YAP-İŞLET-DEVRET MODELİ VE HUKUKSAL ALTYAPISI

YAP-İŞLET-DEVRET MODELİ VE HUKUKSAL

ALTYAPISI Murat Yalçın Öz, Tanzer Tuğsuz, Osman

Burak Polat, Mustafa Kılıç

TANIM

Yap-işlet-devret modeli ”Bir kamu hizmeti veya bayındırlık işinin, özel teşebbüs tarafından masrafları

karşılanarak kurulmasını, belli süre işletilmek suretiyle yatırılan sermayenin amortisman ve kar

gerçekleştirildikten sonra, tesisin ve yönetimin bedelsiz olarak ilgili kamu idare veya kurumuna devir ve

teslimini sağlayan bir idari rejimdir.

Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli,

bir kamu alt yapı yatırım veya hizmetinin finansmanı özel bir şirket tarafından karşılanarak gerçekleştirilmesi

B uild

Needs

Options

Plans

O perate

T ransfer

sonra kamu tarafından belirlenen bir süre için işletilmesi

ve yine bu süre içinde ürettiği mal veya hizmeti, tarafların

karşılıklı saptadıkları bir tarife uyarınca kamu kuruluşlarına satması son olarak

sürenin sonunda işletmekte olduğu tesisleri bakımı yapılmış, eksiksiz ve işler durumda ilgili kamu kuruluşuna

devretmesidir.

TARİHSEL SÜREÇ

OSMANLI DÖNEMİNDE İMTİYAZ UYGULAMALARI VAR.

AMA BUGÜNKÜ ANLAMDA ÖZAL HÜKÜMETİ TARAFINDAN HAYATA

GEÇİRİLMİŞTİR.

YAP-İŞLET-DEVRET MODELİNİN HUKUKSAL ALTYAPISI

YİD MODELİ 04.12.1984 YILINDA ÇIKARILAN 3096 SAYLI ELEKTİRİK ÜRETİM VE DAĞITIMI İLE İLGİLİ YASA İLE RESMİYET KAZANMIŞTIR.

GERÇEK ANLAMDA İSE 1994 YILINDA ÇIKARILAN 3996 SAYILI KANUNLA İDARİ GEÇERLİLİK KAZANMIŞTIR.

3996 SAYILI KANUNUN AMAÇ İSE İLERİ TEKNOLOJİ VE YÜKSEK KAYNAK GEREKTİREN PROJELERİ VE HİZMETLERİ YERİNE GETİRMEK OLARAK TANIMLANMIŞTIR.

İLK UYGULAMALAR ENERJİ ALANINDA OLMUŞTUR. ÇEŞİTLİ İLLERDE ELEKTRİK ÜRETİMİ

İLETİMİ VE DAĞITIMI ÖZEL SEKTÖRE VERİLMİŞTİR.

YİD KAPSAMINDA 52 ADET ENERJİ SANTRALİ YAPIM SÖZLEŞMESİ İMZALANMIŞTIR.

BİR ÇOK İLDE HAVALİMANI YAPIM VE İŞLETİM SÖZLEŞMELERİ YAPILMIŞTIR.

UYGULAMA ALANLARI

SU GETİRME VE BARAJ İNŞAATLARINDA. ENERJİ ÜRETİM VE DAĞITIM ALANLARINDA. HAVALİMANI LİMAN VE SERBEST BÖLGE

YATIRIMLARINDA OTOBAN VE ŞEHİR İÇİ ULAŞIM PROJELERİNDE. TİCARET MERKEZİ YAPIM İŞLERİNDE. ÇEŞİTLİ TARİHİ ESER RESTORASYON İŞLERİNDE.

KAMU – ÖZEL SEKTÖR ORTAKLIĞIPROJE MODELİ

Kamu Fonlaması ve İşletimFonlanmış Anahtar Teslimi

Ortak Girişim (Joint Venture)Yap-Devret-İşlet (BTO)

YAP-İşlet-Devret (BOT) Yap – Sahiplen – İşlet – Devret

(BOOT) Yap-Sahiplen-Devret (BOwnT)

Yap-Sahiplen-Sat (BOS)

KAMU SEKTÖRÜ

Kamu – Özel Sektör Ortaklığı

ÖZEL SEKTÖR

ÖZELLEŞTİR

ME

NEDEN YAP-İŞLET-DEVRET

• EK FİNANSMAN İHTİYACI

• NÜFUS ARTIŞ HIZINA PARELEL ARTAN ALTYAPI GEREKSİNİMİ

• YÜKSEK TEKNOLOJİ VE VERİMLİLİK GEREKSİNİMİ

NEDEN YAP-İŞLET-DEVRET

ÜLKEMİZE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE

ÇEKME İMKANI SUNAR.

