YI@T (*) XN; XNthisamveri.org/pdfdrg/D01777/2003_17/2003_17_YIGITA.pdfXVI yuzy~lda Mentege bolgesindeki zaviyeler hakklnda bilgi veren 3 adet tahrir def- ten mevcuttur. Bunlar h.93711530

Ahmet YI@T (*)

~ z e t

Tiirklerin Anadolu 'ya girmesi ve Bizans'a kargz izledikleri fetih politikalarznda tekke ve zaviyelerin iislendikleri rol bilinmektedir. XIV ve XI! yiizytllardan sonra, Istanbul, Bursa, Edirne ve Konya gibi Osrnanlz Devleti'nin biiyiik merkezlerinin dtgmdaki tekke ve zaviyeler hakkznda pek bilgi yoktur. Bu galtpnada, Menteje bagesinde de XN; yiizytlda varlzklartnt bildig'imiz tekke ve zaviyelerin XVI. yiizytldaki durumlarznt, tarikatlar boyu- tuna girmeksizin, belgelerin verdig'i imkanlar olgiisiinde incelenmesi amar;lanmzgttr.

Anahtar Kelimeler: Mentege, Tekke, Zaviye,

Zaviyes in the XVth Century According to the Fiscal Surveys (Tahrir Defterleri) in the Province of Mente~e

Abstract

Abstract: It is well known that the tekke and zaviyes had a great role in the invasion of the Turks into Anatolia and in the conquest policies applied towards Byzantiu~n. There is no sufficient information on tekkes and zaviyes after the XNth and XVth centu- ries, except in certain central provinces, such as Istanbul, Bursa, Edirne, and Konya. The aim of this study is to examine the tekke and zaviyes -which are known ffom the XNth century onwards in the region of Mentege- of the XVIth Gentury with the help of available documents, without giving any reference to the sects.

Key Words: Mente~e, Tekke, Zaviye

*) Yrd. DOG. Dr., Mugla Universitesi Fen-Edebiyat Fak. Tarih Boliirnii Ogretirn Uyesi. (e-posta: [email protected]) .

152 / Yrd. DOG. Dr. Ahmet YI&? EKEV AKA D E M D E R G ~

Zaviye, Arap~a'da "toplamak; men etmek" rnanaslna gelen "zvy" kokunden tureyen bir kelimedir. Istlllh olarak, herhangi bir tarikata mensup derviglerin bir geyhin idaresin- de topluca yagad~klan, gelip geqen yolculara bedava yiyecek, iqecek ve yatacak yer sag- ladlklan, yerlegrne merkezlerinde veya yo1 uzerindeki bina veyahut bina toplulu~unu ifade ederl. Esaslnda Kur'an ayetleri rglglnda yagaylgln, icr8 ve ikmll merkezi olan tekke, zaviye, hanglh, riblt, Mevlevihlne, Kalenderhlne, derglh, pirevi, Sufihlne, Kadiri- hlne ve asitlne hep aynl anlamdadlrlar2. Zaviyeler, devletin kurulmaslnda hizmet etmig, hurmete layik baz~ ahilere, babalara ve alp erenlere vaiuf olarak verilen yerler olup gehir ve kasaba kenarlannda, koy civarlannda, yo1 ugraklannda bulunurlardl3. Zaviyedlr denilen zaviye sahibi, kendine valuf olarak verilen yeri ekip biqerek buranln gelirini za- viyesine sarf ederdi. Zaviyeye ugrayan her yolcu burada yiyecek, iqecek ve yatacak yer bulurdu4. Zaviyedfklann inga ettirdigi binalar, gehir veya koyde olsalar dahi zaviyedir. Fakat XV. yuzylldan itibaren, gehirlerdeki buyuk zaviyelere "imaret" denilmeye baglan- mlgt1r5. Buna ragmen qalrgmanln kapsam~nln qok geniglemesi dolaylslyla Menrepe bolgesindeki medrese ve imaretler makaleye dahil edilmemigtir.

