yat turızmın cgrp ıncelenmesi.pdf

T.C. ANKARA NVERSTES

CORAFYA (BEER VE KTSAD) ANABLMDALI

YKSEK LSANS TEZ

TRKYEDE YAT TURZMNN CORAFYA

AISINDAN RDELENMES

HAZIRLAYAN CEYDA (TEKNCE) ERCANK

ANKARA 2003



YKSEK LSANS TEZ


AISINDAN RDELENMES

HAZIRLAYAN CEYDA (TEKNCE) ERCANK

TEZ DANIMANI

YRD. DO. DR. MEHMET SOMUNCU

ANKARA 2003




AISINDAN RDELENMES

Yksek Lisans Tezi

Tez Danman:

Tez Jrisi yeleri

Ad ve Soyad mzas

........................................................... ............................

........................................................... ............................

........................................................... ............................

............................................................ ............................

............................................................ .............................

............................................................ ..............................

Tez Snav Tarihi .........................................

NSZ

Trkiyede Yat Turizminin Corafya Asndan rdelenmesi balkl

yksek lisans tezi, 1999-2003 tarihleri arasnda hazrlanmtr.

1983 ylndan itibaren hzl saylabilecek bir gelime gsteren lkemiz yat

turizmi ekonomimizin gelimesi asndan nemli bir aratr. Trkiyedeki yat

turizmi, dier Akdeniz lkelerinde yaplan yat turizmine gre henz balang

aamasndadr. taraf denizlerle evrili olan Trkiye, sadece yat turizmi iin

deil tm turizm eitleri iin potansiyeli yksek bir lkedir.

Yksek Lisans tezi almalarm boyunca desteini, yardmn ve

fikirlerini benimle paylaan ve almalarmda rehberlik eden tez danmanm

Yrd. Do. Dr. Mehmet SOMUNCUya, desteklerini esirgemeyen Beeri ve

ktisadi Corafya Anabilimdal Bakan Prof. Dr. Hamdi KARAya ve dier

blm hocalarma teekkrlerimi sunarm.

Ceyda (TEKNCE) ERCANK

2003, ANKARA

NDEKLER

SAYFA NO.

NSZ I

NDEKLER II

HARTALAR LSTES IX

EKLLER LSTES XI

TABLOLAR LSTES XII

FOTORAFLAR LSTES XIV

EKLER LSTES XV

I. BLM

I-GR 1

A-) ARATIRMA ALANININ YER VE SINIRLARI 1

B-) ARATIRMANIN AMACI VE YNTEM 1

II- KURAMSAL TEMELLER:

A-) TURZMN TANIMI 3

B-) TURZM ETLER 4

C-) YAT TURZM 7

1- Dnyada Yat Turizmi ve Tarihesi 7

2- Yat Turizminin nemi 11

3- Yat Turizmi le lgili Genel Kavramlar 13

4- Yat Limanlarnda Verilen Hizmetler ve

letmenin Yaps 24

5- Yat Limanlarnn Ynetimi 28

6- Yat Turizminin Turizm Sektrne Katklar 29

II. BLM

DNYADA YAT TURZM

I-AKDENZ ANAINDAK BAZI LKELERDE YAT TURZM 42

A-)MARNALARDA VERLEN HZMETLER 42

1-Fransa 42

2-spanya 43

3-talya 44

4-Yugoslavya, Hrvatistan, Bosna-Hersek 45

5-Yunanistan 46

6-Cebelitark 48

7-Tunus 48

8-Malta 49

9-Kbrs (KKTC ve GKRY) 50

10-Fas 50

11-Cezayir 50

12-Libya 51

13-Msr 51

14-srail 51

15-Dier Akdeniz lkeleri 52

B- DNYADA YAT TURZM LE LGL MEVZUAT VE

FORMALTELER 53

1-Fransa 53

2-spanya 55

3-talya 57

4-Yugoslavya 58

5-Yunanistan 59

6-Cebelitark 60

7-Tunus 60

8-Malta 60

II-AKDENZ KIYILARI DIINDA BAZI LKELERDE

YAT TURZM 61

A-KANADA 61

B-BAHAMA ADALARI 62

C-YEN ZELANDA 63

III. BLM

TRKYEDE YAT TURZM

I-TRKYEDE YAT TURZMNN GELM 65

II-TRKYEDE YAT TURZMN ETKLEYEN CORAF

FAKTRLER 72

A-CORAF KONUM 73

B-KLM 76

C-KIYI JEOMORFOLOJS 90

D-DOAL VE KLTREL EKCLKLER 104

III- TRKYEDE YAT TURZMNN DURUMU 107

A- TRKYEDE YAT LETMELER 108

1-Yat Yatrm Belgeli letmeler 108

2-Yat letmesi Belgeli Yerli letmeler 108

3-Yat letmesi Belgeli Yabanc letmeler 110

B- TRKYEDE YAT LMANLARI 114

1-Mevcut Yat Limanlar 115

2-hale Aamasnda Bulunan Yat Limanlar 119

3-naat Devam Eden Yat Limanlar 120

4-Yap-let-Devret Modeli le Gerekletirilmesi

Sz Konusu Olan Yat Limanlar 120

C- TRKYE KIYILARINDAK BARINAK VE BARINMA

YERLER 124

D- TRKYEDE YAT EKEK YERLER 126

E- TRKYEDE MARNA YATIRIMLARI N

NCELKL BLGELER 127

F- YAT TURZM AMACIYLA TRKYE LMANLARINA GELEN

YATLAR LE LGL STATSTKLER 128

G- TRKYEDE YAT GZERGHLARI 140

1-1982 Ylnda Yaplan almada Belirlenen

Yat Gzergahlar 140

2-1990 Ylnda Yaplan almada Belirlenen

Yat Gzergahlar 147

H-TRKYEDE YAT TURZM LE

LGL KURULULAR 148

I- TRKYEDE YAT TURZM LGL MEVZUAT 150

1-Turizmi Tevik Kanunu 152

2-Yat Turizmi Ynetmelii 153

3-Dier Mevzuatlar 155

- TRKYEDE YATILARA UYGULANAN

FORMALTELER 156

1-Yatlarn Giri ve k lemleri 156

2-Yat Kayt Belgesi 157

3-Yatlarn Giri-k lemleri iin Urayacaklar

Otoriteler 158

4-Yabanc Yatlarn Otolarna likin

Uygulamalar 159

5-Otonun Sundurmaya Brakma lemleri .. 159

6-Otonun Sundurmadan Geri Alnma lemleri 160

7-Yabanc Bayrakl Yatlarn Trkiyede

Braklmalar Halinde Yaplacak lemler 160

8-Yabanc Yatlarn Trkiyede kametleri 162

9-Yat ve Yatlardan Alnan cretler 159

10-Dier nemli Konular 164

J- TRKYEDE YAT NAATI 165

IV- TRKYEDE YAT TURZMNN TEMEL SORUNLARI VE

ZM NERLER

A-YAT TURZMNN SORUNLARI 168

1- Yat Limanlar ve Fiziksel Planlama Sorunlar 169

2- Yat letmecilii Sorunlar 171

3- Mevzuat Sorunlar 174

4- dare Sorunlar 177

5- Tantm ve Pazarlama Sorunlar 178

6-Tevik Sorunlar 181

7- Ulam Sorular 182

8- Haberleme Sorunlar 184

9- Eitim Sorunlar 185

10- evre Sorunlar veYat Turizminin evre le Olan

likileri 186

11- Dier Sorunlar 196

B-ZM NERLER

1- Yat Liman ve Fiziksel Planlama nerileri 200

2- Yat letmecilii nerileri 202

3- Mevzuat le lgili neriler 204

4- dare le lgili neriler 206

5- Tantm ve Pazarlama nerileri 207

6- Tevik nerileri 208

7- Ulam nerileri 209

8- Haberleme nerileri 209

9- Eitim Konusundaki neriler 210

10- evre ile lgili neriler 210

11- Dier neriler 211

SONU 218

ZET 223

ABSTRACT 225 KAYNAKA 227

FOTORAFLAR 231 EKLER 236

HARTALAR LSTES

HARTA-1 TRKYE KIYILARINDA BAZI MERKEZLERN KLM

DYAGRAMI

HARTA-2 TRKYE KIYILARINDA BAZI MERKEZLERDE AYLIK

ORTALAMA DENZ SUYU SICAKLII


ORATLAMA BAIL NEM ORANI


ORTALAMA AIK GNLER SAYISI


ORTALAMA KAPALI GNLER SAYISI


ORTALAMA BULUTLU GNLER SAYISI


ORTALAMA SSL GNLER SAYISI

HARTA-8 TRKYE KIYILARINDA BAZI MERKEZLERDE HAKM

RZGAR YN

HARTA-9 TRKYE KIYILARININ JEOLOJK VE JEOMORFOLOJK

ZELLKLER

HARTA-10 TRKYEDE YAT LMANLARI, EKEK YERLER VE YAT

YANAMA YERLER

HARTA-11 TRKYEDE MARNA YATIRIMLARI N NCELKL

BLGELER

HARTA-12 TRKYE LMANLARINA GELEN (TC.+Z.) YATLARIN

LMANLARA GRE DAILII

HARTA-13 TRKYE LMANLARINA GELEN SARI BAYRAKLI

(TC.+Z.) YATLAR

HARTA-14 TRKYE LMANLARINDAN TRANSTLOG ALAN

(TC.+Z.) YATLAR

HARTA-15 TRKYE LMANLARINA GELEN SARI BAYRAKLI ZEL

YATLARIN TAIDII YOLCU VE MR. SAYILARI

HARTA-16 TRKYE LMANLARINA GELEN SARI BAYRAKLI TCAR


HARTA-17 TRKYE LMANLARINDAN TRANSTLOG ALAN ZEL


HARTA-18 TRKYE LMANLARINDAN TRANSTLOG ALAN TCAR


HARTA-19 TRKYE LMANLARINA GELEN SARI BAYRAKLI

(TC.+Z.) YATLARIN KALI SRELERNE GRE

DAILIMI

HARTA-20 TRKYE LMANLARINDAN TRANSTLOG ALAN

(TC.+Z.) YATLARIN KALI SRELERNE GRE

DAILIMI

EKLLER LSTES

SAYFA NO

EKL-1 TRKYE LMANLARINA GELEN SARI

BAYRAKLI (TC.+ZEL) YAT SAYILARININ YILLARA

GRE DURUMU 129

EKL-2 LKEMZ LMANLARINA GELEN SARI

BAYRAKLI (TC.+ZEL) YATLARLA GELEN YOLCU VE

MRETTEBATIN YILLARA GRE DURUMU 130

EKL-3 TRKYE LMANLARINA GELEN SARI

BAYRAKLI (TC.+ZEL) YATLARIN BANDIRALARINA

GRE DURUMU (2000) 131

EKL-4 LKEMZ LMANLARINA SARI BAYRAKLI

YATLARLA GELEN YOLCU VE MRETTEBATIN

MLLYETLERNE GRE DURUMU (2000) 132

TABLOLAR LSTES

SAYFA NO

TABLO-1 YAT TURZMNN YARATTII GELR ETLER 33

TABLO-2 STHDAM GC YKSEK SEKTRLER 39

TABLO-3 YAT TURZMNN YARATTII STHDAM

ETLEMES 40

TABLO-4 TURZM BAKANLIINDAN BELGEL 109

YAT YATIRIM LETMELERN YAT- YATAK SAYISI

TABLO-5 BELGEL YAT LETMELERNN KMLATF

OLARAK YAT VE YATAK SAYILARI 111

TABLO-6 TURZM BAKANLIINDAN BELGEL

YAT LMANLARI 123

TABLO-7 TRKYE LMANLARINA GELEN SARI

BAYRAKLI (TC.+Z.) YATLARIN BANDIRALARINA

VE AYLARINA GRE DAILIMI 135

TABLO-8 ANTALYA L LMANLARINDA KILAYAN

YATLARIN CNSLERNE VE BANDIRALARINA

GRE DAILIMI 137

TABLO-9 MULA L LMANLARINDA KILAYAN

YATLARIN CNSLERNE VE BANDIRALARINA

GRE DAILIMI 138

TABLO-10 DER LMANLARDA KILAYAN YATLARIN

CNSLERNE VE BANDIRALARINA

GRE DAILIMI 139

TABLO-11 TCAR YATLAR, TRKYE'YE GELMEK

N BLGNN EDNLD KAYNAKLAR 179

TABLO-12 TRKYE'YE GELMEK N BLGNN 180

EDNLD KAYNAKLAR (ZEL YATLAR)

TABLO-13 TRKYE'DEK HAVALMANLARININ DURUMU 183

FOTORAFLAR LSTES

FOTO-1 SETUR ANTALYA

FOTO-2 KUADASI MARINA

FOTO-3 SETUR AYVALIK

FOTO-4 EME MARNA

FOTO-5 SETUR FNKE MARNA

FOTO-6 SETUR KALAMI MARNA

FOTO-7 SETUR KUADASI MARNA

FOTO-8 SETUR GKOVA KARACAST MARNA

FOTO-9 PORT GCEK MARNA

FOTO-10 MARMARS MARTI MARNA

FOTO-11 MARMARS YAT MARN

EKLER LSTES

EK-1 FRANSA MARNALARI

EK-2 SPANYA MARNALARI

EK-3 TALYA MARNALARI

EK-4 YEN YUGOSLAVYA MARNALARI

EK-5 DER AKDENZ LKELERDEK MARNALAR

EK-6 6 KASIM 2001 TARHL GMRK GENEL TEBL

HKMLERNN UYGULAMADA GETRD DEKLKLER

EK-7 TURZM TEVK KANUNU

EK-8 YAT TURZM YNETMEL

EK-9 TRANSTLOG (YAT KAYIT BELGES)

EK-10 MARNALARDA APA SMGES VERLMESNE ESAS

KRTERLER

EK-11 TRKYEDEK MARNALARIN ZELLKLER

EK-12 MAV YOLCULUKTA 3 AYRI PROGRAM

EK-13 MARNALAR VE YAT YANAMA YERLER, ARASINDAK

UZAKLIK

I. BLM

I-GR

A-ARATIRMA ALANININ YER VE SINIRLARI

Aratrma alan Trkiyenin kylar olup, bu kylardaki yat turizmi

incelenecektir. Trkiye; matematik konum olarak, 26 45 Dou meridyenleri ile 36

- 42 Kuzey paralelleri arasnda yer alan bir Orta Kuak lkesidir. Trkiye arazisinin

en bat u noktas (25 40) Gkeadadaki nceburun (eski ad Avlaka Burnu), en

dou u noktas (44 48) Dil yresi, en gney u noktas (35 51) Hatay ili snrlar

iindeki Topraktutan Ky (eski ad Beysun Ky) ve en kuzeydeki u noktas ise

(42 06) Sinoptaki nceburundur.