BÜTÇE DIŞI KAYNAK YARATILMASINA YARDIMCI OLUR.

YAP-İŞLET-DEVRET MODELİNİN AVANTAJLARI Yatırımlar zamanında gerçekleştirilir

Özel sektörün kamuya ait altyapı projelerine yapım ve finans anlamında katılımı sağlanır

Finans yapısı itibarı ile özel bir yapıya sahiptir

Rekabetçi bir ihale sürecine sahiptir

Yapım ve İşletim süreçleri uzman şirketlerce yürütülür

İleri teknoloji kullanılır

Projelerin gerçekleşme süreleri çok hızlıdır (“Fast Track” İnşaat Projeleri)

Özel sektör verimliliğinin kamu sektöründe de ilerlemeler sağlaması

Projenin kendi nakit akışı çerçevesinde finansörlere geri ödeme sağlanır

İNŞAAT SÜRESİ İŞLETME SÜRESİ

İNŞAAT SÜRESİ İŞLETME SÜRESİ

Saha Teslimi

İnşaatın Bitiş Tarihi

İşletmenin Bitiş Tarihi

Saha Teslimi İşletmenin Bitiş Tarihi

Gerçekleşen İnşaat Bitiş Tarihi

Uzatılmış İşletme Süresi

Gerçekleşen Zaman Akışı

Sözleşmeye Göre Zaman Akışı

FAST-TRACK İNŞAAT

PROJENİN KISA SÜREDE BİTMESİ BORÇLARIN VADESİNİN KISA TUTULMASINI SAĞLAR.

PROJELER ÖZEL SEKTÖR TARAFINDAN YAPILDIĞI İÇİN

Proje yönetiminin başarının anahtarı olduğunun yerleştirilmesi. Zamanın Para olduğu bilincinin kazanılması. İşinde uzman kadrolarla çalışılıyor olunması. Takım ruhunun ve hızlı yol proje kültürünün oluşturulması Bir tasarım ve yapım sistemi geliştirilmesi

YÜKSEK VERİM ELDE EDİLİR VE KALİTE ARTIŞI SAĞLANIR.

YAP-İŞLET-DEVRET MODELİNİN DEZAVANTAJLARI

YAP-İŞLET-DEVRET BİR İMTİYAZ MODELİDİR. DEVLETİN ASLİ GÖREVİ OLAN ALTYAPI YATIRIMLARININ KAR

AMACI GÜDEN ÖZEL ŞİRKETLERE VERİLMESİ KAMUSAL YARAR İLKESİNİN İHLALİ ANLAMINA GELMEKTEDİR.

DEVLETİN KONTROLÜNDE OLMASI GEREKEN KRİTİK YATIRIM ALANLARININ MİLLİ VASFINDAN UZAKLAŞMASI.


TİPİK BİR İNŞAAT SÖZLEŞMESİNDE

TARAFLAR

MÜŞTERİ (İŞVEREN)

MÜHENDİS

MÜTEAHHİT

Alt-Yükleniciler Tedarikçiler

Tasarımcı

Teknik Danışmanlar


YİD PROJE YAPISI

MÜŞTERİ (GARANTÖR)

FİNANSÖR

TEKNİK DANIŞMANLAR

HUKUKİ DANIŞMANLAR

PROJE ŞİRKETİ

MÜTEAHHİT

Altyükleniciler Tedarikçiler

Teknik Danışmanlar

3. Şahıs Bağımsız

Kalite Kontrol

Mimar - Tasarımcı

YİD (BOT) SÖZLEŞMESİ

MSY (EPC) SÖZLEŞMES

İ

İleri teknoloji veya yüksek finansman ihtiyacı sebebiyle yatırım programlarına alınmamış önemli altyapı projelerinin ilgili kamu

kuruluşu ve yabancı sermaye katılımı ile gerçekleştirilmesine yönelik bir modeldir

HAZIRLIKYATIRIMISLETME

DEVRETME

HAZIRLIK DÖNEMİ

a) OGŞ kuruluş sözleşmesib) Mal ve hizmet Satınalma Sözleşmesic) Uygulama Sözleşmesid) Kredi Sözleşmesie) Diğer sözleşmeler

YATIRIM DÖNEMİa) Gümrük Vergisi Muafiyeti ve Fon

Muafiyetib) Yatırım İndirimic) Katma Değer Vergisi Ertelenmesid) Makine ve Teçhizat Alımında Katma

Değer Vergisi Desteğie) Dış Kredi Teminat Mektubu

Masraflarına Katkıf) Enerji Desteğig) Arsa Sağlanmasıh) Taşınma Desteği

a) Tarifelerin Belirlenirb) Kazançların Transfer edilir

İŞLETME DÖNEMİ

a) Tamamen veya kısmen yurtdışına transfer edilebilirb) Tamamen veya kısmen ana yabancı sermayeye eklenebilirc) Tamamen veya kısmen başka bir teşebbüse yatırılabilir.

