YAŞLILARDA İSTİSMAR VE İHMAL NASIL FARKEDİLİR? … · Mental sağlık ve aile danışmanlığı hizmetleri gibi gerekli tüm danışmanlık hizmetlerinin oluşturulması, Yaşlılar

YAŞLILARDA İSTİSMAR VE İHMAL NASIL FARKEDİLİR? NASIL ÖNLENİR?

Hem. Ayşe CEK Acıbadem Kozyatağı Hastanesi

Eğitim ve Gelişim Hemşiresi Hazırlanma Tarihi: 25.11.2014

• İstismar Nedir? • Yaşlı İstismar Türleri • Kurumsal ya da Aile İçi Yaşlı İstismarı Tipleri • Yaşlı İstismarında Risk Faktörleri • Yaşlı İstismarının Belirlenmesi • İstismar ve İhmal Edilen Yaşlının Durumunu

Gösteren Bulgular • İstismar Durumunda Yapılacaklar • İstismarın Önlenmesi

SUNU PLANI

Dünya; kötülük yapanlar değil seyirci kalıp hiçbir şey yapmayanlar yüzünden tehlikeli bir yerdir.” A.Einstein

İstismar Nedir?

Bir yetişkin tarafından yaşlının o kültürde kabul edilemeyen bir davranışa maruz kalmasıdır.

Güven beklentisi olan herhangi bir ilişkide yaşlıya zarar veren veya strese sokan tek ya da tekrarlayan davranışlarda bulunulmasıdır.

Yaşlı İstismar Türleri

• Aile İçi istismar ve ihmal • Kurumsal istismar ve ihmal • Öz-ihmal ya da istismar (Pasif İhmal)

Türkiye’de her 8 yaşlıdan biri

istismar ediliyor.

Yaşlı istismarını fark eden

bildirmelidir.

Yaşlı istismarı ile ilgili yasa ve

yaptırımlar ağırdır.

Dünyanın her yerinde kadınlar

daha çok istismar ediliyor!!!

Kişiler Tarafından (Aile İçi) İstismar

• Dövülme, • İteklenme, • Bağırma, • Hakaret, • Küfür, • Bir şey fırlatılma, • Saygısızlık, • İlgi eksikliği,

• Bir şey fırlatılma, • Saygısızlık, • İlgi eksikliği, • Yalnız bırakma, • Konuşmama, • Tedavi

etmeme/ettirtmeme, • Ayrımcılık, • Dışlama, • Damgalama

Kurum Tarafından İstismar

• Yaşlının bakım aldığı kurumlarda yasal ya da anlaşmalı olarak bakım aldığı kişilerden kötü muamele görmesidir

Öz-İhmal (Pasif İhmal)

• En yaygın görülen ihmal türüdür, • Genellikle yalnız ve izole yaşayan kişilerde

görülür.

Öz-İstismar

• İleri derecede kendi kendini ihmal etme, • Hijyen kurallarının uygulanmaması, • İçe kapanma, • Her türlü yardımı reddetme ve • Stresli olayları provake etme durumu

(Diyojen sendromu)

Kurumsal ya da Aile İçi Yaşlı İstismarı Tipleri

• Fiziksel • Psikolojik/duygusal • Cinsel • Ekonomik • İhmal • Terk edilme

Yaşlı İstismarında Risk Faktörleri

İstismarda Yaşlıya Ait Risk Faktörleri

İstismar Eden Kişiye Bağlı Risk Faktörleri YAŞLIYA AİT ÖZELLİKLER

RİSK FAKTÖRLERİ

Bireysel Özellikler

Yaşlı bireyden daha genç olma Aile üyesi olma (çocuk ve eşler)

Fiziksel ve Mental Sağlık

İlaç ve alkol kullanımı veya bağımlılığı Tedavi edilmemiş psikiyatrik problemler Bunama Şiddet ve antisosyal davranış öyküsü Zayıf dürtü kontrolü

Sosyal ve İlişkisel Faktörler

Bireysel aile stresi Bakım verici stresi Yaşlı ile beraber yaşama Yaşlıya bağımlılık (ev, ulaşım veya para konusunda) Ciddi dışsal stres (İş kaybı, bireysel hastalıklar)

Ekonomik Faktörler

Maddi stres

Yaşlı İstismarının Belirlenmesi

• Hastaneye gelen her yaşlıda; ihmal, istismar ve şiddet akılda bulundurmalıdır.

Şiddet ve istismarın ayırıcı tanısında kazalar dikkate alınmalıdır.

