Wyjść poza tekst Literatura wobec tradycji

i rzeczywistości

NR 3549

Wyjść poza tekst Literatura wobec tradycji

i rzeczywistości

pod redakcją

Szymona Piotra Kukulaka i Józefa Olejniczaka

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego • Katowice 2016

Redaktor serii: Historia Literatury PolskiejMarek Piechota

RecenzentAndrzej Zieniewicz

Publikacja dofinansowana przez Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiegoze środków na finansowanie działalności statutowej w 2016 roku

oraz przez Instytut Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego Uniwersytetu Śląskiego

Spis treści

Wprowadzenie. O drogach poza tekst (Szymon Piotr Kukulak i Józef Olejniczak)  /  7

Literatura wobec tradycji

Piotr Aleksander KowalczykEpopeja samobójstwa. Wizerunek Polaków i kwestii (ponad)narodowej w Nie trzeba głośno mówić Józefa Mackiewicza  /  13

Sandra Trela„Skłócona spoistość” – romantyczna tradycja czy modernistyczny bunt? W kręgu poetyki Jacka Malczewskiego  /  49

Julia ŚliwińskaSztuka a społeczeństwo. Model społeczno-krytyczny w działaniach subwersywnych  /  63

Pisarze wobec pisarzy

Szymon Piotr KukulakDługi cień. Proza Jacka Dukaja wobec twórczości Stanisława Lema w perspektywie rozwoju techniki i ewolucji gatunku  /  77

Paweł Marciniak„Ostatnią stronicę bez trudu dopowiem”. Pastisz (?) jako forma porachunku, czyli o Jacka Kaczmarskiego kompromitowaniu tradycji  /  97

Anna GrochowskaKisiel katolicki vs. Czerwona Polewka. Porachunki w Domu Literatów  /  117

6 Spis treści

Literatura wobec rzeczywistości

Radosław PulkowskiKtórędy poza tekst? Literatura, rzeczywistość, Sebald, Houellebecq, Knausgård  /  139

Katarzyna OlczakUcieczka od rzeczywistości w dramatach i autobiografii Janusza Głowackiego  /  161

Paulina PotasińskaWarszawa jako „miejsce autobiograficzne”. Zastosowanie narzędzi geopoetyki do analizy dokumentów osobistych  /  177

Wstyd za literaturę

Piotr ZającWstyd za literaturę – wstęp  /  193

Marta OlejniczakW-czytanie. (O)Szukanie. Rzeczywistość i literatura: Masłowska, Bator, Hugo-Bader  /  201

Miloš MijatovićJak zaangażować literaturę w rehabilitację kolaboranta?  /  233

Literaturoznawstwo wobec realnego

Paulina UrbańskaGry z Kafką. Fenomen praktyk literaturoznawczych (na przykładzie recepcji twórczości Franza Kafki w Polsce)  /  251

Szymon Piotr KukulakOperacja „Spinacz”. Ucieczka Stanisława Lema z domeny literatury i kto w niej pomagał  /  265

Piotr Aleksander KowalczykMiędzy etyką, polityką a poetyką. Ideologiczne nadużycia w interpretacjach prozy realistycznej  /  277

Indeks nazwisk  /  293Summary  /  301

Wprowadzenie O drogach poza tekst

Zamysłem niniejszego tomu jest przedstawienie kilku możliwych perspektyw na uchwycenie zagadnienia związków, jakie – w bar-dzo szerokim sensie – łączą literaturę i rzeczywistość. Książka zbie-ra teksty doktorantów czterech uniwersytetów: Uniwersytetu Ślą-skiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, dla których bazę stanowiły pomysły zaprezentowane i dyskutowane wspólnie na dwóch konferencjach literaturoznawczych – Rozrachunki, pora-chunki, obrachunki (w Krakowie w 2014 roku) i Wstyd za literaturę (w Katowicach w 2015 roku). Spotkania w takim formacie organi-zowane są rokrocznie od kilkunastu lat i wcześniej już owocowały publikacjami, z których ostatnią, jaka poprzedza tę książkę, był tom Mapy świata, mapy ciała. Geografia i cielesność w literaturze pod redak-cją Aleksandry Jastrzębskiej z 2014 roku (z kolei będący pokłosiem spotkań w Warszawie i Poznaniu w latach 2012 i 2013). Tematem, który łączył ze sobą dwie przywołane powyżej konferencje – tj. kra-kowską i katowicką – były właśnie związki (choć odmiennego typu) literatury z rzeczywistością. Tak ukierunkowanym badaniom po-święcono zatem niniejszą książkę.

