenin 1917'de siyasal nderlik sanatnn devrimci sre-ci nasl glendirebileceini ve hzlandrabileceini gster-mitir. Kendisi Ekimde, henz ayaklanma zamannn gelme-diini sanan baz Boleviklerin kar klarn yenmek zo-runda kalmt. Gelien bir durumun deikenliklerine uy-mak ve hazrlanm bulunan gleri kritik zamanda ne sr-mek zere uyank bulunmak anlamnda, denebilir ki: Dev-rimi yapan devrimcidir.

Sosyalist devrim zamanndan beri, Sovyetler Birlii, si-lhl mcadele deneylerinde Leninin strateji ve taktik ilke-lerine sadk kalmtr. Gerilla savana gelince; balca iki devrede - 1918-21'deki i sava (ya da bamszlk sava) ve 1941-45'de faist istilya kar yaplan sava - sosyalist dev-

(6) Putsch: 1918'de Almanya'da kan kargaalk, ayak lanma anlamnda bir terim. (ev.)

(7) Fundamentals of Merxism-Leninism, Foreign Langua- ges Publishing House, Moscow, 1963, s. 168-169; s. 349

15

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

leti korumak zere geni lde kullanlmtr. Devrimden nceki durumda ise, komnistler tarafndan yrtlen geni aptaki gerilla sava ilkelerinden bir sre iin vazgeilmi-ti.

Bununla birlikte, i sava srasnda, devrimci nc ko-lun ynetimi altnda rgtl bir ekilde kullanld zaman ok etkili olabilen gerilla eylemlerinin, rastgele kullanld-nda ok tehlikeli de olabildii aka ortaya kmtr. Lenin Ukrayna'da gerillacln sebep olduu ve Alman or-dusunun anarik direnii bastrmak zere istil etmesini mmkn klan ciddi tersliklere dikkati ekmitir: Ukray-na'da proleter snfn bilinlilik seviyesinin dk oluu, r-gtn zayfl ve kusurlar, Petlyura'nn(8) dzeni bozma taktikleri ve Alman emperyalizminin basklar nedeniyle, bu alanlarda dmanlk ve gerilla taktikleri kendiliinden orta-ya kyor ve her grupta kyller silha sarlyorlar, derhal bir otorite kurmak iin kendi atamanlarn (kazak reisleri) veya babalarm seiyorlard. Bunlar merkez otoritelerine aldr etmiyorlar ve her baba, bulunduu yerin ba ol-duu dncesiyle merkezde yaplanlar dikkate almakszn kendi kendine Ukrayna'nn btn sorunlarn halledebilece-ini sanyordu. Lenin nemle belirtmitir ki, bu durum an-cak atamanlarn kendileri, gerilla taktiklerinden ve ortaya devrimci sloganlar atmaktan vazgetikleri ve salam, gl dayanaklar olan, srarl ve etin rgtleme eylemlerinin ge-rekliliini anlamaya baladklar zaman alabilmitir.(9)

Ayn sorun Sibirya blgelerinde, beyaz muhafz Amiral Kolchak'n kumanda ettii ordularn istilsna kar direni-te birdenbire yeniden ortaya kt. Burada Lenin eletirisi-ni tekrarlamaktadr: Boyun emez gerilla ruhundan, tek tek mfrezelerin keyf eylemlerinden ve merkez otoritesine ita-atsizlikten, bir beldan korkar gibi korkmak gerekir. Zira

(8) Simon Petlyura, 1918'de Ukrayna'da Almanlarn ona- yyla burjuva ulusal kar - devrimci rgtn banda bulunuyordu, (ed.)

(9) V. I. Lenin, Te Present Situation and the immedi- ate Tasla of Soviet Pewer, Collected Works, Prog- ress Publishers, Moscow, Cilt 29, 1965 s. 462

16

Pomeroy: GR

Urallar. Sibirya ve Ukrayna rneklerinin gsterdii zere, bunlar mahva sebep olabilirler.(10)

Lenin'in kar kt ey gerilla sava deil, fakat onun merkezi olarak; parti, Sovyet devletinin organlar ya da K-zl Ordu tarafndan ynetilmemii durumu idi. Ukrayna ve Sibirya durumlarnda, parti ve Kzl Ordu otoritelerinin ge-rilla eylemleriyle askeri ve siyasal gereklere uygun bir tu-tum ierisinde ibirlii yapmasnda ok srar etmiti. Lenin'-in dncesine gre gerilla sava, kitle lsnde gerekle-en, yzbinlerce Sovyet halkn kapsayan ve Beyaz ordunun yenilmesinde balca etmenlerden birini tekil eden bir ha-rekettir.

Bu ilkeler, yzbinlerce gerillacnn faist igali altndaki Sovyet topraklarnda i grd ve Sovyet zaferine byk katkda bulunduu II. Dnya sava, srasndaki Alman Nazi istilsna kar direnite, daha da geniletilmi ve gelitiril-mitir. Bu direni tam anlamyla olgunlam bir halk sava-yd. Gerilla birlikleri Kzl Ordu karargh ile yakn ibir-lii iindeydiler. Havadan takviye alyorlar ve ounlukla, gerilla rgtne ihtiya duyulan alanlara paratle iniyor-lard. Bundan baka, gerilla eylemleri krsal alan iinde s-nrl kalmyor, ayn zamanda Nazi igali altndaki ehir ve kasabalara da yaylyordu. Bu mcdelenin baars tamamen merkeziletirilmi bir ynetimin sonucudur.

Gerilla savalarndaki deneylerinin hepsiyle, Rus -daha sonra Sovyet- devrimci hareketleri, bu tr mcadeleyi idare eden Leninist ilkelere yakndan bal kalmlardr. Gerilla sava her zaman dier tr silhl ve devrimci mcadelelerle birlikte ve zellikle dzenli savala yakn bir iliki iinde kullanlm ve proleteryann kesin nderlii altndaki ii-kyl ittifak kalb altnda ynetilmitir. Bundan baka, her zaman, partinin merkezi rehberlii sosyalizmin etkisini rgtleme ve aydnlalmay salayacak ekilde yrtlm-tr.

(10) V. I. Lenin, Letter to the Workers and Peasants Ap-ropos of the Victory over Kolchak, Ibid, s. 553

17

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

3.

Rus proleter devrimine, zaman ayarlama ve taktik y-netme konusunda, dier ii snf hareketleri tarafndan iz-lenecek bir rnek gzyle baklmtr. Bu devrimin baars, ok yakn bir zamanda Avrupa'nn dier kapitalist lke-lerinde de bir einin yaplabilecei inancn kuvvetlendirmi ti. Bununla birlikte, Orta Avrupa'nn baz ksmlarnda I. Dnya Savann sonunda belirli devrim koullarnn bulun-masna ve Almanya'da ve Macaristan'da teebbsler yapl-masna ramen, kuvvetli ve tecrbeli Bolevik tipteki par-tiler bu frsatlar baaryla deerlendiremediler.

Lenin bu soruna eildiinde, Rus baarsnn, basit bi-imde, Rusya'nn' birka tarihsel zelliine borlu olduu olgusuna iaret etmi ve partisinin olgunluunu, devrimden nceki 15 yllk deneylerine balamtr. Baka hibir i-ke, trl eylem biimlerinin hzl ve deiik bir sralanmas niteliindeki bu devrim deneyi hakknda yaklak bir bilgi sahibi bile olamaz. Bu devrimde yasal ve yasa d, sa-kin ve frtnal, gizli ve ak, parlemanter ve terrc. yerel ve kitlesel hareket biimleri yer almtr.(ll)

Lenin, Avrupa'daki komnist partileri, zorunlu koullar ve hazrlklar bulunmakszn devrimci eyleme girimekte acele eden sol servencilie kar uyarrken, uzun, acl ve kanl deneyler bize devrim taktiklerinin sadece devrimci duygusallk zerine kurulamayacan retti. Taktikler dev-rimci hareket deneylerine olduu kadar, belirli bir devletin (ve evredeki devletlerin, hatta btn dnya devletlerinin) btn snfsal gleri hakknda temkinli ve objektif bir de-erlendirmeye dayanmaldr. (12) diyordu. Ve daha sonra, bakaldrmalar ve isyanlar da iine alan devrim durumlar-nn Marksist tanmna yeni bir hususu ekliyordu: Devri-min, btn devrimler ve zellikle 20. yzyldaki Rus dev-

di) V. I. Lenin, Left-Wing Communism, an Infantile Di-sorder, Selected Works (3 cilt), International Publis-hers, 1967 Cilt 3 i. 340-41

(12) Ibid, s. 373-74

18

Pomeroy: GR

rimi tarafndan pekitirilen temel yasas udur: Bir devrimin gereklemesi iin, smrlen ve ezilen kitlelerin, artk eski yaamlarn srdrmenin olanaksz olduunu kavramalar ve deiiklikler istemeleri yetmez; smrenlerin de, eski biimde yaayp hkmedemeyecekleri bir durumun varl esastr. Devrim, ancak 'ezilen snflarn eski biimde yaamay iste-medikleri ve egemen snflarn eski durumu srdremeye-cekleri bir zamanda zafere ulaabilir. Bu gerei baka de-yimle yle ifade etmek mmkndr: Devrim, hem ezenleri hem ezilenleri etkileyen ulus apnda bir bunalm olmaks-zn imknszdr. Bunun doal sonucu olarak, bir devrimin gerekleebilmesi iin ncelikle iilerin ounluunun (ya da snf bilincine sahip, dnen ve siyasal eylemi olan i-ilerin ounluunun) devrimin zorunluluunu ve bu devrim iin canlarn feda etmek zere hazrlanmalar gerektiini tamamen kavramalar esastr.' kinci olarak ise, egemen s-nflarn, en gerideki kitleleri bile siyasete ekecek bir h-kmet krizine girmeleri gereklidir.(13)

ki dnya sava arasndaki devrede, olaylar Lenin'in formllerinin doruluunu apak ortaya sermitir. Kapita-l i s t lkelerdeki ii snf hareketleri; silhl mcadele da-hil, her tip mcadelede zengin bir deneyler devresinden gemi, fakat Lenin'in betimledii tipte olgunlam devrim durumlar gelimemitir. rlanda Cumhuriyeti, rlanda Cum-huriyet ordusu tarafndan ynetilen gerilla savann nemli rol oynad ulusal kurtulu mcadelesinde bamszln kazanmtr. En olgun devrim dnemi, belki 1930'larda s-panya'da; faist kar-devrime kar burjuva demokratik cumhuriyetini savunmak zere giriilen silhl halk mca-delesinde doruuna erien bir seri mcadelenin rn ola-rak bir spanya Cumhuriyetinin kurulmasyla ortaya km-tr. spanyol Komnist Partisinin byk itibar kazand bu i savataki zafer, gerici snflarn gcn ezebilir ve sos-yalizme yol aabilirdi. Bu, d faist mdahale ile nlenmi-tir.

