YAPI TEKNOLOJİSİKazı İşleri

Yrd.Doç.Dr. Emrah MADENCİNecmettin Erbakan Üniversitesi

Mühendislik-Mimarlık Fakültesi

İnşaat Mühendisliği Bölümü

Temel zemini üzerinde kalan toprağın ya da zemin fazlasının kazılarak alınması işlemine kazı yada hafriyat denir.

Yapı eğimli bir arazi üzerinde inşa edilecekse önce tesviye (düzeltme) kazısı daha sonra da bodrum ve temel kazısı yapılır.

Kazı yapılan zemin cinslerinin belirlenmesi ve % cinsinden sınıflandırılması işlemine klas tespiti denir.

Eğimli arazide kademeli olarak ve çeşitli kotlarda yapılan tesviye kazılarına “terasman“ denir.

İnşaatlarda kullanılan başlıca kazı çeşitleri şunlardır.

1. Hendek Kazısı

2. Çukur Kazısı

3. Galeri Kazısı

4. Baca Kazısı

1) HENDEK KAZISI

Boyu eninden oldukça uzun dar kazılardır.

a) Sığ Hendek : Derinliği 125 cm`ye kadar olan hendek kazılarıdır.

b) Normal Hendek : Derinliği 125 – 450 cm olan hendek kazılarıdır.

c) Derin Hendek: Derinliği 450 cm`den fazla olan hendek kazılarıdır.

d) Dar Hendek : Genişliği 60 cm`den az olan hendek kazılarıdır.

2) ÇUKUR KAZISI

Boyu ve eni arasında fazla fark olmayan kazılardır.

a) Sığ Çukur : Derinliği 150 cm`den az olan çukur kazılarıdır.

b) Normal Çukur: Derinliği 150 – 450 cm arası olan çukur kazılarıdır.

c) Derin Çukur : Derinliği 450 cm`den fazla olan çukur kazılarıdır.

3) GALERİ KAZISI

Yeraltında yapılan tünel benzeri yatay kazılarıdır.

4) BACA KAZISI

Galerilere ve yer altı tesislerine ulaşmak amacıyla açılan küçük kesitli düşey kazılardır.

EL İLE YAPILAN KAZILAR

1. SERBEST KAZI

Kazı ya da temel kotunun doğal zeminle kesiştiği en alçak noktadan geçen "Sıfır Düzlemi" üstünde kalan kazılardır.

2. DERİN KAZI

A. Geniş Derin Kazı

Kürek çıkrık ve diğer el araçlarıyla aşağıdan yukarıya doğru çıkartılanzeminlerde uygulanan ve taban genişliği 1.00 m.den fazla olan kazılardır.

B. Dar Derin Kazı

Aynı araçlarla yapılan fakat taban genişliği 1.00 m.den az olan kazılardır.

2. DERİN KAZI

TAHKİMAT İŞLERİ

Kazı işi yada temel inşaatı gibi doğal zeminin altında çalışmak için,yanlardaki malzemenin kaymasını önlemek gerekir. Bu amaçla kazıyan yüzleri çeşitli şekillerde kaplanır. Bu işleme tahkimat denir.

En çok uygulanan tahkimat şekilleri şunlardır:

I. İksa

II. Palplanş

III. Batardo

I. İKSA

Yeraltı suyu bulunmayan kuru zeminlerde ya da kendini tutamayangevşek zeminlerde, kaymayı önlemek için yapılan işleme iksa denir.

İksa yapımında çeşitli boyutlarda ahşap kullanılır.

1. Kazık

2. Kalas

3. Destek Dikmesi

4. Payanda ve Yastık

5. Destek Kirişi ve Destek Gergisi

I. İKSA

İksa imalatı uygulama yerine göre 3 ‘e ayrılır.

A. Basit Kanallarda İksa

B. Dar Yapı Çukurunda İksa

C. Geniş Yapı Çukurunda İksa

I. İKSA

A) BASİT KANALLARDA İKSA

Derinliği az olan kanalizasyon ve tesisat imalatı için açılan kanallardakullanılır. Kalasların çukur yanlarına desteklerle sıkıştırılması yoluylauygulanır.

Başlıca 2 tipi vardır.