W pierwszych dwóch częściach tego tomu zebrano próby odpo-wiedzi na pytanie, dlaczego i w jaki sposób literatura odnosi się sama do siebie. Autorzy tekstów otwierających książkę analizują dzieła wybranych twórców właśnie pod kątem sposobu, w jaki prze-twarzają i dyskutują oni z nurtami i ideami, jakie ich poprzedzały.

8 Wprowadzenie. O drogach poza tekst

W pierwszej części – Literatura wobec tradycji – znajdują się szkice na temat zarówno kultury ojczystej – tj. dzieł Józefa Mackiewicza w kontekście tradycji narodowej (tekst Piotra Aleksandra Kowalczy-ka) czy Jacka Malczewskiego wobec romantyzmu (artykuł Sandry Treli), jak i obcej (tekst Julii Śliwińskiej, sytuujący twórczość grupy Electronic Disturbance Theater wobec szerszego zjawiska haktywi-zmu i nieposłuszeństwa obywatelskiego).

Szkice zebrane w drugiej części książki – Pisarze wobec pisa-rzy – kontynuują tę eksplorację wewnętrznych powiązań w łonie samej literatury, ale w zawężeniu do relacji pomiędzy pojedynczy-mi twórcami. Przedstawiono tu – w kontekście pojedynczych dzieł lub ich szerszego korpusu – przykłady dyskusji, jaką poprzez czas toczą poeci i prozaicy z ostatniego ćwierćwiecza ubiegłego stule-cia z dawniejszymi mistrzami: sposób, w jaki Jacek Dukaj odnosi się w swej prozie fantastyczno-naukowej do spuścizny Stanisława Lema (tekst Szymona Piotra Kukulaka), zaś Jacek Kaczmarski – do Adama Mickiewicza (artykuł Pawła Marciniaka). Ostatni szkic za-mieszczony w tej części tomu opisuje przykład relacji odmiennej, bo pozaliterackiej i pomiędzy dwójką twórców sobie współczesnych (tekst Anny Grochowskiej o trudnej kohabitacji Stefana Kisielew-skiego z Adamem Polewką w krakowskim Domu Literatów w la-tach stalinizmu).

Kolejna część niniejszego tomu – Literatura wobec rzeczywistości – podąża tropem zarysowanych wyżej związków pomiędzy litera-turą i rzeczywistością pozatekstową. Fakt, że literatura wydaje się coraz częściej owe związki podkreślać, może skłaniać do rewizji postmodernistycznej diagnozy o zasadniczej odrębności obu tych królestw, a w efekcie – do refleksji nowego typu nad prozą współ-czesną, jak dzieje się to w tekście, jaki otwiera tę część książki (Radosław Pulkowski analizuje w nim – pod zarysowanym ką-tem – prozę Georga Sebalda, Michela Houellebecqa i Karla Ovego Knausgårda). Autorzy kolejnych tekstów w tej części tomu badają w podobnym kontekście (tj. wyjścia przez literaturę poza siebie, w obszar rzeczywistości) uwikłania literatury w szeroko rozumia-ne przestrzenie miejskie: nowojorską (Polowanie na karaluchy i Anty-gona w Nowym Jorku, czytane przez Katarzynę Olczak jako celowo

9Wprowadzenie. O drogach poza tekst

zniekształcony zapis amerykańskiej przygody Janusza Głowackie-go) i warszawską (opisywaną przez Paulinę Potasińską przez pry-zmat biografii Jeremiego Przybory, Agnieszki Osieckiej, Marka Hłaski, Jarosława Abramowa-Newerlego i Marka Nowakowskiego).