Zaviyelerin 1sl8m aleminde dogugu, VIII. Yuzyllln sonlan ile IX. Yuzyilln baglann- da, tasavvuf alumnln dogmaslyla paralellik gostennektedir. Bu muessese, iqinde belli bir tasavvuf goriigunu paylagan, "geyh" ad1 verilen bir dinf otoritenin bagkanllglnda IS-

I h ' l n yaylldlgl alanlarda ortaya gkmlgtlld. Zaviyelerin ve derviglerin Anadolu'da ilk gorulmege baglamas1 Malazgirt Savagl'ndan sonradlr. Bu savagln ardlndan Anadolu i$- lerine ilerleyen derviglerin as11 kitleler halinde go@ Mogollann iran uzerinden Anado- Iu'yu istilaya baglamanyladlr. Bu gogle beraber, Anadolu'ya Sunni ve Batmi fikirler ta- glyan bir qok dervig zumresi de gelmigtir7. Turkistan, Buhara, Horasan ve Iran'dan gelen derviglerin bir lusm~ Anadolu Selguklu Sultanlar~nca gehir ve koylere yerlegtirilirken biiyiik bir lusmlnda batlya yani uqlara Turkrnenlerin yogun olduklan yerlere ve H~risti- yan topraklanna slnlr olan bolgelere yerlegtirilmiglerdir8. Anadolu'da onemli gorevler iistlenen dervigler, kurduklan zaviye ve tekkeler etrafina toplanan halkla koylering, ge- hirlerde de zaviyeler etrafinda kurulan mahallelerle Anadolu Turk gehrinin gekillenme-

1) Zaviye aynca" k i j ~ e bucak, evin bir odas~" geometride "ac;~" manaslna da gelmektedir. Bkz. Ahmet Ya~ar Ocak-Sureyya Faroqi,"ZaviyeW maddesi I.A., XIII, s.468.

2) Mustafa Kara, Din Hayat Sanat Agslndan Tekkeler ve Zaviyeler, istanbul 1990, s.57; Semavi Eyi- ce. "Mescid", maddesi ].A, VIII, s.101-118; Semavi Eyice, "Zaviyeli Carniler" ~ U ~ F D , Istanbul, (1962-1963) XXIII, s.20.

3) Bu konuda genig bilgi i ~ i n bkz. Omer Lutfi Barkan, "Osmanl~ Irnparatorlugunda Bir iskan ve Kolo- nizasyon Metodu Olarak Valaflar ve Temlikler I, istila Devrinin Kolonizator Turk Dervigleri", Va- k~flar Dergisi. Ankara 1942,II, s.279-386.

4) 1. Haklu Uzunc;aryl~, Osn~anh Tarihi I , Ankara 1983, s.545. 5) A.Yagar Ocak, "Zaviyeler, Dini, Sosyal ve Kulturel Tarih Ac;lslndan.Bir Deneme" Vak~flar Dergisi,

Ankara 1978. 11. s.250. 6) A. Y a p Ocak, a.g.m., s.247; "Mengeini Hlristiyan manastlrlmna, Maniheist nagugaklardan, veya Bu-

dist viharalanndan ilharn alrnlglard~r." Ahmet Yagar Ocak-Sureyya Faroqi, " Zaviye", i.~., XIII, s.468. 7) Osman Cetin, Anadoluda isla~niyerin Yayrhp, istanbul 1990, s. 184. 8) Bu konuda bkz. Fuat Kopriilu. Osmanh in~paratorl~~gun~i~z Krcrulup, lstanbul 1986, s. 137 vd. 9) M. Kara, Tekkeler ve Zaviyeler, s. 107.

sine yardlrnc~ olrnuglard~r~~. 0zellikle kurulug devri Osrnanl~ Beyleri bir gok yerde zaviye kurulrnaslnl tegvik etrniglerdir. Bu donernde, Anadolu'da ve Rurneli'de kumlan pek gok zaviye terkedilrnig yerlerde kurularak bolgenin genlendirilrnesi hedeflenrnig ve ba- ganlrn~gt~r. Aynca bu tekke ve zaviyeler, kendilerine baglanan zengin vak~flar sayesinde varl~klar~n~ ve faaliyetlerini uzun y~llar surdiinniiglerdirll. Yap~lan bu zaviyeler sayesinde halkln dirlik ve duzeni saglanmg, iskan rneselesi de bu gekilde buyuk olgude gozurn- lenrnigtirlz.

