Woordenschat€¦ · Web viewHoge bomen vangen veel wind. Niets van iemand horen. Een gat in de hand hebben. Hardlopers zijn doodlopers. Het verstand komt met de jaren. Met tijd en

[Woordenschat]3F

2016

Doetinchem

S. Hesse

Inhoud1. Spreekwoorden.................................................................................................................................2

1. Welke betekenis hoort bij het spreekwoord? Vul die letter in het middenvak in..........................2

2. Wat is de betekenis van de volgende spreekwoorden?.................................................................3

3. Zet het goede cijfer achter de letter, let op er blijven letters over:...............................................4

4. Kruiswoordraadsel spreekwoorden...............................................................................................5

5. Verborgen spreekwoorden............................................................................................................6

2. Uitdrukkingen....................................................................................................................................7

1. Verbind de uitdrukking met de juiste betekenis............................................................................7

2. Leg de volgende uitdrukkingen uit:................................................................................................7

3. Woordspelingen................................................................................................................................8

1. Leg onderstaande woordspelingen uit..........................................................................................8

2. Synoniemen...................................................................................................................................9

3. Eufemisme..................................................................................................................................10

4. Beeldspraak, vergelijking.............................................................................................................10

5. Contaminatie...............................................................................................................................11

4. Column............................................................................................................................................12

1. Vragen bij de column...............................................................................................................12

2. Woordenschat speelgoedwapens............................................................................................16

5. Betekenis woorden..........................................................................................................................24

1. Vul het juiste woord in.................................................................................................................24

2. Wat betekent het woord?...........................................................................................................25

3. afkortingen..................................................................................................................................27

4. Archaïsch taalgebruik = ouderwets taalgebruik...........................................................................27

5. Functiewoorden...........................................................................................................................28

6. Tegenstellingen............................................................................................................................30

6. Teksten............................................................................................................................................31

Tekst 1.............................................................................................................................................31

Tekst 2.............................................................................................................................................39

1

2

1. Spreekwoorden

Spreekwoord

Een spreekwoord is een zin die een mededeling bevat. Het is dus eigenlijk een mededelingszin in de tegenwoordige tijd. Een spreekwoord drukt altijd een wijsheid uit, zoals ‘Als het kalf verdronken is, dempt men de put’ en ‘De een zijn dood is de ander zijn brood’.

1. Welke betekenis hoort bij het spreekwoord? Vul die letter in het middenvak in.

Spreekwoord Vul hier de gekozen letter in. BetekenisDat is met geen pen te beschrijven.

A: Iets langdradig en met alle details vertellen.

Een boom valt niet met de eerste slag.

B: Dat is zo erg, dat je het niet kunt beschrijven.

Het gaat bergafwaarts met hem.

C: Ruzie met iemand hebben.

Hij moet flink in de buidel tasten.

D: Veel plezier gaan maken.

Hij betaalt als het schip met geld komt.

E: Het gaat steeds slechter met hem.

Met de deur in huis vallen. F: Meteen zeggen waar het om gaat.

Met de botte bijl hakken. G: Zonder mededogen te werk gaan.

De bloemetjes buiten zetten. H: Als je ziek bent, kun je altijd nog beter worden.

Iets breed uitmeten. I: Hij moet veel betalen.

Met iemand in de clinch liggen.

J: Hij betaalt niet.

3

2. Wat is de betekenis van de volgende spreekwoorden?

1. Iets bedekken met de mantel der liefde.______________________________________________________________________

______________________________________________________________________2. Hij praat met een aardappel in zijn mond.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________3. Iets met argusogen bewaken.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________4. Dat is een begin zonder eind.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________5. Iets met lede ogen aanzien.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________6. Hij strijkt met zijn hand over zijn hart.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________7. Het verstand komt met de jaren.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________8. Met twee monden spreken.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

9. Hij loopt met zijn hoofd tegen de muur.______________________________________________________________________

______________________________________________________________________10. Iets met een korreltje zout nemen.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

4

3. Zet het goede cijfer achter de letter, let op er blijven letters over:

a:Je moet niet te haastig aan je karwei beginnen, je moet goed nadenken voor je iets doet.

b. Een cadeau dat je krijgt moet je niet te nauwkeurig of kritisch beoordelen.

c. Wie een belangrijke baan heeft, en veel beslissingen moet nemen, krijgt veel kritiek.

d. Hij heeft het voor zichzelf bedorven.

e. Het nieuwtje gaat heel snel rond.

f. Als je vroeg opstaat heb je nog de hele dag voor je.

g. Geld veel te gemakkelijk uitgeven.

h. Iets wat lelijk is, kun je wel mooi versieren, maar het helpt weinig.

i. Ze zijn het altijd met elkaar eens.

j. Taal noch teken van iemand vernemen.

1. Zijn eigen glazen in gooien.

2. Hij woekert met zijn talenten.

3. Al draagt een aap een gouden ring, het is en blijft een lelijk ding.

4. De morgenstond heeft goud in de mond.

5. Je mag een gegeven paard niet in de bek kijken.

6. Hoge bomen vangen veel wind.

7. Niets van iemand horen.

8. Een gat in de hand hebben.

9. Hardlopers zijn doodlopers.

10. Het verstand komt met de jaren.

11. Met tijd en stond gaat men de wereld rond.

12. Als een lopend vuurtje.

5

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

13. Twee handen op een buik.

14. Het daar altijd erg schoon en netjes.

4. Kruiswoordraadsel spreekwoorden

Horizontaal

1. De … valt niet ver van de boom.3. De … uit de boom kijken.4. De morgenstond heeft … in de mond.8. Een gegeven … moet je niet in de bek kijken.12. Iemand in het … nemen.13. Het hek is van de ….15. Een … stoot zich niet twee maal aan dezelfde steen.16. Het … smeden als het heet is.18. Hij kan zijn … niet kwijt.19. Iemand iets in de … schuiven.20. Hij ziet alle … van de regenboog.21. Rammelen … de honger.

Verticaal

1. Al draagt een … een gouden ring, het is en blijft een lelijk ding.2. Onder de … zitten.5. Een … in het zeil houden.6. De eerste klap is een … waard.9. Iets van de … schreeuwen.10. Iets uit zijn … zuigen.11. Wie niet … wil, moet maar voelen.14. Het hazenpad ….17. Aan het kortste … trekken.

6

7

5. Verborgen spreekwoorden

In deze plaat zitten 55 spreekwoorden verborgen. Kun je er 10 vinden? Schrijf ze op en leg uit wat het spreekwoord betekent. Zoek de spreekwoorden op in Goed gebekt en in de reader.

8

2. Uitdrukkingen

Uitdrukking

Een uitdrukking is een zin met vaste verbinding van woorden. De zin bevat niet een wijsheid zoals bij het spreekwoord, maar bevat een figuurlijke betekenis. Zoals: ‘Parels voor de zwijnen werpen’ en ‘Iemand aan de tand voelen’.

1. Verbind de uitdrukking met de juiste betekenis.

Uitdrukking Vul hier de gekozen letter in

Betekenis

De langste adem hebben. A: In een vervelende situatie terechtgekomen zijn

Een appeltje voor de dorst bewaren.

B: Voor gek staan.

In de aap gelogeerd zijn. C: Iemand ernstig willen spreken over iets.

Voor aap staan. D: Zaken/geld voor slechtere tijden bewaren.

Appels met peren vergelijken. E: Een gemakkelijk klusje.

De hete adem in je nek voelen.

F: Een zeer geliefd persoon

Voor een appel en een ei G: Een vervelend karwei opknappen.

Hij heeft een appeltje met hem te schillen.

H: Doodgaan

Door de zure appel bijten. I:Zeer goedkoop

Iemands oogappel(tje) J: Nu blijkt wat de werkelijke bedoeling was.

Appeltje-eitje K: Opgejaagd worden.Nu komt de aap uit de mouw. L: Zaken vergelijken die niets

met elkaar te maken hebben.Je laatste adem uitblazen. M: Het het langst volhouden.

2. Leg de volgende uitdrukkingen uit:

1. Je beste beentje voorzetten.___________________________________________________________________

2. Met de kippen op stok gaan.

___________________________________________________________________________

9

3. Woordspelingen

Een woordspeling is een woordencombinatie die een komisch effect veroorzaakt.

1. Leg onderstaande woordspelingen uit.

Mensen die gestoord willen worden, zijn het meestal al.

De spaarlamp werpt nieuw licht op de techniek.

Word bokser: meer kans op slagen

Van mensen, die nooit wat geven, daar krijg ik wat van.

10

Van klokkijken wordt onze kleine wijzer.

2. Synoniemen

Synoniemen zijn woorden met ongeveer dezelfde betekenis.

rijwiel - fietsgraven - spittengelukwensen – feliciteren

Welk woord is geen synoniem van ....?

