Click here to load reader
Upload
an-mommaerts
View
233
Download
7
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Overzichtsbrochure gerenoveerde site Militair Hospitaal Antwerpen. Situering, historiek, architectuur en voorstelling van het aanbod lofts, woningen en parkappartementen
Citation preview
in ‘t groen midden in ‘t stad
lofts - woningen - parkappartementen
Landschapsontwerp is een levende kunstvorm
Michel Desvigne, landschapsarchitect
Architectuur als hefboomvoor een intensere lifestyle
Lieven Achtergael, architect
Ik hou van A. van art en fashion. Werk-en-werkelijk wonen, leefruimte. De
goede plooi, met de plooifiets naar de bakker. terraske doen. uiltje vangen.
loof en lommerte. grassprieten. Hoge Pieten, ‘t Schoon Verdiep. Cogels
en Osy. Afzwaaien of uitzwaaien. Morgenstond. Goeiedag. Dageraad-
plaats. Parklanen, paden, paradeplein en paraderen, flaneren. Geef de wissels
de sporen. Tram 8. Dingding. Belle Epoque. Moooi de Stad op mensenmaat.
Mensentaal. Monumentaal. Architecturaal. Paradoxaal. De zaak Alzheimer.
Gietijzer. Het takkenkind, cultuur, Cultureel Centrum Berchem, Boom-gaardstraat. triporteur en pick-nick. Open Poorten. Infirmerie. In vorm.
Muziek in de wijk, gezellig, gezapig, genieten. Gebak. Bakfiets en
baksteen. Bakkes. Stanny, Geronimo en Geraniums. Geniaal. Een straatfeest. Licht
en schaduw. Fotografie. Kleurrijk en kleurig. Kraam vol bloemen. De
ecomarkt. Markt van morgen. Home en Dôme. Binnenstebuiten.
Uitwaaien. Uitzwaaien. Perron 1. Domestic en thuis. Ik woon. Rust. Punt.
wonen in ruimte en tijd
3
wonen in ruimte en tijd
4
Stadsvernieuwing is in Antwerpen niet meer weg te
denken. Nieuwe parken en pleinen maken de stad
mooier, veiliger en aangenamer om in te verblijven.
Met dit uitgangspunt werd door de Stad Antwerpen en
AG Vespa een wedstrijd georganiseerd voor de ontwik-
keling van het voormalig Militair Hospitaal. Met het
concept van een park waarin de gebouwen als het
ware te gast zijn werden Vanhaerents en Wilma Pro-
ject Development door de jury als winnaar weerhou-
den. De ontwikkeling van de site, die ‘‘t Groen Kwar-
tier’ gedoopt werd, gooide inmiddels reeds hoge ogen
in binnen- en buitenland.
Poorten open
Na een eeuw aan het oog onttrokken geweest te zijn
zal het Militair Hospitaal zijn poorten openen om ze
niet meer te sluiten. De ommuurde site behoudt zijn
geborgenheid maar wordt verankerd in een stedelijke
omgeving door talrijke wandel- en fietsverbindingen.
Deze groene oase wordt zo een rustpunt tussen de
levendige wijken Zurenborg en Haringrode die aan
‘t Groen Kwartier grenzen.
De monumentale gietijzeren poorten ontsluiten een
verborgen geschiedenis: de Monumentenzone. Het
geheel van deze beschermde statige gebouwen is
uniek binnen de stad Antwerpen. Stuk voor stuk wor-
den deze gebouwen gerestaureerd en ingericht tot
lofts, kleinschalige kantoren en handelsruimtes. Het
centraal gelegen paradeplein zal herleven als klop-
pend hart van de site. Zorgvuldig ingeplande nieuw-
bouwappartementen en woningen vullen de ontwikke-
ling van de site aan.
Leven in
De site van ‘t Groen Kwartier is 7,7 ha groot en behoort samen met de Zoo en het Stadspark tot de belangrijkste open ruimtes binnen de stad.
5
Ook de ligging op een boogscheut van het centrum is
een troef bij uitstek. ’t Groen Kwartier is immers gele-
gen binnen de ring en op een boogscheut van Berchem
Station. Door deze centrale ligging in ’t centrum van
Antwerpen geniet u de voordelen van de stad zonder uw
rust te moeten prijsgeven. Naast trein tram en bus is de
site ook uitstekend bereikbaar met de auto, in geen tijd
is men op de Singel en de ring van Antwerpen.
Een nieuwe woontrend voor A
Niet alleen de ligging, ook de woonomgeving die in
‘t Groen Kwartier wordt gecreëerd is uitzonderlijk. De
site van 7,7 ha behoort samen met de Zoo en het
Stadspark tot de belangrijkste open ruimtes binnen de
stad. Deze stedelijke oase wordt door Michel Desvigne
(Parijs) ontworpen tot een publieke groene ruimte
waarbinnen bebouwing en open groene ruimte elkaar
afwisselen. De volledige site wordt een autovrij park
waarin ruimte, rust en leefkwaliteit voorop staan, een
trendsetter voor ’t Stad.
Wie bezig is met stadsvernieuwing is bezig met de toe-
komst, zelfs op lange termijn. Stadsvernieuwing geeft
aan in welke stad wij en onze kinderen in de toekomst
willen leven en werken. Dit betekent ook dat men uitgaat
van het bestaande, dat men wat goed is behoudt en ver-
sterkt. En dat men aanvult en vernieuwt waar nodig.
Stadsvernieuwing gaat niet over gebouwen, maar over
mensen, nu en morgen. Een visie die voluit ondersteund
wordt door de jury stadsvernieuwingsprojecten in hun
eindverslag over het project.
“Het project is een pareltje van herbruik, monumenten-
zorg, inbreiding en verdichting van een binnenstedelijke
site. Een hoogwaardige plannings- en ontwerpbasis, een
gevoelig en geïnspireerd ontwerp van architectuur en
open ruimte. Met de verdere verfi jning die het project
nog wil doorvoeren wordt een subtiel evenwicht bereikt
tussen beslotenheid (van een nieuwe karakter- en kwa-
liteitsvolle stadsbuurt) en integratie (van een royale
groene ruimte in een dichtgeslibd en versteend stads-
deel. De nevenschikking, plaatsing en interrelatie van
verschillende woonvormen en woonsectoren is voor-
beeldig. De wagen krijgt een gepaste plaats toebedeeld.”
Wonen in het park van morgen
Zoo
Stadspark
‘t Groen Kwartier
6
Ik hou van A. van art en fashion. Werk-en-werkelijk wonen, leefruimte. De
goede plooi, met de plooifi ets naar de bakker. terraske doen. uiltje vangen.
loof en lommerte. grassprieten. Hoge Pieten, ‘t Schoon Verdiep. Cogelsen Osy. Afzwaaien of uitzwaaien. Morgenstond. Goeiedag. Dageraad-
plaats. Parklanen, paden, paradeplein en paraderen, fl aneren. Geef de wissels
de sporen. Tram 8. Dingding. Belle Epoque. Moooi de Stad op mensenmaat.
Mensentaal. Monumentaal. Architecturaal. Paradoxaal. De zaak Alzheimer.
Gietijzer. Het takkenkind, cultuur, Cultureel Centrum Berchem, Boom-gaardstraat. triporteur en pick-nick. Open Poorten. Infi rmerie. In vorm.
Muziek in de wijk, gezellig, gezapig, genieten. Gebak. Bakfi ets en
baksteen. Bakkes. Stanny, Geronimo en Geraniums. Geniaal. Een straatfeest. Licht
en schaduw. Fotografi e. Kleurrijk en kleurig. Kraam vol bloemen. De
ecomarkt. Markt van morgen. Home en Dôme. Binnenstebuiten.
Uitwaaien. Uitzwaaien. Perron 1. Domestic en thuis. Ik woon. Rust. Punt.
7
een eeuw geschiedenis
8
Van historische site tot gevarieerd woonproject met een ziel
In de jaren veertig van de 19de eeuw heersten grote
internationale spanningen in Europa. Het net opge-
richte België was in 1831 eeuwig neutraal verklaard en
zijn onafhankelijkheid werd gegarandeerd door de Eu-
ropese mogendheden van die tijd. In het nieuwe België
lagen negentien vestingen van de Wellingtonbarrière,
opgericht in de periode van het Verenigd Koninkrijk
der Nederlanden, ter verdediging van de landsgren-
zen. Het Belgisch leger was echter te klein om zijn
vestingen alleen te bezetten en te verdedigen. Het on-
derhoud kostte daarenboven teveel geld. Daarom nam
een Militaire Commissie in 1847 de beslissing om de
verdedigingstrategie aan te passen naar een concept
van opnamevestingen. Volgens dit systeem werd een
land maar doeltreffend verdedigd indien men de de-
fensie concentreerde in een of meerdere omvangrijke
vestingen of reduits. Een opnamevesting kon dienen
als operatiebasis en wijkplaats voor het leger na een
nederlaag, waar het zich kon hergroeperen, zich reor-
ganiseren en het offensief hervatten. In 1851 werd
Antwerpen om politieke, militaire en economische re-
den gekozen als opnamevesting.
Een centraal gelegen fortin Het Verschanst Kamp
Tot 1851 bestond de verdediging van Antwerpen op de
rechteroever uit de 16de-eeuwse ‘Spaanse’ omwalling
- de huidige Leien - en de Citadel, ter hoogte van het
Zuid. Op basis van een ontwerp, opgesteld door de
Verdedigingsraad van Antwerpen, werd een nieuwe
fortengordel van vijf gebastioneerde fortjes gepland
rondom de bestaande 16de-eeuwse omwalling. Tussen
de fortengordel en de omwalling bevond zich het ei-
genlijke legerkamp of het Verschanst Kamp.