İstismarı Düşündüren Genel Durumlar-1

• Olay ile tedavi için başvurma arasında gecikme olması

• Olay hakkındaki öyküde aile ile yaşlının ifadesi arasında tutarsızlık olması

• Yaralanma sebebinin diğer aile üyelerine yüklenmesi

• Olayın oluş nedeninin açıklanamaması ve tanık olmaması

• Tedaviye aile dışından birisinin getirmesi


• Acil servise geldikten sonra ailenin ilgisizliği, sorumluluklarını tam olarak yapmaması

• İhmalin açık delillerinin olması, yaşlının hijyeninin kötü olması

• Yaşlıda veya ailede mental problemlerin olması

• Daha önce ihmal nedeni ile rapor edilmiş olması

• Yaralanmanın özelliği ile ifade edilen öykünün tutarsızlığı


• Yaralanma ile birlikte kırık, ekimoz gibi diğer yaralanmaların varlığı

• Yaraların ifade edilen öyküden daha eski olması

• Yanığın bilateral veya simetrik olması

• Yaralanmaların vücudun korunmuş bölgelerinde lokalize olması


• Sigara yanıkları gibi temas yanıklarının olması

• Yaşlının pasif olarak ağrıya dayanma toleransının olması

• Yaraların derin dokuları kapsaması ve şekilli olması

İstismar ve İhmal Edilen Yaşlının Durumunu Gösteren Bulgular-1

Davranış

Hastanın isteksiz görünümü Bakım verici tarafından çocuk gibi davranılması

Öykü alınırken bakım vericinin ön plana geçmesi


Genel Görünüm

Endişe korku ve çekingenlik Zayıf göz Teması Konuşurken bakım veren kişiye bakma Kötü hijyen, uygunsuz ve yetersiz giyim Zayıflık ve kötü beslenme Fiziksel kusur ve sakatlık Gerekli olmasına rağmen gözlük, takma diş, işitme cihazı gibi cihazların olmaması


Derinin Durumu

Deri bütünlüğünün bozulmuş olması Morluk, çizik, çürükler, ezilme, iyileşmiş yara izleri Yatağa bağımlı olanlarda basınç yaralarının olması İp ve halat izleri Dehidratasyon, derinin turgor ve tonüsünde zayıflık.


Karın / Rektal Bölge

Gerginlik ve şişlik İç kanama Barsak peristaltizminde bozulmalar

Kas-İskelet Sistemine Ait Durumlar

Eski iyileşmiş kırık izleri Var olan kırıklar ve burkulmalar Hareket kısıtlılığı Kasılmalar


Genito Üriner, Dur

Vajinal yaralar, çürükler, enfeksiyonlar İdrar yolu enfeksiyonu

Nörolojik Durum

Konuşmada bozulma Konfüzyon


Mental Durum

Korku, anksiyete ve depresyon varlığı İntihar düşüncesi Konsantrasyon güçlüğü Hafıza kaybı


Duyu Durumu: Gözler

Şişlik Konjektival, retinal kanama Göz altında morluk Görme kaybın rağmen gözlüğün olmaması

Duyu Durumu: Kulak

İşitme kaybı İşitme kaybına rağmen işitme cihazının olmaması


Ağız Yaralanmalar/laserasyonlar Diş kayıpları/diş kırıkları Tedavi edilmemiş diş problemi

Sosyal Durum

Arkadaş veya akraba ziyaretlerinin aralıklarının çok uzun olması Eve bakım veren dışında ziyaretçi alamama

• İhmal, istismar ve şiddet bir suçtur. Yasalara göre bu suçlar adli makamlara bildirilmek zorundadır.

İstismar Durumunda Yapılacaklar-1

• Olgunun sistematik değerlendirmesi yapılır. • Gerekli görülürse bu değerlendirme yaşlının yakınları veya

bakıcısından ayrılarak, yaşlı ile baş başa kalarak yapılmalıdır • Vücudundaki travma lezyonları belirlenir ve ilk müdahale

yapılır. • Gerekli görülen laboratuvar, radyolojik tetkikler için hasta

hazırlanır. • Kolluk kuvvetlerini (polis veya jandarma) bilgilendirilir. Bu

bilgilendirme sözel veya yazılı olabilir. Hastanın veya yakınlarının gizlilik talebi bildirimi engellemez.

• Adli rapor hazırlanmalıdır. • Yapılabiliyor ise lezyonlar hastanın rızası alınarak

fotoğraflanmalıdır. • Tüm kayıtlar eksiksiz olarak tutulmalıdır. • Gerek görülürse Alo 183 sosyal hizmet danışma

hattını aranarak vaka bildirebilir veya il/ilçe sosyal hizmetler müdürlüklerine başvurulur/başvurulması sağlanır.