1. Seyrek kalas aralıklı basit kanal iksası

2. Sık kalas aralıklı basit kanal iksası

I. İKSA

A) BASİT KANALLARDA İKSA

1. SEYREK KALAS ARALIKLI BASİT KANAL İKSASI

Kalas aralıkları 1 – 2 m. kadardır.

I. İKSA

A) BASİT KANALLARDA İKSA

2. SIK KALAS ARALIKLI BASİT KANAL İKSASI

Kalas aralıkları 30 – 50 cm. kadardır.

I. İKSA

B) DAR YAPI ÇUKURUNDA İKSA

Sürekli temel çukurları, su kanalı, boru ve tesisat işlerinde uygulanır.

Başlıca 4 tipi vardır.

1. Yatay aralıklı iksa

2. Düşey aralıklı iksa

3. Yatay aralıksız iksa

4. Düşey aralıksız iksa

I. İKSA

B) DAR YAPI ÇUKURUNDA İKSA

1. YATAY ARALIKLI İKSA

Çukurun iki kenarına 30 cm. aralıklarla yatay kalaslar yerleştirilir. 1.00 m.aralıklarla düşey destek dikmeleri ve destek gergileri yerleştirilerek kamalarlasağlamlaştırılır.

I. İKSA

B) DAR YAPI ÇUKURUNDA İKSA

2. DÜŞEY ARALIKLI İKSA

Çukurun iki kenarına 30 cm. aralıklarla düşey kalaslar yerleştirilir. 30 – 50 cm.aralıklarla yatay destek kirişleri ve destek gergileri yerleştirilerek kamalarlasağlamlaştırılır.

I. İKSA

B) DAR YAPI ÇUKURUNDA İKSA

3. YATAY ARALIKSIZ İKSA

Daha derin ve zemini gevşek yapı çukurlarında uygulanır. Yatay kalaslar aralıksızolarak döşenir. Düşey destek dikmeleri ve destek gergileri kamalarlasağlamlaştırılır.

I. İKSA

B) DAR YAPI ÇUKURUNDA İKSA

4. DÜŞEY ARALIKSIZ İKSA

Yatay aralıksız iksadaki gibi uygulanır. Tek farkı aralıksız kalasların düşey olarakkonulmasıdır. Destek kirişleri ve destek gergileri yerleştirilerek kamalarlasağlamlaştırılır.

I. İKSA

C) GENİŞ YAPI ÇUKURUNDA İKSA

• Bodrum gibi geniş yapı çukurlarında uygulanır. Çukur kenarından 1.50-2.00 m. dışa kısa kazıklar çakılır.

• Destek dikmeleri bu kazıklara bağlanarak gerdirilir. Bunun için 5x8 -6x10 cm. enkesitli lata tahtaları, tel bulon yada çektirme gibi madeniaraçlar kullanılır.

• Dikmeler yatayla 30-60º lik açı yapan payandalarla desteklenir.Payandaların tabanına kazıklar çakılarak zeminde kaymaları önlenir.

I. İKSA

C) GENİŞ YAPI ÇUKURUNDA İKSA

I. İKSA

C) GENİŞ YAPI ÇUKURUNDA İKSA

I. İKSA

C) GENİŞ YAPI ÇUKURUNDA İKSA

I. İKSA

C) GENİŞ YAPI ÇUKURUNDA İKSA

I. İKSA

C) GENİŞ YAPI ÇUKURUNDA İKSA

I. İKSA

C) GENİŞ YAPI ÇUKURUNDA İKSA

I. İKSA

C) GENİŞ YAPI ÇUKURUNDA İKSA

I. İKSA

C) GENİŞ YAPI ÇUKURUNDA İKSA

I. İKSA

C) GENİŞ YAPI ÇUKURUNDA İKSA

I. İKSA

C) GENİŞ YAPI ÇUKURUNDA İKSA

II. PALPLANŞ

Yeraltı su seviyesi yüksek olan, çok akıcı zeminleri desteklemek için uygulanan

tahkimatlardır.

Malzemelerine göre 3 guruba ayrılırlar.

A. Ahşap Palplanş

B. Çelik Palplanş

C. Betonarme Palplanş

II. PALPLANŞ

A) AHŞAP PALPLANŞ

Aralıksız düşey iksadaki gibi uygulanır. Kalaslar perde şeklinde zemine çakılarak

takviye edilir.

