50

Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

  • Upload
    others

  • View
    4

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘
Page 2: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

अनचछद ५१ क

मलभत कततवछ – परतछक भारती नागररकाचछ हछ कततव असछल की तानछ –

(क) परतयक नागरिकानय सविधानाचय पालन किािय. सविधानातील आदरााचा, िाषटरधिज ििाषटरगीताचा आदि किािा.

(ख) सिातताचा चळिळीला परयिणा दयणाऱा आदरााचय पालन किािय.

(ग) दयराचय सािवभौमति, एकता ि अखडति सिवषित ठयिणासाठी परतनरील असािय.

(घ) आपला दयराचय िषिण किािय, दयराची सयिा किािी.

(ङ) सिव परकािचय भयद विसरन एकोपा िाढिािा ि बधतिाची भािना जोपासािी.ससरिाचा परवतषयला कमीपणा आणतील अरा परथाचा ताग किािा.

(च) आपला सवमशर ससककतीचा िािराचय जतन किािय.

(छ) नसवगवक पावििणाचय जतन किािय. सजीि पराणाबददल दाबदी बाळगािी.

(ज) िजावनक दषी, मानितािाद आवण वजजासितती अगी बाळगािी.

(झ) सािवजवनक मालमततयचय जतन किािय. विसयचा ताग किािा.

(ञ) दयराची उततिोतति परगती िोणासाठी वसतिगत ि सामविक काावत उचचतिाचीपातळी गाठणाचा परतन किािा.

(ट) ६ तय १४ िोगटातीलआपला पालाना पालकानी वरषिणाचा सधी उपलबधकरनदावात.

भारताचछ सविधानभाग ४ क

नागररकाची मलभत कततवछ

Page 3: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

Aja~mJ

’w$bPmS>mdarb Ajao d Hw§$S>rdarb eãX dmMm. \w$bPmS>mdarb à˶oH$ AjamnmgyZ gwê$ hmoUmao eãX gm§Jm.

Vwåhm§bm H$moUH$moU˶m Ajam§Zr gwê$ hmoUmao eãX gm§JVm Ambo ZmhrV Vo gm§Jm.

Z XV

YW

fh

b

e

KJ

I

H$

L>

¶ A§

A

Eo

g

E

F$

n‘

’$

^

~

A…

d

Am¡

Am°

AmoQ>

US>

T>

R>

i

B©j Äm

MP

O

eh

a

N>

D$

C

Am a

k

B

AmB© D$g dOZ T>J AZZg _Ja Am¡fY MQ>B© Aja eha

H$n \$Ug

B©X A§JUKa

Page 4: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

आप�या �माट�फोनवरील DIKSHA APP द वार पा�प�तका�या पिह�या प�ावरील Q. R. Code द वार िडिजटल पा�प�तक व ��यक पाठाम�य असल�या Q. R. Code द वार �या पाठासबिधत अ�ययन अ�यापनासाठी उपय� �क�ा�य सािह�य उपल�ध होईल.

Page 5: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

‘amR>r ^mfm g{‘VrBaJm|S>m nmQ>rb

’$mXa ’«$mpÝgg {X{~«Q>mo

dmhê$ gmoZdUo

àm. àkm X¶m ndma

S>m°. gw^mf gmdaH$a

{H$emoa XaH$

lr‘Vr g{dVm A{Zb dm`i

àW‘md¥ËVr … 2015 © ‘hmamîQ´> amÁ` nmR>çnwñVH$ {Z{_©Vr d Aä`mgH«$_ g§emoYZ _§S>i, nwUo - 411004.¶m nwñVH$mMo gd© h³H$ ‘hmamîQ´> amÁ¶ nmR>çnwñVH$ {Z{‘©Vr d Aä¶mgH«$‘ g§emoYZ ‘§S>imH$S>o amhVrb. ¶m nwñVH$mVrb H$moUVmhr mJ g§MmbH$, ‘hmamîQ´> amÁ¶ nmR>çnwñVH$ {Z{‘©Vr d Aä¶mgH«$‘ g§emoYZ ‘§S>i ¶m§À¶m boIr nadmZJr{edm¶ CX²Y¥V H$aVm ¶oUma Zmhr.

g§¶moOZ … g{dVm A{Zb dm`i

{deofm{YH$mar, ‘amR>r

CfmXodr àVmn Xoe‘wI

{df¶ ghm¶H$, ‘amR>r

{MÌH$ma … amO|Ð {JaYmar

‘wIn¥îR> … amO|Ð {JaYmar

AjaOwiUr … ^mfm {d^mJ,

nmR>çnwñVH$ ‘§S>i, nwUo.

{Z{‘©Vr … gpÀMXmZ§X Am’$io,

‘w»¶ {Z{‘©Vr A{YH$mar

g§Xrn AmOJm§dH$a,

{Z{‘©Vr A{YH$mar

H$mJX … 70 Or.Eg.E‘. H«$s‘dmoìh

‘wÐUmXoe …N/PB/2021-22/Qty.

‘wÐH$ …M/s

àH$meH$ {ddoH$ CËV‘ Jmogmdr

{Z¶§ÌH$ nmR>çnwñVH$ {Z{‘©Vr ‘§S>i,

à^mXodr, ‘w§~B© - 25.

har J§JmYa Zmabmdmaàm. gO}amd aUIm§~ lr‘Vr aoUy Xm§S>oH$aàm. O¶d§V nmQ>rb S>m°. amo{hUr Jm¶H$dmS> S>m°. ‘§Xm Zm§XÿaH$a

_amR>r ^mfm g{_Vr - H$m`©JQ>àm. S>m°. {g{g{b¶m H$mìhm©bmo àm. S>m°. gwZrVm gwioH$a àmMm¶© S>m°. JmoqdX Jm¶H$sS>m°. g§Ü¶m ndmalrH$m§V Mm¡JwbonX²‘mH$a Hw$bH$Uu

{edm H$m§~ioZrboe {Z‘H$aEH$ZmW AmìhmSAVwb Hw$bH$UudoÀ¶m ê$ܶm Jm{dV

परसतावनता‘hmamîQ´> emgZmZo amÁ¶mVrb B§J«Or ‘mܶ‘m§À¶m emim§gh gd© A‘amR>r ‘mܶ‘m§À¶m

emim§‘ܶo B¶ËVm n{hbrnmgyZ ‘amR>r hm {df¶ A{Zdm¶© H$aʶmMm YmoaUmË‘H$ {ZU©¶ gZ 2009 ‘ܶo KoVbm. "àmW{‘H$ {ejU Aä¶mgH«$‘ 2012' ‘ܶohr ¶mM YmoaUmZwgma B¶ËVm n{hbrnmgyZ CXÿ©, H$ÝZS>, JwOamVr, VobwJy, qgYr B˶mXr ‘mܶ‘m§À¶m emim§gmR>r ‘amR>r (g§¶w³V) Aä¶mgH«$‘ V¶ma H$aʶmV Ambm Amho. ¶m Aä¶mgH«$‘mda AmYm[aV B¶ËVm nmMdrMo "‘amR>r gwJ‘^maVr' ho nmR>çnwñVH$ V¶ma H$aʶmV Ambo Amho. ho nmR>çnwñVH$ Amnë¶m hmVr XoVmZm AmZ§X dmQ>Vmo.

‘amR>r hm {df¶ A{Zdm¶© Ho$ë¶m‘wio B¶ËVm n{hbrnmgyZ ‘amR>r {df¶mMr AmoiI {dXçm϶mªZm Pmbr Amho. B¶ËVm Mm¡Wrn¶ªV ldU, ^mfU-g§^mfU, dmMZ d boIZ hr ^m{fH$ H$m¡eë¶o {dXçm϶mªZr AmË‘gmV Ho$br AmhoV. hrM ^m{fH$ H$m¡eë¶o A{YH$m{YH$ {dH${gV hmoʶmgmR>r {dXçm϶mªÀ¶m ^md{dídmVrb JmUr, H${dVm, {MÌH$Wm, JmoîQ>r, AZw^d, eãXH$moS>r, gyMZm, {dZmoX, ^m{fH$ Ioi {Xbo AmhoV. {dXçm϶mªH$Sy>Z àH$Q> dmMZ, ‘yH$dmMZ, AZwboIZ d lwVboIZ H$ê$Z KoʶmgmR>r nmR>m§Imbr gyMZm {Xë¶m AmhoV; OoUoH$ê$Z ¶m {dXçm϶mªZm ghOVoZo ^mfU-g§^mfU, dmMZ, boIZ H$aVm ¶oB©b. EH$mM AjamnmgyZ AZoH$ eãX ~ZdUo, ˶m§Mr H$mS>} V¶ma H$aUo, ñdV…hÿZ eãX ~ZdUo B˶mXr JmoîQ>r {Xë¶m AmhoV. ˶m‘wio {dXçm϶mªÀ¶m eãXg§nËVrV ^a nS>ob.

‘amR>r ^mfm g{‘Vr, H$m¶©JQ> gXñ¶ Am{U {MÌH$ma ¶m§À¶m AmñWmnyd©H$ n[al‘m§VyZ ho nwñVH$ V¶ma Pmbo Amho. ho nmR>çnwñVH$ V¶ma H$aVmZm ‘amR>r ^mfm g{‘VrMo Á¶oîR> gXñ¶ lr. BaJm|S>m nmQ>rb ¶m§Zr ‘amR>r ^mfm g{‘VrÀ¶m g^m§Mo AܶjñWmZ ñdrH$mê$Z ‘mobmMo ‘mJ©Xe©Z Ho$bo. ho nwñVH$ OmñVrV OmñV {ZXm}f d XO}Xma ìhmdo, ¶mgmR>r amÁ¶mÀ¶m {d{dY ^mJm§Vrb àmW{‘H$ {ejH$, ^mfmVÁk ¶m§À¶mH$Sy>Z ¶m nwñVH$mMo g‘rjU H$ê$Z KoʶmV Ambo Amho. lr‘Vr C‘m {dgw^mD$ ~mnQ> d lr. {edmOr Vm§~o ¶m {Z‘§{ÌV VÁkm§Mohr ghH$m¶© bm^bo. ˶m gdmªÀ¶m gyMZm d A{^àm¶ ¶m§Mm {dMma H$ê$Z ‘amR>r ^mfm g{‘VrZo nwñVH$mbm A§{V‘ ñdê$n {Xbo Amho.

‘amR>r ^mfm g{‘Vr, H$m¶©JQ> gXñ¶, {Z_§{ÌV VÁk, g§~§{YV g‘rjH$ d {MÌH$ma ¶m gdmªMo ‘§S>i ‘Z…nyd©H$ Am^mar Amho. {dXçmWu, {ejH$ d nmbH$ ¶m nwñVH$mMo ñdmJV H$aVrb, Aer Amem Amho.

(च.रा.बोरकर) सचालक महाराषटरराजयपाठयपसतकनिनममितीव अभयासकरमसशोधिमडळ,पण.

nwUo{XZm§H$ … 5 ‘mM© 2015 ^maVr¶ gm¡a 14 ’$mëJwZ, 1936

ghmdo nwZ_w©ÐU … 2021

Page 6: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘
Page 7: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘
Page 8: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

इयतता पताचवी - मरताठी सगमभतारी अधययन ननषपती

अधययनता सचवलली शकषनिक परनरियता अधययन ननषपती

सवव नवदतारयताानता (वगळता रपता सकषम मलतासनि) वयकतिक, गटता कतायव करणयताची सधी आनि पररोतसतािन नमळताव यतासताठी -

• विविध विषय, परिसथिती, घटना, अनभि, कथिा, कविता इतयादी ित:चया पदधतीन आवि मिाठी भाषत (तोडी/साकवतक िरपात) सागि, परíन विचािि, वटपि किि, आपल मत दि यासाठीच िाततय वदल जाि.

• गथिालय/िगागात िगिगळा परकािचया कथिा, कविता, अथििा बालसावितय, तिानसाि इति सावितय, जावििात फलक, ितगामानपतर यातील कातरि उपलबध असािीत आवि यािि चचागा किणयाची सधी वदली जािी.

• िगिगळा कथिा, कविता, फलक इतयादीना सदभागानसाि िाचन समजि-समजािि, यासाठी सधी वदलया जावयात.

• ऐकललया, पाविललया, िाचललया गोषी आपलया पदधतीन मिाठी भाषत वलविणयाचया सधी वदलया जावयात.

• आिशयकतनसाि आवि सदभागानसाि मिाठी भाषा समजन घणयाची (निीन शबद/िाकय इतयादी) आवि तयाचा िापि किणयाची सधी वदली जािी.

• एकमकानी सावगतललया गोषी ऐकि, प तकातील गोषी िाचि आवि तयािि आपल मत दि.

• आजबाजला घडिाऱया वरिया/घटना विचािात घऊन परíन विचािि, मलाशी चचागा किि, वटपि तयाि किि, मत दि यासािखया सधी उपलबध करन दावया.

• आशयाचया सदभागान िापिलया जािाऱया भाषच बािकाि समजन घणयाची आवि तयाचा िापि किणयाची सधी वदली जािी.

• निीन शबद वचतर-शबदकोश/शबदकोश यातन पािणयाची सधी उपलबध करन वदली जािी.

• इति विषय, वयिसाय, कला इतयादीमधय (उदा. गवित, विजान, सामावजक अधययन, नतयकला इतयादी) यिाि शबद समजि आवि तयाचा सदभागानसाि िापि किणयाची सधी वदली जािी.

• पाठयपतक आवि तयाचयाशी सबवधत इति सावितयात आललया नसवगगाक, सामावजक आवि इति सिदनशील मद दाना समजन घऊन तयािि चचागा किणयाची सधी वदली जािी.