Wanneer eind 1851 de Franse president Louis Napo-
leon een staatsgreep uitvoerde en een decreet uitvaar-
digde om België te annexeren, begon de regering in
een paniekreactie vanaf 1852 met de aanleg van het
Verschanst Kamp rondom Antwerpen. Op twee tot drie
kilometer vóór de 16de-eeuwse omwalling werden ze-
ven hulpforten opgericht. In het midden van het Ver-
schanst Kamp nam het Fort 4, ook wel het “Fort van
Berchem” genoemd, een centrale positie in en moest
zo vermijden dat de vijand het Verschanst Kamp in
éénmaal zou innemen. Fort 4 lag in het plangebied van
het Militair Hospitaal.
De (hulp)forten van het Verschanst Kamp waren gecon-
strueerd als aarden gebastioneerde forten met een vier
– of vijfhoekig grondplan van ongeveer 150 x 150 m. De
forten waren hoofdzakelijk bedoeld voor het plaatsen
van artilleriesecties. Oorspronkelijk hadden deze for-
ten een open keel of achterzijde, gericht naar de an-
dere omwalling. Hierdoor waren ze als zelfstandige
werken niet te verdedigen maar hadden ze ondersteu-
9
ning nodig van op de omwalling. De te grote afstand
maakte deze ondersteuning met de toenmalige bewa-
pening echter niet mogelijk. Vrij snel na de aanleg wer-
den de kelen van de forten gesloten met een gecrene-
leerde muur aan de achterzijde en een gemetseld
binnenfort of reduit. De werken waren voltooid in 1854.
Nog voor de voltooiing van het Verschanst Kamp in
1854 kwam kritiek van zowel de militairen als van de
burgers. De militairen vonden het Verschanst Kamp
onverdedigbaar en de burgers werden geconfronteerd
met de militaire erfdienstbaarheid die bepaalde dat
binnen het geschutsveld van de forten (ca 585 m) geen
gebouwen mochten staan. De aanwezige bebouwing
moest dus worden afgebroken. Daarenboven bracht de
erfdienstbaarheid een aanzienlijke waardeverminde-
ring van de gronden met zich mee. Ook de handel, het
ambachtswezen en de industrie werd erdoor gehin-
derd en de Antwerpse economie werd ernstig ge-
schaad. Bovendien lag het Verschanst Kamp in de zo-
genaamde 5de Wijk, die de vestingplaats bij uitstek
was van de snel aangroeiende Antwerpse bevolking.
In 1859 koos de regering Antwerpen uit als Nationaal
Reduit zodat ook de koning, de regering en het parle-
ment zich hier konden terugtrekken in geval van oor-
log. Verschillende economische en geografi sche rede-
nen deden Antwerpen verkiezen boven Brussel. Onder
invloed van de gewijzigde verdedigingsinzichten en de
visie van toenmalig kapitein Brialmont werd in 1859
het vertrouwde gebastioneerd fortifi catiesysteem ver-
laten en overgestapt naar de aanleg van een polygo-
nale verdedingingslinie met nieuwe forten en de Grote
Omwalling. Daarbij werden sommige van de aarden
forten van het Verschanst Kamp gedeeltelijk in het
nieuwe verdedigingswerk opgenomen en werden en-
kele andere gesloopt.
Fort 4 zelf werd sinds 1859 vermoedelijk enkel nog
gebruikt als militair depot en mogelijk ook voor kazer-
nering van troepen en als oefenterrein. In 1885 werd
het gesloopt, hierbij sporen nalatend in de inmiddels
ontstane verkavelingstructuur en het stratenpatroon
van de omgeving. In de huidige morfologie van het Mi-
litair Hospitaal is nog steeds duidelijk de oorspronke-
lijke vorm van het fort van Berchem te herkennen.
recent archeologisch onderzoek op de site bracht on-
dermeer een 19de eeuwse gracht en brugpijlers aan
het licht, alsook divers vondstenmateriaal uit de twee-
de helft van de 19de eeuw.
Van historische site tot gevarieerd woonproject met een ziel
Tijdens het archeologisch onderzoek werden in de gracht 22 of 23 schoenen aangetroffen. Behalve 2 puntige (vrouwen-) schoenen zijn het alle typische,zware legerschoenen. Schoenen van dit type zijn nu nog te bezichtigen in het Koninklijk museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis te Brussel. Twee schoenen werden geconserveerd.
10
De ommuring van het Militair Hospitaal biedt de enclave een zekere geborgenheid als woonomgeving. De site zet vandaag zijn poorten open naar de stad.
wikkeld op het einde van de 18de eeuw in Engeland,
maar veralgemeend in de tweede helft van de 19de
eeuw. Inplanting, opbouw, indeling, en technische in-
frastructuur van het gebouwencomplex vertalen de
toenmalige inzichten met betrekking tot ruimte, lucht,
licht en hygiëne. De architectonische en medische ei-
sen die aan een modern ziekenhuis werden gesteld
gaan terug tot de desastreuze brand van het Hôtel-Dieu
in 1772 op het Île de la Cité in Parijs, maar pas in 1879
sprak de Parijse ziekenhuiscommissie zich uit voor het
paviljoentype beschreven door de Franse ingenieur
Casimir Tollet1 als enig model voor een effi ciënt functi-
onerend genezingsinstituut, waarbij een optimale iso-
latie gecombineerd met een even optimale luchtverver-
sing een absolute garantie moesten bieden in de strijd
tegen het besmettingsgevaar.2 Naar dit model worden
verschillende ziekenhuizen gebouwd, maar de bouw
van het “Hôpital civil et militaire suburbain de Montpel-
lier” in 1889 gold echter als het klassieke voorbeeld.
Vele van de door Tollet vooropgestelde richtlijnen wer-
den ook bij de bouw van het Militair Hospitaal toege-
past, ofschoon niet alles werd gekopieerd.De patiën-
tenzalen herbergden twee groepen van 24 tot 28
patiënten en op de bovenste verdieping bevond zich
een veranda die voldoende groot was om eveneens
ziekenbedden te plaatsen. Elke zaal had een badka-
mer en een lokaal voor toezicht. Om de ventilatie te
controleren werden vensters en deuren afgedicht en
verse lucht werd aangevoerd via een ingenieuze toe-
passing van het klassieke hypocaustum, geplaatst on-
der de gelijkvloerse verdieping. De verbindingsgangen
van het paviljoenplan verbonden aan de buitenkant de
centrale kapel en het klooster.
Het Militair Hospitaal werd grotendeels opgetrokken
in een eclectische bouwstijl met elementen ontleend
aan de Vlaamse renaissance, de barok en het classi-
cisme voor de meer representatieve gevels en met
meer functionalisme voor de overige gevels. De ge-
bouwindeling was functioneel en bestond uit een apo-
Fort 4 op een fragment van het ‘Plan géometrique parcellaire et de nivellement de la ville d’Anvers’, 1897, Aloïs Scheepers.
Het Militair Hospitaal: Krijgsgasthuis en Arsenaal
Na de sloop van Fort 4 werd het terrein eerst een klein
decennium te koop aangeboden. Door de veranderen-
de wijze van oorlogsvoeren liet de nood zich voelen om
te beschikken over een meer effi ciënt Militair Hospi-
taal waarvoor enkel een nieuw gebouw in aanmerking
kwam. Om niet nog meer grond aan de verder expan-
sief groeiende stad te onttrekken werd beslist om het
nieuwe Krijgsgasthuis te bouwen op de gronden van
het Fortje 4 in Berchem, samen met het Arsenaal. In
1898 werden dan ook de laatste restanten van het fort
gesloopt en werd er gestart met de bouw van een mili-
tair arsenaal. In 1899 begon de bouw van het Krijgs-
gasthuis of Mariagasthuis. Het arsenaal werd in 1907
in gebruik genomen; het Militair Hospitaal van Ant-
werpen werd overgebracht van de Prinsstraat, waar
het sedert 14 mei 1831 gevestigd was, en opende haar
deuren op de site op 31 juli 1911. Voor de vanaf 1835 in
het Antwerpen gevestigde Zusters van de Orde van
Sint Augustinus, die zich voornamelijk ten dienste
stelde van de krijgsziekenhuizen, werd op de site kort
na 1900 een klooster opgericht. In hetzelfde complex
werd ook de militaire hoofdapotheek ondergebracht.
Het Militair Hospitaal vormt typologisch een bijzonder
intact en representatief beeld van een hospitaal van het
paviljoentype met corridorsysteem, een typologie ont-
11
theek, een mess, diverse paviljoenen met overdekte
terrassen die onderling verbonden zijn door een gan-
gensysteem, een stookplaats, het poortgebouw en de
woning van de hoofdgeneesheer.
Gedurende de 20ste eeuw kende het Militair Hospitaal
een aanzienlijke schaalvergroting door het toevoegen
van nieuwe afdelingen. De vierledige functie van het
Militair Hospitaal bestond uit hospitalisatie (120 per-
manente bedden, die in tijden van nood konden opge-
voerd worden tot 400), consultatie, beheer en garni-
zoensdienst. In deze periode had het krijgsgasthuis en
het arsenaal een grote invloed op de omliggende wijk:
vele militairen en medici woonden in de wijk, bezoe-
kers alsook patiënten kwamen aan en af en het Militair
Hospitaal was ook een bron van tewerkstelling voor
enkele honderden arbeid(st)ers, bedienden, onderzoe-
kers en verplegend personeel. Na het eerder over-
plaatsen de Militaire Hoofdapotheek naar Nijvel en
enkele afdelingen naar het Militair Hospitaal Koningin
Astrid in Neder-Over-Heembeek werd zowel het
klooster als het Militair Hospitaal gesloten in 1993.