Halk mcadelesi srasnda faist hatlar gerisindeki ge-rilla savann, nisbeten geni alanlar kapsamakta, kyller-den destek grmekte ve Sovyet deneyinde olduu gibi, cum-

(13) Ibid, s. 392

19

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

huriyet ordularn dzenli savayla birlikte yrmekte ol-duuna da dikkat edilmelidir.

Bu dnemde bir dier olay da, silahl ehir ayaklan-mas hakknda dersler alnabilecek bir rnek olarak dikkate deer. Bu, 1934 ubatnda Viyana'daki ve Avusturya'nn dier sanayi ehirlerindeki isilerin isyandr. Avusturya'da balca siyasal partilerin (kk ve olaylar zerinde etki ya-pamyacak durumda olan. Komnist Partisi hari), devlet milis birlikleri zerindeki denetimi ele almasyla zel bir durum gelimitir. Faizm yanls silhl kurulu (Heimwehr), Hitler'in iktidar ele geirmesinin bir n hazrl olarak dier niteleri silhszlandrmaya teebbs ettiinde, Sos-yal Demokratlar tarafndan denetlenen silahl iiler milisi (Schutzbund) kar koydu ve zorlu gn boyunca silhl bir mcadele oldu. iler, Sosyal Demokratlar tarafndan, Schutzbund'un Viyana ve dier yerlerde kooperatif evlerinde barikatlar kurma yoluyla sadece savunma mcadelesi yap-mas iin verilen emir zerine, yenilmeye mahkm oldular ve bulunduklar yerde ezildiler. Bu sralarda Komnistlerin gr, belirlenmi hcum edici bir isyann iilere iktidar kazandrabilecei merkezindeydi.

Komnist Enternasyonalin genel sekreteri Georgi Di-mitrov Avusturyal iilere mektup adl eserinde: Yazk ki, sizi silhl mcadeleniz bir iktidar mcadelesi deildi ve bu yzden, Marx'n ve Lenin'in de belirtmi olduklar ze-re gerek bir silhl ayaklanma nitelii tamamaktayd. Si-lhl mcadelenizin hedeften (iktidar ele geirme) yoksun-luu, kahramanca eyleminizin yenilgiye uramasnn temel nedeni oldu. diyordu. Dimitrov, iileri halka ait evlerde sadece kendilerini savunmak zere ynetmekle Sosyal De-mokratlarn, mcadeledeki insiyatifin iilerin ellerinden -kp faist dmanlara teslim edilmesine sebep olduunu(14) belirtmitir. Silhl iiler muhafaza edilen evlerden geri e-kildikleri zaman bile kitleleri arpmaya armak zere ii snf mntkalarna gitmemiler, ehirden Viyana or-manlarna ekilmilerdir... Sanayi proleteryas ile temas ku-rulmadka, bu iilerle daha ileri bir mcadeleye girimek

(14) Georgi Dimitrov, Letter to the Austrian Workers. International Press Correspondence, Cilt 14, Say 29, 11 Mays 1934

20

Pomeroy: GR

faydaszdr.(15) Bu dnce, gelimi kapitalist lkelerde silhl ayaklanma sorununun zne ynelmektedir: ehir sa-nayi iilerinin, kesin ve ok ynl bir eyleminin vazgeil-mez oluu.

Bu dnemde, koullarn silhl proleter isyan iin uygun olmamasna ramen, iki dnya sava arasndaki yllarda ortaya kan devrimci hareketler yoluyla Marksist-Leninist kitle rgtlenmesi ve mcadele ilkelerinde genel deneyler kazanlmtr. Bunlar arasnda en nemlisi 1939-45 arasndaki faist saldrya kar savunmada ok byk rol olan geni kapsaml gerilla direnii hareketleridir. Asya'da olduu gibi Avrupa'da da ortaya kan geni aptaki gerilla hareketleri, ounlukla komnistler tarafndan ynetilen kitle rgtlerine dayanr. Sava srasnda Hitlere kar birleenlerin gerici kesimleri bile byle eylemler iin komnistlere gvenmek zorundaydlar.

Bu gerilla mcadelelerinin esas olarak btn halkn ya-banc istilsna kar ayakland ulusal direni sava nite-liinde olduunun gzlemlenmesi gerektii Marx ve Engels tarafndan kaydedilmitir. Sovyetler Birliinde II. Dnya Sa-va bile Byk Yurtseverlik Sava adn almtr.

II. Dnya Sava boyunca gerilla hareketlerinin ald ekiller, lkeden lkeye i koullara bal olarak, byk l-de deimekte fakat her durumda mcadelenin en geni kapsaml ana ekli olan dzenli savaa bal kalmaktadr. Ja-pon igali altndaki Asya lkelerinde ehir ve kasabalardaki eylem ihml edilmemekle birlikte, gerilla hareketleri baat olarak kyl tabanna dayanmaktadr. Bat Avrupa'da, zel-likle Fransa ve talya'da durum bunun tersidir. Alman ve talyan faistlerine kar giriilen gerilla hareketlerinin o-u ehir ve kasabalarda, ayni zamanda hareketin asl liderleri tarafndan yrtlmtr. Paris, gerilla glerinin rgtledii bir ayaklanma ile kurtarlmtr.

Faizme kar yaplan savan karakterinin bir sonucu olarak, Bat Avrupa ve Asya'da savatan sonra komnistler tarafndan yrtlen daha gl halk hareketleri ortaya k-mtr. Bu hareketlerin ounda silhl mcadele deneyi ka-

(15) Gruber, The February Revolt of the Austrian Workers and Its Lessons, International Press Correspondence, Cilt 14, say 14, 2 Mart 1934

21

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

zanlm ve silha sahip olunmutur. Birok lkelerde sorun kendini, silh kullanma yoluyla mcadelenin daha ileri bir devrim aamasna geilip geilemeyecei eklinde ortaya koymutur. Nitekim balca glk, yeni snf ittifaklarndan ve ulusal nitelikteki anti-faist bir mcadeleden sosyalist dev-rime geiin baarlabilecei bir durum yaratmak konusun-da kendini gsterir.

Gerilla savann doruuna eritii Yugoslavya dahil, Dou Avrupa'da sosyalizme gei, emperyalist mdaheleler karsnda bir kalkan olarak Sovyet Kzl Ordusunun varl ve yaknl yardm ile gereklemiken Bat Avrupa'da bu-nun baarlmas olana bulunamamtr.

Avrupa'da bu eilimlerin dnda kalan iki durum var-d: Biri spanyol Komnist Partisinin faist Franko rejimine kar bir gerilla sava gelitirmeye alt spanya'da idi. Bu, 1939'da cumhuriyeti hkmetin yenilgisinden sonra, btn II. Dnya Sava boyunca ve sava sonras dnemine kadar -devam etmiti. Faist glerin savataki yenilgisinin, Franko rejiminin yklmas sonucuna gtrebilecei inancyla gerilla sava, zellikle 194548 arasnda iddetlendirildi. Bu mcadele biimi ile spanyol halknn genel bir ayaklanmaya srklenebilecei umulmaktayd. 1944 ile 1949 arasnda spanya'da 5.371 gerilla eylemi yaplmtr.(16) Bu abalar, umulan kitle apndaki bir ayaklanmay balatmak yle dursun, mcadelenin arkasnda geni bir birlik saff yaratmakta bile baarszla urad. Silhl mcadelenin tasarlar, gerekte, Franko'nun arkasnda gerici kitleleri birletirmeye dnt. 1948'de spanyol Komnist Partisi, taktikte bir deiiklik yapmaya karar verdi ve faist rejimdeki dalma srecini hzlandrarak spanya'da demokratik bir taknlk yaratan geni ve ok ynl mcadelenin ilerlemesini baaryla desteklemeye balad.

Avrupa'daki ikinci zel durum; zorunlu uygun koullar ve hazrlklar bulunmakszn 1946'da balayan ve 1949'da fe-ci ekilde yenilgiye urayan gerilla silhl mcadelesinin vatan olan Yunanistan'dr.

(16) World Marxist Review, Ocak 1965 s. 36

22

Pomeroy: GR

4.

Asya'nn smrge lkelerinde tamamen farkl durumlar egemendi.

Lenin. kapitalist lkelerdeki komnist partileri sol se-rvencilie kar uyarrken, Sovyet iktidarnn baarsnn ve Kzl Ordunun silhl mcadeleyi devrimci yolda kullan-nn, smrge lkelerinde ok byk etki yapacan da n-grmtr. Bu hususta una iaret etmitir: Ezilen halkla-rn giritii devrimci bir sava eer gerekten milyonlarca insan ayaklandrmay baarrsa, dou halklarn zgrle kavuturacak bir birikime sahip demektir. Fakat byle bir baar ancak, sadece uluslararas devrim ilkelerini deil, ay-n zamanda Asya ve Sibirya'da kazanlan asker deneyleri ve gl emperyalist lkelerin silhl istilsna gs ger-mi plan Sovyet Cumhuriyetinin deneyini temele almakla mmkn olabilir.(17)

Rus ii snf zaferinin bu etkisi, I. Dnya Savandan sonra smrge istismarnn iddetlenmesi, bunun sonucu ola-rak btn smrge alanlarnda komnist partilerin kurulma-s ve dnya kapitalist sistemini saran bunalm sonucunda byk lde artmtr. Bu komnist partiler, Komnist En-ternasyonalinin ideolojik yardmyla, devrim vakti geldiin-de silhl ayaklanma dahil olmak zere her trl militan mcadele eklini benimsemeye tevik edilmilerdir.

