Upload
bart
View
218
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 1/123
Wybrane zagadnienia z
lingwistyki stosowanej
2015
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 2/123
1 Lingwistyka stosowana - pojęcie
• Tradycyjna definicja
językoznawstwa/lingwistyki:
dział nauk humanistycznych badających istotę,budowę i rozwój języka.
• Trojaki podział:
- Językoznawstwo synchroniczne/diachroniczne- Językoznawstwo teoretyczne/stosowane
- Makrolingwistyka/Mikrolingwistyka
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 3/123
2 Lingwistyka stosowana - pojęcie
• Językoznawstwo synchroniczne zajmuje się formą języka wdanym momencie; językoznawstwo diachroniczne odkrywahistorię języka (grupy języków) i zmiany jego struktury naprzestrzeni czasu.
•
Językoznawstwo teoretyczne próbuje budować modelesłużące opisywaniu poszczególnych języków oraz teoriedotyczące uniwersalnych aspektów języka; językoznawstwostosowane usiłuje wdrażać te teorie w praktyce.
• Makrolingwistyka lub językoznawstwo kontekstualne bada
dopasowanie języka do otaczającego świata, a więc funkcjespołeczne języka, proces nauki i wzbogacania języka,procesy wytwarzania i odbioru języka. Mikrolingwistyka lub językoznawstwo niezależne rozważa język jako taki, a więc jako byt niezależny od otaczającego świata.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 4/123
3 Lingwistyka stosowana - pojęcie
• Lingwistyka stosowana:
dyscyplina naukowa, która zajmuje sięopisem, wyjaśnianiem, i rozwiązywaniem
praktycznych problemów życiowych ispołecznych w zakresie języka ikomunikacji (Knapp 2010:xxi)
NB. Różnica w definiowaniu miedzy kręgiemeuropejskim i anglosaskim (przede wszystkimdydaktyka języka)
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 5/123
4 Lingwistyka stosowana - pojęcie
• Problemy badawcze wykraczają poza granicezainteresowania dyscyplin językoznawczych
• Dotychczasowe wyniki badań są niewystarczające dorozwiazywania tych problemów
• Do rozwiazywania tych problemów opracowuje sięnowe metody badawcze i podejścia teoretyczne
• Nowe teorie i metody badawcze wymagająposługiwania się innymi dyscyplinami
(interdyscyplinarność)• Podział na lingwistykę teoretyczną i stosowaną stajesię nieprzydatny (badania obejmują podejściateoretyczne i praktyczną analizę)
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 6/123
5 Lingwistyka stosowana - przedmiot i zakres
badań
1. W obrębie jednego języka2. W obrębie dwóch i więcej językówAd 1.
- Akwizycja języka (nauka pisania, alfabetyzacja dorosłych,dydaktyka pisemnych form wypowiedzi, lingwistycznekształcenie nauczycieli, konwersacja/rozmowa w procesienauczania)
- Komunikacja pisemna (nauczanie ortografii i gramatyki,
trening pisania, komunikacja w technice)- Komunikowanie przy użyciu „nowych mediów” (język waplikacjach komputerowych, programy komputerowe wdydaktyce, użycie korpusów w leksykografii i frazeologii
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 7/123
6 Lingwistyka stosowana - przedmiot i zakres
badań
Ad 1. c.d.
- Komunikowanie publiczne (komunikacja wreklamie, formy pisane w dziennikarstwie,
raporty korporacyjne i public relations)- Komunikowanie ustne (w mowie) (analizakonwersacji w komunikowaniu korporacyjnym,
poradnictwo konwersacyjne w organizacjach iinstytucjach, trening konwersacyjny,komunikowanie w medycynie)
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 8/123
7 Lingwistyka stosowana - przedmiot i zakres
badań
Ad 2. (komunikowanie w obrębie dwóch i więcej języków)
-Dydaktyka języków obcych
-Język ojczysty (polski, angielski, francuski…) jako język obcy
-Komunikowanie międzykulturowe-Tłumaczenie
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 9/123
8 Lingwistyka stosowana - przedmiot i zakres
badań
Ponadto:
- Badanie i analiza języka (opracowywanieterminów fachowych i terminografia,
standaryzacja/ujednolicanie komunikacjispecjalistycznej, planowanie języka – jego korpusu istatusu)
- Problemy diagnostyczne i terapeutyczne
(diagnostyka akwizycji języka, lingwistyka kliniczna,lingwistyka w kryminalistyce)
(Knapp 2010)
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 10/123
9 Lingwistyka stosowana - przedmiot i zakres
badań
Dodatkowo (w aspekcie jednego lub więcej języków) m.in.:
-Socjolingwistyka,
-Psycholingwistyka,
-Pragmalingwistyka,
-Historiolingwistyka,-Lingwistyka tekstu,
-Lingwistyka korpusowa,
-Politolingwistyka,
-Juryslingwistyka,
-Neurolingwistyka,-Eurolingwistyka,
-Lingwistyka mediów-etc.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 11/123
Socjolingwistyka 1
Pojęcie „socjo-”
•W złożeniach cząstka „socjo-” oznacza „odnoszącysię do społeczeństwa i/lub grupy społecznej”.
•„Społeczeństwo” - duża zbiorowość społeczna,zamieszkująca dane terytorium, posiadającawspólną kulturę, wspólną tożsamość oraz siećwzajemnych stosunków społecznych.Społeczeństwo ponadto posiada własne instytucjepozwalające mu na funkcjonowanie oraz f ormęorganizacyjną w postaci państwa, plemienia czynarodu.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 12/123
Socjolingwistyka 2
Pojęcie „socjo-” (w socjologii):
Grupa społeczna - zbiór (co najmniej trzech)osób, którego członkowie współdziałają ze sobąna zasadzie odrębności od innych, w celuzaspokajania własnych potrzeb, charakteryzującysię trwałą strukturą i względnie jednolitym
systemem norm i wartości.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 13/123
Socjolingwistyka 3
Pojęcie (socjo-) (socjologia):
Tożsamość społeczna - identyfikują ją terminyokreślające członkostwo w grupach społecznych,m.in. płeć, wiek, narodowość, afiliacjapolityczna, religia. Tożsamość społeczna jestzespołem identyfikacji społecznej, która oznacza
proces umieszczania i definiowania zarównosiebie, jak i innych w różnych kategoriachspołecznych.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 14/123
Socjolingwistyka 4
Pojęcie „socjo-” (lingwistyka):
Odnosi się do zależności języka od różnicwystępujących w społeczeństwie -> na tej
podstawie definiuje się stan stosunkówspołecznych (np. mankamenty systemu
oświatowego).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 15/123
Socjolingwistyka 5
Pojęcie „socjo-” (lingwistyka) cd.:
•Odnosi się do zależności pozycji społecznej jednostki lub grupy od sposobu, w jaki używają języka -> jednostka (często nieświadomie)określa swoje miejsce w hierarchii społecznej.
