ลม(WIND)

โดย ศนยสารสนเทศส านกชลประทานท 14

ลม หมายถง อากาศทเคลอนทไปบนผวโลกตามแนวนอนในทกทศทกทางและดวยความเรวตาง ๆ กน ทศทางของลมทราบไดจากทศซงลมพดเขาหาตว เกดจากความแตกตางของอณหภมของพนทสองแหง โดยอากาศจะไหลจากบรเวณทมอณหภมตา (ความกดดนอากาศสง) ไปยงบรเวณทมอณหภมสง (ความกดอากาศตา)

หรอกลาวอกนยหนงวา บรเวณทมอณหภมสง อากาศรอนจะมการขยายตว ความหนาแนนลดลง ความกดอากาศจะตา อากาศจะลอยตวสงขน สวนบรเวณทมอากาศเยน จะหนกกวาหรอมความหนาแนนมากกวาจงไหลเขามาแทนทอากาศรอน ทาใหเกดลมขน

ปจจยทมอทธพลตอลม• แรงเกรเดยนของความกดอากาศ

(Pressure-gradiantforce) แรงเกรเดยนมาก มลมพดแรง

• แรงโครออรส (Coriolis) ท าใหลมในซกโลกเหนอเบยงเบนไปทางขวา และท าใหลมในซกโลกใตเบยงเบนไปทางซาย

• แรงเสยดทาน (Friction) มอทธพลเฉพาะกบอากาศบรเวณใกลพนผว มผลกระทบตอความเรวลมและกอใหเกดกระแสอากาศปนปวน

ความเรวและทศทางของลมความเรวลมจะมคาไมคงท เปลยนแปลงตลอดเวลาอยางตอเนองกนไป ใน

การหาความเรวลมผวพนหาคาเฉลยในชวงเวลา 10 นาท คาความเรวลมนยมวดดวยหนวย คอนอต และมาตราโบฟอรต

1. อปกรณวดทศทางลม (Wind Vane) ประกอบดวย 2 สวนคอ เครองวดทศทางลมและแปนบอกทศทาง

2. อปกรณวดความเรวลม (Anemometer) มรปรางเหมอนใบพดเครองบน หรอกรวยดกลม เมอกระแสลมพดมาปะทะใบพด (กรวยดกลม) จะท าใหแกนหมนและสงสญญาณจ านวนรอบมาใหเครองค านวณเปนคาความเรวลมอกทหนง โดยมหนวยวดเปนเมตรตอวนาท

การหมนเวยนทวไปของบรรยากาศ

- เปนการศกษาการเคลอนทเฉลยของอากาศรอบโลก

- ศกษาลมทเกดขนจรงทใดทหนง และเวลาใดเวลาหนงทกาหนดให

- สาเหตททาใหเกดการหมนเวยนทวไปเกดจากพนผวโลกไดรบความรอนไมเทากน

- เพอใหเกดความสมดลจงตองมการถายเทความรอนจากบรเวณตางๆ

แบบจ าลองวงจรเดยว (Single Cell Model)

- สมมตวาพนผวโลกถกปกคลมไปดวยพนน าเหมอนกนหมด - สมมตตอไปอกวา ดวงอาทตยสองตรงเหนอศนยสตรตลอดเวลา - สมมตอกวา โลกไมไดหมนรอบตวเอง ดงนนแรงทเกยวของมอยเพยงแรงเดยวคอ แรงความชนความกดอากาศ - การหมนเวยนทวไปจงคลายกบวงจรขนาดใหญ - วงจรนตงขนตามชอของนกอตนยมวทยาชาวองกฤษคอ George Hadley- บรเวณศนยสตรไดรบความรอนจากดวงอาทตยเตมท อากาศเหนอศนยสตรจงลอยตวขนเปนเขต ความกดอากาศต า- บรเวณขวโลกอากาศเยนตวลงมาก และจมตวต าลงเปนเขตความกดอากาศสง

2. แบบจ าลอง 3 วงจร (Three Cell Model)

• โลกหมนรอบตวเอง • ระบบการถายเทพลงงานจะแตกแยกออกเปนวงจรทมการหมนเวยนอยางตอเนอง 3

วงจร และจะมความสลบซบซอนมากกวาแบบจาลองวงจรเดยว • ในแตละซกโลกทง 3 วงจร มการกระจายพลงงานกนใหม • ทขวโลกคงเปนเขตความกดอากาศสง-ทศนยสตรยงคงเปนรองความกดอากาศตา • จากศนยสตรไปถงละตจดท 30 องศาเหนอและใต การหมนเวยนของอากาศทม