अधययनतारथी -

05.LA.01 ऐकललया, िाचललया सावितयातील (विनोदी, सािसी, सामावजक विषयाििील कथिा, कविता इतयादी) विषय, घटना, वचतर, पातर ि शीषगाक याबाबत चचागा कितात, àíZ विचाितात, आपल मत दतात, तकक कितात ि वनषकषगा काढतात.

05.LA.02 आपलया परिसिात घडिाि परसग, घटना इतयादीच सकम वनिीकषि कितात. तयािि तोडी परवतवरिया वयकत कितात, àíZ विचाितात.

05.LA.03 भाषचया सकम वनिीकषिातन ित:ची मौसिक भाषा तयाि कितात.

05.LA.04 विविध परकािचया सावितयातील (उदा. ितगामानपतर, बालसावितय, पोटि इतयादीमधील) सिदनशील मद दािि आपल मत/विचाि वयकत कितात. उदा. ‘ितती आवि लाडगा’ िा पाठ िाचन मल मिितात, ‘आमिी निमीच इतिाना मदत कितो.’

05.LA.05 वभनन परिसथिती आवि उदशासाठी (फलकाििील सचना, कायगाअििाल, माविती वमळिणयासाठी) िाचतात.

05.LA.06 आपलया पाठयपतकाचया आधाि इति सावितय (ितगामानपतर, बालसावितय, मोठ फलक इतयादी) समजन घऊन िाचन कितात, तयाविषयी बोलतात.

05.LA.07 अपरिवचत शबदाच अथिगा शबदकोशामधन शोधतात.05.LA.08 भाषतील बािकाि, वनयम इतयादीचा विचाि करन

ित:ची भाषा तयाि कितात आवि तयाचा आपलया लिनात/बल वलपीत समािश कितात.

05.LA.09 वभनन उदशासाठी लिन किताना वििामवचनिाचा (उदा. पिगावििाम) जािीिपिगाक ि योगय िापि कितात.

05.LA.10 तिानसाि इति विषय, वयिसाय, कला इतयादीमधय (गवित, विजान, सामावजक अधययन, नतयकला इतयादीमधय) यिाऱया शबदाचा अथिगा समजन घऊन लिनात सदभागानसाि योगय िापि कितात.

05.LA.11 आपलया परिसिात घडिाऱया घटनाच बािकाईन वनिीकषि करन तयाबाबत तोडी िरपात परवतवरिया वयकत कितात.

05.LA.12 पाठयपतक आवि इति लिनपरकािातील सिदनशील विषयािि तोडी िरपात अवभवयकत िोतात.

05.LA.13 आपलया कलपनन कथिा, कविता, पतर इतयादी कथिन कितात.

Page 9: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

1. AmZ§XmZo ZmMy¶m! (JmUo) Ho$. ZmaIoS>o १

२. g‘OyVXma ‘m§Oao ({MÌH$Wm) - २

३. "ir' Mr gmIir - ३

४. gw§XaVoMr ^oQ> (H${dVm) {dO¶m dmS> ४

५. ‘r Jm¶ ~mobVo... - ५

६. EoHy$¶m. Ioiy¶m. - ८

७. PmS>mM§ ‘yb (H${dVm) e§. b. ZmB©H$ ९

८. AZw^d-1 - ११

९. dmè¶mbm MyH$ H$ibr - १४

१०. KmQ>mVbr dmQ> (H${dVm) g[aVm nXH$s १६

११. hËVr Am{U bm§S>Jm - १८

१२. Mm§Jbr dmJUyH$ - १९

१३. AZw^d-2 - २२

१४. ‘mPm ^maV! (H${dVm) g§OrdZr ‘amR>o २४

१५. dmT>{Xdg - २६

16. Km‘mMm Vbmd AdYyV åh‘mUo २८

17. dmMy¶m. {bhÿ¶m. - ३०

18. Aå‘rMr ‘m¶m - ३२

19. nbrH$S>o AmoT>çmda (H${dVm) JUoe Hw$S>o ३४

20. ‘hmË‘m OmoVramd ’w$bo har ZaHo$ ३६

अ. कर. पाठाच नाव लखक/कवी प. कर.

अनकरमिणका

Page 10: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

1

1. AmZ§XmZo ZmMy¶m!

{ejH$m§gmR>r … JmUo VmbmgwamV, gm{^Z` åhUyZ XmIdmdo. {dXçmÏ`mªH$Sy>Z JQ>mV VgoM d¡¶p³VH$ar˶m JmUo VmbmgwamV, gm{^Z` åhUyZ ¿¶mdo.

Mbm JS>çm§Zmo Ioiy¶m,

AmZ§XmZo ZmMy¶m! &&

~mJ {M‘wH$br,

’w$bo C‘bbr,

gw§Xa ’w$bbr,

’w$bm§gmaIo hmoD$¶m,

’w$bm§^modVr ZmMy¶m! &&

’w$bm§^modVr,

^w§Jo {’$aVr,

JmUr JmVr,

VgoM AmnU JmD$¶m,

Vmb YamoZr ZmMy¶m! &&

Am^mimMo,

VèhoVèhoMo,

a§J ‘OoMo,

Mbm Mbm ao nmhÿ¶m,

AmZ§XmZo ZmMy¶m! &&

- Ho$. ZmaIoS>o

EoH$m. dmMm.

Page 11: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

2

2. g‘OyVXma ‘m§Oao

‘m§Oao VamOy ‘mH$S> bmoUr nmhm. gm§Jm.

3 4

5 6

à. 1. {MÌm§Vrb àmʶm§Mr d dñVy§Mr Zmdo gm§Jm.

à. 2. à˶oH$ {MÌmV H$m¶ H$m¶ {XgVo Vo gm§Jm.

à. 3. darb {MÌo nmhÿZ JmoîQ> gm§Jm.

1 2

à. 4. H$moU Vo gm§Jm.(A) AmYr AmnmngmV ^m§S>Umar, Z§Va

g‘OyVXmanUo dmJUmar. (Am) ‘m§Oam§Zm ’$gdUmao.

(B) ‘mH$S>mMr b~mS>r AmoiIUmar.

nmhm. EoH$m. dmMm.

ñdmܶm¶

Page 12: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

3

3. "ir' Mr gmIir

Imbr H$mhr eãXg‘yh d {MÌo {Xbobr AmhoV. ˶mdê$ZeãXg‘yhmbm gwg§JV Aja {bhÿZ eãX nyU© H$am d {bhm.

1. ^mOr {MaʶmgmR>r dmnaVmV. .... ir

2. bmH$S>m§Mr ~m§Ybobr. .... ir

3. Á¶mÀ¶mnmgyZ {eH$aU H$aVmV Vr ’$io. .... ir

4. PmS>m§Mr nmZo Hw$aVS>Umar. .... ir

5. H$moiemÀ¶m a§JmMr. .... ir

6. ’w$bmMr C‘bʶmnyduMr pñWVr. .... ir

7. ’$mëJwZ ‘{hݶmVrb nm¡{U©‘obm ¶oUmam EH$ gU. .... ir

8. gUmbm Ho$bm OmUmam nwaUmMm EH$ nXmW©. .... ir

9. XmoÝhr hmVm§Zr {‘iyZ dmOdVmV. .... ir

CnH«$‘ … 1. am, ar AjamZo eodQ> hmoUmao à˶oH$s nmM eãX {bhm.2. Vwåhm§bm AmdS>Umè¶m AjamZo gwédmV hmoUmao nmM eãX {bhm.

{ejH$m§gmR>r … EImXçm eãXmMo gwédmVrMo qH$dm eodQ>Mo Aja bjmV KoD$Z darbà‘mUoM {MÌ d eãX ¶m§Mr gmIir H$ê$Z ‘wbm§Mm eãXg§J«h dmT>dmdm.

Page 13: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

4

4. gw§XaVoMr ^oQ>

{ejH$m§gmR>r … H${dVm VmbmgwamV, gm{^Z` åhUyZ XmIdmdr. {dXçmÏ`mªH$Sy>Z JQ>mV, VgoM d¡¶p³VH$ar˶m H${dVm VmbmgwamV, gm{^Z` åhUyZ ¿¶mdr.

PwiPwi dmho PamV¶mMo nmUr hmo {Z‘©ig§W dmhVo ZXr KoD${Z{Ziga {Z‘©i Ob &&1&&

IQ>çmi dmam dmhdmhVmKoD${Z VmOr hdmH$içm’w$bm§Mm gwJ§Y g§JoamoO dmhVmo Zdm &&2&&

gy¶© XoVgo {ndio gw§XagwdU©a§Jr D$Z{ZgJ© JmVmo {Z‘©i JmUob»I b»Ier YyZ &&3&&

Hw$Ur {eH$dbr Aer ñdÀN>Vm¶m gmè¶m XÿVm§Zm?{ZgJ© Pmbm Jwê$ V¶m§Mm{Xbm nmR> gdmªZm &&4&&

{OWo ñdÀN>Vm {VWo XodVmhoM Am_wMo ~«rXOrdZ {Z_©i, n[aga {Z_©ihrM Am_wMr {OX²X &&5&&

EoH$m. dmMm.

eãXmW© … {Z‘©i - ñdÀN>, n{dÌ. IQ>çmi - ImoS>H$a. gwdU©a§Jr - gmoݶmÀ¶m a§Jmà‘mUo, MH$mH$Umao. XÿV - {Zamon qH$dm ~mV‘r gm§JUmam. nmR> - YS>m, {eH$dU.

ñdmܶm¶

à. 1. EH$m dm³¶mV CËVao {bhm.

(A) Pam H$gm dmhV Amho?

(Am) {ZgJ© H$moUmMm Jwê$ Pmbobm Amho?

(B) _wbm§À`m _ZmV H$moUVr {OX²X Amho?

à. 2. OmoS>çm Owidm.

"A' JQ> "~' JQ>

(1) nmUr (A) IQ>çmi

(2) dmam (Am) gwdU©a§Jr

(3) D$Z (B) {Z‘©i

- {dO¶m dmS>

Page 14: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

5

XwYmMr ‘bB© Vwåhr H$Yr Imëbr Amho H$m?

JmoS> JmoS> {‘R>mB© ‘bB©nmgyZM ~ZdVmV.

5. ‘r Jm¶ ~mobVo...

EoH$m. dmMm.

ho Xhr Amho. Xhr XwYmnmgyZ ~ZV§. XhçmnmgyZ lrI§S>, bñgr ~ZVo. Vwåhm§bm AmdS>Vo Zm MdXmabñgr !

ho Amho VmH$. gdmªZmM AmdS>V§. XwYmnmgyZ Xhr Am{U XhçmnmgyZ VmH$ ~ZV§.

_wbm§Zmo, Vwåhr ‘bm AmoiIVm H$m? ‘r Amho Jm¶. Vwåhm§bm XÿY XoVo. XÿY {nD$Z Vwåhm§bm e³Vr {‘iVo.

Page 15: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

6

{ejH$m§gmR>r … EImXçm {dXçm϶m©bm JmB©Mm ‘wIdQ>m bmdyZ ¶m nmR>mMo gmXarH$aU dJm©V H$ê$Z ¿¶mdo. JmB©à‘mUo Hw$Ìm, ‘m§Oa, ~H$ar ~moby bmJbr Va H$m¶ ~mobVrb, ¶mMr H$ënZm H$aʶmg gm§JyZ ˶mMo {dXçm϶mªH$Sy>Z gmXarH$aU H$ê$Z ¿¶mdo.

AmVm gm§Jm ~a§, XþYmnmgyZ AmUIr H$m¶ H$m¶ ~ZdVmV?

nZra H$moUmH$moUmbm AmdS>V§? AmnU nZranmgyZ ~Zdbobr ^mOr ImVmo. ho nZra XþYmnmgyZM ~ZV§ ~a§ H$m! agJwëbm, ag‘bB© Va gdmªZmM AmdS>Vo.

VmH$mnmgyZ bmoUr d bmoʶmnmgyZ Vyn {‘iV§. ho Amho Vyn. ^mVmda Vyn, MnmVrda Vyn {H$Vr N>mZ bmJV§ Im¶bm!

MrO, bmoUr nmdmbm bmdyZ ImVmV. g±S>{dMda MrO {H$gyZ Q>mH$VmV. Vo MrO, bmoUr XþYmnmgyZM ~ZdVmV ~a§ H$m!

XþYmnmgyZ ~Zdbobo ho gJio nXmW© gH$g AgVmV. e³Vr XoUmao AgVmV, H$maU XÿY ho Amamo½¶Xm¶H$ Amho.

Page 16: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

7

à. 1. eãX H«$‘mZo dmMm.

XÿY à Xhr à VmH$ à bmoUr à Vyn.

à. 2. Imbrb àíZm§Mr CËVao gm§Jm. (A) XþYmnmgyZ H$m¶ H$m¶ ~ZdVm ¶oVo? (Am) Vw‘À¶m Kar XÿY H$moRy>Z AmUVmV? (B) XþYmMm gܶmMm ^md H$m¶ Amho?à. 3. XÿY brQ>a‘ܶo ‘moOVmV. H$mnS> ‘rQ>a‘ܶo, Va Ymݶ, ^mOr J«°‘/{H$bmoJ«°‘‘ܶo ‘moOVmV. A§Va {H$bmo‘rQ>a‘ܶo ‘moOVmV. Imbr H$mhr dñVy, nXmW© {Xbo AmhoV. Vo H$go ‘moOVmV ˶mZwgma JQ> H$ê$Z V³Vm nyU© H$am.

^|S>r, Jdma, Q>m°dob, Odg, ~mOar, {‘aMr, H$mnS>, gmS>r, noê$, H$mabr, JmoS>oVob, Vyn, bmSy>, noQ´>mob, am°Ho$b, {S>Pob, nmUr, gmIa, Jhÿ, XmoZ {R>H$m§Um‘Yrb A§Va.

brQ>a J«°‘/{H$bmoJ«°‘ ‘rQ>a {H$bmo‘rQ>a

à. 4. ho eãX AgoM {bhm. {‘Ì, gdmªZm, e³Vr, bñgr, agJwëbm, Amamo½¶Xm¶H$, Vwåhr, Vwåhm§bm.

