Wykorzystanie Diety Ubogoenergetycznej o Zmodyfikowanym Skladzie Puli Kwasow Tluszczowych w Terapii Zespolu Metabolicznego

8/20/2019 Wykorzystanie Diety Ubogoenergetycznej o Zmodyfikowanym Skladzie Puli Kwasow Tluszczowych w Terapii Zesp…

1/8

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, Nr 2, 163 - 169

Adres do korespondencji: Ewelina Pałkowska, Katedra Dietetyki, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji,

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 02-776 Warszawa, ul. Nowoursynowska 159C,tel.: +48 22 59 37 030, fax: +48 22 59 37 031, e-mail: [email protected]

© Copyright Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny

WYKORZYSTANIE DIETY UBOGOENERGETYCZNEJ

O ZMODYFIKOWANYM SKŁADZIE PULI KWASÓW TŁUSZCZOWYCHW TERAPII ZESPOŁU METABOLICZNEGO

THE USE OF LOW-CALORIC DIET WITH MODIFIED FATTY ACIDS POOL INTHE THERAPY OF THE METABOLIC SYNDROME

Ewelina Pałkowska 1 , Elżbieta Bartnikowska 1 , Daria Owsiak 2

1 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie2 Klinika Kardiologii i Chorób Wewnętrznych, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie

Słowa kluczowe: zespół metaboliczny, choroby układu krążenia, dieta ubogoenergetyczna, niezbędne nienasycone kwasytłuszczowe n-3 i n-6;

Key words: metabolic syndrome, cardiovascular disease, low-caloric diet, polyunsaturated fatty acids n-3 and n-6;

STRESZCZENIEWstęp. Otyłość brzuszna jest główną składową zespołu metabolicznego. Nadmierny rozrost trzewnej tkanki tłuszczowej

prowadzi do licznych metabolicznych i hormonalnych zaburzeń. Współwystępowanie nadciśnienia, dyslipidemii i insuli-nooporności istotnie zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 i chorób układu krążenia.Cel badań. Celem niniejszego badania była ocena wpływu ubogoenergetycznej diety (1200-1500 kcal/dobę) o zmody-fikowanym składzie puli kwasów tłuszczowych w terapii zespołu metabolicznego oraz oszacowanie całkowitego ryzykazgonów z przyczyn sercowo – naczyniowych przed i po interwencji dietetycznej.Materiał i metody. 23 otyłe osoby w wieku 29–65 lat: 14 mężczyzn (44,0±11,9 lat) i 9 kobiet (49,7±11,3 lat) z zespołemmetabolicznym (według kryteriów NCEP ATP III) losowo podzielono na 2 grupy: badaną (II) i kontrolną (I), w których

proporcja PUFA n-3/n-6 wynosiła odpowiednio 1:5 i 1:10. Wartość energetyczna diet była zbliżona. Białka, tłuszcze i wę-glowodany dostarczały odpowiednio: 18%, 28% i 53% energii całodobowej racji pokarmowej, zawartość błonnika pokar-

mowego w diecie >29 g/dobę, dobowa podaż cholesterolu


2/8

E. Pałkowska, E. Bartnikowska, D. Owsiak 164 Nr 2

fiber intake was over 29 g/day and both diets provide 28% of total energy from fats, 53% from carbohydrates and 18%from proteins, with


3/8


4/8


krążenia istotna jest nie tylko wielkość spożycia PUFA,n-3 ogółem, ale szczególnie długołańcuchowych kwa-sów z tej rodziny, tj. kwasu eikozapentaenowego (EPA)i dokozaheksaenowego (DHA), które w największymstopniu odpowiadają za działanie na układ sercowo--naczyniowy [ 2]. Spożycie tych kwasów powinno być jednakże kontrolowane z uwagi na ich silne działaniena układ hemostazy (krzepnięcia i fibrynolizy). Zalecasię zatem aby osoby nie spożywały więcej niż 1 g EPA+ DHA/dobę (EPA i DHA dostarczane z pożywieniemi w postaci suplementów łącznie [ 9 ].

Ze względu na działanie hipocholesterolemicznei zdolność do zmniejszania poposiłkowej glikemiiskładnikom rozpuszczalnym włókna przypisuje sięistotną rolę w regulacji gospodarki lipidowej i wę-glowodanowej [5]. Produkty bogate w rozpuszczalnew wodzie składniki włókna (głównie pektyny, którychdobrym źródłem są owoce oraz beta-glukany obficiewystępujące w produktach z owsa i jęczmienia) zwal-niają tempo opróżniania się żołądka, wydłużają czas pasażu jelitowego, modyfikują aktywność enzymówtrzustkowych, utrudniają dyfuzję zarówno glukozy, jak

Tabela 2. Pobranie energii i spożycie składników odżywczych przed i po 12 tygodniach wdrożenia zaleconego postępowaniadietetycznego (n=23; wartości podano jako X±SD).