Trkiyede Yat Turizmi adn tayan bu tezde, inceleme alan esas olarak

Trkiyenin kylar olan Karadeniz kylar, Marmara Denizi kylar, Ege Denizi

kylar ve Akdeniz kylar ve bu kylardaki yat limanlar ile evredeki doal-

kltrel deerlerdir. Ayrca ky yerlemelerinin etkilendii, kynn yaknndaki

yerlemelerin zelliklerinden bazlar da incelenmitir.

B- ARATIRMANIN AMACI VE YNTEM

Trkiye, yat turizmiyle birlikte dier turizm ekillerinde olduka iddiala olabilecek

bir potansiyele sahiptir. epeevre denizlerle kualtlm, yerekillerinin eitlilii

sayesinde ayn anda deiik iklimlerin yaanabilecei, esiz doal gzelliklere sahip,

konumu gerei binlerce yldr deiik medeniyetlere ev sahiplii yapm ve bunun

doal bir sonucu olarak da zengin klterel deerlere sahip olan bir lkedir.

Son yllarda, lkemizde hzl bir gelime gsteren ve deniz turizminin nemli

bir blmn oluturan yat turizmi lkemizde potansiyel alan fazla olmasna ramen

gerektii ekilde gelime gsterememi ve dnyada bu konuda nde gelen lkeler

dzeyine eriememitir. Bu dzeye eriememekle beraber, hzl bir geliim yaanm

ancak planl olmad iin de bu turizm eidinde alt yap ve st yap eksiklikleri

bulunmaktadr.

Trkiyede yat turizmi baka disiplinlerce incelenmi ancak corafya

disipilinince yksek lisans baznda daha nce incelenmemitir. Aratrmann amac,

Trkiyenin doal kaynaklarn ve yat turizmiyle ilikisini, Trkiye kylarnn yat

turizmine uygunluk derecesini bilimsel veriler kullanarak ortaya koymak ve bu

sonular ile lkemizde yat turizminin gelitirilip en iyi dzeye ulatrlmas iin

corafyac gzyle nerilerde bulunmaktr.

Tez almas srasnda corafya yntemleri uygulanmtr. Tez

konusu tam olarak belirlenmeden nce n aratrma niteliinde gerekli incelemeler

yaplmtr. alma konusu ve alan yeterli lde incelenmi, gerekli fotograflar

ekilmitir. Daha sonra aratrma alan ile ilgili literatr taranm, Turizm

Bakanlnn yaynlam olduu yllk ve istatistikler incelenmi ve yine Turizm

Bakanl bnyesindeki konuyla ilgili uzman kiilerle grlp, szl ve yazl bilgi

alnmtr. Aratrma alan ile ilgili haritalar elde edilmi ve bunlarn yardm ile

taslak haritalar izilmitir. Tm bu almalarnn sonunda nceden salanan ve arazi

almas ile toplanan bilgilerin sentezi yaplm, elde edilen bilgilerin nda tez

plan hazrlanm ve bu plan dorultusunda tez yazlmaya balanmtr. Sonu ve

neriler ksm hazrlanarak aratrma tamamlanmtr.

II KURAMSAL TEMELLER:

A- TURZMN TANIMI

Turizm en basit anlamyla Dinlenmek ve tatil geirmek amacyla yolculua

kmaktr. Dinlenmek ve tatil geirmek dndaki amalarla yaplan seyahatlerin

de turizmin kapsam iinde kalmas daha karmak tanmlara da gtrmtr:

Yabanc geici ya da srekli olarak i tutma ve para kazanma amacna bal

olmayan konaklama ve yolculuklarndan doan ilikiler btndr (Hunziker ve

Krapf, 1942 ya atfen, zg,1998) eklindeki tanm bunlardan birisidir.

Turizm olaynn meydana gelebilmesi iin;

(a) seyahatin devaml oturulan, allan ve gnlk ihtiyalarn saland

yerler dna yaplmas

(b) konaklama srasnda genellikle turizm iletmelerinin rettii mal ve

hizmetlerin talep edilmesi

(c) konaklamann geici olmas gerekir.

Gerek turist tanm ( kimlerin turist saylaca ) gerekse konaklama sresinin

( ne kadar kalnabilecei ) tanm farkllklar gsterir. Kimlerin turist

saylabileceiyle ilgili tanmlama ilk kez 1937de Birlemi Milletler

tarafndan 24 saat ve daha fazla bir sre kalmak zere oturduu lkeden

baka bir lkeye seyahat eden herhangi bir kii olarak benimsenmiti.

Turizm tanmnn bir lkeden baka bir lkeye geenleri, yani d

seyahatleri esas almas turizmin hacminin hesaplanmasnda srekli olarak

baz sorunlar yaratmtr. Bu nedenle, lke ii seyahat yapanlarn da turizm

olayna katldklar ve turist olarak nitelenebilecekleri de tartlmtr.

Gerekten de, Dnya Turizm rgt 1981de turizmin yukarda sralanan

amalarna uygun olarak, en az 24 saat kalmak fakat 1 yldan fazla olmamak

zere bulunduu yerden bir baka yere gidenlerin turist, 24 saatin altnda

kalacak olanlarn da ziyareti olarak tanmlanmasn benimsemiti. Baz

lkeler ise i seyahatlerde, bu tr seyahati turizm olarak kabul etmekle

birlikte, deiik tanmlar kullanmaktadrlar. rnein, Amerika Birleik

Devletlerinde turizmle ilgili komisyon tatil amacyla evinden 80 kmden

uzaa gidenleri turist olarak nitelerken, A.B.D Saym Brosu, en az 160 km

uzaa seyahat edenleri ziyareti olarak nitelemekteydi. Ancak, turist ve

ziyareti terimlerinin birbiri karl olarak kullanld da aka

anlalmaktadr. Kanadada da deiik eyaletlerde, A.B.D.dekine benzer

tanmlamalara gidilmitir (S.J.L. Smith, 1996ya atfen, ZG,1998).

Aslnda i turizm, turizm faaliyetlerinin temel ta olma zelliini

srdrmekte ve dnyada veri elde etme olana kstlysa da toplam turist

hacminin %90nn i turizm hareketinden doduu da hesaplanmaktadr

(zg,1998).

B- TURZM ETLER:

Turizm ok sayda birbirinden farkl seyahat ekillerini iine alr. Turizmin

ekli turistler tarafndan yaanan deneyimlere katkda bulunur ve ev sahibi

toplumla bunlarn ortamlar zerindeki etkileri belirler. Turizm eitleri ve

ekilleri zerine ounluka benimsenen hi bir snflandrma olmamakla

beraber, birok yazar eitli turizm tipolojileri iin nerilerde bulunmulardr.

rnein Wahab (Wahab, 1975e atfen, Nazmiye zg, 1998) aadaki

deikenleri kullanarak baz turizm ekillerini sralamtr:

(a) Cinsiyete gre- turizmin erkekler ve kadnlar tarafndan tercih edilen

ekilleri.

(b) Ulam aracnan gre - kara, deniz ya da havayoluyla turizm

(c) Corafi konuma gre - uluslararas ve i turizm

(d) Fiyat ve toplumsal snfa gre - lks ve orta snf iin

(e) Yaa gre - genlik ve yetikin turizmi.

Bu deikenlere gre, Wahab, rekreasyonel seyahat, kltrel turizm, salk

turizmi, spor turizmi ve konferans turizmi olarak beli bir ayrma gitmektedir.

Gezinin amacna gre yaplann bu snflandrmann ilk ikisi L. Smithin (Smith,

1989a atfen, zg, 1998) yapt snflandrmada kullanlmakta ve buna

tarihsel turizm, etnik turizm ve evre turizmi de eklenmektedir. Her iki

snflandrma da turistlerin belirli nedenlerle, dar bir erevede seyahat ettikleri

varsaymna dayanmaktadr. Aslnda turistler genelde birden ok nedenle

seyahata karlar; fakat bunlar birbirinden tam olarak ayrt edip bir snflandrma

yapmak hemen hemen olanakszdr. Mevcut snflandrmalar ancak bir fikir

verme amacna yneliktir.

Cohen ise (Cohen, 1972ye atfen, zg, 1998) turizm endstrisine katlm

dzeyi ve ev sahibi toplumla ilikileri asndan turist tiplerini alarak bir ayrma

gitmektedir. Cohenin tipolojisi bireysel gdleri nemli kabul etmekte ve turist

deneyimleri ve turistlerin roln drt grup altnda toplamaktadr.

(1)Ayr (Drifter): Kendi gezilerini kendileri planlayan, turizm ekicilikleriyle

temastan kanan ve ev sahibi toplumun yeleriyle birlikte yaayan turistlerdir.

Ev sahibi kltrle hemen hemen tmyle btnleirler; onlarla yemei, barna

ve alkanlklar paylarlar.

(2) Aratrc (Explorer): Genellikle kendi gezilerini kendileri planlarlar ve

popler turizm ekiciliklerinden olabildiince kanrlar. Ev sahibi toplumla

kaynama arzusuna ramen, hl kendi lkesindeki ortamnn kendi etrafnda

yaratt evresel kpk ya da fanus iinde kalma durumundadr; bu nedenle

turist rahat konaklama tesislerini kullanr; kendi normal hayat tarznn temel

zelliklerini srdrr. Ve ev sahibi toplumla tam olarak btnleemez.

(3) Bireysel kitle turisti: Seyahat acentesinin salad birok hizmeti

kullanr; fakat tur plan tmyle onlar tarafndan hazrlanmamtr. Turist

gidilecek yerler ve zaman zerinde sz sahibidir. Gerekli byk rezervasyonlarn

ise tm seyahat acentas tarafndan ayarlanmtr. Bu tr turist de kendi kpk

ya da fanusu iinde kalr ve ev sahibi toplumla ok az kaynar.

(4) Organize kitle turisti: En az macerac olan turist tipidir. Seyahat acentas

tm tur programn bir paket halinde hazrlar; yolculuk gzergahn, nerelerde

durulacan ve konaklanacan planlar ve rehber salad gibi, tm ana kararlar

da acente tarafndan alnr. Bu tr turistler ev sahibi toplumlar tamamen ayr

kalrlar.

Turizm ekilleri kullanlan kaynaklara gre ayrldnda;

1-Deniz turizmi

a- Ky turizmi

b- Yat turizmi

2- Gl turizmi

3- Akarsu turizmi

4- Kaplca turizmi

5- Maara turizmi

6- Da turizmi

a- K turizmi

b- Alpinizm

c- Yayla turizmi

7- Kltr turizmi eklinde snflandrmak mmkndr. (zg,1998)

C- YAT TURZM

1- Dnyada Yat Turizmi ve Tarihesi

lk yelkenli tekne M.. 4000li yllarda Nil nehrinde, Firevunlarn zevk

amal gezintilerinde kullanlmtr. Benzer olarak Vikingler de zel teknelerini ayn

amala kullanmlardr. M.. 100 ylnda teknelerde gvertenin n tarafnda ikinci

diree rastlanlmtr. M.S. 1400 ylnda ise direkli yelkenli tekneler grlmeye

balanm, 10. yzylda Flemenkler (Hollandallar) kk ve hzl teknelerini kaak

ve korsanlar yakalamakta kullanmlar ve bunlara avc anlamna gelen jaght

ismini vermilerdir. Daha sonra Amsterdam zenginleri byk yk gemilerini

karlamaya gnderdikleri bu tekneleri jaghtschippen avc gemisi olarak

adlanmlardr. 1660 ylnda Flemenk vatandalar ngiltere Kralna bir yat hediye

etmiler, ngiltereye gelen Mary adl bu tekneden sonra jaght ismi yachta

dnmtr.