DEVRETME DÖNEMİ

a) Öngörülen sürenin sonunda devirb) Öngörülen süreden önce devirc) Kamulaştırma ve Özelleştirme yoluyla devird) Halka devir yoluyla özelleştirme

YAP-İŞLET-DEVRET PROJELERİ

İÇ HATLAR TERMİNALİ• 62.500 m² İç Hatlar Terminal Binası• 7.5 Milyon Yolcu / Yıl Kapasite

Proje Bedeli 397.000.000 USDDIŞ HATLAR TERMİNALİ• 264.000 m2 Dış Hatlar Terminal Binası• 20 Milyon Yolcu / Yıl Kapasite• Tamamlanma süresi 22 ay

İSTANBUL ATATÜRK HAVALİMANI, İÇ VE DIŞ HAT TERMİNALLERİ - TÜRKİYE

• 180,000 m² alan ve 7.076 Araç kapasiteli çok katlı otopark (Avrupa’nın en büyük kapalı otoparkı).


PROJE HIZLA TAMAMLANMIŞ VE YÜKSEK KALİTELİ BİR TASARIM HAYATA GEÇİRİLMİŞTİR.

YÜKSEK STANDARTLI BİR SİSTEM KURULMUŞ VE VERİMLİ YÖNETİM OLUŞTURULMUŞTUR.

DÜNYADA BÜYÜK PROJELERDE ROL ALINABİLMESİ İÇİN GEREKLİ DENEYİM SAĞLANMIŞTIR.

DEVLETE İŞLETME SÜRESİNİN SONUNDAN İTİBAREN 2021 YILINA KADAR 3 MİLYAR DOLARLIK KAYNAK SAĞLANMIŞTIR.

ATATÜRK HAVALİMANININ BİR ARABAĞLANTI(HUB) NOKTASI OLMASI İÇİN GEREKLİ ÇALIŞMALAR YAPILMIŞTIR.

ATATÜRK HAVALİMANI DIŞ HATLAR TERMİNALİ YİD PROJESİ


YUVACIK BARAJI YİD PROJESİ. DOĞAL GAZ ÇEVRİM SANTRALLERİ. DİĞER HAZİNE GARANTİSİNDEKİ YİD PROJLERİ.

DEVLETE ALIM ŞARTLARI GETİRDİĞİ İÇİN KAMU AÇISINDAN BÜYÜK RİSKLER İÇERMEKTEDİR.

YAP-İŞLET-DEVRET DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSULAR

PROJELERDE ALIM GARANTİSİ VERİLİRKEN KAMU YARARI İLKESİ GÖZETİLMELİ.

PROJELER GENİŞ BİR GÖRÜ İLE PLANLANMALI VE UYGUN ADAYLAR SEÇİLMELİDİR.

PROJENİN YAPIM VE İŞLETİM AŞAMLARI ÇOK DİKKATLİ DENETLENMELİ İMTİYAZ SINIRLARININ İHLALİNE GÖZ YUMULMAMALIDIR.

ULUSLARARASI PROJELERDE SİYASAL RİSKLER GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMALI VE GELECEK İYİ PLANLANMALIDIR.

SONUÇ

YİD VE ÜLKEMİZ

YİD MODELİ SERMAYE AKIŞI İÇİN YARARLI YÖNTEMDİR. KAMUNUN BORÇLARININ AZALTILMASINA YARDIMCI OLUR. ALTYAPI YATIRIMLARININ HIZLI VE VERİMLİ YAPILABİLMESİ İÇİN GEREKLİ

ORTAMI SUNAR. TÜRK ŞİRKETLERİNİN DÜNYADA İŞ YAPABİLMESİ İÇİN GEREKLİ TECRÜBENİN

KAZANILMASI SAĞLAR. MAHALLİ YATIRIMLARDA DEVLETİN PAYININ AZALMASI KAMU DENGELERİNDE

RAHATLAMA YARATMAYA YARDIMCI OLUR. İLKELİ VE DENGELİ PLANLAMA İLE KAMU YARARI GÖZETİLEBİLİR. YİD PROJELERİNİN TEŞVİKİ LİBERAL EKONOMİNİN TESİSİ AÇISINDAN

YARARLIDIR.

Documents

YAP-İŞLET-DEVRET MODELİ VE HUKUKSAL ALTYAPISI