•Oznacza to, że język wytwarza, definiuje,
stabilizuje i transmituje stosunki społeczne.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 16/123
Socjolingwistyka 6
Pojęcie „socjo-” (lingwistyka) cd.:
•Odnosi się do sposobu użycia języka przezczłonków różnie zdefiniowanej (wiek, płeć,
miejsce zamieszkania itd.) grupy ludzi w obrębiespołeczeństwa-> język jako zbiór sposobówużycia języka (odmian, lektów, socjolektów…).
•Stąd pojęcie: Sprachvarietät, lect (variety),sociolecte, socjolekt.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 17/123
Socjolingwistyka 7
• Aspekty badawcze:
1.„Co język robi z ludźmi, którzy się nimposługują”?
2.„Co ludzie, którzy się nim posługują, robią z językiem?”
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 18/123
Socjolingwistyka 8
Dwie teorie (historyczne, ale nadal aktualne):
• Umiejętność posługiwania się językiem (wmowie i w piśmie, czynnie i biernie) ma np.wpływ na ich kariery życiowe -> teoria deficytów(Basil Bernstein).
• Umiejętność posługiwania się językiem nie mawpływu na kariery życiowe używających goludzi, ponieważ posiadane umiejętności
językowe pozwalają im normalnie funkcjonowaćw ich środowisku -> hipoteza o zróżnicowaniu(William Labov).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 19/123
Socjolingwistyka 9
Pytania badawcze współczesnej socjolingwistyki:
•Jak przynależność do grupy ludzkiej, wpływa na
użycie języka przez jednostkę lub zbiorowość?
•W jaki sposób użycie języka zależy od roli
społecznej użytkownika języka i sytuacji, w którejodbywa się komunikacja?
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 20/123
Socjolingwistyka 10
Kilka aspektów badawczych:
•
Kanały użycia języka: język mówiony i pisany.•Pojęcia dodatkowe: styl, rejestr, repertuar,
•Parametry porządkujące użycie języka: osoba,
przestrzeń, grupa, norma, sytuacja, kontakttakże funkcja i medium (dalej odSocjolingwistyka 13).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 21/123
Socjolingwistyka 11
• Styl: relacja między formą oznaczającą a treściąoznaczaną wypowiedzenia; dobór środków językowych adekwatnych w danej sytuacji i do
osiągnięcia zamierzonego celu.• Rejestr: relacja między formą oznaczającą a
sytuacją komunikacyjną.
•Repertuar: suma odmian języka, stylów,rejestrów, którymi posługuje się biernie i czynnie
jednostka (lub grupa).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 22/123
Socjolingwistyka 12
• Zbieranie materiału do badań (obserwacja,wywiad, ankieta, korpusy…).
• Badanie języka:
Obserwacja cech języka na wszystkich poziomachsystemu językowego (słownictwo, fleksja,frazeologia, składnia, tekst itp.).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 23/123
Socjolingwistyka 13
•Parametr: osoba (jednostka)
•
Cecha definiująca: tożsamość jednostki•Przykłady: repertuar jednostki (idiolekt), stanchwilowej znajomości języka, np. obcego(interimlekt).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 24/123
Socjolingwistyka 14
• Parametr: przestrzeń (geograficzna)
• Cecha definiująca: tożsamość lokalna
•
Przykłady: odmiana lokalna (gwara), odmianaregionalna (dialekt), odmiana miejska
(urbanolekt), odmiana ponadregionalna (językpotoczny, regiolekt), odmiana narodowa (np.
British English, American English).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 25/123
Socjolingwistyka 15
• Parametr: grupa
• Cecha definiująca: (konflikt) wartości
•
Przykłady: język specyficzny dla warstwy(klasy) społecznej (socjolekt), język specyficznydla płci (seksolekt), język specyficzny dla grupywiekowej (język młodzieżowy, gerontolekt),
język specyficzny dla wąsko pojętych grup(slang, język więzienny, język kibiców itd.).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 26/123
Socjolingwistyka 16
• Parametr: norma językowa
• Cecha definiująca: poprawność (zgodność znormą).
• Przykłady: język standardowy(Hochdeutsch…), poprawny język potoczny.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 27/123
Socjolingwistyka 17
• Parametr: sytuacja
• Cecha definiująca: wzorzec kontekstowy.
•
Przykłady: rejestr, style, gatunki tekstu, językispecjalistyczne (?)
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 28/123
Socjolingwistyka 18
• Parametr: kontakt (językowy).
• Cecha definiująca: władza (polityczna,wojskowa, ekonomiczna lub kulturowa).
• Przykłady: pidżiny, języki kreolskie,nacechowane prestiżowo odmiany narodowe języków światowych poza ich obszarami użycia
(czyli zagranicą).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 29/123
Socjolingwistyka 19
• Parametr: medium
• Cecha definiująca: kanał medialny
•
Przykłady: język prasy, telewizji, radia,Internetu itd.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 30/123
Socjolingwistyka 20
• Parametr: funkcja
• Cecha definiująca: intencja (cel).
•
Przykłady: style funkcjonalne (nauki i techniki,prasy i publicystki, komunikacji publicznej,
komunikacji potocznej, literatury); politolekt,
hagiolekt, technolekt, język prawa i wieleinnych.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 31/123
Socjolingwistyka 21
Bibliografia:
• Linke, Angelika et al. (2001): Studienbuch Linguistik.
4. Auflage. Max Niemeyer Verlag. Tübingen.
• Löffler, Heinrich (2005): GermanistischeSoziolinguistik. Erich Schmidt Verlag. Berlin.
• Dittmar, Norbert (1997): Grundlagen der
Soziolinguistik - Ein Arbeitsbuch mit Aufgaben.Niemeyer, Tübingen.