Tarihte ilk yat kulb 1720de rlandada oluturulmu (Cork Water Club),

1773 ve 1775de ngilterede The Star Cross Yacht Club ve The Cumberland Fleet

(sonra ad Royal Thames Yacht Club olmu) kurulmutur. 1851de America adl

yelkenli Newyork Yacht Club flamasyla Amerika Kupas yarna katlmtr.

Yat yapmndaki gelime hz lkeden lkeye deimitir. Denge, emniyet ve

hz dikkate alnarak srekli aratrma yaplm, 1890da ilk aliminyum yat gvdesi

retilmi ve genilikleri daraltlmtr. 19. yzylda standart tasarmlar olmakszn yat

yaplyorken, daha sonralar yat yapm eksperleri (Lloyds gibi) ortaya km ve

bugnn modern yatlarnn ilk prototipleri yaplmaya balanmtr. 1946da naylon

ilk defa yelken bezi olarak kullanlmtr. 1950li yllarda ilk polyester ve fiber

tekneler ina edilmitir (zer,1990:20-21)

Okyanus tesi adalar Avrupa ve Amerikann ilk gezi noktalar olmu,

Atlantik kylar takm adalar Avrupann souundan kamak isteyenler iin urak

alanlar haline gelmitir. 20. yzyln bandan itibaren, mutedil rzgarlara, korunakl

tabii koylara sahip, turizm mevsiminin uzun olduu Akdeniz kylarna ilgi artm ve

ilk nce Fransa daha sonra talya ve spanya yat turizmi alannda nde gelen, tannan

lkeler olmutur (Diner, 1987;19-20). Fransada devletin yat turizmine getirdii

yasal dzenlemede ncelikle uzun vadede Fransaya dviz ve gelir getirecek, kylar

koruyacak tedbirler alnmtr. Chartera ilgi arttka, yatlar Avrupada daha sakin

ve daha ucuz kylar arayarak talya, spanya daha sonra da dviz araynda olan

Eski Yugoslavya ve Yunanistan kylarn charter piyasasna sokmulardr.

Yat turizminde yeterli bilgisi ve deneyimi olmayan btn Avrupa lkeleri,

geici olarak Fransa modelini uygulayan hzl alt yap almalarn bitirmi ve

herbiri kendi karlar dorultusunda milli yat turizmi politikalarn tespit etmilerdir.

Uzun yllar Avrupa charter piyasasna itirak eden Amerikal yatlar, Karayip

Adalarn kefederek Akdenizde drt yaz ay ile snrl charter pazarna k aylarnda

Karayipleri alternatif olarak lanse etmilerdir.

Son yllarda olduka popler olan ve denize dnk elence ve dinlence

endstrisi olarak tanmlanan yatlk, Dnya'da, Karayip Adalar ve Akdeniz'de

finansal, endstriyel ve fiziksel alanda geliimini srdrmektedir.

Yat turizminin nemini kavrayan lkeler byk apta yat liman yapmna

balamlardr. Pahal yatrmlar olan liman yatrmlar devlet tarafndan sbvanse

edilmi, ucuz kredilerle desteklenmitir.

Hobi ve spor amal yaplan yatla, artan giderler nedeniyle ticari amal

kiralama usul ile ayr bir canllk getirilmi, tekne sahibi olmadan bu imkanlardan

yararlananlarn says artmtr.

1965'lerde 34 milyon Amerikalnn yelken ve tekne sporu yapt

anlalmtr. Bu rakam 1980'lerde 50 milyonu amtr. Hollanda'da 1982 ylnda

nfusun 1/6's yelken ve yat sporlarna eilim gstermitir. Fransa'da 650 bin,

ngiltere'de 1,3 milyon, sve'de l milyon yat mevcuttur. 1987 rakamlarna gre

Akdeniz'de dolaan yat says 500 binin zerindedir. Marsilya ve Cenova arasndaki

92 Marina'da 32.120 balama yeri kapasitesi bulunmaktadr (Turizm Bakanl,

1992:26).

Dnya'da yatln yaygn olduu blge ve kylar aadaki gibi zetleme

mmkndr.

Kuzey Amerika'da

Alaska: Valdez ve Juneau Blgeleri (Sezon: Haziran-Eyll)

Kanada: Byk Esir Gl (Sezon: Haziran-Eyll)

Orta Amerika'da

Karayip Denizindeki Bahama Adalar, Byk ve Kk Antiller ve Virgin Adalar

(Sezon: Kasm-Temmuz, yksek sezon: l Mays-15 Aralk)

Gney Amerika'da

Rio de Janerio (Btn yl, yksek sezon: Aralk-Mart)

Avrupa'da-Afrika'da-Asya'da-Gney Pasifik'de

Norve: Gney ve Bat Norve Kylan (Sezon: Haziran-Austos) sve: Stockholm

Archipelago Adalar ve sve'in Bat Kylan (Sezon Mays-Eyll) Danimarka:

Limfjord Blgesi, Gller ve Su Yollar (Sezon: Mays-Eyl Hollanda. Ijsselmeer

Gl-Zuider Zee Blgesi (Sezon: Mays-Eyll) ngiltere: Devon ve Cornvall Kylan,

Wight Adas, Solent Kylan, Kanal Adalar, Milford Kylar, Gney Bat rlanda

Kylar, Hebridge Adalar (Sezon: Mays-Eyll) Iskoya: skoya'nm Bat Kylar

(Sezon: Nisan-Ekim) Fransa: Korsika ve Akdeniz Kylan (Sezon: Nisan-Ekim)

spanya: Galicia Kylan (Sezon: Mays-Ekim), Cebelitark ve Akdem; Kylar

(Btn yl, yksek sezon: Haziran-Eyll) talya: Adriyatik Kylar, Sardunya ve

Elba Adas Kylan, Tireniyen Denizi Kylan (Sezon: Nisan-Ekim) Eski

Yugoslavya: Adriyatik Kylar (Sezon: Nisan-Ekim) Yunanistan: Adriyatik Kylar

ve Ege Denizindeki Adalar (Sezon: Nisan Ekim) Trkiye: Gney Ege Denizi Kylar

ve Akdeniz Kylan (Sezon:Nisan Ekim)

Afrikada

Kanarya Adalar (Btn yl)

Asyada

Gney Tayland Kylan (Btn yl, yksek sezon: Ekim-ubat) Malezya Kylar-

Penang (Btn yl, yksek sezon: Ekim-Mays)

Gney Pasifikde

Avusturalya Kylar-Whit Sunday Adalar (Btn yl, yksek sezon: Mays Ekim)

Yeni Zelanda Adalar (Sezon: Aralk-Ocak) Fiji Kylar (Btn yl, yksek sezon:

Mays-Ekim) Tonga Adalar (Btn yl)

Yat turizminin iki nemli merkezi Akdeniz ve Karayiplerdir. klimin de

yardmyla bu cennet, yaz ve k dnemlerinde birbirini tamamlamakta, yaz

mevsiminde Akdeniz, k mevsiminde Karayipler 600 bin civarnda zel ve ticari

yatla dolup tamaktadr (zer, 1990: 28)

2.YAT TURZMNN NEM

Yat turizmi, birok unsurun bir araya gelerek bir deniz gezisi hizmetinin

sunulmasyla sonulanan ekonomik faaliyettir. Marinalar; barnaklar gibi altyap

hizmetleri, ina sanayi, catering hizmetleri, idari ilemler, personel gibi boyutlaryla

geni lde istihdam yaratan sektrdr. stihdam edilen personelin snrl da olsa,

baz beceriler kazanm olmas zorunluluu, kalifiye eleman yetitirilmesi

gerektiinden bir baka alt yap basks dourmaktadr

Denize dnk bir elence ve dinlenme endstrisi olan yat turizmi, dnya

turizmi ierisinde son yllarda hzla gelimitir. Youn kent yaamnn getirdii

baskyla, insanlarn doa zlemlerinin giderek artmas, aktif uralarda bulunma

istei, standart yaama olan tepkisi, ekonomik refah dzeyinin ykselmesi ve

teknolojik gelimeler, yat endstrisini hzla gelitirmitir.

Dnya turizmi iinde yatln nemini kavrayan lkeler, hzla bu sektre

ynelmilerdir. Yatlarn, yzen birer lks otel olmas, bakm-onarm masraflarnn

lkelere nemli bir gelir salamas, yat turizmine katlanlarn, st gelir grubuna

mensup bulunmas ve yat turizmine talebin devaml art gstermesi, lkeleri yat

turizmine ynlendiren en nemli etmendir.

Yat turizmi alt sektr lkemize 1993 ylnda 1 Milyar Dolar, 1994 ylnda

1.3 Milyar Dolar, 1995 ylnda 1.5 Milyar Dolar dviz girdisi salayarak lke

ekonomisindeki nemini kantlamtr. Turizmin nemli gelirler salad,

ekonomisinde geni bir yer tutan lkelerde irkin betonlamaya ve doann tahribine

yol aan otel yatrmlarnn alternatifi olarak yat turizmine ynelik yatrmlar ortaya

kmtr. Yat turizminin otel ve tatil kyleri trnde sabit yatrm olmamas bir

avantaj tekil etmektedir. nk olas bir turizm iletme blgesi deitirilebilir, yurt

dnda faaliyetleri srdrlebilir. Ayrca, sabit yatrmlar iinde yatak saysnn en

kolay arttrabildii yatrm tr yat yatrmlardr. Talep durumuna gre iletme, ksa

srede yeni yatlar ithal ederek/kiralayarak yatak saysn artrabilir.

.

Yat turizmi, turiste doa, tarih, kltrel ve insani gzelliklerin pazarlanmasna

dayal bir faaliyettir. Bu bakmdan ad geen deerlerin korunmas ve

zenginletirilmesi de sektrn en nemli ilgi alanlarndan biridir.

Ekolojik dengenin korunmas ve evre bilincinin yaratlmasna katks olan yat

turizmi, corafi konum, iklim, tarihsel ve kltrel deerlerin yansra, alt ve st yap

yatrmlarnn tamamlanmasna da yardmc olmaktadr.

Yat turizmi, insanlara salad yararlar bakmndanirdelendiinde,

ehirlemenin monoton yaamndan geici olarak uzaklamak, yatln doaya

yaknlk imkanlarndan faydalanarak, zgrlk duygusunu tatmak, yeni blgelerde

deiik kltrlere sahip insanlarla dorudan temasta ve kltr alveriinde bulunmak

iin gerekli ortamn salanmas hususlar, yat turizmini olduka nemli klmaktadr.

3. YAT TURZM LE LGL GENEL KAVRAMLAR

Yat turizmi, yaps itibariyle dier turizm trlerinden farkl bir zellie

sahiptir. Bu balamda, yat turizmi konusunun daha iyi anlatlabilmesi iin, bu

sektrle ilgili genel kavramlar aada ksaca aklanmtr.

a) YAT VE YAT ETLER

Gnmzde uluslararas bir kelime olan Yatch, gezi ve spor amacyla

kullanlan ve belgelerde yat olduu belirlenmi, yelken ve tekneleri kapsayan btn

deniz aralardr.

2634 sayl Turizmi Tevik Kanununda yat kelimesi yat tipinde ina edilmi,

gezi ve spor amacyla yararlanlan, tayacaklar yat says 36y gemeyen, yk ve

yolcu gemisi niteliinde olmayan, tonalito belgelerinde Ticari yat ve zel yat

olarak belirtilen deniz aralar olarak belirlenmitir.

Baka bir tanmla Yat, l belgesinde yat olarak tescil edilen gemiler ile

l belgesinin bulunmamas halinde gezi ve spor amacyla yararlanlan; ancak yk

veya yolcu gemisi niteliinde olmayan deniz aralardr.

Yatlar kullanm amacna, yapm malzemesine ve hareket gcne gre

snflandrlmaktadr.

1-Kullanm Amacna Gre Yatlar:

Kullanm amalarna gre yatlar ikiye aylmaktadr:

-zel Yatlar: Mlkiyeti bir veya daha fazla kiiye ait olan yatlardr. ok

ortakl, kstl bteli olan denizseverlere maddi imkanlarn biraraya getirerek ok

daha byk ve iyi donanml yatlara sahip olma frsatn vermektedir. Bu sistem bir

nevi devre-mlk gibi ilemektedir.

-Ticari Yatlar: Daha ziyade boylar 15 metreden byk yatlar mrettebatl

olarak kiraya verilmektedir. Gnlk ve haftalk olarak kiralanan bu yatlarn konfor

ve lks derecesi mteriye bal olup, haftalk kiralar genelde 4.000 ila 120.000

USA Dolar arasnda deimektedir. Trkiyede ok popler bir mavi yolculuk

teknesi olan 6 kamaral bir guletin haftalk kiras 4.000 USA Dolar civarndadr.