1. SlijtenA. ventenB. kopenC. aan de man brengenD verkopen

2. GoochemA. koenB. kienC. pienterD. slim

3. AandachtigA. ernstigB. zorgvuldigC. nonchalantD. opmerkzaam

4. OfferteA. aanbodB. voorstelC. aanbiedingD. overeenkomst

5. GeneesheerA. artsB. dokterC. geneeskundigeD. verpleger

6. OntvreemdenA. stelenB. verduidelijkenC. pikkenD. wegnemen

7. KetenA. reeksB. serieC. aaneenschakelingD. armband

8. CirculerenA. rondgaanB. in omloop zijnC. rondschrijvenD. in een kring bewegen

9. EchterA. anderzijdsB. doordatC. daarentegenD. toch

10. AanhefA. schreeuwB. beginC. inzetD. aanvang

11

3. Eufemisme

Een eufemisme is een stijlfiguur waarmee iets mooier, vriendelijker en/of minder onaangenaam wordt voorgesteld dan het in werkelijkheid is. Verbind een cijfer met de juiste letter.

1. prijscorrectie2. vomeren3. anders begaafd4. ruimen5. inactief6. ongewenste bezoeker7. zieltogen8. e-mailmarketing9. ombuiging

A. op sterven liggenB. afmaken van veeC. inbrekerD. brakenE. gehandicaptF. werkloosG. prijsverhogingH. spamI. bezuiniging

4. Beeldspraak, vergelijking

Verbind het cijfer met de juiste letter

1. De vijand kwam als een dief in de nacht.

2. Hij lacht als een boer die kiespijn heeft.

3. Dat is zo helder als glas.

4. Hij ziet eruit als een beest.

5. Ik voel me zo slap als een vaatdoek.

6. Jouw broertje groeit als kool.

7. Volgens mij is die wesp zo dood als een pier.

8. Je bent zo vrij als een vogel in de lucht.

9. Zijn vertrek kwam als een donderslag bij heldere hemel.

10. Hij praat als een kip zonder kop.

A. lachen omdat anderen lachen, maar het zelf eigenlijk niet leuk vinden

B. heel erg helder

C. heel erg slap, zwak

D. een onverwachte gebeurtenis, die een grote schok teweeg brengt

E. er smerig en haveloos (armoedig) uitzien

F. heel erg snel groeien

G. geheel dood

H. ongemerkt, onverwacht

I. veel praten, maar weinig zinvols vertellen

J. alles kunnen doen en laten wat je wilt

12

5. Contaminatie

Als je twee woorden of uitdrukkingen ten onrechte vermengt, spreek je van een contaminatie.

Voorbeelden:

Deze computer kost duur. (kost veel of is duur)

Ik zal dat nachecken. (nakijken of checken)

Noteer A. de contaminatie B. de delen waaruit de contaminatie is uit samengesteld.

Voorbeeld: We hebben soep even snel opgeconsumeerd.

A= opgeconsumeerd B= opeten en consumeren

1. We zullen de wond goed moeten ontreinigen.

A= B= en 2. De conrector zou dat wel even nachecken.

A= B= en 3.Toen hij dat weer zei, kreeg hij ongenadeloos op zijn kop.

A= B= en 4. Zijn vader vond dat jij je eigen boontjes moest regelen.

A= B= en 5. Volgens mijn mening kan dit niet langer.

A= B= en 6. De dokter kon niet anders dan de patiënt doorverwijzen.

A. B= en 7. Jij zal dat overnieuw moeten maken.

A= B= en 9. De transfer van Hoogendorp naar Duitsland is definitief rond.

A= B= en 10. Als je dat toestel nu bestelt, heb je gratis bezorgkosten.

A= B= en 11. Ik moet die foto nog inscannen.

A= B= en

13

4. Column

De tekst van deze les is een column. Een column is een stukje in een krant, een tijdschrift of op internet.

- In een column geeft de schrijver zijn mening over een onderwerp.- Een column moet een emotie bij de lezer losmaken: de lezer moet erom kunnen

lachen, het moet hem aan het denken zetten, of boos maken.- Een column sluit aan bij wat er in het dagelijks leven gebeurt.- De meeste columnisten hebben een vaste plek in een krant, tijdschrift of op een

website.

1. Vragen bij de column

Wapen om je schouderRihanna werd begin deze maand gesignaleerd met twee tassen van Saint Laurent: een schoudertas in de vorm van een pistool en een exemplaar met wapenprint. Stoer noemen sommigen deze stijl, maar zelf vind ik het ronduit belachelijk.

Voordat ik verderga, moet ik je iets bekennen: noem me een watje of overgevoelig, maar ik heb een bloedhekel aan wapens. Als je aan mij vraagt of ik een film zou bekijken waarin de kogels in het rond vliegen, dan is mijn antwoord tweeledig. Als het een verfilming van een geschiedenisverhaal of oorlog betreft, is het wat mij betreft geen probleem, want dan is het functioneel. Maar is het een comedy waarin de hoofdpersoon een held is, omdat hij talrijke mensen vermoordt zonder zichtbaar motief, dan weet ik de uitknop gauw te vinden. Ik ben zo iemand die gelooft dat we met z’n allen gewelddadiger worden als we vijfjarige kinderen blootstellen aan schietspelletjes.

In Amerika barst er regelmatig een discussie los over de vraag of wapens wel of niet verheerlijkt moeten worden tot modeaccessoire. Zo kwam Prada met een tas met gouden afdruk van een zeer realistisch uitziend pistool en de Duitse ontwerper Philipp Plein liet zijn modellen met geweren over de catwalk paraderen. En zelfs Rihanna walst rond met een ‘Bo Gun Purse’ voor de somma van 990 dollar. Zeker na heftige schietpartijen, zoals die wel eens

plaatsvinden op scholen in Amerika, is er weer volop commotie over deze mode-uitingen. Zwaar overdreven, vindt Hein van Dam, oprichter van het Nederlandse Vlieger & Vandam, dat bekendstaat om de leren tassen met reliëf van onder meer pistolen. ‘We zijn tien jaar geleden begonnen met onze lijn, als reactie op de ophef over hoe gevaarlijk het volgens de media op straat is. Natuurlijk is een schietpartij uitermate betreurenswaardig, maar dat kun je niet afschuiven op een modeaccessoire. Daarmee onderscheid je jezelf of je gebruikt het om een discussie op te rakelen waarbij je in het laatgenoemde geval hoogstwaarschijnlijk eerder een statement af wilt geven tégen het gebruik van wapens.’

Oké, een schietpartij kun je nooit alleen maar afschuiven op een schoudertas in de vorm van een wapen. Maar een wapen om je nek hangen om aan te duiden dat je tegen wapens bent, daar kan ik niet inkomen. Dat is vergelijkbaar met een anker om je nek hangen om te laten zien dat je geen hoop meer hebt, een kruis om te verklaren dat je tegen christenen bent, een beertje als je Winnie de Poeh hartgrondig haat en een hartje om te uiten dat je niet meer

14

gelooft in liefde. Als je dan toch zo graag een wapen wilt dragen, neem dan op z'n minst de moeite om er een buitengewoon groot rood kruis doorheen te zetten.

Natuurlijk, iedereen mag ongehinderd elk modeaccessoire dragen wat hij of zij graag wil, maar je zult mij nooit betrappen in een sweater met daarop een pistool. Dan prefereer ik toch Winnie de Poeh.

Charlotte

Naar: http://www.eo.nl/beam/leven/item/wapen-om-je-schouder

Opdracht 1.

Kies het goede antwoord.

Wapen om je schouder is een column. Tot welke tekstsoort hoort een column?

een overtuigende tekst

een informatieve tekst

een instructieve tekst

een reclametekst

Opdracht 2.


Waarom zou de schrijfster deze column vooral hebben geschreven?

Ze wil de lezer informeren over tassen in de vorm van wapens.

Ze wil de lezer laten weten wat zij vindt van het modemerk Vlieger & Vandam.

Ze wil de lezer vermaken met een verhaal over wapens in de mode.

Ze wil de lezer laten nadenken over modeaccessoires met wapens erop.

Opdracht 3.


In de inleiding staat: Stoer noemen sommigen deze stijl, maar zelf vind ik het ronduit belachelijk. Welk verband geeft het signaalwoord maar aan?

voorbeeld

oorzaak/reden

15

opsomming

tegenstelling

Opdracht 4.

Kies de goede antwoorden.

In de column staan meningen en feiten. Welke van de onderstaande fragmenten uit de column zijn feiten?Er zijn meerdere antwoorden goed.

Rhianna werd begin deze maand gesignaleerd met twee tassen van Saint Laurent: een schoudertas in de vorm van een pistool en een exemplaar met wapenprint.

In Amerika barst er regelmatig een discussie los over de vraag of wapens wel of niet verheerlijkt moeten worden tot modeaccessoire.

Natuurlijk is een schietpartij uitermate betreurenswaardig, maar dat kun je niet afschuiven op een modeaccessoire.

Maar een wapen om je nek hangen om aan te duiden dat je tegen wapens bent, daar kan ik niet inkomen.

Opdracht 5.


Op de vraag of de schrijfster een film waarin kogels rondvliegen zou bekijken, is het antwoord tweeledig. Wat bedoelt ze met tweeledig in deze zin?

Het antwoord heeft twee argumenten tegen.

Het antwoord heeft twee argumenten voor.

Het antwoord heeft twee kanten die allebei gelden.

Het antwoord heeft twee kanten die elkaar opheffen.

Opdracht 6.


In de column kun je lezen dat de schrijfster een enorme hekel aan wapens heeft. In de column blijkt dat uit een aantal zaken. Wat hoort er niet bij?

De schrijfster kijkt niet naar grappige films waarin veel geschoten wordt.