• Konsültasyon amacıyla sevk edilebilir. • Sevk düşünülüyor ise tıbbi endikasyon yanı sıra sosyal

endikasyon da göz önünde bulundurulmalıdır

İstismar Durumunda Yapılacaklar-2

İstismarın Önlenmesi

Evde yalnız kalmaması, Geçmişinde şiddet veya madde kullanım öyküsü olmayan birisi ile yaşaması,

Koruyucu hizmetler sunan ajanslar, kurumlar, güvenlik birimleri veya güvenebileceği birinin (doktoru, arkadaşı vb.) telefon numarasını sürekli yanında bulundurması.

Genel Önlemler

İlerde yetersizlik yaşayabileceği durumlarda yasal açıdan koruyacak birilerini, örneğin kendisini temsil edecek bir avukat veya yasal güçten destek ve öneriler alması,

Yasal ve sosyal anlamdaki görüşmelerini periyodik olarak devam ettirmesi,

Banka hesaplarını veya sosyal güvenlik evraklarını kontrol ederek düzenlemeler yapması,

Yanında güvenebileceği biri olmadan ve incelemeden herhangi bir doküman veya evrak imzalamaması, evden yalnız ayrılmaması.

Yasal Önlemler

ilişkilerini sürdürmesi ve arkadaş çevresini geliştirmesi,

Ayrılmış olsa bile eski arkadaş ve komşuları ile ilişkilerini sürdürmesi, ev dışında arkadaşlık ilişkilerini artırması,

Arkadaşlarının kendi evinde ziyaret etmelerini istemesi,

Sosyal ve toplumsal aktivitelere, gönüllü programlara katılması.

Sosyal Önlemler

Yaşlı komşuları ve arkadaşları ile yakın ilişkiler kurması, Uzun dönem evde bakımı sağlamada ailesinin gücünü ve becerisini incelemesi, Alternatif bakım kaynaklarını keşfetmesi, Potansiyel yeteneklerini önceden belirlemesi ve yaşlının isteğine dayalı tartışma yapmayı planlaması,

Ailenin Alabileceği Önlemler-1

Ekonomik boyutunu ve sorumlulukları üstlenmek ve talepleri karşılamak için yeterli olmadığı halde evde kişisel bakımı tercih etmemesi, Sınırlılıklarını ve olumlu yönlerini göz ardı etmemesi, Yaşlı bireyin bağımsızlığına engel olmaması ya da gerekli olmadıkça özeline girmemesi.

Ailenin Alabileceği Önlemler-2

Bakımı üstlenen ailelere doğrudan maddi yardımın sürdürülmesi Yaşlıya hizmet programlarını daha kapsamlı gerçekleştirecek başka toplum kurumlarının araştırılması, Bakımı üstlenen ailelere yardım etmeleri için hem kamu hem de özel girişimcilerin cesaretlendirilmesi, Bakımı vermede mevcut destek servisleri ve mesleklerin ilanlarının verilmesi,

Toplumsal Önlemler-1

Yaşlı bakım destek personeli eğitimi sertifika programlarının arttırılması ve bakanlık denetiminde sürdürülmesi.

Vaka yönetimi ve hizmet sunumu ile ilgili kamu çalışanlarına temel eğitim verilmesi,

Güvenlikten sorumlu kişilere, hizmet çalışanlarına, kapıcılara, topluma eğitimler sağlanması,

İlköğretimden başlamak üzere tüm eğitim programları için yaşlı istismarına yönelik konuların derslerde yer alması,


Basın ve yayın organlarınca yaşlı istismarını önlemeye yönelik bilgilendirmelere yer verilmesi ve toplumsal duyarlılık ve farkındalığın arttırılması, Yasal açıdan suç unsuru olan istismar, kötü davranma ve ihmalin tüm biçimlerinin bilinmesi, tanınması ve bilgilendirilmesi, Yaşlı istismarının bildirimin yapılabilineceği bir telefon hattının oluşturulması, bölgesel disiplinler ararsı ekipler ve güç birliği oluşturulması,


Mental sağlık ve aile danışmanlığı hizmetleri gibi gerekli tüm danışmanlık hizmetlerinin oluşturulması, Yaşlılar için gelir, sosyal ve sağlık hizmetlerinin sağlanması ve sürdürülmesi, Alkol ve madde kullanımını tedavi etme programlarının oluşturulması, Yaşlı haklarını arttırma ve bütün yaşlılara hak arama ve kendini savunma eğitiminin verilmesi, Yaşlanmanın pozitifliği ve üretkenliği ile ilgili bilinçlilik oluşturulması ve eğitimlerin yapılması.