Mrettebatsz (bare-boat) olarak kiraya verilen teknelerin byk bir ounluu

boylar 15 metrenin altnda olan yelkenli teknelerdir. Trkiyede yelken sporu yeteri

kadar gelimedii iin yerli mterisi hemen hemen olmayan bu tekneler genellikle

yabanc yatlara kiraya verilmektedir. 4 kamaral, 14 metre boyunda bir yelkenli

teknenin haftalk kiras 3.500 USA Dolar civarndadr. Bu Pazar Trkiyede yerli ve

yabanc firmalarca paylalmaktadr (Hraca, 1996)

2-Yapm Malzemesine Gre Yatlar:

Yapm malzemesine gre yatlar ana gruba ayrlmaktadr.

-Ahap: Yapm pahal ve emek youn bir i olmas ve periyodik bakm

problemleri nedeniyle dnyada ok ender kullanlan bir malzemedir. Trkiyede ise

kstl yat retiminin byk bir ounluu ahap malzeme kullanlarak yaplmaktadr.

Bunun nedenleri, babadan oula geen bu ustaln ahap bilgisine dayanmas ve

dier malzemelere ynelecek talebin seri retimi destekleyecek seviyede olmamas

olarak zetlenebilir. Ahap tekne yapm Bat Karadeniz kylar (Kurucaile, Bartn

vb.), stanbul (Tuzla) ve Bodrumda younlamtr. Ahap tekneler dier

malzemelere oranla daha sk boya ve bakma ihtiya duyarlar. Ahabn kurumas iin

genelde k aylarnda karada muhafaza edilirler. Trkiyede ahap tekne snfna daha

ok ticari amala kullnlan guletler ve az sayda zel yapm Trk yatlar dahil

edilebilir.

-Poliester: Tekne yapmnda devrim yaratan bu malzeme cam elyaf ile

kullanlr. Kalp teknii ile seri retimine en uygun, ince cidari ile ok kymetli i

hacimlerde byk imkanlar salayan, bakm hemen hemen en aza indirgenmi bu

malzeme, en knden, 30 metreden byk yelkenli ve motoryatlara kadar yaygn

bir biimde kullanlmaktadr. Bu malzemenin en byk sorunu Osmosis denilen

poliesterin baz yerlerde emme halidir. Gvdenin mukavemetini azaltan bu durumun

tedavisi ihtisas isteyen bir dizi ilemi gerektirir. Bunun iin yabanc lkelerde

osmosis merkezleri kurulmutur. Trkiyede zel veya ticari amala kullnlan

yabanc yatlarn byk ounluu ile mrettabatsz olarak kiraya verilen ticari Trk

yatlar poliester malzemesiyle yaplmtr.

-Metal: Genelde sac ve alminyum en ok kullanlan malzemelerdir. Sektrde

byk yatlarn karinas satan, kamara ve yaama blmleri ihtiva eden st yaplar

ise alminyumdan yaplmaktadr. Trkiyede turizm amacyla kullanlan sa

teknelerin says yok denecek kadar azdr.

3-Hareket Gcne Gre Yatlar

Yatlar hareket gcne gre motor, yat ve yelkenli olarak tanmlanrlar. Motor

yatlarda temel hareket gc ounlukla iten takma deniz tipi motorlarla temin

edilmektedir. Bu yatlarn sratleri 10-70 deniz mili/saat arasnda deimekte olup,

lkemiz sularnda kullanlan yatlar genelde 10-22 deniz mili/saat srate sahiptir. 5-6

kamaral tipik Bodrum Guleti yelkenleri olmasna ramen motor yat tanmna daha

uygundur.

Yelkenli yatlar hareket glerini temel olarak 15 m ile 100 m arasnda

deien bir yelken donanmndan alrlar. Day Sailor (gnbirlik kullanm amal

yelkenli) tipi dnda tm yelkenli yatlarda rzgarsz zamanlarda ve liman iinde

kullanlmak zere ounlukla iten takma deniz motoru bulunur. Bu yatlarn gerek

motor gerekse yelkenle ortalama hzlar 6-9 deniz mili/saattir. Yar tipi yelkenli

yatlarda 30 deniz mili/saat zerinde sratler elde etmek mmknse de bu tr yatlar

turizm maksadyla kullanlmamaktadr.

Yukarda tanmlanan iki yat tipi dnda az sayda motor-sailor imal

edilmektedir. Bu yatlar temel olarak poliester yatlara benzemekte olup daha geni bir

havuzlua sahiptir. Bu tr yatlar Trkiyede ok az sayda mevcuttur. (Turizm

Bakanl,1992:19-22)

b) YATI VE YATILIK

Yatlarn elence ve spor amal kullanlmasna Yatlk, fiilen yat

kullanan insanlara da Yat denir. (zer,1990:17).

Baka bir tanmla, gezi ve spor amacyla geici bir sre mretebatl yat

kiralayan veya yeterli ehliyeti olduu takdirde kendine ait veya kiralad yat

kullanabilen kiilere Yat, bu kiilerin yaptklar faaliyetlere de Yatlk denir

(alayan,1992:227).

c) YAT TURZM

Yat turizmi, yat, yat, deniz yolculuu ve marina unsurlarndan oluan bir

olgudur. Turistin yata ulamas ve belirli bir gezinti sonunda yat terketmesi arasnda

gerekleen tm turistik faaliyetler, yat turizmini oluturur.

Yat turizmi, kendi ierisinde tamamen bamsz ve zel statlere sahip

hizmetlerin toplamndan olumutur. Bu toplam ierisinde; bir konaklama tesisine

verilen tm hizmetler, bir deniz yolculuunda verilen hizmetler, marinalarda verilen

sosyo-kltrel hizmetler ve bakm onarm hizmetleri yer alr.

nsanlarn yat turizmine katlm iki ekilde gerekleir. Birincisi zel

yatlaryla, ticari bir ama olmakszn gezerek turizme katlanlar; ikincisi de ticari bir

amala, charter yapanlar veya yatlarn charter firmalarna kiralayanlardr.

d) YATILIK BLGES

Yat turizminin lke iinde gelitirilmesi iin, lke ierisinde yat turimi

asndan potansiyel oluturan, Bakanlar Kurulu ve Genelkurmay Bakanlnn

uygun gr ile ilan edilen yerlere Yatlk Blgesi denir.

e) YAT LETMELER

Yat turizmi ynetmeliinde Yat letmeleri sahip olduklar veya

kiraladklar, yerli ve yabanc bayrakl yatlar, mrettebatl veya mrettebatsz olarak

gezi, elence ve spor amacyla ynetmelikte belirtilen artlar dorultusunda,

yatlarn geici kullanmlarna vererek faaliyette bulunan Bakanlktan belgeli

yatrm ve iletmeler olarak aklanmtr.

f) MRETTBATLI YATILIK

Trkiyede uygulanan yatlk eitlerinden Filotilla (Grup Yatl) ve

Crewed (Mrettabatl) charter iletmeciliklerini bu gruba sokabiliriz.

-Flotilla Yatl: ounlukla d lkelerde yerleik yabanc tur operatr

yat firmalarnn, Trkiyede bulundurduklar yabanc bayrakl yatlar ile yaptklar

organizasyonlardr. Bu firmalar mterilerini, btn mevsim boyu kiraladklar

charter uaklarla direkt lkeye getirip, bu yatlarla haftalk-onbe gnlk dzenli bir

program dahilinde ve toplu halde geziler yaptrrlar. Sayca 7 veya daha fazla olan,

genellikle ufak (9-9.5 m) tek kolda birbirinin pei sra ilerleyen filotilla teknelerinin

seyirlerinde en nde yol gsteren nc bir tekne bulunur. Her teknede kaptanlk

lisansna sahip yerli veya yabanc bir yat vardr. nc yatn ynetiminde yaplan

turlarn mterisi amatrler olup, bir program dahilinde hareket ederler.

Akdenizde ska rastlanan yatlk tipi charter tipidir. Trkiye kylar filotilla

iin ok uygundur. Ancak bu ii yapan iletme says azdr.

Filotilla organizasyonlar geni kapsaml, riskli olduu ve pazarda ok iyi

tannan iletmeler tarafndan yapld iin organizatr firmay etkili reklam ve

tantc yaynlar yapmaya zorlar. letmeler brorlerde, basnda, yatlk

dergilerinde, yat kulplerinde, televizyonda ve nemi byk olan Boat-Show

turlarnda yat turizmini tantmaya alr, ayrca basn ve televizyon kurulularnn

yetkililerini lkeye davet ederek, onlar gezilerinde misafir eder ve d basnda lke

hakknda olumlu yazlar yazmalarn salar(zer,1990:23).

Bu tip organizasyonlarda kullanlan yatlar kk ve baz olanaklar kstl

olduundan, mterilerin karadaki harcamalar st dzeyde gereklemekte ve

kylarmzn en cra yerleme alanlarna kadar turizmin gitmesine katkda bulunacak

bu alanlarda yeni i olanaklarnn almasn salamaktadr. Organizasyon direkt

olarak Trkiyeye yapldndan uak, havaalan servisleri ve mterilerin limana

nakil gelirleri turizm girdileri iinde nemli yer tutmaktadr. Ayrca filotilla yatl

mterileri amatr denizci olduklar ve bazlar ak denizde ilk defa yelken atklar

iin ailelerini yanlarna almamakta ve onlarn da ayn organizasyon iinde ancak

karada tatillerini geirmelerini istemektedirler. Bu talepler neticesi, organizatr

firmalar yat-otel kombineli yeni programlar yaparak, kara turizmine katkda

bulunmaktadrlar. Elde edilen bilgiler ve istekler, filotilla yatl ve mterilerinin

Trk bare-boat yatl iin iyi bir kaynak olabileceklerin gstermektedir. Genellikle

filotilla ile lkede tatil geiren bir turist, bir dahaki geliinde, bare-boat yatlarn

kiralamaktadr.

Btn bu ekonomik katklara tm yatlarn klama, bakm onarm ve istihdam

edilecek yerli i gc de ilave edilirse, filotilla yatln Trk turizmine salad

fayda ortaya kacaktr.

- Crewed (Mrettebatl): Klasik yatlk olarak adlandrlan bu tr yatlkta

tm hizmetler yat mretebat tarafndan grlr. Mrettebatl teknelerin bykl

iki kamaradan 7-8 kamaraya kadar olabilir. Dolaysyla bu tr yatlk 4-16 kiilik

gruplarn gezmesine imkan vermektedir. Bu tarz iletmecilikte ounlukla 4-6

kamaral tekneler 8-12 kiilik gruplara komple veya tek tek kamara eklinde

kiralanmaktadr. Tek tek kamara sat, Trkiyede olduka yeni bir uygulamadr.

Kiralama daha ok teknenin komple gnlk sat eklindedir. Gezi programlar yat

firmas ve mteri arasnda beraberce anlaarak hazrland gibi, filotilla yatln

organizasyonuna benzer ve devamllk arzeden programlar iinde de yaplmaktadr

(zer 1990:24).

Mrettebatl charter teknelerinin lkemizde yaygn olanlar geleneksel gulet,

tirhandil ve ayna k tipi denilen teknelerdir. Trkiyede genellikle Trk iletmeler

tarafndan altrlan mrettebatl yeknelerin kiralanmasndan elde edilen yarar en

st dzeyde olandr. Bu durumda hem kira bedeli, hem de turistlerin harcamalr

tmyle lkede kalmaktadr. Ancak baz yabanc yat sahipleri yln byk bir ksmn

yatta geirdiklerinden yatlarn klama, bakm onarmlarn Trkiyede yaptrdklar

gznne alnrsa, kiralamadan doan girdi ann bu nedenlerle asgari dzeye

inmi olduu grlmektedir.

Mrettebatl yatlk daha rahat ve dolaysyla kiralama cretlerinin yksek

olmas nedeniyle zellikle dnya siyaset ve ekonomi alannda nemli, tannm ve

etkin kiilerin tercih ettii tatil ekli olamakta, lkenin bu kiiler tarafndan

tantlmasna ve hatta baz lke lobilerinde taraf bulma ansna yardmc olmaktadr.

Btn bunlara ek olarak, mrettebatl yatlk zellikle Trk yat ina

sektrnn gelimesine byk katkda bulunmakta ve ihracat olanaklar bile

yaratmaktadr.

g) MRETTEBATSIZ YATILIK (BARE-BOATING)

Bare-boat tarz iletmecilik 2-6 kiilik yatlarla yaplmakta olan, bir veya bir

ka teknenin kiralanarak birlikte gezmesi eklinde yaplmaktadr. Trkiyede pazar

ounlukla yabanc firma bulunmakta yerli firma kendi hizmetlerini temin ve

organize etmektedir. Hatta ounlukla kendi filosunu getirmekte, huhuki koullar

yerine getirecek bir anlama ile faaliyetini yerli bir firma zerinden yrtmektedir.

Filotilla yatl gibi riskli olmayp, charter uak organizasyonuna

girilmeyen, belli bir programa bal kalnmadan yaplan yatlk trdr.

ada yatlk tr olmas, talebin fazlal, alma sresinin uzunluu (7-8

ay) ve kylarmzn bu tr yatla uygunluu nedenleriyle, Trkiyenin en ok

zerindedurmas gereken yatlk daldr. Bu tr yatlkta yat kiralayan kiiler

kiralama sresi iinde istedikleri program uygular, yatlar kendileri kullanr ve sre

sonunda kontratta belirlenen limandan teslim ederler.