Silhl mcadele iin gerekli koullarn bir program ierisinde belirlenmesi srasnda Komnist Enternasyonali: Bu biim eylemin mutlak n koulunun; geni kitleleri, mmkn olan en byk saydaki iiyi kapsayacak ve eyle-me sokacak militan niteler halinde rgtlemek olduu ze-rinde srarla duruyordu. Byle bir eylem srasnda Parti, Leninzmin siyasal taktiklerinin temel olduu biimde yne-tilmelidir. Bu taktiklerin kullanlmas, kitlelerin kendi de-

(17) V. I. Lenin, Address to the Second All-Russian Cong-ress of Communist Organizations of the Peoples of the East, (22 Kasm 1919) Selected Works, Cilt 3 s. 285

23

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

neyleriyle, parti izgisinin doruluuna kendilerini inandr-malar yoluyla onlar devrimci duruma getirebilmek yetenei gerektirir. Bundan baka her komnist partinin, kendi l-kesindeki zel koullara uyacak mcadele biim ve taktik-lerini benimsemesi gerektii bildirilmitir.(18)

Bu ilkeler belki en ak ekilde, in'deki silhl devrimci mcadelede ortaya konmutur. in Devrimi, in'in zel koullarnn ynetmesiyle kendi yoluna girmitir; fakat in gerilla savalar baat olarak, silhl mcadelenin Marksist-Leninist kavramlaryla yrtlmtr. Aslnda, in Kom-nist Partisi, Sovyet Kzl Ordusunun deneylerine ok ey borlu olduunu kabul ederek, Sovyet gerillaclar tarafn-dan uygulananlara olduka benzer mcadele ilkelerini, in koullarna uygulamtr. in Komnist Partisi gerilla sava-n ncekilere gre daha geni kapsaml olarak ve daha uzun bir sre boyunca kulland halde yine de bu hareketi standart Marksist izgide, yani Komnist Partinin sk y-netimi altndaki byk lde siyasallatrlm silhl g olarak rgtlemitir. Bundan baka, Mao Tse-tung silhl mcadele strateji ve taktiklerine yeni bir genilik ve derin-lik katan forml ve direktiflerinde, gerillacln yerli yer-siz kullanln tpk Lenin gibi yadsmtr. Ayn zamanda in hareketi sadece gerilla savana gvenmemi, onu di-er mcadele biimleriyle, zellikle devrimin en yksek aa-masnda kesin darbelerin vurulmasna olanak verecek d-zenli savala birletirmitir.

in'in kendine zg koullar tarafndan biimlendirilen in devrimci savann belirli zellikleri dikkatleri zerine-ekmitir. Bunlar arasnda egemen snflarn iktidar merkez-lerinden uzak, kurtarlm sler saptama stratejisiyle, m-cadeleyi kyl snfna dayandrmak ve ehirleri krsal alan-lardan kuatmak ve zaptetmek stratejisi nemli yer tutmak-tayd. slerin saptanmasna in'in genilii ve lkenin ev-resiyle arasndaki ulam ann ok gelimemi olmas ola-nak vermiti.(19) Devrimci temel kitle olarak kyl snfnn

(18) Program of the Communist International (1928), Handbook of Marxism, Emile Burns, ed, Internatio- nall Publishers, 1935, s. 1034-35

(19) Bu kitapta, Mao Tse-tung'un indeki devrimci sa van zellikleri adl yazsna baknz.

24

Pomeroy: GR

seilmesi, ehir proleteryas arasndaki in komnistlerin-den oluan asl temel kitleye burjuva Kuomintang kar-dev-rimi tarafndan yaplan gaddarca bask dolaysyladr.

phesiz in proleteryas devrimci mcadelede birok genel grevlerin ve kurtulu savann n eylemleri olan ayak-lanmalarn nderliini yapmtr. Bununla birlikte bu prole-teryann devrimci ekirdei Kuomintang terr ve 1927 de-ki yanl anlalm, mnferit ve servenci ehir ayaklanma-lar tarafndan byk lde imha edilmitir. Bu baarsz-lklar; ehir ayaklanmalarnn anahtar rol oynad devrim ilkelerinin in'e uygulanamamasmn deil, in devriminin ve ii-kyl ittifaknn dzensiz geliiminin ve isyanc ilke-lerden hareket etmenin (rnein Kanton Komn, Petrograd ve Moskova'daki Ekim ayaklanmalarndan ok Paris Kom-nne yaknd) sonucu olmutur. Bundan baka devrimin ge-liimi srasnda, in komnistleri krsal blgedeki gerilla savana en byk nemi verirken; ehir ve kasabalardaki, silhl mcadele dahil btn devrimci abalara pek az dik-kat sarfetmilerdir. Savan son sralarnda Gney in'deki ehirlerin ounun zapt krsal blgedeki silhl kuvvetlerin ibirlii ile ierden yaplmtr.

in Devrimi kendi koullarn ok ustaca kullanan in halknn kitlesel bir zaferidir. Fakat unu da belirtmek gere-kir ki, bu zafer nemli mttefikleri dta brakarak, ya da onlarn yardmlar olmakszn kazanlm deildir. in'in balca yabanc dman olan Japon emperyalizmi, uluslar-aras anti-faist glerin ittifak ile yenilmitir. Sonra, 1945 de, Manurya'da ok gl Japon Kwantung Ordusunu ezen Sovyet Kzl Ordusu, zaptettii Japon askeri donatmn, 3700 den fazla topu, 600 tank, 861 uak ve birok tekneyi in Kzl Ordusuna devretmitir.(20) Bunlar, in Kzl Or-dusunun yapt son zafer hcumlarnn nemli bir etmeni-dir.

in Devrimi, Rus Ekim Devrimini tamamlayan smr-ge kurtulu mcadelelerinin en nemlisi ve etkilisi idi; fa-kat iki dnya sava arasndaki yllarda smrge alanlarn-da, herbiri halknn devrimci deneylerine yenilerini ekleyen birok silhl ayaklanma ya da gerilla savalar olmutur.

(20) V. Vasin, Leyalty to Internationalist Duty, Za Ru- bezhom, Moscow, say 52, 1967

25

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

Sandino'nun 1820 lerin sonlarnda ve 1930 larn balarnda Amerika'nn Nikaragua'daki donanmasna ve tekeline kars giritii gerilla mcadelesi birok Ltin Amerika devrimci-sine ilham vermitir. Kyller tarafndan Sovyetler kurul-duunda 1931de Hindiini'deki ayaklanma, yeni rgtlenmi Hindicini Komnist Partisi iin olgunlamam ve sekter bir devrimin hatalar konusunda nemli bir ders olmutu. Arap-larn ulusal emelleri 1920'lerde Fas'ta Abdlkerim tarafn-dan yrtlen Rif savayla harekete getirilmiti.

Filipinlerde 2-3 Mays 1935'de kan farkl trden bir silhl ayaklanmann kusurlar, Filipin Komnistlerine Mark-sist ilkelerin doruluunu gstermekte etkili oldu. Bu, Japon asll Benigno Ramos'un ynettii demagojik Sakdalist Par-ti(21) tarafndan rgtlenen zamansz Sakdal isyanyd. Bu partinin Amerikan egemenliinden bamszlk amacyla ayaklanan 65.000 kadar hemen hemen silhsz yoksul kyl taraftar sratle birok Orta ve Gney Luzon ehirlerinin denetimini ele geirdi. Bunlar halkn ve hatta hkmetin kendilerine katlmak zere birleeceini safdillikle ummakta idiler. Hepsi ldrldler ve isyanlar bir gnde bastrld. Filipin Komnistleri yanl ynetilmi ve intihar niteliinde olan bu trl bir eyleme kar koymulard.

5.

1945'den bu yana Marksist-Leninist teori ve pratik bir-ok devrimci mcadele sresinde zenginlemitir. Bu hare-ketlerin hepsinde silhl mcadeleye, emperyalizm ve yanda-lar tarafndan iddet kullanlmasna karlk bavurulmu-tur. Btn kurtulu hareketleri zgrlk kazanmak iin ba-r ve yasal yntemler kullanmay tercih edegelmitir. Bu halk hareketleri nceleri, kendilerini iddet yollaryla orta-ya koymay reddetmiler, fakat umutsuz ve zme duru-mundaki emperyalist sistemin gittike artan iddet yntemleri ile karlamlar ve sonunda kendileri de, halk amalarn gerekletirebilmek iin iddet yntemlerini benimsemeye tam anlamyla mecbur edilmilerdir.

(21) Sakdal: Filipin dilinde sulamak veya darbe vur-mak anlamna gelen bir szck. (ed.)

26

Pomeroy : GR

Dnya emperyalizminin bocalama ve zme sreci, bu sralarda sosyalist sistemin byk lde glenmesi ve bir-ok lkelerde devrimci glere yardmc olma konusunda daha iyi durumlar elde etmesi olgusuyla hzlandrlmtr. nce de iaret edildii zere, Dou Avrupa'da anti-faist di-renme hareketlerinin glenmesini mmkn klan etmen, Sovyet Kzl Ordusunun kuvvetli varldr. 1948 ubatnda ekoslovakya'daki proleter isyannn baarya ulamas da ayn nedenden trdr. Kuzey Kore ve Kuzey Vietnam'da sosyalist cumhuriyetlerin kurulmasnda da Sovyetler Birlii-nin ve in'in yardm ve yaknl nemli, etmenlerdir.

Bylece II. Dnya Savandan sonra devrim durumlarn-da yeni bir etmen ortaya kmtr: Dnya sosyalist bloku-nun baka yerlerdeki devrimci mcadelelere aktif yardm. Potansiyel olarak veya snrl bir lde byle bir etmen 1917'den itibaren vard, fakat yeteri kadar gl olmad gibi dier koullar da bu etmeni gerekten etkili klacak lde olgunlamamt. Devrim durumlarnn ya da ayaklan-malarn i etmenlerini gze alan Marksist formllere artk gl bir d etmen eklenebilir. phesiz bu, devrimin d-ardan gelemeyecei ve bir lkenin kendi iindeki mutlak surette zorunlu koullardan doup gelimesi gerektii husu-sundaki temel Marksist kural deitirmez. Bu gn, Viet-namda olduu gibi d etmen, devrimci harekete kendisinin talep ettii d yardm, coraf koullarnda uygun olmas dolaysiyle, yaparak devrimci mcadele srasndaki nemli roln ortaya koymutur. Bundan baka d etmen, devrimci rejimlerin zafere ulap kar-devrime kar denge kurmak dnemine girdiklerinde de destekler ve korur. amzda birok durumlarda yerlemi sosyalist lkeler, kurtulu ha-reketlerinin gl ve bamsz devletler yaratmasna olanak verecek ekonomik ve askeri yardmlar salamlardr.

Emperyalist sistemin zlmesi devam ederken kurtulu mcadelelerine, sadece sosyalist lkelerden deil, fakat ken-di gvenliklerinin de yeni-emperyalizmin bertaraf edilmesi-ne bal olduunu kavrayan, bamszln yeni kazanm lkelerden de d yardm gelmektedir. Afrika'da hl smr-ge klelii olan alanlardaki silhl ya da baka biimdeki kurtulu hareketleri, kt'adaki bamszln yeni kazanm karde lkelerin aktif yardmyla yrtlmektedir.

Hkmet seviyesindeki Afrika Birlii rgt (OAU) bu

27

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

politikay resmen onaylam ve ierisindeki gerici ve yeni -emperyalist etkilerin potansiyelini gerekletirmesini engel-lemelerine ramen, bir Afrika Kurtulu Komitesi kurmaya kadar varmtr. Bir rnek vermek gerekirse; FRELIMO(22) yardmlarndan dolay sadece (OAU)ya deil, ayn zamanda Cezayir'e (OAU yesi), Hindistan'a, Sovyetler Birliine, in Halk Cumhuriyetine, Endenozya'ya, ve dier lkelere k-ranlarn belirtmiti.

