YILINDA AVRUPA BIRLIĞI’NDE ZOONOZ€¦ · Tavuk sürülerindeki yaygınlık oranları %0,2 ile %85 arasında değişirken, domuz sürülerinde %25 ile %85, sığır sürülerinde

2 0 0 5Y I L I N D A

A V R U P A

B I R L I Ğ I ’ N D E

Z O O N O Z

G İ R İ Ş

C A M P Y L O B A C T E R I A

S A L M O N E L L A

L I S T E R I A

V T E C v e ( Y E R S I N I A )

T Ü B E R K Ü L O Z İ S v e

B R U S E L L O Z İ S

P A R A Z İ T İ K

Z O O N O Z L A R

K U D U Z

D İ Ğ E R Z O O N O Z

A N T İ M İ K R O B İ Y A L

D İ R E N Ç

G I D A K Ö K E N L İ

S A L G I N L A R

E F S A H A K K I N D A

G İ R İ Ş

Zoonoz, hayvanlardan insanlara geçebilen hastalık veya enfeksiyonlardır.

Enfeksiyon insanlara, ya doğrudan hayvanlardan ya da kontamine olmuş gıda

maddelerinin yenmesiyle bulaşmaktadır. İnsanlarda bu hastalıkların seyri hafif

semptomlardan hayati tehlikeye kadar değişkenlik gösterebilir. Bir insan hastalığı

olarak zoonozun önemi, hastalığın şiddeti, ölümle sonuçlanan vaka sayısı ve

popülasyondaki vaka sayısı (görülme oranı) gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak

değerlendirilir.

Bu hastalıkları önlemek için, ana enfeksiyon kaynağı olan hayvanların ve gıda

maddelerinin tespit edilmesi önemlidir. Bu amaçla, Topluluğun gıda üretim

zincirindeki kontrol tedbirlerini iyileştirmesine ve insan sağlığını korumasına

yardımcı olmak üzere tüm Avrupa Birliği (AB) Üye Devletleri’nden bilgi toplanmakta

ve incelenmektedir

G İ R İ Ş


S A L M O N E L L A

L I S T E R I A

V T E C v e ( Y E R S I N I A )

T Ü B E R K Ü L O Z İ S v e


P A R A Z İ T İ K

Z O O N O Z L A R

K U D U Z



D İ R E N Ç


S A L G I N L A R


BSNDSN’ler-Enter-Net

-EuroTB

Zoonozlar

Gıda kaynaklı

salgınlar

ZCC

Hayvan, gıda

ve yem izleme

Bulaşıcı

hastalıklar

Üye Devletler

Tüm AB Üye Devletleri her yıl zoonoz vakaları ve gıda kaynaklı salgın hastalıklar

hakkında Avrupa Komisyonu’na bilgi vermektedir. İnsanlardaki zoonoz vakaları

hakkında daha ayrıntılı bilgi ise Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol

Merkezi(ECDC)’nden edinilebilmektedir. 2005 yılında, toplanan veriler zoonotik

hastalıkların 16 tanesini kapsamaktaydı. Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu (EFSA),

Zoonoz İşbirliği Merkezi ve ECDC ile beraber bilgileri analiz ederek sonuçları 2005

yılında, “AB’de Zoonoz Eğilimleri ve Kaynakları, Zoonotik Ajanlar, Antimikrobiyal

Direnç ve Gıda Kaynaklı Salgınlar hakkındaki Topluluk Raporu”nda (www.efsa.

europa.eu/en/science/monitoring_zoonoses/reports/zoonoses_report_2005.

html) yayımlamıştır. Elinizdeki broşür söz konusu Topluluk Raporunun özetine

dayanmaktadır.

2005 yılında, AB’de insanlarda en çok rapor edilen zoonotik hastalıklar

kampilobakteriyozis ve salmonellozis olmuştur. Bunların yanı sıra, yersiniyozis

Şekil S1.

Topluluk Özet

Raporuna yönelik

veri akışının planı,

2005

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55

Kuduz

M. bovis’e bağlı tüberkülozis

Trişinellozis

Ekinokokkozis

Brusellozis

Listeriyozis

VTEC

Yersiniyozis

Salmonellozis

Kampilobakteriyozis

Zo

on

oz

N vaka = 197 363

176 395

9630

3314

1439

1218

320

175

119

4

100.000 popülasyon başına görülme oranı

dikkate değer sayıda insan vakasına yol açmıştır. Listeriyozis, verotoksijenik Escheria

coli (VTEC) enfeksiyonları, brusellozis ve M. bovis kaynaklı tüberkülozis gibi diğer

bakteriyel zoonozlar, daha az sayıda insan vakasında rapor edilmiştir. Genel

anlamda, parazitik ve viral zoonotik enfeksiyonlar (trişinellozis, ekinokokkozis

infeksiyonları ve kuduz) az sayıda insan vakasına yol açmıştır. 2005 yılında gıda

kaynaklı salgınlara en çok yol açan ajanlar Salmonella ve Campylobacter olarak

belirlenmiştir.

Bu broşür, 15 Kasım 2006 tarihinde güncellenen bildirilmiş verilere dayanmaktadır.

Ayrıca, üç AB üyesi olmayan ülke de rapor için zoonozlar hakkında bilgi sağlamıştır.

Şekil S2.

AB’nde insanlarda

görülen rapor

edilmiş zoonozlar,

2005

G İ R İ Ş


H A S T A L I K

İ N S A N L A R

G I D A M A D D E L E R İ

H A Y V A N L A R

C A M PY LO B AC T E R I A

Kampilobakteriyozis insanlarda en sık rapor edilen zoonotik hastalıktır. Kanatlı

etinin gıda kökenli Campylobacter enfeksiyonlarının en önemli kaynakları arasında

bulunduğu düşünülmekte olup, 2005 yılında Campylobacter pozitif örneklerinin en

yüksek oranı bu gıda grubu için rapor edilmiştir. Taze kanatlı etindeki pozitif örnek

oranının ÜD’lerin çoğunda yüksek olduğu görülmüştür.

H A S T A L I Kİnsanlardaki klinik kampilobakteriyozis semptomları arasında sulu, çoğu kez de

kanlı ishal bulunmaktadır. Pek sık olmamakla beraber, reaktif arterit ve nörolojik

rahatsızlıklar gibi enfeksiyon sonrası komplikasyonlar da görülmektedir.

Campylobacter’ler doğada yaygındır. Bulunduğu başlıca rezervler yabani ve evcil

kuşlar ile memelilerdir. Çoğu durumda, hayvanlar enfeksiyonun sağlıklı

taşıyıcılarıdır. Bakteriler çeşitli gıda maddelerine kolaylıkla bulaşabilmektedir.

İ N S A N L A R2005 yılında yirmi iki ÜD tarafından toplamda 197 363 kampilobakteriyozis vakası

rapor edilmiştir. AB’de 100 000 popülasyon başına 51,6 olan görülme oranı;

kampilobakteriyozisin AB’de en sık rapor edilen zoonotik hastalık olduğunu

kanıtlamaktadır. Görülme oranı ülkeler arasında önemli farklılık göstermekte olup,

<0,1 ila 303 arasında değişmiştir. Önceki yıllarda olduğu gibi, en yaygın olarak rapor

edilen türü C. jejuni, daha sonra da C.coli olmuştur. Topluluk’ta görülme oranı 2004

yılına oranla %8 artmış olmakla beraber, ÜD’ler arasında ortak bir eğilim

saptanmamıştır. En yüksek vaka sayıları 25-44 yaş grubunda gözlemlenmiştir. Genel

olarak ise enfeksiyonların kaynağı (yerli veya yurtdışı kökenli) hakkında 13 ÜD bilgi

sağlamış ve ÜD’ler arasında önemli farklılıklar görülmüştür. İnsan vakalarında

belirgin bir mevsimsel fark bulunurken, en çok vaka yaz aylarında rapor edilmiştir.