Tijdens de daaropvolgende jaren huisvestte het arse-
naal onder andere nog een circusschool, de Voedsel-
bank en het Hoger Instituut voor Schone Kunsten.
Heropening van de de siteDe revitalisatie van de site begon eerst tien jaar later,
wanneer het initiatief genomen werd om een deel van
Een vestknoop van het 5de linieregiment,
opgegraven tijdens het archeologisch onderzoek..
de site als monument te beschermen. De hoofdgebou-
wen (de oude hoofdapotheek, de woningen, het offi-
ciersgebouw, het klooster en de ziekenhuispaviljoe-
nen), het lintvormige kazernegebouw, de stookplaats,
de kapel en het poortgebouw werden officieel be-
schermd op 11 juni 2004 en bakenen de Monumenten-
zone af.
Via haar autonoom gemeentebedrijf AG VESPA nam de
Stad Antwerpen het initiatief om voor de site van het
Militair Hospitaal Antwerpen een publiek private sa-
menwerking op te starten. In de daarop volgende wed-
strijd werd het concept van Beel & Achtergael weer-
houden omwille van de aandacht voor de historiek van
het Militair Hospitaal, het verkeersluwe karakter van
de leefomgeving, de bevordering van de verbinding
tussen de wijken voor wat betreft het trage verkeer, de
creatie van een groene ontmoetingsruimte voor de
buurt en de integratie van de randen en het kernge-
bied. Op 07 juli 2006 werd met Vanhaerents en Wilma
Project Development een overeenkomst ondertekend
met het oog op de herontwikkeling van de site: het
“Groen Kwartier” was geboren!
1.TOLLET (Casimir), Les édifices hospitaliers depuis leur origine jusqu’à nos jours. De l’assistance publique et des hôpitaux au XIXe siècle. Les hôpitaux au XIXe siècle : études, projets, discussions et programmes relatifs à leur construction. Description de l’hôpital civil et militaire de Montpellier, Paris; Montpellier: imprimerie Hamelin frères, 1892. VIII-323 p.: ill.
2. L’Officiel no 272 du 4 octobre 1879 publie : «Le système Tollet devra être appliqué à la construction d’hôpitaux et d’ambulance militaires»
12
13
14
Ik hou van A. van art en fashion. Werk-en-werkelijk wonen, leefruimte. De
goede plooi, met de plooifi ets naar de bakker. terraske doen. uiltje vangen.
loof en lommerte. grassprieten. Hoge Pieten, ‘t Schoon Verdiep. Cogelsen Osy. Afzwaaien of uitzwaaien. Morgenstond. Goeiedag. Dageraad-
plaats. Parklanen, paden, paradeplein en paraderen, fl aneren. Geef de wissels
de sporen. Tram 8. Dingding. Belle Epoque. Moooi de Stad op mensenmaat.
Mensentaal. Monumentaal. Architecturaal. Paradoxaal. De zaak Alzheimer.
Gietijzer. Het takkenkind, cultuur, Cultureel Centrum Berchem, Boom-gaardstraat. triporteur en pick-nick. Open Poorten. Infi rmerie. In vorm.
Muziek in de wijk, gezellig, gezapig, genieten. Gebak. Bakfi ets en
baksteen. Bakkes. Stanny, Geronimo en Geraniums. Geniaal. Een straatfeest. Licht
en schaduw. Fotografi e. Kleurrijk en kleurig. Kraam vol bloemen. De
ecomarkt. Markt van morgen. Home en Dôme. Binnenstebuiten.
Uitwaaien. Uitzwaaien. Perron 1. Domestic en thuis. Ik woon. Rust. Punt.
architectuur + omgeving
15
architectuur + omgeving
16
Het gedifferentieerd woningaanbod wordt gerealiseerd door een multidisciplinair team van verschillende architectenbureaus
Beel & Achtergael, GentMasterarchitecten
360, GentArchitecten
Huiswerk, AntwerpenArchitecten
Michel Desvigne, ParijsLandschapsarchitecten
Het Groen Kwartier
De visie voor de herontwikkeling van het Militair Hos-
pitaal van Antwerpen zet maximaal in op het vinden
van een uniek evenwicht tussen de bestaande, veelal
beschermde volumes en de toevoeging van nieuwe
hedendaagse elementen. De randen van de site van
het voormalige Militair Hospitaal reflecteren nog
steeds de footprint van het Fort 4 van Berchem en vor-
men een specifieke curve die een plek uit het omlig-
gende stedelijke weefsel snijdt. Het patroon van het
19de eeuwse Krijgsgasthuis volgt daarentegen een ei-
gen orthogonaliteit die geen verband zoekt met het
omliggende stratenpatroon. Die twee karakteristieken
maken van het Militair Hospitaal een enclave in de
stad. Binnen dit ‘kwartier’ tekenen zich drie delen af:
Centraal ligt de Monumentenzone, die gedomineerd
wordt door sterk geritmeerde massieve bakstenen
paviljoenen verbonden door de wintergangen, met ten
westen daarvan de Arsenaalzone en ten oosten de
Parkzone.
De programmatische invulling van het Groen Kwartier
omvat een 400-tal wooneenheden met een gevarieerd
aanbod van woningtypes (appartementen maar ook
woningen voor gezinnen met kinderen, eventueel met
een tuin of terras) en woningsoorten (residentiële, be-
taalbare en sociale woningen). Dit residentiële pro-
gramma wordt aangevuld met andere functies, om de
aantrekking en diversiteit op buurtniveau te versterken.
Zo zullen bepaalde gebouwen ingevuld worden met
commerciële, socio-culturele activiteiten, kantoren- en
dienstenfuncties. De verdiepingen krijgen daarentegen
wel overal een residentiële invulling, met uitzondering
van de Centrale Kapel, de kapel van het Klooster, de
Stookplaats, het HISK- en het Poortgebouw.
Het masterplan voor de site gaat een interactie aan met
de ruimere omgeving zonder de beslotenheid van de
enclave aan te tasten. In het ontwerp wordt gestreefd
naar één gemeenschappelijke onderlegger voor de ver-
schillende buitenruimtes. De schaal van de verschil-
lende gebouwen creëert een continu samenhangend
geheel met een grote verscheidenheid aan sferen. Het
landschapsontwerp benadrukt deze stedelijke en park-
sferen en voorziet de nodige doorsteken naar de buurt.
17
Decennia geleden ingeplant aan de rand van de stad,
zijn deze sites tot op vandaag vreemde fragmenten in
het stedelijke weefsel.
Na jarenlang een blinde vlek te zijn geweest in het col-
lectieve geheugen worden ze plots herontdekt en tre-
den ze naar voor als strategische plekken in de hen
omringende uitbreidende stad. Op die manier gaan ze
figureren als een complementaire stedelijke ruimte
die niet alleen een bijsturing van en een meerwaarde
voor de omgeving betekent, maar die tegelijkertijd ook
als katalysator kan werken voor stadsvernieuwing op
een grotere schaal.
Meer dan een louter zoeken naar een nieuwe functie
dient met de reconversie de juiste keuze te worden
gemaakt voor een duurzame toekomst van de plek en
zijn omgeving.
Stéphane Beel, architect
De reconversie van verlaten randstedelijke sites vormt een actueel thema.
Het Militair Hospitaal is een uniek project enerzijds
door haar ligging doch ook door zijn architecturale ei-
genzinnigheid. Om van deze militaire site een leefbare
woonenclave te maken waren ruimtelijke ingrepen
nodig. De schakeling van de nieuwe en bestaande
open ruimtes rijgen de verschillende gebouwen aan-
een en doorbreken het militaire grid. Doorzichten, per-
spectieven en groen en integratie in het omliggende
weefsel, bepalen de inplanting en uitsnijdingen van de
nieuwe volumes. De precieze nevenschikking van deze
volumes brengen bestaand en nieuw in evenwicht.
De massale aanwezigheid van rode baksteen wordt op
een eigen manier aangevuld en versterkt. Dit brengt
eenheid in diversiteit of diversiteit in eenheid.
Interne woonkwaliteit staat voorop de verscheidenheid
aan woonentiteiten. De bijzondere aandacht voor de
aanleg van de publieke ruimte ondersteunt dit.
Lieven Achtergael, architect
Stéphane Beel
Lieven Achtergael
BEEL & ACHTErGAEL ArCHITECTEN - MASTEr-ArCHITECT VOOr ‘T GrOEN KWArTIEr
© J
. G
OD
EC
HA
rL
E
18
groenMet de ontwikkeling van de site van het Militair Hospitaal krijgen Berchem en Antwerpen een nieuwe woonbuurt, levendig, gevarieerd en vooral ...
EEN GrOENE LONG TuSSEN ZurENBOrG EN HArINGrODELANDSCHAPSArCHITECT MICHEL DESVIGNE, PArIJS
Het openbaar domein werd door landschapsarchitect
Michel Desvigne ontworpen als een stadstuin. De tuin-
gedachte bestendigt enerzijds de bestaande situatie
van monoliete volumes in het groen met gras tot tegen
de gevel, maar voegt ook nieuwe elementen toe. In een
genuanceerde uitwerking wordt het verschil gemaakt
tussen een uitgestrekt tuinpark in het noorden en het
westen, sfeervolle tuinkamers in het oosten, een cam-
pustuin op het Paradeplein, collectieve binnentuinen in
het Noordzuidgebouw en private tuinen bij de wonin-
gen.