• Spolsky, Bernard (1998): Sociolinguistics. Oxford
University Press.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 32/123
Pragmatyka językowa 1
• Początki (Charles W. Morris)
Pojęcie „pragmatyka” – jeden z trzech działówsemiotyki (semantyka, syntaktyka,
pragmatyka) – opisuje relacje między znakiema odbiorcą (interpretatorem)
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 33/123
Pragmatyka językowa 2
• „Tematyką pragmatyki jest to, co w stałysposób wpływa na formę i/lub interpretacjękomunikatów językowych, przy założeniu, że
język użyty jest w danej sytuacji, w celukomunikacyjnym w interakcji z innymi
osobami.”
• Pragmatyka (językowa) jest zatem nauką napograniczu teorii komunikacji i
językoznawstwa.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 34/123
Pragmatyka językowa 3
• Składniki pragmatyczne tekstu: kontekst, nadawca,odbiorca, cel komunikacyjny.
• Powiązanie z zagadnieniami: stylistyki, retoryki,
erystyki, komunikowania międzykulturowego,pedagogiki, etykiety (językowej) -> protokółdyplomatyczny/savoir vivre…
• Przykłady interakcji: nauczyciel/uczeń, mąż/żona,pracodawca/pracownik, kupiec/klient,
ksiądz/penitent, lekarz/pacjent…
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 35/123
Pragmatyka językowa 4
• Teoria aktów mowy
• Deixsis
• Presupozycje
• Reguły konwersacyjne
• Zasady uprzejmości
•…
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 36/123
Pragmatyka językowa 5
• Teoria aktów mowy (John Searle)
• Części składowe
- wypowiedzenie (utterance),
- propozycja (proposition),
- illokucja (illocution),
- perlokucja (perlocution).• Objaśnienie na przykładzie zdania: „Ten pies
gryzie”.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 37/123
Pragmatyka językowa 6
• Wypowiedzenie
Stwierdzenie, że dana wypowiedź jest formalniepoprawną, skończoną i zrozumiałą wypowiedzią
językową (na płaszczyźnie fonologii i gramatyki).(Fraza Ten pies gryzie jest skończonym zdaniem).
• Propozycja
Stwierdzenie, że dana wypowiedź językowa odnosi siędo znanego kontekstu i jest zgodna/sprzeczna z
wiedzą o świecie odbiorcy.
(Zdanie Ten pies gryzie odnosi się do konkretnego psa).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 38/123
Pragmatyka językowa 8
• Illokucja
Stwierdzenie, że dana wypowiedź językowareprezentuje konkretne działanie językowe (jest
informacją, ostrzeżeniem, stwierdzeniem itd.).(Zdanie Ten pies gryzie jest informacją/ostrzeżeniem).
• Perlokucja
Stwierdzenie, że dana wypowiedź językowa maspowodować konkretne działanie u odbiorcy.
(Odbiorca np. kupuje psa, bo jest cięty i będzie dobrymstróżem lub oddala się, bo pies jest niebezpieczny).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 39/123
Pragmatyka językowa 9
• Klasyfikacja aktów mowy:
- reprezentatywne (stwierdzenia, opowiadania,
opisy, protokoły…),
- dyrektywne (prośby, żądania, rozkazy…),- komisywne (obietnice, zobowiązania…)
- ekspresywne (podziękowania, pozdrowienia,
przeprosiny…)- deklaratywne (chrzest, pasowanie na rycerza,
wyrok sądowy…).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 40/123
Pragmatyka językowa 10
• Reguły konwersacyjne (Paul Grice)
Zasada kooperacji
Maksymy konwersacyjne: ilości, jakości,
odniesienia, sposobu
• Implikatury 1. konwersacyjne i 2. konwencjonalne
1. – Nie mam benzyny. – Tu niedaleko jest stacja
benzynowa.2. – Ona jest biedna, ale ładna.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 41/123
Pragmatyka językowa 11
• Maksymy grzeczności/zasady uprzejmości (politenessmaximes) – Geoffrey Leech
• Maksyma taktu (minimum wydatków dla słuchającego –maksimum korzyści dla niego)
– Zjedz jeszcze jedno ciastko.
– Zjem jeszcze jedno ciastko.
• Maksyma wspaniałomyślności (minimum korzyści dla mnie – maksimum wydatków dla mnie)
– Napiłbyś się herbaty?
– Napiłbym się herbaty.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 42/123
Pragmatyka językowa 12
• Maksyma aprobaty (minimum krytyki i
maksimum pochwały słuchającego)
- Och, co za wspaniałą kolację przygotowałeś!
- To było niesmaczne.
• Maksyma skromności (minimum pochwały imaksimum krytycyzmu dla mówiącego)
- To było głupie z mojej strony.
- To było głupie z twojej strony.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 43/123
Pragmatyka językowa 13
• Maksyma zgody (minimum niezgody/maksimum
zgody między mówiącym i słuchającym)
- Twój artykuł jest ciekawy.
- Twój artykuł jest kiepski.
• Maksyma sympatii (minimum niechęci, uprzejmościpomiędzy mówiącym i słuchającym)
- Przykro mi, że źle się czujesz.- Cieszę się, że i ty możesz czasem źle się czuć.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 44/123
Pragmatyka językowa 14
Bibliografia:
• Linke, Angelika et al. (2001): Studienbuch
Linguistik. 4. Auflage. Max Niemeyer Verlag.
Tübingen.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 45/123
Lingwistyka tekstu 1
• Tekst (Definicja). Istnieje wiele definicji tekstutworzonych z perspektywy opisu jego linearnejstruktury, ale też jego składników semantycznych,tematycznych i pragmatycznych.
Ogólnie można przyjąć, że najważniejsze cechytekstu to:
tekst jest kompleksem zdań, jest spójnym
następstwem zdań, jest tematyczną jednością, jest względnie zamkniętą całością, oraz jestcałością o rozpoznawalnej funkcji komunikacyjnej(Boniecka 1999:25).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 46/123
Lingwistyka tekstu 2
• Tekst (Inna definicja) (de Beaugrande/Dressler1990:19):
Tekstem jest takie wystąpienie komunikacyjne, którespełnia siedem kryteriów tekstowości. Jeżeli
którekolwiek z tych kryteriów nie zostaniespełnione, tekst nie będzie komunikatywny. Dlaprzypomnienia: Te kryteria to: spójność (kohezja),koherencja oraz intencjonalność, akceptowalność(akceptabilność), informatywność, sytuacyjność,
intertekstualność. (de Beaugrande/Dressler1990:20-30).