G I D A M A D D E L E R IGıdalarda Campylobacter’e ilişkin verilerin çoğu kanatlı eti ile kanatlı eti

ürünlerinden kaynaklanmaktadır. 2005 yılında, çiğ broiler etinde, incelenen

örneklerin yaklaşık %66’sı Campylobacter bakımından pozitif bulunmuştur. Son 5

yıl içinde bilgi sağlayan ÜD’ler arasında çiğ broiler etinde bulunan Campylobacter

için ortak bir eğilim gözlemlenmemiştir. Çiğ domuz ve sığır etinde önemli oranda daha

düşük olan pozitif örnek oranları; domuz etinde %0-7 arasında, sığır etinde de %2’ye

kadar belirlenmiştir. Campylobacter ayrıca inek sütü, peynir, balık ürünleri, meyve ve

sebze gibi bir dizi farklı gıda maddesinde de düşük sıklıklarla izole edilmiştir.


H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

TavuklarDomuz

sürüleri

Sığır

sürüleriKanatlı Domuz eti Kanatlı Domuz eti Kanatlı Domuz eti Sığır eti Koyun eti

hayvan türü ve gıda kategorisi

kesim işleme perakende

Po

ziti

f Ca

mpy

loba

cter

bir

imle

ri o

ran

ı

çiftlikte

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

2001 2002 2003 2004 2005

Yıl

Avusturya Belçika Danimarka

Almanya Hollanda İsveç

Birleşik Krallık

Cam

pylo

bact

er p

ozi

tif

örn

ek

leri

n o

ran

ıC A M P Y L O B A C T E R I A

H A S T A L I K

İ N S A N L A R

G I D A M A D D E L E R I

H A Y V A N L A R

H A Y V A N L A R Hayvanlarda, kümes hayvanları ile domuz ve sığır sürülerinde önemli oranda

Campylobacter bulguları rapor edilmiştir. Tavuk sürülerindeki yaygınlık oranları

%0,2 ile %85 arasında değişirken, domuz sürülerinde %25 ile %85, sığır sürülerinde

ise %0,3 ile %47 arasında değiştiği görülmüştür. Domuz ve sığır etinde gözlemlenen

kontaminasyon seviyelerinin, domuz ve sığır sürülerinde görülenden önemli

oranda daha düşük olması dikkate değer bir noktadır. Bu durum, etin daha az

dışkısal kontaminasyona maruz kalması ile, bakterilerin domuz ve sığır etinin kuru

yüzeyinde yaşayamamasının bir sonucu olabilir.

Hayvanlardan en çok izole edilen Campylobacter türü, C. coli’nin baskın olduğu

domuzlar haricinde, C. jejuni’ydi. Campylobacter türlerinin dağılımı da, insan

enfeksiyonlarına yol açmada kümes hayvanlarının önemini destekler niteliktedir.

Ev hayvanları ile yabani hayvanlardan elde edilen bazı Campylobacter bulguları, bu

hayvanların da bakteri kaynağı olabileceğini göstermektedir.

Şekil CA1.

Perakende satılan

taze tavuk etindeki

Campylobacter,

2001-2005

Şekil CA2.

Hayvan türü

ve gıda

kategorisine göre

Campylobacter

pozitif örneklerin

maksimum-

minimum

oranları,

2005

S A L M O N E L L A

H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

Y E M M A D D E L E R İ

Toplam

0

5000

10 000

15 000

20 000

25 000

30 000

35 000

40 000

0-4 5-14 15-24 25-44 45-64 ≥65 Bilinmiyor

Yaş grubu

Va

ka

sa

yıs

ıS A L M O N E L L A

H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R


2004 yılıyla karşılaştırıldığında insan vakaları sayısında bir düşüş olmasına rağmen,

salmonellozis AB’de hala en sık rapor edilen ikinci zoonozdur. Gıda kökenli

Salmonella enfeksiyonlarının başlıca kaynakları, yumurta ile birlikte kümes hayvanı

ve domuz etidir. 2005 yılında, Salmonella en çok kümes hayvanı ve domuz etinde

rapor edilmiştir. Son 5 yıl içinde sofralık yumurtadaki Salmonella yaygınlığında

genel bir düşme eğilimi gözlemlenmiştir.

H A S T A L I KSalmonellozis insanlarda genellikle akut ateş nöbeti ve ishalle başgösterir.

Salmonellozis ayrıca uzun vadeli ve bazen kronik enfeksiyon sonrası

komplikasyonlarla da ilişkilendirilmektedir. Salmonella’nın gıda kökenli kaynakları

arasında, çok çeşitli evcil ve yabani hayvanlar ile, hem hayvansal hem de bitkisel

birçok gıda maddesi bulunmaktadır. Hayvanlarda subklinik enfeksiyonlar

yaygındır.

S A L M O N E L L A

Şekil SA1.

İnsanlarda görülen

doğrulanmış salmonellozis

vakalarının yaş grubuna

göre dağılımı,

2005

İ N S A N L A R

24 Üye Devlet (ÜD) tarafından toplamda 176 395 insan salmonellozis vakası rapor

edilmiştir. AB’de görülme oranı 100.000 popülasyon başına 38,2 vaka olup ÜD’ler

arasında 4,4 ile 322 arasında değişmektedir. Her ne kadar yedi ÜD vakalarda hafif

bir artış rapor etmiş olsa da, 2004 yılına oranla %9,5’lik genel bir düşüş

gözlemlenmiştir. Almanya’dan elde edilen veriler 2005’te rapor edilen vakaların

neredeyse %30‘unu açıklamaktadır.

Genel olarak, bütün ÜD‘lerde yaz sonu ve sonbaharda mevsimsel bir yükseliş

gözlemlenmiştir. En fazla vaka sayısı 0-4 yaş, 5-14 yaş ve 25-44 yaş gruplarında

rapor edilmiştir. Önceki yıllarda olduğu gibi, S. enteriditis ile S. typhimurium en sık

rapor edilen serovarlar olmuştur. Vakaların kaynağına (yerli veya yurtdışı kökenli)

ilişkin olarak 15 ÜD tarafından sağlanan verilerde ÜD’ler arasında dikkate değer

farklılıklar görülmüştür.

S A L M O N E L L A

H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R


G I D A M A D D E L E R I Salmonella için çok çeşitli gıda maddeleri test edilmiş olmakla beraber, bunların çoğu

et ve et ürünlerinden elde edilen örnekler olmuştur. Bu testlerin sonuçlarına göre

Salmonella en çok kümes hayvanı eti, daha sonra da domuz etinde rapor edilmiştir.

ÜD’ler tarafından test edilen çiğ broiler eti örneklerinin %0 ila %18’inde pozitif

bulgular rapor edilmiş, hindi eti için de benzer bulgular bildirilmiştir. Genel olarak

örneklerin %0 ila %18’inin pozitif olduğu görülmüşse de, çiğ domuz etinde daha az

pozitif bulgu rapor edilmiştir. Sığır etinde rapor edilen pozitif bulgu oranları ise

genellikle %2’nin altında olmuştur.

2005 yılında sadece birkaç ÜD tarafından tüketime hazır et ürünlerinde Salmonella

rapor edilmiştir ve %3-5’e kadar pozitif örnek oranları da bazen gözlemlenmiştir.

Tüketime hazır ürünlerdeki Salmonella bulguları insan sağlığı için özel bir risk teşkil

etmektedir.

%0

%1

%2

%3

%4

%5

%6

%7

%8

%9

2001 2002 2003 2004 2005

Yıl

Salm

onel

la p

ozi

tif

örn

ek

leri

n o

ran

ıAvusturya Almanya Yunanistan İtalya İspanya

Sofralık yumurtaya ilişkin veri rapor eden ülkelerde, test edilen sofralık yumurtaların

%0 ila %6’sında Salmonella olduğu belirtilmiştir. Son 5 yıllık dönemde sofralık

yumurtadaki Salmonella kontaminasyonunda bir düşme eğilimi görülmektedir.

Süt ve süt ürünleri veya meyve ve sebzede pozitif Salmonella bulguları oldukça az

görülmüştür. Ancak baharat ve bitkilerde rapor edilen pozitif örnekler oldukça

önemli bir oran (%3-%7) teşkil etmiştir. Ayrıca balık ürünleri ile canlı çift kabuklu

yumuşakçalarda da zaman zaman %4’e varan pozitif örnek oranlarıyla Salmonella

rapor edildiği olmuştur.

H A Y V A N L A R2005 yılında çiftlik hayvanları, ev hayvanları, hayvanat bahçesi hayvanları ile yabani

hayvanlarda Salmonella rapor edilmiştir. Ancak en fazla bulguya kümes hayvanı

sürülerinde rastlanmıştır.