Een regelmatig raster van groepjes bomen smeedt de
verschillende zones visueel aaneen en zorgt voor de
nodige herkenbaarheid. Waar mogelijk wordt de be-
staande tuinmuur behouden. Waar nodig worden met
nieuwe bebouwing de achterkanten vervangen door
voorkanten. Met een beperkte hoeveelheid aan ver-
schillende eenvoudige beplantingen en materialen
krijgt de buitenruimte een sterke identiteit.
350 Bomen als structuurEen groot deel van de aanwezige bomen blijft behou-
den, net als de historische gebouwen waardevolle ge-
tuigen zijn van de beslotenheid die ooit zo kenmerkend
was voor het Militair Hospitaal. Michel Desvigne koos
voor het toevoegen van bomen van verschillende soor-
ten en hoogtes als dragers van de open ruimte. De
prachtige bestaande bomen (paardekastanje, beuk,
linde) en de nieuwe hoogstammige bomen (wintereik)
zorgen voor afwisseling in het beeld en de beleving van
de bezoeker, zowel in het voor- als naseizoen. Op de
grote open ruimtes komen (sier)fruitbomen van 5 tot 6
meter hoogte. De inplanting van krentenboompjes en
andere beplanting van een tussenhoogte maakt de
groene mix compleet! In totaal komen er 350 bomen in
’t Groen Kwartier. De hoogstammige bomen en hees-
ters geven een residentieel karakter aan de omge-
ving. Dit wordt versterkt door de tuinen van de
woningen aan de straatkant die
aansluiten op dit complex. Binnen
de wijk is er geen vergelijkbare plek:
deze site is dan ook een groene oase
binnen een stenen wereld.
verschillende zones visueel aaneen en zorgt voor de voor het toevoegen van bomen van verschillende soor-
ten en hoogtes als dragers van de open ruimte. De
prachtige bestaande bomen (paardekastanje, beuk,
linde) en de nieuwe hoogstammige bomen (wintereik)
zorgen voor afwisseling in het beeld en de beleving van
de bezoeker, zowel in het voor- als naseizoen. Op de
grote open ruimtes komen (sier)fruitbomen van 5 tot 6
meter hoogte. De inplanting van krentenboompjes en
andere beplanting van een tussenhoogte maakt de
groene mix compleet! In totaal komen er 350 bomen in
’t Groen Kwartier. De hoogstammige bomen en hees-
ters geven een residentieel karakter aan de omge-
ving. Dit wordt versterkt door de tuinen van de
woningen aan de straatkant die
aansluiten op dit complex. Binnen
de wijk is er geen vergelijkbare plek:
deze site is dan ook een groene oase
binnen een stenen wereld.
19
20
EEN GrOENE LONG TuSSEN ZurENBOrG EN HArINGrODELANDSCHAPSArCHITECT MICHEL DESVIGNE, PArIJS
21
De site van het Militair Hospitaal en het Arsenaal wordt
gekarakteriseerd door de leegte binnen de contouren
van het oorspronkelijke fort. Het stedelijk weefsel
werd tegen het fort aangebouwd. Na het verdwijnen
van het fort en de afbraak van bepaalde delen van het
Militair Hospitaal blijft deze leegte aanwezig in het
stedelijke weefsel. De landschappelijke aanleg pro-
beert deze leegte zin te geven en mogelijkheden te
scheppen, met voldoende aanwijzingen voor een mo-
gelijk gebruik dat op natuurlijke wijze beantwoordt aan
de mogelijkheden en beperkingen van het terrein. In
die zin is landschapsarchitectuur ‘work in progress’,
dat nooit de ideale vorm bereikt maar steeds weer de
verwachtingen overtreft wanneer de natuurlijke pro-
cessen in beweging worden gezet.
Het ontwerp van de groene ruimte van het Groen
Kwartier wil een antwoord te bieden op de vraag naar
een groene leefomgeving gecombineerd met een in-
tense stedelijke lifestyle. Dit paradoxaal uitgangspunt
contrasteert enerzijds met de klassieke perifere ver-
kavelingen waar men naartoe trekt omwille van het
groen karakter, maar waarbij het aanwezige groen ei-
genlijk geen relatie meer heeft met de ruimere omge-
ving en men zich bovendien een directe toegang tot de
sociale en culturele activiteiten van de stad ontzegt.
Anderzijds contrasteert dit uitgangspunt ook met de
binnenstedelijke ontwikkelingen waar vaak ook niet de
mogelijkheid is om de natuur een zekere ontwikke-
lingsruimte te geven, wat dan weer ten koste gaat van
de belevingswaarde.
Landschapsontwerp is een levende kunstvorm waarbij cultivering van het bestaande, het proces zelf en de verandering doorheen de tijd belangijker zijn dan de compositie en het beeld.
Het volledige ‘kwartier’ wordt herschapen tot een
stadstuin die de mogelijkheid biedt aan de bewoners
en bezoekers om zich te laten onderdompelen in het
landschap. Bij het ontwerp zelf werd het romantisch
beeld van een herovering van de natuur door een
kunstmatig ontwerp vlug verlaten. In de plaats daar-
van werd gekozen om op de site ‘den buiten’ te evoce-
ren in de Stad. De stedelijkheid wordt daarbij niet ge-
negeerd: door het spelen met densiteiten, vlaktes,
indeling en beplantingen worden een aantal eenvou-
dige elementen toegevoegd en zal de natuur zich toch
in een andere, meer stedelijke, richting ontwikkelen
en de site een eigen identiteit geven. Tussen de haast
toevallig aanwezige gebouwen zal men zich vrij kun-
nen bewegen en zich zo de verschillende paden, park-
zones en sferen eigen kunnen maken . In die zin be-
antwoordt het ontwerp aan het beeld van een typische
Amerikaanse universitaire campus zoals die van Har-
vard in Cambridge.
Het landschapsontwerp wordt dan – in schril contrast
met de voorheen gesloten structuur van de site - een
ruimte zonder grens of afbakening waar de individuele
beleving centraal staat, waar verschillende activiteiten
kunnen plaatsvinden en waar een zekere evolutie mo-
gelijk blijft. Als dusdanig staat het landschapsontwerp
dan ook symbool voor de beleving van zijn bewoners
die als het ware ‘op den buiten’ wonen binnen de me-
tropool Antwerpen.
Michel Desvigne (° 1958, Montbéliard, Fr.)
is botanicus, geoloog en landschapsarchitect.
Michel Desvigne
FO
TO
Gr
AA
F
Landschapsontwerp is een levende kunstvorm waarbij cultivering van het bestaande, het proces zelf en de verandering doorheen de tijd belangijker zijn dan de compositie en het beeld.
22
2
4
3
1
rustHet publiek en privaat groen op het Militair Hospitaal werd landschappelijk vormgegeven door Michel Desvigne.In combinatie met de geritmeerde architectuur en de afwezigheid van autoverkeer ontstaat een oase van
WONEN OP DEN BINNENSTE BuITEN
In deze nieuwe groene oase komt een evenwichtige
mix van trendy lofts in historische gebouwen, nieuw-
bouwappartementen en comfortabele gezinswoningen
met tuin. Dit zijn de verschillende woonvormen die zich
thuis voelen in ‘t Groen Kwartier. Stuk voor stuk bieden
ze een nieuwe en unieke visie op wonen in Antwerpen:
wonen op den binnenste buiten. Deze verscheidenheid
zal er voor zorgen dat een gevarieerd bewonerstype
van zowel senioren, jonge starters, gezinnen met kin-
deren, tweeverdieners en alleenstaanden de site zul-
len bewonen. Daarnaast is er eveneens ruimte voor
andere stedelijke functies (winkeltjes, kantoorruimten,
ateliers, ...). Een combinatie die van het Militair Hospi-
taal een bruisend stadsdeel zal maken. rust in even-
wicht.
ToegankelijkheidOm de parktuin als ontmoetingsruimte voor bewoners
en omwonenden te stimuleren worden twee duidelijk
leesbare doorgangen gemaakt van noord naar zuid.
Een wandelpad door de wintergang en een fi etspad
langsheen de beschermde gevel van het Noord Zuid
Gebouw vormen 2 assen waarvan de nieuwe toegan-
gen tot het binnengebied telkens gemarkeerd worden
door nieuwe gebouwen. Met een totaal van 6 toegan-
gen, aansluitend op de padenstructuur, is het gebied
maximaal doorwandel- en doorfi etsbaar.
Om het tuinconcept te doen slagen worden auto’s re-
soluut geweerd. Bewoners parkeren in één van de vier
ondergrondse parkeergarages, voor de bezoekers zijn
er bovengronds een aantal parkeerplaatsen voorzien.
Een bewuste keuze van de landschapsarchitect en de
projectontwikkelaars die er zo voor zorgen dat ’t Groen
Kwartier een groene en rustige plek vormt in de nabij-
heid van het drukkere stadscentrum. Door het occasi-
oneel toelaten van verkeer langs de hoofdas langs-
heen het Noord-Zuid Gebouw en een weldoordachte
materialisatie van paden en brandweerwegen wordt
de bereikbaarheid voor leveringen, verhuis en de hulp-
diensten niettemin verzekerd.
TRAM 8
Zurenborgstraat
Lange Leemstraat
Boomgaardstraat
Antwerpen centraal
Antwerpen Berchem
TRAM 8
Zurenborgstraat
Lange Leemstraat
Boomgaardstraat
Antwerpen centraal
Antwerpen Berchem
Ondergrondse parkeerplaatsen
Arsenaal Noord
Park
Arsenaal Zuid
Paradeplein
1
2
3
4Bezoekersparkeren
Publiek Park
Private tuinen
23
24
Ik hou van A. van art en fashion. Werk-en-werkelijk wonen, leefruimte. De
goede plooi, met de plooifi ets naar de bakker. terraske doen. uiltje vangen.
loof en lommerte. grassprieten. Hoge Pieten, ‘t Schoon Verdiep. Cogelsen Osy. Afzwaaien of uitzwaaien. Morgenstond. Goeiedag. Dageraad-
plaats. Parklanen, paden, paradeplein en paraderen, fl aneren. Geef de wissels
de sporen. Tram 8. Dingding. Belle Epoque. Moooi de Stad op mensenmaat.