Ogólnie można założyć, że teksty mogą być pisane imówione oraz, że tekstem może być jeden wyraz lubinny dłuższy (czasem bardzo długi) ciąg zdań.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 47/123
Lingwistyka tekstu 3
• Środki językowe służące do uzyskaniaspójności tekstu (nawiązania) (Linke et al.
2001:215-223)
Powtórzenie:oWczoraj obserwowałem pewnego ptaka przy budowie
gniazda. Ptak ten był całkiem mały, ale mimo tego
przynosił całkiem spore kawałki gałęzi.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 48/123
Lingwistyka tekstu 4
Substytucja:
o Złota pilnował smok. Poczwara odstraszała każdego, ktozbliżał się do skarbu.
Użycie zaimków i wyrażeń zaimkowych
(pronominalizacja):o To jest Marek . To on jest lingwistą.
o Paweł jest w Grecji. Tam czuje się najlepiej.
o Proszę o pokój z widokiem na morze. Na tym najbardziej mi
zależy.
o Najpierw byłem na zakupach, potem na poczcie, potem
odebrałem samochód z warsztatu i zawiozłem Annę na
dworzec kolejowy. I to wszystko w jedno przedpołudnie.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 49/123
Lingwistyka tekstu 5
Nawiązania z użyciem przedimków lubrodzajników (charakterystyczne dla tych językówobcych, w których występują).
Deiksa (deixis) tzn. wskazywanie. Znaki języka,które służą wskazywaniu/wskazują elementysytuacji, o której mowa (gramatyczne morfemyczasu, wyrazy tu, tam, teraz, jutro itp.).
o - Mamo, gdzie są moje kluczyki?
o - Znowu zapomniałeś? Gdzieś muszą być. Zobacz tam.
(Matka wskazuje na stół w kuchni).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 50/123
Lingwistyka tekstu 6
Elipsa (wyrzutnia). Opuszczenie wyrazu lub
większej części zdania, której domyślamy się zkontekstu. Najczęściej z elipsą spotykamy się w
mowie potocznej ze względu na dużą rolękontekstu znanego rozmówcom.
oMoi znajomi sprzedali stary dom i kupili nowy
(opuszczono wyraz dom).
o Jak się czujesz? A twoja mama? (pełne zdanie brzmi: A jak czuje się twoja mama?)
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 51/123
Analiza konwersacji 1
• Rozmowa (konwersacja) jest skończonymciągiem wypowiedzeń językowych, który jestnakierowany na dialog i wykazuje jedność
tematyczną.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 52/123
Analiza konwersacji 2
Aspekty badawcze (historyczne)
• Zainteresowanie językiem mówionym (lata’60);
• Zainteresowanie analizą konwersacji w ramachetnometodologii (wywodzące się z socjologii)(lata ´60):
• Aspekt wywodzący się z teorii aktów mowy(lata `70) -> o pragmatyce była już mowa.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 53/123
Analiza konwersacji 3
• Struktura rozmowy:
- „turn” (Gesprächsschritt, „kolejka”, „paraprzyległa”…);
- Sekwencja (warunkowana czynnościowo lubtematycznie);
- Faza rozmowy (wstępna, właściwa, końcowa).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 54/123
Analiza konwersacji 4
• Mówca vs. Słuchacz
• Kategoria zmiany mówcy (turn-taking,
Sprecherewechsel):
- poprzez udzielenie głosu,
- poprzez odebranie głosu
• Formy zmiany mówcy:
- Z wystąpieniem przerwy („gap”),- Z nałożeniem się kwestii (wypowiedzeń),
- Z dłuższą przerwą,
- Poprzez przerwanie rozmówcy.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 55/123
Analiza konwersacji 5
• Aktywności mówcy (modulacja i siła głosu,powtórzenia, mowa ciała, tematyzacjazachowań partnera – „Ja Panu nie
przerywałem!”).• Aktywności słuchacza (utrzymywanie kontaktu
wzrokowego, postawa ciała, mimika, gestyka,
ruchy głowy, uśmiech, sygnały zwrotne„mhm”, „tak”, „no”, komentarze „ach tak”, „nowłaśnie”, „rozumiem” itd.).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 56/123
Analiza konwersacji 6
• Zachowania niewerbalne
– Gestyka,
– Mimika,
– Kontakt wzrokowy,
– Postawa ciała,
– Zachowania w przestrzeni,
– Proksemika.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 57/123
Analiza konwersacji 7
• Typologia:
1. Rozmowy osobiste,
2. Rozmowy „przy zastawionym stole” (uroczystości
rodzinne, w barach),
3. Rozmowy w trakcie gry,
4. Rozmowy w trakcie prac laboratoryjnych, przy
warsztacie pracy etc.,5. Rozmowy w trakcie transakcji handlowych,
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 58/123
Analiza konwersacji 8
• Typologia c. d.
6. Kolokwia, konferencje naukowe, dyskusje,
7. Rozmowy w mediach, wywiady,
8. Rozmowy w procesie nauczana/uczenia się,
9. Rozmowy poradnicze,
10.Rozmowy w urzędach,11. Rozmowy w trakcie przewodu sądowego.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 59/123
Analiza konwersacji 9
• Środowisko (warunki) rozmowy:
1. Typ rozmowy,
2. Warunki czasu i miejsca,
3. Uczestnicy rozmowy (w cztery oczy, w
grupie),
4. Stopień upublicznienia,
5. Społeczne hierarchie między partnerami,
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 60/123
Analiza konwersacji 10
• Środowisko rozmowy c. d.
6. Wymiar czynnościowy rozmowy(dyrektywny, narracyjny, dyskursywny),
7. Stopień znajomości rozmówców,
8. Stopień przygotowania do rozmowy,
9. Zorientowanie tematyczne,
10. Związek komunikacji z działaniamipraktycznymi.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 61/123
Analiza konwersacji 11
• Transkrypcja
- zapis każdego kroku (turn)
- zaznaczanie pauz i nakładających się kwestii
- głośność
- tempo
- zachowania niewerbalne- itd..
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 62/123
Analiza konwersacji 12
• Zastosowania analizy
- związane z działalnością wymiarusprawiedliwości (sąd, prokuratura itd.