De schrijfster draagt geen kleding of accessoires met wapens erop.

16

De schrijfster denkt dat mode met wapens erop leidt tot schietpartijen.

De schrijfster gelooft dat we van schietspelletjes gewelddadiger worden.

Opdracht 7.

Kies het goede antwoord.Kies het goede antwoord.In de column wordt Hein van Dam geciteerd. Welke beweringen zijn juist en niet juist?

I Hein van Dam en Charlotte hebben dezelfde mening over modeaccessoires met wapens erop.II Hein van Dam vindt dat je met een tas met wapen erop voorkomt dat er schietpartijen plaatsvinden.

I is juist, II is niet juist.

I en II zijn juist.

I en II zijn niet juist.

II is juist, I is niet juist.

Opdracht 8.

Kies de goede antwoorden.

Waarvoor kan bijvoorbeeld een tas met een reliëf van wapens volgens Hein van Dam dienen? Wat zou het doel van zo’n tas kunnen zijn, volgens hem?Er zijn meerdere antwoorden goed.

Om je spullen op te bergen.

Om anders te zijn dan anderen.

Om te laten zien dat je tegen wapens bent.

Om je te beschermen op straat tegen geweld.

Opdracht 9.

Verbind het woord met de juiste betekenis

functioneel doelgericht realistisch de uitspraak de somma echt de commotie opnieuw willen bepraten oprakelen het geldbedrag het statement de ophef prefereren liever hebben

17

Opdracht 10.


Is de schrijfster overtuigd door wat Hein van Dam vertelt in de vierde alinea?

Ja, ze vindt dat een tas ook kan dienen om een statement af te geven of dit nu positief of negatief is.

Ja, ze kan zich goed voorstellen dat je een tas met wapen draagt omdat het vaak gevaarlijk is op straat.

Nee, ze vindt dat je met de dingen die je draagt, alleen op wilt vallen en dat je er geen uitspraak mee doet.

Nee, ze kan zich niet voorstellen dat je een wapen draagt om te laten zien dat je ertegen bent.

2. Woordenschat speelgoedwapens

Politie waarschuwt voor speelgoedwapens Ken of ben jij iemand die thuis een speelgoedwapen heeft liggen? Let dan goed op. Speelgoedwapens die niet of nauwelijks van echte wapens te onderscheiden zijn, kunnen in de openbare ruimte namelijk tot gevaarlijke situaties leiden, waarschuwt de politie. In de afgelopen twee jaar hebben zich steeds meer incidenten voorgedaan waarbij agenten werden geconfronteerd met nepwapens van dit kaliber. Om die reden is de politie onlangs een campagne begonnen om ouders en kinderen bewust te maken van de risico's van neppistolen.

ToenameVolgens de politie neemt het aantal incidenten met speelgoedwapens de laatste jaren gestaag toe. Ging het in 2014 nog om 125 incidenten, in 2015 waren dit er al 140. Onlangs troffen Haagse politiemensen nog een nauwelijks van echt te onderscheiden speelgoedwapen op straat aan bij een 11-jarig jongetje. Je kunt je voorstellen hoe gevaarlijk het kan zijn als de politie denkt dat ze met echte wapens te maken heeft, terwijl het om speelgoed gaat. Ze zullen vast niet zo snel denken dat een kind een crimineel is, maar je kunt beter het zekere voor het onzekere nemen. In Nederland hebben speelgoedwapens gelukkig (nog) niet tot ernstige incidenten geleid, maar dat is zeker niet ondenkbaar. In 2014 werd namelijk in Amerika een 12-jarige jongen doodgeschoten door een agent die dacht dat hij een écht wapen had, terwijl het later om een speelgoedwapen bleek te gaan.

18

Makkelijk verkrijgbaarJe kunt ze kopen in (speelgoed)winkels, op internet of winnen op bijvoorbeeld de kermis. Ze zijn dus tamelijk gemakkelijk te verkrijgen en mede daarom lijken ze voor veel jongeren ook relatief onschuldig. Deze nepwapens zijn echter steeds vaker niet van echt te onderscheiden, zeker niet van een grotere afstand. Wellicht herinner je je nog de jongen die vorig jaar even het NOS Journaal kaapte. Ook hij droeg (naar later bleek) een nepwapen dat bijna niet van echt te onderscheiden was en dat zorgde derhalve voor veel beroering. De politie benadrukt dan ook dat het wel degelijk gevaarlijke situaties kan veroorzaken. ‘Omdat de speelgoedwapens zo echt lijken, zullen agenten op straat vaak reageren alsof het om een dreiging met echte vuurwapens gaat. Ze sommeren die persoon dan om het wapen te laten vallen. Doet die dat niet, dan kunnen agenten in het uiterste geval in zo'n situatie besluiten dat ze moeten schieten,’ zegt een woordvoerder van de politie. Zodra een speelgoedwapen andere mensen angst inboezemt, bijvoorbeeld doordat het sprekend op een echt vuurwapen lijkt, is het verboden. Klapperpistolen en ander speelgoed zijn volgens de politie alleen toegestaan in de openbare ruimte als het voor iedereen kraakhelder is dat het om speelgoed gaat.

Wijziging in regelgevingDe toename in het aantal incidenten laat zich verklaren door een wijziging in de Europese regelgeving rondom deze wapens. In 2014 heeft een aangepaste Europese Speelgoedrichtlijn zijn intrede gedaan, die bepaalt dat de verkoop van speelgoedwapens is toegestaan mits voorzien van een zogenoemd CE-keurmerk. Daaronder vallen ook enkele speelgoedwapens die amper van echt te onderscheiden zijn. Het gevolg is dat de Nederlandse autoriteiten minder strikt dan voorheen kunnen optreden tegen neppistolen.

AdviesOp de website van de politie staan enkele adviezen voor ouders, bijvoorbeeld: ‘Zorg ervoor dat uw kinderen niet op straat rondlopen met op echte vuurwapens lijkende speelgoedwapens. En: laat kinderen liefst alleen binnenshuis met dit soort speelgoed spelen. Ook is het advies om bij aankoop van een speelgoedwapen de winkelier het speelgoedwapen in papier te laten verpakken of in een dichte zak mee te laten geven, zodat het speelgoedwapen op straat niet opvalt. Tot slot geeft de politie ouders het advies om alleen een speelgoedwapen te kopen dat is toegestaan, te herkennen aan de CE-markering. Bovendien moet op de verpakking staan dat het speelgoed is bedoeld om door kinderen jonger dan 14 jaar bij het spelen te worden gebruikt. Staat dit niet op de verpakking of op het speelgoedwapen, dan mag de politie het speelgoedwapen in beslag nemen.

Helemaal geen speelgoedwapens?Veel mensen vragen zich af of je kinderen überhaupt wel met speelgoedwapens moet laten spelen. Immers: geef je kinderen daarmee niet een verkeerd signaal? Voor- en tegenstanders zullen daar de komende tijd waarschijnlijk nog geregeld de degens over kruisen.

Naar: www.vk.nl, www.politie.nl, www.dagelijksestandaard.nl.

Opdracht 1.


19

Speelgoedwapens die niet of nauwelijks van echte wapens te onderscheiden zijn, kunnen tot gevaarlijke situaties leiden. In de afgelopen twee jaar hebben zich steeds meer incidenten voorgedaan.

Wat betekent het incident?

de spannende gebeurtenis de vervelende gebeurtenis

de bijzondere gebeurtenis de grappige gebeurtenis

Opdracht 2.


Volgens de politie neemt het aantal problemen met speelgoedwapens de laatste jaren gestaag toe. Ging het in 2014 nog om 125 gevallen, in 2015 waren dit er al 140.

Wat betekent gestaag?

met tussenpozen onophoudelijk tot nu toe zonder uitzondering

Opdracht 3.


Nepwapens zijn dus best gemakkelijk te verkrijgen. Mede daarom lijken ze voor veel jongeren ook relatief onschuldig.

Wat betekent relatief?

in relatie tot iemand anders

in relatie tot een ander land

in vergelijking met zichzelf

in vergelijking met iets anders

Opdracht 4.


De jongen droeg een nepwapen dat bijna niet van echt te onderscheiden was en dat zorgde derhalve voor veel beroering.

Wat betekent derhalve?

20

halverwege per ongeluk om die reden met opzet

Opdracht 5.


De jongen die vorig jaar even het NOS Journaal kaapte droeg een nepwapen dat bijna niet van echt te onderscheiden was en dat zorgde voor veel beroering bij de medewerkers. Ze probeerden het gebouw zo snel mogelijk te verlaten.

Wat betekent de beroering?

de gezelligheid de onrust het gevaar het verdriet

Opdracht 6.


De agenten sommeerden de vrouw om het wapen te laten vallen. Zij deed dit echter niet en de agenten besloten dat ze moesten schieten.

Wat betekent sommeren?

dreigen schreeuwen bevelen smeken

Opdracht 7.


Als een speelgoedwapen dat er gevaarlijk uitziet andere mensen angst inboezemt, is het verboden.

Wat betekent iemand angst inboezemen?

iemand gek maken

iemand bang maken

iemand verdrietig maken

iemand geruststellen

21

Opdracht 8.