Mensentaal. Monumentaal. Architecturaal. Paradoxaal. De zaak Alzheimer.
Gietijzer. Het takkenkind, cultuur, Cultureel Centrum Berchem, Boom-gaardstraat. triporteur en pick-nick. Open Poorten. Infi rmerie. In vorm.
Muziek in de wijk, gezellig, gezapig, genieten. Gebak. Bakfi ets en
baksteen. Bakkes. Stanny, Geronimo en Geraniums. Geniaal. Een straatfeest. Licht
en schaduw. Fotografi e. Kleurrijk en kleurig. Kraam vol bloemen. De
ecomarkt. Markt van morgen. Home en Dôme. Binnenstebuiten.
Uitwaaien. Uitzwaaien. Perron 1. Domestic en thuis. Ik woon. Rust. Punt.
wonen op den binnenste buiten
25
wonen op den binnenste buiten
2626
Een unieke ligging, garantie voor de toekomst
Kortom: de woningen, lofts en appartementen combi-
neren het beste van twee werelden: wonen op den
binnenste buiten.
Naast de waarde voor uw vastgoed staat de locatie van
’t Groen Kwartier ook borg voor een vanzelfsprekende
mobiliteit.
Centrale ligging in ’t stad Vanop de site hebt u een direkte aansluiting op de
Singel en de ring van Antwerpen. Via de verschillende
invalswegen en snelwegen die op deze belangrijke
ringwegen aansluiten bereikt u in geen tijd de Ant-
werpse agglomeratie of ruimere omgeving. u kan de
wagen echter thuislaten. De vernieuwde fi etspaden
die langs ’t Groen kwartier lopen bieden optimaal
comfort om snel het centrum van de stad te bereiken.
Als u de fi ets liever thuis laat kan u voor de deur tram
of of bus nemen. Zonder overstappen staat u enkele
minuten later aan de Nationale Bank, de Groenplaats
of aan het Museum voor Schone kunsten op ’t Zuid.
De aankoop van een woning, loft of appartement doet
u in de eerste plaats voor uzelf en uw gezin. Het is de
ruimte waarin mooie momenten beleefd worden en
mooie herinneringen opgebouwd.
De locatie is een belangrijke parameter van de waarde
van vastgoed. De ligging van ’t groen Kwartier in de
onmiddellijke nabijheid van Zurenborg en Haringrode
enerzijds en de uitstekende ontsluiting anderzijds ga-
randeren een goede investering op lange termijn.
Naast de uitmuntende locatie geniet u op ’t Groen
Kwartier ook van de ruimtelijke kwaliteit van de stad
van morgen. Het wonen in een park met talrijke monu-
menten geeft wonen een nieuwe dimensie. De trend
naar meer groen en ruimte om te genieten van stede-
lijk wonen wordt hier realiteit.
27
Antwerpen Berchem
Tram 8
Antwerpen centraal
Zoo
Stadspark
‘t Groen Kwartier
Linkeroever
R1
Kennedytunnel
Waaslandtunnel
Leien
Singel
Noordersingel
R1
E34
E19
E17
N49
A12
Brussel - Parijs - Londen
Am
ster
dam
R1
Kennedytunnel
N49
De wereld voor uw deur City trips buiten Antwerpen kan u ook eenvoudig star-
ten van op ’t Groen Kwartier. De site is immers gele-
gen tussen Berchem Station en het vernieuwde TGV
station Antwerpen Centraal. Het uitgebreide aantal
perrons biedt een waaier aan mogelijkheden. Naast
de intercity’s die de verbinding verzekeren met de be-
langrijkste steden in België kan u ook met de Thalys
en Eurostar snel het centrum van Amsterdam, Parijs
en Londen bereiken. In 2012 wordt bovendien de in-
dienststelling van het diabolo project voorzien waar-
door ook een rechtreekse verbinding met Zaventem
National Airport voor uw deur start.
28
Uw chauffeur haalt u op aan de poort van ‘t Groen Kwartier en brengt u in een mum van tijd op de belangrijkste plaatsen in de stad: de kracht van tram 8.
Zuid - Bolivarplaats - Gerechtsgebouw Museum / Groenplaats Nationale Bank ‘t Groen Kwartier
Gééf cht!
Tram 8 doorkruist het centrum van de stad en heeft er
enkele bijzonder haltes. Met de halte in de Lange
Leemstraat wordt ‘t Groen Kwartier een nieuw ijkpunt
op deze route.
Tram 8 is dé lijn voor de cultuurfreak
Met deze tram stapt u in de kortste keren af bij de be-
langrijkste gebouwen van de stad. Na enkele haltes
steekt u aan de Nationale Bank de leien over en rijdt hij
dwars door de theaterbuurt met o.a. de Bourla-
schouwburg en de Stadschouwburg. Vanaf hier liggen
ook de belangrijkste musea van de stad langs het tra-
ject van tram 8, het Modemuseum in de Nationa-
lestraat enerzijds en het museum voor Schone
Kunsten op de Leopold de Waelplaats anderzijds. Op
’t Zuid maakt tram 8 uiteindelijk rechtsomkeer onder
de trappen van het nieuwe Justitiepaleis op de Bolviar-
plaats.
Tram 8, uw groene draad
Net voorbij het poortgebouw van ’t Groen Kwartier kan
je de tram op richting ’t Stad. De vlotte verbinding met
de Groenplaats brengt je tot in ’t hart van het histo-
risch Centrum en op ‘t zuid. Ideaal dus om bij het ter-
rasjesweer te genieten van een nieuwe lange hete zo-
mer of te shoppen. Of het nu de Kammenstraat, de
Nationalestraat of de Huidevetterstraat is, tram 8
doorkruist ze allemaal.
Maar ook in de andere richting is er na Berchem
Station nog wat te beleven. In geen tien minuten tijd
rijd je met of zonder kinderen met tram 8 tot aan de
zwemvijver van ’t Boekenbergpark... als ze daar nog
van de tram af willen tenminste.
2929
Groen Kwartier
‘t Groen Kwartier Berchemstation Te Boelaarpark Zwemvijver - Boekenbergpark
30
VAVAVN DEN NESTLE
BBEELGIË
LEI
BELGIË
LEI
MERCATATA ORSTRAATATA
CUPERIUSSTRAATATA
S
LANGELEE MSTRAATATA
CHAR
LOTTATAT LEI
LAM
ORIN
IËRS
STRA
AT
WERKSTRAAT
WAMBACHSTR.
LAMORïBIERESTRAAT
VAN
DIE
PEN
BEEC
KSTR
AAT
ZURE
NB
ORGS
TRAA
T
CONSCIENCESTRAAT
JACOB JORDAENS-
STRAATSTRAAT
NERVIËRSSTRAAT
ISABELLALEI
GRETRYSTRAAT
A. GRISARSTRAAT
HELEN
ALEI
BINDSTRAAT
BATKINSTRAAT
STR.
GENE. DRUBBELSTRAAT
WIJN
STRAAT
J. BALSTRAAT
JACOB JACOBSSTRAAT
BRAILMONTLEI
LOOSPLAATS
MARIALEI
BOOMGAARDSTRAAT
WATERFORDSTRAAT
AUWERSSTRAAT
VAN
LUPP
ENST
RAAT
COBD
ENST
RAAT
Z. GRAMMESTR.
GROTE HONDSTRAAT
OOSTENSTRAAT
ROLW
AGENSSTR
AAT
MAGDALENASTRAAT
PROV
INCI
ESTR
AAT
PROV
INCI
ESTR
AAT
KORTE VAN
KORTE VAN
RUUSBROECKSTR.
KRUIKKRUIKSTR.
STR.
DE BOEY
DE BOEY
DE BOEYSTR.
STRAAT
BAR
ON
JO
OSTEN
SJO
OSTEN
SSTR
AAT
KL. BEERSTRAAT
RAMSTRAAT
TRENDSTRAAT
GROT
E
B
EERS
TR.
GROT
E
B
EERS
TR.
GROT
E
B
EERS
TR.
KL. BEERSTRAAT
GROT
E
B
EERS
TR.
KL. BEERSTRAAT
WEIDESTRAAT
BOOMGAARD
TEEN
BOKS
TRAA
TATA
LANGE VAVAV N RUUSBROECKSTRAATATA
11
18
22
15
21
20
19
9
166
5
24
17
VAN
DER
VA
N D
ER
MEY
DEN
STRA
AT
MEY
DEN
STRA
AT
MEY
DEN
STRA
AT
MARINISSTR.