ลกษณะคลายกบวงจรแฮดเลยคอ อากาศเหนอศนยสตรเคลอนทลงมา ในขณะทอากาศใตศนยสตรเคลอนทไป

ประเภทของลม

ลมชนบน1.ลมยโอสโทรฟก (GeostrophicWind)

-เปนลมทเกดจากแรง 2 แรง ทมากระท าตอกน คอ แรงความชนความกดอากาศกบแรงคอรออลส -ลมนพดขนานกบไอโซบารทเปนเสนตรงและขนานกน -ลมนเปนลมลกษณะชนบนอยสงจากพนดนตงแต 1 กโลเมตร ขนไปเปนระยะทไมมแรงฝด พนจาก

อทธพลของสงกดขวางธรรมชาตบนพนโลก -เกดทละตจดประมาณ 10 หรอ 15 เหนอศนยสตร เพราะทละตจดต าแรงคอรออลสจะมคานอย ยง

บรเวณศนยสตรแรงนจะมคาเปนศนย

2. ลมเกรเดยนด (Gradient Wind)

• เปนลมทเกดจากแรง 3 แรง กระท าตอกน และมความสมดลกนคอ แรงความชนความกดอากาศในแนวนอน แรงคอรออสส และแรงหนศนยกลาง (centrifugal Force)

• ไอโซบารจะมลกษณะเปนแนวโคง และจะพดขนานกบความโคงตามไอโซบาร

ลมผวพน (Surface Winds)

-ลมทพดจากบรเวณผวพนไปยงความสงประมาณ 1 กโลเมตรเหนอพนดน

-มแรงฝดอนเกดจากการปะทะกบสงกดขวางรวมกระทาดวย

-ในระดบตาแรงความชนความกดอากาศในแนวนอนจะไมสมดลกบแรงคอรออลส

-แรงฝดทาใหความเรวลมลดลง มผลใหแรงคอรออลสลดลงไปดวย

-ลมผวพนจะไมพดขนานกบไอโซบาร แตพดขามไอโซบารจากความกดอากาศสงไปยงความกดอากาศตา และทามมกบไอโซบาร

ลมกรด (Jet Stream) -เปนกระแสลมแรงอยในเขตโทรโพพอส -เปนลมฝายตะวนตกทมความยาวหลายพนกโลเมตร มความกวางหลายรอยกโลเมตร แตมความ

หนาเพยง 2-3 กโลเมตร -ลมกรด พบอยในระดบความสงประมาณ 10 และ 15 กโลเมตร -ตรงแกนกลางของลมเปนบรเวณแคบ แตลมจะพดแรงทสด -ลมกรดมความเรวลมประมาณ 150-300 กโลเมตรตอชวโมง -ลมนมลกษณะเปนลาคลายทอรปวงรขนาดใหญ -ในฤดรอนความเรวลมมนอย สวนในฤดหนาวความเรวลมจะเพมมากขน

ลมกรดแบงเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ1. ลมกรดบรเวณโซนรอน (Subtropical Jet)

-เกดขนในละตจดประมาณ 30 องศาเหนอและใต

-อยเหนอความกดอากาศสงกงโซนรอนประมาณ 13 กโลเมตร

2. ลมกรดบรเวณขวโลก (Polar Jet)

-เกดขนในละตจดประมาณ 60 องศาเหนอและใต

-อยเหนอแนวปะทะอากาศขวโลกประมาณ 10 กโลเมตร

ลมประจ าปลมนจะพดเปนประจาตลอดปในสวนตางๆ ของโลก อนเปนผลมาจากความกด

อากาศสง-ตา ซงแนวความกดอากาศจะเคลอนขนลงตามแนวการสงแสงของดวงอาทตย ลมประจาปทสาคญมดงน-ลมสนคา (Trade winds) เปนลมตะวนออก ความเรวของลมจะเปนขนาดลมปานกลางถงลมจด โดยมความเรวเฉลย 5-51 ไมลตอชวโมง ทาใหอากาศแจมใส และใชประโยชนในดานการเดนเรอ และการบน

-ลมประจาตะวนตก (Prevailing Westerlies) พดแรงและพดในทศทางไมแนนอน

-ลมขวโลก (Polar easterlies) เปนลมพดจากแนวความกดอากาศสงขวโลกเหนอมายงละตจด 60-65 องศา

