Natalia Wisz

Przedsięwzięcie:

• Budowa zespołu elektrowni wiatrowych „FW Niekarzyn” wraz z infrastrukturą towarzyszącą w obrębie miejscowości Darnawa, Niekarzyn, Radoszyn.

• Gmina Skąpe, woj. lubuskie, 10 elektrowni o mocy 3 MW.

Przedstawimy ocenę oddziaływania planowanej inwestycji wiatrowej na awifaunę.

Ocenę tę można przeprowadzić na podstawie danych zebranych w trakcie trwania przedinwestycyjnego monitoringu ornitologicznego, prowadzonego na terenie przewidzianym pod budowę farmy wiatrowej oraz na obszarach z nim sąsiadujących.

Celem przeprowadzonych analiz było zweryfikowanie następujących hipotez:

• Zbudowanie farmy będzie mieć niekorzystny wpływ na ptaki, przyczyniając się do zmniejszania ich siedlisk, miejsc żerowania i liczebności osobników.

• Im większy rozmiar planowanej farmy, tym większe jej oddziaływanie na ptaki.

• Nocą ryzyko na kolizję ptaków z turbinami jest większe niż w dzień

Metody badań• Określenie składu gatunkowego i liczebności

• Zbadanie natężenia wykorzystania przestrzeni powietrznej

• Nasłuchy nocne

• Prognozowanie rozmiarów śmiertelności ptaków w wyniku kolizji z siłowniami

Liczebność obserwacji i czas ich trwania

– im obserwacji jest więcej, a czas ich trwania jest dłuższy, tym precyzyjniejszego wyniku można się spodziewać; zwiększenie intensywności obserwacji powoduje zmniejszenie szansyprzypadkowego zniekształcenia wyników przez zjawiska akcydentalne (np. pojawienie się dużego stada ptaków stadnych, jak szpaki, kwiczoły czy krukowate) lub, odwrotnie, trafienia na dzień bez przelotu

Badania natężenia wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki

Celem tych badań jest oszacowanie natężenia przelotów w przestrzeni powietrznej, zarówno lokalnych jak i długodystansowych oraz poznanie zmienności tych parametrów w ciągu roku. Szczególnie ważne jest to dla gatunków o dużym prawdopodobieństwie kolizji takich jak ptaki drapieżne, gęsi itp. Na potrzeby monitoringu ornitologicznego – jako powierzchnie próbne – wyznaczamy 3 stacjonarne punkty obserwacyjne, położone w takich miejscach aby obserwator mógł widzieć możliwie największy obszar. Będą znajdować się one możliwie blisko planowanych lokalizacji turbin wiatrowych. Na każdym z punktów przeprowadzamy kontrole w ciągu całego roku, jednakże z większą częstotliwością w okresie przelotów. Uwagę zwracać będziemy na gatunek, liczbę osobników poszczególnych stad, kierunek przelotu ptaków jak i wysokość, na której się poruszały.

Jeżeli nie będzie możliwe dokładne policzenie ptaków w stadzie, liczebność szacujemy np. 10,70,100.

Większe stada jednogatunkowe dokładnie przeglądamy z uwagi na możliwość występowania innych gatunków.

Przy analizie kierunku przelotu uwzględniamy wyłącznie ptaki przemieszczające się w wyraźnie określonym kierunku (np. pomijamy ptaki krążące czy często zmieniające kierunek lotu).

Do określenia pułapu wysokości lotu poszczególnych ptaków przyjmujemy trzystopniową skalę określającą wysokość (w stosunku do pracy śmigła):

1. Ptaki obserwowane na wysokości poniżej 50m nad poziomem gruntu (poniżej pracy śmigła)

2. Ptaki obserwowane na wysokości 50 – 200 m nad poziomem gruntu („strefa kolizyjna” – strefa pracy śmigła)

3. Powyżej 200m nad poziomem gruntu (powyżej pracy śmigła)

 Na podstawie obserwacji określamy skład gatunkowy i liczebność poszczególnych gatunków oraz częstość z jaką przedstawiciele danego gatunku znajdują się w sytuacji ryzykownej, czyli zmierzają w kierunku pola w którym będzie znajdował się rotor turbiny.