Kümes hayvanı (Gallus gallus) yetiştiriciliğinde uygulanan Salmonella’ya yönelik zorunlu

kontrol programı, Topluluk dahilinde göreceli olarak karşılaştırılabilir veri sağlamaktadır.

Genel olarak, 2005 yılında yumurta tavukları için ebeveyn yetiştirme sürülerinin %6’sı

ile et tavukları için anaç sürülerinin %5’inde Salmonella olduğu görülmüştür.

Rutin izlemede, yumurta tavuğu sürülerinin %0,1 ila %13’ünde Salmonella olduğu

görülürken, et tavuğu sürülerinde gözlemlenen pozitif örnek oranı %0 ile %18

arasında değişmiştir. Hindi, ördek ve kaz sürülerinde de benzer enfeksiyon oranları

rapor edilmiştir.

Az sayıda ÜD’nin domuz ve sığırlar için etkin Salmonella izleme uygulaması

bulunmaktadır. Altı ülke domuz sürülerinde %0 ila %28 yaygınlık oranları rapor etmiştir.

Sığırlarda ise, rapor edilen pozitif hayvan oranı %0 ile %7 arasında değişmiştir.

S A L M O N E L L A

H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R


Şekil SA2.

2001-2005’te

sürekli rapor

veren ÜD’lerdeki

sofralık yumurtada Sal-

monella

%0

%5

%10

%15

%20

%25

2001 2002 2003 2004 2005

Yıl

Salm

onel

la b

ulu

na

n s

ürü

leri

n o

ran

ı

Danimarka Fransa Almanya

Yunanistan İtalya İspanya

Hollanda

S A L M O N E L L A

H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R


Şekil SA3

Denetim programı

yürüten ÜD’lerde

et tavuğu anaç

sürülerinde Salmonella,

2001-2005

Çoğu ÜD, Gallus gallus sürüleri yetiştirmeye yönelik zorunlu kontrol

programının yanı sıra yumurta tavukları ile et tavuklarında Salmonella için

de kontrol programları uygulamaktadır. Bazı ÜD’lerin ayrıca domuzlar için de bir

kontrol programı bulunmaktadır.

Y E M M A D D E L E R I

Salmonella pozitif örneklerin en yüksek oranları, sebzeden elde edilen yem

maddelerinde ve spesifik olarak da yağlı tohumlar ile bunların ürünlerinde (%0,4 ila

%7 pozitif ) bulunmuştur. Karma yem maddelerinde, test edilen örneklerin %0 ila

%6’sında Salmonella izole edilmiştir.

L I S T E R I A

H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

L I S T E R I A

H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

Listeriyozis, hastalığın ağırlığından dolayı insanlarda önemli bir zoonozdur. Gıda

kökenli Listeria enfeksiyonlarının ana kaynağı tüketime hazır (TH) gıdalardır.

İncelenen farklı TH gıda türleri arasında çok azının insan sağlığına ciddi risk teşkil

eden bir sınırın (100 bakteri/gr) üzerinde L. monocytogenes taşıdığı görülmüştür.

Ancak, TH su ürünlerinde 100 bakteri/gr sınırının üzerinde daha fazla pozitif bulgu

ve örnek bulunması, bu gıda grubunun tüketiciler için daha fazla risk taşıdığı

anlamına gelmektedir.

H A S T A L I K Listeria monocytogenes anne karnındaki bebeklerde, bebek ve çocuklarda, yaşlılarda

ve bağışıklık sistemi hasar görmüş olan kişilerde ağır hastalığa yol açabilir. Semptomlar

hafif nezle benzeri semptomlar ve ishalden, hayati tehlike taşıyan enfeksiyonlara

kadar değişebilir. Hamile kadınlarda enfeksiyon düşüğe sebep olabilmektedir. Ölüm

oranı genellikle yüksektir. Listeria, bitkiler ve toprak başta olmak üzere çevrede yaygın

olarak bulunmaktadır. Başlıca bulaşma yolu kontamine gıda tüketimidir; ancak

enfeksiyon insandan insana geçebileceği gibi, doğrudan hasta hayvanlardan insanlara

da geçebilmektedir.

İ N S A N L A R 2005 yılında 23 ÜD’den toplamda 1439 listeriyozis vakası rapor edilmiştir. AB’de görülme

oranı 100 000 popülasyon başına 0,3 olup, bu oran 2004 ve 2003 oranları ile benzerlik

göstermektedir. Almanya vaka sayısında 2004 yılına oranla yaklaşık %72’lik bir artış

bildirmiştir. En yüksek görülme oranları Danimarka, Belçika, Finlandiya, Almanya ve

Hollanda tarafından rapor edilmiştir. Listeriyozis en çok yetişkinler ve yaşlılar arasında

görülmüş olup, vakaların %53’ü 65 yaş üzeri kişilerde meydana gelmiştir. Vakaların

kaynağına ilişkin rapor veren ÜD’ler tarafından sağlanan bilgiler temel alındığında,

rapor edilen vakaların çoğunun ülke içi kaynaklı olduğu görülmüştür.

L I S T E R I A

0

100

200

300

400

500

600

700

800

0-04 5-14 15-24 25-44 45-64 ≥ 65 Bilinmiyor

Yaş grubu

Va

ka

sa

yıs

ı

G I D A M A D D E L E R I 2005 yılında L. monocytogenes için, başta tüketime hazır (TH) gıdalar olmak üzere,

çok çeşitli gıda maddeleri analiz edilmiştir. L. monocytogenes TH gıdalarda sıklıkla

bulunmamışsa da, birkaç incelemede %39’a varan oranlarda pozitif örnek rapor

edilmiştir. En yüksek oranda pozitif örnek ve gram başına 100’den fazla bakteri

içeren örnekler TH su ürünlerinde rapor edilmiştir. 100 bakteri/gr sınırını aşan

örnekler ayrıca, daha düşük oranlarda olmakla beraber, TH et ürünleri ile peynirlerde

de rapor edilmiştir.

Şekil LI1.

Doğrulanmış insan

listeriyozis vakalarının

yaş grubuna göre

dağılımı,

2005

7 poz. (%0.8)

616 poz. (%7,5)

89 poz. (%0,8)

104 poz. (%0,6)

367 poz. (%2,7)Tüketime hazır

et ürünleri

Peynir

Peynir dışındaki

süt ürünleri

Tüketime hazır

balık ürünleri

Tüketime hazır meyve

ve sebzeler

Gıd

a k

ate

go

risi

N= 865

N= 8155

N= 10 048

N= 16 885

N= 13 481

0 2000 4000 6000 8000 10 000 12 000 14 000 16 000 18 000

örnek sayısı

pozitif örnek sayısı

H A Y V A N L A R Az sayıda ÜD hayvanlarda Listeria rapor etmiştir. Listeriyozis geviş getiren

hayvanlarda iyi bilinen bir hastalık olduğundan, bazı sonuçlar klinik incelemelere

ilişkindir. Listeria sığır, domuz, koyun, keçi ve kümes hayvanlarında tespit edilmiştir.

L I S T E R I A

H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

Şekil LI2.

Listeria monocytogenes için test edilen toplam gıda örneği sayısı ve gıda kategorisine

göre pozitif bulgu sayısı, 2005

V T E C v e Y E R S I N I A

H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

Verotoksijenik E. coli (VTEC) enfeksiyonları ve yersiniyozis de önemli zoonotik

hastalıklar olup AB’de önemli oranlarda görülmektedir. Gıda ve hayvanlardaki VTEC

ve Yersinia bulgularının insan hastalığı vakalarıyla ilişkisine dair bilginin yetersizliği,

farklı gıda ve hayvan türlerinin insan enfeksiyonları ile ilgisinin tam olarak

değerlendirilmesini engellemektedir. İnsan hastalıklarıyla ilgili serotipler ve diğer

virülans faktörleri hakkında daha ayrıntılı bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır.