Energy and macronutrient intake before and after 12 weeks of dietetic intervention in the study population (n=23,mean ±SD)

Składniki diety Przed badaniemPo 12 tygodniach stosowania diety

ubogoenergetycznej o zmodyfikowanymudziale kwasów tłuszczowych

Poziomistotności p

Energia [kcal] 2488,9±329,8a 1357,7±198,7 b


5/8

Dieta ubogoenergetyczna w terapii zespołu metabolicznego 167 Nr 2

i kwasów tłuszczowych przez ochronną warstwę wodną jelit, modyfikując ich wchłanianie oraz wytwarzanielipoprotein w ścianie jelita. Mechanizmy te tłumaczązmniejszenia wartości szczytów w przebiegu krzywych: poposiłkowej glikemii, jak i lipemii [3]. Z uwagi na prozdrowotne działanie beta-glukanów w 1997 rokuFood and Drug Administration (FDA) w Stanach

Zjednoczonych zezwoliła na umieszczanie na etykie-tach produktów zawierających frakcje rozpuszczalną błonnika ziarna owsa (płatki owsiane, otręby owsiane,mąka owsiana) informacji, że produkty te, jako skład-nik diety o niskiej zawartości nasyconych kwasówtłuszczowych i cholesterolu, mogą zmniejszać ryzykochorób serca [4].

We wspomaganiu leczenia nadciśnienia tętniczegonajczęściej rekomendowana jest dieta DASH (ang.

Dietary Approach to Stop Hypertension). Założeniemtego typu diety jest przede wszystkim ograniczenie

spożycia sodu, zwiększenie podaży włókna pokarmo-wego i kontrolowana zawartość kwasów tłuszczowychw diecie (zmniejszenie spożycia kwasów tłuszczowychnasyconych i zwiększenie spożycia kwasów tłuszczo-wych nienasyconych) [1].

Zastosowana w opisywanym badaniu niskoener-getyczna dieta o proporcji PUFA, n-3/PUFA, n-61:10 (grupa kontrolna) i 1:5 (grupa badana) spełniałazałożenia zarówno diety DASH, jak i wytyczne dietyrekomendowanej m.in.: przez ekspertów NCEP ATIII,

European Atherosclerosis Society w leczeniu chorób

układu krążenia. Stąd też prawdopodobieństwo, że zale-cana dieta na zakończenie programu wywoła wymierneefekty prozdrowotne, było znaczne.

Rezultaty niefarmakologicznej terapii zaburzeńw zespole metabolicznym zależą od wielu czynników,spośród których najważniejsze jest przestrzeganie za-leceń dietetycznych.

Wyniki niniejszego badania potwierdzają celowośći wskazują na potrzebę wprowadzenia edukacji żywie-niowej osób chorych im najbliższych. Zwiększenie

świadomości żywieniowej poprzez edukację ułatwiautrzymanie reżimu dietetycznego i postępy w leczeniuotyłości. Wyniki niniejszego badania potwierdziłyrównież, że indywidualne regularne spotkania z diete-tykiem przynoszą znaczące korzyści. Czas poświęconyna spotkania pozwolił na to, by wprowadzone mody-fikacje stylu życia, w tym także zalecana dieta, w jaknajwiększym stopniu zbliżone były do zwyczajowegomodelu żywienia, a zwiększona aktywność fizycznaokazała się skutecznym narzędziem w terapii zespołumetabolicznego.

Prozdrowotne efekty stosowanej diety wynikałym.in. z redukcji nadmiernej podaży energii (średnioo 1131 kcal/dobę), poprzez zmniejszenie zawartościtłuszczu ogółem w diecie średnio o 74 g/dobę (SFA- średnio o 33 g/dobę), cholesterolu - o 203 mg/dobę.Procentowy udział tłuszczu w dziennej racji pokar-mowej osiągnął zalecany poziom


6/8


zaleconego postępowania dietetycznego drastycznemuzmniejszeniu uległo spożycie sodu ze średniego pozio-mu 4500 mg/dobę do 2570 mg/dobę (około 6,1g chlor-ku sodu/dobę), a towarzyszący temu wzrost zawartości potasu w dziennych racjach pokarmowych (średnioo 400 mg) wywołał korzystne zmiany w proporcji Na/K

w diecie. Przed przystąpieniem do projektu proporcja Na/K w dietach pacjentów wynosiła przeciętnie 1:0,7, po 3 miesiącach – średnio 1:1,4 (pożądana jest wartość proporcji Na/K równa 1:1,7).