WIPSTRAAT
‘T GrOEN KWArTIEr, LEVEN OP DEN BINNENSTE BuITEN
RESTAURANTS - 1 Godard 2 2 Mise Mise Mise
en Place 3 El Warda 4 Verven en Verven en Verven en Verven en
Borstels 5 Dôme 6 Dôme sur MerDôme sur MerDôme sur Mer
7 Belmondo 8 Moskou CAFESCAFES - 11- 11- 11
Stanny 12 Moeskop 13 ZeezichtZeezichtZeezicht
14 Wattman VARIA - 18 Tim Teck Tim Teck Tim Teck
Catering 19 ‘t Klein Beertje bio‘t Klein Beertje bio‘t Klein Beertje bio 20 20
Delhaize 21 Supermarkt TroubleynSupermarkt TroubleynSupermarkt Troubleyn
22 Decan Pharmacy 23 K.doos gifts K.doos gifts K.doos gifts
24 Krantenwinkel E&C BAKERIES - BAKERIES - BAKERIES -
15 Schoenaers 16 Domestic 17 17 De
Connaisseur TAKE-OUT - 9 Frituur Frituur Frituur
‘t Spieke 10 Antwerp SandwichAntwerp SandwichAntwerp Sandwich
31
UITB
REID
INGST
RAATATA
PLANTIN EN MORETUSLEI
BOORSBEE
STATAT NLYLYL STRAATATA
POST
VAN
DEN
PEER
EBOO
MST
RAAT
EUGE
EN J
OORS
STRA
AT
ZEGE
PRAA
LST
RAAT
STRA
AT
MON
TEN
SSTR
AAT
BOUW
ENSS
TRAA
T
STERLINGERSTRAAT
LEDEGANCKSTRAAT
BATKINSTRAAT
BET
OG
ING
STR
AAT
Z. GRAMMESTR.
GULDEN VLIESSTRAAT
GULDEN VLIESSTRAAT
GROTE HONDSTRAATGROTE HONDSTRAAT
KORTE AARSTRAAT
AARSTRAATDRAAKSTRAAT
WOLFSTR
AATLAN
GE ALTAAR
STR.
WALVISSTRAAT
RAAF
STRAATSTRAAT
STIERSTRAAT
TIEB
OHM
STRA
AT
BOSO
UIFS
TRAA
T
TWEE
LINGE
NSTRA
AT
DOLF
IJNST
RAAT
FILO
MEN
A
FILO
MEN
AST
RAAT
STRA
ATKL
HON
D
KL H
OND
STR.
STR.
KREEFTSTRAAT SCHORPIOENSTR.RAMSTRAAT
WATERLOOSTRAAT
PRETORIASTRAAT
KRIJGERSTRAAT
GEN. VAN
MERLENSTRAAT
COGELS OSYLEI
GEN. CAPAUMONISTR.
GEN. CAPAUMONISTR.
VELODROOM
STR.VELOD
ROOMSTR.
TRAN
SVAA
LSTR
AAT
KLOKSTRAAT
KLOKSTRAAT
KRIJTSTRAAT
KRIJTSTRAAT
KRIJTSTRAAT
KRIJTSTRAAT
SCHELP
STRAAT
STRAAT
STRAAT LEEM
PUTS
TRAA
T
UITB
REID
INGS
STRA
AT
UITB
REID
INGS
STRA
AT
UITB
REID
INGS
STRA
AT
DSTRAATATA
BRUG. E. BRUG. E. RYCKAERTSRYCKAERTS-
PLEIN
TRAM TRAM TRAM PLEIN
DRAAKDRAAKPLAATS
4
10
3
1
2314
8
7
12
13
2
BOUW
ENSS
TRAA
TMARINISSTR.
Rustpunt in een levendige buurt
’t Groen Kwartier is een rustpunt te midden de leven-
dige woonwijken die haar omringen.
Te voet is men langs de tegenoverliggende Zurenborg-
straat op wandelafstand van de Dageraadplaats. Dit
plein is de place-to-be en biedt een waaier aan activitei-
ten, van de maandelijkse biomarkt tot een marathonevent
van klassieke muziek. Het gezelligste plein van ’t stad
met zijn alomtegenwoordige terrasjes en gediversifi -
eerde keuze aan restaurants zal u als buur zeker aan-
genaam verrassen.
Aan de andere zijde voert de Boomgaardstraat u recht-
streeks naar Berchem Station. Iets verderop, in het
hart van Berchem, staat het cultureel centrum en
worden wekelijkse markten gehouden.
En dan spreken we nog maar van de omliggende stra-
ten, maar de omgeving heeft natuurlijk nog zoveel
meer te bieden: een avondje uit in de De Bourla, Opera
of de Singel. Of gewoon op stap met vrienden en voluit
genieten van het eindeloze aanbod dat de stad te bie-
den heeft.
Te midden van deze tot de verbeelding sprekende om-
geving hebt u – voor de deur – onmiddellijke toegang
tot een nieuw stadspark waar langzaam verkeer de
regel is. Waar u rustig kan thuiskomen en thuis tot
rust kan komen. De woonentiteiten zijn ingericht om u
maximaal van de omgeving te laten genieten en u te-
gelijk eventjes te laten ontsnappen aan de bruisende
lifestyle van de stad. In een woonstijl die past bij uw
persoonlijke identiteit: een historische loft, een trendy
appartement, een woning met tuinbeleving...
Een sublieme omgeving waar u rustig kan thuiskomen en thuis tot rust kan komen. ‘It has its quiet tree lined streets and a beautiful park to stroll in.’
32
‘T GrOEN KWArTIEr: DE TOEKOMST IS GrOEN
Energiezuinig bouwen voor morgen
niet alleen een lager elektriciteitsverbruik op maar
draagt ook bij tot een rustige en aangename leef-
ruimte.
Het maakt niet uit of je in een woning, een loft of een
appartement woont, elk ontwerp is gericht op een
lange levensduur.
Dit geldt trouwens ook voor de site op zich. Het voor-
uitstrevende integratieve concept waarin grenzen tus-
sen wonen, werken en creëren, stad en platteland
vervagen past volledig in een duurzame stadsontwik-
keling.
Niet alleen de uitzonderlijke groene locatie in het hart
van de stad draagt bij tot een duurzame levensstijl.
Ook de woningen of appartementen zelf werden ont-
wikkeld met bijzondere aandacht voor duurzaamheid
en energiezuinig wonen.
De bouwschil van alle woningen en appartementen*
wordt volledig geïsoleerd en voldoet aan de strengste
normen op het vlak van energieprestatieregelgeving.
In combinatie met de recentste technieken van con-
denserende ketels en ventilatie bent u zo verzekerd
van een laag energieverbruik zonder daarbij in te boe-
ten aan wooncomfort, integendeel.
Naast de technische innovatie is bij het ontwerp reke-
ning gehouden met een optimale lichtinval. Dit levert * Met uitzondering van de als monument beschermde gebouwen waarvoor een specifi eke regeling geldt.
33
34
Paviljoen 2
Generale Staf Augustinessenklooster Parkappartementen Kapel Stookplaats
Paviljoen 4Paviljoen 1 Paviljoen 7 Paviljoen 3
35
Lange Leem West
Nieuw Noord Zuid Woningen ArsenaalLange Leem West
Paviljoen 6 Paviljoen 5
36
monumentenzone
Rond of in de nabijheid van het Paradeplein bevinden zich de zeven overblijvende Paviljoenen, de Centrale Kapel en Stookplaats, het Augustinessenklooster, het gebouw van de Generale Staf en het voormalige Kazernegebouw. Dit is het hart van de historische site waarvan de gebouwen als Monument beschermd werden.
monumentenzonede zeven overblijvende Paviljoenen, de Centrale Kapel en Stookplaats,
en het voormalige Kazernegebouw. Dit is het hart van de historische site
37
monumentenzone
38
WONEN OP DEN BINNENSTE BuITEN - DE MONuMENTENZONE
Bij de omvorming van de massieve bakstenen paviljoe-
nen tot commerciële ruimtes en woningen wordt de
ruimtelijkheid van het basisvolume telkens als uit-
gangspunt genomen. Er wordt gestreefd naar een
leesbare renovatie, waarbij de niet oorspronkelijke
onderdelen verwijderd worden en een aantal ingrepen
op een genuanceerde manier als een nieuwe laag aan-
gebracht worden. Door het toevoegen van dakvlakven-
sters, Engelse koeren, mezzanines en bijkomende
terrassen worden de gebouwen omgevormd tot ge-
droomde woonplekken. Lichttoetreding, toegankelijk-
heid, zichten op de omgeving en goed georiënteerde
buitenruimten liggen aan de basis van deze ingrepen.
De restauratie omvat o.a. het vernieuwen van het dak,
het vervangen of het restaureren van het buiten-
schrijnwerk en het uitvoeren van een aangepaste ge-
velreiniging met behoud van de oorspronkelijke patine.
Alle technieken worden ondergebracht in de schou-
wen of verluchtingskappen en worden via een beperkt
aantal kokers naar de verschillende entiteiten ge-
bracht.
Paviljoen 1 en 2 fl ankeren het paradepleinPaviljoen 1 en 2 fl ankeren het Paradeplein en bieden
beiden plaats aan een commerciële ruimte met aan-
sluitend atelier. Op de bovenverdiepingen wordt het
unieke karakter van de volledige ziekenzalen behou-
den en worden twee exclusieve ruime lofts gecreëerd.
Het oorspronkelijke buitenschrijnwerk wordt gedeel-
telijk behouden en gerestaureerd. Aan de zuidzijde
wordt opnieuw een hedendaagse interpretatie van het
zonneterras aangebracht.
Paviljoen 3 en 4:lofts met riante buitenruimteMet zicht op de monumentale kapel worden in Pavil-
joen 3 en 4 telkens 4 lofts ondergebracht. Alle entitei-
ten beschikken over een riante buitenruimte: op de
gelijkvloerse verdieping is dit een private tuin terwijl de
lofts op de verdiepingen toegang hebben tot een ruim
Paviljoenen
7
4
2
6 5
3
1
39
40
terras. Alle entiteiten hebben eveneens een ruime
kelder / atelier. In Paviljoen 3 wordt de oorspronkelijke
vloer behouden en worden het buitenschrijnwerk en
de originele guillotineramen gerestaureerd
Originele smeedijzeren terrassen in paviljoen 5, 6 en 7Door de twee extra traveeën per gebouw beschikken
de lofts in Paviljoenen 5, 6 en 7 zo mogelijk over nog
meer ruimte. De toevoeging van ‘Engelse koeren’ zorgt
hier voor meer lichtinval in het souterrain dat zo even-
eens meer bij de woning en de tuin betrokken wordt.