V E R O T O K S I J E N I K E S C H E R I C H I A C O L I ( V T E C )

H A S T A L I K İnsanlarda VTEC enfeksiyonlarıyla ilişkili semptomlar hafif ishal ile kanlı ishal arasında

değişmektedir. VTEC enfeksiyonları ayrıca, akut böbrek yetmezliğiyle kendini

gösteren hemolitik üremik sendroma (HÜS) yol açabilir. İnsan enfeksiyonu,

kontamine gıda veya su tüketimi, doğrudan kişiden kişiye ya da hastalıklı

hayvanlardan insanlara bulaşma yoluyla meydana gelebilir. Hayvanlar VTEC için

önemli bir kaynak oluşturmakta, geviş getirenler ise bunlar arasında başı

çekmektedir.

İ N S A N L A R 2005 yılında 18 ÜD’den toplam olarak 3314 insan VTEC vakası rapor edilmiştir.

Rapor edilen tüm vakaların yaklaşık %70’ini Almanya ve İngiltere oluşturmuştur.

AB’de genel olarak görülme oranı 2004 yılındakine benzer bir oran olan 100 000

V T E C ve Y E R S I N I A


H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

0

100

200

300

400

500

600

0-4 5-14 15-24 25-44 45-64 ≥ 65 Bilinmiyor

Yaş grubu

Va

ka

sa

yıs

ı

O103 O145 O157 O26 O91

popülasyon başına 1,2 olmuştur. Ancak üç yıllık bir dönemde sürekli rapor veren on

ÜD’deki görülme oranlarında hafif bir düşme eğilimi gözlemlenmiştir. En yaygın

olarak tespit edilen VTEC serogrubu O157 olmuş ve genel olarak VTEC vakalarının

üçte birinden fazlası 0-4 yaş arası çocuklarda meydana gelmiştir. İnsanlarda ortaya

çıkan VTEC vakalarında belirgin mevsimsel farklar gözlemlenmiştir.

G I D A M A D D E L E R IVTEC ve O157 sero-grubu çiğ sığır, domuz ve kümes hayvanı etinin yanı sıra peynir

ve diğer süt ürünleri ile çiğ inek sütünde de zaman zaman görülmüştür. VTEC için

rapor edilen pozitif örnek oranı çiğ et örneklerinde %0 ila %15 arasında değişmiştir.

O157 sero-grubu, %6’ya varan oranlarla, çoğunlukla çiğ sığır etinden izole edilmiştir.

İnsan vakalarında sıklıkla izole edilen diğer sero-gruplar da et ve süt ürünlerinde

tespit edilmiştir.

Şekil VT1.


doğrulanmış VTEC

vakalarının sero-grup

ve yaş grubuna

göre dağılımı,

2005


H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

H A Y V A N L A R 2005 yılında, aralarında sığır, domuz, kümes hayvanı, koyun ve kedi de bulunan

bazı hayvan türlerinde VTEC tespit edilmiştir. Pozitif örneklerin çoğunluğu, yaygınlık

oranının %0 ve %22 arasında değiştiği gözlenen sığırlardan izole edilmiştir. Bunun

yanı sıra, O157 sero-grup bulgularının çoğu sığır için rapor edilmiş olup, bu durum

söz konusu hayvan türünün insanların VTEC’e maruz kalmasında önemli bir kaynak

oluşturduğunu ortaya koymaktadır.

VTEC serotiplendirme verilerinin genel olarak yetersizliği, hayvan ve gıdalardaki

VTEC bulgularının halk sağlığı için önemini değerlendirmeyi güçleştirmektedir.


H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

Y E R S I N I A

H A S T A L I K Yersiniyozis, en başta küçük çocukları etkilemekte olup en yaygın belirtisi, bazen

kanlı da olabilen ishaldir. Enfeksiyon çoğunlukla kontamine gıda tüketilmesi sonucu

meydana gelir. Bugüne kadar insan patojeni sero-tipler için başlıca kaynağın domuzlar

olduğu bilinmektedir, ancak başka hayvan türleri de patojen sero-tipler taşıyabilir.

İ N S A N L A RYirmi iki ÜD tarafından toplamda 9630 Yersinia vakası rapor edilmiştir. Almanya’nın

rapor ettiği vakalar toplam vaka sayısının %58’ine karşılık gelmektedir. AB’deki genel

görülme oranı 100.000 popülasyon başına 2,6 olup, 2004 yılına oranla yaklaşık %8’lik

bir artışı temsil etmektedir. Rapor edilen çoğu vaka 0-4 ile 5-14 yaş gruplarında

meydana gelmiştir. Tüm vakaların yaklaşık %28’i yurtdışı kaynaklı olarak rapor

edilmiştir. İnsan vakalarından izole edilen en yaygın Yersinia türü Y. enterocolitica

olup, baskın serotipi O:3’tür. Az sayıda ÜD Y. pseudotuberculosis vakası rapor etmiştir.


H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

G I D A M A D D E L E R İ 2005 yılında dört ÜD, et ve sütteki Y. enterocolitica bulgularına ilişkin bilgi sağlamıştır.

Finlandiya sadece sebzeleri incelemiştir. En yüksek oranda Y. enterocolitica pozitif

örnek, %17’ye varan oranlarla domuz etinden elde edilmiştir. Ayrıca inek sütü, sığır

eti ve kümes hayvanı etinden de pozitif bulgular elde edilmiştir. Ancak izole edilmiş

Y. enterocolitica suşlarının insanlardaki patojenitesine ilişkin eldeki bilgiler azdı.

H A Y V A N L A R Hayvanlarda Y. enterocolitica hakkındaki incelemelere ilişkin olarak dört ÜD rapor

vermiştir. Özellikle Almanya, çeşitli hayvan türlerine ilişkin bir dizi büyük incelemeyle

katkıda bulunmuştur. İnsan patojeni olanları da içeren Y. enterocolitica suşları,

domuz, sığır, koyun ve keçilerde bulunmuştur. En yüksek Y. enterocolitica yaygınlık

oranı sığır (%12) ve domuzlarda (%3) rapor edilmiştir.

T Ü B E R K Ü L O Z İ S

H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R


H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

0

10

20

30

40

50

60

70

0-4 5-14 15-24 25-44 45-64 ≥ 65 Bilinmiyor

Yaş grubu

Va

ka

sa

yıs

ı


H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R


H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

T Ü B E R K Ü LO Z İ S ve B R U S E L LO Z İ S

Hayvanlarda brusellozis ve sığır tüberkülozisini ortadan kaldırmaya yönelik Topluluk

tedbirleri, çoğu ÜD’nin hastalıklardan resmen ari olmasına ya da hiçbir pozitif vaka

rapor etmemesine yönelik katkıda bulunmuştur. Bununla beraber, hastalıkların

ortadan kaldırılmasında kaydedilen ilerleme, hastalıklardan arınmamış bazı

ÜD’lerde yavaş olmaktadır.

M Y C O B A C T E R I U M B O V I S ’ E B A Ğ L I T Ü B E R K Ü L O Z İ S

H A S T A L I K Tüberkülozis insanlarda Mycobacterium tuberculosis kompleksine ait bakteri

türlerinin granülomatöz enfeksiyonlara yol açmasıyla meydana gelen kronik bir

hastalıktır. M.bovis sığırlarda tüberkülozise yol açar ama insanlarda da yüksek

derecede bulaşıcı olup, ciddi bir zoonotik risk oluşturur. Tüberkülozisin hayvanlardan

insanlara bulaşması özellikle hastalıklı sığırdan elde edilen çiğ süt tüketimi yoluyla

meydana gelmektedir.

Şekil TB1.


doğrulanmış

M. bovis tüberkülozis

vakalarının yaş grubuna

göre dağılımı, 2005

İ N S A N L A R 17 ÜD tarafından M. bovis’e bağlı toplam 119 insan tüberkülozis vakası rapor

edilmiştir. Bu 2001’den beri rapor edilen en yüksek vaka sayısıdır. Almanya ve

İngiltere’den rapor edilen vakalar 2005’te rapor edilenlerin %77,3’üne karşılık

gelmektedir. Rapor edilen M. bovis’e bağlı vakaların çoğu 65 yaş üzeri kişilerde

meydana gelmiştir.