Avrupann gelimi lkeleri ile ABD de denizcilik ehliyeti olanlarn genel

nfusa olan oranlarnn 1/5, hatta 1/3lere kadar ulaabildii dnlrse, bare-boat

teknelerin tutulma nedeni anlalr. Bununla birlikte yatlar iinde tekne kullanma

yeterliine sahip kii bulunmamas halinde, kaptan kiralanabilmektedir. Pazar, bare-

boat kiralamalarda olduka genitir. En ok kullanlan tekneler fiberglas, Avrupa

yapm yelkenli teknelerdir. Kstl zaman olan ve daha abuk gezmek isteyenlerin

ise motorboatlar tercih ettikleri gzlenmektedir.

Bare-boat tarz iletmecilik iin reklam ve tantc yaynlar, filotila

yatlndaki gibi geni kapsaml olmayp, dergilerde verilen ilanlardan

olumaktadr. Bu ilanlarda daha ok teknenin zelliklerine yer verilmektedir. Ayrca

yatlarn pazarlama ilemleri deiik acentalar tarafndan komisyon karl

yaplmaktadr.

h) YAT LMANI

Yabanc dilde marina olarak tanmlanan bu terim, ngilterede denizden

yararlanma imkanlarn tanmlamak iin kullanlmaktadr (Diner,1989:20)

ABDdeki Ulusal Makina ve Gemi Yapmclar Derneine (National

Association of Boat and Engine Manufactures) gre Marina ; gemicinin uyuma,

yemek yeme, tamir yapma ve gemisinin yakt ve gda talebini karlayan, yelkenini

gerebilecei, alveri yapabilecei, haberlemenin, techizatn, ulamn

salanabildii bir faaliyet alan yaratan yerdir.

Yat Turizmi Ynetmeliinde Yat Liman deyimi; Ana Yat Liman, Tali

Yat Liman, Yat Yanama Yerleri ve ekek Yerleri olarak belirlenen mahalleri ifade

etmektedir.

1-Ana Yat Liman: Yat Turizmi Ynetmeliinde Ana Yat Liman , dalga

etkisinden uzak bir kapal alan kapsayan, byk apta klama ve bakm onarm

imkanlar veren, bnyesinde akaryakt iskelesi, hava ve deniz durumlaryla ilgili bilgi

salayan cihazlar, yatlar karaya ekme ve denize indirme techizat, yatlarn karada

park etmelerine imkan verecek alanlar, en az iki teknenin birden onarmnn

yaplabilecei bir atlye, yiyecek-iecek tesisleri, spor tesisleri, yangn ikaz sistemi,

Sat niteleri, telsiz, telefon, fax ve telex sistemi, eya emanet deposu, kapal depo,

otopark, emniyetli balama sistemi, amar ykama, ykatma imkan ve teknik servis

bulunduran yat limanlar olarak belirtilmitir.

2-Tali Yat Liman: Yat turizmi Ynetmeliinde Tali Yat Liman tabii

veya yaplm kapal bir su alanna sahip olan, uzun sreli kal ve onarm imkanlar

yannda, akaryakt sat, 5 tona kadar tekneleri denizden karaya ve karadan denize

ekilebilecek nitelikte vin, meteoroloji ve denizle ilgili bilgi imkan, yanhn ikaz

sistemi, imkanlar lsnde fax/telex sistemi, amar ykama ve ykatma imkan,

eya emanet deposu, teknik servis, kapal depo, otopark, yiyecek-iecek nitesi,

emniyetli balama sistemi ve yabanc dil bilen en az bir personel bulunduran yat

limanlardr.

3-Yat Yanama Yerleri: Yatlara, ksa sreli, kk apta ve sadece deniz

zerinde parketme imkan salayan, karada ise park etme imkannn olmad yat

limanlardr.

4-ekek Yerleri: Deniz zerinde yaplama zorunluluu olmayan, yatlara

klama, karada muhafaza, bakm ve kk apta onarm hizmetlerini verebilecek

niteliklere ve Bakanlka belirlenmi olan tesis ve techizata sahip olan yat

limanlardr.

) DER KAVRAMLAR

-Sar Bayrakl Yat: Yabanc bir lkenin karasularndan baka bir limana

giri yapan yatlar, sar bayrak (Q Flag) ekmek zorundadrlar. Sar bayrak eken bu

yatlara Sar Bayrakl Yat denir.

-Kruvaziyer Turizmi: Yattan byk, gemiden kk deniz araalryla iki ya

da daha fazla liman arasnda yaplan yat turizmi eididir.

-Mega Yat (Sper Yat) : Boyca ve groston olarak yatlardan byk olan,

yalnzca gezi, elence ve spor amacyla zel ve ticari olarak kullanlan deniz

aralardr.

- Yat Kaptan: Yat temsil eden, yatn sevk ve idaresinden, yatta verilmesi

gereken her trl hizmetten sorumlu olan kii ve kiilerdir.

-Yat Mrettebat: Yatn sevk ve idaresinde ve yatta verilmesi gerekli

hizmetlerin verilmesinde kaptana yardmc olan kii ve kiilerdir. (Turizm

Bakanl,1992:29).

4-YAT LMANLARINDA VERLEN HZMETLER VE LETMENN

YAPISI

a-Yatlarn letmeden Beklentileri:

Yat limanlarnda verilecek hizmetleri incelemeye balamadan nce yatlarn

iletmeden beklentilerini nem srasna gre inceleyebiliriz (Kocaman,1985,s:12).

-Gvenlik:

Yat liman iletmelerindeki yatlara uygulanan anket sonucunda en nemli

unsurun Gvenlik olduu ortaya kmtr. Gvenlik;

-Mendirekler ve balama sistemleri ile doal kooullara kar gvenlik,

-Yat limanlarn giri kontrol, evre rgs (telrg, duvar, iek duvar vb...),

24 saat gzetimin salanmas gibi aralar ile hrszlara ve tyat yaantsna

gelebilecek d etkilere kar gvenlik oalrak nitelendirilebilir.

- Temel Hizmetler:

-Su ve elektrik servisleri

-Fax, telex, telefon, posta hizmetlerinin srekli ve dzenli salanmas

-Du ve tuvalet gruplarnn yeterli olmas

-Yakt ikmalinin salanmas

-Bilgi verme nitesinden yararlanma

-ekek-bakm-onarm hizmetleri

- Yan Hizmetler:

-Acentaclk faaliyetleri

-Yiyecek- iecek servisleri

-Elence ve spor tesisleri

-Kara konaklama tesisleri

b- Yat Limanlarnda Verilen Hizmetler

Yat liman iletmecilii olarak konuya baktmzda elde edilecek sonu ok

farkl olmamaktadr. Yat limanlarnda verilebilecek hizmetleri 10 ana gruba

ayrabiliriz:

-Konaklama Hizmetleri:

Balama, gvenlik, evre temizlii, du, tuvalet hizmetleri posta, faz, telex,

telefon gibi haberleme hizmetleridir.

-Bakm Hizmetleri:

-Kzaklama hizmetleri

-Bakm-onarm hizmetleri

-Tekne yapm hizmetleri

Bakm-onarm hizmetleri teknenin karaya alnp kzaklanmasndan balayarak

tm gvde temizlik ve yeniden boyama, motorlarn kontrol ve rektefiyesi, elektrik

sistemi bakm, ahap,torna, kaynak ilemleri, elektronik kontrol ve bakm, yelken,

branda tamir ve yapm gibi eitli nitelerinden verilmektedir.

-Sat niteleri:

-Market, yat malzemeleri maazas

-Duty-Free Shop

-Hediyelik eya maazalar (Hal, deri, mcevher, bakr, porselen vb...)

-Benzin, mazot, ya sat nitesi

Bir ana yat limannda bir sene iindeki 3.000 yatlk trafii ve ortalama 12.000

yat mrettebatnn al-veri hacmi dnlrse, bu sat nitelerine kasap ve

manavdan balayarak, kozmetik ve butik llerinde sat maazalar eklemek dahi

olasdr.

-Acentaclk Faaliyetleri:

Yat liman trafii iinde byk ounluun doal ve tarihi evreyi gezip grme

isteinde olduu ve yurt d haretliliinin younluu gznne alnrsa acentaclk

faaliyetlerini de iletme faaliyetlerinin arasnda sayabiliriz.

-Kara Konaklama niteleri:

Otel, motel, pansiyon, bungalow ya da kiralk-satlk niteleri gnmzde

ngiltere, spanya, Fransa, talya yat liman iletmeciliinde youn olarak

grlmektedir.

-Yiyecek-ecek niteleri:

Yatlk yaantsna dnk olarak her eit zevke hitab edebilecek birka eit

nitenin yat liman faaliyetleri iinde yer almas, hizmete btnlk getirecei gibi

iletmenin nemli gelir kaynaklarndan birini de olutaracaktr.

-Spor Tesisleri:

Masa tenisi, atlk, golf gibi sporlar bata olmak zere spor etkinlikleri

iletme bnyesine canllk katacak, kk oranda da gelir hanesine katkda

bulunacaktr.

-Elence Tesisleri:

Diskotek, bar, club, oyun salonlar, kumarhane gibi elenceye ynelik

faaliyetler turizm iletmesinin vazgeilmez unsurlarndan biri olarak, yat limanlar

iletme bnyesinde de yer almaktadr.

- Kiralk Yat letmecilii-Yat Alm-Satm Faaliyetleri:

Her trl haberleme, bakm-onarm, personel olanaklarnn bulunduu yat

liman iletmesinin bu faaliyetlerde bnyesinde yaratacaktr.

c- Dier Hizmetler:

Yat limanlarnda verilen yukarda saym olduumuz hizmetlere ek olarak;

salk hizmetleri, kanalizasyon, p toplama, yangn, meteoroloji, can kurtarma,

ambar ve depo, amarhane, banka, ulatrma, gmrk, pasaport hizmetlerini

sayabiliriz.

Yat limanlar iletmelerinin snflarna gre bu ana hizmet gruplarnn bazlar

daha nemli olmaktadr. Ana yat limanlarnda konaklama ve bakm- onarm

hizmetleri nem kazanrken, yat yanama yerlerinde sat niteleri, elence tesisleri

nem kazanmaktadr.

5- YAT LMANLARININ YNETM

Herhangi bir sanayi kuruluunda, turizm iletmesinde alma konular

genellikle irdelenmi, personel organizasyonu, retim, pazarlama vb. gibi konular

genel kurallara balanmtr. lkemizde ise yat liman iletmeciliinin

faydalanabilecei bu tr bilgi kaynaklar ya da yeterli yasal dayanaklar

bulunmamaktadr. Yat limanlarmzn tam kapasite ile faaliyetlerini balatmasndan

sonra alnacak sonularn ok daha iyi olaca bir gerek olarak grlmektedir.

Son yllarda fiyatlama konularndaki ar oynamalar nedeni ile yat limanlar

ya da benzer iletmeler arasndaki fiyat farkllklar lkemiz yat liman iletmecilii

aleyhinde soru iaretleri oluturmaktadr. Kylarmza ve yat limanlarmza olan

talep yllar itibari ile artmaktadr. Artn devamnn salanmas ya da nmzdeki

yllarda mevcut talep korunmas, birtakm olumlu koullarn devamna ya da

gelimesine baldr.

Yurdumuzda tm konaklama tesisleri Turizm Bakanl ya da ynetimler

tarafndan kontrol edilmekte, fiyatlar onaylanmakta ve elden gelindiince birtakm

nitelerin genel Trkiye turizmine zarar vermesinin nne geilmeye allmaktadr.

Ayn ekilde lkemiz kylarnda yatlara hizmet veren Yat limanlar letmeleri ya da

benzer kurulularn fiyatlandrma, emniyet ve hizmet asndan deerlendirme ve

kontrollerin yaplmas, yat liman iletmeciliinin de bir otel-motel iletmesi gibi

kabul edilip iletme asndan deerlendirilmesi, Yat liman letmeciliine yn

kazandracaktr.

letmeciliinn grevinin mevcut artlar kullanp ya da zorlayp hizmeti ya

da mal en iyi ekilde retmesi olarak belirlersek, artlarn dzeltilmesi ile yat

limanlar iletmelerinin verimliliinin artaca bir gerektir. Temel art olan

yneticiden, teknik grevliye kadar tm personlerin hizmet eitiminin salanmas,

karar verme mekanizmalarnn abuklatrlmas, merkezi Yat Liman letmecilii

ynlendirme grubunun oluturulmas Turizm lermeciliinin bu dalnn ivedi

gelimesini salayacaktr.

Yat Liman daresi turizm yatlarna azami kolayl aslayacak

organizasyonu kurmaldr. zellikle yabanc yatlarn tabi olduu liman, pasaport ve

gmrk mevzuatnn, bunlar skntya drmeden halledilmesine yardmc olacak

ve bu konuda tecrbeli, yabanc dil bilen elemalarn grev yapt informasyon

brosu tesislerin en nemli hizmetidir.