Następny segment książki – poświęcony już związkom literatu-ry z tym, co pozaliterackie – otwierają trzy teksty, przyjmujące za punkt wyjścia zjawisko szeroko rozumianego wstydu za literaturę (zarysowane przez Piotra Zająca w tekście wprowadzającym) i na-rzucającą się potrzebę poszukiwania w niej śladów rzeczywistości (wychodzące z takich pozycji odczytania Marty Olejniczak trzech dzieł najnowszej prozy polskiej: Między nami dobrze jest Doroty Ma-słowskiej, Ciemno, prawie noc Joanny Bator i Długiego filmu o miło-ści. Powrotu na Broad Peak Jacka Hugo-Badera). Wreszcie mowa jest o roli literatury w przepracowaniu wstydliwych tematów w pa-mięci zbiorowej (tekst Miloša Mijatovicia poświęcony ocenie kola-boracyjnego rządu serbskiego, zawartej w Timor mortis Slobodana Selenicia).

Ostatnia grupa tekstów w niniejszym tomie dotyczy już nie lite-ratury, lecz literaturoznawstwa, a dokładniej – roli, jaką odgrywają w procesie recepcyjnym przedsądy odbiorcy (często o korzeniach pozaliterackich). Sproblematyzowane tu zostaje zarówno zjawisko przemiany dominujących odczytań danego dzieła z biegiem lat (eg-zemplifikowane zestawieniem Pauliny Urbańskiej trzech sukcesyw-nych interpretacji prozy Franza Kafki w Polsce), jak i kwestia uwa-runkowania owej przemiany paralelną ewolucją wizerunku danego twórcy w rzeczywistości pozatekstowej (tekst Szymona Piotra Ku-kulaka o współudziale krytyków i badaczy prozy Stanisława Lema w przeistoczeniu się tego ostatniego z pisarza w filozofa). Wreszcie poruszona zostaje kwestia warunków wstępnych uprawiania kryty-ki literackiej i problem błędów w sztuce (krytyka Piotra Aleksandra Kowalczyka partykularnych odczytań Buntu rojstów Józefa Mackie-wicza i Zgreda Rafała Ziemkiewicza).

Jeżeli istotnie jest tak, jak chcą niektórzy autorzy tekstów ujętych w tomie – że literatura na naszych oczach coraz bardziej otwiera się na rzeczywistość przekształcającą się powoli w jej główny punkt odniesienia – można mieć nadzieję, że przynajmniej część z posta-

10 Wprowadzenie. O drogach poza tekst

wionych w tej książce pytań i diagnoz okaże się z czasem pionier-ska i stanie się w przyszłości ważnym przyczynkiem dla dalszych badań literaturoznawczych. Tym serdeczniej zachęcamy zatem do lektury.

Szymon Piotr Kukulak i Józef Olejniczak

AAbramow-Neverly Jarosław 9, 178, 182,

187, 188Abramowska Janina 98Agamben Giorgio 262, 288Akuszewska Dominika 65Aleksander Wielki 54Aleksandrow Grigori 16Aleksijewicz Swiatłana 143Andruszkiewicz Zygmunt 39Ankersmit Frank 166Asimov Isaac 276Assman Aleida 184Auerbach Erich 203Auster Paul 198

BBabel Izaak 227Bachmann Ingeborg 261Bachtin Michaił 203, 214Balbus Stanisław 99, 103, 109, 111, 113,

114, 115Balcerzan Edward 272Balowa Maria Kinga 55, 56Balzac Honoré, de 25Bandura Michał 150Barth John 141, 142Bartheleme Donald 141Barthes Roland 148, 209Batko Zbigniew 202, 220

Bator Joanna 9, 201–231Baudrillard Jean 204, 206Bauer Felicja 260, 261Bay Christian 68Berbeka Jacek 208–209, 217, 221, 226,