Do zbadania wejścia ptaków w strefę ryzyka kolizji można użyć metody, którą jest określenie na podstawie danych obserwacyjnych: liczba ptaków, które mogą losowo znaleźć się w zasięgu rotora turbiny – uwzględnia liczbę pojawów rocznie, wskaźnik odległości wg. danych obserwacyjnych i wskaźnik wysokości przelotu – te dwa wskaźniki, na tym etapie, określają prawdopodobieństwo wlotu ptaka w kwadrat o boku średnicy rotora.

Badania transektowe liczebności i składu gatunkowego

Ich celem jest pozyskanie danych dotyczących składu gatunkowego i liczebności awifauny występującej na terenie planowanej inwestycji. Na powierzchni przyszłej farmy wiatrowej wyznaczamy 3 transekty o określonej długości w zależności od rozmiaru planowanej farmy. Transekty wyznaczamy tak, aby przebiegały w pobliżu planowanych turbin wiatrowych i objęły środowiska reprezentatywne dla obszaru farmy. Zaplanujemy i wykonamy łącznie wiele kontroli każdego transektu, czyli zanotujemy wszystkie ptaki widziane lub słyszane wraz z informacja o ich lokalizacji w momencie pierwszego stwierdzenia.

Kontrole transektów przeprowadzamy w godzinach porannych i w różnej kolejności. Lokalizację ptaków przyporządkowujemy do jednej z czterech wyróżnionych kategorii:

1 – ptaki obserwowane w strefie do 25 m od linii transektu po obu jego stronach

2 – ptaki obserwowane w strefie od 25 do 100m od linii transektu po obu jego stronach

3 – ptaki obserwowane w odległości ponad 100m od linii transektu po obu jego stronach, wraz z ptakami widzianymi lub słyszanymi poza granicami potencjalnej farmy wiatrowej

4 – ptaki w locie, obserwowane w dowolnej odległości od linii transektu

Nasłuchy nocne

W określonych terminach przeprowadzamy kontrole nocne z wykorzystaniem stymulacji głosowej obejmującej gatunki o nocnej aktywności. Nasłuchów i stymulacji dokonujemy w wytypowanych siedliskach najbardziej potencjalnych dla danych przedstawicieli (np. chruściele, przepiórki, sowy) gatunków ptaków. Wykryte stanowiska nanosimy na mapę.

Stanowisko lęgowe – to terytorium w ramach którego, stwierdzono pewne, prawdopodobne lub możliwe gniazdowanie ptaków reprezentujących poszczególne gatunki.

Za gniazdowanie możliwe uważamy: pojedyncze ptaki obserwowane w siedlisku lęgowym, jednorazowa obserwacja śpiewającego samca, obserwacje rodziny z lotnymi młodymi.

Za gniazdowanie prawdopodobne uważa się: parę ptaków w okresie i siedlisku lęgowym, zajęte terytorium lęgowe, kopulację lub toki, odwiedzanie miejsca nadającego się na gniazdo, niepokój sugerujący bliskość gniazda, budowa gniazda.

Za gniazdowanie pewne uznajemy: znaleziono nowe gniazdo lub skorupy jaj, gniazdo wysiadywane, gniazdo z jajami, gniazdo z pisklętami, nielotne lub słabo lotne pisklęta, ptaki dorosłe z pokarmem lub odchodami piskląt.

W celu wykonania prognozy oddziaływania planowanej inwestycji na awifaunę analizowano potencjalny wpływ na gatunki, dla których istnieją dane potwierdzające ich wysoką kolizyjność. Dla wszystkich tych gatunków rozpatrywano możliwość wystąpienia efektu odstraszającego, możliwości utraty siedliska, możliwości kolizji z turbiną wiatrową.

Ptaki ulegają płoszeniu z miejsc dotychczas wykorzystywanych zarówno wskutek odstraszającego działania turbin, jak również w wyniku zwiększonej działalności ludzkiej, związanej np. z koniecznością konserwacji turbin i infrastruktury towarzyszącej.