6- YAT TURZMNN TURZM SEKTRNE KATKILARI

Turizmin, bir lkenin demeler dengesine olumlu katks olan, yeni istihdam alanlar

yaratan, ekonomiye canllk kazandran, yatrm alanlarn eitlendirerek lke iin

ekonomik riskleri azaltan ve lke lehine d lkelerle kamuoyu yaratlmasn

salayan bir sektr olduu dnldnde, bu sektrn alt dallarn tesbit etmek,

katklarn lmek, sorunlarn zmek ve an gereklerine gre ynlendirmek

ilevleri daha nem kazanmaktadr. (zer 1990: 113)

Turizmin en nemli fonksiyonu olan ekonomik fonksiyonu aadaki etkileimler

halinde incelemek mmkndr.

- Turizmin moneter ekonomik etkileri,

- Turizmin reel ekonomik etkileri,

- Turizmin moneter ekonomik etkileri,

- Turizmin d demeler dengesine etkisi,

- Turizmin gelir etkisi,

- Turizmin i fiyatlara etkisi,

- Turizmin devlet gelirlerine etkisi,

- Turizmin reel ekonomik etkileri;

- Turizmin istihdam etkisi,

- Turizmin sektrler zerine etkisi,

- Turizmin alt yap etkisi,

olarak gruplandrlmaktadr (Olal- Timur 1988: 9-10)

Turizm sektrnn, alt yap sektr olan yat turizminin etkilerini, yukardaki

etki gruplarnda toplamak mmkndr.

Bu blmde, moneter ekonomik etkilerden gelir etkisi ve reel ekonomik etkilerden

istihdam etkisi incelenecektir.

ok eitli tketim merkezlerini harekete geiren yat turizminin sektre

katks kmsenemez. Yatlarn imalinden, yat limanlarnn inaasna sanayi sektr,

yat iletmeleri, yat liman iletmeleri, restoranlar, barlar, sat maazalar, yasal

rgtler gibi i sahalar, sektrn ne denli yaygn olduunu ve katma deerinin

yksekliini gsterir eitliliktedir. Belirli blgelere yat liman yaparak o blgede

canlanmann yaratlmas, kk bir ehir oluturulmas bile mmkndr. Ayrca

yatlkta pek ok yata hizmet vermek iin sadece yat liman altyap ihtiyac

karlanmakta, baka altyap gereksinimi olmamaktadr. Bu da maliyet asndan

katk salamaktadr. Halbuki bir koya otel yapmak iin oraya yol, su, elektrik ve

kanalizasyon gibi altyap unsurlarn mutlaka gtrmeniz gerekmektedir (zer 1990:

113)

a- Gelirler

lkeye gelen turistlerin ve i turizme katlan lke vatandalarnn yapm

olduklar turistik tketim harcamalar ile artan turizm talebini karlamak amacyla

yaplan turistik yatrmlar, gerek turizm sektrnde, gerekse sektr besleyen dier

sektrlerdeki retim faktrlerinin gelirlerim oluturur (Olal- Timur 1988: 106).

Direkt turistik tketim harcamalarnn yaratt gelir etkisi yannda, dier birimlerin

yaptklar harcamalar devrederek yeni gelirler oluturur. Bu ekilde ortaya kan

nihai turizm geliri, tm turistlerin yaptklar harcamalardan ok daha yksektir.

Deiik tip turistlerin Trkiye'yi ziyaretlerinde harcadklar her l $, Trkiye'de

yaayanlara 2 $ gelir yaratmaktadr (Olal- Timur 1988: 119).

lkeler turizm sektrnden nemli miktarda gelir elde etmektedirler. lkenin

mali ve hukuki bnyesine gre devlet gelirlerinin kesin yaps eitlilik gstermesine

karn aadaki alt gelir gruplarn ierir (Barlas 1996: 12).

- Sat vergileri,

- Kar zerinden vergiler,

- cret vergileri,

- Sosyal gvenlik demeleri,

- Lks tketim vergileri,

- alanlarca denen direkt/dolayl vergiler,

- Mlkiyet vergileri vb.

Turizm yatrm projelerinin gereklemeleri sonunda salanan verim, direkt

iletme gelirleri ve istihdam etkisi ile direkt dviz gelirleri eklinde tanmlanmakta

ise de, buna ek olarak ve direkt verimin bir ka misli oranda bir gelir el kii

mevcuttur (Kahraman 1986: 11).

Turizmin alt sektr olan yat turizmine ynelik olarak yaplan turistik

harcamalar ve tur istik yatrmlar ise o lkenin yat turizm gelirlerini oluturur.

Genel turizm gelirleri ierisinde, yat turizm gelirleri farkl bir konuma

sahiptir. Yat turizmine katlan turistlerin fazla para harcayan, belirli bir gelir

seviyesinin stnde ve tketim harcamalar yksek dzeyde oluan insanlar olmas,

yat turizm gelirlerinin genel turizm gelirler ierisindeki payn ykseltmekte ve

nemini artrmaktadr.

Yat turizminin yaratt gelir eitleri; yat liman gelirleri, yat iletme gelirleri,

yat inaat sanayii gelirleri ve dier gelirler olmak zere drt grupta incelenebilir .

Dier gelirler, yat liman faaliyet gelirleri, liman hizmet gelirleri, ekme-

atma/karada park gelirleri, teknik atlye gelirleri, yiyecek-iecek nite gelirleri,

dkkan kira gelirleri, emtia sat gelirleri, yakt gelirleri, yakt kulb gelirleri gibi

gelir kalemlerinden olumaktadr.

Genel olarak gelirlerin hesabnda fiyatlarn, balama yeri doluluklarnn

bilinmesi gerekir.

Fiyatlarn tesbitinde ise yaplan projeye emsal ve mesafe olarak bir limann

fiyatlar ile limana gelen ortalama tekne boyutlarnn, ortalama kal srelerinin,

ticari olup olmadklarnn belirlenmesi esastr. Kal sresinin uzamas ve ticari

amal alan firmalar ya da belli bir snr aan tekne says fiyatlarnda indirim

nedeni olabilmektedir. Marina hizmetlerindeki tm fiyatlar maliyet ve rekabet

ortamnda oluan kar yzdesine bal olarak belirlenmektedir.

Tablo1: Yat Turizminin Yaratt Gelir eitleri (Kaynak: zer,1990)

Yat Liman

Gelirleri

Yat letme

Gelirleri

Yat na Sanayii

Gelirleri Dier Gelirler

Liman balama Yat kira gelirleri Yat sat gelirleri, Yat turizmine

ekme-atma/karada Yedek para sat

gelirleri, Katlan turistlerin

Park Bakm, onarm

gelirleri, yat liman, yat

Teknik/Atelye iletmeleri ve yat

Yiyecek-iecek ina sanayi

Dkkan-kira dnda yaptklar

Emtia sat harcamalardan

Yakt oluan gelirler.

Yat kulb

Balama fiyatlar ou uygulamalarda ya tekne boyuna gre ya da metrekare

olarak belirlenmektedir. Boyuna gre fiyat uygulanan baz marinalarda trimaran,

katamaran gibi eni fazla olan tekneler iin ekstra fiyat verilmektedir (Turban

Marinalarnda 5 m. fazlas, Ataky Marinada ise igal ettikleri balama yeri saysna

gre hesaplanmaktadr. Balama gelirleri=Boy x Kal gn x Gnlk fiyat).

ekme-atma/karada park fiyatlar ise yatlarn yzer kesimleri dikkate

alnarak uygulanmaktadr. (En x Boy x Metrekare fiyat). ekme atma gelirleri,

teknelerin sudan karaya ekilmesi ya da karadan denize indirilmesi karl alnan

cretlerden olumaktadr. Karada park gelirleri ise teknelerin karaya ekildikten

sonra karada kald sre boyunca denen tutarlardr.

Teknik atlye gelirleri pek ok iin yaplmasndan olumaktadr. Bunlar

yle sralayabiliriz:

- Alt ykama ve temizlik

- Borda boyama

- Ahap ileri

- Zehirli boya

- Elektrik ileri

- Can sal bakm .

- Elektronik ileri

- Dtan takma motor ileri

- Polyester ileri

- K bakm

- Ak arj

- Torna ileri

- Kaynak ileri

- Mekanik tamir

- Yelken branda tamiri

- Motor ileri

- Muhtelif bakm-onarm

Yiyecek-iecek nite gelirleri marinada bulunan restoran, bar gibi nitelerdeki

satlardan elde edilmektedir. Bu nitelere olan talep yine yatlardan gelmektedir.

Fakat eer marina kompleksinin iinde apart niteler, villalar ya da otel niteleri

varsa bunlar da ayn talep iinde dnmelidir.

Kira gelirleri marina ierisinde bulunan butik, ayakst yemek yenilecek

yerler, pastane, pub-bar, spor giyim, hediyelik eya, acenta ofisleri, depolar, kafe gibi

yerlerin genellikle yreyi de dikkate alarak metrekare zerinden l, 3, 5 yl gibi

kiralanmasndan olumaktadr.

Yakt giderleri yatlara verilen motorin, benzin ve ya satndan elde edilen

gelirlerdir.

Genellikle % 8-10 kar marj ile sat yaplmaktadr.

Elektrik ve su gelirleri balama gelirleri ile birlikte liman hizmet gelirlerini

oluturmaktadr. Elektriin TEK, suyun Belediye tarafndan saland yerlerde al

fiyatlar birbirine yakndr. Baz marinalar da kendi kuyularndan su temin

etmektedirler.

Emtia gelirleri, market gelirleri, deniz malzemeleri sat gelirleri gibi gelir

kalemlerinden olumaktadr. Market malzemelerinin bir ksm ithal edilmektedir.

Sair gelirler ise, telefon, teleks, faks, komisyon, acentaclk, transfer, otopark

kira, kuru temizleme, oyun sahalar, plaj-yzme havuzu gelirleri gibi gelirlerden

olumaktadr (zer 1990: 120-121).

b- stihdam:

Bir ekonomi dzeninin yeterli biimde ileyip ilemedii hereyden nce,

cari cret karl almak isteyen herkese i salayp salayamamasyla llr.

Ekonomileri az gelimi lkelerde istihdam hacminin artrlmas, hem talebin teviki,

hem de sermaye donanmnn artrlmas gereken topyekn bir kalknma sorunudur.

Turizm ekonomide demeler dengesi aklarnn kapatlmas ve istihdam yaratlmas

asndan nemli bir endstri dal haline gelmitir. Turizm endstrisi yatrm ve

istihdam olmak zere iki aamada istihdama katkda bulunmaktadr. Krsal yrelerde

ya da kk yerlemelerde kalifiye i gc snrl arza sahiptir. Bu yrelerden turizm

yatrmlarna igc transferi yaplmaktadr. Turistik iletmelerde ise byk

ehirlerden gelen daha kalifiye eleman istihdam edilmektedir. Bylece bir deiim ve

yerleme ile gelir elde etme ve blgesel dengelerin yaratlmas sz konusu

olmaktadr (zer 1990: 115)

Turizmin yaratt istihdam etkisini, turizm sektrnde yaratlan direkt

istihdam ve endirekt istihdam etkileri eklinde ikiye ayrmak mmkndr.

Turizm sektrnde mekanizasyon ve otomasyona gitme imkan olduka

snrl olduundan, turizm sektrnn istihdam younluu dier sektre oranla

yksektir. Turistik tketim harcamalar sektrde emek youn retimin hakim olmas

nedeniyle yksek oranda direkt istihdam etkisi yaratrken, sektre mal ve hizmet

veren yan sektrlerde yeni i imkanlar salayarak endirekt istihdam etkisi yaratr.

(Olal-Timur 1988: 147).

Turizm sektrnn esas itibaryla emek faktrne dayanmas, sektrel

istihdama u zellikleri kazandrr;

-Turizmin mevsimlik karakterinden kaynaklanan zellikler,

-Yar kalifiye ve kalitesiz igc istihdam,

-Personel saysnn, turistik iletmelerin byklne bal olmas,

-Blgesel kamu ve endstriyel kurulularn emek piyasasndaki rekabetine bal

olarak cretlerin ykseltilmesi,

-Bayan personel saysnn yksek olmas,

-Eitilmi personel saylarnn farkll,

-zel alma koullarnn arlnn, sosyal problemlere neden olmas,

Turistik tketim harcamalarnn yaratt gelir etkisi, turizm sektrnde direkt

istihdam, turizm sektrne girdi veren sektrlerde de turistik faaliyetin zelliklerine

gre endirekt istihdam etkisi yaratr.

Ayrca, bir blge ekonomisine blge dndan yaplan para enjeksiyonu,

blgesel ekonominin gelimesine ve tketim harcamalarnn artmasna neden olur.

Sonradan turistik blge olan bir yerleim merkezinde turizm hareketlerinin

artmasyla, devaml nfusun tketim harcamalarnn yaratt istihdam yannda,

blgeye gelen turistlerin harcamalar ek istihdam yaratacandan, blgedeki toplam

istihdamda art olur.

Belli bir blgedeki turistik istihdamn toplam istihdam iindeki pay (etkinlik

faktr) u ekilde hesaplanabilir (Olal- Timur 1988: 154).

Etkinlik faktr = Y%X%

% X : Herhangi bir blgede turizm sektrnde alan ii saysnn o blgedeki

toplam ii saysna oram.