Byle bir olay gnmz devrimlerindeki d etmen olarak deerlendirirken in Mareali Lin Piao tarafndan Mao Tse-tung'un teorilerine dayanlarak ileri srlen tezi gznne almak zorundayz., Lin Piao'nun tezine gre: Em-peryalizme kar dnya apndaki mcadele; sanayilemi lkeleri dnyann ehirleri, emperyalizmi sarsan az geli-mi lkeleri Dnyann krsal blgesi olarak ele alrsak, ulusal plnda ehirlerin krsal blgelerden kuatlmas yo-lundaki gerilla anlaynn bir izdm olarak tanmlana-bilir. Sosyalist lkelerin, ii snfnn, kapitalist lkelerdeki devrimci glerle smrge lkelerindeki kurtulu hareket-lerinin ittifakn bir yana brakan bu formllendirme, Mark-sist-Leninist teorideki temel enternasyonalizm kavram ile elime halindedir. Gelitirilmeye allan stratejik ilke, in iin ulusal plna uygulandnda, in'in koullarnn de-rin ve ayrntl bir analizine dayanmakta, fakat uluslararas bir ilke olarak yaygnlatrldnda gerekletirilmesi iin byle analizlerden yoksun oluuyla, Marksist olmayan bir genellemeden ibaret kalmaktadr. Bu tez ileri srldn-den sonra ortaya kan kurtulu mcadelelerinde, sosyalist ve kapitalist lkelerdeki devrimci ve ilerici hareketlerden oluan Marksist-Leninist -g birlii ilkesinin en yksek noktasna ulat ilk nemli durumda yklmtr.

Birok lkelerdeki kurtulu hareketlerinde silhl m-cadelenin nde gelmesi, emperyalist egemenliinden bam-szln pek ok durumlarda genel grevler, kitle gsterileri halkn duygularna yadsmmaz bir aklk getiren siyasal r-gtleme ve uyarma gibi baka yollardan da kazanabilecei olgusunu bulandrmamaldr. Tanzania, Mali, Gine, Ghana, Uganda, Zambia, Kongo (Brazzaville), Nigerya ve dier baz

(22) Frelimo: Front de liberation du Mozambique'in ba

harflerinden oluturulmu bir szck, (ed.)

28

Pomeroy : GR

bykl-kkl lkeler kendilerini smrge egemenliin-den bu yollarla kurtarmlardr.

Tunus, Fas veya Kenya gibi lkelerde de silhl mca-dele bamszln kazanlmasnda kullanlan yollardan sade-ce biridir. Bu bamsz devletlerde devrimci sre ya da kur-tulu sreci, bamszlk hareketiyle tamamlanm saylmaz-d. Yeni smrgecilie kar bazlar gerekten baar ile y-rtlm olan zorunlu yeni mcadeleler de yapld. Ayn durum bamszln zellikle silhl mcadele yoluyla kaza-nan Cezayir, Endenozya, Msr, Kbrs gibi lkeler iin de sz konusudur.

Devrimci hedefin silhl mcadeleyle, baka trden m-cadelelerle ya da bunlarn birleimiyle kazanlm olduu btn bu durumlarda, 40 yl nce Komnist Enternasyona-linin programnda yer alan temel ilkeler egemen olmutur: Her lkede devrimci hareket, mcadelesinin biim ve yne-timini lke iindeki mevcut koullara dayandrma;! ve ba-arya ulaabilmek iin kitleleri kapsamaldr.

6.

Gerilla savann birka lkedeki (zellikle in. Vietnam, Cezayir ve Kba'daki) byk baars; ayn dnemde, en nemlileri. Malaya. Filipinler, Yunanistan, Burma ve Kenya'-da olan birok gerilla mcadelesinin yenilgiye uramas. Kongo. Peru, Bolivya ve dier yerlerde gerilla teebbsleri-nin en azndan ciddi tersliklerle karlamas yznden, da-ha parlak grnmtr. Bu nedenle, silhl mcadelenin ve-ya gerilla taktiklerinin etkililii hakknda gvenilir geni ve evrensel genellemelerin yaplamayaca aktr.

phesiz amzda gerilla savann ve dier silhl mcadelelerin rolnn Marksist adan belirlenmesi ve kav-ranmas iin tek yol. her durumu kendi koullar ve taktik-leri nda incelemektir. ncelememize bu dnemde yapl-m ve yaplmakta olan btn mcadelelerin (Amerika Bir-leik Devletlerinde zenci halkn tam eitlik iin yapt m-cadele dahil) belirtmek zere kullanlan genel Ulusal Kur-tulu terimine bir gz atmakla balayabiliriz. Ulusal Kur-tulu terimi, burjuva demokratik devrimi, Proleter Devri-

29

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

mi ve Burjuva geliimi aamasna bile erimemi olduu gi-bi ne proleteryann, ne de komnist tipte bir partinin bu-lunmad lkelerdeki zgrlk iin yaplan devrimleri ii-ne alr. Kuvvetlerin dzenleniinin, nderliin niteliinin, kitlelerin eyleme sokulu biiminin, bu mcadelelerin her-birinde ok deiik olduu ve btn bu etmenlerin silhl mcadelede ve onun baar veya yenilgisinde son derece nem tad aktr. (Ayn zamanda nderliin ve mcade-lede yer alan glerin, emperyalist lkelerin silhl kurtulu mcadelelerine teslim olmaya msait olu derecesini byk lde etkileyen etmenlerdir.)

Gney Dou Asya'da silhl mcadeleler, Komnistler tarafndan ynetilen gerilla hareketlerinin silh ve gerilla sava deneyi elde etmesini salayan II. Dnya savann do-laysz bir sonucu olarak ortaya kmtr. Savan bitiminden sonra Malaya ve Filipinlerdeki hareketler bar rgtlen-me ve mcadele biimlerine sadk kalmaya byk nem ver-mekle birlikte, kendilerini koruma amacyla bir miktar silh alkoymaya almlardr. (rnein Filipinlerde Gerillaclar savan bitiminden hemen nce, Amerikan Ordusu Mensup-lar tarafndan silhl saldrya ve ikenceye uramlard).

Her iki durumda da ngiliz ve Amerikan emperyalistleri ve onlarn yerli ibirlikileri kendi denetimlerinin tehdit altnda olduunu sezer sezmez gaddarca bask yollarna ba-vurmulardr. Komnistlerin ynettii gler her iki lkede de, buna, silhl gerilla direniiyle kar koymulardr. Bu askeri mcadelelerin ikisi de bozguna uramtr ve yenilgi-nin nedenlerine eilmek retici olacaktr. En bata, her iki durumda da gerilla mcadelesi Komnistlerin insiyatifi altnda plnlanm bir silhl mcadele olarak gelimemitir. Her silhl mcadele, baskya kar savunma olarak balam ve sre iinde, insiyatifi elde etmek ve kitlelerin desteini kazanmak zere gerilla sava yoluyla devrimci atlama d-nmtr. Malaya Halk Kurtulu Ordusunun (MPLA) ve (halk tarafndan Huk adyla tannan) Filipin Ulusal Kurtu-lu Ordusunun savunma konusunda balangtaki dezavan-tajlar yenmekte uradklar baarszlk bozgunlarnn nede-ni olmutur.

Malaya hareketi yerli Malayallar arasndaki dank sultanlklarn Yar-feodal tarmsal topluluunu muhafaza ederek, kendi madenleri, iftlikleri ve doklar iin zellikle

30

Pomeroy: GR

gmen inli ve Hintli iilerden oluan bir ii snf ya-ratm olan ngiliz Smrge sistemi tarafndan engellenmi-tir. Malayann gdk orta snfnn ve rgtlenmemi kyl-lerinin ulusal bir g olarak gelimeleri yava ve ge olmu-tur, buna karlk Malaya'da Ulusal Kurtulu Bayran, o-u in ve Hint doal Militan ii snf hareketi kaldr-mtr.

Sendikalarn nclk ettii ulusal kurtulu hareketi, Japon igaline kar savata bir ara hzlanmsa da, sava sonras dnemde ngiliz Emperyalizmi bunun gelimesini engellemee teebbs ettiinde, hl ilk aamalarndayd. Yasal haklardan yoksun sendikaclar ormanlara sren bas-tna ngiliz Olanst Durum Ynetmelii, 1948 Hazirann-da kabul edilmitir. Buna kar kan ilk silhl eylemler, kendini savunma hareketleri niteliiyle, temmuzda balam-tr.

Japonlara kar hareketin ierisinde oluan (MPLA) bylece, kyl taban yerine ehirsel ii snf tabanna sa-hip olmu ve kusurlarn dzeltmek iin kahramanca aba-lar gstermitir: MPLA silhl birliklerinde sadece inli ve Hintli iiler deil (kabaca % 20 orannda Hintli ki, aa yukar Hintlilerin lke nfusuna oranlar da bu kadard.) ayn zamanda en az bir alay Malayal bulunmaktayd ve il-kel da halknn desteini kazanmakta da baz atlmlar ya-plmt. Bununla birlikte baat durumundaki sivil destein taban ehir ve kasabalardayd.

Malayal Komnistler, savunucu durumdan hcum edici duruma gemelerini salayacan umduklar silhl mcade-leye girimee karar verirken, baz tahminlerin etkisi altn-da idiler. Bu tahminler; ngiliz Emperyalizminin uzun bir smrge savan destekleyemiyecei, hareketi bastrmak iin yeter sayda asker gnderemeyecei ve sonu olarak sadece kk Burjuvalar deil bizzat ngilizlerin, ulusal kurtulu hareketini benimsemek durumunda kalacak ibir-likileri dahil herkesi, kendi aleyhlerine evirerek faist yn-temlere bavurmaya mecbur olaca merkezindeydi. Bu d-nce ile MPLA gerilla savan uzun bir sre uygulayarak, bu zaman iinde kurtarlm stler oluturmay ve sonunda gerilla glerini devrimci nizami ordu haline getirmeyi umuyordu. Ana hedef ise ngiliz Emperyalizminin gcn tketmekti.

31

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

Bununla birlikte ngiliz Emperyalizmi bu stratejik g-rn aksine, hareketi bastrmak iin gerekli olan asker ve ara ikmlini yapabilecek durumdayd. (Asker says 400.000 den az deildir -ki, bu belki lke nfusuna oranla smrge savalarnda kullanlan en geni silhl kuvvet idi. Bu durum hem kurtulu hareketinin ne kadar glendiini, hem de em-peryalizmin bastrc abasnn derecesine kanttr.) Buna ek olarak gerillac gleri blmekte yadsnmaz bir etkisi olan halk birbirine drmek taktikleri uygulanmaktayd. Bunun en nemli zellii de, ngilizlerin Malaya kk Burjuvazi-sinin belirli kesimlerinin bamszlk vadiyle kendi tarafla-rna ekmeleriydi. Bu vaad (yeni-smtirgecilik biiminde de olsa) 1958 de yerine getirilmitir. MPLA ise. mmkn itti-faklarn yaygnlaacak yerde azalmas ve glerin blnmesi etmenlerini yenebilecek durumda deildi.