227Berbeka Maciej 208, 218Bereś Stanisław 78, 267, 268, 273Bereyter Paul 148Berger Peter 162, 165, 169, 173, 174Berman Izydor 251Beuys Joseph 64Białoborski Eustachy 269Bielas Katarzyna 166Bielecki Adam 216, 217, 218, 229, 230Bieńkowski Zbigniew 253Biernacki Andrzej 101Błaszczak Monika 107Błoński Jan 202, 207, 278Boal Augusto 65–66Bocheński Aleksander 43Bojarska Katarzyna 145Bolecki Włodzimierz 13, 14, 20, 98, 284Bonaparte Napoleon 127Bonowicz Wojciech 215Borges Jorge Luis 145, 204, 205Borković Milan 241Bortkiewicz Elżbieta 162Bosch Hieronim 171Brach-Czaina Jolanta 201, 203

Indeks nazwisk

294 Indeks nazwisk

Bradbury Roy 84Brainard Joe 198, 200Bratny Roman 22Braun Wernher, von 275Brauning Kristofer 244Brecht Bertholt 64Brod Max 254Brodzka Alina 203, 209Broniewski Władysław 270Brzozowska Anna Irena 117Brzozowski Stanisław 117Buber Martin 257Bucholz Marta 193Budrewicz Olgierd 181Budrowska Kamila 267

CCalvino Italo 141, 142, 194, 196Camus Albert 252Carroll Lewis 208Castells Manuel 72Celan Paul 157, 261Chakrabarty Dipesh 151Chateaubriand François-René, de 101Chądzyńska Zofia 205Chrzanowski Ignacy 119Churchill Winston 39, 40Cichy Michał 162Cioch Agnieszka 209Clarke Arthur C. 82Coetzee John Maxwell 184Conrad Joseph, wł. Korzeniowski Józef

Teodor Konrad 82Creswell Tim 180Crick Francis 94Curtius Ernst Robert 203Curzon George 39, 46Czaja Dariusz 151Czapliński Przemysław 210, 212Czarnacka Agata 178Czemarmazowicz Marta 214Czermińska Małgorzata 161, 185, 186,

188, 189, 221

Czeszko Bohdan 22Czyżewska Elżbieta 168

ĆĆosić Dobrica 235

DDaniłowicz-Grudzińska Agnieszka 152Dante, wł. Alighieri Dante 205Datner-Śpiewak Halina 171De Man Paul 219Deleuze Gillez 259Denner Arthur 244Dernałowicz Maria 101, 103, 107, 108Dick Philip K. 86Długosz Jan 229Dobrzycki Jerzy 119Domańska Ewa 145Dominguez Ricardo 64Dostojewski Fiodor Michajłowicz 25Downs Roger M. 183Dukaj Jacek 8, 77–96, 276

EEberhardt Grzegorz 14Estez Clarissa Pinkola 209

FFedewicz Maria Bożenna 219Fitas Adam 13Flisowska 130Foucault Michel 213Friedrich Caspar David 230

GGagarin Jurij 84, 85Gajcy Tadeusz 279Gajda Krzysztof 106, 110Gass William A. 141Gebethner Jan 135Gennette Gérard 110Geppert Beata 152, 153Gibson William 86

295Indeks nazwisk

Giedroyc Jerzy 23Gierek Edward 273Głowacki Janusz 9, 161–175Głowiński Michał 110, 205Goćkowski Janusz 13Goethe Johann Wolfgang, von 101Goffman Erving 171Gombrowicz Witold 150, 184, 278Gomułka Władysław 270Gondowicz Jan 141Górska Irena 107Górski Artur 117Grabiński Stefan 78Grochowska Anna 8, 117–135Grünberg Sławomir 165Grzela Remigiusz 253Grzesiuk Stanisław 178, 180Guattari Felix 259