- w środowisku pacjent – lekarz
- komunikacja gospodarcza
- psychoterapia
- mediacja, negocjacja
- itd…
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 63/123
Analiza konwersacji 13
Bibliografia:
• Brinker, Klaus/Sager, Sven (1998): Linguistische
Gesprächsanalyse. Berlin. Erich Schmidt Verlag
• Henne, Helmut/Rehbock, Helmut (2001):
Einführung in die Gesprächsanalyse. Berlin. De
Gruyter Verlag.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 64/123
Analiza konwersacji praktycznie 1
• Przykład: mediacja (opis mocno skrócony)Definicja: dobrowolny i poufny proces dochodzenia do
rozwiązania sporu, prowadzony w obecności osoby
neutralnej i bezstronnej – mediatora. Jest topośredniczenie w sporze, mające na celu pomoc(dwóm lub więcej) stronom w osiągnięciuporozumienia. W przypadku postępowania karnego
dodatkowym celem mediacji jest zadośćuczynienie,naprawa wyrządzonej szkody.
Mediacja prowadzona jest głównie w formie rozmowy.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 65/123
Analiza konwersacji praktycznie 2
• Zakresy stosowania mediacji:
- Mediacja rodzinna (konflikty między partnerami lub inne wobrębie rodziny),
- Mediacja gospodarcza (między partnerami w gospodarce),- Mediacja w sprawach ochrony środowiska,
- Mediacja w szkołach (różnego szczebla)
- Mediacja w konfliktach międzykulturowych,
- Mediacja w konfliktach sąsiedzkich,- Mediacja w konflikcie sprawca-ofiara,
- mediacja w politycznych konfliktach międzynarodowych.
• Różne systemy mediacji.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 66/123
Analiza konwersacji praktycznie 3
• Niektóre warunki wstępne:
- Bezstronność mediatora,
- Gotowość stron do mediacji.
• Cechy mediatora: nie podejmuje decyzji, nie
manipuluje stronami (poprzez uchylanie się odzajęcia stanowiska, pochlebstwa,
krytykowanie, pouczanie). Jest głównąpostacią mediacji.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 67/123
Analiza konwersacji praktycznie 4
• Pożądane nastawienia mediatora:
- Gotowość do zrozumienia każdej ze stron (słuchanie, unikanielęku i agresji, propozycje zmiany perspektywy)
- Gotowość do konfrontacji (odrzucanie zachowań
destrukcyjnych, unikanie konfliktów nie rozwiązujęproblemów, spór umożliwia ustalenie stanowisk, spór/kłótniałączy).
• Zachowania niepożądane:
- Nadmierne dążenie do spokoju i harmonii (unikanie sporu),
- Niedopuszczanie stron do głosu, nadmierna gadatliwość,nietolerancja.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 68/123
Analiza konwersacji praktycznie 5
• Fazy (kroki) mediacji:
1. Przygotowanie, wprowadzenie, ustalenie celu mediacji,
sformułowanie kontraktu (między stronami i między stronamii mediatorem),
2. Zbieranie informacji i tematyzowanie przedmiotu sporu,
3. Ustalenie interesów i potrzeb stron,
4. Kreatywne poszukiwanie pomysłów/tworzenie sposobów
załagodzenia sporu na podstawie interesów stron,5. Ocena i wybór sposobu załagodzenia sporu na podstawie
interesów stron jako droga do ustalenia sposobu ustaleniasporu,
6. Przyjęcie ugody (pisemnej) i wykonanie warunków ugody.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 69/123
Analiza konwersacji praktycznie 6
• Czterokanałowy model komunikacji (Schulz von Thun)
Każdy komunikat niesie w sobie jednocześnie pewną wiedzę oświecie, informację o nadawcy, buduje relację międzynadawcą i odbiorcą oraz sugeruje odbiorcy działanie.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 70/123
Analiza konwersacji praktycznie 7
• „Harvard Negotiation Program” (Fisher/Ury) jako podstawa do wielu współczesnychsystemów mediacji (4 zasady).
1. Oddzielenie problemu od osoby,
2. Koncentracja na interesach stron nie na ich
pozycjach,
3. Propozycja rozwiązań korzystnych dla obu stronsporu,
4. Ocena rozwiązań według obiektywnych kryteriów.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 71/123
Analiza konwersacji praktycznie 8
• Szczegółowe techniki prowadzenie rozmowy wtrakcie (nie tylko) mediacji:
- Techniki zadawania pytań poza istniejącym
podziałem na pytania otwarte, zamknięte, orozstrzygnięcie oraz poza istniejącymiklasyfikacjami retorycznymi pytań: np.
zamykające „To kiedy jedziemy?”, zawierająceodpowiedź „To co, chcesz to kupić?”,napastliwe „Chcesz się kłócić o tę
drobnostkę?” itd.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 72/123
Analiza konwersacji praktycznie 9
• Techniki zadawania pytań cd.
- Pytania otwierające: „Jak pan się czuje w tejsytuacji?”
- Pytania o informacje: „Kiedy może pan przyjść?”,- Pytania o objaśnienie: „Jak przebiega taka kłótnia?”,
- Pytania o opinię: „Co interesuje pana w tej
sprawie?”,- Pytania uczestniczące (by dowiedzieć się o uczuciach
i nastawieniach): „Co sprawia, że jest pan w tejsytaucji taki ostrożny?”
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 73/123
Analiza konwersacji praktycznie 10
• Parafrazowanie: „Jeśli dobrze zrozumiałem,chodzi panu o…”;
• Wizualizowanie: „Proszę sobie wyobrazić,
że…”;• Komunikat „ja”: Niesie informację najczęściej
o uczuciach mówiącego: „Przykro mi, kiedy
późno przychodzisz” zamiast krytykowaćzachowania odbiorcy np. „Ty zawsze sięspóźniasz”.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 74/123
Analiza konwersacji praktycznie 11
• Różnicowanie:
- konkretyzowanie: „To znaczy, że kiedy pana żona chce
wieczorem gdzieś wyjść, pan nie ma na to ochoty?”;- abstrahowanie: „Czy gdyby miał pan ochotę
wieczorem gdzieś wyjść, to poszedłby pan z kolegą?”;
- konfrontowanie: „Mówi pani, że mąż nie chce z paniąnigdzie chodzić. Kiedy proponowała mu pani takiewyjście?”