à. 5. dmMm d g_OyZ ¿`m. XÿY, XþYmMr, XþYmnmgyZ, Xhr, XhçmMo, XhçmnmgyZ.

à. 6. Imbrb eãX dmMm d ˶m§nmgyZ dm³¶o ~Zdm. Jm¶, a§J, qeJo, eonyQ>, nm¶, H$mZ, S>moio, XÿY, eoU. CXm., JmB©Mm a§J Vm§~S>m Amho.

à. 7. EH$m dm³¶mV CËVao Xçm. (A) gmoZo H$go ‘moOVmV? (Am) nmUr {H$bmo‘ܶo ‘moOVm ¶oB©b H$m? (B) Vmn Ambm Va H$emZo ‘moOVmV?

àm˶{jH$ … EH$ brQ>a ‘mnmÀ¶m [aH$må¶m ßb°pñQ>H$À¶m ~mQ>brMo dOZ H$am. ~mQ>brV nmUr ^ê$Z nmʶmgh ~mQ>brMo dOZ H$am. EH$ brQ>a nmʶmMo dOZ {H$Vr ^aVo Vo gm§Jm. ˶mM ~mQ>brV XÿY ^am. XþYmgh ~mQ>brMo dOZ H$am. EH$ brQ>a XþYmMo dOZ {H$Vr ^aVo Vo gm§Jm. EH$ brQ>a nmUr d EH$ brQ>a XÿY ¶m§À¶m dOZm§Mr VwbZm H$am.

ñdmܶm¶

Page 17: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

8

6. EoHy$¶m. Ioiy¶m.

EoH$m. {MÌo nmhm. H¥$Vr H$am.

nÝZmg ‘rQ>a gaiaofoV Ymdm.

EH$m OmJr nmM C§M CS>çm ‘mam.

VrZ ‘rQ>a hËVrgmaIo Mmbm.

~oS>H$mà‘mUo Xhm CS>çm ‘mam.

e§Hy$dê$Z CS>çm ‘mam.

XmoardaÀ¶m drg CS>çm ‘mam. O{‘Zrdarb {eS>rÀ¶m Mm¡H$moZm§VyZ Ymdm.

Mma H$mobm§Q>çm CS>çm ‘mam.

Vwåhr H$moUH$moU˶m H¥$Vr Ho$ë¶m Vo gm§Jm.

Page 18: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

9

7. PmS>mM§ ‘yb

à. 1. Imbrb àíZm§Mr CËVao gm§Jm. {bhm. (A) ¶m H${dVoV Vw‘À¶mer H$moU ~mobV Amho? (B) ’w$bmMm gmam doi H$gm OmVmo? (Am) ’w$bmOdi H$moU H$moU ¶oVmV? (B©) ¶m H${dVoVrb ’y$b H$m¶ H$m¶ H$aVo?

à. 2. OmoS>çm Owidm. "A' JQ> "~' JQ> (1) PmS>mM§ ‘yb (A) ’w$bnmIao (2) ’w$bmÀ¶m nmH$içm§Mo {d{dY a§J (Am) ^w§Jo (3) JmUo JmV ’w$bm^modVr {’$aUmao (B) ’y$b (4) ’w$bmbm ^oQ>m¶bm ¶oUmar (B©) A§Jmdarb a§JrV H$nS>o

EoH$m. dmMm.

S>moio CKSy>Z åhUmb§ ’y$b, PmS>mM§ ‘r Amho ‘yb!

A§Jmda ‘m¶m H$nS>o a§JrV, dmè¶mM§ ‘r EoH$Vmo g§JrV!

’w$bnmIa§ ‘bm ^oQ>m¶bm ¶oVmV, ^modVr ^w§JoJmUr JmVmV!

CÝhmV ‘r ‘m§S>Vmo Ioi, ‘OoV OmVmogmam doi!

PmS>mÀ¶m ‘r Im§Xçmda ~gVmo, AmZ§XmZ§ ‘r JmbmV hgVmo! - e§. b. ZmB©H$

ñdmܶm¶

Page 19: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

10

1

à. 3. eodQ>r gmaIo Aja AgUmè¶m H${dVoVrb eãXm§À¶m OmoS>çm {bhm. CXm., ’y$b-‘yb.

à. 4. Vw‘À¶m ‘ZmZo CËVao gm§Jm.(A) Vwåhm§bm Kar H$moU H$moU ^oQ>m¶bm ¶oVmV?(Am) H$moUH$moU˶m JmoîQ>t_wio Vw‘Mm doi ‘OoV OmVmo?

à. 5. dmMm. ho eãX AgoM {bhm.åhUmb§, ‘m¶m, dmè¶mM§, CÝhmV, PmS>mÀ¶m, Im§Xçmda.

hm {’«$O _bm hdm Amho, Ho$dT>çmbm

XoUma?

VmoM ‘mUyg XmoZ {Xdgm§Zr doem§Va H$ê$Z nwÝhm ˶m XþH$mZmV Jobm.

hm {’«$O?hm H$gm XoUma?

VmoM ‘mUyg AmR> {Xdgm§Zr doJio doem§Va H$ê$Z nwÝhm ˶m XþH$mZmV Jobm.

hm {’«$OH$gm XoUma?

hm {’«$O_bm hdm Amho,

Ho$dT>çmbm XoUma?

2

3àË`oH$ doir Vwåhr _bm

~amo~a H$g§ H$m`

AmoiIVm?

Ahmo _hme`, Vmo {’«$O Zmhr, Va dm°qeJ ‘erZ Amho.

dmMy Am{U hgy.

Page 20: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

11

8. AZw^d - 1

a{ddma gwQ²>Q>rMm {Xdg. ‘wbo ‘¡XmZmda IoiV hmoVr. IoiyZ IoiyZ X‘br Am{U ‘¡XmZmÀ¶m ~mOybm Agboë¶m EH$m H$Q²>Q>çmda ~gbr. ˶m§À¶m JßnmJmoîQ>r gwê$ Pmë¶m.

VoOg … Aao a‘oe, AmO hmVmda amIr H$er?

a‘oe … Aao, VmB©Z§ ‘m¶mgmR>r nmoñQ>mZ§ amIr nmR>dbr. Vr ‘bm AmOM {‘imbr. ‘J ‘r bJoM hmVmda amIr ~m§Ybr.

A°Zm … Amåhr nmoñQ>mZ§M am»¶m nmR>dë¶m. ˶m§Zm ˶m {‘imë¶m AgVrb.

H${dVm … Hw$Umbm nmR>dë¶m J§?

A°Zm … AJ§, Am‘À¶m emioV Amåhr EH$ CnH«$‘ Ho$bm. ~mBªZr Amåhm§bm emioV am»¶m AmUm¶bm gm§{JVë¶m hmo˶m. O‘boë¶m gJiçm am»¶m Amåhr gr‘odaÀ¶m g¡{ZH$m§Zm nmR>dë¶m. ˶mgmo~V ew oÀN>mnÌhr nmR>db§.

VoOg … gr‘odaÀ¶m g¡{ZH$m§ZmM H$m?

A°Zm … g¡{ZH$ Amnë¶m Hw$Qw>§~m§nmgyZ Xÿa gr‘oda AgVmV. XoemM§ ajU H$aVmV, åhUyZ Amåhr ˶m§À¶mgmR>r am»¶m nmR>dë¶m.

H${dVm … IynM N>mZ. AJ§ Am‘À¶m AmoiIrMo EH$ H$mH$m AZmWml‘ MmbdVmV. {VW§ ~arM ‘wb§ AmhoV. ˶m§Zm H$moUrhr ZmVodmB©H$ ZmhrV. Amåhr Xadfu am»¶m V¶ma H$ê$Z {VWo OmD$Z ˶m§Zm am»¶m ~m§YVmo. ˶m§Zm Iyn AmZ§X {‘iVmo.

VoOg … Vwåhr amIr ~ZdʶmgmR>r H$moUH$moUV§ gm{h˶ dmnab§?

H${dVm : Aao, ˶mgmR>r Amåhr a§JrV ‘I‘br H$mJX, Jm|S>o, ‘Ur, a§JrV ñn§O Aem dñVy dmnaë¶m.

ajm~§YZ

Page 21: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

12

eãXmW© … AZmWml‘ - Á¶m§Zm AmB©-dS>rb ZmhrV, Hw$Ur ZmVodmB©H$ ZmhrV, Aem ‘wbm‘wbtMr amhʶmMr OmJm. ^adUo - ñdV…À¶m hmVmZo ImD$ KmbUo.

à. 1. Imbrb àíZm§Mr CËVao gm§Jm. {bhm.

(A) ‘¡XmZmda {H$Vr ‘wbo‘wbr IoiV hmoVr? (Am) ‘wbo H$moU˶m gUm{df¶r ~mobV hmoVr? (B) A°ZmÀ¶m emioZo H$moUVm CnH«$‘ Ho$bm? (B©) ajm~§YZm{df¶r H${dVmZo H$moUVm AZw^d gm§{JVbm? (C) ajm~§YZ hm gU H$moU˶m ‘{hݶmV ¶oVmo?

à. 2. Vw‘À¶m n[agamV H$moUH$moUVo gU gmOao H$aVmV?

à. 3. dmMm. ho eãX AgoM {bhm. ‘¡XmZ, Amåhr, gJiçm§Zr, {‘imë¶m, AZmWml‘, CnH«$‘, Xadfu, ajm~§YZ.

à. 4. dmMm. hr dm³¶o AerM {bhm. (A) Amåhr nmoñQ>mZ§M am»¶m nmR>dë¶m. (Am) g¡{ZH$ XoemM§ ajU H$aVmV. (B) ˶m§Zm H$moUrhr ZmVodmB©H$ ZmhrV. (B©) ˶m^modVr am§Jmoir H$mT>br. (C) gd©OU Amnmnë¶m Kar Jobo.

a‘oe … AmåhrnU emioV ajm~§YZ Ho$b§. dJm©Vë¶m ‘wbtZr Amåhm§bm am»¶m ~m§Yë¶m. AmåhrnU ˶m§Zm AmodmiUr KmVbr. ‘bm aoImZ§ amIr ~m§Ybr. ‘r ^oQ> åhUyZ {Xbob§ noZ {Vbm Iyn AmdS>b§.

gVre … VmB©À¶m emioV amIr V¶ma H$am¶bm {eH$db§ hmoV§. VmB©Z§ Kar amIr V¶ma Ho$br. ‘rnU {Vbm ‘XV Ho$br. VmB©Z§ ñdV… V¶ma Ho$bobr amIr ‘bm ~m§Ybr.

VoOg … ‘bm Va ‘m¶m VmB©Z§ nmQ>mda ~gdb§. ˶m^modVr am§Jmoir H$mT>br. ‘bm Amodmib§. hmVmda amIr ~m§Ybr. ‘bm bmSy> ^adbm. ‘J ‘r VmB©bm dmHy$Z

Z‘ñH$ma Ho$bm.

( BV³¶mV VoOgbm ˶mÀ¶m AmB©Zo hmH$ ‘mabr.

Am{U gd©OU Amnmnë¶m Kar Jobo. )

ñdmܶm¶

Page 22: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

13

à. 5. Vw‘À¶m Kar H$moUH$moUVo gU gmOao hmoVmV? Vwåhm§bm AmdS>Umè¶m H$moU˶mhr EH$m gUmMr ‘m{hVr {bhm.à. 6. dmMm. g‘OyZ ¿¶m.

{ejH$m§gmR>r … à˶oH$s nmM ‘wbm§Mm JQ> H$ê$Z ¶m nmR>mVrb g§dmXm§Mo àH$Q >dmMZ H$ê$Z ¿¶mdo. H$moU˶m JQ>mMo dmMZ gdmªV Mm§Jbo dmQ>bo d H$m, ¶m~m~V {dXçm϶mªer MMm© H$amdr. ñdmܶm¶mZ§Va "dmMm' åhUyZ CVmam {Xbm Amho. ˶mMo {dXçm϶mªH$Sy>Z àH$Q> dmMZ d AZwboIZ H$ê$Z ¿¶mdo.

dmMm.

lmdU ‘{hݶmVrb nm¡{U©‘obm ajm~§YZmMm gU gmOam H$aVmV. ¶m nm¡{U©‘obm Zmair nm¡{U©‘m Agohr åhUVmV. ¶m {Xder ‘ÀN>r‘ma bmoH$ gmJamMr nyOm H$aVmV d gmJambm Zmai An©U H$aVmV.

~hrU ^mdmbm ñZohmMm YmJm ~m§YVo, ˶mbmM amIr åhUVmV. ¶m {Xder Kam‘ܶo JmoS> nXmW© H$aVmV. mD$~{hUr§Zr EH$‘oH$m§Zm AS>MUrÀ¶m doir ‘XV H$amdr, Aer mdZm ˶m‘mJo AgVo. ~hrU-^mdmVrb ZmVo A{YH$ KQ²>Q> H$aUmam, ào‘ 춳V H$aUmam hm gU Amho. XoemVrb ~hþVoH$ gd© ^mJm§V ajm~§YZ hm gU gmOam Ho$bm OmVmo.

EH$ AZoH$

g¡{ZH$ g¡{ZH$

^mD$ ^mD$

H$mH$m H$mH$m

emim emim

EH$ AZoH$

amIr amȦm

dhr dhçm

am§Jmoir am§Jmoiçm

gwQ²>Q>r gwQ²>Q>çm

CnH«$‘ … Vwåhm§bm Amboë¶m am»¶m§Mo dJm©V àXe©Z ^adm. am»¶m ~ZdʶmgmR>r H$moUH$moU˶mdñVy dmnaë¶m ¶m{df¶r MMm© H$am. Q>mH$mD$ dñVy§nmgyZ am»¶m ~Zdm.