HHajzer Artur 229Heidegger Martin 203Heinlein Robert A. 81, 83Hillis Miller Joseph 204, 209, 210, 224Hintz Helena 125Hintz Regina 125Hirsch Marianne 145Hitler Adolf 25, 37, 238Hłasko Marek 9, 178, 181Hoffman Krzysztof 204Homer 205Hornowski Tomasz 72Houellebecq Michael 8, 139–159Hugo Victor 25Hugo-Bader Jacek 9, 201–231Hugo-Bader Krzysztof 219Husserl Edmund 173Huxley Aldous 91Huyssen Andreas 141, 142

IIlić Dejan 242, 246Iwasiów Inga 205

JJagiełło Michał 229Janion Maria 100, 229Jankowicz Grzegorz 150, 253Janoszanka Michalina 54, 55Japola Józef 210, 215Jarema Józef 118Jarzębski Jerzy 87, 270, 273, 275, 276Jasienica Paweł 133Jastrzębska Aleksandra 7, 214

KKaczmarski Jacek 8, 97–115Kafka Franz 9, 146, 147, 148, 251–263,

274Kalinowski Daniel 253Kantor Tadeusz 228Karst Roman 146, 252–256, 262Kasperski Edward 259–262Kasprowicz Jan 230Kaszyński Stefan 253Kerenji Emil 244Kieślowski Krzysztof 227Kijowski Andrzej 269Kisielewska Lidia, z domu Hintz 125Kisielewska Salomea 125Kisielewski Jerzy 123, 127, 132Kisielewski Stefan, „Kisiel” 8, 117–135Kitchin Rob 180Klentak-Zabłocka Małgorzata 253Knausgård Karl Ove 8, 139–159Kochan Marek 182Koller Robert, alias Müller Hans 37Korczak Jerzy 125, 130Korczak Teresa 130Korolow Siergiej 84Korsak Julian 101Kostrowicka Ludwika 103Kotarbiński Józef 194Kovačević Siniša 241Kowalczyk Piotr Aleksander 8, 9, 13–

48, 277–291Kowalkowski Alfred 146

296 Indeks nazwisk

Kowalska Małgorzata 140Kowalski Tomasz 208, 217, 219, 221, 227Krasicki Ignacy 102Krasiński Zygmunt 55Król Agnieszka 65Królak Piotr 143Królak Sławomir 204Kruczkowski Leon 118–119, 120, 121Krupa Maciej 206Krywak Piotr 274Kube Wilhelm 38Kubisiowska Katarzyna 212Kubrick Stanley 81Kudelska Dorota 55, 56Kuderowicz Zbigniew 203Kukulak Szymon Piotr 7–10, 77–96,

265–276Kurek Jalu 118, 122, 124, 127Kurowicki Jan 256–259, 262Kuryluk Ewa 184Kusociński Janusz 42Kwiatkowski Tadeusz 126, 130, 132Kydryński Juliusz 118, 123, 132

LLacan Jacques 253Lacoue-Labarthe Philippe 195–196Lavaty Andreas 36Lebiediew-Kumacz Wasyl 16Lech Adam 165Leibniz Gottfried Wilhelm 203Lejeune Philippe 161Lem Stanisław 8, 9, 77–96, 265–276Lenartowicz Teofil 55Lessing Doris 184Lewandowski Wacław 13, 28Lewicki Zbigniew 141Li Hongzhi 72Libera Antoni 182Ljotić Dimitrije 238Llosa Mario Vargas 161–162Lubas-Bartoszyńska Regina 161Luckmann Thomas 162, 165, 169, 173, 174

Lyotard Jean-François 140, 204

ŁŁawniczakowa Agnieszka 49, 61Łoch Eugenia 53Łukasiewicz Małgorzata 147

MMachejek Władysław 120Mackiewicz Józef 8, 9, 13–48, 280–285Mackiewicz Tomasz 259Madden Joe 165Magritte René 204Malczewska Maria z domu Gralewska