Filipin deneyinde de, Komnist Partisi burada gerek i-i ve gerekse kyl kesimlerinden kitlesel bir tabana sahip olduu halde, belirli benzerlikler gze arpmaktadr. Burada da Amerikan Emperyalizminin bunalma girdii, durumunu muhafaza etmek iin belirli bir mcadeleye girmektense As-ya'dan ekilecei, reformlarn getirdii demokratik havann yerini gittike iddetlenen faist yntemlere brakaca tah-min edilmekteydi. Malaya'da olduu gibi gerilla tehdidinin gelimesi srasnda bu tahminlerin hepsi ters kt.

Filipin gerilla mcadelesi, ayn zamanda, toplumun nis-peten kk bir blm (zellikle Luzon Adas'nn orta ks mndaki yoksul kyller) ierisindeki snrl bir tabanla ba-lam, ehir proleteryas tabanndan byk lde kopmu tu ve balangtaki baarlarna ramen silahl yaylma yo-luyla lkenin dier blgelerinde sabit bir kitle taban kur-mak ve rgtlemekte baarsz olmutu. Filipinli kk bur-juva ve ulusal burjuva gruplarnn kurtulu mcadelesini;) hali hazrda veya daha ilerde desteklemelerine, emperyalist siyasal ve ekonomik reformlarla gz boyayan (bunun somut rnei, 1953 de Amerika'nn kurduu cumhurbakan aday Ramon Magsaysay'n seilmesinden sonra koalisyona gidilme-sidir) terr engel olmutur.

Malaya ve Filipin hareketlerinin strateji ve taktiklerin-deki balca hata, kurtulu mcadelesine, devrimci bir hare-ket olmak konusunda, mbalaal bir olgunluk atfedilmesiy-di. Her iki lkede de gerilla sava baladnda, devrim or-

32

Pomeroy: GR

tam mevcut deildi, fakat gerilla mcadelesinin etkisiyle emperyalistlerin ve ibirlikilerin krize srklenecei umul-mutu. Bu gereklemedi. Emperyalist krizin genilii de mbalaa edilmi, mcadele biimleri ok eitli deildi ve ulusal burjuvazi dahil olmak zere, toplumun her kesimini kurtulu hareketine itirak ettirecek ekilde gelitirilmemi-ti, ayrca ehliyetsiz halk kitleleri, kendi mcadele deneyle-riyle, silhl mcadeleyi tek mantksal are olarak grmek-te idiler. Ksacas, devrim ortamlar ve geliimleri hakkn-daki Marksist-Leninist ilkeler dikkatle incelenmemiti.

Gerek Malaya gerekse Filipin hareketlerini byk l-de cesaretlendiren rnek, in devrimi (ve zellikle bu devri-min sonraki aamalarnda en ciddi emperyalist mdahalele-rin urad baarszlk) olduu halde, ikisi de indeki kur-tarlm sler oluturma ve ehirleri krsal blgelerden ku-atma modelini izlemediler. (Aslnda, baaryla ynetilen bir gerilla sava -yaygn inancn ve in nderlerinin, bunun bir model tekil ettii hakkndaki iddialarnn aksine- nadi-ren byle bir yol izler.) Zaten Malaya, ok arzu edilmesine ramen, byle bir strateji iin gerekli kyl temelinden ta-mamen yoksundu.

Filipinlerde, 1942 Japon igalinin balangcndaki gerilla hareketini bir yere kadar, Huk rgtne in Kzl Ordusunun fikirlerini sokan inli Komnistler etkilemilerdir. Bununla birlikte o vakitten itibaren, zellikle II. Dnya savandan sonra, hareket, kylnn sosyal yaps, Filipin'in arazi ve corafya sorunlar ve tarihsel ve ekonomik koullar tarafndan belirlenen kendine zg bir yol izlemitir. ehirlerdeki ve zellikle Komnistlerin ynettii sendikala-rn bulunduu bakent Manila'daki mcadele, krsal blgede-ki savala paralel olarak gelimitir. Silhl birlikler ve si-lhl mcadele Manila'da tutulmu, btn lkedeki ehirlerde yrtlen kitle rgtlenmesi ve silhl eylem politikas, 1950'de giriilen hcumun balca zellii olmutur. Bu s-ralarda ehir ve kasabalarda mcadelenin glendirilmesi balkl bir siyasal bildiri karld. Bunda dier konular arasnda, proleterya; krsal blgelerdeki mcadeleyle ibir-lii yapmak zere, ehir mcadelesinde gelitirilmesi gere-ken nder g olarak tanmlanyor ve arazi datmn y-netecek kyl komitelerine paralel olarak, sanayi ynetimini stlenecek ii komiteleri kurulmas isteniyordu. Bu ilke-

33

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

lere mcadele boyunca bal kalnd. Fakat kurtarlm st-ler kavram 1947'de, Filipinlere uygulanamayaca gereke-siyle terkedildi. ehirlerin krsal blgelerden kuatlmas kavram ise, ayn gerekeyle, zaten hi dikkate alnmamt. Sadece bir tek ciddi hususta, Malaya ve Filipinlerde, in deneyinden karlan bir formln uygulanmasna teebbs edilmiti. Bu, gerek MPLA, gerekse Huk hareketleri tarafndan; mcadelelerini ii-kyl ittifak nderliindeki, burjuva demokratik nitelikli bir ulusal kurtulu mcadelesi olarak plnlarken ele alman yeni demokratik devrim tanmyd. Her iki harekette de bu formln uygulanma ekli geni kurtulu mcadelesini kuvvetlendirecek yerde engellemitir. Malaya'da yeterli kyl desteinin bulunmay ve bam-

szlk savana katlan ulusal burjuvazinin emperyalizm tara-fndan yattrlmas sonucunda bu tanm, sadece proleter kanadn gl olmas zelliine dayanlarak mekanik bir bi-imde uygulanm, bundan tr de mcadeleyi geniletece-ine, blnmeyi tevik etmitir.

1950'de halk, silha sarlp yeni-smrge rejimini yk-maya aran Filipin Komnistleri, ayn zamanda proleterya larafndan ynetilen yeni demokratik devrime de kendile-rinin hakim olduunu iln etmilerdir. Bu stratejik yol snf mcadelesi ynyle, milliyeti eilimli Filipin burjuvazisini ve kk burjuvazisini kendinden daha da soutmu ve bu snflar kendileriyle silhl mcadeleye kar bir ittifak kur-mak isteyen Amerikan emperyalistlerine ynelmee bala-mlardr.

7.

Daha sonra, Vietnam, Cezayir ve in Gerilla savalarn-da kazanlan nemli zaferde farkl koullar egemendi.

Vietnam mcadelesinin tamamen kendine zg bir du-rumu vardr. Asya'da Japonlara kar yaplan kurtulu m-cadelelerine benzemeyen bir ekilde, Hindi ini'de II. Dnya sava boyunca Komnistlerin ynettii hareket tamamen as-ker ynde younlam deildi. Sava boyunca bu ynetici-ler btn dikkatlerini rgtlemeye, propagandaya ve toplu-

34

Pomeroy: GR

mun btn kesimlerini iine alacak geni bir mcadele ya-ratmaya vermilerdi.

Fransz Emperyalist politikasnn, bamszl ortadan kaldran kat smrgeci nitelii toplumun btn tabakala-rnda milliyeti duygular krklemiti. Savan sonlarna kadar ciddi bir askeri eyleme giriilmemi ve bylece eylem, uzatlm bir gerilla sava deil, ayaklanma eklinde geli-miti. 1945 Austosundaki ayaklanma, sahnede ne Fransz-larn ne de dier emperyalist glerin bulunmad Japon yenilgisiyle ayn zamana decek ekilde, gayet iyi ayarlan-mtr. ehirleri de krsal blgeleri de kapsamna alan bu ayaklanma; halkn destekledii bamsz bir cumhuriyet ku-ran Viet-Minh iin hazr kuvvet de kazanmt. Proleterya-nn nclne arlk verilmemi ve komnist partinin ro-l bal bana plnlanmam olduundan devrimin geni bir ulusal kurtulu hareketi niteliinde olduu aka gze arp-maktayd.

Bu, devrim stratejisinin ve ayaklanma taktiklerinin kl-sik yoluydu. Ve daha sonraki Vietnam mcadelelerinin seyri de buna dayanmaktayd. Fransz emperyalizmi 1946 da bataki hkmete bask yapmaya baladnda, hemen hemen btn halk ulusal direni savan desteklemek durumuna girmiti. Burada artk gerilla mcadelesi srasnda kitle te-meli yaratmak sz konusu deildi. Temel, btn lke sathn-da mevcuttu. Mcadele srasnda tabiatyla, Vietnam halkna yardm edebilecek dier sosyalist lkelerle birlikte, yeni za- fere ulam Sosyalist in Cumhuriyeti d etmen olarak sahnede belirdi. Vietnam'da ulusal halk mcadelesi biimi bylece saptand ve bu Amerikan emperyalizmine kar y-rtlen ulusal direni savanda da devam ettirildi. Ulusal Kurtulu Cephesinin, trl silhl mcadele, direni ve pro-testolarn yer ald genel mcadelede, ehirleri ve krsal blgeleri kapsamas Gney Vietnamdaki savan dikkate de-er bir zelliidir.

1954-62 arasndaki Cezayir Kurtulu Savanda farkl ko-ullar bulunmaktayd. Burada Ulusal Kurtulu Hareketi, l-kenin sahipleriymicesine tahakkm eden Fransz smrge-cilerine duyduklar husumetle devrimci duygulan krkle-nen Cezayirli kk burjuvalar tarafndan ynetilmiti. Ceza-yir Komnist Partisi ise, nderlik mevkiinde bulunmak y-le dursun, ulusal kurtulu cephesine dahil olmak iin m-

35

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

cadele etmek zorunda kalmt. Bununla birlikte, ulusal m-cadeleyi etkili bir ekilde destekledi ve Cezayir proletarya-snn ynetimine, zellikle ehirlerde, kendilerinin de yar-dmyla, zerine ald. Bylelikle Cezayir halk Fransz em-peryalizmine kar savata tamamen kenetlenmiti ve hasm-lar onlar snfsal veya toplumsal durumlarna gre bleme-diler.