Page 23: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

14

9. dmè¶mbm MyH$ H$ibr

nmhm. dmMm.

dmam gJiçm§Zm Ìmg Xçm¶Mm. ZH$mo ZH$mo H$ê$Z gmoS>m¶Mm. dmè¶mbm Amnë¶m e³VrMm Iyn Jd© hmoVm.

EHo$ {Xder dmam Iyn OmoamV gwQ>bm. dmè¶mZo AZoH$ PmS>m§Zm ‘wimgH$Q> Imbr nmS>bo. PmS>m§À¶m nmZm§Zm PmS>m§nmgyZ AbJ Ho$bo. ˶m§Zm Xÿada CS>dV Zobo. ‘mVrbm CS>dbo. PmS>mdarb nú¶m§Mr KaQ>r ‘moS>br.

Vo {M‘UrZo nm{hbo Am{U Vr ˶mbm åhUmbr, ""Aao dmè¶m, Vy Ago H$m H$aVmog? gJiçm§Zm Ìmg hmoB©b, Ago H$m dmJVmog? Vy Iyn ep³V‘mZ Amhog Zm, Va nd©Vmbm Imbr nmSy>ZXmId.''

Vmo nd©VmÀ¶m Mmahr ~mOy§Zr OmoaOmoamV dmhÿ bmJbm. J{d©îR> dmè¶mZo nd©Vmbm Imbr nmS>ʶmMm à¶ËZ Ho$bm; nU nd©Vmdarb EH$hr XJS> Vmo hmbdy eH$bm Zmhr.

eodQ>r dmam WH$bm d Wm§~bm. nd©Vmbm åhUmbm, ""{‘Ìm, Vy Iyn ~bdmZ Amhog. ‘bm ‘mPr MyH$ g‘Obr Amho. ¶mnwT>o ‘r H$moUmbmhr Agm Ìmg XoUma Zmhr.''

1 3

2

4

5

{ejH$m§gmR>r … ¶m nmR>mMo {dXçm϶mªH$Sy>Z àH$Q> dmMZ H$ê$Z ¿¶mdo d H$moU˶mhr EH$m n[aÀN>oXmMo AZwboIZ H$ê$Z ¿¶mdo.

Page 24: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

15

EH$m àm{Ug§J«hmb¶mVrb XmoZ H$m§Jmê$ amÌr niyZ Om¶Mo. ˶m§Zm emoYyZ AmUmdo bmJo. eodQ>r ˶mda Cnm¶ åhUyZ qnOè¶mMr C§Mr drg ’y$Q> H$aʶmV Ambr; nU nwÝhm VmoM àH$ma KS>bm. nwÝhm C§Mr dmT>dyZ Vrg ’y$Q> H$aʶmV Ambr. ˶mMmhr H$mhr Cn¶moJ Pmbm Zmhr. nwÝhm H$m§Jmê$ nimboM!

eoOmaÀ¶m C§Q>mZo ˶m§Zm {dMmabo, ""H$g§ e³¶ hmoV§ ao ho?''

"" qnOè¶mMr C§Mr {H$Vrhr dmT>dbr, Var H$mhrM Cn¶moJ Zmhr. amÌr ho bmoH$ qnOè¶mÀ¶m Xmambm Hw$byn bmdm¶bmM {dgê$Z OmVmV.''

eãXmW© … ZH$mo ZH$mo H$ê$Z gmoS>Uo - Iyn Ìmg XoUo. Jd© - VmR>m, Ah§H$ma. ep³V‘mZ - Iyn e³Vr Agbobm, ~bdmZ. J{d©îR> - Jd© Agbobm.

à. 1. Imbrb àíZm§Mr CËVao {bhm.(A) Amnë¶m e³VrMm H$moUmbm Jd© hmoVm?(Am) dmè¶mZo H$moUmH$moUmbm Ìmg {Xbm?(B) {M‘UrZo dmè¶mbm H$m¶ gm§{JVbo?(B©) dmam H$m WH$bm?(C) dmè¶mnojm ~bdmZ H$moU R>abo?

à. 2. {dMma H$am d Vw‘À¶m ‘ZmZo CËVa gm§Jm. nd©Vmnojm ~bdmZ H$moU Agob?

à. 3. Imbrb eãX OmoSy>Z ZdrZ eãX V¶ma H$am. CXm., ~b - ~bdmZ.

VmH$X

dmZ

ê$n

CnH«$‘ … Vw‘À¶m ‘mV¥^mfoVrb {dZmoXm§Mm g§J«h H$am. dJm©V gm§Jm. VoM {dZmoX ‘amR>r ^mfoVyZ gm§Jm.

dmMy Am{U hgy.

ñdmܶm¶

YZ

JwU

Page 25: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

16

10. KmQ>mVbr dmQ>

KmQ>mVbr dmQ>, H$m¶ {VMm WmQ !> ‘waH$Vo, {JaH$Vo,bdVo nmR>monmR>.

{Zir-{Zir naS>r,H$moUr Ho$br nmbWr?nmZ§-’w$b§ gm§S>br,da Am{U ImbVr.

Imbr Imob Xar, da C§M H$S>m, ^bm ‘moR>m ZmJ, OUyC^m H$mTy>Z ’$S>m.

{^D$ ZH$m H$moUr, nmIam§Mr JmUr, gmo~Vrbm JmV JmV,IimiV§ nmUr.

KmQ>mVbr dmQ>, H$m¶ {VMm WmQ>!JmUr åhUy, Q>miçm {nQy>, OmD$ é~m~mV. - g[aVm nXH$s

ñdmܶm¶

EoH$m. dmMm.

eãXmW© … KmQ>mVbr dmQ> - S>m|Ja Amobm§Sy>Z OmʶmMm añVm, S>m|JamdaMr diUmdiUmMr dmQ>. ‘waH$Uo - ‘waS>Uo. {JaH$Uo - {JaH$s KoUo, ñdV…^modVr {’$aUo. bdUo - dmH$Uo. naS>r - ’w$bo R>odʶmMr Q>monbr. nmbWr - CnS>r, CbQ>r. ’$S>m - ’$Um. nmIê$ - njr.

à. 1. eodQ>r g‘mZ Aja AgUmao H${dVoVrb eãX {bhm. (A) dmQ> (Am) {JaH$Vo (B) JmUr

Page 26: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

17

({MÌ)

{ejH$m§gmR>r … H${dVm {dXçm϶mªH$Sy>Z JQ>m§V dmMyZ ¿¶mdr. H${dVm VmbmgwamV JmD$Z ¿¶mdr. ¶m n¥îR>mda {Xboë¶m {MÌm§Vrb añ˶m§Mo dU©Z {dXçm϶mªH$Sy>Z H$ê$Z ¿¶mdo.

à. 2. OmoS>çm Owidm.

"A' JQ> "~' JQ> (1) IimiV OmUmao (A) KmQ>mVrb dmQ>(2) Imob (Am) nmUr(3) C§M (B) Xar(4) ‘waH$Umar, {JaH$Umar (B©) H$S>m

à. 3. H${dVoVrb Imbrb AWm©À¶m Amoir emoYm d {bhm.

(A) KmQ>mV BH$S>o {VH$S>o CJdbobr ’w$bo nmhÿZ H$moUmMr Var ’w$bm§Mr Q>monbr nmbWr nS>br d˶mVrb ’w$bo Imbr gm§S>br, Ago dmQ>Vo.

(Am) Imob XarÀ¶m ~mOybm C§M H$S>m nmhÿZ ZmJ ’$Um H$mTy>Z C^m am{hbm Amho, Ago dmQ>Vo.

à. 4. "IiIi' ¶m ZmX‘¶ eãXmnmgyZ ~Zbobm "IimiV§' hm eãX H${dVoV Ambm Amho. Ago AmUIrZmX‘¶ eãX gm§Jm.

à. 5. "nmR>monmR>' hm eãX H${dVoV Ambobm Amho. ¶m eãXmgmaIo Imbrb eãX dmMm. {bhm. ˶m§gmaIo AmUIr eãX ‘mhrV H$ê$Z ¿¶m.

H$mR>moH$mR>, KamoKa, XmamoXma, añVmoañVr, JëbmoJëbr, JmdmoJmd.

à. 6. {MÌm§V añ˶m§Mo H$mhr àH$ma {Xbobo AmhoV, Vo nmhm. ˶m§Mr Zmdo dmMm. ¶m{edm¶ Vwåhr nm{hboë¶m añ˶m§Mo dU©Z H$am.

KmQ>mVrb dmQ> eoVmVrb nm¶dmQ> S>m§~ar añVm

{g‘|Q>Mm añVm nXnW CS²>S>mUnyb

Page 27: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

18

11. hËVr Am{U bm§S>Jm

bm§S>½¶mZo, ggm, gembm Q>monbrV, ggm, ggm, bm§S>½¶mZo, ggm, hËVr, gemMm, Q>monbrVrb gembm, hËVrbm, gembm, hËVrbm, ’$Ug, bm§S>Jm, hËVrZo ’$Ug, Q>monbrVrb gembm, bm§S>½¶mbm, hËVrZo, gemMm.

EoH$m. åhUm.

EHo$ {Xder EH$m EH$ nH$S>bm. ˶mZo ˶mMo nm¶ dobrZo

~m§YyZ R>odbo. Iyn Km~abm. {Zn{MV nSy>Z

am{hbm. Q>monbr S>>mo³¶mda KoVbr Am{U Vmo O§JbmV {ZKmbm. "dmMdm,

dmMdm' Ago AmoaSy> bmJbm. EH$ ’$UgmÀ¶m PmS>mMm nmbm

ImV hmoVm. ˶mZo AmdmO EoH$bm. hËVrZo nm{hbo.

˶mMr X¶m Ambr. ˶mZo ‘XV H$am¶Mo R>adbo.

EH$ ¶w³Vr gwMbr. ˶mZo nQ>H$Z EH$ VmoS>bm.

PmS>mOdiyZ OmV AgVmZm ˶m OmJr> R>odbm. hËVrZo

hiyM CMbbo. H$mhrhr H$ibo Zmhr. Vmo nwT>o {ZKyZ Jobm.

Ord dmMdbm. XmoKm§Mr N>mZ ‘¡Ìr Pmbr.

{ejH$m§gmR>r … da {Xboë`m H$Wo_Ü`o {MÌm§À`m OmJr Mm¡H$Q>rVrb eãX KoD$Z H$Wm ñdV… dmMmdr. {dXçmÏ`mªH$Sy>Z nwÝhm Vr H$Wm dmMyZ ¿`mdr. H$Wm {bhm`bm gm§Jmdr.

Page 28: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

19

12. Mm§Jbr dmJUyH$

EoH$m. dmMm.

JmdmV ZdrZ Amboë¶m M§XÿZo {H$amUm‘mbmMo N>moQ>ogo XþH$mZ gwê$ Ho$bo.

XþH$mZmV Amboë¶m à˶oH$ 춳Vrer Vmo Iyn AmnwbH$sZo dmJV Ago. ˶mÀ¶m ~mobʶmV

JmoS>dm hmoVm.

Aer aS>dobr H$m Pmbr Amhog ~mi? ‘bm ‘rR> nm{hOo. ~mH$sÀ¶m

XþH$mZXmam§Zr, "XþH$mZ ~§X Pmb§¶, CXçm ¶o' Ag§ gm§JyZ

naV nmR>db§.

1

2

EH$Xm XþH$mZ ~§X H$ê$Z Kar OmVmZm ˶mÀ¶m XþH$mZmV EH$ N>moQ>r ‘wbJr Ambr.

3

{‘R>mgma»¶m N>moQ>çm JmoîQ>rgmR>r M§XÿZo XþH$mZ nwÝhm CKS>bo. {Vbm ‘rR> {Xbo.

EdT>§M Zm !ho Ko.

5

4

{VZo niV OmD$Z hr JmoîQ> Kar gm§{JVbr. hr N>moQ>rer JmoîQ> H$mZmoH$mZr Jmd^a ngabr.

6

Page 29: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

20

M§XÿÀ¶m XþH$mZmVbr JXu hiyhiy dmTy> bmJbr. M§XÿMm M§XÿeoR> Pmbm. ˶mÀ¶m XþH$mZmMm ngmamhr Iyn dmT>bm; nU M§XÿeoR> AmOhr Vmo àg§J {dgabm Zmhr.

à. 1. Imbrb àíZm§Mr CËVao gm§Jm d {bhm.

(A) {H$amUm‘mbmMo XþH$mZ H$moUr gwê$ Ho$bo? (Am) ‘wbJr aS>dobr H$m Pmbr hmoVr? (B) M§XÿMr H$moUVr JmoîQ> Vwåhm§bm AmdS>br? H$m? (B©) M§XÿÀ¶m XþH$mZmV JXu H$m dmTy> bmJbr?

à. 2. Vw‘À¶m n[agamVrb EImXm XþH$mZXma Vwåhm§bm AmdS>Vmo H$m? Vmo XþH$mZXma Vwåhm§bm H$m AmdS>Vmo Vo gm§Jm.à. 3. H$mZmoH$mZr, hiyhiy ho OmoS>eãX dmnê$Z dm³¶o {bhm.

à. 4. dmMm. Imbr {Xbobo eãX AgoM {bhm.

Amboë¶m, à˶oH$, 춳Vrer, CXçm, N>moQ>çm, JmoîQ>rgmR>r, nwÝhm, JXu.

à. 5. dmMm. Imbr {Xbobr dm³¶o {bhm. (A) XþH$mZmV Amboë¶m {JèhmBH$m§er ào‘mZo dmJmdo. (Am) {JèhmBH$m§Mr AS>dUyH$ H$ê$ Z¶o. ˶m§Mr ’$gdUyH$ H$ê$ Z¶o. (B) N>moQ>r dmQ>Umar EImXr Mm§Jbr JmoîQ>XoIrb ‘mUgmMo Am¶wî¶ gwYmaVo.