In 2014 heeft een aangepaste Europese Speelgoedrichtlijn zijn intrede gedaan, die bepaalt dat de verkoop van speelgoedwapens is toegestaan als het voorzien is van een zogenoemd CE-keurmerk. Daardoor kunnen Nederlandse autoriteiten minder strikt optreden dan voorheen.

Wat betekent zijn intrede doen?

voor het laatst verschijnen

af en toe verschijnen

voor het eerst verschijnen

met regelmaat verschijnen

Opdracht 9.


De verkoop van speelgoedwapens is toegestaan mits voorzien van een zogenoemd CE-keurmerk. Anders mogen de speelgoedwapens niet verkocht worden.

Wat betekent mits?

in het algemeen met als gevolg dat in tegenstelling tot op voorwaarde dat

Opdracht 10.


Enkele speelgoedwapens die amper van echt te onderscheiden zijn, zijn door nieuwe Europese regels toegestaan. Het gevolg is dat de Nederlandse autoriteiten minder strikt dan voorheen kunnen optreden tegen neppistolen die bijna niet van echte wapens te onderscheiden zijn.

Wat betekent amper?

helemaal niet volledig kort geleden nog maar net

Opdracht 11.

Zoek de goede betekenis bij het woord.

22

het incident iemand vervullen met angst de beroering onophoudelijk iemand angst inboezemen om die reden gestaag de onrust derhalve de vervelende gebeurtenis

Opdracht 12.


Ze rende direct op het incident af.

Waar rende ze mogelijk op af?Er zijn meerdere antwoorden goed.

de vechtpartij de fanfare het straatfeest het ongeluk

Opdracht 13.


De ruzie in de pauze zorgde ook daarna nog voor veel beroering in de les.

Door de beroering was de sfeer in de les …

ontspannen onrustig onveilig gezellig

Opdracht 14.


In welke zin of welke zinnen is iemand angst inboezemen in de juiste betekenis gebruikt?

I: De overvallers wilden de slachtoffers angst inboezemen met hun dreigementen.II: Je zag dat de voetballers de tegenstander angst inboezemden om de wedstrijd te kunnen winnen.

in zin I en niet in zin II

in beide zinnen

in geen van beide zinnen

in zin II en niet in zin I

23

Opdracht 15.

Lees de zinnen. Schrijf het goede antwoord op de open plek.

ingeboezemd beroering gesommeerd incident gestaag derhalve

De leerkracht van onze groep wil voorkomen dat leerlingen in de klas gepest worden. Ze liet ons______________ een tv-programma over pesten zien. In dit programma kwam een leerling aan het woord die vertelde hoe hij bijna zijn hele leven lang was gepest. Het was begonnen op de basisschool, maar ook op de middelbare school ging het pesten__________ door. Hij werd bijvoorbeeld door andere leerlingen___________ om werkstukken voor hen te maken en hij werd regelmatig opgewacht na school. Dit zorgde voor veel_______________ thuis. Zijn ouders vonden dat hij voor zichzelf moest opkomen. Een ________________waarbij een andere leerling hem bedreigde, zorgde ervoor dat de situatie uit de hand liep. Hiermee werd hem zoveel angst_____________ , dat de jongen besloot van huis weg te lopen. We vonden dit een heftig verhaal en hebben er nog lang over gesproken.

Opdracht 16.


De gemiddelde cijfers voor spelling verbeterden ieder jaar gestaag. Hoe zullen de gemiddelde cijfers voor spelling in groep 6 tot en met groep 8 zijn geweest?

groep 6= 8, groep 7= 8, groep 8= 8,5

groep 6= 6, groep 7= 7, groep 8= 6,5

groep 6= 6, groep 7= 6,5, groep 8= 7,5

groep 6= 8, groep 7= 7,5, groep 8= 7

Opdracht 17.


Petra vond het behoorlijk moeilijk om voor zichzelf op te komen. Derhalve besloten haar ouders om haar een training te laten volgen om haar zelfvertrouwen te vergroten.

Derhalve wordt hier gebruikt voor een …

vergelijking tegenstelling verklaring opsomming

24

Opdracht 18.


In welke zin is relatief niet in de juiste betekenis gebruikt?

De auto van de buren is relatief kapot gegaan tijdens die lange rit.

Die meubelwinkel verkoopt relatief dure meubels.

Er gaan relatief veel kinderen op zaterdag naar een sportclub.

Mijn buurjongen haalt relatief hoge cijfers op school.

Opdracht 19.


relatief voor het eerst verschijnen sommeren op voorwaarde dat zijn intrede doen bevelen mits nog maar net amper in vergelijking met iets anders

Opdracht 20.


Welk woord betekent niet hetzelfde als sommeren?

dringend verzoeken eisen van bevelen smeken

Opdracht 21.


Maak de zin af. Wanneer je zegt dat iets zijn intrede doet, bedoel je dat het ….

herhaald wordt

voor het eerst verschijnt

een stap voorwaarts zet

gemakkelijk gaat

Opdracht 22.

25

Lees de zinnen. Schijf het juiste woord op de open plek.

amper mits relatief intrede

De lente valt tussen de winter en de zomer in. Eigenlijk begint het op 21 maart, maar volgens weerkundigen begint het lenteseizoen al op 1 maart. In de natuur kan de lente al in februari zijn _________doen. Vooral door____________ hoge temperaturen, veel zon overdag en een beetje regen kan de natuur in februari al helemaal tot leven komen. De sneeuw is dan nog maar____________ verdwenen en de vogeltjes beginnen alweer hun nestje te bouwen. De bloemen kunnen dan ook weer tot bloei komen, het ______________‘s nachts niet vriest. Door vrieskou kunnen veel bloeiende bloemen kapot gaan.

Opdracht 23.


In welke zin of welke zinnen is mits in de juiste betekenis gebruikt?

I. Mits we genoeg aanmeldingen hebben, kan het feest doorgaan. II. Ik help je mee om je kamer op te ruimen, mits je vanmiddag voor het avondeten thuis bent.

in zin II en niet in zin I

in beide zinnen

in zin I en niet in zin II

in geen van beide zinnen

Opdracht 24.


De dochter van mijn buurvrouw woog amper 2 kilo toen ze werd geboren.

De dochter van mijn buurvrouw woog ….

iets meer dan 2 kilo iets minder dan 2 kilo bijna 3 kilo ruim 2 kilo

26

5. Betekenis woorden

1. Vul het juiste woord in

Woorden: actueel, alpinist, alvorens, architect, arena, auteur, autoriteiten, begerig, behoedzaam, beperkt, blanco, bondgenoot.

1. Hij kon geen keuze maken en vulde zijn biljet in.

2. Rekeningrijden is op het ogenblik een erg onderwerp.

3. Zijn bijdrage in de campagne bleef dit keer nogal .

4. De toreador stond die avond voor het laatst in de .

5. De wilde nu wel eens een berg in de Himalaya beklimmen.

6. In hem vond hij een in de strijd tegen het roken.

7. naar huis te gaan dronk hij eerst nog een glas thee.

8. De signeerde zijn nieuwste boek in de bibliotheek.

9. De had bij zijn ontwerp geen rekening gehouden met de wensen van de omwonenden.

10. Hij keek erg naar het nieuwe model Saab.

11. De reddingwerkers moesten in Haïti erg te werk gaan.

12. Voor het festival kregen zij geen toestemming meer van de .

2. Wat betekent het woord?

Wat betekent het vetgedrukte woord? Kruis het juiste antwoord aan.

1. De markt voor frisdrank is erg gegroeid. De eerste frisdrankfabriek leverde drie flesjes per uur, terwijl de Coca-Cola fabriek nu 41,7 miljoen flesjes per uur levert.

a. ergens waar je geld kunt wisselenb. een winkel waar je alleen frisdrank kunt kopenc. het aanbod en de vraag naar productend. een restaurant

2. Door de campagne ‘Fris verdient een flesje’ krijgen horecagasten bij hun frisdrank onder andere een schoon glas en een schijfje citroen. Zo krijgt de horecagast waar voor zijn geld.

a. veel geld verdienenb. goede kwaliteit krijgen voor wat je betaaltc. je geld terugkrijgen als je een product naar de winkel terugbrengt

27

d. dat de waarde van iets stijgt

3. Als een café-eigenaar voor kwaliteit zorgt, komen meer mensen zijn café bezoeken en verhoogt hij zijn omzet.

a. het geld dat een winkel of een bedrijf ontvangt door producten of diensten te verkopen

b. het geld dat een winkel of een bedrijf aan belasting moet betalenc. een barkruk, zodat de bezoekers van een café hoger kunnen zittend. het geld dat een winkel of bedrijf uit moet geven om de producten die zij verkopen

opnieuw te kopen

4. Door te innoveren kunnen bedrijven zich ontwikkelen en vaak beter en sneller produceren. Hiermee kunnen zij andere bedrijven proberen te overtreffen.

a. een wedstrijd aangaan met andere bedrijven en ondernemersb. iets aan meer mensen verkopenc. een nieuwe ontwikkeling of product beginnen te gebruiken d. foto’s ontwikkelen

5. Een veelgehoorde claim van frisdranken is dat ze meer energie en alertheid geven.

a. een smaakb. een nieuw product c. iets waarvan je veel energie krijgtd. een bewering over iets of iemand