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 75/123
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 76/123
Analiza konwersacji praktycznie 13
• Inne techniki kreatywnego dyskursu:
- asocjacyjne: „burza mózgów”, zapisana „burzamózgów” (‚brainwriting’)…
- imaginacyjne: gra symulacyjna…
- systematycznego poszukiwania pomysłów np.‚Osborn checklist’ itd…
- Obrazowe i analogizujące: bisotiation…
- słów stymulujących,
- myślenia sieciowego (nielinearnego).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 77/123
Analiza konwersacji praktycznie 14
• Fazy mediacji a fazy (sekwencje, kroki)
rozmowy (przykładowe związki):
• Faza 1 (wstępna)
- Sekwencja (faza): Pierwsza analiza konfliktu
- Sekwencja (krok): dyskusja, pytania i
odpowiedzi
- Sekwencja (krok): różnicowanie,podsumowywanie…
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 78/123
Analiza konwersacji praktycznie 15
• Faza 2 (zbieranie informacji i tematyzowanie
sporu)
- Sekwencja (faza): Określenie stanowisk stron
- Sekwencja (krok): różne techniki zadawaniapytań, komunikaty „ja”.
- Sekwencja (faza): przeformułowanie pozycji natematy sporu.
l k k
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 79/123
Analiza konwersacji praktycznie 16
• Faza 3 (kreatywne poszukiwanie pomysłów iproponowanie rozwiązań)
- Sekwencja (faza): np. Odkrywanie nowych
rozwiązań- Sekwencja (krok): Różne techniki kreatywnego
dyskursu…
l k k
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 80/123
Analiza konwersacji praktycznie 17
• Bonus (słabo związany z tematem):Jak reagować na zdania kończące rozmowę (często
obraźliwe), tzw. ‚killing phrases’?
Przykłady:A: „O tym nie ma pani pojęcia.”
B: „Co dokładnie ma pan na myśli?”
A: „O tym pani nie może decydować.”B: „A jak pan by zadecydował?”
A: „Pani jest za młoda.”
B: „A pan jak zaczynał?”
li k ji k i 18
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 81/123
Analiza konwersacji praktycznie 18
• Podsumowanie:
Spora część rozmów ma stałą strukturę, jaj fazymają określony cel realizowany przy pomocy
stałych sekwencji i kroków.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 82/123
J k di 1
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 83/123
Język a media 1
Pojęcie medium:• kanały lub narzędzia używane do gromadzenia i/lubtransmitowania informacji lub danych. Zwykle
kojarzone ze środkami masowego przekazu, ale można je także rozumieć jako pojedyncze medium używane dokomunikowania jakichkolwiek danych w jakimkolwiek
celu.
• Lub: narzędzie przekazywania znaków, środekkomunikowania (Goban-Klas 1999:11).
J k di 2
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 84/123
Język a media 2
Rodzaje mediów:• audialne, wizualne, (zapachowe, smakowe);
• prymarne (bez pośrednictwa dodatkowych urządzeń unadawcy i odbiorcy), sekundarne (wymagające specjalnych
urządzeń do wytworzenia komunikatu – np. druk, fotografia),
tercjarne (wymagające urządzeń do wytworzenia i odbiorukomunikatu – np. telefon, odtwarzacz CD, komputer);
• linearne (jednokierunkowe) np. fotografia, gazeta, rzeźba,
interakcyjne (dwukierunkowe) np. rozmowa telefoniczna,CD/DVD, video on demand oraz sieciowe (wielokierunkowe) np.
sieć telefoniczna, Internet, radio CB.
J k di 3
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 85/123
Język a media 3
Rozwój mediów (Faulstich 1995:30-40)
• Medium „człowiek” (do ok. 1500 r.): „opowiadacze” historii, literatury, bajekitp.; kaznodzieje, nauczyciele; bardowie, śpiewacy dworscy itd., teatr
• Media drukowane (od ok. 1500 r. do ok. 1900 r.): książka, pismo ulotne,gazeta codzienna, czasopismo, plakat/afisz itd.
• Media elektroniczne (od ok. 1900 r. do ok. 2000 r.). Ich poprzednikami byływynalazki fotografii, filmu, telefonu, telegrafu, fonografu, gramofonu.
Obecnie: radio, film, telewizja, CD, DVD itp.• Media substytucyjne (od ok. 2000 r.): komputer, sieć komputerowa, Internet(sieć WWW, E-mail, komunikatory internetowe itd.), telefonia komórkowa,rzeczywistość wirtualna (gry komputerowe).
J k di 4
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 86/123
Język a media 4
Kryteria klasyfikacji gatunków tekstu (także wmediach). Kryteria te są wielorakiej natury i odnoszą siędo różnych poziomów opisu języka. Istotne są:
• Kryteria wynikające z samego tekstu:
płaszczyzna intonacyjno-parawerbalna (graficzna) - po usłyszeniukilku zdań z mówionego tekstu można przyporządkować go dokonkretnego gatunku tekstu, np. słuchając w radiu serwisuinformacyjnego, wywiadu lub modlitwy. Podobne przyporządkowanie
zachodzi w wypadku tekstów pisanych, kiedy gatunek teksturozpoznaje się (przynajmniej częściowo) na podstawie jego wyglądu:różnicy między tekstem pisanym ręcznie, maszynopisem (komputero-
pisem), tekstem drukowanym w gazecie, ulotce reklamowej itd.
J k di 5
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 87/123
Język a media 5
dobór słownictwa – Przynależność do gatunku tekstu daje się określićna podstawie użytego słownictwa, np.: wzrost zachmurzenia, komisjahazardowa, Do siego roku, Módl się za nami etc.
rodzaj i częstość form składniowych. Kryterium to nie zawsze jest
stosowane świadomie, ale sformułowanie „uchylenie decyzji organupierwszej instancji i wydanie zezwolenia na sprzedaż napojówalkoholowych powyżej 18% zawartości alkoholu” pozwala na ustalenie,że nie pochodzi ono z listu miłosnego, ani z bajki na dobranoc.
spójność treściowa i przebieg treści. W tym wypadku gatunek tekstu
określa przebieg tematyczny tekstu. Np. w liście prywatnym należy sięspodziewać różnorodności tematycznej, zaś w wykładzie o angielskiejliryce barokowej jednolitego przebiegu treści.
J k di 6
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 88/123
Język a media 6
konkretny temat – w wielu gatunkach tekstów odbiorca oczekuje ściśleokreślonego tematu: w powieści kryminalnej, w instrukcji obsługiodtwarzacza DVD, ulotce informacyjnej do leku itd.
wzorzec struktury tekstu – w wielu gatunkach tekstu istotną rolę pełni jego struktura, kolejne wymagane fragmenty tekstu następują w ściśle
określonej kolejności. Np. w rachunku telefonicznym, leksykonie,wyroku sądowym, akcie urodzenia itd.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 89/123
J k di 8
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 90/123
Język a media 8
SPECYFIKA TEKSTÓW MÓWIONYCH. Pisanie
„dla ucha” (Writing for the ear)
1. Podstawy fizjologiczne: Pamięć krótkotrwała
przechowuje wrażenia zmysłowe tylko przezkilka sekund i w tym czasie musi je przetworzyćw konkretną informację. Jeśli ten czas jest zbyt
długi, niemożliwe jest przyswojenie całościkomunikatu.