49Malczewski Jacek 8, 49–61Malczewski Julian 55Malczewski Rafał 50, 55Malinowski Bronisław 210Małek Artur 219, 227Marciniak Paweł 8 97–115Margański Janusz 142Marino Giambattista 204, 205Marković Mirjana 239Markowski Michał Paweł 178, 204, 209,

213, 253Marks Karol 258Masłowska Dorota 9, 201–231Mazanik Alena 38Mazik Piotr 206Mätzig Kurt 272, 273McGinniss Joe 223McHale Brian 140Michalski Feliks 57Michałowski Ludwik 51Mickiewicz Adam 8, 94, 98, 99, 100, 101,

102, 103, 104, 105, 106, 108, 110, 111, 113, 114, 217, 224, 228, 230

Miecugow Grzegorz 265Migasiński Jacek 140Mihajlović Dragojlub 246Mijatowic Miloš 9, 233–247Milanović Dafina 239

297Indeks nazwisk

Milosević Slobodan 234, 239Miłosz Czesław 14, 121, 184, 185, 279Modzelewski Wojciech 68Momro Jakub 196Moore Thomas 101Mrożek Sławomir 128, 129Musiał Łukasz 252, 253, 262

NNabokov Vladimir 142, 202–203, 206,

220Najder Łukasz 286–291Nedić Milan 233–247Neumann Brigit 178Newerly Igor 187Nolte Ernst 36Nora Pierre 186Norwid Cyprian Kamil 277, 278Novaković Relja 243Nowaczyński Adolf 119Nowak Krzysztof 97Nowakowski Marek 9, 178, 180Nycz Ryszard 140, 142, 178, 204, 219,

226

OOdyniec Antoni Edward 101Okudżawa Bułat 108Olczak Katarzyna 8, 161–175Olejniczak Józef 7–10Olejniczak Marta 9, 201–231Ong Walter Jackson 210, 214, 218, 228Orliński Wojciech 94Osiecka Agnieszka 9, 178, 182–183, 187

PPadgett Ron 198Palavestra Predrag 234Pamuk Orhan 184Pancić Teofil 236Papp Joseph 165Pawlak Waldemar 112Pawlikowski Michał Kryspin 14

Peiper Tadeusz 117Perec Georges 141Petain Henri Philippe 237, 238Petrović Milutin 243Piasecki Bolesław 43Piasecki Sergiusz 39Piątek Jolanta 114Pigoń Stanisław 119Piłsudski Józef 16, 127Pisarri Milovan 238Piscator Erwin 64Platon 204Płaza Maciej 140Pokojska Agnieszka 203, 206Pol Wincenty 55Polewka Adam 8, 117–135Polewka Andrzej 122Polewka Anna 122Polewka Antoni 118Polewka Jan 122Polewka Zofia, z domu Suchta 122Pomianowski Jerzy 227Potasińska Paulina 9, 177–189Prędski Artur 251Prus Bolesław, wł. Aleksander Gło wac-

ki 25Przybora Jeremi 9, 178, 187Pulkowski Radosław 8, 139–159Pusz Wiesław 102Puszkin Aleksandr Siergiejewicz 101Putin Władimir 241Putrament Jerzy 279

QQueneau Raymond 141

RRastawiecki Edward 101Reagan Ronald 83Rewers Ewa 180Reznikoff Charles 200Rhode Gotthold 36Ribbentrop Joachim von 39

298 Indeks nazwisk

Richter Wojciech 172Rodowicz Maryla 183Rodowska Krystyna 205Rolleczek Natalia 134Romanowski Marcin 105Rosiek Stanisław 100Roth Philip 207Rożek Michał 134Różewicz Tadeusz 263Ruchniewicz Krzysztof 17, 280Rusinek Michał 120, 123, 124Rybicka Elżbieta 177, 178, 182, 183, 184–

185, 189Rychlewski Marcin 194Rymkiewicz Jarosław Marek 102, 110

SSapkowski Andrzej 77, 276Saramago Jose 184Sarna Paweł 199Saryusz-Wolska Magdalena 178, 180,