6. Tijdens het uitgaan is de consumptie van frisdrank, vergeleken met alle andere dranken, onder jongeren het grootst.

a. iets wat je eet of drinktb. de persoon die eet of drinktc. de hoeveelheid frisdrank die wordt gemaaktd. de verschillende soorten drank die er bestaan

7. De uitvinding dat koolzuurgas aan water toegevoegd kan worden, is het begin geweest van de frisdrankindustrie.

a. iets wat uit de mode isb. iets wat voor het eerst is bedacht en gemaaktc. iets wat horecagasten proberen te vindend. een drank die niemand ooit heeft geproefd

8. Frisdrank is van jongeren het favoriete drankje. Sommige jongeren drinken alleen cola en nooit andere frisdranken bij het uitgaan.

a. vervelendste

28

b. datgene waar je als eerst van gehoord hebtc. datgene waar je het meest van houdtd. handigste

9. Tegenwoordig willen steeds meer mensen gezond en natuurlijk eten of drinken. Ook voor frisdrank is dit een trend geworden.

a. iets waar niemand zich mee wilt bemoeienb. een tredec. iets wat heel mooi isd. de richting waarin iets zich ontwikkelt

10. Er zijn veel mensen die waarde hechten aan hun gezondheid. Zij drinken daarom liever frisdrank met minder suiker.

a. iets willen wetenb. iets belangrijk vindenc. iets willen meemakend. iets leuk vinden

3. afkortingenWat betekenen de afkortingen?

1. jl. =

2. plm. =

3. jr. =

4. p.p. =

10.APK =

11.a.s. =

12.m.u.v. =

29

5. par. =

6. e.o. =

7. etc. =

8. m.n. =

9. afz. =

13.ME =

14.m.v.g. =

15.v.l.n.r. =

16. t.k.a. =

17. i.p.v. =

4. Archaïsch taalgebruik = ouderwets taalgebruik

Koppel het ouderwetse of formelere woord aan een moderner alternatief. Voorbeeld: 1a

Ouderwets/ formeel Antwoord Moderner1. Ad hoc2. Alom3. Alvorens4. Behoudens5. Bekomen6. Berispen7. Bezoldigd8. Bilateraal9. Clausule10. Bij dezen11. Conform12. Cruciaal13. Elimineren14. Essentieel15. Exceptioneel16. Gaarne

a. graagb. hierbijc. overald. directe. van twee kantenf. met uitzondering vang. voordath. op z'n kop geveni. in overeenstemming metj. uitzonderlijkk. krijgenl. noodzakelijkm. betaaldn. onmisbaaro. regelp. uitschakelen

5. Functiewoorden

30

Woorden die de functie van een tekstgedeelte weergeven. Wat betekenen de functiewoorden? Kies de juiste betekenis.

1. AanleidingA Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver B Dat wat de schrijver tot het schrijven van de tekst aanzette. C Vaststelling van een feit of verschijnsel D Verhaaltje dat de schrijver vertelt als illustratie bij het onderwerp van de tekst.

2. ConstateringA Samenvattende omschrijving van de kenmerken van een begrip B Vaststelling van een feit of verschijnsel C Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver D Samenvattende omschrijving van de kenmerken van een begrip

3. RelativeringA Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver B De schrijver laat de betrekkelijkheid van iets zien, zwakt iets af. C Iets dat nodig is of eerst moet gebeuren voordat iets anders kan gebeuren. D Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver

4. DefinitieA Voorwaarde of beperking bij een toezegging B Iets dat nodig is of eerst moet gebeuren voordat iets anders kan gebeuren. C Samenvattende omschrijving van de kenmerken van een begrip D Nadenken over wat het beste is.

5. ConclusieA Jouw opvatting over iets stellen tegenover de mening van een ander. B Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver C Vaststelling van een feit of verschijnsel D Voorwaarde of beperking bij een toezegging

6. TegenwerpingA Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver B Jouw opvatting over iets stellen tegenover de mening van een ander C Laten zien dat een argument/argumentatie niet juist is. D Voorwaarde of beperking bij een toezegging

7. VoorwaardeA. Aangeven wat je aan iets hebt, hoe je het kunt gebruiken. B Het verduidelijken van iets door meer details te geven en/of de mening iets minder scherp te maken. C Iets wat nodig is of eerst moet gebeuren voordat iets anders kan gebeuren. D Voorwaarde of beperking bij een toezegging

8. WeerleggingA Laten zien dat een argument/argumentatie niet juist is. B Het verduidelijken van iets door meer details te geven en/of de mening iets minder scherp te maken. C Formulering van een probleem met de bedoeling het te gaan oplossen D Extra, nauwkeuriger omschreven informatie bij een onderwerp

9. VoorbehoudA Aangeven wat je aan iets hebt, hoe je het kunt gebruiken. B De gevolgen die voortvloeien uit een maatregel of verschijnsel.

31

C Nadenken over wat het beste is. D Voorwaarde of beperking bij een toezegging

10. UitwerkingA Extra, nauwkeuriger omschreven informatie bij een onderwerp B De schrijver laat de betrekkelijkheid van iets zien, zwakt iets af. C Het verduidelijken van iets door meer details te geven en/of de mening iets minder scherp te maken. D Laten zien dat een argument/argumentatie niet juist is.

11. AfwegingA Extra, nauwkeuriger omschreven informatie bij een onderwerp B Het verduidelijken van iets door meer details te geven en/of de mening iets minder scherp te maken. C Nadenken over wat het beste is. D Samenvattende omschrijving van de kenmerken van een begrip

12. NuanceringA Voorwaarde of beperking bij een toezegging B Nadenken over wat het beste is. C Aangeven wat je aan iets hebt, hoe je het kunt gebruiken. D Het verduidelijken van iets door meer details te geven en/of de mening iets minder scherp te maken.

13. ProbleemstellingA Formulering van een probleem met de bedoeling het te gaan oplossen B Vaststelling van een feit of verschijnsel C Aangeven wat je aan iets hebt, hoe je het kunt gebruiken D Voorwaarde of beperking bij een toezegging.

14. SamenvattingA Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver B Korte weergave van de belangrijkste inhoud van een tekst C Nadenken over wat het beste is. D Aangeven wat je aan iets hebt, hoe je het kunt gebruiken.

15. Toepassing A Formulering van een probleem met de bedoeling het te gaan oplossen B Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver C Nadenken over wat het beste is. D Aangeven wat je aan iets hebt, hoe je het kunt gebruiken.

16. AnekdoteA Verhaaltje dat de schrijver vertelt als illustratie bij het onderwerp van de tekst. B Het verduidelijken van iets door meer details te geven en/of de mening iets minder scherp te maken. C Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver D De schrijver laat de betrekkelijkheid van iets zien, zwakt iets af.

17. ArgumentA Wat uit iets voortvloeit. B Feiten of voorbeelden waarmee je een stelling probeert te bewijzen C Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver. D Het verduidelijken van iets door meer details te geven en/of de mening iets minder scherp te maken.

32

18. GevolgenA Laten zien dat een argument/argumentatie niet juist is. B Wat uit iets voortvloeit. C Aangeven wat je aan iets hebt, hoe je het kunt gebruiken. D Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver

19. OpsommingA Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver B Wat op een rijtje gezet is. C Een bewering over iets of iemand omdat je dat vindt en die bewering probeer je te bewijzen. D Formulering van een probleem met de bedoeling het te gaan oplossen

20. StellingA Korte weergave van de belangrijkste inhoud van een tekst B Laten zien dat een argument/argumentatie niet juist is. C Een bewering over iets of iemand omdat je dat vindt en die bewering probeer je te bewijzen. D Formulering van een probleem met de bedoeling het te gaan oplossen

6. Tegenstellingen

Welk tegengestelde woord moet je invullen?voorbeeld: vroeger of later

1. jong en

2. groot en

3. overal en

4. je natje en je

5. met vallen en

6. van top tot

7. zonder kop of

8. bij hoog en bij

9. vlees noch

10. lief en

11. water en

12. zwart op

13. na veel plussen en

14. vriend of

15. vraag en

16. door dik en

17. tussen hoop en

18. van de wieg tot het

6. Teksten

Tekst 1Inwoneraantal bereikt mijlpaal van 17 miljoen

33

Nederland telt 17 miljoen inwoners, een nieuwe mijlpaal voor het lage land aan de Noordzee. Al eeuwenlang stijgt het Nederlandse bewonersaantal en dat gebeurt steeds sneller. Hoe lang zal deze trend doorgaan en hoeveel inwoners zal Nederland uiteindelijk tellen? Het CBS houdt alle statistieken rond het Nederlandse inwoneraantal bij.

17 miljoen

Op 21 maart telde Nederland 17 miljoen inwoners, zo is berekend door het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek). De vorige mijlpaal, toen de bevolking was gestegen tot 16 miljoen, werd ruim zestien jaar geleden in 2001 bereikt, en in 1900 telde Nederland nog maar 5 miljoen inwoners. Het CBS heeft op zijn website een teller staan die precies aangeeft hoeveel inwoners Nederland telt, maar hoe komt het CBS aan dit getal? Het instituut maakt deze schatting van het aantal inwoners op basis van een rekensommetje. Er worden gemiddeld per dag ongeveer 472 kinderen geboren, waar tegenover staat dat er elke dag 404 mensen overlijden. Verder vestigen zich gemiddeld 654 immigranten per dag in Nederland, terwijl er 413 emigranten vertrekken. Op jaarbasis leiden deze saldo’s tot ruim 113000 nieuwe inwoners, maar het precieze groeitempo varieert van dag tot dag, van maand tot maand en van jaar tot jaar. Het is nattevingerwerk, maar al met al gokte het CBS dat 21 maart de dag zou zijn waarop die 17 miljoenste persoon zijn of haar intrede in Nederland zou maken en om 11.48 uur bereikte de teller dat punt.