H A Y V A N L A R Onbir ÜD ile İtalya’da dokuz eyalet 2005 yılında Sığır tüberkülozisinden Resmen Ari

(OTF) idi. Bunlar arasında, 2005’te sadece Belçika ve Fransa tarafından bazı pozitif

sığır sürüleri rapor edilmiştir. OTF olmayan ÜD’ler genelinde, mevcut sürülerin

%0,6’sının hastalıklı olduğu görülmüş olmakla beraber, bu ÜD’lerden altı tanesi

pozitif sığır sürüsü rapor etmemiştir. En yüksek pozitif sığır oranlarını (%3,5’a varan)

İngiltere Birleşik Krallık ve İrlanda rapor etmiştir.

Az sayıda ÜD koyun, keçi ya da domuzlarda M.bovis rapor etmiştir. Yabani hayvan

popülasyonlarında M.bovis geyik, tilki ve yaban domuzlarında rapor edilmiştir. Ayrıca

bazı hayvanat bahçesi hayvanlarına da M.bovis’e bağlı tüberkülozis teşhisi konmuştur.

Şekil TB2.

AB ve iki üye olmayan

ülkede sığır tüberkülozisinin

durumu, 2005


H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R


H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

B R U C E L L A

H A S T A L I K Brusellozis insanlarda ateş ve başağrısı gibi nezle benzeri semptomlarla baş gösterir.

Bununla beraber, merkezi sinir sisteminde ciddi enfeksiyonlar ya da endokardit

meydana gelebilir. İnsanlar bu hastalığı genellikle hastalıklı hayvanlarla doğrudan

temas, ya da kontamine gıdalar, özellikle de çiğ süt yoluyla almaktadırlar. Hayvanlarda,

bu organizmalar üreme organlarına yerleşerek kısırlığa ve düşüğe yol açmakta ve

idrar, süt ve plasenta sıvılarına da bol miktarlarda karışmaktadır.

İ N S A N L A R 2005 yılında, yirmiiki ÜD tarafından 1218 brusellozis vakası rapor edilmiştir.

Topluluk’ta görülme oranı 100 000 popülasyon başına 0,2 vaka olup, bu oran 2004’le

karşılaştırıldığında hafif bir düşüşü göstermektedir. Son yıllarda, en fazla insan

brusellozis vakası Yunanistan (2005 yılı için veri yoktur), İtalya, Portekiz ve İspanya’da

kaydedilmiştir. Genel olarak, vakaların %63,9’u 25 ve 64 yaş arası kişilerde meydana

gelmiştir. Enfeksiyonların kaynağını rapor eden beş ÜD’de, yurtdışı kaynaklı

vakaların oranı doğrulanan vakaların %5’ine karşılık gelmiştir. İnsan vakalarında en

sık rapor edilen tür ise B. melitensis olmuştur.


H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R


H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

G I D A M A D D E L E R İYunanistan, İtalya ve Belçika, inek ve koyun sütü ile bunların ürünlerindeki Brucella

hakkında veri sağlamıştır. Bulgular sütte sıfır pozitif örnek ile %6 pozitif örnek

arasında değişmektedir. Pozitif örneklerin çoğunluğu koyun sütü ile bunun

ürünlerinden elde edilmiştir.

H A Y V A N L A R 2005 yılında oniki ÜD ile İngiltere’nin önemli bir bölümü, İtalya’da 44 eyalet ile

Portekiz’de bazı küçük bölgeler, hem sığır brusellozisinden resmen ari (OBF) hem

de koyun ve keçi brusellozisinden resmen ari (ObmF) durumdaydı. Üç ÜD ve

İngiltere’nin geri kalanı (Kuzey İrlanda) ile Fransa’da 64 bölge (département) ve

İspanya’da Kanarya adaları ise sadece ObmF idi.

0

1

2

3

4

5

6

7

2001 2002 2003 2004 2005

Yıl

10

0 0

00

kiş

ide

gö

rüle

n b

ruse

llo

zis

va

ka

sa

yıs

ı

Fransa Yunanistan İtalya Portekiz İspanya


H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R


H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

2005 yılında, Avusturya’daki iki hastalıklı sürü haricinde, Brucella ne OBF/ObmF

olan ÜD’lerde, ne de ortak finanse edilmeyen ve resmen ari olmayan ÜD’lerde tespit

edilmemiştir. OBF olmayan ÜD’lerde sığır sürülerinin toplam %0,3’ünün hastalıklı

olduğu görülürken, ObmF olmayan ÜD’lerde koyun/keçi sürülerinin %2,1’inin

pozitif olduğu tespit edilmiştir. Genel olarak ise, ortak finanse edilen imha

programlarına sahip ÜD’lerdeki pozitif sürülerin oranları 2004’e oranla biraz

azalmıştır. Yabani hayvanlar, hayvanat bahçesi hayvanları ile diğer evcil

hayvanlardaki Brucella bulguları hakkında da münferit raporlar bulunmaktadır.

Şekil BR1.

Seçilmiş OBF

olmayan ÜD’lerde

insan brusellozisinin

görülme oranı,

2001-2005

%0

%1

%2

%3

%4

%5

2002 2003 2004 2005

Yıl

Te

st s

on

ucu

po

ziti

f o

lan

sü

rüle

rin

ora

nı

İspanya Yunanistan İtalya İrlanda Portekiz T Ü B E R K Ü L O Z İ S

H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R


H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

Şekil TB3.

OTF olmayan seçilmiş

ÜD’de M. bovis testinde

pozitif çıkan sığır

sürülerinin oranı.

Şekil BR2.

Sığır brusellozisinin

durumu, 2005

Şekil BR3.

koyun ve keçi

brusellozisinin durumu

(B. melitensis),

2005


H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R


H A S T A L I K

İ N S A N L A R


H A Y V A N L A R

P A R A Z İ T İ K Z O O N O Z L A R

T R I C H I N E L L A

E C H I N O C O C C U S

v e T O X O P L A S M A

H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R

Etçillik Etçillik

i

d

= Enfektif dönem

= Diyagnostik dönem

11

2

3

4

5

1 i d

i d

i d i d

2

3

4

5

2

3

4

5

2

3

4

5

Hayvan veya et parçasının yenmesi

Çizgili kasta enkiste larva

Az pişmiş et yenmesi (özellikle domuz)

İnce bağırsakta serbest kalan larva

İnce bağırsaktaki yetişkinler

Mukozaya çökelen larva

Domuzlar

Kemirgenler

Çizgili kasta enkiste larva

Dolaşım





H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R

PA R A Z İ T İ K ZO O N O Z L A R T R I C H I N E L L A , E C H I N O CO CC U S ve TOXO P L A S M A

İki gıda kökenli parazitik zoonoz, trişinellozis ve ekinokokkozisin rapor edilen görülme

oranları insanlarda düşük olmakla beraber hastalığın ciddiyetinden dolayı önemlidir.

Trichinella çiftlik hayvanlarında nadiren tespit edilmiştir. Her iki zoonoz için de yabani

hayvanlar önemli bir kaynak oluşturmaktadır. Bulguların AB dahilindeki coğrafi

dağılımlarında ve enfeksiyon bulaşma riskinde belirgin farklar bulunmaktadır.


H A S T A L I K

Trişinellozisin klinik belirtileri arasında bulantı, ishal ve ateş bulunmakta, daha ağır

vakalarda, hareketleri koordine etmekte güçlük ile kalp ve solunum sorunları

gelişebilmektedir. İnsanlarda enfeksiyon genellikle hastalıklı bir hayvanın çiğ ya da

Şekil TR1.

Trichinella’nın

yaşam döngüsü

Kayn

ak: h

ttp:

//w

ww

.dpd

.cdc

.gov

/dpd

x

Şekil TR2.

Tüm yabani

hayvanlarda

Trichinella bulguları,

2005

yanlış koşullarda pişmiş etinin yenmesiyle oluşmaktadır. Tüm dünyada insan

enfeksiyonunun en yaygın kaynakları domuz eti, yaban domuzu eti ve diğer av

hayvanları etidir. Ancak at, köpek ve diğer pek çok hayvan etinden de enfeksiyonun

geçtiği görülmüştür.

İ N S A N L A R 2005 yılında yirmibir ÜD trişinellozis hakkında bilgi rapor etmiş olmakla beraber,

rapor edilen 175 insan vakası altı ÜD’den gelmiştir. Bu vakaların çoğu Letonya ve

Polonya tarafından bildirilmiştir. AB’de görülme oranı 100 000 popülasyon başına

<0,1 olup, Polonya’nın 163 vakayla sonuçlanan bir salgın yaşadığı 2004 yılına oranla

bir artışı azalışı, ancak 2003’teki duruma da benzer bir oranı temsil etmektedir.