CnH«$‘ … Vw‘À¶m n[agamVrb {H$amUm‘mbmÀ¶m XþH$mZmg ^oQ> Xçm. XþH$mZmVrb n§Yam-drg dñVy§Mr Zmdo {bhm. ˶m§Mo ^md {dMmê$Z ¿¶m. dñVy§À¶m Zmdm§g‘moa ^md {bhm. dJm©V dmMyZ XmIdm.

àm˶{jH$ … (1) {H$aUm‘mbmVrb {d{dY S>mir d YmÝ`o ¶m§Mm Cn¶moJ ^oQ>H$mS>© ~ZdÊ`mgmR>r H$am. (2) [aH$må¶m H$mS>rnoQ>çm§Mr AmJJmS>r ~Zdm. {MÌmV XmIdë¶mà‘mUo ˶mda {H$amUm‘mbmVrb dñVy§Mr Zmdo {bhm. (3) H$mS>rnoQ>r H$er ~ZVo, ¶mMr ‘m{hVr {‘idm.

ñdmܶm¶

7

eãXmW© … aS>dobr hmoUo - aS>mdogo dmQ>Uo. H$mZmoH$mZr hmoUo - EH$mZo Xþgè¶mg gm§JUo.

Page 30: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

21

Imbrb Mm¡H$Q>tV {H$aUm‘mbmÀ¶m XþH$mZmVrb dñVy§Mr Zmdo {Xbr AmhoV. Vr emoYm d {bhm.CXm., ‘¡Xm, qMM, Mhm.

‘¡ Imo Jmo S>o Vo b ‘y ‘

Xm ~ nmo ho gm qM J Q>

{O ao qh e| I M hm H$s

~ Jy ^ J a Zm M Ur

Vm§ Xÿ i Xm hÿ dm {V h

gm ~w Xm Uo ~m b I a

~ Jmo h ‘mo O M Q> ^

U içm i h ar d ‘r am

Y Zo X ar S>m ir R> H$

gm~wXmUmgm~wXmUmgmIagmIa

JmoS>oVobJmoS>oVobJyiJyi {Oao{Oao

Page 31: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

22

13. AZw^d - 2

eãXmW© … ng© - dñVy, n¡go R>odʶmMr {nedr. S>moH$mdUo - ghO dmHy$Z nmhUo. àm‘m{UH$ - B‘mZXma.

à. 1. [aH$må¶m OmJr H§$gmVrb ¶mo½¶ eãX {bhm.

(‘mder, ‘mderZo, ‘mderbm, ‘mderMr, ‘mderbm)

(A) ‘mPr ................ [ajmVyZ Ambr.(Am) AmB©Zo .......... nmUr {Xbo.(B) ........... {nedrVrb gm‘mZ ~mhoa H$mT>bo.

(B©) ........... ng© gm‘mZmV {Xgbr Zmhr.(C) [ajmdmë¶m H$mH$m§Zr ................. ng© naV Ho$br.

Am‘À¶m Xmamg‘moa [ajm Wm§~br. ‘r ~mhoa ¶oD$Z nm{hbo. ‘mPr ‘mder Ambr hmoVr. ‘r {VMr EH$ {nedr KoVbr. ‘mderZo [ajmdmbo H$mH$m§Zm n¡go {Xbo Am{U Xþgar {nedr KoD$Z Vr KamV Ambr. [ajmdmbo H$mH$m {ZKyZ Jobo.

AmB©Zo ‘mderbm nmUr {Xbo. Vr nmUr ߶m¶br. ‘mderZo {nedrVrb gm‘mZ ~mhoa H$mT>bo; nU AmV n¡em§Mr ng© ZìhVr. ‘mder ‘bm åhUmbr, ""AJ§ Cfm, ‘mPr ng© Hw$R>oVar nS>br dmQ>V§. [ajmV Va nS>br Zgob? [ajm Va {ZKyZ Jobr. AmVm H$m¶ H$am¶M§?'' ng© Hw$R>o nS>br Agob, Agm {dMma

Amåhr gJio H$aV hmoVmo.WmoS>çmM doimV EH$ [ajm Xmamg‘moa ¶oD$Z

C^r am{hbr. ‘r S>moH$mdyZ nm{hbo. WmoS>çm doimnydu ‘mderbm gmoSy>Z Jobobo [ajmdmbo H$mH$m hmoVo. ‘r ˶m§Zm AmoiIbo. Vo åhUmbo, ""Vw¶m ‘mderMr ng© ‘m¶m [ajmV nS>br hmoVr. Vr naV H$am¶bm Ambmo¶.'' ‘r ˶m§Zm KamV Zobo. [ajmdmbo H$mH$m§Zr ‘mderMr ng© naV Ho$br. AmB©Zo ˶m§Zm Mhm {Xbm. ˶m§À¶m àm‘m{UH$nUm~X²Xb Am^ma ‘mZbo.

ñdmܶm¶

àm‘m{UH$ [ajmdmbm

{ejH$m§gmR>r … ¶m nmR>mMo {dXçm϶mªH$Sy>Z ‘yH$dmMZ H$ê$Z ¿¶mdo d EH$m n[aÀN>oXmMo AZwboIZ H$ê$Z ¿¶mdo.

Page 32: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

23

à. 2. Imbrb àíZm§Mr CËVao gm§Jm d {bhm.

(A) ¶m nmR>mVrb AZw^d H$moU gm§JV Amho? ho H$moU˶m dm³¶mdê$Z H$ibo?

(Am) [ajmdmë¶mMm H$moUVm JwU ¶m nmR>mVyZ {XgVmo?

à. 3. H$moU H$moUmg åhUmbo Vo gm§Jm.

(A) ""AJ§ Cfm, ‘mPr ng© Hw$R>oVar nS>br dmQ>V§.''

(Am) ""Vw¶m ‘mderMr ng© ‘m¶m [ajmV nS>br hmoVr.''

à. 4. ho eãX AgoM {bhm. dmMm.

àm‘m{UH$, [ajm, {nedr, gm‘mZ, Am^ma.

à. 5. EImXçm [ajmdmë¶mMm Vwåhm§bm Ambobm AZw^d gm§Jm.

à. 6. [ajmdmbm naV AmbmM ZgVm, Va ‘mder H$m¶ H$m¶ ~mobbr AgVr, Vo H$ënZm H$ê$Z gm§Jm.

à. 7. {bhm.

(A) Ogo … àm‘m{UH$ - àm‘m{UH$nUm. Iam - IaonUm.

eya - ............... {^Ìm - ...............

(Am) Ogo … [ajm - [ajmV. Xma - XmamV.

Ka - ............... dJ© - ...............

Imbrb dmŠ`o dmMm. 1 Vo 11 nmR>m§Vrb Ame`mVyZ Ambobo eãX nwT>o {Xboë`m AmH¥$VrV H«$_mZo {bhm.

1. ¶m AjamZo eãXm§Mr gwédmV hmoV Zmhr.

2. ‘waH$V, {JaH$V ¶oVo.

3. XoemMo ajU H$aUmam.

4. MrO ¶mda {H$gyZ Q>mH$VmV.

5. ~hrU ^mdmbm amIr ~m§YVo Vmo gU.

6. \w$bm§^modVr {\$aUmao.

7. doe ~Xbʶmbm åhUVmV.

8. bmoʶmÀ¶m JmoiçmgmR>r ^m§S>Umar.

9. Amamo½¶Xm¶H$ AgVo.

10. ñdV…~X²Xb ~mobm¶Mo Agob, Va hm eãX dmnaVmV.

CnH«$‘ … àm‘m{UH$ 춳Vt{df¶r d¥ËVnÌm§V N>mnyZ Amboë¶m ~mVå¶m§Mm g§J«h H$am.

Page 33: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

24

14. ‘mPm ^maV!

à. 1. Imbrb àíZm§Mr CËVao {bhm.

(A) ¶m H${dVoV ^maVmÀ¶m H$moUH$moU˶m {deof JmoîQ>t~X²Xb gm§{JVbo Amho?

(Am) "A§YmamVrb XrnH$' Ago H$moUmbm åhQ>bo Amho?

ñdmܶm¶

EoH$m. dmMm.

‘mPm ^maV! ‘mPm ^maV!D$Z, Mm§XUo, PwiwPwiw dmam, BWo OimMr nmdZYmam.C§M T>Jmhþ{Z BWbo nd©V, ‘mPm ^maV! ‘mPm ^maV!

A§Ymam{Vb XrnH$ hmoB©, gwIem§VrMr dmQ> XmIdr. OJm AmdS>o ¶mMr g§JV, ‘mPm ^maV! ‘mPm ^maV!

‘m¶m H$[aVmo gH$bm§daVr, Amåhm§ XoVgo AZoH$ ZmVr.AmnwbH$sMr A‘mob Xm¡bV,‘mPm ^maV! ‘mPm ^maV!

‘§JbJrVo ¶mMr JmBZ, godogmR>r VËna am{hZ. ¶mÀ¶mnm¶r dm{hZ Or{dV,‘mPm ^maV! ‘mPm ^maV!

- g§OrdZr ‘amR>o

eãXmW© … Oi - nmUr. nmdZ - n{dÌ. gH$bm§da - gJiçm§da. A‘mob - ‘yë¶dmZ, Á¶mMr qH$‘V H$aVm ¶oV Zmhr Ago. ¶mÀ¶mnm¶r - ¶mÀ¶mgmR>r. Or{dV - OrdZ.

Page 34: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

25

{ejH$m§gmR>r … Xoe^p³Vna JrVm§Mm g§J«h H$ê$Z ˶mVrb H$mhr JrVo åhUʶmMm dJm©V dma§dma gamd ¿¶mdm.

Mm¡H$Q>tV H$mhr nú¶m§Mr d àmʶm§Mr Zmdo bnbobr AmhoV Vr emoYm d {bhm.

h ËVr g gm ~ X H$

[a h§ nmo n J dm ~w

U g H$m d im K V

bm§ S> Jm Q> gw Vm a

qg h T> ¶ ê$ Hw$ Ìm

H$m g d Kw ~ S> dm

à. 2. OmoS>çm Owidm.

"A' JQ> "~' JQ> (A) PwiwPwiw (1) A‘mob Xm¡bV(Am) nmdZ (2) dmam(B) T>JmhÿZ C§M (3) OimMr Ymam(B©) gwIem§VrMr (4) nd©V(C) AmnwbH$sMr (5) dmQ>

à. 3. dmMm. ho eãX AgoM {bhm. PwiwPwiw, VËna, ¶mÀ¶mnm¶r, Or{dV.

à. 4. Imbrb eãXm§gmR>r H${dVoV Ambobo eãX emoYm d {bhm.1. nmUr 2. {Xdm 3. gmo~V 4. AmnbonUm 5. g§nËVr

à. 5. eãXH$moS>o gmoS>dm.

nm

nm

1. AmnU VhmZ bmJë¶mda {nVmo.

2. {haì¶m a§JmMo ho PmS>mbm AgVo.

3. MmaZ§Va ¶oUmam A§H$.

4. q^Vrda amhUmam àmUr.

1. njr ¶m eãXmbm g‘mZ AWm©Mm eãX.

2. hm T>JmVyZ nS>Vmo.

3. Mm¡WrZ§Va ¶oUmar B¶ËVm.

4. {haì`m a§JmMr EH$ nmbo^mOr

Page 35: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

26

15. dmT>{Xdg

dmMm.

~mB© dJm©V Amë¶m. ˶m§Zr dJm©H$S>o EH$ ZOa Q>mH$br. g‘moaÀ¶mM ~mH$mda a‘oe ~gbm hmoVm.XaamoO emioMm JUdoe KmbUmam a‘oe AmO a§JrVH$nS>o KmbyZ Ambm hmoVm. AmO a‘oeMm dmT>{Xdg,ho ~mB©ªZr AmoiIbo. ~mBªZr a‘oebm nwT>o ~mobmdbo. ~mB© åhUmë¶m, ""‘wbm§Zmo! AmO a‘oeMm dmT>{Xdg Amho. AmnU ˶mbm Q>miçm dmOdyZ ew oÀN>m XoD$¶m.'' gd© ‘wbm§Zr a‘oebm ew oÀN>m {Xë¶m.

dmT>{Xdg AmZ§XmV gmOao H$aVmV. Vo Amåhm§bm ^oQ>dñVy XoVmV. ‘m¶m ~m~m§M§ ~mbnU J[a~rV Job§. ˶m§À¶m ~mbnUmV ˶m§Mo dmT>{Xdg Hw$Ur gmOao Ho$bo ZmhrV. ¶mdfu ‘r Am{U VmB©Z§ R>adb§, "AmnU ~m~m§Mm dmT>{Xdg gmOam H$am¶Mm.' ‘m¶m VmB©Z§M {Z¶moOZ Ho$b§. {VZ§ Ho$H$ AmUbm. ‘r N>mZg§ oQ>H$mS>© V¶ma Ho$b§. XmoKm§Zr {‘iyZ KamV gOmdQ> Ho$br. Amåhr ~mJoVë¶m ’w$bm§Mm N>mZ JwÀN> V¶ma Ho$bm. AmB©Z§ ~m~m§À¶m AmdS>rMo nXmW© Ho$bo. Amåhr gdmªZr ~m~m§Mm dmT>{Xdg AmZ§XmV gmOam Ho$bm. ~m~m§Zm Am‘M§ H$m¡VwH$ dmQ>b§. dmT>{Xdg ~m~m§Mm Pmbm, nU ~jrg ‘mÌ Amåhm§ XmoKm§Zm {‘imb§.''

~mB© åhUmë¶m, ""‘wbm§Zmo ! a‘oe Am{U ˶mÀ¶m VmB©Zo ˶m§À¶m ~m~m§Mm dmT>{Xdg {H$Vr N>mZ gmOam Ho$bm!''