Wie o wie?

De grote vraag is natuurlijk wie aanspraak zal kunnen maken op die eer om de 17 miljoenste inwoner van Nederland te zijn. Precies kan het CBS dat echter niet vaststellen. Het actuele aantal inwoners van Nederland is een schatting van het CBS die betrekking heeft op personen die bij de Nederlandse gemeenten zijn ingeschreven als inwoner van die gemeente. Het CBS ontvangt dagelijks informatie van de gemeenten over wijzigingen in de gemeentelijke bevolkingsregisters. Dit betekent evenwel niet dat het actuele aantal inwoners van Nederland per dag precies bekend is. Er kan namelijk een kortere of langere periode liggen tussen het moment dat een wijziging in de bevolking zich voordoet en het tijdstip waarop inschrijving bij de gemeente plaatsvindt. Bij nieuwgeborenen is die periode meestal kort, maar bij immigratie kan dat langer duren. Zo worden asielzoekers meestal pas in de gemeentelijke bevolkingsregisters ingeschreven als ze een half jaar in Nederland verblijven. De 17 miljoenste inwoner van Nederland kan dus een Nederlandse staatsburgers zijn, maar ook een buitenlandse werknemer, een vluchteling met een verblijfsvergunning of een asielzoeker die hier minstens zes maanden woont. Nieuwe asielzoekers en illegalen zijn niet meegerekend in de CBS-telling. Het meest waarschijnlijk is echter dat inwoner nummer 17 miljoen een immigrant is en niet een baby, om de eenvoudige reden dat er dagelijks meer immigranten dan baby’s bij komen.

Verschillen in Nederland

34

Met het bereiken van 17 miljoen inwoners wonen er in ons land gemiddeld 504 mensen per vierkante kilometer, maar er zijn grote regionale verschillen wat betreft de bevolkingsdichtheid. In Den Haag wonen de mensen het dichtst op elkaar, terwijl de Waddeneilanden het dunst bevolkt zijn. Ook is de groei van de bevolking niet over het hele land gelijkmatig verdeeld. Amsterdam kreeg er in de periode van 2001 tot nu de meeste inwoners bij: bijna 100 duizend. Daarna volgen Utrecht, Den Haag en Almere. In vergelijking met de andere grote gemeenten was de bevolkingsgroei in Rotterdam met 20 duizend extra inwoners in deze periode betrekkelijk gering. Tegenover alle Nederlandse gemeenten die qua inwoneraantal gegroeid zijn, is in een aantal gemeenten het aantal inwoners tussen 2001 en 2016 afgenomen. Het aantal ingezetenen daalde het meest in de drie Zuid-Limburgse gemeenten Heerlen, Kerkrade en Sittard-Geleen.

Wanneer 18 miljoen?

Volgens de bevolkingsprognose van het CBS duurt het nog achttien jaar totdat de volgende miljoen inwoners erbij zijn in Nederland. Maar anderen hanteren andere voorspellingen. ’Ik ben bang dat het volgende miljoen nog langer duurt’, zegt Pieter Hooimeijer, hoogleraar sociale geografie en demografie. ‘De schatting is ergens 2034, misschien 2035. Van decennium op decennium neemt de groei een beetje af.’ Dat komt volgens Hooimeijer niet zozeer doordat er steeds minder mensen bij komen, maar doordat er steeds meer weggaan. ’Nederland vergrijst, er zijn steeds meer oude mensen. Het aantal mensen dat overlijdt, neemt van jaar tot jaar toe. Zo ergens rond 2030 zal het aantal geboorten en het aantal sterfgevallen elkaar in evenwicht houden.’ De verwachting is dat het Nederlandse inwoneraantal uiteindelijk zal stokken op 18,2 miljoen. Maar dat is op basis van huidige inzichten, waarvan niemand weet of die geldig blijven.

Naar: cbs.nl, nos.nl, fd.nl, metronieuws.nl

Opdracht 1.


Het CBS houdt alle statistieken rond het Nederlandse inwoneraantal bij. Hoeveel inwoners zal Nederland uiteindelijk tellen?

Wat betekent de statistiek?

de geschiedenis van Nederland

voor- en nadelen van onderzoek doen

cijfers of gegevens uit onderzoek

vernieuwingen in de maatschappij

Opdracht 2.


35

Er vestigen zich gemiddeld 540 immigranten per dag in Nederland, terwijl er 405 emigranten vertrekken.

Wat betekent zich vestigen?

van ver komen vertrekken een plek verlaten gaan wonen

Opdracht 3.


Op jaarbasis leiden deze saldo’s tot ruim 113000 nieuwe inwoners, maar het precieze groeitempo varieert van dag tot dag, van maand tot maand en van jaar tot jaar.

Wat betekent op jaarbasis?

gemiddeld landelijk op groeiniveau per jaar

Opdracht 4.


Het is nattevingerwerk, maar al met al gokt het CBS dus dat maandag de dag is waarop die 17 miljoenste man, vrouw of kind zijn of haar intrede in Nederland maakt.

Wat betekent het nattevingerwerk?

het prutswerk het onderzoek het giswerk het saaie werk

Opdracht 5.


Het CBS ontvangt dagelijks informatie van de gemeenten over wijzigingen in de bevolking. Dit betekent evenwel niet dat het actuele aantal inwoners van Nederland per dag precies bekend is.

Wat betekent evenwel?

behalve, uitgezonderd mits, als alvorens, voordat echter, desondanks

Opdracht 6.


36

Er kan een kortere of langere periode liggen tussen het moment waarop zich een wijziging in de bevolking voordoet en het tijdstip waarop inschrijving bij de gemeente plaatsvindt.

Wat betekent zich voordoen?

verwachten begrijpen besturen gebeuren

Opdracht 7.


In vergelijking met de andere grote gemeenten was de bevolkingsgroei in Rotterdam met 20 duizend extra inwoners in deze periode betrekkelijk gering. Amsterdam kreeg er de meeste inwoners bij.

Wat betekent gering?

volledig klein bijzonder groot

Opdracht 8.


Volgens de prognose van het CBS duurt het nog achttien jaar totdat de volgende miljoen inwoners erbij zijn in Nederland. Zij denken dat dit in 2034 het geval zal zijn.

Wat betekent de prognose?

de uitspraak over hoe iets zal verlopen

het resultaat van de inspanningen op een bepaald gebied

het vermogen van een team mensen om een probleem op te lossen

de loop van bepaalde gebeurtenissen

Opdracht 9.


Nederland vergrijst; er zijn steeds minder jonge mensen.

Wat betekent vergrijzen?

vermeerderen van de bevolking

vereeuwigen van een bevolking

vergelijken van bevolking

verouderen van de bevolking

37

Opdracht 10.


De verwachting is dat het Nederlandse inwoneraantal uiteindelijk zal stokken op 18,2 miljoen. Maar dat is op basis van huidige inzichten, waarvan niemand weet of die geldig blijven.

Wat betekent stokken?

blijven afnemen blijven doorgaan blijven steken blijven stijgen

Opdracht 11.


zich vestigen blijven steken vergrijzen gebeuren stokken verouderen van de bevolking zich voordoen gaan wonen

Opdracht 12.


Welke woorden horen bij de statistiek?

de verdeling – eerlijk

de resultaten – willekeurig

de cijfers – de gegevens

de gok – opschrijven

Opdracht 13.


Waar kun je je vestigen?Er zijn meerdere antwoorden goed.

in een magazine in een land in een plaats in een baan in een schoolklas

Opdracht 14.


38

In welke zin wordt de uitdrukking op jaarbasis op de juiste manier gebruikt?

I. Het goede doel haalt op jaarbasis 300.000 euro op.II. Elke maand wordt op jaarbasis veel geld verdiend.III. Op jaarbasis wordt er wekelijks een jong dier geboren in gevangenschap.

in zin I en II wel, in zin III niet

in zin I wel, in zin II en zin III niet

in zin II en III wel, in zin I niet

in geen van de drie zinnen

Opdracht 15.

Lees de zinnen. Sleep het goede woord naar de lege plek in de zin.

nattevingerwerk stokte vergrijzen prognoses evenwel

50PLUS is een politieke partij in Nederland. De partij is in 2011 opgericht omdat het gevoel ontstond dat de oudere generatie steeds vaker niet serieus wordt behandeld. De partij streeft ____________niet naar een botsing tussen generaties, maar juist naar een eerlijke verdeling van de belangen van alle generaties. Omdat de bevolking van Nederland geleidelijk aan het ____________is, kan verwacht worden dat meer mensen interesse zullen hebben in de partij. In verschillende____________ staat de partij momenteel dan ook op vier zetels. In september 2012 ____________het zetelaantal op twee. Het blijft echter een voorspelling en sommige mensen vinden het daarom ook wel_____________ . De volgende Tweede Kamerverkiezing vindt pas plaats op 15 maart 2017; dan zal definitief duidelijk worden hoeveel zetels 50PLUS heeft.