II. PALPLANŞ

A) AHŞAP PALPLANŞ

Ahşap palplanşlar iki şekilde uygulanabilir.

1. Kalaslar yanyana tek sıra halinde zemine dik olarak yerleştirilir. Kalaslar

arasından sızmayı önlemek için kapak tahtaları kullanılır.

II. PALPLANŞ

A) AHŞAP PALPLANŞ

Ahşap palplanşlar iki şekilde uygulanabilir.

2. Kalaslar birbirleri üzerine bindirilerek zemine çakılır.

II. PALPLANŞ

A) AHŞAP PALPLANŞ

Ahşap palplanşların birbiri üzerine bindirilmesi

II. PALPLANŞ

A) AHŞAP PALPLANŞ

Kalaslar zemine çakılmadan önce tabanlarına metal çarıklar yerleştirilir.

II. PALPLANŞ

A) AHŞAP PALPLANŞ

Ahşap kalaslar zemine çakılırken metal başlıklar kullanılır.

II. PALPLANŞ

B) ÇELİK PALPLANŞ

• Daha büyük ve seri tahkimat gerektiren işlerde çelik palplanşlar kullanılır.

• Çabuk deforme olmadığı için farklı işlerde defalarca kullanılabilir.

• Geçmeli, çelik profil kesitli değişik form ve ölçülerde üretilir.

II. PALPLANŞ

B) ÇELİK PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

B) ÇELİK PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

B) ÇELİK PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

B) ÇELİK PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

B) ÇELİK PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

B) ÇELİK PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

B) ÇELİK PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

B) ÇELİK PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

B) ÇELİK PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

B) ÇELİK PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

B) ÇELİK PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

B) ÇELİK PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

B) ÇELİK PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

• Çok derin ve büyük tahkim işlerinde uygulanır.

• 400 dozlu betondan imal edilir.

• Palplanş kazıklarının boyutları aşağıdaki gibidir.

• Kalınlık 10-25 cm.

• Genişlik 30-60 cm.

• Boy 12.00 m.

• Kazık palplanşlar üst uçlarından çelik başlık ve alt uçlarından çelik çarıkla

takviye edilirler.

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

II. PALPLANŞ

C) BETONARME PALPLANŞ

III. BATARDO

Irmak, göl, deniz v.b. su kenarlarında yada yeraltı su seviyesinin altında kazı

yapabilmek için uygulanan tahkimat işine batardo denir.

Batardo malzemesine göre 4 guruba ayrılır.

A. Ahşap Batardo

B. Toprak Batardo

C. Çelik Batardo

D. Beton ve Betonarme Batardo

III. BATARDO

III. BATARDO

A) AHŞAP BATARDO

III. BATARDO

A) AHŞAP BATARDO

• Derinliği 2.00 m.’ye kadar olan yerlerde, ahşap batardo, derinliği 2.00 m.’yi geçen yerlerde sandık batardo

uygulanır.

• Batardonun suyla temas eden yüzeyine kil gibi su geçirmeyen malzemeler doldurulur.

1. Tek Hücreli Sandık Batardoda 1.00-2.00 m. Aralıklarla yapılan ahşap perdeler arasına kil malzeme

doldurulur.

2. Kademeli ya da Çift Hücreli Sandık Batardoda ise 1.00-2.00 m. geriye bir perde daha yapılarak

arasına moloz taş malzemedoldurulur.

III. BATARDO

B) TOPRAK BATARDO

III. BATARDO

B) TOPRAK BATARDO

Toprak batardoda, suyun önüne bir set oluşturacak şekilde kil malzemeler tabakalar halinde serilir ve

tokmakla sıkıştırılır

III. BATARDO

C) ÇELİK BATARDO

III. BATARDO

C) ÇELİK BATARDO

I ve U çelik profilli destek dikmeleriyle, takviyeli olarak inşa edilen batardolardır.

III. BATARDO

D) BETON VE BETONARME BATARDO

• Zemine kazık çakılamayan kayalık yerlerde yada imalattan sonra sabit kalması istenen batardolar için

uygulanır.

• Sade beton ya da içi donatılı beton (betonarme) malzemelerden yapılabilir.

• Batardo yüksekliği, su yüzeyinden 50 cm. yukarıya çıkacak şekilde ayarlanır.