Sadece iki ÜD vakaların kaynağına ilişkin rapor vermiş olup, doğrulanmış vakaların

toplamda %27’sinin yurtdışı kaynaklı olduğu görülmüştür. İnsan vakalarının

çoğunluğu 45-64 yaş grubunda gözlenmiştir.

H A Y V A N L A R Tüm ÜD’ler hayvanlarda Trichinella’ya yönelik veri sağlamıştır. Domuzlarda, beş ÜD

tarafından düşük sayıda Trichinella pozitif olan hayvan rapor edilmiş olup, pozitif

örneklerin oranı %0,0001’den azdır. Trichinella atlarda tespit edilmemiştir. Yabani

hayvan popülasyonunda, başta yaygınlığın %0,1 olduğu yaban domuzları olmak

üzere, çeşitli etcil yabani hayvan türlerinde daha yüksek oranda pozitif örnek

gözlemlenmiştir. Bu durum yabani hayvanların bu parazit için rezerv teşkil ettiğini

göstermektedir. Önceki yıllarda da olduğu gibi, pozitif bulgular daha çok AB’nin

doğu ve kuzey doğu bölgelerinden rapor edilmiştir.

Skoleks bağırsağa yapışır

İnce bağırsaktaki yetişkin

Kistteki protoskoleks

Organlardaki kistlerin yenmesi

(Dışkıdaki) Yumurtaların ağız yoluyla alınması Dışkıdakembriyolu

yumurta

Onkosfer çatlar; bağırsak duvarına girerKaraciğer, akciğerlerde, v.s. hidatid kist

61

2

3

4

4

2

44444

3

5

i

d

i

d

= Enfektif dönem


Kesin(son) Konak (köpek ve diğer köpekgil’ler)

Ara Konak (koyun, keçi, domuz, vb.)

Şekil EH2 .

Yabani hayvanlarda

Echinococcus bulguları,

2005

Şekil EH1.

E. granulosus’un

yaşam döngüsü

Kayn

ak: h

ttp:

//w

ww

.dpd

.cdc

.gov

/dpd

x


H A S T A L I K Echinococcus multilocularis insanlarda yüksek oranda patojen olup, alveoler

ekinokokkozise neden olan mikroorganizmadır. Kanser benzeri kronik bir hastalıktır

ve tedavi edilmeyen hastalarda %100’e oranlarda ölümcüldür. Diğer türü olan

Echinococcus granulosus parazitik kistlerin oluşumuna sebep olur ve semptomları

yavaşça büyüyen bir tümörün semptomlarına benzemektedir. E. granulosus

köpekler ve diğer köpekgillerin ince bağırsaklarında yaşarken, E. multilocularis’in

kesin konağı tilkidir. İnsanlara bu hastalık, hastalıklı hayvanların dışkısıyla dışarı

atılan parazitin yumurtalarının yanlışlıkla gıdaya bulaşması sonucu geçebilmektedir.





H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R

İ N S A N L A R 2005 yılında yirmi ÜD 320 insan ekinokokkozis vakası rapor etmiştir. Rapor eden

ÜD’lerden beş tanesinde vaka bulunmamaktaydı. AB’de görülme oranı 100 000

popülasyon başına <0,1 olup, onaylanmış vakaların %39’una, E.granulosus, %15’ine

ise E.multilocularis karşılık gelmekteydi. Geri kalan vakalarda, tür belirtilmemişti.

Enfeksiyonun kaynağına ilişkin bilgiler eksikti: dokuz ÜD vakaların kaynağını rapor

etmiş, bu ÜD’lerin üçü yurtdışı kaynaklı vakalar belirtmiştir. İnsan vakalarının

çoğunluğunun 25-44, 45-64 ve >65 yaş grubu arasında eşit olarak dağıldığı

görülmüştür.

H A Y V A N L A R Veri sağlayan yirmiiki ÜD’den sadece üçü hiçbir bulgu rapor etmemiştir. Çiftlik

hayvanlarında, en yüksek pozitif örnek yaygınlık oranları; birkaç Akdeniz ÜD’si,

İngiltere ve Polonya’dan bildirilmiştir. Akdeniz ülkelerinde son beş yıl içerisinde





H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R

genel bir düşme eğilimi gözlemlenmiştir. Sadece dört ÜD çiftlik hayvanlarında tür

düzeyindeki dağılıma ilişkin bilgi sağlamıştır ve rapor edilen bulguların hepsi de

E. granulosus‘tur.

Altı ÜD tarafından tilkilerde E. multilocularis rapor edilmiştir. E. granulosus porsuk,

sansar, yaban koyunu ve kurtlarda rapor edilmiştir. Yaban domuzlarında türü belirsiz

Echinococcus rapor edilmiştir. Yabani hayvanlardaki Echinococcus bulgularının

birçoğu orta Avrupa ülkeleri tarafından rapor edilmiştir. Hastalık insanlara tilki ve

diğer köpekgillerin dışkıyla attığı yumurtalar aracılığıyla bulaştığından, bu

hayvanlardaki bulgular insan sağlığı için son derece önemlidir.





H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R

Hem ookistler hem de doku kistleri emildikten kısa süre sonra takizoitlere dönüşebilir.

Takizoitler nöral ve kas dokularına yerleşir ve doku kisti bradizoitlerine dönüşürler.

Hamile bir kadın enfekte olursa, takizoitler kandolaşımı yoluyla

fetüse bulaştırabilir.

Serum,ZSF

Doku Kistleri

i

i i

d

dd

= Enfektif dönem


1

23

Fekal Ookistler





H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R

T O X O P L A S M A İnsanlarda Toxoplasma hakkında 2005 yılına ait hiçbir bilgi bulunmamaktadır.

Gıdalardaki Toxoplasma hakkındaki bilgiler de oldukça azdır. AB’de bu mikrobiyal

ajanın tespit ve rapor edilmesine yönelik iyileştirmeye ve iyi izleme planları

oluşturmaya ihtiyaç bulunmaktadır.

H A S T A L I Kİnsanlarda Toxoplasma enfeksiyonlarının çoğu asemptomatiktir veya hafif nezle

benzeri semptomlara yol açar. Ancak toksoplazmozis hayati tehlike de

oluşturabilmektedir. Toksoplazmozis hamilelik sırasında kapılırsa düşüğe veya

doğum sakatlıklarına yol açabilir. Enfeksiyon, parazit yumurtası bulunan az pişmiş

etin ya da kedi dışkısı bulunan gıdanın tüketimiyle veya kontamine toprak ya da kedi

kumu kutularıyla el teması yoluyla

insanlara geçebilmektedir.

Şekil TO1.

Toxoplasma gondii’nin

yaşam döngüsü

Kayn

ak: h

ttp:

//w

ww

.dpd

.cdc

.gov

/dpd

x





H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R

İ N S A N L A R 2005 yılında insanlarda toksoplazmozis vakalarına ilişkin veri bulunmamaktaydı.

AB 2004’te, bu hastalığın görülme oranının 100 000 popülasyon başına 0,6 vaka

olduğunu ve vakaların çoğunun laboratuvar onaylı klinik vakalar olduğunu rapor

etmiştir. Çok az sayıda ÜD’nin hamile kadınlar ve yeni doğan bebeklerde

toksoplazmozise yönelik rutin bir denetimi bulunmaktadır.

H A Y V A N L A R Dokuz ÜD hayvanlarda Toxoplasma hakkında veri sağlamıştır. Genel olarak,

hayvanlardaki toksoplazmozisin odağı, koyun ve keçilerde düşüğe yol açan

T. gondii’dir. Dolayısıyla, örneklerin çoğunluğu – ve pozitif olanların çoğu – koyun

ve keçilerden gelmektedir, ancak sığır, köpek, kedi ve vahşi hayvanlardan da pozitif

örnekler rapor edilmiştir.

K U D U Z

H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R

K U D U Z

H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R

Her ne kadar insanlarda az sayıda yerli kuduz vakası rapor edilmiş olsa da, AB’nin

doğusunda çiftlik hayvanları ve vahşi hayvanlarda rapor edilen vakaların artması

önem arzetmektedir.