Cezayir mcadelesi ,krsal blgelere olduu kadar ehir-lere de yaylan uzun bir gerilla sava haline dnen bir ayaklanma olarak balamt. Bu mcadelede d etmenin rol ok nemliydi. Bamsz Fas ve Tunus, Cezayir silhl kuvvetlerine yardmda bulunmu ve snacak yer temin et-mi, sosyalist lkeler ve Arap lkeleri geni apta yardm salamlard. Bundan baka; gerek ilk Vietnam kurtulu sa-vanda, gerekse daha sonra Cezayir savanda, kendi vatan-larnda bulunan Fransz ii ve aydnlar, kurtulu kuvvetle-rini iddetle desteklemilerdir. Cezayir Kurtulu Savann hibir zaman gerilla mcadelesi olmaktan kp dzenli sa-va haline gelmesi gerekmedi. Fransz ordusu asker anlam-da yenilgiye uratlm deildir. Siyasal zafer, ehirlerdeki kitle gsterileriyle ve Fransa'da, ilkin Hindiini'deki sonra Cezayir'deki uzun ve pahalya malolan emperyalist savan yaratt siyas krizle byk ilerlemeler kaydetmitir.

Kbadaki gerilla kurtulu sava da, Kba koullarnn biimlendirdii kendine zg bir harekettir. Fidel Castro-nun 1956'da silhl mcadeleye dnen 26 Temmuz hare-keti, bu savan temelinde olup, Kba Milliyeti kk bur-juvazisinin devrime sahip kn ortaya koymaktadr.

Hareket; devrim havas esmee baladnda. Faizm benzeri rejime kar bir ayaklanma halinde ortaya km-tr. (Dorudan doruya anti emperyalist bir ulusal kurtulu sava olarak geliememitir, nk nder snf niteliinden tr, mcadele boyunca nispeten pasif bir tutum ierisinde kalan Amerikan emperyalizmine nasl kar konaca nemli bir sorundu). Fidel Castro ve devrime nderlik eden ar-kadalar, Kba'da bir devrim ortamnn olgunlamakta ol-duunu ve kendi silhl mcadelelerinin sadece bu ortamn olgunlamasn etkileyen bir arac olduunu gayet iyi anla-mlard. Bununla birlikte, krsal blgelerde olduu kadar ehirlerde de tutucu milliyeti burjuva guruplarndan (hatta katolik kilisesi gelerinden), Sosyalist Halk Partisi olarak

36

Pomeroy: GR

bilinen Kba Komnist Partisine ve bunun etkiledii sendi-kalara kadar uzanan dier gler ve mcadele biimleri ge-limitir. Mcadelenin son aamasnda, komnistlerin ynet-tii genel grevler Batista Diktatrln felce uratmaa yardm etmitir.

Kba durumunun ounlukla nem verilmeyen veya bil-mezlikten gelinen zelliklerinden biri, Kba halknn sahip olduu rgtsel deney ve kitle mcadelesi temelidir. Fidel Castro'nun gerilla kuvvetlerinin Sierra Maestra da yerleti-i Oriente eyaletinde ve Santiago ehrinde bu temel, ikml kayna olarak hizmet grd. Kba'da rgtsel kitle al-mas uzun zamandan beri vard ve halk devrimci hareket-lere yatknd.

Kba'daki devrimci sreci tanmlarken, bunun bir isyan niteliindeki zellikleri zerinde durmak zorunludur. Buna-lmn olgunlamas srasnda halkn her kesimi, trl mca-dele biimleri (Bunlar arasnda silhl mcadele en nemli rol oynamaktayd) benimseyerek harekete itirak etmitir. Ksa zamanda bir devrim krizine dnen ve btn halk etkileyen devrim ortamnn bulunuu, kitle temelinden ha-reket eden bir gerilla savann Kba koullar iin zorunlu olmadn gsterir. Kba'da Asya'daki rnee uygun bir ha-reket gereksizdi. nk zellikle mcadele edilmesi gereken ciddi bir emperyalist mdahale sz konusu deildi. phe-siz bu nedenledir ki; Fidel Castro, Che Guevara ve dierleri silhl mcadelede bir siyasal partinin ve rgtsel kitle almasnn rolne pek nem vermemilerdi. Bunlar Kba deneyini, devrimci gerilla savann yepyeni bir rnei ola-rak gryorlard.

Kba devriminin en belirgin zellii, iktidarn ele ge-irilmesinden sonra ald vehedir. Bu aamada devrimin gelimesi srasnda teekkl eden ittifaklar salamlatrl-mtr. Cezayirde burjuva milliyeti glerin baat durumda olmas ve iktidarn kazanlmasndan sonra, bir rgt olarak Komnist Partisini bertaraf etmee almasna, hatta dal-maya zorlanmasna karlk, Kba'da devrimci kk burjuvazi mensuplar iktidar elde ettikten sonra, Amerikan emper-yalizminin kar-devrimci teebbs altnda, komnistlerin ynetiminde birlemiler ve devrimi proleter sosyalizmi aa-masna gtrmlerdir.

Kba iin bu, ii snf kkeninin, Kba Komnistleri-

37

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

nin kitle zerindeki etkisinin ve Kbann az gelimi bir lke olarak Marksist Leninist zm yollarna ihtiyac oldu unun kabul edilmesi demektir. Bununla birlikte; Fidel Castro'nun. Che Guevara'nn ve ynettikleri hareketin geli imini emperyalist sistemin zmesindeki iki nemli zel lie balamak gerekir. Bunlardan biri smrge kk burju- vazilerinin, emperyalizmin, (zellikle en yaygn durumdaki Amerikan emperyalizminin) egemenliini ve smrgsn ha- yatn sosyal, ekonomik kltrel her ynne yaymasna kar- iddetlenen radikallemesi idi. Dieri ise ulusal burjuvazi- nin baz kesimlerinin, ekonomilerini gelitirmek ve smr- geciliin miras olan geri durumlarn amak iin kapitalist olmayan yollar aramann zorunluluunu kavramlar olmu- tur.

Smrge alanlarnda, iki dnya sava arasndaki dev-rimci ayaklanmalar, baat olarak ii ve kyllerden gel-mekte, devrimci kk burjuva aydnlar bu hareketleri des-teklemekteydi. Buna karlk ada dnemde radikallemi kk burjuvazi; ounlukla proleter hareketin ilerisinde ve ondan bamsz olarak, hogrsz eylemlere, girimee a-lmakta ve renci ve aydn evrelerini, devrimin ncs olarak grme eilimi ierisinde bulunmaktadr. Aznln ey-leminin, genel, bir karklk yarataca inancyla, bunlar, trl biimlerdeki kitle ayaklanmalarn beklemeksizin si-lhl mcadeleye atlmak istiyorlard. phesiz bu gr, gnmz devrimlerinde d etmenin gittike daha byk bir nem kazanmas kuvvetlendiriyordu. Sosyalist ve antiemper-yalist lkelerin, Kba'da olduu gibi, silhl mcadeleyi des-tekleyecei ve kazanlan zaferi koruyaca bilinmekteydi.

Devrimci hareketlerin ve devrimci glerin gelimesi Marksistleri ok memnun etmekte ve halkn herhangi bir ke-siminin; ulusal kurtulu, kapitalist olmayan bir dzen veya sosyalizm iin, giritii en kesin mcadeleler, gayet iyi kar-lanmakta idi. Bu hareketlerin Marksist-Leninist nderlikle yaplp yaplmamas o kadar nemli saylmyordu. Bununla birlikte Marksistler genellikle bir devrimde belirli temel et-menleri gz nne almayan strateji ve taktiklerin proleter amalarna ulaamayaca inancnda idiler. Bu temel etmenler arasnda geni halk kitlelerinin, zellikle ehir ve ky proleteryasnn harekete getirilmesi ve rgtl bir eylem iinde bulunmas, geni kitleleri kapsamak zere ok eit-

38

Pomeroy: GR

li mcadele biimlerinin kullanlmas ve egemen snf ikti-darnn, mmkn mertebe, her cephesine kar klmas, her devrimci mcadelenin lkenin koullarndan doup bi-imlenmesi zorunluluu ve herhangi bir baar umudu bes-leyebilmek iin ileri mcadele biimlerinin kullanlmasndan nce devrim ortamnn belirli zelliklere sahip olmas ge-reklilii, bulunmaktayd. phesiz eski deneylerden elde edilen genellemelerin yeni deneylerle (rnein yeni mcadele biimleri ve bunlar arasnda kurulabilecek yeni ilikilerle) zenginlemeyeceini ve bunlara hi birey eklenemeyeceini iddia etmek Marksizme smaz. Fakat bu, temel ilke ve kav-ramlara nem verilmeyebilecei demek deildir.

8.

Afrikann gney ksmlarndaki smrgelerde 1960'larda balayan gerilla kurtulu mcadeleleri, halkn ve partinin si-lhl mcadele iin dikkatli ve bilimsel bir ekilde hazrlan-masnn en iyi rnekleridir. Btn bu ulusal kurtulu hare-ketlerinin nderliklerinde Marksist etki bulunmasna ra-men, her biri farkl bir sosyal yap ve farkl gelime aa-malar ile temellenmekteydi. Bu farkl yap ve gelime aa-malarn. Komnist Partisinin ve Proleter ideolojisinin G-ney Afrika'da; Guinea Bissau, Mozambik ve Rodezyadaki ka-pitalizm ncesi etnik temel zerinde nemli bir rol oynama-sn mmkn klan geni bir ii snf belirlemekteydi. Bu hareketler byk lde gerek komnistler, gerekse kom-nist olmayanlar tarafndan ynetilen silhl mcadele deney-lerinin nda ve Sovyetler Birliinde, in'de, Vietnamda. Kba'da ve Cezayir'de eitim grm bir kadronun yard-myla yrtlmekteydi. Marksist snf analizi, kitleleri hare-kete geirme ve rgtleme ve siyasal alma yntemleri, bu silhl mcadeleleri nemli bir ekilde etkilemitir.

Aada, Guinea Bissau'da PAIGC (Partido Africanoda Independencia da Guine'e Cabo Verde) tarafndan ynetilen mcadelenin geliimi hakknda verilen aklama, bu hareket-leri karakterlendiren yaklamlar belirtmektedir.

PAIGC'nin alt kurucusu, bu rgt 19 Eyll 19S6'da ve militan eylem srasnda ilenen hatalar ve karlalan

39

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

engellerden tr feshettiler ve ulusal kurtulu savan ba-latmak iin ne gibi hazrlklar gerektiini yle belirlediler:

Parti; lkenin ve balca dmanla milliyetilerin g-leri arasndaki bantnn sosyolojik analizini temele alarak, uykudaki halk bask karsnda nasl bilinlendireceini be-lirlemitir.