Rezultatem modyfikacji zwyczajowego sposobuodżywiania się osób badanych była redukcja masyciała (średnio o 8 kg), której towarzyszyły zmianym.in. w profilu lipidów krwi: stężenie triglicerydóww osoczu zmniejszyło się średnio o 5,1%, a stężeniecholesterolu frakcji HDL wzrosło o 5,9%. Odnotowanorównież różnice w wartościach ciśnienia tętniczego na

początku i na zakończenia badania: wartości ciśnienia

skurczowego zmniejszyły się średnio o 10,5 mmHg ,rozkurczowego - o 8,1 mmHg.

Chociaż obserwowane zmiany w stężeniu chole-sterolu całkowitego i jego frakcji LDL oraz odsetkahemoglobiny glikowanej nie osiągnęły istotnościstatystycznej (p>0,05), to jednak wartości tych wskaź-

ników wykazywały pożądane trendy spadkowe. Wartoodnotować, że osoby uczestniczące w badaniach nieograniczyły się jedynie do zmian sposobu żywienia,ale również zmieniły swój styl życia, zwiększającaktywność fizyczną. Według Światowej OrganizacjiZdrowia ograniczona aktywność fizyczna odpowiadaza średnio 20% chorób układu sercowo-naczyniowegoi około 10% zawałów serca rocznie w populacjachkrajów uprzemysłowionych. Na zakończenie projektuoceniono, że poziom aktywności fizycznej badanychzwiększył się: nie odnotowano osób oceniających swo-

ją aktywność fizyczną jako małą, co więcej, 5 osobyregularnie brały udział w zajęciach sportowych – ichaktywność oceniono jako wysoką.

Po 12 tygodniach współpracy z dietetykiemw populacji badanej zmniejszył się procentowy udział poszczególnych składowych zespołu metabolicznegodiagnozowanego na podstawie kryteriów NCEP-ATPIII z 2001 roku (ryc. 1 i 2). Istotne zmniejszyła sięliczba osób z otyłością typu brzusznego: w populacjikobiet (n=9) o 3 osoby, w populacji mężczyzn (n=14)o 8 osób. Widoczne były także zmiany w wartościachciśnienia tętniczego. Przed badaniem ciśnienie wyższelub równe 130/85 mmHg stwierdzono u 10 mężczyzni 7 kobiet, po badaniu wartości ciśnienia pozostałynadal za wysokie u 5 mężczyzn i 2 kobiet. W związkuz powyższym u badanych osób istotnej redukcji uległocałkowite ryzyko chorób układu krążenia oszacowanewedług skali Framingham oraz algorytmu SCORE(Tab. 5). Dodać należy, że przed przystąpieniem do projektu 5 spośród 23 osób uskarżało się na przewlekłezaparcia, którym często towarzyszyło uczucie „peł-ności” oraz wzdęcia. Po 3 miesiącach postępowaniazgodnie z zasadami zalecanej diety osobom tym udało

Ryc. 1. Udział poszczególnych składowych zespołu metabolicznego w grupie badanej (n=23) w zależnościod płci na początku badania.

Risk factors in metabolic syndrome among study population (n=23) by gender before dietetic inte-rvention.

Ryc. 2. Udział poszczególnych składowych zespołumetabolicznego w populacji badanej (n=23) na

zakończenie projektu.Risk factors in metabolic syndrome among study

population (n=23) by gender after dietetic interven-tion

Tabela 5. Zestawienie poziomów całkowitego ryzyka choróbukładu krążenia oszacowane przed rozpoczęciem

projektu i po jego zakończeniu Absolute risk rates for cardiovascular diseases in

patients of the study (n=23) before study and afterstudy of dietetic modification.

Ocena całkowitego ryzykachorób układu sercowo-

naczyniowego [%]

Przed badaniem

Po 12tygodniach

p 1)

Skala Framingham5 lat 8,9 a 6,3 b 0,000310 lat 17 a 12,5 b 0,0005

Algorytm SCORE 6,8a

4,1 b 0,00071) obliczono za pomocą ANOVA dla par skorelowanychWartości w tych samych wierszach oznaczane różnymi lite-rami różnią się istotnie


7/8

Dieta ubogoenergetyczna w terapii zespołu metabolicznego 169 Nr 2

się uregulować cykle wypróżnień, wyeliminowanoepizody zaparć oraz wszelkie objawy dyskomfortu zestrony przewodu pokarmowego.

WNIOSKI

1. Wyniki badań potwierdziły, że wdrożenie dietyubogoenergetycznej i o zmodyfikowanej proporcjin-3/n-6 (1: 4-6) przez 12 tygodni umożliwia m.in.:istotną (p


8/8

Documents

Wykorzystanie Diety Ubogoenergetycznej o Zmodyfikowanym Skladzie Puli Kwasow Tluszczowych w Terapii Zespolu Metabolicznego