183Schulz Bruno 253, 261Scott Walter 101Sebald Winfried Georg 8, 139–159Selenić Slobodan 9, 233–247Sempoliński Jacek 49, 50Serna Gómez de la 198Sienkiewicz Henryk 119, 276Sikora Ireneusz 53Siuda Piotr 68, 69, 72, 73Skoczek Piotr 50Slapšak Svetlana 235Słapa Aleksander 135Sławiński Janusz 98Słowacki Juliusz 53, 54, 55, 102, 107Smith Zadie 203, 206, 207Smulski Jerzy 219Smuszkiewicz Antoni 274–275Sobolewska Justyna 225Stach Rainer 260Stachura Edward 227Stalbaum Brett 71

Stalin Josif Wisarionowicz Dżugaszwili 37, 39, 46, 127, 128, 129, 270

Starowiejska-Morstinowa Zofia 269Starzeński Paweł 23Stasiuk Andrzej 184Stea David 183Steiner Rudolf 58Stendhal, wł. Henri Beyle 146–147, 148Stern Jonasz 122Stiller Robert 142Stopka Andrzej 122Strasburger Janusz 198Subart Jan 201Suchta Wiktoria 122Surynt Izabela 17, 280–281, 282–285Syrokomla Władysław 55Szacki Jerzy 171Szczepański Jan Andrzej 273Szczerba Jacek 166Szcześniak Magda 151Szelińska Józefa 261Szendzielorz Zygmunt, „Łupaszka” 45,

46Szkłowski Wiktor 203Szołochow Michaił Aleksandrowicz 28Szpakowska Małgorzata 87, 92, 266,

271, 272, 273, 275Szpilka Kuba 206Szuba Andrzej 198 199–200Szydłowski Tadeusz 57, 60–61Szymanowska Maria 101Szymborska Wisława 131Szymutko Stefan 203

ŚŚliwińska Julia 8 63–73Śpiewak Paweł 171Świrszczyńska Anna 125

TThrift Nigel 180Tischner Józef 222Tiso Jozef 243

299Indeks nazwisk

Toboła Bartosz 267Todorov Tzvetan 244Toeplitz Krzysztof Teodor 182Tolman Edward C. 183Tołstoj Lew Nikołajewicz 25Tomasevich Jozo 238Tomasz z Akwinu, św. 134Tomaszewski Henryk 263Toussaint-Samat Maguelonne 107Traczyk Michał 106Tramer Maciej 194Trela Sandra 8, 49–61Treter Mieczysław 57Truman Harry 275Trzebiński Andrzej 279Tyszka Juliusz 165, 168Tyszyński Aleksander 101

UUjejski Kornel 55Ulicka Danuta 214Urbańska Paulina 9, 251–263Urllich Wolfgang 150

VVeymont Kam 171

WWagenbach Klaus 260Wajda Andrzej 167Waldorff Jerzy 128, 131Walentynowicz Katarzyna 105Wasilewska Anna 141, 194Wat Aleksander 121Watson James 94Wells Herbert George 83White Kenneth 178, 187Wielicki Krzysztof 208, 217Wilk Mariusz 184Winogradow Anatolij 203

Wiśniewski-Snerg Adam 85Wiśniewski Jacek 142Witkiewicz Janina, z domu Unrug 117Witkiewicz Stanisław Ignacy, „Witkacy”

117Witkiewicz Stanisław 50, 51Wittgenstein Ludwig 194, 203Własow Andriej Andriejewicz 37, 38Włodek Adam 127, 131Woliński Zbigniew 150Wójtowicz Stanisław 106Wray Stefan 64, 66, 67, 69Wróbel Szymon 146Wydmuch Marek 253Wyka Kazimierz 60, 126

ZZabłocki Krzysztof 198Zagajewski Adam 184Zagórski Jerzy 130Zając Piotr 9, 193–200Zajdel Janusz 77Zapata Emiliano 67Zawadzki Andrzej 196Zbyszewski Wacław Alfred 14Zedillo Ernesto 66, 67, 70Zgorzelski Andrzej 272Ziemak Ryszard 222Ziemkiewicz Rafał A. 9, 285–291Zimand Roman 178Zimnicka Iwona 155Ziomek Jerzy 98Zybura Marek 14, 17, 280, 285