~mBªZr a‘oeMo H$m¡VwH$ Ho$bo.

à. 1. Imbrb àíZm§Mr CËVao gm§Jm d {bhm.

(A) "AmO a‘oeMm dmT>{Xdg Amho,' ho ~mBªZr H$go AmoiIbo?(Am) a‘oeMm dmT>{Xdg gmOam H$aʶmgmR>r ~mBªZr H$m¶ Ho$bo?(B) dmT>{Xdg gmOam Ho$bm, åhUOo ‘wbm§Zm H$m¶ dmQ>Vo?(B©) dmT>{Xdg gmOam H$aʶm~X²Xb ~mBªZr H$moUmbm àíZ {dMmabm?

""Amnbm dmT>{Xdg gmOam Pmbm, H$s Amnë¶mbm AmZ§X dmQ>Vmo; nU Vwåhr BVam§Mo dmT>{Xdg gmOao H$aVm H$m?'' ~mBªZr {dMmabo. dJm©Vrb ~hþVoH$ ‘wbm§Zr "hmo@@' åhUV hmV daVr Ho$bo. ~mB© a‘oeH$S>o ~KyZ åhUmë¶m, ""a‘oe Vy gm§J ~a§, H$moUmMm dmT>{Xdg gmOam Ho$bmg Vo.''

a‘oe åhUmbm, ""AmB©~m~m Xadfu Am‘Mo

ñdmܶm¶

Page 36: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

27

(C) a‘oeZo ~m~m§À¶m dmT>{Xdgmbm H$m¶ V¶ma Ho$bo? (D$) dmT>{XdgmgmR>r VmB©Zo H$m¶ AmUbo?à. 2. Vw‘À¶m ‘ZmZo CËVao gm§Jm. (A) Vw‘À¶m Kar H$moUmH$moUmMo dmT>{Xdg gmOao H$aVmV? H$go H$aVmV? (Am) Vw‘À¶m emioV/dJm©V Vw‘Mo dmT>{Xdg gmOao H$aVmV H$m? H$go H$aVmV?

à. 3. Imbrb eãXg‘yh dmnê$Z dm³¶o {bhm. (A) AmZ§X dmQ>Uo (Am) gmOam H$aUo (B) H$m¡VwH$ H$aUo (B©) Q>miçm dmOdUo

à. 4. dmMm. ho eãX AgoM {bhm. dJm©V, gdmªZm, Q>miçm, ew^oÀN>m, ¶mdfu, H$m¡VwH$, ~jrg.

à. 5. Vwåhr Vw‘Mm dmT>{Xdg H$gm gmOam H$aVm Vo gm§Jm.

{ejH$m§gmR>r … {dXçm϶mªH$Sy>Z ¶m nmR>mMo àH$Q> dmMZ H$ê$Z ¿¶mdo. {dXçmWu Á¶m {R>H$mUr dmMVmZm AS>IiVrb ˶m {R>H$mUr ˶m§Zm ‘XV H$amdr. ¶m n¥îR>mda {Xbobm CVmam nyaH$ dmMZmgmR>r {Xbobm Amho. ˶mMo àH$Q> dmMZ H$ê$Z ¿¶mdo. VgoM ˶m CVmè¶mVrb n[aÀN>oXmMo AZwboIZ H$ê$Z ¿¶mdo.

Imbrbà‘mUo {d{dY AmH$mam§Mr, a§Jm§Mr ^oQ>H$mS>©o V¶ma H$am. {d{dY gU, dmT>{XdgmÀ¶m {Xder Amnë¶m {‘Ì‘¡{ÌUtZm ^oQ> Xçm.

dmMm.

Am‘À¶m eoOmar qeXo AmOmo~m§M§ Ka Amho. ˶m§Mm ‘wbJm naJmdr ZmoH$ar H$aVmo. AmOmo~m d AmOr JmdrM amhVmV. AmOmo~m gm‘mZ AmUm¶bm ‘mH}$Q>‘ܶo Jobo, H$s EImXr Var JmoîQ> {dgaVmV. AmOtZm Vr dñVy bJoM hdr AgVo. AmOmo~m ‘bm hmH$ ‘maVmV AZ² {dMmaVmV, "XoVmog H$m ao AmUyZ?' ‘r niV niV OmD$Z ˶m§Mr dñVy AmUyZ XoVmo. AmOrbm ’$irdaÀ¶m dñVy H$mTy>Z Xçm¶M§ H$m‘ ‘mP§M AgV§. AmOmo~m§Zm amÌrM§ S>moiçm§Zr H$‘r {XgV§, åhUyZ AmOmo~m ‘bm ~è¶mMdoim hmH$ ‘maVmV. ‘r ˶m§Zm ‘XV H$aVmo.

AmB©~m~m ~mhoa Joë¶mda ‘bm ¶mM AmOrAmOmo~m§Mm AmYma AgVmo. AmOr ‘bm Iyn N>mZN>mZ JmoîQ>r gm§JVo, Va AmOmo~m ˶m§À¶m bhmZnUrÀ¶m AmR>dUr gm§JVmV. Vo EoH$VmZm ‘bm IynM ‘Om ¶oVo. EImX§ J{UV gwQ>b§ Zmhr qH$dm eãXm§Mm AW© g‘Obm Zmhr, Va ‘r AmOmo~m§H$S>o OmVmo. AmOmo~m ~mhoa Jobo, H$s AmR>dUrZ§ ‘m¶mgmR>r ImD$ AmUVmV. Am‘À¶m JëbrVbo gJio ‘bm qeXo AmOmo~m§MmM ZmVy g‘OVmV.

Page 37: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

28

16. Km‘mMm Vbmd

dmMm.

H$ZH$nya ZmdmMo N>moQ>ogo Jmd hmoVo.JmdmV gd© bmoH$ AmZ§XmZo amhV hmoVo. JmdmV ^m§S>UV§Q>o ìhm¶Mo; nU J«m‘n§Mm¶V gm‘monMmamZo ݶm¶{ZdmS>m H$am¶Mr. JmdmVrb àíZ JmdmVM gwQ>m¶Mo.

JmdÀ¶m gan§M em§Vm~mB© hmo˶m. ˶m§Zr JmdH$è¶m§À¶m ‘XVrZo Jmd ñdÀN> d gw§Xa Ho$bo. gaH$mar ¶moOZoVyZ JmdmV gwYmaUm Ho$ë¶m. EH$m dfu nmdgmZo XS>r ‘mabr. ‘moR>m XþîH$mi nS>bm. JmdÀ¶m {d{har H$moaS>çm nSy> bmJë¶m. {nʶmgmR>r nwaogo nmUr {‘ioZmgo Pmbo. gd© Jmd H$miOrV nS>bo.

‘[hZm^a nwaob BVHo$M nmUr JmdmV hmoVo. JmdH$ar nmʶmgmR>r OmUma Var H$moR>o ? OdinmgÀ¶m Jmdm§Vhr AerM pñWVr hmoVr.

em§Vm~mBªZr J«m‘g^m ~mobmdbr. J«m‘n§Mm¶VrMo n§M Am{U JmdH$ar g^obm EH$Ì O‘bo.

em§Vm~mB© J«m‘g^oV ~moby bmJë¶m, ""~§Yy-^{JZtZmo, àg§J ~mH$m Amho; nU qh‘V hmê$Z MmbUma Zmhr. ¶m g§H$Q>mVyZ Amnë¶mbm H$mhrVar ‘mJ© H$mT>m¶bmM hdm. {nʶmÀ¶m nmʶmMm àíZ

gmoS>dm¶bm hdm. AmUIr XmoZ AmR>dS>o nwaob EdT>oM nmUr Amnë¶mH$S>o {eëbH$ Amho. AmVm gdmªZrM nmʶmMm dmna H$mQ>H$garZo Ho$bm nm{hOo. Amnë¶mbm H$m¶‘ñdê$nr nmʶmMm àíZ gmoS>dm¶Mm Amho.

˶mgmR>r AmnU EH$ Vbmd ImoXÿ¶m. BÀN>me³Vr d AmË‘{dídmg Agob, Va ‘mJ© Z³H$sM gmnS>Vmo, Aer ‘mPr ImÌr Amho. à˶oH$ Hw$Qw>§~mVrb EH$mZo AmirnmirZo XmoZ-XmoZ {Xdg l‘XmZ H$amdo.''

JmdH$è¶m§Zr OmoamV Q>miçm dmOdyZ g§‘Vr {Xbr. J«m‘n§Mm¶VrZo Vbmd ImoXʶmgmR>r ’$mdS>r, Hw$Xir, {Q>H$md, nhmar, K‘obr, Q>monë¶m AmUë¶m.

JmdH$ar Omo‘mZo H$m‘mbm bmJbo. gd©OU Vbmd ImoXʶmgmR>r Km‘ Jmiy

bmJbo. gd© JmdH$ar VbmdmgmR>r am~ am~ am~V hmoVo. gdmªÀ¶m H$îQ>m§VyZ Vbmd V¶ma Pmbm.

H$mhr {Xdgm§Zr AmH$memV H$mio T>J O‘bo. OmoamV nmD$g gwê$ Pmbm. JmdH$è¶m§À¶m S>moiçm§V AmZ§Xmly C^o am{hbo. Vo ZmMy bmJbo, JmD$ bmJbo.

Page 38: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

29

à. 1. H$m Vo gm§Jm.(A) gan§M em§Vm~mBªZr J«m‘g^m ~mobmdbr.(Am) H$ZH$nya JmdMo bmoH$ ˶m§À¶m Vbmdmbm "Km‘mMm Vbmd' åhUy bmJbo.

à. 2. Imbrb eãXg‘yh dmnê$Z dm³¶o gm§Jm.XS>r ‘maUo, H$miOrV nS>Uo, AmirnmirZo, l‘XmZ, am~ am~ am~Uo, ‘ohZVrbm ’$i ¶oUo.

à. 3. Imbrb àíZm§Mr CËVao Vw‘À¶m ‘ZmZo gm§Jm.

(A) Vw‘Mo Ka ñdÀN>, gw§Xa H$aʶmgmR>r Vwåhr H$m¶ H$m¶ H$aVm?(Am) Vw‘Mr Jëbr qH$dm Jmd ñdÀN> d gw§Xa Amho H$m? Zgob Va H$maUo gm§Jm.

à. 4. {Xbobo eãX JmobmVrb eãXmbm OmoSy>Z ZdrZ eãX V¶ma H$am.

l‘ AÝZ a³V XmZ ZoÌ Xoh

à. 5. dmMm. ho eãX AgoM {bhm.J«m‘n§Mm¶V, J«m‘g^m, ݶm¶, JmdH$è¶m§À¶m, dfu, XþîH$mi, {d{har, H$moaS>çm, nS>ë¶m, ߶m¶bm, nmʶmgmR>r, BÀN>me³Vr, AmË‘{dídmg, Z³H$sM, ImÌr, àíZ, JmdH$è¶m§Zr, l‘XmZ, AmZ§Xmly.

JmdmZo ˶m {Xder AmZ§X gmOam Ho$bm. nmdgmÀ¶m nmʶmZo WmoS>çmM {Xdgm§V Vbmd abm. JmdH$è¶m§À¶m ‘ohZVrbm ’$i Ambo. Vbmdm^modVr JmdH$è¶m§Zr PmS>o bmdbr.

em§Vm~mBªZr {OX²Xr JmdH$è¶m§Mo H$m¡VwH$ Ho$bo. ˶m§À¶m‘wioM Jmdmbm nmUr nwadUmam Vbmd ~m§Ybm Jobm. JmdÀ¶m nmʶmMm àíZ H$m¶‘ñdénr gwQ>bm. JmdH$ar ˶m Vbmdmbm "Km‘mMm Vbmd' åhUy bmJbo.

- AdYyV åh‘mUo

ñdmܶm¶

eãXmW© … J«m‘n§Mm¶V - JmdMm H$ma^ma MmbdUmar ñWm{ZH$ g§ñWm. gm‘monMmamZo - dmX Z KmbVm, gm‘§Oñ¶mZo. ݶm¶{ZdmS>m - ¶mo½¶ {ZU©¶. XS>r _maUo - bnyZ ~gUo. J«m‘g^m - J«m‘n§Mm¶VrZo ~mobmdbobr g^m. ~mH$m àg§J - H$R>rU àg§J, ‘moR>r g‘ñ¶m. ImÌr - {dídmg, ^adgm. l‘XmZ - ‘mo~Xbm Z KoVm Ho$bobo H$m‘.

Page 39: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

30

17. dmMy¶m. {bhÿ¶m.

dmMm. gm§Jm.

gm‘Zm, ‘¡XmZ, Ioi, H$~S²>S>r, g§K, Mwag, {dO¶, Q>miçm, A{^Z§XZ, AmZ§X, ñnYm©.

ho Am‘Mo IoimMo ‘¡XmZ. Amåhr ¶oWo Iyn IoiVmo. AmO ¶m ‘¡XmZmda H$~S²>S>rMo gm‘Zo gwê$ AmhoV. AZoH$ g§K ñnY}V CVabo AmhoV. ˶m§À¶mV Iyn Mwag Amho. gJio g§K {dO¶ {‘imdm åhUyZ MwaerZo IoiV AmhoV. gJirH$S>o AmZ§XmMo dmVmdaU Amho. Am‘À¶m emioÀ¶m H$~S²>S>r g§KmZo A§{V‘ gm‘Zm qOH$bm. Amåhr Q>miçm dmOdyZ IoimSy>§Mo A{^Z§XZ Ho$bo.

H$~S²>S>r IoimgmR>r {H$Vr IoimSy> bmJVmV? ¶m IoimgmR>r Amdí¶H$ H$m¡eë¶o, doi, ‘¡XmZ,

JwUXmZ nX²YV ¶m gdmªMr {ejH$m§H$Sy>Z ‘m{hVr

{‘idm.