ลมประจ าเวลา

1. ลมบกและลมทะเล (Land Breeze และ Sea Breeze) เกดจากความแตกตางของอณหภมประจาวนระหวางพนดนและพนนาในชวงเวลา 24 ชวโมง

ลมบก เกดในเวลากลางคน อณหภมของพนนาสงกวาอณหภมของพนดน อากาศเหนอพนนาลอยตวขน อากาศเหนอพนดนจงไหลเขาแทนท เกดลมพดจากฝงไปสทะเล

ลมทะเล เกดในเวลากลางวน อณหภมของพนดนสงกวาอณหภมของพนนาอากาศเหนอพนดนลอยตวขน อากาศเหนอพนนาจงไหลเขาแทนท เกดลมพดจากทะเลเขาสฝงชวยลดอณหภมของชายฝงได 10-15 องศาฟาเรนไฮต

2. ลมภเขาและลมหบเขา (Mountain Breeze และ Valley Breeze)

ลมหบเขา ในเวลากลางวนยอดภเขาไดรบแสงแดดมากกวาในหบเขา อณหภมจงสงและอากาศมความกดนอยกวา ดงนนในเวลากลางวนจงมลมพดจากหบเขา

ลมภเขา ในเวลากลางคน ยอดภเขาเยนกวาหบเขา ดงนนอากาศจงมความหนาแนนมากกวาอากาศในหบเขา ดงนนลมจงพดจาดภเขาสหบเขาในเวลากลางคน

ลมประจ าฤด คอลมทพดเปลยนทศไปตามฤดกาล เกดเพราะความแตกตางของความกดอากาศบรเวณพนดนและมหาสมทร ในฤดรอนและฤดหนาว ทาใหเกดลมพดจากความกดอากาศสงไปสบรเวณทมความกดอากาศตา ซงมกาลงมากกวาลมสนคาทพดอยเปนประจา ลมประจาฤดม 2 ชนด คอ1. ลมมรสมฤดรอน (ลมมรสมตะวนตกเฉยงใต) ลมพดจากทศใตบรเวณมหาสมทรอนเดย พดเขาสตอนกลางของทวปเอเชย เปนลมทนาความชมชนและไอนามาทาใหเกดฝนตก2. ลมมรสมฤดหนาว (ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ) จงเกดลมพดจากทศตะวนออกเฉยงเหนอ ซงพดในฤดหนาว พดพาเอาความหนาวเยนและความแหงแลงมาสประเทศในเอเชยใต เอเชยตะวนออกเฉยงใตและตะวนออก

ลมประจาถน คอ ลมทพดอยในบรเวณใดบรเวณหนงโดยเฉพาะ ลมประจ าถนทส าคญมลมรอนและลมเยน ลมประจ าถนในประเทศไทยประกอบดวย

-ลมวาว เปนลมเยนทพดจากทางเหนอมาตามลมน าเจาพระยาระหวางเดอนกนยายนถงเดอนพฤศจกายน เปนระยะจะเรมลมมรสมฤดหนาว ลมนชาวบานเรยกวาลมขาวเบา เพราะถงฤดเกบเกยวขาวเบาไดพอพ

-ลมตะเภา หรอลมส าเภา เปนลมทพดจากบรเวณอาวไทยขนมาตามทราบลมแมน าเจาพระยา ระหวางเดอนกมภาพนธ-เดอนเมษายน ซงเปนระยะเลาทลมมรสมฤดหนาวจะเปลยนเปนลมมรสมฤดรอน

- อลตรา เปนลมทพดมาจากทศตะวนออกเฉยงเหนอไปทศตะวนตกเฉยงใตในตอนตนฤดรอนประมาณเดอนมนาคมและเมษายน

- ลมตะโก เปนลมทพดจากทศตะวนตกเฉยงเหนอไปทศตะวนออกเฉยงใตในชวงปลายฤดฝนประมาณเดอนตลาคม

- ลมพทยา เปนลมทพดจากทศตะวนตกเฉยงใตไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอในตอนตนฤดฝนประมาณเดอนพฤษภาคม ซงกคอมรสมตะวนตกเฉยงใตตนฤดกาลนนเอง

- ลมสลาตน เปนลมในทะเลทพดจากทศตะวนตกเฉยงใตไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอในชวงปลายฤดฝน (ฤดมรสมตะวนตกเฉยงใต) หรอหมายถงพายใหญ