ŻŻeromski Stefan 178, 284Żuławski Wawrzyniec Jerzy 220Żurek Łukasz 143Żychliński Arkadiusz 252, 253, 262

Going beyond the text Literature in reference to tradition and reality

S u m m a r y

The collective monograph entitled Going beyond the text. Literature in reference to tradition and reality presents a variety of methodological attitudes and equally diverse literary and historical interests of a group of young researchers from the Universities of Warsaw and Silesia, and The Jagiellonian University and Adam Mickiewicz University. What binds all the sketches is the correlation of the liter-ary texts and events of the contemporary literary life (the 20th and 21st centuries) with the literary and cultural tradition, as well as the attitude to reality, which has been understood and defined in different ways.

The monograph presents the undertakings of historical and literary inter-pretation of the works by Joseph Mackiewicz (P.A. Kowalczyk), Stanislaw Lem and Jacek Dukaj (Sz. P. Kukulak), Jacek Malczewski (S. Trela), Jacek Kaczmarski (P. Marciniak), Janusz Głowacki (K. Olczak), Dorota Masłowska, Jacek Hugo-Bader and Joanna Bator (M. Olejniczak). Moreover, lesser-known episodes of the literary life (A. Grochowska, P. Potasińska, S.P. Kukulak, P. Urbańska, P.A. Kowalczyk, M. Mijatovic) have been recalled and interpreted. Modern com-parative analysis has been undertaken (by R. Pulkowski and P. Urbańska), and original methodological suggestions have been put forward (by P. Potasińska, P. Zając and M. Olejniczak).

However, the emerging from the accumulated volume of sketches picture of the condition of the literature and its ‘relation to reality’ and to the literary tradition, which is being contemporarily revived, is not full, and even was not intended to be as such. The authors of the individual chapters of the monograph present there their cognitive intuitions, rather than advance ‘firm’ historical and literary or theoretical thesis. This is also in accord with the intention of the edi-tors of the monograph – to present a panorama, a historical and literary catalog of the problems faced by researchers in the middle of the second decade of the twenty-first century. And what is more, to do this without attempting to settle the question whether this ‘project of the future’, i.e. of the future literary studies in Poland, will materialize and will be developed and added into future mono-graphs by the researchers who have just started their scientific career, or it will

302 Summary

be merely an episode that will not be further elaborated on in future research or monographs.

The monograph presents two perspectives: 1. traditional, historical, being ap-parently in accordance with the the principle that if something has happened, and if some text has been written, it is subject to the description and interpreta-tion; 2. ‘involved’ – putting important questions about the status of literature ‘here and now’, about being a literary scholar and humanist in the post-modern civilization.

It is just these elements, wherein the significance and relevance of the mono-graph Going beyond the text. Literature in reference to tradition and reality should be looked for. On another level, it might be written that the articles collected in the monograph constitute a kind of incomplete panorama of what is going to happen in Polish literary studies in the coming years.

Redakcja: Sandra TrelaProjekt okładki: Anna Krasnodębska-Okręglicka

Korekta: Lidia SzumigałaŁamanie: Edward Wilk

Copyright © 2016 byWydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Wszelkie prawa zastrzeżone

ISSN 0208-6336ISBN 978-83-8012-968-9

(wersja drukowana)ISBN 978-83-8012-969-6

(wersja elektroniczna)

WydawcaWydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowicewww.wydawnictwo.us.edu.ple-mail: wydawus@us.edu.pl

Wydanie I. Ark. druk. 19,0. Ark. wyd. 16,0.Papier Alto 90 g, 1.5 vol. Cena 20 zł (+ VAT)

Druk i oprawa: „TOTEm.COm.PL Sp. z o.o.” Sp.K.ul. Jacewska 89, 88-100 Inowrocław