{XdmirVrb ’$amimÀ`m nXmWmªMr Zmdo gm§Jm. {XdmirVrb nmM {Xdg H$moU˶m ZmdmZo AmoiIbo OmVmV? ˶m {Xdgm§Mo ‘hËËd {ejH$m§H$Sy>Z

‘mhrV H$ê$Z ¿¶m.

AmnU gd©OU AZoH$ gU gmOao H$aVmo. ˶m§Vrb {Xdmir hm EH$ ‘w»¶ gU Amho. gJio hm gU ‘moR>çm AmZ§XmZo gmOam H$aVmV. ¶m gUmgmR>r ZdrZ H$nS>o IaoXr H$aVmV. Kamg‘moa AmH$meH§${Xb, nU˶m bmdVmV. A§JUmV gwaoI am§Jmoir H$mT>VmV. ’w$bm§Mr gOmdQ> H$aVmV. KamV ’$amimMo JmoS>-{VIQ> nXmW© H$aVmV. Amnë¶m {‘Ìn[admambm ’$amimgmR>r ~mobdVmV. hm gU nmM {Xdg AgVmo, åhUyZ ¶mbm gUm§Mm amOm åhUVmV.

gU, ZdrZ H$nS>o, ’$amimMo nXmW©, nU˶m, am§Jmoiçm, nmhþUo.

{ejH$m§gmR>r … {MÌm§er g§~§{YV eãXm§Mm Cn¶moJ H$ê$Z darb n[aÀN>oX {b{hbo AmhoV. {MÌm§er g§~§{YV AmUIr H$mhr eãX d dm³¶o gm§Jʶmg {dXçm϶mªZm àmoËgmhZ Xçmdo.

Page 40: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

31

{ejH$m§gmR>r … {dXçm϶mªH$Sy>Z {MÌm§er g§~§{YV {Xboë¶m eãXm§Mm dmna H$ê$Z dm³¶o V¶ma H$ê$Z KoD$Z Vr ’$bH$mda {bhmdr. {dXçm϶mªH$Sy>Z dmMyZ ¿¶mdr. Vr dm³¶o g§~§{YV {MÌm§Imbr {b{hʶmg gm§Jmdo.

dmMm. {bhm.

PmS>o, dobr, ’w$bo, ’w$bnmIao, bhmZ ‘wbo, ˶m§À¶mgmR>r

IoiUr, H$ma§Oo.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------

’$i, AZoH$ {~¶m, a§J, AmH$ma, Md, Cn¶moJ, ga~V

‘r Amho H$qbJS>. ‘mPm a§J {hadQ>, H$miga> AgVmo. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

nmUr, gJio, Vbmd,

Jar~, nmIê$,

àm‘m{UH$, dmQ>.

Ob

XrZ

gd©OU

B‘mZr

Vio

añVm

njr

’w$Jodmë¶mÀ¶m {nedrdarb eãXm§gmR>r˶mM AWm©Mo Xþgao eãX ’w$½¶m§da {XboAmhoV. ¶mo½¶ OmoS>çm Owidm d {bhm.

Page 41: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

32

18. Aå‘rMr ‘m¶m dmMm.

OZm d gb‘m ¶m XmoKtMr Iyn ‘¡Ìr hmoVr. ˶mXmoKr EH$mM dJm©V {eH$V hmo˶m. ˶m XmoKtZm EH$‘oH$s¨{edm¶ H$a‘V Zgo. gb‘mMo Ka emioÀ¶m añ˶mdaM hmoVo. EHo$ {Xder gH$minmgyZ Iyn nmD$g nS>V hmoVm. nmdgmMo nmUr añ˶mda OmJmoOmJr gmMbo hmoVo. nmD$g Wm§~ë¶mda emioV OmVmZm OZm gb‘mÀ¶m KamH$S>o {ZKmbr; nU nmdgm‘wio gd©Ì {MIb Pmbm hmoVm. MmbVm MmbVm OZmMm nm¶ Kgabm d Vr nS>br. {VMm JUdoe {MIbmZo ^abm. XßVahr {MIbmZo ^abo. emim ^aʶmMr doi Pmbr hmoVr. Vr Km~ê$Z aSy> bmJbr. Vr aS>V aS>V gb‘mÀ¶m Kamn¶ªV Ambr. gb‘m OZmMr dmQM nmhV hmoVr. gb‘mMr AmB©hr XmamV C^r hmoVr. {VZoOZmMo {MIbmZo ‘mIbobo H$nS>o nm{hbo. OZmbm ˶m XmoKtZm nmhÿZ AmUIrZ aS>m¶bm Ambo. gb‘m YmdV Ambr. gb‘mZo OZmbm {dMmabo, ""Vwbm Hw$R>o bmJb§ Va Zmhr Zm?'' OZm åhUmbr, ""Zmhr J§, nU ‘mPm JUdoe {MIbmZ§ ^abm¶, ‘r H$er emioV ¶oD$?'' Aå‘r Odi ¶oD$Z åhUmbr, ""OZm, Km~ê$

ZH$mog. bmJb§ Va Zmhr Zm Vwbm? VwPm JUdoeM Iam~ Pmbm Zm! hmoD$ Xo. AmnU Xþgam Kmby.'' ""Aå‘r ‘bm WmoS>§ nmUr Xçm. ‘r Vmo YwD$Z KoVo d KmbVo.'' OZm åhUmbr. Aå‘rZo OZmÀ¶m Vm|S>mH$S>o nm{hbo. jU^a {Vbm ˶m OmJr gb‘m {Xgbr. ""OZm Oam Wm§~,'' åhUyZ gb‘mMr AmB© KamV Jobr. gb‘mMm Xþgam JUdoe KoD$Z Ambr d åhUmbr, ""OZm, hm {MIbmZ§ ^abobm JUdoe ~Xb. hm gb‘mMm Xþgam JUdoe Amho, hm Vy Kmb. VwP§ XßVahr gm’$ H$ê$Z XoVo.'' {VZo OZmbm JUdoe Kmbm¶bm {Xbm. {Vbm ߶m¶bm nmUr {Xbo. gb‘m d OZm XmoKr emioV Joë¶m.

emim gwQ>ë¶mda XmoKr Kar Amë¶m. OZm åhUmbr, ""Aå‘r, Vwåhr gb‘mMm JUdoe ‘bm Kmbm¶bm {Xbm, åhUyZ ‘r {Xdg^a emioV ~gy eH$bo. Aå‘r, ‘mPm JUdoe Xçm. CXçm emioV ¶oVmZm gb‘mMm JUdoe YwD$Z KoD$Z ¶oVo.'' Aå‘r KamV Jobr. YwD$Z dmidyZ KS>r KmbyZ R>odbobm OZmMm JUdoe Aå‘rZo AmUbm dOZmÀ¶m hmVmV {Xbm. OZm Aå‘rH$S>o AmíM¶m©Zo nmhVM am{hbr.

à. 1. Imbrb àíZm§Mr CËVao {bhm. (A) OZmMm JUdoe H$emZo ^abm hmoVm?

ñdmܶm¶

Page 42: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

33

(Am) OZmbm aS>m¶bm H$m Ambo?(B) {MIbmZo ^abobo H$nS>o nmhÿZ Aå‘rZo H$m¶ Ho$bo?(B©) OZm Aå‘rH$S>o AmíM¶m©Zo H$m nmhV am{hbr?

à. 2. H$nS>o {MIbmZo ^abobo AgVmZm OZm Vw‘À¶m Kar Ambr AgVr, Va Vwåhr H$m¶ Ho$bo AgVo?à. 3. Vwåhr AZw^dboë¶m nmdgmiçmVrb n{hë¶m {XdgmMo dU©Z H$am.à. 4. nmdgmÀ¶m H${dVm {‘idm d ˶m§Mm g§J«h H$am.

IoiV IoiV dmMy¶m !

gm|JQ>r Q>mH$m - nwT>o Mbm.

{ejH$m§gmR>r … Ioi H$gm Ioimdm, ho {dXçm϶mªZm gm§Jmdo. EH$ ¶m KamnmgyZ Ioi Ioim¶bm gwédmV H$amdr. H°$a‘Mr EH$ gm|JQ>r ¿¶mdr. gm|JQ>rÀ¶m EH$m ~mOybm bmb a§J, Va Xþgè¶m ~mOybm {hadm a§J Xçmdm. bmb a§J nS>bm, Va EH$ Ka nwT>o Omdo. {hadm a§J nS>bm, Va XmoZ Kao nwT>o Omdo. IoiVm IoiVm {eS>r Ambr, Va Vr MT>yZ daÀ¶m Q>moH$mÀ¶m KamV Omdo. VoWrb g§Xoe dmMmdm. VoWo {dXçmÏ`mªZm ~jrg {_iob. gmnmMo Vm|S> Agboë¶m KamV gm|JQ>r Ambr, Va VoWrb g§Xoe dmMmdm. gmnmÀ¶m Vm|S>mVyZ ˶mMr eonQ>r Agboë¶m KamV Omdo. ¶mà‘mUo Omo eodQ>À¶m KamV bdH$a nmohMob Vmo {dO¶r. JQ>mJQ>m§V hm Ioi ¿¶mdm. à˶oH$ JQ>mbm EH$-EH$ gm|JQ>r Xçmdr. nwñVH$mVrb ho n¥îR> CKSy>Z Ioiʶmg gm§Jmdo.

ñdÀN>VoMo ‘hËËd

21

n¶m©daU g§dY©Z

22 23

nmUr dm¶m KmbdUo.

24 25

20

~§Yw^md

19 18 17 16

dJ© gm’$ H$aUo.

11 12

PmS>o, nmZo, ’w$bo VmoSy Z¶oV.

13

VmQ>mV AÝZ Q>mH$Uo.

14

B§YZ~MV

15

{‘Ì‘¡{ÌUter ào‘mZo dmJUo.

10

dmQ>ob VoWo Ww§H$Uo.

9 8

dJm©V H$Mam H$aUo.

7 6

1 2 3

drO dmMdUo.

4 5

eodQ>

gwédmV

Page 43: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

34

19. nbrH$S>o AmoT>çmda

dmMm.

eãXmW© … {M‘wH$br - bhmZ. {Mao~§Xr - XJS>mMo ^³H$‘ ~m§YH$m‘. ‘oim - g‘wXm¶.

nbrH$S>o AmoT>çmda‘mPo Jmd Vo gw§Xa,PmS>mPwS>nm§V Amhobnbobo ‘mPo Ka.

‘m¶m JmdmVyZ OmVo{M‘wH$br hrM dmQ>,‘bm AmoTw>{Z¶m ZoVo‘m¶m Kamer hr WoQ>.

qnnimÀ¶m PmS>mImbrbhmZgo ‘mPo Ka,VwierMo d¥¥§XmdZ{Mao~§Xr AmoQ>çmda.

‘mPr AmB© ¶oVo Xmar‘m>Pm ^md§S>m§Mm ‘oim,Kar Joë¶mda hmoVmo‘m¶m ^modVmbr Jmoim.

- JUoe Hw$S>o

Page 44: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

35

à. 1. OmoS>çm Owidm.

"A' JQ> "~' JQ>

(1) AmoT>çmda (A) AmB©(2) PmS>mPwS>nm§V (Am) d¥§XmdZ(3) JmdmVyZ (B) Ka(4) AmoQ>çmda (B©) Jmd(5) XmamV (C) dmQ>

à. 2. [aH$må¶m OmJr H${dVoVrb eãX {bhm.(A) ................ gw§Xa(Am) {M‘wH$br ..............

(B) bhmZgo ..............

à. 3. Imbrb AWm©À¶m H${dVoVrb Amoir emoYm. {bhm.(A) H$drbm Kar OmʶmMr AmoT> Amho.(Am) H$drÀ¶m ^md§S>m§Mo H$drda ào‘ Amho.

à. 4. Vw‘À¶m KamMo dU©Z {bhm.

à. 5. eodQ>Mo Aja g‘mZ AgUmao H${dVoVrb eãX {bhm.(A) gw§Xa - ................

(Am) dmQ> - ................

(B) ‘oim - ................

à. 6. CXmhaU dmMm. Vgo eãX {bhm. CXm., bhmZ - bhmZgo.

(1) WmoS>o - (2) Omdo -

ñdmܶm¶

à. 7. JmobmV {Xbobm eãX dmMm. ˶mÀ¶mer g§~§{YV BVa H$moUVo eãX Vwåhm§bm AmR>dVmV Vo ~mOybm{bhm. AmR>dboë¶m gd© eãXm§Mm EH${ÌV dmna H$ê$Z emioMr ‘m{hVr {bhm.

emim

nwñVH$

‘¡XmZ

Page 45: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

36

20. ‘hmË‘m OmoVramd ’w$bo

dmMm.

gw‘mao XrS>eo dfmªnyduMr hr JmoîQ>. ˶m H$mimVAmnë¶m g‘mOmV gJiçm§Zm gmaIr dmJUyH$ {‘iV Zgo. Voìhm ^oXm^oX hmoVm. ‘wbtZm Va H$moUr emioV KmbVM Zgo. Aem H$mimV OmoVramdm§Zr nwʶmV ‘wbtgmR>r n{hbr emim H$mT>br. gJiçm§Mo AkmZ Xÿa ìhmdo åhUyZ à¶ËZ gwê$ Ho$bo. ho H$mhtZm ghZ Pmbo Zmhr. ˶m§Zr OmoVramdm§Mm AZoH$ àH$mao N>i Ho$bm.