H A S T A L I K Kuduz virüsü tüm sıcakkanlı hayvanları etkileyebilir ve tilkilerle sokak köpekleri

başta olmak üzere, hastalıklı hayvanların tükürüğüyle temas edilmesi, örneğin

hayvan ısırması yoluyla geçer. Hastalık konakçının merkezi sinir sisteminde şişmeye

yol açar ve genellikle ölümcüldür. İnsanlarda görülen kuduzda kuruntu, başağrısı

ve ateş gibi semptomları, sinir sisteminin bozulması takip eder ve etkilenen kişinin

ölümüyle sonlanır.

K U D U Z

Şekil RA2.

Evcil hayvanlar ve

ev hayvanlarında

kuduz bulguları, 2005

Yıl Ülke Vaka

2001 İngiltere Filipinler’den 1 ziyaretçi

2002 1 kayıtlı yarasa uzmanı EBL’den1 öldü

2003 Fransa Gabon’dan 1 ziyaretçi

2004 Avusturya Fas’tan ithal edilen 1 vaka

Almanya 1 yurtdışı kaynaklı vaka

2005 Almanya Toplamda 4 vaka. 3 kişi kuduza yakalanmış bir donörden

organ aldıktan sonra hastalandı. Donör hastalığı Hindistan’a

bir seyahat sırasında kapmıştı.

1 EBL = Avrupa Yarasası Lyssavirus

İngiltere

Tablo RA1.

İnsanlarda rapor edilen kuduz vakaları sayısı, 2001-2005

İ N S A N L A R AB’de rapor edilen çok az sayıda kuduz vakası genellikle Topluluk dışı kaynaklıdır.

Bununla beraber, 2005 yılında dört vaka bildirilmiştir. Rapor edilen dört vakanın

üçü, AB dışına yaptığı bir seyahat sırasında kuduz kapmış olan bir vericiden yapılan

organ nakli sonucu meydana gelmiştir.

Evcil hayvanlar Ev hayvanları Tilkiler Rakunlar Diğer vahşi hayvanlar

EU-15+CY+LV+LT+SI

EU-25

EU-25

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

2001 2002 2003 2004 2005

Yıl

Va

ka

sa

yıs

ı

-------EU-15-------

K U D U Z

H A S T A L I K

İ N S A N L A R

H A Y V A N L A R

H A Y V A N L A R Oniki ÜD çeşitli hayvan türlerinde kuduz rapor etmiştir. Evcil ve yabani hayvanlardaki

kuduz vakalarının büyük çoğunluğu, yabani hayvanların (özellikle de tilki ve

rakunların) sıklıkla hastalık kaptığı doğu Avrupa ÜD’leri tarafından rapor edilmiştir.

Hastalığı kontrol etmeye yönelik aşılama programları, yabani etçil popülasyonun

enfeksiyon taşıdığı ÜD’lerde etkin olmuştur ve pozitif bulgulara sahip tüm ÜD’lerde

de hastalığı imha programları uygulanmaktadır.

Şekil RA1.

Hayvanlarda

rapor edilen

kuduz vakaları

sayısı, 2000-2005


D E L İ D A N A

K U Ş G R İ B İ

C Y S T I R C E R C I v e

S A R C O C Y S T I S

B A L K A N G R İ B İ

D İ Ğ E R ZO O N O Z

D E L İ DA N A

( S I Ğ I R L A R I N B U L A Ş I C I S Ü N G E R İ M S İ B E Yİ N H A S TA L I Ğ I – B S E )AB’de 2005 yılında “Geviş Getiren Hayvanların Deli Dana Hastalığı için Test Edilmesi

ve İzlenmesi (TSE) hakkındaki Avrupa Komisyonu Raporundan” alınan bilgiler,

ÜD’lerde sadece az sayıda büyükbaş hayvanın deli dana hastalığı (BSE) testinde

pozitif çıktığını göstermektedir. 2004’te bir keçide tespit edilen şüpheli BSE

vakasının 2005’teki onaylanması haricinde, koyun veya keçilerde başka hiçbir BSE

vakası onaylanmamıştır.

K U Ş G R I B I ( A V I A N I N F L U E N Z A ) Avrupa Komisyonu 2005 yılında ÜD’lerdeki Kümes Hayvanlarında Kuş Gribi

Araştırmaları hakkında bir rapor yayımlamıştır. Rapora göre, AB’de 78 kanatlı kümesi

Avian Influenza A virüsü testinde pozitif çıkmış olup, bunların 74’ünün H5 ya da H7

virüs alttipleri için pozitif olduğu doğrulanmıştır.

S I S T I S E R K V E S A R K O S I S T I S 2005 yılında sistiserkuss (Taenia saginata) ve Sarkosistis’e ilişkin veri sağlayan tek

ülke Belçika’ydı. Genel olarak ise, karkasların %0,3’ünde Cysticercus ve çok azında

da (%0,002) Sarkosistis bulunmuştur.

B A L K A N G R I B I ( Q A T E Ş I – C O X I E L L A B U R N E T I I ) Hayvanlarda Coxiella burnetii’ye ilişkin olarak Belçika ve Portekiz bilgi sağlamıştır.

Artan düşük vakalarına bağlı olarak inek, koyun ve keçiler incelenmiş ve Portekiz

bir pozitif inek rapor etmiştir. Belçika bazı boğaları da incelemiş olmakla beraber

tüm sonuçlar negatif çıkmıştır.

D I Ğ E R Z O O N O Z

D E L I D A N A

K U Ş G R I B I

S I S T I S E R K v e

S A R K O S I S T I S

B A L K A N G R I B I

A N T I M I K R O B I K

D I R E N Ç

K A M P I L O B A K T E R ’ L E R

D E A N T I M I K R O B I K

D I R E N Ç

S A L M O N E L L A ’ L A R

D A A N T I B I Y O T I K

D I R E N C I

A N T I M I K R O B I K D I R E N Ç

Hayvanlar ve gıdalardan alınan nispeten yüksek oranlardaki Campylobacter ve

Salmonella izolatları insan tedavisinde yaygın olarak kullanılan antimikrobiklere

direnç göstermiştir. Bu durum özellikle kümes hayvanlarından alınan Campylobacter

izolatlarındaki florokinolonlara direnç konusunda geçerlidir. Bu dirençli bakterilerin

yol açtığı gıda kökenli enfeksiyonlar, tedavi seçenekleri sınırlı olabileceğinden,

insanlar için özellikle risk oluşturmaktadır.

K A M P I L O B A K T E R ’ L E R D E A N T I M I K R O B I K D I R E N Ç İnsanlardan alınan Campylobacter izolatlarında, siprofloksasine (florokinolon bir

madde) direncin yaygın olduğu ve %37 ila %48 arasında değiştiği rapor edilmiştir.

C. jejuni’de, tetrasiklin ve ampisiline direnç daha az görülürken C. coli’de tetrasiklin

direncin daha yüksek düzeyde (%38) olduğu gözlemlenmiştir. Gıdadan alınan

Campylobacter izolatları arasında, en yüksek direnç düzeyleri tetrasiklin ve

siprofloksazin için (sırasıyla %23 ve %16’ya kadar) rapor edilmiştir. Campylobacter

de en yüksek direnç düzeyi, başta kümes hayvanları ve domuzlar olmak üzere,

hayvanlardan alınan izolatlarda bulunmuştur. Siprofloksasin ve tetrasikline direnç,

hayvan izolatlarında sırasıyla %94 ve %99’a varıyordu. C. coli izolatlarında eritromisin

ve streptomisine direnç önemli oranda olup, sırasıyla %72 ve %90’a varıyordu.

S A L M O N E L L A ’ L A R D A A N T I B I Y O T I K D I R E N C I İnsanlardan alınan Salmonella izolatları arasında S. enteritidis izolatlarının

çoğunluğu test edilen antibiyotiklere tamamen duyarlıydı ve %1’den azı 4’ten fazla

antibiyotiğe dirençliydi. S. typhimurium’un durumu belirgin şekilde farklıydı çünkü


D İ R E N Ç

C A M P Y L O B A C T E R ’ L E R

D E A N T İ M İ K R O B İ Y A L

D I R E N Ç

S A L M O N E L L A ’ L A R

D A A N T İ B İ Y O T İ K

D İ R E N C İ

durumunun belirgin şekilde farklı olduğu görüldü; çünkü izolatların sadece %26’sı

tamamen duyarlı ve izolatların %27’si de test edilen antibiyotiklerin dördünden

fazlasına dirençliydi.