J k di 9
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 91/123
Język a media 9
2. Badania psychologiczne (Pöppel 1980)) wykazały, że czas tennie może być dłuższy od 3 sekund. Zaobserwowano, że poeci wwielu kulturach intuicyjnie wyczuwają tę granicę. Zbadanopoezję z 14 różnorodnych kultur i zaobserwowano, że długość
wersu tekstu poetyckiego nie przekracza tego czasu 3 sekund, to jest ok. 6-8 słów. Podobnie analizowano długość zdań wtabloidach (BILD-Zeitung w Niemczech). Łatwo zrozumiałe zdaniamiały przeciętnie 13 słów.
• Wniosek: Zdania w tekstach do słuchania nie powinnyprzekraczać długości 13 słów. (NB. Teksty do słuchania to nietylko teksty informacji radiowych).
Ję yk a media 10
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 92/123
Język a media 10
Zasady pisania „dla ucha”:• Pisz, jak mówisz
• Używaj krótkich zdań
• Używaj normalnego (a nie wymyślnego) słownictwa• Używaj strony czynnej
• Nie używaj obok siebie słów o podobnym brzmieniu
• Przed wygłoszeniem przeczytaj głośno napisany tekst• Zaznacz w tekście akcenty logiczne i pauzy.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 93/123
Język a media 12
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 94/123
Język a media 12
• Leksja (lub tekstron, pole pisma)
to podstawowa jednostka hipertekstu. Pierwotnie termin ten
wykorzystany był przez Rolanda Barthesa i oznaczał jednostkęlektury, jej długość wyznaczana była przez rytm lektury
czytelnika.W teorii hipertekstu leksja zmieniła nieco swoje znaczenie i
rozumiana jest jako względnie spójna i niepodzielna jednostkatekstu i obrazu, nazywana często hipertekstowym węzłem lub
stroną.W sieci www, wiele stron jest leksjami, lecz niektóre są tak
długie, że przekraczają ramy niepodzielności i spójności(http://www.techsty.art.pl/).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 95/123
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 96/123
Język a media 15
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 97/123
Język a media 15
• Funkcjonalność hipertekstu jest zależna odfizjologii postrzegania. Użytkownicy nie czytajązawartości strony internetowej na ekranie,
lecz omiatają ją wzrokiem (skanują) wposzukiwaniu poszukiwanych treści. Przebiegruchu oczu w trakcie skanowania przybiera na
ekranie kształt litery F.
Język a media 16
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 98/123
Język a media 16
Język a media 17
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 99/123
Język a media 17
Błędy funkcjonalności (podstawowe) strony internetowej(Nielsen 1999 http://www.useit.com/alertbox/990502.html)
• użycie ramek,
• użycie nietypowej technologii,
• zawartość tekstowa strony nie mieści się na ekranie,
• elementy animowane,
• skomplikowane adresy stron,
• strony bez łączy do stron na wyższym poziomie,
Język a media 18
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 100/123
Język a media 18
• strona startowa nie mieści się na ekranie,• brak elementów nawigacyjnych,
• niestandardowe kolory hiperłączy,
• nieaktualne informacje,• długi czas ładowania się strony.
Uwaga: Powyższe błędy stwierdzono wprawdzie w roku
1999, ale ich aktualność pozostaje niezmienna takżeobecnie. Jedynie błędy powodowane małą szybkościąłączy internetowych wydają się być mniej istotne.
Język a media 19
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 101/123
Język a media 19
Zasady funkcjonalności (podstawowe) tekstu nastronie internetowej:
• zaznaczone (pogrubienie, kolor, wielkość) słowa kluczowe(hiperłącza i inne ważne),
• śródtytuły odnoszące się do treści (a nie metaforyczne),
• wypunktowane listy.
• jedna myśl (temat) w jednym akapicie,
• styl pisania odwróconej piramidy (na początku rzeczynajważniejsze)
• mała liczba słów (ok. połowy w porównaniu z „normalnymi”tekstami.
Język a media 20
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 102/123
Język a media 20
• Najlepsze wyniki w odbiorze daje tekstnapisany zwięźle, językiem prostym wodbiorze (bez użycia metafor i porównań) i z
wyróżnionymi punktami (łatwy wskanowaniu).
• Ponadto: użycie czcionki bez szeryfów,
czcionka ciemna (czarna) na jasnym (białym)tle, stonowane kolory grafiki.
Język a media 21
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 103/123
Język a media 21
Bibliografia:• Faulstich, Werner (1995): Grundwissen Medien: Wilhelm Fink Verlag.
München.
• Goban-Klas, Tomasz (1999): Media i komunikowanie masowe. Teorie i
analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Warszawa.
• Horsch, Jürgen/ Ohler, Josef/Schwiesau, Dietz (Hrsg.) (1996): Radio-
Nachrichten. Ein Handbuch für Ausbildung und Praxis. List Verlag. München,Leipzig.
• Nielsen, Jacob (1997): How Users Read on the Web . URL:
http://www.useit.com/alertbox/9710a.html (2.1.2010).
• Nielsen, Jacob (1999): "Top Ten Mistakes" Revisited Three Years Later. URL:
http://www.useit.com/alertbox/990502.html (2.1.2010).
• Nielsen, Jacob (2007): Eyetracking Research. URL:
http://www.useit.com/eyetracking/ (2.1.2010).
Język a media 22
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 104/123
Język a media 22
• Nielsen, Jacob (2007): Optymalizacja funkcjonalności stron internetowych.Wydawnictwo Helion. Gliwice.
• Pearrow, Mark (2002): Funkcjonalność stron internetowych. WydawnictwoHelion. Gliwice.
• Pöppel, Ernst (1980): Grenzen des Bewußtseins. Stuttgart.
• Storrer, Angelika (1999): Was ist eigentlich eine Homepage? Neue Formen
der Wissensorganisation im World Wide Web. In: Sprachreport 15/1999, S.
2-8. URL: http://www.studiger.tu-
dortmund.de/images/Storrer_1999_was_ist_eigentlich_eine_Homepage.
pdf (2.1.2010).