De originele smeedijzeren terrassen aan de zuidzijde
en de toegevoegde terrassen met zicht op de Parkzone
geven dan weer een uniek (uit)zicht aan de bovenste
lofts, die bovendien uitgerust worden met een mezza-
nine. Dit brengt de oppervlakte van de woongelegen-
heden in deze gebouwen boven de 300 m². In Paviljoen
5 en 7 wordt de originele vloer behouden en in Pavil-
joen 7 worden bovendien de historische guillotinera-
men gerestaureerd.
-25
+457
paviljoen 5
+737
nieuwe zinken dakbedekking
122
2455
6
+1273
+1133
+1302
+1214
+955
-30 -25
4
7
32
3
3
3
3
1
3
1
3
2
7
7
3
3
2
2
9
6
5
5
6
7
WONEN OP DEN BINNENSTE BuITEN - DE MONuMENTENZONE
41
De voormalige Hospitaalpaviljoenen zijn beschermde
monumenten. Bij de transformatie van monumenten
zijn er drie opties: (1) het origineel reconstrueren; (2)
een scherpe intellectuele grens trekken tussen oud en
nieuw of (3) zoeken naar een subtiele link tussen het
bestaande gebouw en de nieuwe aanpassingen. Wij
kozen de laatste optie.
De paviljoenen zijn opgebouwd uit een middentravee
en 2 eindtraveeën met aanbouwen. Bij de renovatie
hebben we geprobeerd om de middentravee en zijn
specifiek repetitief karakter te vrijwaren van acciden-
tele ingrepen. Zo blijft de basisconfiguratie onge-
schonden en het trotse karakter behouden.
De gebouwen worden per laag in de lengte opgesplitst
in 2 woningen met een ontsluiting aan de kopse zijden
en 4 woonentiteiten per paviljoen. Bij de eenheden op
het gelijkvloers kan de kelderruimte als slaapverdie-
ping bij de woning betrokken worden. Door middel van
een getrapte Engelse koer wordt de kelder voorzien
van licht en lucht en wordt een verbinding gemaakt
met de tuin. Bij de eenheden op de verdieping worden
de slaapvertrekken voorzien in een duplex over de
lengte van de ruimte. De inkomtrap, keuken en badka-
mer worden steeds opgenomen in de eindtraveeën.
Zo kan elke entiteit over een volledig open leefruimte
ter grootte van een halve ziekenzaal beschikken.
De bestaande verbindingsgangen, die het mogelijk
maakten alle delen van het hospitaal in binnenklimaat
Wonen in een monument, een oefening in nuance.
te bereiken, verliezen in de context van een woonpro-
gramma hun betekenis. De wintergang in noord-
zuidrichting wordt omgevormd tot een open publieke
passage. De dwarsgangen die de paviljoenen in oost-
west richting verbinden, hebben we deels als inkom-
hal en deels als tuinberging betrokken bij de Pavil-
joenwoningen.
Ook in de materialisatie kiezen we voor een genuan-
ceerde omgang met de bestaande gebouwen. Voor de
nieuwe geveldelen werken we met een baksteen waar-
van de kleur nauw aansluit bij de kleur van de oor-
spronkelijke baksteen; een gladdere textuur zorgt hier
voor een subtiel verschil, zodat de ingrepen als een
nieuwe laag met een eigentijdse betekenis aange-
bracht worden. Waar restauratie van de ramen niet
meer mogelijk is, wordt het houten schrijnwerk ver-
vangen door nieuwe ramen met een vlakverdeling die
refereert naar de oorspronkelijke guillotineramen.
Door het aanbrengen van baksteenmetselwerk in
claustraverband in de raamopeningen van de verbin-
dingsgangen wordt het continue bakstenen karakter
van de gebouwen bestendigd op een manier die in de
19 de eeuw zijn oorsprong vond. Dit claustraverband
wordt ook gebruikt als borstwering van de terrassen.
Door alle aanpassingen en details in baksteen op te
lossen wordt het prominent aanwezige bakstenen
karakter van de site bevestigd en zelfs aangescherpt.
Eric Wieërs, architect, Huiswerk Architecten
Eric Wieërs
ErIC WIEËrS - HuISWErK ArCHITECTEN
© F
. O
TO
Gr
AA
F
42
WONEN OP DEN BINNENSTE BuITEN - DE MONuMENTENZONE
De kapel bevindt zich centraal in de Monumentenzone
en is één van de meest gedetailleerde gebouwen op de
site. De gevels zijn opgetrokken in baksteen en zijn
voorzien van sierbanden, plinten en omkaderingsele-
menten in natuursteen. De zuidgevel is voorzien van
twee traptorens, een topgevelbeëindiging met een
fronton en een mooi uitgewerkte toegangsdeur. Grote
raamvlakken ingevuld met glas in lood zorgen voor
een genereuze lichtinval. Het zadeldak is bekleed met
zink. Het interieur is neo-classicisitisch en wordt ge-
kenmerkt door bepleisterde en beschilderde muren,
ton- en halve tongewelven en gordelbogen, versierd
met lijst- en paneelwerk en Ionische pilasters. Ook de
tegelvloer en de houten deuren zijn origineel .
Het gebouw bestaat uit een voorportaal, een éénbeu-
kig schip met balkon en halfronde koorabscis, en twee
bergruimten aan beide zijden van het koor. Een ge-
deelte van de wintergangen die de kapel verbinden
met de naastgelegen paviljoenen wordt betrokken bij
de kapel. Opmerkelijk is de nog bestaande kelder on-
der de kapel die een ongefragmenteerde ruimte be-
slaat en aansluit op de stookplaats.
Culinair hoogstandjeDe karaktervolle monumentale binnenruimte en de
ligging aan het Paradeplein maakt de kapel bij uitstek
geschikt om een functie in de horeca of de culturele
sector te omvatten. Zo was de Centrale Kapel in 2008
reeds een zestal maanden het decor voor een trendy
restaurant en verschillende culturele activiteiten die
’t Groen Kwartier op de kaart zetten.
Kapel
43
44
45
WONEN OP DEN BINNENSTE BuITEN - DE MONuMENTENZONE
De grote footprint en de grote overspanningen van de
Stookplaats zorgen voor een zeer fl exibele ruimte die
diverse programma’s kan omvatten. Naast een directe
toegang van het openbaar domein beschikt de Stook-
plaats eveneens over een zuidgerichte tuin. Zoals de
naam aangeeft werden hier de grote verwarmingske-
Het kloostercomplex is ongetwijfeld het best bewaarde
geheim op de site van het voormalige Militair Hospi-
taal. Opgespannen tussen de verharde zone langs de
huidige Albert Claudestraat, de Promenade d’hiver
(wintergang) en de Parkzone in het noordwesten vormt
het Klooster een enclave binnen ’t Groen Kwartier, een
oase van rust binnen het bouwblok.
De Augustinessen, die sinds 1835 in Antwerpen geves-
tigd waren en onlosmakelijk verbonden waren met het
Militair Hospitaal (toen gevestigd in de Prinsstraat)
vestigden zich hier in 1912.
Het klooster is een L-vormig, eclectisch opgevat ge-
bouwencomplex rond een binnenkoer met Lourdes-
tels opgesteld om stoom te leveren aan de verschil-
lende onderdelen van het Militair Hospitaal. Afhanke-
lijk van de concrete invulling kan de dubbelhoge
ruimte in zijn huidige vorm behouden worden (ca 650
m²) of uitgebreid worden met verdiepte Engelse koe-
ren, daklichten of een patio.
grot. Het complex bestaat uit drie aparte gebouwen die
een zelfstandige entiteit vormden binnen de Monu-
mentenzone.
- de Voorbouw (ca 525 m²), het eigenlijke adres van
het klooster naast de Generale Staf;
- de eenbeukige centrale Kloosterkapel (ca 303 m²),
met kleurrijke 19de eeuwse gebrandschilderde ra-
men en omgeven door de kloostertuin;
- de Achterbouw (ca 1 685 m²), het eigenlijke verblijf
van de zusters, met als beeldbepalende elementen
de gangstructuur en de kloostertuin (ca 820 m²), van
waaruit een rechtstreekse toegang tot de Parkzone
mogelijk is.
Stookplaats
Augustinessenklooster
46
WONEN OP DEN BINNENSTE BuITEN - DE MONuMENTENZONE
Het gebouw dat vroeger de Generale Staf huisvestte
wordt binnen het bestaande volume en met respect
voor de bestaande structuur omgevormd tot een ge-
mengd gebouw waarin kantoren, ateliers en kleine
woonentiteiten een plaats vinden.
Prestigieuze locatieDe imposante eclectische stijl met neo-Vlaamse re-
naissance en neo-barokke inslag, de ligging aan het
Paradeplein en de wandelafstand tot het station van
Berchem maken van dit gebouw niet alleen een presti-
gieuze locatie voor gevestigde ondernemingen en vrije
beroepen maar ook voor meer creatieve economische
activiteiten zoals workshops of ateliers of voor het
huisvesten van gasten (short stay housing).
Generale Staf
47
48
49
50
arsenaalzone
Deze zone vertegenwoordigt ongeveer de helft van de site. De hoofdingang wordt gekenmerkt door een poortgebouw gelegen langs de Lange Leemstraat. In de ontwikkeling van het Arsenaal zijn eengezinswoningen prominent aanwezig. De private tuinen worden door de gebouwen omsloten in een S-vormig bouwblok.