%Y: lke apnda turizm sektrnde alan ii saysnn lkedeki ii saysna

oran.

Turizm iletmeleri hizmet retip, satan kurululardr. Bu hizmetler de sektre

girebilmi kstl dzeydeki otomasyona ramen neredeyse % 100'e yakn bir oranda

insan emei ile sunulmaktadr. Genel olarak ve ortalama bir hesapla, ina edilecek

her bir otel odas ile bir kiilik bir istihdam olana yaratlaca kabul edilmektedir.

rnein; bir yl ierisinde 16.000 yatak, yani 8000 oda hizmete sokulmu olsa

bunun, 8000 yeni i yeri yarataca, dier bir ifadeyle 8000 kiiye istihdam olana

yarataca sylenebilir. Lokanta ve dier elence yerleri iin de ayn tez geerlidir.

Alacak her 50 sandalyelik bir lokanta iletmesi gene ortalama olarak

(Sandalyex0.12 personel, hesabyla) 6 kiiye istihdam yaratacaktr. Eer ylda

ortalama 50 sandalyeli 500 iletme ald varsaylrsa, bu (500x50=25.000x0.12)

3000 yeni istihdam olana anlamna gelmektedir.

Bir kiilik istihdam maliyetinin ne dzeyde seyrettii kukusuz

yatrmclardan ok devleti ilgilendirmektedir. Kredi ve tevikler ise devlet adna

ilgili kamu kurum ve kurulular tarafndan ynlendirilmektedir. Bu kurum ya da

kurulular, Trkiye gibi isizi bol bir lkede hem programlarn olutururken hem de

bu programlar uygularken sektrlerin istihdam yaratma gcne dikkat etmek

zorundadrlar. lkemizde istihdam gc yksek sektrler Tablo-2de sunulmutur.

Tablo2: stihdam Gc Yksek Sektrler- (Cari fiyatlarla milyon TL.)

(Kaynak: zer,1990) Bir kiilik i imkan salamak iin gerekli yatrm miktar

Sektrler 1981 1985 1990 1991

Madencilik 5.8 19.1 89.4 378.4

Lastik 43.5 16.1 134.7 265.1

Gda-ki 5.3 12.9 131.2 262.1

Meslek l Aletleri 5.9 24.2 101.5 230.5

Su rnleri 2.1 12.6 119.1 226.1

Elektronik 10.6 19.2 121.0 213.8

Ticaret 5.9 8.9 64.1 208.4

Demird Metaller 1.4 37.3 115.6 204.3

Tat Aralar 17.1 37.3 112.1 204.3

Pimi Kil vb. 2.8 8.7 79.2 197.7

Hayvanclk 5.6 20.8 114.1 194.3 Bitkisel retim

3.1

10.1

165.0

193.5

Orman rnleri

9.2

12.6

154.4

192.8

Ormanclk

12.8

107.4

189.8

Turizm

2.8

15.5

143.1

140.6

Dokuma ve Giyim

5.2

16.1

123.2

128.2

Makina malat

3.8

20.2

59.6

124.0

Madeni Eya

5.4

19.9

103.6

110.7

Deri ve Ksele

1.8

8.5

112.5

102.6

Kat 14.6 52.9 213.7 90.1

Cam 9.1 7.3 14.1 62.4

Tabloda da grld zere, kii bana istihdam yaratma gc 62.4 milyon

ile cam sektr tm sektrlerin en banda yer almaktadr. Ancak bu sektr de her yl

ayn uygunluu gstermemektedir. te yandan sektrlerin hitap ettii tketici

dokusu ve says, zellikle de hemen hemen baka hi bir sektrde bu lde

grlmeyen 3.4 civarnda seyreden oaltan etkisi dikkate alndnda turizm

sektrnn, istihdama salad olumlu etki kesinlikle yabana atlacak trden

deildir. Tabi ki, bu olgu, Trkiye gibi isizi bol bir lke iin olduka nemlidir.

Dier turizm alt sektrleri gibi yat turizminin istihdam alanlar da ok

genitir. Yat turizminin yaratt istihdam alanlarn, yatrm aamas ve iletme

aamas olmak zere iki grup halinde aadaki ekilde gerekleir. (zer 1990:

116).

Tablo-3:Yat Turizminin Yaratt stihdam eitlemesi (Kaynak: zer, 1990)

Yatrm Aamas letme AamasTekne imalat yapanlar, Yat iletme firmalar ve seyahat act.,Tekne ithalat yapanlar, Yat zerinde alan personel, Marina inasnda alanlar, Yat Liman iletmesinde alanlar,malat ve inada kullanlan malzemeyi

reten, satan ve ithal edenler,

Yat malzemesi satan ve ithal edenler,

Yat imalatlarna ilikin fuarlarda ve

derneklerde alanlar,

Sergi, festival, yar ve fuar organizasyon

firmalar, Resmi grevliler, Sektr canlandrmak iin kurulan kulp

ve federasyonlar ve derneklerde

alanlar,yat bakm onarmnda alan

kk sanayi iletmeleri,resmi grevliler,

Yukardaki iletmeler dolayl ve dolaysz etki olarak gelitirilip artrlabilir.

Grld gibi muazzam bir igc yaratma kapasitesine sahip olan yat turizmi

zerinde nemle durulmay gerektirmektedir. sizliin sosyal bir problem olduu

lkemizde yat yapmn ve iletmeciliini desteklemek, gerekli mevzuat dzenlemek

ve sektrn problemini zmek, gen nfusu % 60'dan fazla olan lkemizde istihdam

asndan nem kazanmaktadr ( zer, 1990). ema dikkatle incelenirse, her eitim

seviyesinde verimli ve etkin bir ekilde istihdam mmkn olabilmektedir.

lkemizde, dier tekne trleri hari, yat yapm ile uraan 280 civarnda

imalathane bulunmaktadr. Bir o kadar da "direkt yan sanayici" faaliyet

gstermektedir. Her bir i yerinde ortalama 10-14 ii altm kabul edersek, bu

gn bu alandaki btn olumsuz koullar ve kstlamalara ramen 6000-7500 arasnda

ii istihdam edildiini grmekte ve yat yapm sanayiinin sorunlar zldnde bu

saynn birinci yl 3 katna, dier yllar 6-7 katna kaca gr hakim olmaktadr

Yat zerinde alan personel ise mrettebatl ve mrettebatsz tekne iletmecilik

anlayna gre deimektedir. Mrettebatl teknelerde genellikle 3 personel

almaktadr. Bunlar kaptan, gemici ve miodur. Kaptan ayn zamanda ahlk da

yapabilmektedir. Mrettebatsz teknelerde ise istee bal olarak bir kaptan

alabilir.

Yat iletmecilii firmalarnda bro personeli 2 ila 5 arasnda firmann i

hacmine gre deimektedir. Ayrca firmalarn deiik yerlerde brolar da

bulunabilir. Teknik personel ise teknelerin olaan bakmlar iin istihdam

edilmektedir (zer, 1990).

II. BLM

DNYADA YAT TURZM

Yat turizmi, elverili koullara sahip ky zelliklerine ve iklime bal olarak

Akdeniz anandaki Fransa, spanya, Hrvatistan gibi lkelerin kylar ile Kuzey

ve Gney Amerikadaki baz lke ve adalarn kylarnda gelimitir. Uzak Douda

ise iklimsel zelliklerin uygun olmamas sebebiyle yat turizmi nemli bir gelime

gsterememitir.

Bu blme kadar, turizm ve yat turizmi ile ilgili temel kavramlar ele alnm,

yat limanlarnn ynetimi, yat limanlarnda verilen hizmetler hakknda bilgi

verilmitir. Bu blmde ise Dnyada Yat Turizmi bal altnda Akdenize kys

olan baz lkeler ile Akdeniz ana dnda, Kuzey ve Gney Amerika lkeleri ve

adalarndaki yat turizmi hakknda bilgi verilerek konu irdelenecektir.

I. AKDENZ ANAINDAK BAZI LKELERDE YAT TURZM

A. MARNALARDA VERLEN HZMETLER

1-Fransa

Fransann Akdeniz sahil eridi , toporafik olarak birbirinden farkl iki ayr

blme ayrlmaktadr. Deniz, batda Langedoc-Roussilon diye bilinen ky band

boyunca ve geni Rhone deltasnn iine doru gider. Douda ise talya snr

yaknndaki Alp eteklerine doru uzanr. Fakat her iki taraf da Akdenizin hi bir

yerinde olmad kadar yemek ve elence ihtiyacn karlamaktadr. Toplam 300

millik sahil eridi boyunca amaca ynelik ina edilmi 50 marina vardr. Bir Fransz

Adas olan Korsikada ise dokuz adet marina vardr.

Gney Fransa, ngilizlerin rabet ettikleri bir blgedir. Hyres ile talya snr

arasndaki Cote dAzur (Fransz Rivieras) btn yerlerden daha iyi bilinir. Cote

dAzurun ok popler olmasnn bir nedeni de, bu yrenin sahilden batya doru

esen Mistral rzgarlarndan korunmaya imkan vermesidir.

Mistral rzgarlar yaz aylarnda fazla grlmese de, ilkbahar ve sonbaharda

hava tahmin raporlarndan haberdar olmal, herhangi bir Mistral rzgar tehlikesinde,

en yakn limana snmaldr. Hava tahmin raporlar dzenli aralklarla radyodan

yaynlanr. Geleneksel radyo, VHF R/T btn marinalar iin hava tahminleri

yaynlar, pekok marinada kapal devre video yaynlar ile devaml olarak gnlk

hava tahminleri grlere sunulur.

Korsikann Fransadan ok daha az marina kapasitesine ramen yatla

keyifli bir seyahat etme zemini ve yatlar arlayabilecek pek ok liman (marina

hizmetleri olmamasna karn) bulunmaktadr. Adann, en yakn yeri Fransaya 90

mil uzaklktadr.

Fransann yat limanlarnn ou hemen hemen btn hizmetleri

vermektedirler. Bir ksm sadece elektrik ve su hizmeti ile snrl kalmayp, telefon,

kablolu TV balantlar gibi imkanlar da sunmaktadrlar. Kyda restoranlar, barlar;

kylerde butikler vardr. Marinalarn pek ounda villalar, alveri merkezleri,

tamir, bakm ve klama yerleri bulunmaktadr. (Bkz Ek 1dedir)

2-spanya

spanyann Cebelitarktan Fransa snrndaki Cabo Creusa kadar ky

band 700 milin zerindedir. Bir 350 millik kys ise Mallarcann Balear Adalar,

Menorca biza ve Formentera kylardr. Anakara kys be blgeye ayrlr; Costa

del Sol (Cebelitark ve Almeria aras) , Costa Brava (Blanes-Fransz snr). Costa del

Sol blgesi en gelimi blgedir. ou ticari ve balk limanlarnda yatlar iin

kolaylklar bulunmaktadr. Balear Adalar evresinde birok marina ve balk

barnaklar vardr. Balear Adalar, Costa del Sola gre popler olmas bakmndan

ikinci srada olup servis hizmetleri olduka gelimitir.

Akdeniz spanyas, Kuzey Avrupallar (zellikle ngilizler) iin uzun sre

gzde olmutur. ou, hem villalarda tatil yapm hem de yatlarn barndrmlardr.

Genellikle yaz havasna sahip olan blgede gl deniz rzgarlar eser, fakat

ounlukla lk hava hakimdir. Costa del Sol Akdenizin bu yumuak havasndan

yararlanr. zellikle mevsim dnda baz rzgarlar izlemek mmkndr. Amaca

ynelik olarak ina edilmi marinalar, yat ve mretabatna tamir, bakm, onarm,

lokanta, bar gibi imkanlar sunarlar. (Bkz Ek 2)

3-talya

Gney Avrupadan uzanan talya, Akdenizi ikiye bler. Bu blmler Sicilya

ve Tunus arasndaki dar Sicilya boaz ve daha dar olan Sicilya ile talya yarmadas

arasndaki Messina boaz ile balanr. Anakaraya ek olarak, Sicilya ve Sardunya

Akdenizin en byk iki adasdr. talyann kuzeyi daha yeil ve zengin arazilere,

daha fakir olan gneyi ise, yat ve yatlk ynnden daha kt imkanlara sahiptir.

Liguria ve Tuscany sahilleri boyunca kuzeybatda ticari limanlarla birlikte

yaylm durumda bir ok marina vardr. Elbe Adas, Akdenizin bu blgesinde

yatlara seyir zemini salayan yerleim merkezlerinin en bilinenlerindendir.

Akdeniz dalk ky hatt mkemmel sahiller ve limanlar ile doludur. Romadan

izmenin ucuna ve topuktan dou kylarna kadar pek az marina olmasna karn,

ok sayda balk limanlar vardr. Latincede marina kelemise balk liman

demektir. Bu balk limanlar yanl anlllllalacak biimde marina olarak

adlandrlmaktadrlar. Dou sahillleri, Venedik Krfezine yaklancaya kadar her

eit liman hizmeti asndan olduka fakirdir. Ve sadece Venedik kentine

yaklaldnda iyi olanaklar sunan marinalara ulalabilir.