• Techsty. URL: http://www.techsty.art.pl/ .
Lingwistyka korpusowa 1
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 105/123
Lingwistyka korpusowa 1
• Empiryczny kierunek lingwistyki badający języki związane z nim problemy i hipotezy poprzezbadanie dużych zbiorów autentycznych
tekstów danego języka, tzw. korpusów.• Korpus zawiera (odzwierciedla) możliwie
wszystkie właściwości badanego języka.
Lingwistyka korpusowa 2
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 106/123
Lingwistyka korpusowa 2
Korpus (językowy) – zbiór tekstów pisanych i/lubmówionych, który:
1. odzwierciedla możliwie wszystkie cechy
charakterystyczne danego wycinka/fragmentu języka z punktu widzenia problemówbadawczych i rodzajów zastosowania wyników
badań,
Lingwistyka korpusowa 3
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 107/123
Lingwistyka korpusowa 3
• Korpus to:
2. Zbiór zawierający miliony słów,
3. zbiór, który może być sensownie badany
jedynie przy użyciu narzędzi komputerowych(głownie metodami statystycznymi).
Lingwistyka korpusowa 4
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 108/123
Lingwistyka korpusowa 4
• Metoda badania korpusów jestpostępowaniem indukcyjnym (opierającym sięna uprzednich założeniach).
• Wstępnie dane są: wiedza teoretyczna ozjawiskach językowych, zasadach, regułach,prawach rządzących językiem (np. gramatyka,
rekcja, fleksja itd.).
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 109/123
Lingwistyka korpusowa 6
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 110/123
Lingwistyka korpusowa 6
• Typowe hipotezy:
- Gramatyczność tekstów e-maili
- Błędy językowe u uczących się języka
- Z jakimi przymiotnikami łączą się rzeczowniki(np. włosy)
- Otoczenia wyrazów
- itd.
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 111/123
Lingwistyka korpusowa 8
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 112/123
Lingwistyka korpusowa 8
• Przykład znakowanego tekstu 1(www.korpusy.net) dla korpusu JęzykaPolskiego IPI PAN:
Silnik [silnik:subst:sg:nom:m3] malucha
[maluch:subst:sg:gen:m1] terkotał
[terkotać:praet:sg:m1:imperf] rytmicznie
[rytmicznie:adv:pos], zza [zza:prep:gen] chmur
[chmura:subst:pl:gen:f] coraz [coraz:qub] częściej
[często:adv:comp] wyglądało [wyglądać:praet:sg:n:imperf]
słońce [słońce:subst:sg:nom:n], w [w:prep:loc:nwok]
drodze [droga:subst:sg:loc:f] nie [nie:qub] było
[być:praet:sg:n:imperf] dziur [dziura:subst:pl:gen:f].
Lingwistyka korpusowa 9
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 113/123
Lingwistyka korpusowa 9
• Przykład 2 (British National Corpus):Through_PRP the_AT0 glass_NN1 shone_VVD
God_NP0's_POS sun_NN1, setting_VVG the_AT0
colours_NN2 alight_AJ0:_PUN blue_AJ0,_PUNgreen_AJ0-NN1,_PUN yellow_AJ0,_PUN
red_AJ0._PUN
Lingwistyka korpusowa 10
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 114/123
Lingwistyka korpusowa 10
• Zastosowania:
1. teoretyczne – potwierdzanie intuicyjnych
hipotez o działaniu języka,
2. praktyczne – dostarczanie oryginalnychdanych o języku dla technologii np.rozpoznawania mowy, kategoryzacji tekstów
etc.
Lingwistyka korpusowa 11
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 115/123
Lingwistyka korpusowa 11
Bibliografia:
• Müller, Horst M. (2009): Arbeitsbuch
Linguistik. Paderborn. Ferdinand Schöningh.
Psycholingwistyka 1
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 116/123
Psycholingwistyka 1
• Obszary badawcze:
1.Badanie akwizycji języka (uczenia się języka)pierwszego i następnych -> zastosowanie w
dydaktyce.Główne pytanie badawcze: Jak człowiek uczy się
jeżyka, jakie prawidłowości występują podczas
budowy wiedzy o języku (wiedzy językowej)?
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 117/123
Psycholingwistyka 3
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 118/123
Psycholingwistyka 3
• Główne obszary badawcze c.d.3 Badanie procesów językowych.
Pytanie badawcze: Jak przebiegają procesy, które
sterują receptywnymi i produktywnymisprawnościami językowymi (rozumienie zesłuchu, czytanie, pisanie i mówienie ->
tłumaczenie). Jak wiedza językowa ipozajęzykowa oddziaływają na siebiewzajemnie.
Psycholingwistyka 4
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 119/123
Psycholingwistyka 4
• Dwa podejścia (bardzo) tradycyjne.- Behawioryzm (mówienie jako zachowanie
ludzkie). Schemat bodziec-reakcja (np.
Skinner, dawniej Pawłow).- Teza o relatywności języków. Struktura
(kategorie gramatyczne, znaczenia wyrazów)
języka odpowiada wiedzy o świecie ludzi nimmówiących (Whorf i Sapir).
Psycholingwistyka 5
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 120/123
Psycholingwistyka 5
• Niektóre problemy badawcze:- Rozumienie tekstu: (model propozycjonalny i
teoria skryptów i ram – scripts and frames),
- Zapamiętywanie: (np. Georgi Łozanow ->sugestopedia),
- Dwujęzyczność (bilingwizm)
Psycholingwistyka 6
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 121/123
Psycholingwistyka 6
• Dziedziny pokrewne:
- Neurolingwistyka (badanie procesówmózgowych zachodzących w procesie „użycia”
języka.- Lingwistyka kliniczna (badanie i terapia
dysfunkcji „użycia” języka).
Test końcowy
7/23/2019 Wybrane Zagadnienia z Lingwistyki Stosowanej 2014
http://slidepdf.com/reader/full/wybrane-zagadnienia-z-lingwistyki-stosowanej-2014 122/123
Test końcowy
• W teście znajdą się:1.Pytania o definicje i pojęcia (w formie raczej
zamkniętej),
2.Zadania z zastosowania wiedzy (rozpoznaniezjawiska w podanym tekście,przeformułowanie tekstu we wskazany sposób
itd.),3.Być może także zadania otwarte polegające na
wskazaniu zastosowań zaprezentowanej
wiedzy