51
arsenaalzone
52
WONEN OP DEN BINNENSTE BuITEN - DE ArSENAALZONE
Nieuw Noord Zuid is gelegen in het hart van de site.
Aan de zijde grenzend aan het Poortgebouw zijn even-
eens twee commerciële ruimtes voorzien. Het gebouw
is gelegen langs de Noord-Zuid as van de site, de mis-
sing link tussen Berchem en Zurenborg.
In het gebouw komen 27 appartementen met erg ge-
varieerde indelingen. Alle appartementen genieten
een Oost-West oriëntatie. Leefruimtes en terrassen
bevinden zich hoofdzakelijk aan de westelijke zijde, op
de kopse zijde zijn de terrassen zuidgericht. Daar ge-
nieten ze van een uniek uitzicht over de Monumenten-
zone van het voormalige hospitaal en het park. Deze
parkzone, gelegen achter de paviljoenen wordt ge-
kenmerkt door een ruim grasveld met enkele oude
bomen.
Het gebouw Lange Leem West telt op het gelijkvloers
2 commerciële ruimtes die de toegang tot de site be-
nadrukken. Het gebouw vormt immers de hoek tus-
sen het Poortgebouw en de Lange Leemstraat. Op de
drie bovenliggende verdiepingen zijn telkens twee ap-
partementen gelegen met leefruimtes en terrassen
aan de zuidzijde. De penthouse van dit gebouw neemt
de hele verdieping in beslag en kijkt uit over de site en
omgeving.
Nieuw Noord Zuid& Lange Leem West
53
Nieuw Noord Zuid& Lange Leem West
54
WONEN OP DEN BINNENSTE BuITEN - DE ArSENAALZONE
De nieuwbouwwoningen situeren zich op de Arsenaal-
zone die gekenmerkt wordt door het Monumentale
Poortgebouw langs de Lange Leemstraat.
Aan de traditionele stadswoning worden belangrijke
troeven toegevoegd. De inplanting en volumes van de
gebouwen staan garant voor een optimale en aange-
name woonomgeving. Licht en lucht zijn in overvloed
aanwezig in het bouwblok en in de woningen zelf. Zo
zorgen dubbelhoge ruimtes (vides), gevels met ruime
glaspartijen en kamerbrede leefruimtes voor een he-
dendaagse comfortabele leefomgeving.
Het woonerf achter het Poortgebouw en de autovrije
site met paden en bomen onderstrepen het rustige
karakter van de woonomgeving. Een gemeenschap-
pellijke ondergrondse garage en een gemeenschap-
pellijk tuinpad onderstrepen het uitgekiende concept
dat op kwaliteit van de leefomgeving gericht is. De in-
dividuele tuinen, die grenzen aan dit tuinpad, zijn
voorzien van een toegang zodat fi etsen in alle maten
en vormen eenvoudig gestald kunnen worden. Zo kan
u optimaal genieten van de ruimte in uw woning.
In de eerste fase wordt de noordelijke zijde van dit
S-vormig bouwblok ontwikkeld.
Energiezuinige woningenDe ééngezinswonignen op ’t Groen Kwartier zijn
uniek. Vanuit de traditionele woning zoals gekend in
de Zurenborgwijk werden nieuwe hedendaagse wo-
ningen ontworpen die ruim van licht en lucht voorzien
zijn. Bovendien beantwoorden deze woningen alle-
maal aan de nieuwe normen op gebied van energie-
besparing en akoestisch comfort. Een ééngezinswo-
ning op ’t Groen Kwartier is bijgevolg een investering
voor de toekomst waarvan u vanaf dag 1 geniet van
een optimaal wooncomfort.
Woningen Arsenaal
niv. 00
niv. 01
niv. 02
Voorbeeld: 1 van de 8 type woningen.
55
56
parkzone
De parkappartementen zijn in het park ten westen van de site gelegen. Ze situeren zich in drie gelijke volumes die door hun opstelling ruimte laten aan de omgeving. De eenheid aan de buitenzijde verbergt een rijkdom aan indelingen en uitzichten binnenin. Elk appartement, van één tot vier slaapkamers, heeft een eigen buitenruimte. Vanuit uw appartement geniet u hier van ’t park, de monumentenzone of een onuitgegeven zicht over de omgeving. Onder de gebouwen bevinden zich de parkeergarage en fi etsen-stallingen van waaruit u rechtsreeks uw appartement kan bereiken.
De parkappartementen zijn in het park ten westen van de site gelegen. Ze situeren zich in drie gelijke volumes die door hun opstelling ruimte laten aan de omgeving. De eenheid aan de buitenzijde verbergt een rijkdom aan
slaapkamers, heeft een eigen buitenruimte. Vanuit uw appartement geniet u hier van ’t park, de monumentenzone of een onuitgegeven zicht over de omgeving. Onder de gebouwen bevinden zich de parkeergarage en fi etsen-
57
parkzone
58
Oostende, Wilma
Vlerick, 360
Museum Boulevard Brussel, Vanhaerents
MILHO Oostende, Vanhaerents
Lamot Mechelen, Wilma
Appartementsgebouw Antwerpen, Huiswerk
De Singel Antwerpen, Beel & Achtergael
Nieuwe Molens Rypens Brugge, Wilma
AG VESPA, Trapstraat, 360
Les Dunes du Golf - Wimereux
Beel & Achtergael
Beel & Achtergael
Meerwaarde creëren door middel van goede architectuur is
het uitgangspunt bij elk project van Vanhaerents. Wij beogen
een vooruitstrevende en trendsettende architectuur, waarin
het aangenaam leven en werken is. Onze gebouwen zijn
energiezuinig, onderhoudsvriendelijk en staan akoestisch
op punt.
De samenwerking met nationaal en internationaal gere-
nommeerde architecten resulteert in hedendaagse ge-
bouwen met een evenwicht tussen nut, schoonheid, func-
tionaliteit en context. Innovatie en inventiviteit zijn daarbij
sleutelwoorden.
De kennis en know-how van het aannemersbedrijf zijn bo-
vendien een sterke troef bij de ontwikkeling, het ontwerp en
de realisatie van de meest gediversifieerde complexen.
De herontwikkeling van het Groen Kwartier is het resultaat van een intense samenwerking tussen
Vanhaerents en Wilma Projectontwikkeling als private partijen en AG VESPA als publieke partner.
In deze samenwerking brengt elke partij vanuit zijn eigenheid accenten aan die een meerwaarde
vormen voor het globale project.
Wilma Projectonwikkeling richt zich op de ontwikkeling van
gemengde binnenstedelijke bouwprojecten. De mens en zijn
leefomgeving staan daarbij steeds centraal. We willen wonen,
werken, winkelen en ontspannen in de binnenstad steeds op
een optimale manier integreren.
Door de renovatie van gebouwen en hun omgeving krijgen
stadswijken een nieuwe bestemming: appartementen, lofts,
winkels, kantoren, horeca, garages en parkeerplaatsen.
Stedelijke herontwikkeling is een vak apart. Het is een mul-
tidisciplinaire activiteit, waarbij de vele verschillende betrok-
ken partijen, sociale vraagstukken, technische en financiële
uitdagingen om goed projectbeheer vragen. Samen met onze
partners leggen we de lat dan ook hoog. Met als inzet een
duurzame kwaliteitsverbetering.
Stedelijke herontwikkeling op maat van mens en maatschappij
Werken aan een leefbaar en aantrekkelijkAntwerpen
Het gedifferentieerd woningaanbod wordt verder gerealiseerd door een multidisciplinair team van verschillende architectenbureaus:Beel & Achtergael, Masterarchitecten - Gent360, Architecten - GentHuiswerk, Architecten - Antwerpen
Michel Desvigne, Landschapsarchitecten - Parijs
Vanhaerents nv
Oude gentweg 81, 8820 Torhout,
tel. 050 21 50 21 - fax 050 21.68.40
e-mail: [email protected] - www.vanhaerents.be
Wilma Project Developent nv
Generaal Lemanstraat 27, 2018 Antwerpen,
tel. 03 232 08 79 - fax 0 3 232 21 38
e-mail: [email protected] - www.wilma.be
Deze brochure werd met zorg samengesteld. Maar is een informatief bundel waaruit rechten noch plichten ten aanzien van nv MHA of nv Groen Kwartier kunnen ontleend worden. ‘t Groen Kwartier kan niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele onnauwkeurigheden of fouten.
Fotos: Daniel de Kievith, Toon Grobet, Kristof BovingOntwerp & Prepress: Gevaert Graphics
AG VESPA is het autonoom gemeentebedrijf voor vastgoed
en stadsprojecten van de stad Antwerpen. Een van zijn op-
drachten is de voorbereiding, begeleiding en uitvoering van
ingrijpende stadsprojecten die de metropoolfunctie van
Antwerpen versterken. De ontwikkeling van het Militair
Hospitaal, waarvoor door AG VESPA in 2005 een wedstrijd
uitgeschreven werd, is één van de vele projecten waarin AG
VESPA actief is. Samen met het autonome gemeentebedrijf
Stadsplanning begeleidt AG VEPSA het ontwikkelingspro-
ces van het Groen Kwartier. , en participeert ze mee in het
gezamenlijk Overlegcomité.
AG VESPA
Generaal Lemanstraat 55, 2018 Antwerpen
tel. 03 259 28 10 - e-mail: [email protected]
op den binnenste buiten
info en verkooptel. 03 289 02 89
www.groenkwartier.be