Domuz etinden alınan Salmonella izolatlarında ampisiline (%35’e kadar), nalidiksik

aside (%17’ye kadar) ve tetrasikline (%59’a kadar) direnç yaygındı. Birkaç ÜD ayrıca

başka hayvan türlerindeki Salmonella’da ampisilin, tetrasiklin ve sulfonamide

yüksek düzeylerde direnç bildirmiştir. Buna ek olarak, bazı ÜD’ler tarafından

nalidiksik aside nispeten yüksek düzeyde bir direnç bildirilmiştir. Nalidiksik asit,

insanlarda Salmonella’nın tedavisinde kullanılan önemli bir antimikrobiyal grubu

olan florokinolonlara direncin arttığının bir göstergesidir. Bazı ÜD’ler gıda ve

hayvanlardan alınan izolatlarda florokinolonlara karşı direnç rapor etmişse de,

beraber, bu düşük bir seviyededir (%<2).


S A L G I N L A R

G I D A KÖ K E N L İ S A LG I N L A R

2005 yılında gıda kökenli salgınların en önemli sebepleri Salmonella ve

Campylobacter idi. Salmonella salgınlarının en yaygın kaynakları yumurta ve unlu

mamullerken, tavuk eti hem Salmonella hem de Campylobacter salgınlarının önemli

bir kaynağını teşkil ediyordu. Salgınların raporlarının daha ileri düzeyde

uyumlaştırılması Topluluk analizlerinin kalitesini artıracaktır.

Yirmiüç ÜD 47.251 kişinin etkilendiği ve 5330 hospitalizasyon vakası ve 24 ölümle

sonuçlanan toplam 5311 gıda kökenli salgın rapor etmiştir. Bu rakamlar, raporda

daha fazla nedensel madde içerilmesine ve daha etkin bir raporlamaya rağmen,

2004’ten beri rapor edilen gıda kökenli salgınların sayısında genel bir düşüşü temsil

etmektedir.

Önceki yıllarda olduğu gibi, 2005’te de gıda kökenli salgınlarda rapor edilen en

yaygın madde Salmonella ve onu takiben Campylobacterdi (sırasıyla, tüm rapor

edilen salgınların %64 ve %9’u). Genelde

G I D A K A Y N A K L I

S A L G I N L A R

Genelde ise, Salmonella’nın yol açtığı salgınlar Campylobacter enfeksiyonlarından

daha çok kişiyi etkilemiş ve daha fazla hastane tedavisi gerektirmiştir. Salmonella

salgınlarından, %14’ünün hastaneye yattığı 27 760 kişi etkilenmiştir. Salmonella’ya

en çok evlerde ve restoranlarda maruz kalındığı rapor edilmekle beraber, yurtdışı

seyahatleri de sıklıkla Salmonella salgınlarıyla ilişkilendirilmiştir. Salgınlarda sözü

geçen en yaygın kaynaklar yumurta, unlu mamuller ve tavuk eti olmuştur.

Campylobacter’le ilişkili salgınlar %6’sının hastaneye kaldırıldığı 2478 kişiyi

etkilemiştir. Campylobacter salgınlarının en yaygın rapor edilen kaynaklarından biri

tavuk etidir.

6812 kişiyi etkileyen ve bunların %4’ünün hastaneye kaldırılmasını gerektiren,

rapor edilmiş tüm salgınların %6’sında etken ajanın gıda kaynaklı virüsler olduğu

bildirilmiştir. Ortalama olarak salgın başına en fazla kişiyi etkileyen virüsler gıda

kaynaklıdır. Calisivirus (Norovirüs dahil) 2005 yılında en yaygın olarak rapor edilen

gıda kökenli virüs olmuştur. En yaygın enfeksiyon kaynaklarının; kontamine su,

meyve ve sebzeler ya da taşıyıcı kişiler olduğu rapor edilmiştir.

Flavivirus ve Trichinella spp.’ın yol açtığı salgınlar nispeten daha yüksek oranda

vakanın hastaneye kabulünü gerektirmiştir (sırasıyla %72 ve %44). AB’de gıda kökenli

salgınların diğer ana sebepleri Staphylococcus spp. (tüm salgınların %3’ü), Clostridium

spp. (%2), Bacillus spp. (%1), patojen E. coli (%1) ve Shigella(1%) olmuştur.




Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu (EFSA), Avrupa halkının gıda güvenliği ile ilgili

otoritelerin tüketicileri koruma becerilerine ilişkin endişelerini dile getirmesine yol

açan bir dizi gıda salgınını takiben, 2002 yılında Avrupa Topluluğu tarafından

bağımsız bir ajans olarak kurulmuştur ve Topluluk tarafından finanse edilmektedir.

EFSA, ulusal otoritelerle yakın işbirliği ve konuyla ilgili paydaşlarla açık istişare

içerisinde, hayvan sağlığı ve refahı ile bitki koruması da dahil olmak üzere, gıda ve

yem güvenliğine doğrudan veya dolaylı etkisi olan tüm konularda tarafsız bilimsel

tavsiye sunmaktadır.

EFSA’ya ayrıca Topluluk mevzuatına ilişkin olarak beslenme konusunda da

danışılmaktadır.

EFSA’nın çalışmaları iki alanı kapsamaktadır: risk değerlendirme ve risk iletişimi.

EFSA’nın risk değerlendirmeleri risk yöneticilerine (politik sorumluluğu bulunan AB

kurumları, yani Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve Konsey) gıda ve yem

güvenliğine ilişkin yüksek düzeyde tüketici korunması için gereken politika ve yasal

düzenlemelerin belirlenmesinde sağlam bir bilimsel temel sağlamaktadır.

EFSA halka, görevi kapsamındaki tüm hususlar hakkında açık ve şeffaf bilgi verir.

28 Ocak 2002 tarih ve 178/2002 (EC) sayılı kuruluş Tüzüğü’nde belirtildiği gibi,

bilimsel veri toplanması ve analizi, yeni ortaya çıkan risklerin saptanması ve özellikle

gıda krizi durumunda Komisyon’a bilimsel destek verilmesi de EFSA’nın görev

kapsamına girmektedir.

EFSA, 2003/99/AT sayılı Direktif uyarınca zoonoz, antimikrobiyal direnç ve gıda

kaynaklı salgınlar hakkında Üye Devletler’den toplanan verilerin incelenmesinden

ve sonuçlara dayanarak Topluluk Özet Raporunun hazırlanmasından sorumludur.

İnsanlarda zoonoz vakaları hakkındaki veriler ve bunların analizleri Avrupa Hastalık

Önleme ve Kontrol Merkezi’nden edinilmiştir. Danimarka Gıda ve Veterinerlik

Araştırma Kurumu’ndaki (EFSA’yla anlaşmalı) Zoonoz İşbirliği Merkezi de verilerin

analiz edilmesinde EFSA’ya yardımcı olmuştur.

EFSA hakkında ayrıntılı bilgi için:

Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu

Largo N. Palli 5/A

I-43100 Parma

İtalya

Tel: +39 0521 036 111

Faks: +39 0521 036 110

E-posta: [email protected]

www.efsa.europa.eu


© Avrupa Gıda Güvenliği Ocak 2008

ISBN: 92-9199-066-5

Aksi belirtilmediği sürece, kaynak göstermek kaydıyla, çoğaltımına izin verilmiştir.

Bu kitapçıkta yer alan görüş veya tutumlar hukuki anlamda Avrupa Gıda Güvenliği

Kurumu’nun resmi tutumunu yansıtmayabilir. Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu

olabilecek hiçbir hata veya yanlışlık için sorumluluk veya yükümlülük kabul etmez.

TM

-AE

-06

-00

1-T

R-C

Largo N. Palli 5/A

I-43100 Parma

İtalya

Tel: +39 0521 036 111Faks: +39 0521 036 [email protected]

Documents

YILINDA AVRUPA BIRLIĞI’NDE ZOONOZ€¦ · Tavuk sürülerindeki yaygınlık oranları %0,2 ile %85 arasında değişirken, domuz sürülerinde %25 ile %85, sığır sürülerinde