Bron: 50pluspartij.nl; frontbencher.nl/peilingen/

Opdracht 16.


Wat kun je ook zeggen in plaats van ‘het was nattevingerwerk’?

We hebben geschilderd. Kijk uit, het is nog nat!

We hebben ons in het zweet gewerkt.

We hebben in het wilde weg gegist.

We zijn heel nauwkeurig te werk gegaan.

Opdracht 17.


39

Op welke plek in de zin past het woord evenwel?

Op dat moment zat ik …1… in een moeilijk thuissituatie. Ik was veel ziek waardoor ik …2… veel lessen moest missen. Het was dan ook …3… spannend of ik voldoende kon leren. Gelukkig heb ik …4… toch mijn examens gehaald.

plek 1 plek 3 plek 4 plek 2

Opdracht 18.


Wanneer zich een bijzonderheid voordoet, kun je ook zeggen ….

er is niets bijzonders aan

je doet iemand bijzonder goed na

er wordt iets bijzonders verwacht

er gebeurt iets bijzonders

Opdracht 19.


de prognose klein evenwel per jaar het nattevingerwerk cijfers of gegevens uit onderzoek op jaarbasis het giswerk, de gok de statistiek de uitspraak over hoe iets zal verlopen gering echter, desondanks

Opdracht 20.


Welke woord past het best op de open plaats in de zin?

Er was een … tijdverschil tussen de tijd van de eerste en tweede plaats op de 5 kilometer schaatsen.

gering smal dun vaag

Opdracht 21.


Welk werkwoord hoort bij de prognose?

40

verwerken overtuigen voorspellen overdenken

Opdracht 22.

Lees de zinnen. Sleep het goede woord naar de lege plek in de zin.

vestigen voordoen jaarbasis statistieken gering

Op 9 januari 1899 werd het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) opgericht. Het Bureau begon met vijf medewerkers, maar ontwikkelde zich heel snel. In 1903-1904 bestond het CBS al uit vijf afdelingen met circa veertig medewerkers. In die tijd hield het CBS zich al bezig met verschillende______________ zoals de grootte van de bevolking en de sociale en economische omstandigheden in Nederland. Het CBS zat eerst alleen op het Binnenhof, maar door de snelle groei moest het bedrijf zich al snel in vijf verschillende gebouwen___________. Anno 2016 bestaat het CBS nog steeds. De onderzoeksresultaten van het CBS zijn belangrijk voor de Nederlandse samenleving. Doordat het CBS over veel data beschikt, kan bijvoorbeeld worden ingeschat of de kansen op een bepaalde gebeurtenis groot of _________zijn. Zo kan op basis van incidenten die zich__________ aan de politie verteld worden hoe het gesteld is met de criminaliteit in bepaalde gebieden. Doordat onderzoeksgegevens van verschillende jaren beschikbaar zijn, kan ook worden gekeken of iets op____________ is veranderd.

Bron: cbs.nl

Opdracht 23.


Wat is het tegenovergestelde van een vergrijsde wijk?

een wijk met veel oude mensen

een wijk met zowel oude als jonge mensen

een wijk met vooral veel gezinnen met jonge kinderen

een wijk met de meeste mensen tussen de 30 en de 50 jaar

Opdracht 24.


Welk woord hoort bij de volgende omschrijving?

blijven steken

41

staken stikken stekken stokken

42

Tekst 2

Tulpenmanie

Amsterdam heeft in de wereldgeschiedenis de primeur van de eerste beurscrash. Een gigantische speculatie in een bekend Nederlands exportproduct veroorzaakte deze crash. Welk product dat was? De tulp!

De tulp (Tulipa) is een plantengeslacht uit de leliefamilie (Liliaceae). Van origine komt de bloem uit het verre oosten (Kazachstan en omliggende landen), waar ook nu nog wilde tulpen groeien. Door veroveringen van Süleyman I kwam dit gebied onder Ottomaanse invloed te staan en kwam de bloem ook in Turkije terecht. Daar werd het een populaire voorjaarsbloeier en een symbool van leven en vruchtbaarheid. Veel Ottomaanse sultans droegen een tulp op hun tulband en de naam ‘tulp’ wordt verondersteld afkomstig te zijn van het Turkse woord voor tulband, 'tulipan'.

Aan het eind van de 16e eeuw begon de tulp vanuit Turkije aan een opmars over de wereld. In 1562 kwam ze via de haven van Antwerpen Europa binnen en rond 1593 verschenen de eerste exemplaren in Nederland. Ook de Leidse Hortus wist [de hand te leggen op=de hand leggen op] een paar bollen, waarvan in eerste instantie werd gedacht dat het een - tamelijk onooglijk - eetbaar gewas betrof, een soort ui. Al spoedig bleek echter dat de waarde in de bloem lag. Naar voorbeeld van de paleistuinen van Constantinopel, werden tulpenbollen aangeplant op de buitenplaatsen van rijke regenten. Het exotische kleinood diende om te laten zien dat de eigenaar smaak en centen had. De populariteit van de tulp en de prijzen die ervoor betaald werden, groeiden jaarlijks en rond 1620 was de tulp hét statussymbool van de rijken in Europa; iedereen die geld had moest er minstens één in huis hebben.

Omdat tulpen relatief schaars waren, kon de prijs ervan veel meer omhooggestuwd worden dan bijvoorbeeld die van rozen, en tulpenbollen werden speculatieve handelswaar. Kooplieden investeerden in bollen die ze zelf niet gezien hadden terstond weer, nog voordat ze überhaupt de grond uit waren. Op de aandelenbeurs van Amsterdam ontstond een levendige handel in zulke prijscontracten, die we tegenwoordig kennen als ‘opties’. Een verschijnsel dat hier nog aan bijdroeg, was het ‘breken’ van sommige tulpenplanten. Een effen bloem kon zomaar het volgend jaar gevlamd zijn of geveerde blaadjes hebben, een onverklaard maar opzienbarend verschijnsel. Het raadsel maakte de bol niet alleen extra aantrekkelijker, maar bevorderde ook het speculeren.

Kwekers gingen er prat op het geheim ontdekt te hebben; ze strooiden duivenpoep bij de bollen, experimenteerden met verfpigmenten in de grond - en soms leverde dat iets moois op. Pas in het begin van de twintigste eeuw ontdekte men dat het ‘breken’ veroorzaakt wordt door een virus, overgebracht door bladluis…

Aan het eind van 1636, begin 1637 bereikt de windhandel in tulpen haar hoogtepunt en gaan de tulpenbollen voor exorbitante bedragen van de hand. Een handelaar in Haarlem investeert met de helft van zijn hele fortuin in één bol, in Frankrijk wordt een tulpenbol geruild voor een bierbrouwerij en in Amsterdam worden drie tulpenbollen verhandeld, elk ter waarde van een grachtenpand. Dit moet natuurlijk een keer fout gaan. Inderdaad zakt de

43

'bollenmarkt' korte tijd later geheel in. Een aantal handelaren kan hun tulpen niet meer kwijt voor de gigantisch opgeblazen prijs die ze ervoor betaald hebben. Het nieuws verspreidt zich als een lopend vuurtje en doet de prijs van tulpenbollen kelderen. Een turbulente tijd breekt aan. Binnen een paar maanden zijn tulpenbollen vrijwel niets meer waard. Mensen die bijna al hun bezittingen verkocht hadden voor een paar bollen blijven berooid achter en hele adellijke families worden in één klap tot de bedelstaf veroordeeld. In grote Hollandse steden zijn faillietverklaringen aan de orde van de dag. In het najaar wordt de regering gedwongen in te grijpen. Alle tulpcontracten gesloten in of vóór november 1637 worden nietig verklaard en alle contracten van ná die tijd mogen worden afgekocht tegen tien procent van de oorspronkelijke prijs. Maar deze maatregelen baten al nauwelijks meer. In de algehele paniek worden zoveel rechtszaken wegens contractbreuk aangespannen, dat rechters in Den Haag en Amsterdam unaniem weigeren ze te behandelen. Als officiële reden geven ze aan dat het hier in feite ‘gokschulden’ betreft en geen contractbreuk. Honderden gedupeerden kunnen daardoor naar hun geld fluiten en Holland zal de economische gevolgen van de crisis nog lang blijven voelen.

De ‘tulpenbollencrash’ is een van de oudste en bekendste beurscrises uit de geschiedenis. Tot op de dag van vandaag wordt door economen de term Tulipomania gebruikt voor massale speculatie op een overgewaardeerd product. De organisatoren van het Tulp Festival Amsterdam hopen op een nieuwe tulpenrage, maar zonder de dramatische gevolgen van weleer.

Naar: Tulpfestival.com (tabblad History) en www.kennislink.nl (artikel Als de lente komt dan stuur ik jou…)

Opdracht 1.


Amsterdam heeft een turbulente geschiedenis met de tulp. De tulp was de veroorzaker van de eerste beurscrash ter wereld.

Wat betekent turbulent?

buigzaam, flexibel rustig, evenwichtig onrustig, onstuimig onbeweeglijk, vast

Opdracht 2.