Kitlelerin ve zellikle kyl snfnn menfaatleri sz konusu olduunda parti kendini Guinea halknn bamszlk szcs iln etmi, frsat geleri defetmi ve bir yer alt cephesi kurmutur.

Halktan kan silhl militanlarn mevcudiyeti halinde parti siyasal aamada silhl mcadele aamasna geme an-n saptamtr.

phesiz PAIGC'nin FARP kuruluunu (Devrimci Halk Silhl Kuvvetleri) yaratmak konusundaki siyasal dnce-sini ksmen Viet Minh direnii deneyi ilham etmiti. Fakat bu mcadelenin Guinea koullar ve bu koullarn Afrikay-la balants asndan belirlenen kendine zg zellikleri vard.(23)

PAIGC'nin kurucular genel sekreter Amilcar Cabral bakanlnda 1956 eyllnde hareketin ve silhl kurtulu mcadelesinin zeminini hazrlamaya baladlar. Fakat silhl eylem ancak, yeterli kitle hazrlnn tamamland hissedil-dikten sonra, 1963 ocanda balad. Gney Afrika'nn dier blgelerinde daha acele giriilen eylemlere oranla bu hare-ketin daha da dengeli bir zemine ve daha ak bir baarya sahip olmasn salayan etmen, bu dikkatli yaklam olmu-tur.

Portekiz smrgesi Mozambikteki FRELIMO kuruluunu da buna benzer dikkatli admlar karakterlendirir. Kurtulu cephesi 25 Haziran 1962 de kurulmu fakat 1964 eyllne kadar askeri gerilla eylemlerine giriilmemiti. FIRELIMO' nun bakan Eduardo Mondlane: ncelikle, Salazar Porteki-

(23) October in Guinea, Mario de Andrade, ReVolution Africaine (Cezayir, FLN'nin organ). Algiers, 7 Aralk 1967. Andrade - CONCP (Portekiz smrgeleri Ulusal rgleri Konferans) sekreterliiyle birlikte almakta olup, Portekiz smrgelerinde kurtulu hareketleri ubesinde grevliydi.

40

Pomeroy: GR

zin'in(24) kendi kaderini tayin (Self-Determination) fikrini kabul edemiyecek durumda olduunu ve bamszla yne-len siyasal deiiklikler yapma umudu bulunmadn ak bir olgu olarak kabul ettik. Halk, lkeyi kurtarmak iin zor bir greve hazrlamak iin Mozambik'te gizli bir siyasal g oluturmak zorundaydk. kinci olarak gizli bir askeri prog-ram saptamaya karar verdik. nc olarak ise zellikle y-netici yetitirmee nem veren bir eitim program dzen-lemeyi kabul ettik...

Mozambikteki rgtn en nemli ubelerinden biri p-hesiz, gizli siyasal almadan sorumlu olanyd. Bu blmde grevli olan fiili sekreterlik, her biri bir blgeyi temsil eden yardmc sekreterler komitesi ile alyordu. Bunlar her yerde, ordunun nnde, orduyla birlikte ve ordunun tesinde eylem iin hazrlk yapmaktaydlar. zlenecek si-yasal yolu formllendirmekten ve yerel nderlere naklet-mekten sorumluydular. Mozambik'in her yerinde hcreler ku-ruyorlar her hcreyi; ne yapmas gerektiini ve kendi ile-vinin partinin btn lkelerin kurtuluu iin yrtt stra-tejiye nasl uyacan bilecek duruma getiriyorlard. Mozam-bikteki rgtleme ubesinin de, halk karlaaca uzun m-cadeleye psikolojik ve siyasal olarak hazrlamak gibi bunun-la balantl bir grevi vard. Biz halka kolay vaadlerde bu-lunmadk. nk onlarn da Portekiz egemenliinden kurtu-luun uzun yllara ve birok canlara mal olacan bilme-leri gerekiyordu. (25)

Gney Afrikada da ulusal kurtulu hareketi, silhl m-cadeleyi gelitirme yolunda att admlarda ayn ekilde dikkatliydi. Afrika Ulusal Kongresi, Gney Afrika Komnist Partisi, Gney Afrika-Hindistan Kongresi, sendikalar ve ha-rekette yer alan dier geler silahl mcadeleye, ancak mm-kn olan btn bar yollar tkandktan sonra karar verdi-ler. Hareket 16 aralk 1961 de Umkonto We Sizwe (ulusun uyan) sava gcnn ekillenmesi ve ilk hcumlar yapma-s ile balad. Bu kurulu, bir manifestoyla unlar iln edi-yordu: Halk, arzularna ulamak iin, i savan strapla-

(24) Dr. Antonio de Oliveira Salazar, 1932'den itibaren Por- tekiz diktatr. (ed.)

(25) Tri - Continental Information Center Bulletin, New York, Cilt II, say 1, Ocak 1968, s. 1, 3

41

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

rndan ve aclarndan uzak, bar deiim yntemlerini ter-cih etmiti... Hkmet bu hareketin barln zayflk ola-rak yorumlad... imdi biz halkn kurtuluu iin yeni bir yo-la giriyoruz. Hkmetin bask ve iddet politikas sadece ba-r direnile karlamayacaktr.(26)

Umkonto We Sizwe'nin elektrik direklerini havaya uur-mak gibi sabotaj niteliinde olan ilk eylemleri, kitle eylem-lerinin temelindeki bar yntemler kalbn krmak zere dzenlenmiti ve bylece silhl mcadele iin derhal pek ok gnll kazanld. Gney Afrika yerlilerinin ynetici snfa mensup beyazlar tarafndan asker ve polis eitiminin tamamen dnda braklmas dolaysiyle hibir silah tecr-besi olmamas ve silahlanmaktan ekinmeleri yznden silahl mcadele iin uzun bir eitim ve hazrlk devresi gerekmitir. Kitlelerin ve kadrolarn hazr olduundan emin olununcaya, yani 1967 Austosuna kadar ciddi bir silahl mcadeleye balanmad. Bir Afrika Ulusal Kongresi glerinin Rodezya yaknndaki Zimbabwe Afrika Halklar Birlii ile beraber resmen gerilla savana girii tarihiydi. Afrika Ulusal Kongresinin bakan Oliver Tambo, ilk arpmalardan sonra unlar sylemiti: ANC (Afrika Ulusal Kongresi) uzun zaman militan eylemleri bar yollarla ynetmiti. Durum zellikle 1950 lerde gerginleti ve giderek harekelin, bar yollardan silahl mcadeleye dnt aamaya gelip dayand. 1967 de Smith ve Vorster(27) Rejimlerinin Birlemi Kuvvetleriyle ANC ve ZAPU (Zimbabwe Afrika Halklar Birlii) nun birleik gerilla gleri arasnda ilk silahl arpmalar yapld. ANC adna, bunun 1960 larn balarndan beri hazrlandmz silahl mcadelenin balan-gc olduunu syleyebiliriz. (28)

9.

Etkili bir deiimi gerekletirebilmek iin btn yasal

(26) The Af rican Communist, Say 9. Nisan-Mays 1962, s. 48-49 ,,.,.

(27) lan Smith, 1965 de Rodezya'da kurulan yasad beyaz mstevli rejimin, John Vorster, Gney Afrika'nn Ba bakandr.

(28) Press interview, Ekim 1967.

42

Pomeroy: GR

ve bar yollara kaplarn smsk kapal olduu durumlar-da, silahl mcadele iin bu tr bir hazrlk yaplmas, Mark-sistlere gre tamamen doru bir taktiktir. Amerikan Emper-yalizminin dnya zerinde her yerde, devrimlere kar gad-dar bir Jandarma rolnde olmas byle durumlarn gelime-sini zorunlu klmtr. Birok lkede Amerikallarn, emper-yalist politikann bir arac olarak, gittike daha ok iddet kullanarak varlklarn srdrmeleri olgusu, baz radikal veya devrimci evrelerde bugn Marksist-Leninistlerin grevinin hereyden nce gerilla savalar, ya da dier silahl mcadele tipleri iin hazrlk yapmak veya byle bir balang yapmakszn halk silaha sarlp gerilla savana girimek zere harekete geirmek olduu inancn kuvvetlendirmektir. Birok lkede halkn kahramanca giritii kurtulu savala-rn desteklemek iin duyduklar hararetli arzu ile, halk ha-reketlerine katlanlarn veya nderlerin bazlar emperyalist sistemin gerilla savalaryla tamamen ortadan kaldrlp yok edilebileceini, hatta bunun, Asya, Afrika ve Latin Ameri-ka'nn zgrlememi alanlarnda olduu kadar ABD ehirle-rinde de gerekletirilebileceini sanmlard. Emperyalizmin ve Kapitalist sistemin, gerilla savalarnn artan gc ile ku-atlp boulaca hakkndaki temelsiz gr, ounlukla b-tn ktalarda devrim ortamlarnn mevcut olduu, bunun az gelimi lkelerle emperyalist lkeleri ayn ekilde etkileye-cei ve koullarn gittike arlaaca grne dayanr. Ger-ekten de Marksistler, uzun zaman emperyalizmin ve Kapi-talist sistemin btn olarak bir kriz iinde bulunduunu ve amzn, dnya zerinde kapitalizmden sosyalizme dnmeyi gerektiren bir devrim a olduunu iddia etmilerdir. Bununla birlikte, bu geni genel nitelendirme ierisinde ok eitli zel koullarn, devrimci geliimin farkl aamalarn ve ileri lkelerle az gelimi lkeler bir kta ierisindeki lkeler ve hatta bir blge iindeki lkeler arasnda mcadelenin kuvveti bakmndan deiik durumlarn bulunduu kabul edilmitir. Marksist-Lenininstlerin devrim ortamlar ve devrimci mcadele hakkndaki grleri ve devrimlerin d-ardan gelemiyecei, rast gele gerekleemeyecei ve her l-kenin kendine zg koullarna uyulmas gereinin zerindeki srarlar, devrim konusunda sosyal gelimenin genel ve zel durumlar arasndaki ilikinin felsefi olarak kavran-nn btnc yndr.

43

GERLLA SAVAI VE MARKSZM Emperyalist krizin niteliinin yeterince deerlendirileme-

mesi ve bundan doan devrim durumlar devrimcinin gre- vi devrim yapmaktr. slogannda yansr. Bu, Marksist-Leni- nistlerin sonuna kadar benimsedikleri bir slogandr. Fakat, Marksist gre gre; devrimcinin grevinin bilimsel strate ji ve taktik anlayna uygun olarak devrim yapmak olduu nu ak bir biimde belirtecek kadar geniletilmedike ya- rarl bir eylem slogan olamaz.