Her şeyden Önce Sevgi ve

Biraz Duyarlılık

15 Haziran "Dünya Yaşlı Suistimali Farkındalık Günü"

TEŞEKKÜR EDERİM.

1. Akdemir N, Görgülü Ü, Çınar Fİ. Yaşlı istismarı ve ihmali. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi 2008; 68–75.

2. Aksoy E, Çetin G, İnanıcı MA, Polat O, Sözen MŞ, Yavuz F. Aile İçi Şiddet. Adli Tıp Ders Notları, http://www.ttb.org.tr/eweb/adli/6.html, Erişim Tarihi: 24 Kasım 2014.

3. Artan T. Yaşlılık ve Sosyal Hizmet. www.spf.boun.edu.tr/docs/5-TanerArtan.ppt, Erişim Tarihi: 24 Kasım 2014.

4. Aslan D. Yaşlı İhmali ve İstismarı Önemli Sorunlardır, Önlenmelidir. www.turkgeriatri.org/pdf/YasliIhmal_istismar15.9.2014..pdf, Erişim Tarihi: 24 Kasım 2014.

5. Durusu M, Plan E, Tuncer KS. Psikososyal Bozukluklar ve İstismar. www.jcam.com.tr/files/KATD-1797.pdf , Erişim Tarihi: 24 Kasım 2014.

6. Fadıloğlu Ç, Şenuzun Aykar F. Yaşlıda istismar ve ihmale yaklaşım. Ege Tıp Dergisi / Ege Journal of Medicine 2012; 51 (Ek Sayı / Supplement): 69-77.

7. Günalp M. Yaşlı Ayrımcılığı-Yaşlı İstismarı. II. Ulusal ATAH (Acil Tıp Aile Hekimliği) Kongresi, 7-10 Nisan 2011, Ankara, http://www.sunummerkezi.org/?s=573B285626385E2C3C, Erişim Tarihi: 24 Kasım 2014.

8. Kalınkara V. Bölüm V, Yaşlı İstismarı ve İhmali. İçinde: Temel Gerontoloji: Yaşlılık Bilimi, Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti. Ankara, 1. Basım, Ekim 2011, s.135-155.

9. Kıssal A, Beşer A. Yaşlı istismar ve ihmalinin değerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin 2009; 8 (4): 357-364.

10. Koştu N. Yaşlı istismarı ve ihmalinin önlenmesinde halk sağlığı hemşiresinin rolü. http://www.dezavantaj.org/index.php/aratirmalar/9-yal/291-yal-stismar-ve-hmalinin-oenlenmesinde-halk-sal-hemiresinin-rolue- , Erişim Tarihi: 24 Kasım 2014. Uysal OA. Dünyada yaygın bir sorun: Yaşlı istismarı ve ihmali. Aile ve Toplum Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi 2002; 2 (5): 2002.

11. Yaşlılık Döneminde İhtal, İstismar ve Şiddet. Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Hekimler İçin Yaşlı Sağlığı Tanı ve Tedavi Rehberi 2010; s. 437-441. http://ailehekimligi.gov.tr/aile-hekimliginin-tanm/340-birinci-basamak-salk-hizmetlerinde-calan-hekimler-cin-yal-sal-tan-ve-tedavi-rehberi-2010.html, Erişim Tarihi: 27 Kasım 2014.

Kaynaklar

http://www.ttb.org.tr/eweb/adli/6.html

http://www.spf.boun.edu.tr/docs/5-TanerArtan.ppt

http://www.turkgeriatri.org/pdf/YasliIhmal_istismar15.9.2014..pdf

http://www.sunummerkezi.org/?s=573B285626385E2C3C

http://www.dezavantaj.org/index.php/aratirmalar/9-yal/291-yal-stismar-ve-hmalinin-oenlenmesinde-halk-sal-hemiresinin-rolue-

http://www.dezavantaj.org/index.php/aratirmalar/9-yal/291-yal-stismar-ve-hmalinin-oenlenmesinde-halk-sal-hemiresinin-rolue-

http://ailehekimligi.gov.tr/aile-hekimliginin-tanm/340-birinci-basamak-salk-hizmetlerinde-calan-hekimler-cin-yal-sal-tan-ve-tedavi-rehberi-2010.html

http://ailehekimligi.gov.tr/aile-hekimliginin-tanm/340-birinci-basamak-salk-hizmetlerinde-calan-hekimler-cin-yal-sal-tan-ve-tedavi-rehberi-2010.html

Documents

YAŞLILARDA İSTİSMAR VE İHMAL NASIL FARKEDİLİR? … · Mental sağlık ve aile danışmanlığı hizmetleri gibi gerekli tüm danışmanlık hizmetlerinin oluşturulması, Yaşlılar