Utrata siedlisk i efekt odstraszającyW przypadku degradacji siedlisk w wyniku funkcjonowania elektrowniwiatrowych wyróżnia się dwa rodzaje oddziaływania:a) efektywną utratę siedlisk,b) fizyczna utratę siedlisk

Efektywna utrata siedlisk polega na redukcji liczby ptaków korzystających z obszaru w bezpośrednim sąsiedztwie farmy lub na ich całkowitym wycofaniu sie z tego terenu wskutek efektu płoszącego. Utrata fizyczna oznacza fizyczne zmiany siedliskowe uniemożliwiające ptakom dalsze korzystanie z danego obszaru.

Prognoza kolizyjności

Głównymi przyczynami kolizji i śmiertelności dla ptaków migrujących ze strony elektrowni wiatrowych są:

- umieszczenie ich na trasie intensywnych przelotów ptaków lub lokalnych przemieszczeń na lęgowiskach czy też koczowań,- umieszczenie w miejscach koncentracji przelotnych i zimujących ptaków (żerowiska na polach, mokradła, stawy rybne, wysypiska śmieci, miejsca utylizacji odpadów organicznych),- lokalizacja zespołów kilkudziesięciu wiatraków (farm) stanowiących szeroką barierę a nie lokalny punkt do ominięcia,- niewłaściwe oświetlenie, które w okresie złej widoczności i szczytu przelotów powoduje przywabianie ptaków do obiektów i w konsekwencji ich kolizję.

Na finalną ocenę przewidywanych zagrożeń, wynikających z budowy w określonym miejscu farmy wiatrowej podstawowy wpływ ma interpretacja wynikowych wskaźników kolizji ze szczególnym uwzględnieniem gatunków, które ze względu na swą rzadkość lub zagrożenie wymagają specjalnie starannej ochrony (np. orły). Drugim istotnym parametrem jest rozkład czasowy obserwacji w sezonach – systematyczne pojawianie się gatunku w okresie lęgowym sugeruje gnieżdżenie się tego gatunku w pobliżu farmy (to jest wyjaśniane w ramach dodatkowych obserwacji, zaleconych specyficznie dla tej lokalizacji), natomiast koncentracja stwierdzeń w okresie wędrówek zmusza do ewentualnego wzięcia pod uwagę lokalnych strumieni przelotu i w skrajnych wypadkach rekomendacje modyfikacji rozmieszczenia turbin na terenie farmy.

W przypadkach ewidentnej lęgowości gatunku ważnego w zakres rozważań wchodzi problem ewentualnej utraty przez ten gatunek terenów żerowiskowych i odstraszenie od tradycyjnej lokalizacji gniazdowej.

Rozważania takie mają jednak sens tylko w przypadku stwierdzenia stosunkowo wysokiej estymowanej liczby pojawów na danej lokalizacji – akcydentalne pojawianie się nie daje podstaw do podejmowania jakichkolwiek specjalnych działań.

Lista gatunków ptaków występujących na obszarze przedsięwzięcia:

WIEŚ:• Bocian biały (Ciconia ciconia)

• Szczygieł (Carduelis carduelis)

• Jerzyk zwyczajny, jerzyk (Apus apus)

• Jaskółka oknówka, oknówka (Delichon urbicum syn. Delichon urbica)

• Jaskółka dymówka (Hirundo rustica)

• Wróbel zwyczajny, wróbel domowy (Passer domesticus)

WIEŚ:• Mazurek, wróbel mazurek

(Passer montanus)

• Pliszka siwa (Motacilla alba)

• Kopciuszek zwyczajny, kopciuszek (Phoenicurus ochruros)

• Pleszka zwyczajna (Phoenicurus phoenicurus)

• Jerzyk zwyczajny, (Apus apus)

• Sierpówka, synogarlica turecka (Streptopelia decaocto)

Lista gatunków ptaków występujących na obszarze przedsięwzięcia:

POLA UPRAWNE:• Skowronek zwyczajny,

skowronek polny, skowronek (Alauda arvensis)

• Przepiórka, przepiórka polna (Coturnix coturnix)

• Kuropatwa (Perdix perdix)

• Łozówka (Acrocephalus palustris)

• Potrzeszcz (Emberiza calandra syn. Miliaria calandra)

• Gęś zbożowa, zbożówka, posiewnica (Anser fabalis)

UGORY:• Świergotek polny (Anthus

campestris)

• Kląskawka zwyczajna, kląskawka (Saxicola rubicola syn. Saxicola torquata rubicola)

• Dzierlatka zwyczajna, dzierlatka (Galerida cristata)

Lista gatunków ptaków występujących na obszarze przedsięwzięcia:

SADY I OGRODY:

• Dzięcioł duży (Dendrocopos major)

• Dzięciołek, dzięcioł mały (Dendrocopos minor)

• Dzięcioł średni (Dendrocopos medius)

ŁĄKI I PASTWISKA:

• Świergotek łąkowy (Anthus pratensis)

• Pokląskwa (Saxicola rubetra)

• Czajka zwyczajna (Vanellus vanellus)

Lista gatunków ptaków występujących na obszarze przedsięwzięcia:

ZADRZEWIENIA ŚRÓDPOLNE:

• Gąsiorek (dzierzba gąsiorek) (Lanius collurio)

• Cierniówka, pokrzewka cierniówka (Sylvia communis)

• Grubodziób zwyczajny, grubodziób (Coccothraustes coccothraustes)

• Trznadel zwyczajny (Emberiza citrinella)

LAS:• Zięba zwyczajna (Fringilla

coelebs)

• Kapturka, pokrzewka czarnołbista, pokrzewka czarnogłowa (Sylvia atricapilla)

• Kos zwyczajny (Turdus merula)

• Drozd śpiewak (Turdus philomelos)

• Rudzik zwyczajny, raszka (Erithacus rubecula)

• Świstunka leśna (Phylloscopus sibilatrix)

Lista gatunków ptaków występujących na obszarze przedsięwzięcia:

LAS:• Pierwiosnek zwyczajny

(Phylloscopus collybita)

• Bogatka zwyczajna, sikora bogatka (Parus major)

• Modraszka zwyczajna, modraszka, sikora modra (Cyanistes caeruleus)

• Strzyżyk zwyczajny (Troglodytes troglodytes)

• Sosnówka, sikora sosnówka (Periparus ater)

• Puszczyk (Strix aluco)

• Wilga zwyczajna, wilga (Oriolus oriolus)

LAS:• Świergotek drzewny (Anthus

trivialis)

• Kukułka zwyczajna (Cuculus canorus)

• Kowalik (Sitta europaea)

• Sójka zwyczajna, sójka żołędziówka (Garrulus glandarius)

• Gil zwyczajny, gil (Pyrrhula pyrrhula)

• Pełzacz leśny (Certhia familiaris)

Lista gatunków ptaków występujących na obszarze przedsięwzięcia:

PTAKI WODNE:• Krzyżówka, kaczka krzyżówka

(Anas platyrhynchos) • Gęś zbożowa, zbożówka,

posiewnica (Anser fabalis) • Łabędź niemy (Cygnus olor) • Łyska (zwyczajna) (Fulica atra) • Słonka zwyczajna (Scolopax

rusticola) • Czapla siwa (Ardea cinerea) • Żuraw (zwyczajny) (Grus grus) • Krwawodziób, brodziec

krwawodzioby (Tringa totanus)

PTAKI SZPONIASTE:• Myszołów zwyczajny (Buteo

buteo)

• Kania ruda, kania rdzawa (Milvus milvus)

• Kania czarna, kania brunatna) (Milvus migrans)

• Błotniak stawowy (Circus aeruginosus)

• Błotniak łąkowy, błotniak popielaty (Circus pygargus)

• Jastrząb zwyczajny, jastrząb gołębiarz (Accipiter gentilis)