Sardunyann Costa Simaralda boyunca kuzeyde belli bir yerde kmelemi

marinalar vardr. Sicilyann ise kuzeydousunda bir tane marinas bulunmaktadr.

Bu marina sadece Mesina Boazndan gemek isteyenlerce kullanlabilir. Uzun

talya ky eridi ok farkl hava artlarna maruz kalmaktadr. Byk bir ksmnda

hava yazn durgundur. Genellikle sahile yakn rzgarlar, saatte 2 milin zerinde

esmezler. Libeccio, Tramontana, Sirocco ve Gregale Rzgarlarna dikkat etmek

gerekir. Bu rzgarlarn ou kn frtna hzyla, ilk ve sonbaharda ise daha az hla

eserler. talyay evreleyen deniz blgesi yazn durgundur. Pek ok marina ve sahil

radyo istasyonlar VHFden hava tahminleri yaynlamaktadr. talyan Marinalar

Fransadakiler ile hemen hemen ayn servisleri sunmaktadrlar. Ancak, marina

blgesindeki sahilin gelimesine daha az nem vermilerdir.talyada ortalama fiyat

dzeyi fransadan daha yksektir. Kuzeybat marinalarnn iinde ya da yaknnda

tamir, bakm onarm servisleri vardr. (Bkz. Ek 3)

4- Yugoslavya, Hrvatistan, Bosna - Hersek

Eski Yugoslavyann sahil eridi, youuun olarak girintili ve 700n

zerinde adayla Byk Adriyatik dalgalarnn kt etkilerinden korunmu,

Akdenizin en cazip gezinti yaplabilecek yerlerinden biridir. Anakara boyunca ve

adacklarn evrelerinde; sakin, dalgalardan iyi korunmu kylar ve saysz limanlar

vardir. Bunlarn ou nefis grntlere sahip eski kasaba ve kyler olup, hepsi

modern gelimenin hasarlarndan kurtulmutur. Ancak Eski Yugoslavyann

dalamsndan sonra ortaya kan Yeni Yugoslavya, Hrvatistan ve Bosna-Hersek

arasnda 5 yl sren sava sonunda pek ok liman ehri ar hasar grm, Byk

Srbistan hayali nedeniyle Srplarn kardklar sava tm blgeye yaylmtr. Bu

nedenle marinalarn en son durumu hakknda bilgi sahibi olunabilmemitir. Eski

Yugoslavyadaki marinalar , Bat Akdenizdeki her trl imkan sunan marinalardan

farkldr. Bunlar, az ok rahat, iyi korunmu ve uygun barnaklardr. Gnel olarak ana

yerlemelere yakn olduuundan restoran ve bar sknts ekilmez. Yazn deniz

hareketsizdir. ok fazla korkulan Adriyatik rzgar olan Bora ile gneyden esen

Sirocco (yerel olarak Jugo diye bilinir) ekseriyetle k rzgarlar olup, ilk ve

sonbaharda da eserler. Radyolar gnde kez ngilizce olarak hava durumu ile ilgili

yayn yapmaktadrlar.

Savatan nce Eski Yugoslavyadaki tm yl iin giri limanlar Rovinj,

Mali Losinj, Zadar, Split, Dubrovnik, Bar; sadece yaz iin zola, Ponec. Punat

(KRK), Primostendir. (Bkz. Ek 4)

5-Yunanistan

Yatlar iin Yunanistan, Yunan adalardr. nk adalar lke alannn %20si

kadardr. Yunanistann ky eridine bakldnda, Anakara sahillerinin 500 mil

dna doru yzlerce ada ile evrelendii grlr. Batdaki yon Adalar Gney

Egedeki Cycladeslerin kuru kayalk haliyle kyaslandnda, yemyeil aalar ve

Dou Akdenizin seyahat brorlerinde grlen beyaz evleriyle talyan havas tar.

Giritin, yaz aylarna kadar karla kapl yksek dalaryla, yeil ormanlar ve Kuzey

Sporadesin beyaz kumsallar keskin bir ztlk iindedir. Doudaki Dodecanese,

1912den 1947ye kadar sren talyan idaresinin etkisini yanstmaktadr. 1947ye

kadar Adalarn ve Yunanistann genel zellii marinalarn azl ve Bat Akdenize

kyasla servislerin eksikliidir. Btn Yunanistanda amaca ynelik ina edilen

sadece alt marina vardr. Bunlar kendilerini marina olarak adlandran ve ek birtakm

imkanlar sunan birka limanla desteklenmitir.

Yunanistann sunduu ey saysz kk balk limanlardr. Bu limanlar

sevimli, sakin ve korunakl olmasna karn, Bat Akdenizin elenceli

marinalarndan farkldr.

Yunanistanda ortalama olarak talyaya oranla daha ok rzgar vardr.

Kuzeyden eserek btn Egeyi etkisi altna alan yaz rzgar melteme; zellikle 5 ve

6 deniz mili hzla estii temmuz ve austos aylarnda dikkat etmek gerekir. Ege

Denizinin yon ya da ok bat tarafnda deniz durgun olup, gndzleri biraz

hareketli, geceleri ise l gibidir. Meltemin daha az kuvvetle estii yaz balangc ve

sonu Egenin en ideal zamanlardr.

Her sabah saat 6.30da Yunanca-ngilizce olarak orta dalgadan yayn yapan

askeri radyodan hava tahminleri dinlenebilir. Ayrca sahil radyo istasyonu da

VHFden tahmin raporu yaynlar. Fakat bunlara fazla gvenmemek gerekmektedir.

Yksek adalarn ve anakarann korunakl yerlerinde doru olabilir; ancak ak

denizlerde rzgarn hz 10-15 deniz miline kabilir.

Tamir ve klama olanaklar az ve birbirinden uzak olan Yunanistanda

sadece iki travel lift vardr. zel tamir ve yedek para iin Pire ve Atina gibi byk

limanlara gidilme zorunluluu vardr. Yunanistanda ok geni bir yiyecek seenei

veya Fransa ve talyann sahip olduu lde yemek kltr yoktur. Bu konu ikinci

planda kalmaktadr.

Giri limanlar (sk olarak kuzeybat ve gneybatda) : Corfu Port, Preveza,

Argostoli (Cephalosia), Patra, Zakinthos, Kalamata, Zea (Piraeus), Mitilini (Lesbos),

Khios Harbour, Pithagorion (Samos), Skala (Patmos), Kos Harbour, Mandraki

(Rodos), Chania (Girit), Ayios Nikolais (Girit). (Bkz Ek 5)

6-Cebelitark

Akdenizin batsndan gelen yatlar, zellikle ngiliz yatlar, Cebelitarkn

ngiliz Kolonisinden giri yaparlar. Burann msait yerleimi, tamir ve klama gibi

zellikleri Cebelitark yatlk iin popler klmaktadr. (Tablo Ek 5tedir.)

7-Tunus

Tunus, yeni otellere, tatil kylerine nemli derecede yatrm yaparak turizm

endstrisini oluturmakta olan bir devlet olup, tatil olanaklarna, zel olarak da

yatlk alanna doru ynelmektedir. Tunus hkmeti, yatlar Gney Fransann ve

talyann kalabalk marinalarndan Tunusa ekebilmek amacyla yeni marinalar

ina etmektei mevcut limanlar ticaret verebilecek ekilde geniletmektedir.

Tunus, deiik yerler grmek isteyen yatlarn mevsimsel Akdeniz turlar iin

iyi bir konumdadr. Sicilya sadece 80 mil, Sardunya ise 122 mil uzaklktadr.

Akdenizin dou ve bat ksmlar arasndaki pasajdan giden yatlar, bu yeni

marinalardan biri iin rotalarn geitirebilirler. Tunusun 700 millik bir ky eridi

olmasna ramen, pek ok marina ve geniletilmi limanlar (ki bunlar yaam biimi

olarak Afrikadan ok Avrupaya benzerler) kuzey ve kuzeydouda yeralrlar. Gney

ise Sahra lnn bitiminde yeralr. (Bkz Ek 5)

8-Malta

Malta, k aylarndaki kuru, sakin iklimi ve yetenekli, greceli olarak ucuz i

gc nedeniyle Akdenizdeki en popler yerlerden biridir. Yatlarn kalabilecei,

bakent Valettaya yakn olan doal ve gzel liman, 300 yat balama kapasiteli

Marsamxette ek olarak Msida Creekde 300 yat barndrabilecek bir yat liman ina

edilmitir. Limann ucunda yer alan dalgakran inaat, Manuel Adasnn iki

marinasna 800 yat barndrma imkan tanmaktadr. Yzyllardr Malta , Akdeniz

trafiinin kava olmutur. Son zamanlarda ise bu trafik yatlar iin dzenli olarak

art gstermektedir. Malta, en kk adas Gozo ve Comino ile birlikte ok deiik

ve cazibeli sahilleri, kumsallar, krfez ve koylaryla uzun sre kalnabilecek bir

yerdir. (Bkz. Ek 5)

9-Kbrs

Kbrs, 1974teki Bar Harekat ile ikiye blnmtr. Birlemi Miletlerin

Bar Gc, kuzey ve gney arasndaki snr gerilimini en aza indirmek iin Kbrs

Trkleri ve Rum Toplumlarn gzlemektedir.

Trkiyeden Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyetine (KKTC) ya da Gney Kbrs

Rum Kesimine geerken, KKTCden Gney Kbrs Rum Kesimine

geilememektedir. Gney Kbrs Rum Ynetimi, KKTCne yaplan herhangi bir

ziyaretin yasal olmadn, uymayanlarn 10.000 Kbrs Poundu (8.000 Pound) para

cezas ya da 6 ay hapis cezas ile cezalandrlacan ilan etmitir.

-Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti (KKTC): Yatlar genellikle Girnede

(eski ad ile Kyrenia) barnr. Girnede ilgili memurlar yatlar ziyaret eder ve

formaliteleri tamamlar.

-Gney Kbrs Rum Kesimi (GKRY) : Kbrsn gneyine Limasol, Larnaka

ya da Paphosdan girilebilir (ki buralarda marina vardr). Limasol Sheraton Pleasure

Liman kyda birka restoran ve barlar kolaylklar salamaktadr. Ancak Limasola

biraz uzak kalmaktadr. Larnakann yaknnda yer alan Larnaka marinas tm

olanaklara sahiptir ve Dou Akdenizdeki en popler klama yerlerinden biridir.

Dkkanlarda ou ngiliz rnleri bulunabilir.(Bkz. Ek 5)

10-Fas

Fasta yatlk konusunda bugne kadar nemli bir gelime olmamtr.

Melilloda 35 balama kapasiteli, ancak her trl hizmeti verebilen bir yat liman

bulunmaktadr. Ayrca Al Hocaima, Medip, Guta ve Tanca barnak ve limanlarnda

da yatlar iin demirleme ve balama olanaklar ve hizmetler verilmektedir. (Bkz. Ek

5)

11- Cezayir

800 mil uzunluunda Akdeniz sahilinde Cezayirde ancak birka liman ve

barnak bulunmaktadr. Limanlar, Cezayir Liman gibi daha ok ticari amal

limanlardr. lkenin turizm altyapsnn bulunmamas sonucu yakn gelecekte

yatlk konusunda bir gelime beklenmemektedir. (Bkz. Ek 5)

12- Libya

Libya kylar politik konjuktr nedeniyle yatlar iin uygun bir lke deildir.

Herhangi bir yatlk yatrm yoktur. (Bkz. Ek 5)

13- Msr

Msrda bugne kadar gerek anlamda marina yatrm gereklememitir.

Yatlar iin nemli bir merkez Svey Kanaldr. Bu kesimde yat liman

olmamasna karn Tevfik, smailiye ve Port Saidde adet yat klb

bulunmaktadr. Bu klplerin bnyesinde ad geen limanlarda yatlara hizmet

verilmektedir. Ayrca yatlar iin Damietta, Rosetta, skenderiye ve Mersa Matruh

limanlarnda da yat klpleri bnyesinde hizmet olanaklar bulunmaktadr. Port

Saidde Dumyat Marinas inaat devam etmektedir. (Bkz. Ek 5)

14- srail

srail sahillerinde yatlk faaliyetleri ok ksa gemie dayanmaktadr. Halen

srail sahillerinde toplam 1100 balama kapasiteli ve kstl hizmet olanaklar sunan

toplam 6 marina bulunmaktadr. Ancak srailde nemli saydayat nfusa sahip bir

lkedir. 1989 ylnda 1000in zerinde kaytl yat bulunan srailde marina kapasitesi

500 olarak tespit edilmitir. srail Hkmeti, 1980-2005 yllar arasnda Kzldeniz ve

Akdeniz sahillerinde toplam 10.000 kapasiteli 15 marinann yapmn planlamtr.

Politikadaki yumuamann etkisiyle srailin gelecek yllarda Bat Akdeniz

lkeleriyle rekabet edebilecek bir altyapy oluturarak piyasa payn arttrmas ok

mmkn grlmektedir.

Halen, Akka, Ashdod, Haifa limanlarnda birer adet, Tel Avivde (Tel Eviv ve

Jaffa) 2 adet marina

Documents

yat turızmın cgrp ıncelenmesi.pdf