Devrimlerin hem kendiliinden doduunu, hem de dev-rimci tarafndan yaratldn sylemek elikili olmaz. Bu-nun ne kadar doru olduunun belki en iyi rnei. 1967 ekiminde Bolivyada byk devrimci Che Guevara'mn trajik lmdr. Buna, Bolivyadaki ortamn olgunluk derecesinin abartlmu olmas ve halkn gerilla sava iin hazrlanmas-na yeterli dikkat sarfedilmemesi sebep olmutu. Bunun gibi deneyler, silahl mcadele taktiklerinin mevcut znel ve nes-nel koullara uydurulmas gereini ak bir biimde ortaya koyar.

Birleik Devletlerdeki gerilla sava sorunu, zenci Ame-rikallarn toplumdan tecrit edilmelerine ve eitliin tama-men ortadan kaldrlmasna kar ayaklanmalar ve baz mi-litan Amerikal zencilerin polis basksna kar silaha sarla-rak kendilerini savunmalar durumuyla ortaya kmtr. Bu mcadelelerde yer alan ehirsel gerilla tipi taktikler ve kar-terr hareketleri, tarihteki btn benzer durumlarda olduu gibi, ancak denetlendii ve geni bir kitle hareketi ierisindeki bir mcadele biimi olarak siyasal nitelik kazand takdirde, gerek bir devrim etkisi yapabilecek ve gerek devrimci hedeflere ulaabilecek halk mcadelesi tipleridir.- Bu eylemlere katlan Marksistler, katldklar btn halk mcadelelerinde olduu gibi burada da, umutsuzluu ve misilleme arzusunu, bilimsel olarak rgtlenmi abalar mec-rama dkecek ve kanlmaz iddet yollarnn Sosyalizmin rgtleyici ve aydnlatc etkisiyle yceltilmesini salayacak-lardr. Nitekim 1960 lardaki Amerikan koullar ierisinde. Birleik Devletler Komnist Partisi Bakan Henry Winston, Marksistlerin balca grevinin, siyahlarn kurtulu mcadele-sini desteklemek zere gerek beyazlarn gerekse zencile-rin yapaca ok eitli eylem biimlerini gelitirmeye yar-dm etmek ve iddet kullanan veya kullanmayan btn bu eylemleri, zgrlk, demokrasi ve kkl bir sosyal deiim iin giriilebilecek en geni hareket ierisinde birletirmek olduuna iaret etmiti.

44

Pomeroy : GR

Silahl mcadelede sahte tutumlar, bu en ileri mca-dele biimi olarak belirlendii iin, gerek bir devrimcinin derhal silaha sarlmaya hazr bir kimse olmas gerektii g-rne eilimli zihinlerin rndr. Olaylara bu gzle ba-kldnda Sol eylem gerek militanln bir ifadesi olarak yorumlanabilir; buna karlk sa eylem ise (ileri derecede sava bir duruma varmam herhangi bir eylem kastedilmektedir). Devrimci Ruha Hiyanet olarak yarglan-maldr. Sol servencilik ve sa oportnizm ile mca-dele eden, ve durumlar hakknda bilimsel tahminlere ve bunlarla temellenen inceden inceye hesaplanm eylemlere dayanan Marksist-Leninist fikirlerin ve deneylerin tarihi, devrimci tutumlarn sadece bir heyecan ve miza sorunu ol-mad hakknda salam kantlar getirir. Bir devrimcide dikkat ve ihtiyatn, cesaret ve yiitlik kadar nemli nitelik-ler olduunu kantlanabilir.

Drst ve kendilerini eletiren Marksistler, ada d-nemdeki halk mcadelesi ve zellikle silahl mcadele de-neylerinin bir ok dersler verdiini, bu arada devrimci partinin, bir mcadele biiminden devrimci snf gleri tarafndan garanti tdilen dierine, kolaylkla geebilecek durumda olmas gerektiinin rettiini kabul edeceklerdir. Olaylar bazen, uzun yllar sren bar eylem deneylerinin bu kalb krp, mcadelede yeni ve belki zorunlu iddet yntemlerinin benimsenmesini zorlatrdn gstermitir. Byle durumlarda mcadeleyi yapan kitleler; ister ynetil-mekte, ister kendiliklerinden eylem yapmakta olsunlar, r-gt taktiklerin dzeltilmesine zorlayabilirler.

Ayn ilke; nemli halk kitlelerinin katlabilecei btn dier mcadele biimlerini ihmal edecek ve devrimci nc glerin, yok olma tehlikesi altnda tehdit edilebilecei ve-ya telafisi zor bir geri ekilmeye zorlanabilecei durumlar gze alabilecek kadar silahl mcadele fikrine saplananlar iin de doruluunu muhafaza eder. Emperyalistlerin ayak-lanmalara kar giritikleri eylemler, zellikle bu tip hata-lardan faydalanmak zere planlanr.

Burada Filipin Ulusal Kurtulu Hareketi deneyini zik-retmek yerinde olabilir. Hatrlanaca zere bu hareket 1950 lerde dier mcadele biimlerini bir yana brakarak ve ta-mamen devrimci gerilla sava olarak yrtlmt. Bu si-lahl mcadele yenilgiye urad ve hareket yeni bir duru-

45

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

ma uymann acl srecini izlemek zorunda brakld. Bu-nunla birlikte, bu yeni durumdan Filipin'in zel koullar dolaysiyle, gler arasnda yeni ilikiler ve yeni elverili etmenler de domutu. Bir sre sonra tamamiyle tek bir mcadele biimine balanma durumundan, eitli biimlere ve baka rgtlenme yntemlerine geildi. Silahl mcadele de bu yollardan biri olarak kald, fakat artk baat rolde deildi. Bu dnemde de Komnist Partisi yasad olmakta ve en sert basklar altnda bulunmakta devam ediyordu.

1967 de Filipinlerde kk bir solcu gurup ulusal kurtulu hareketinden tam bir gerilla savana geilmesi iin arda bulunmaya teebbs etti. Hatta bunlar kom-nist partisi adna, Partinin yasad durumu ulusal ve top-lumsal kurtulu iin silahl mcadeleden baka yol kalma-dn aka ortaya koymaktadr. mealinde sahte bir bil-diri yaynladlar. Bu, Filipin Komnist Partisi tarafndan aadaki ekilde tezkip edildi: Partinin yasad durumuy-la silahl mcadelenin zorunluluu arasnda eitlik kuran byle bir bildiri, Filipinlerdeki Ulusul Durum hakknda son derece dar ve kat bir grn rndr., ve PKP nin ya-sad niteliine ramen, devrimci kitleleri mcadeleye y-neltme yeteneine sahip olduunu irkin bir ekilde bilmez-likten gelmektedir. Silahl mcadele, Emperyalizmin ykl-masnda son adm olarak gerekten zorunludur. Fakat par-tinin yasad niteliinden deil, bizzat emperyalizmin bn-yesinden tr zorunludur. Bundan baka sahte bildiri, bu kritik zamanda, yine Filipindeki znel ve nesnel koullarn bugnk durumunu bilmezlikten gelerek, bir silahlanmaya ar izlenimi uyandrmaktadr. Doru tutum, yani PKP nin benimsedii tutum, Parlamenter mcadeleyle silahl m-cadeleyi, ve eylemin yasal ve yasad biimlerini diyalektik olarak birletirmektir. (29)

Buna ilaveten, silahl mcadelede yenilgiye urayan di-er kurtulu hareketi deneyleri nemli bir siyasal gerei ortaya koymaktadr; Durumlar statik deildir, ve devrim dorultusunda veya devrimden uzaklaan ynde trl dei-iklikler gsterebilir. Bu deiikliklerin neler olabileceini

(29) Statement of the Pitilippine Communist Party. In- formation Bulletin, Prague, 1967, Cilt 5, say 22

(110), s. 35

4 6

Pomeroy: GR

nceden kesinlikle grmek mmkn deildir. Gerilla sava-lar o kadar yaygnlaabilir ki, ok eitli mcadele biimle-rini, bu arada srncemede kalm bir halk sava yerine ayaklanmay mmkn klacak niteliksel bir deiim yarata-bilir. Deiimler sosyalizmle emperyalizm arasnda bir atom savana da sebep olabilir. Bu, sosyalist lkelerin ve ulus-lararas komnist hareketin nlemee alt bir silahl mcadele tipidir. nk insanlk iin felaketli etkileri ola-bilir. te yandan bu deiimlerin, emperyalizmi, askeri bas-k politikasnn ve halk hareketlerine yneltilen dier id-det yollarnn faydaszln ve kendi zerindeki kt etki-lerini kavramak zorunda brakmas da mmkndr. Fransz ve ngiliz emperyalizmleri bu ynde zorlanmlardr ve Ame-rikan Emperyalizmi de bastrma savalarnn, mertebelerinde blnmelere mal olmas sonucunda bundan muaf kala-mamtr. Amerikan Emperyalizminin bu dnemde stlendii dnya apndaki kar-devrimci inzibattk rol, kurtulu hareketlerinde silahl mcadeleye ba vurulmasnn balca sebebi olmutur, ve bu rol deimedike Marksist-Leninist-lerin n safnda bulunacaklar bu mcadeleler devam ede-cektir. Bununla birlikte bu durumun kitle mcadelesiyle deitirilemeyeciini iddia etmek doru olmaz ve dnya durumunun deiim imknlarnn her birinde trl mca-dele biimlerinin devrimci hareketler olarak gelitii ve gerilla savann bunlardan sadece bir tanesini tekil et-tii aktr.

ada dnemde emperyalizmin devrimci hareketleri bastrmak zere en ileri askeri teknolojiyi-helikopter, na-palm, kimyasal sava, elektronik icatlar gibi-kullanarak yap-t teebbsler, 100 yl nce Marx ve Engels'in zamannda devrimci hareketleri bertaraf etmek iin o zamann yeni askeri geliimlerinin kullanlmasyla karlatrabilir. Fakat bugnk stn askeri teknoloji, halk kitlelerinin Marx ve Engels'in at yolda yrp, istenen noktaya ulam olmas olgusu ile dengededir; Artk kitleler rgtlenmi ve mca-dele iin siyasal eitim grmlerdir, ve ulusal kurtulu veya devrim glerinin eli altnda da etkili modern silhlar bulunmaktadr. Bundan baka, devrimci deiim, uluslar aras hayatn baat olgusu olan sosyalist ve kapitalist sistemler arasndaki temel atmadan soyutlanarak dnlemez. Bu atmada, tarihteki her mcadelede kanlmaz olan baz

47

GERLLA SAVAI VE MARKSZM

ini-klara ramen, gler dengesi sosyalist gler lebine deimeye devam etmektedir. Son yllarda, zellikle Kore savann 1950 lerde gler dengesini aka ortaya koymasndan beri Amerikan Emperyalizminin mitsiz zor-lamalar dorudan doruya buna baldr. O zamandan be-ri Amerikan Emperyalizmi bu ynelii te