De tulpengekte die in de 17e eeuw (1630 - circa 1637) ontstond in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden dreef de prijzen op tot exorbitante hoogte, zelfs tot de bol zijn gewicht in goud waard werd.

Wat betekent exorbitant?

44

normaal, gangbaar te laag blijvend, zwak betrekkelijk, verhoudingsgewijs te vergaand, buitensporig

Opdracht 3.


Rond 1620 ontstaat er een ware tulpenrage. Aanvankelijk aangeplant op de buitenplaatsen van rijke regenten, moest dit kleinood vooral laten zien dat de eigenaar smaak en centen had.

Wat betekent het kleinood?

een kleinigheidje een klein kostbaar voorwerp een waardeloos geval een noodzakelijk voorwerp

Opdracht 4.


De tulp was aan het eind van de 16e eeuw aan haar opmars over de wereld begonnen. Ook de Leidse Hortus had de hand weten te leggen op de op het eerste gezicht onaanzienlijke bol, niet wetende dat het kopen van de bol een zeer goede investering was.

Wat betekent de hand op iets leggen?

iets weten te stelen iets weten te promoten iets weten te verduisteren iets weten te verkrijgen

Opdracht 5.


Kwekers gingen er prat op het geheim van het ‘breken’ van tulpenbloemen ontdekt te hebben: ze strooiden duivenpoep bij de bollen, experimenteerden met verfpigmenten in de grond en soms leverde dat iets moois op, zo kon een effen bloem zomaar het volgende jaar gevlamd zijn.

Wat betekent ergens prat op gaan?

ergens trots op zijn beheerst met iets omgaan niet opdringerig zijnterughoudend zijn om iets te onthullen

Opdracht 6.


45

Wanneer een aantal handelaren hun tulpen niet meer kwijt kunnen voor de gigantisch opgeblazen prijs die ze ervoor betaald hebben, keldert de prijs van tulpenbollen. Binnen een paar maanden zijn tulpenbollen vrijwel niets meer waard.

Wat betekent kelderen?

sterk in betekenis afnemen sterk in bekendheid toenemen sterk in populariteit

stijgen sterk in waarde dalen

Opdracht 7.


De organisatoren van het Tulp Festival Amsterdam hopen op een nieuwe tulpenrage, maar zonder de dramatische gevolgen van weleer die in de 17e eeuw leidden tot de eerste beurscrash.

Wat betekent van weleer?

in drukkere tijden in gelukkigere tijden in armere tijden in vroegere tijden

Opdracht 8.


Kooplieden investeerden in bollen die ze zelf niet gezien hadden en verkochten ze terstond weer, nog voordat ze überhaupt de grond uit waren.

Wat betekent terstond?

dadelijk nooit welwillend vriendelijk

Opdracht 9.


De regering wordt gedwongen in te grijpen als gevolg van de beurscrash; alle tulpcontracten gesloten in of vóór november 1637 worden nietig verklaard en daardoor waardeloos en alle contracten van ná die tijd mogen worden afgekocht tegen tien procent van de oorspronkelijke prijs.

46

Wat betekent nietig?

fragiel definitief ongeldig authentiek

Opdracht 10.


Nederland heeft in de wereldgeschiedenis de primeur van de eerste beurscrash. Een gigantische speculatie in het bekende Nederlandse exportproduct de tulp veroorzaakte deze crash.

Wat betekent de speculatie?

veilige handel waarbij men niet veel risico’s neemt

risicoloos beleggen in tijden van crisis

risicovolle handel waarbij gegokt wordt op grote winsten

het kopen van iets waarbij men zeker weet dat men het met winst doorverkoopt

Opdracht 11.


de speculatie ergens trots op zijn het kleinood iets weten te verkrijgen ergens prat op gaan een klein kostbaar voorwerp de hand op iets leggen risicovolle handel waarbij gegokt wordt op grot

winsten

Opdracht 12.


Wat voor mensen doen speculatief zaken?

mensen die liever aardig gevonden willen worden dan dat ze veel geld verdienen

mensen die bereid zijn grote financiële risico’s te nemen

mensen voor wie zekerheid heel belangrijk is

mensen die veel geld verdienen heel belangrijk vinden, maar niet ten koste van alles

47

Opdracht 13.


Wat is de tegenovergestelde betekenis van turbulent?

rustig aardig stormachtig roerig rumoerig onbeleefd

Opdracht 14.


Vul het woord in dat het beste bij de context van de zin past.

India is een beloftevol groeiland maar de verschillen tussen rijk en arm zijn extreem groot; sommigen leven in grote armoede en anderen zijn … rijk.

faliekant flamboyant exorbitant irritant relevant

Opdracht 15.


Lees de zin. Geef antwoord op de vraag.

De olieprijzen kelderden de afgelopen weken.

Wat is er met de olieprijs gebeurd?

de olieprijs wisselt sterk de olieprijs is gestegen de olieprijs is gedaald

de olieprijs is gelijk gebleven

Opdracht 16.

Lees de zinnen. Zet het juiste woord op de open plek.

prat kelderen hand

48

turbulente

De jongerenzender 3FM zit in een __________tijd. De luistercijfers zijn de afgelopen maanden aan het____________ . Het marktaandeel in de maanden januari en februari is in tien jaar nog nooit zo laag geweest. In de laatste maanden van 2015 was het marktaandeel ook al heel laag. Directeur radio van de NPO Jan Westerhof, raakt hierdoor echter niet van de leg en gaat nog steeds __________op zijn omroep. Hij wijdt de afname onder andere aan het feit dat andere omroepen de __________hebben gelegd op gezichtsbepalende dj's als Gerard Ekdom, Coen Swijnenberg en Sander Lantinga. Een gok die de radiozender deed is het naar voren schuiven van jong talent. Volgens de directeur neemt de radiozender het verlies van luisteraars dat hiermee gepaard gaat op de koop toe. “Radio is slow business” zegt Westerhof. “natuurlijk willen we luisteraars terugwinnen, maar dat kost tijd.” Westerhof wil blijven vernieuwen en hoopt hiermee op termijn de luisteraars terug te krijgen.

Bron: ad.nl; media.tpo.nl

Opdracht 17.


Wie nu een shirt met handtekening van Johan Cruijff heeft, zal het als een … koesteren, als hij of zij dat al niet deed.

gift kleinood speculatie waardering

Opdracht 18.


Vul de juiste woorden in.

In 1974 wist mijn vader … op het voetbalshirt van Johan Cruijff.

de hand te nemen de hand te hebben de hand te lichten de hand te leggen

Opdracht 19.


Turbulent ongeldig Terstond sterk in waarde dalen Exorbitant in vroegere tijden, voorheen Kelderen te vergaand, buitensporig van weleer onrustig, onstuimig nietig dadelijk, zo meteen

49

Opdracht 20.


Maak de zin af.

Als je terstond geholpen wilt worden dan … .

wil je helemaal niet geholpen worden

kan het ook later

wil je dat dat dadelijk gebeurt

maakt het niet uit wanneer dat gebeurt

Opdracht 21.


Wat is het tegenovergestelde van prat gaan op.

ergens over opscheppen

ergens heel trots op zijn

ergens bescheiden over doen

ergens een hekel aan hebben

ergens over liegen

Opdracht 22.

Lees de zinnen. Zet het juiste antwoord op de open plek.

terstond speculatie kleinood exorbitant nietig hand prat

Ik kijk altijd graag naar het programma ‘Tussen Kunst en Kitsch’. In dit programma beoordelen experts wekelijks de voorwerpen die bezoekers meenemen. Bezoekers hebben op de rommelmarkt vaak de ______gelegd op een bepaald voorwerp en hopen hier een _________bedrag voor te ontvangen. Het heeft iets weg van________ . Ik vind het leuk om te zien hoe mensen__________ gaan op hun verworven voorwerp. Hoewel het natuurlijk altijd jammer is voor de desbetreffende persoon, vind ik het altijd hilarisch als de voorwerpen tenslotte gewoon prullaria blijken te zijn. Zo komt er regelmatig een schilderij voorbij, waarbij

50

de expert__________ duidelijk maakt dat een eventuele echtheidsverklaring _________verklaard kan worden. Dit is voor mij echter een reden om niet aan het programma mee te doen. Ik heb een heel mooie ketting van mijn oma geërfd en ik wil niet dat deze ketting als een prul wordt weggezet. Het is voor mij tenslotte wel een dierbaar_________ .

Opdracht 23.


Maak de zin af.

Als een huwelijk nietig wordt verklaard, dan …

gaat het stel op huwelijksreis gaat het stel scheiden gaat het stel trouwengaat het stel feesten

Opdracht 24.


Lees de zin. Geef antwoord op de vraag.

Veel stervoetballers van weleer treuren om de dood van Johan Cruijff en eren hem op social media.

Uit welke periode van het leven van Johan Cruijff zijn deze vrienden?

uit de periode dat Cruijff jong was

uit de laatste periode van zijn leven

dat kun je niet uit de zin opmaken

51

Documents

Woordenschat€¦ · Web viewHoge bomen vangen veel wind. Niets van iemand horen. Een gat in de hand hebben. Hardlopers zijn doodlopers. Het verstand komt met de jaren. Met tijd en