EH$Xm Ago KS>bo. ‘ܶamÌrMr doi hmoVr. {OH$S>o {VH$S>o gm‘gy‘ Pmbr hmoVr. H$mimHw$Q²>Q> A§Yma ngabm hmoVm. Aem doir XmoZ ‘mUgo OmoVramdm§À¶m KamV {eabr. ˶m§Mr Mmhÿb bmJVmM OmoVramd OmJo Pmbo. Vo CRy>Z

~gbo. OmoVramdm§Zr {dMmabo, ""H$moU Vo? H$moU Amho?'' Am{U bJoM ˶m§Zr H§${XbmMr dmV ‘moR>r Ho$br. nmhVmV Vmo XmoZ {YßnmS> ‘mUgo hmVm§V Hw$èhmS>r KoD$Z ˶m§À¶mg‘moa C^r! ˶m§Zm nmhÿZ OmoVramd ‘ZmVyZ WmoS>o MaH$bo. EdT>çmV ˶m§À¶m H$mZm§da eãX nS>bo, ""Vw‘Mm IyZ H$aʶmgmR>r Amåhr Ambmo AmhmoV!'' OmoVramd JS>~S>bo ZmhrV. ˶m§Zr CbQ> àíZ Ho$bm, ""nU H$emgmR>r Vwåhr ‘bm R>ma ‘maUma AmhmV? ‘r Agm Vw‘Mm H$moUVm JwÝhmHo$bm Amho?''

‘maoH$ar ˶m§À¶m ¶m àíZmbm H$m¶ CËVa XoUma? Vo JS>~S>bo. EH$‘oH$m§À¶m Vm|S>mH$S>o nmhÿ bmJbo. ‘J EH$OU åhUmbm, ""Vg§ ~Km¶bm Job§ Va Vwåhr Am‘M§ H$mhr dmB©Q> Ho$b§ Zmhr.''

""‘J H$emgmR>r Vwåhr ‘bm R>ma ‘maUma

AmhmV?'' OmoVramdm§Zr {dMmabo.

AmVm ˶m§Zm Iao gm§JUo ^mJM hmoVo. ˶m§Zr CËVa {Xbo, ""H$mhr bmoH$m§Zr "Vwåhm§bm R>ma ‘mam' Ag§ Amåhm§bm gm§{JVb§, åhUyZ Amåhr Ambmo.''

OmoVramdm§Zr em§VnUo {dMmabo, ""nU ‘bm ‘mê$Z Vwåhr H$m¶ {‘idUma AmhmV? ¶mV Vw‘Mm H$m¶ ’$m¶Xm?'' EH$OU åhUmbm, ""Amåhm§bm EH$- EH$ hOma én¶o {‘iUma AmhoV.''

Vo EoHy$Z OmoVramdm§Zr jU^a {dMma Ho$bm Am{U Vo ˶m§Zm åhUmbo, ""~m~m§Zmo, ‘m¶m ‘¥Ë¶y‘wio Vw‘Mm Agm ’$m¶Xm hmoUma Agob, Va ‘bm Iwemb ‘mam. JmoaJar~ bmoH$m§gmR>r ‘r AmOda H$îQ> H$aV Ambmo. ˶mM bmoH$m§À¶m hmVyZ ‘aU ¶oUma Agob, Va Vo ‘r ‘mP§ ‘moR>§ ^m½¶ g‘OoZ. ‘mP§ gma§ Am¶wî¶ Vw‘À¶mgmR>rM Amho.'' Am{U ˶m§Zr Amnbr ‘mZ ‘maoH$è¶m§À¶m nwT>o dmH$dbr.

‘maoH$ar Jm|YiyZ Jobo. Vo ‘ZmVyZ H$Mabo. OmoVramdm§Mo Y¡¶© nmhÿZ ‘maoH$è¶m§À¶m hmVm§Vë¶m Hw$èhmS>r JiyZ nS>ë¶m. ‘maoH$ar ^mZmda Ambo. Amnbr MyH$ ˶m§À¶m ܶmZr Ambr. Vo XmoKohr OmoVramdm§À¶m nm¶mbm ñne© H$ê$Z åhUmbo, ""Vm˶mgm~, Am‘Mm JwÝhm nmoQ>mV Kmbmdm.''

OmoVramd ho ‘hmË‘m hmoVo. Vo åhUmbo, ""ho nmhm, AmVm Oo KS>b§ Vo Hw$R>ohr ~moby ZH$m. BVH§$M H$m¶, nU Á¶m§Zr Vwåhm§bm BWo nmR>db§ ˶m§Mrhr Zmd§ Hw$Umbm gm§Jy ZH$m. Aao, AmnU H$m¶ H$aV AmhmoV ho ˶m§Zm Var Hw$R>o ‘mhrV Amho?''

Vo XmoZ ‘maoH$ar åhUOo Ym|{S>~m amoS>o d Ym|{S>am‘ Zm‘Xod Hw§$^ma. OmoVramdm§À¶m amÌrÀ¶m emioV Vo XmoKoOU XmIb Pmbo. amoS>o hm OmoVramdm§Mm A§JajH$ ~Zbm Am{U Ym|{S>am‘ Zm‘Xod Hw§$^ma hm {eHy$Z ‘moR>m

Page 46: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

37

eãXmW© … gm‘gy‘ hmoUo - em§VVm ngaUo. Mmhÿb bmJUo - A§XmO ¶oUo. ‘Z MaH$Uo - Jm|YiUo.H$MaUo - H$M ImUo. ^mZmda ¶oUo - OmUrd hmoUo. ܶmZr ¶oUo - g‘OUo. H$iUo. JwÝhm nmoQ>mV KmbUo - ‘m’$ H$aUo, j‘m H$aUo.

à. 1. Imbrb àíZm§Mr CËVao gm§Jm d {bhm. (A) nwʶm‘ܶo ‘wbr§gmR>r n{hbr emim H$moUr H$mT>br? (Am) OmoVramdm§H$S>o Ambobo ‘maoH$ar H$moU hmoVo? (B) OmoVramdm§À¶m ~mobʶmMm ‘maoH$è¶m§da H$moUVm n[aUm‘ Pmbm? (B©) OmoVramdm§Zm ‘hmË‘m H$m åhUVmV?

à. 2. Imbrb dm³¶o H$moU, H$moUmg åhUmbo Vo {bhm. (A) ""‘mP§ gma§ Am¶wî¶ Vw‘À¶mgmR>rM Amho.'' (Am) ""Vm˶mgm~, Am‘Mm JwÝhm nmoQ>mV Kmbmdm.''à. 3. OmoS>çm Owidm. "A' JQ> "~' JQ> (A) OmoVramd YrQ> hmoVo. (1) OmoVramdm§Zr ‘maoH$è¶m§Zm amÌrÀ¶m emioV àdoe {Xbm. (Am) OmoVramdm§Zm JmoaJ[a~m§À¶m (2) ‘maoH$è¶m§Zm nmhÿZ OmoVramd JS>~S>bo ZmhrV. H$ë¶mUmMr Vi‘i hmoVr.

à. 4. nmR>mVrb Imbrb eãX g‘yhm§Mm dmna H$ê$Z dm³¶o {bhm. gm‘gy‘ hmoUo, Jm|YiyZ OmUo, ^mZmda ¶oUo, Mmhÿb bmJUo.

à. 5. Imbrb eãX dmMm d OgoÀ¶m Vgo nmhÿZ {bhm. dfmªnydu, JmoîQ>, ˶m§À¶m, ‘ܶamÌr, H$mimHw$Q²²>Q>, Y¡¶©, ܶmZr, ‘hmË‘m, amÌr.

à. 6. Imbrb eãXm§Mo AW© nmhm. g‘OyZ ¿¶m. 1. ‘mZ … (A) ‘mZ - earamMm Ad¶d. (Am) ‘mZ - gÝ‘mZ, AmXa.

n§{S>V Pmbm.

EH$Xm OmoVramdm§Zm ì¶m»¶mZmbm ~mobmdUo Ambo. Am¶moOH$m§Zr OmoVramdm§À¶m JiçmV ^bm- ‘moR>m hma KmVbm. A§JajH$ Ym|{S>~mÀ¶m bjmV Ambo, H$s hmamV H$mhrVar didiVo Amho. Vmo AmoaS>bm, ""Vm˶m hmamV gmn Amho.'' Vmo Ymdbm.

˶mZo hma {hgH$mdyZ KoVbm Am{U hmamVrb gmn H$mTy>Z ~mOybm gmoSy>Z {Xbm.

OmoVramdm§Mm Ord dmMdbm åhUyZ gmè¶m§Zr Ym|{S>~mbm em~mgH$s {Xbr.

- har ZaHo$

ñdmܶm¶

Page 47: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

38

dmMm.

Am‘Mm n[aga : Am‘Mr ñdÀN>Vm

a{ddmaMm {Xdg hmoVm. Amåhr ‘wbo IoiV hmoVmo. Am‘Mm X§Jm EoHy$Z Xm‘yZmZm Kam~mhoa Ambo. "‘wbm§Zmo, H$moUVo Ioi IoiVm Vwåhr?' Ago {dMmaV ‘m¶mOdi ¶oD$Z åhUmbo, ""Aao aKy, Oam Vw¶m {‘Ìm§Zm ~mobd.'' ‘r Oam Km~abmo. gd© ‘wbo ˶m§À¶m^modVr O‘m Pmbr. Xm‘yZmZm åhUmbo, ""‘wbm§Zmo, ‘r Vwåhm§bm EH$ J§‘V gm§JUma Amho. BWo {H$VrVar IS²>S>o, H$Mam, XJS> AmhoV. Vwåhm§bm IoiVmZm XJS> bmJVmV, IS²>S>çm§‘wio Ìmg hmoVmo, {edm¶ BWo JdVhr dmT>bob§ Amho. S>mghr MmdVmV, åhUyZ AmnU hm n[aga ñdÀN> H$ê$¶m.'' ‘wbm§Zm hr gyMZm AmdS>br. Amgnmg IoiUmar ‘wbohr O‘m Pmbr. Xm‘yZmZm§Zr Q>monbr, PmSy>, ’$mdS>o AmUbo. ‘wbm§Zr àW‘ VoWrb ßb°pñQ>H$, H$mJXm§Mm H$Mam Jmoim H$ê$Z ˶mMm EH$m ~mOybm T>rJ bmdbm. H$moUr PmSy>Z H$mT>bo. H$moUr añ˶mV nS>bobo XJS>, BVa dñVy Jmoim Ho$ë¶m. IS²>S>çm§V XJS> d ˶mda ‘mVr Q>mH$br. ‘wbm§Mr Ymdni nmhÿZ n[agamVrb BVa ‘mUgohr O‘m Pmbr. Vrhr ñdÀN>VoÀ¶m H$m‘mbm bmJbr. gd© n[aga ñdÀN> d gw§Xa Pmbm. Xm‘yZmZm åhUmbo, ""‘wbm§Zmo, AmVm Zoh‘rM AmnU Amnbm n[aga ñdÀN> R>ody¶m.''

a§Ja§JN>Q>m

JS>X {’$H$Q> H$mim H$mimHw$Q²>Q> H$miga {ndim {ndimY‘H$ {ndigabmb bmb^S>H$ bmbga{hadm {hadmH§$M {hadQ>nm§T>am nm§T>amew^« nm§T>aQ>{Zim {Zimema {Ziga

{ejH$m§gmR>r … {dXçm϶mªH$Sy>Z darb CVmè¶mMo àH$Q> dmMZ d AZwboIZ H$ê$Z ¿¶mdo.

2. dmV … (A) dmV - dmam, hdm. (Am) dmV - nUVr, {Zam§OZ, H§$Xrb B˶mXtVrb dmV. (B) dmV - {dH$ma, earamVrb EH$ Xmof. ¶m§gmaIo AmUIr eãX ‘mhrV H$ê$Z ¿¶m.à. 7. ¶m nmR>mV "H$mimHw$Q²>Q>' ho a§JmMo Zmd Ambo Amho. "H$mim' a§J JS>X Agob, Va "H$mimHw$Q²>Q>' hm eãX dmnaVmV. a§J JS>X, {’$H$Q> Agob Va H$moUVm eãX dmnamdm ¶mMr ‘m{hVr Imbr {Xbr Amho Vr dmMm. Imbr {Xboë¶m a§Jm§À¶m EHo$H$m dñVyMo Zmd gm§Jm.

Page 48: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

da {Xbobr {MÌo AmoiIm. {MÌm§er g§~§{YV dm³¶o V¶ma H$am d {bhm.CXm., ggm nm§T>amew^« Amho. ggm JdV ImVmo. gembm {^Ìm àmUr åhUVmV. ‘bm ggm Iyn AmdS>Vmo.

nmdgmÀ¶m gatdarb eãX, N>Ìrdarb {MÌo d H$mJXr Zmdm§daMo eãX ¶m§nmgyZ dm³¶o V¶ma H$am.

añ˶mda

AmH$memV

MmbVo CS>Vmo YmdVo

CS>VmVCS>Vo

éimdê$Z

C§MC§M

Page 49: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘

साहितय पाठयपसतक मडळाचया हिभागीय भाडारामधयय हिकरीसाठी उपलबध आिय.

विरञागीय रञाडञार सपकक करमञाक : पण - २५६५९४६५, कोलिञापर- २४६८५७६, मबई (गोरगञाि) - २८७७१८४२, पनिल - २७४६२६४६५, नञावशक - २३९१५११, औरगञाबञाद - २३३२१७१, नञागपर - २५४७७१६/२५२३०७८, लञातर - २२०९३०, अमरञािती - २५३०९६५

ebalbharati

पसतक मागणीसाठी www.ebalbharati.in, www.balbharati.in सकत सथळावर भट दा.

• पञाठयपसतक मडळञाची िवशषटयपणभ पञाठयततर पकञाशन.

• नञामित लखक, किी, विचञारित यञाचयञा सञावितयञाचञा समञािश.

• शञालय सतरञािर परक िञाचनञासञाठी उपयकत.

Page 50: Xmo eãX - e-balbharaticart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/501020021.pdf · 2020. 7. 15. · Xmo eãX - e-balbharati ... Am‘ Am‘