Mentege Beyligi, Tiirklerin Anadolu'ya ginnesinden sonra Bat1 Anadolu bolgesinde guneyi denizle hsilrnig, sarp daghk bir arazi uzerinde kurulrnugtur13. Mentege Beyli- gi'nin kumlugunun ilk yillanndan itibaren bolgede Mevlevihlne ve tekkeler agllrnlgt~r. Mentege Beyleri'nden Ahrnet Gazi'nin, Balat'ta agtlrdlgl Mevlevihlne buna en giizel or- nek tegkil etrnektedir. Aynca XIV. Yuzy~l seyyah~ 1bn-i Batuta'nln bolgeye yaptlg~ gezi- de surekli tekke ve derglhlarda konuk olarak k a l d ~ g ~ n ~ Pegin'de de Ahi Ali derglh~na mi- safir oldugunu yazrnaktadlrl4. Mevl2nl'n1n torunu Arif Celebi, Mentege Beyi Mesud za- rnan~nda beyligi ziyaret etrnig ve biiyuk itibar gormugtur. Mesud Bey bagta olrnak uzere Mentege ileri gelenleri Arif Celebi'nin rniiridi olrnuglardir. Mentege bolgesinde en gok gorulen tekke veya zaviyeler, ahi tekkeleridir. Ahi Arapga'da kardegirn dernektir. Ahilik, Anadolu'da XIII. Yiizy~ldan XVIII. yuzy~la kadar esnaf, sanatkiir ve rneslek sahiplerine verilen gene1 bir add&. Aynca ahiler, zaviye gats1 altlnda tasavvufi kulturle beraber, uyeleri arasinda sevgi ve dayan~grnayi da saglamlg siyasi ve tican^ hayata da yon vennig- lerdir16. Mentege bolgesinde goriilen bir diger tekke tufii de rnarjinal sofilik olarak nite- lendirilen Kalenderilerdir17. Kalenderiler, genellikle kalabal~k ziirnreler halinde gehirden gehre dolagan topluluklar olrnakla beraber baz~ yerlerde tekkeleri de vard1rf8. Faaliyet- leri hakkinda bilgirnizin olrnad~g~ Milas rnerkezinde ag~lrnig bir Kalenderhlne bulun- rnaktadlrLQ. Aynca burada ne tur faaliyetlerin gosterildigi haklunda bilgi olrnayan Sufi- hlne ve zikirhlneler de tahrirlerde kaydedilmigtir.

10). Dogan Kuban, "Anadolu Turk $ehriW Vakrfar Dergisi, Ankara 1968, VII, s.60. 11) Mustafa Akdag, Tiirkiye'nin fkrisadi ve fgrima-i Tarihi, istanbul 1974.1, s.340. 12) Ahmet Yagar Ocak-Sureyya Faroqi, "Zaviye" maddesi, f . ~ . , XIII, s.471. 13) Mentege Beyligi ve Mentege beyleri h a h n d a genig bilgi iqin bkz. Paul Wittek, Menteje Beylijji 13-

15 inci Asrrda Garbi Kiigiik Asya Tarihine Ait Tetkik (Trc. 0. $. Gokyay) Ankara 1986; 1. Hakkl Uzungaq~l~, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoy~mlu Devletleri. Ankara 1984, s.70-83.

14) Semseddin Ebu Abdullah Muhammed Et-Tanci, fbn-i Barura Seyaharnamesinden Segmeler, (haz.i. Parmaks~zoglu), Istanbul 1971, s.18 vd.

15) Bu konuda genig bilgi igin bkz. Ziya Kazlcr, "Ahilik", maddesi. D.~.A., I, s.540-542; Neget Gaga- tay, Ahilik Nedir, Ankara 1990, s.40 vd.

16) Mustafa Kara, a.g.e., s.62 vd. 17) Kalenderiler hakkmda genig bilgi igin bkz. Ahrnet agar Ocak, Osrnanlr fn~paratorlug'rinda Marji-

nu1 SOJIik: Kalenderiler (XIV-XVII. Yiizyrllar), Ankara 1992. 18) "Kalenderiler, sac;lann~ ve sakallar~n~, kq lann~ , sakal ve b~ylklann~ t ~ r q ederek kendilerine has

bayraklar ve dumbeleklerle, o lduk~a kalabal~k ziimreler halinde gehirden gehire gezerler. Baz~ mer- kezlerde tekkeleri olmaMa beraber umumiyetle gezgincidirler". Bkz. M. Fuat Kopriilii, Osrnanlr itn- paratorlu~unun Krcrulu~.~, s. 167. . .

19) Bqbakanllk Osmanl~ Aqivi Tapu Tahrir Defteri 166, s.520; Bqbakanl~k Tapu Tahrir Defteri 338, s.59; Tapu Kadastro Genel Miidiirliigii Kuyud-1 Kadirne Aqivi Tapu Tahrir Defteri 569, s.21. (Ya- vnln devam~nda, Bqbakanl~k Osmanl~ Argivi Tapu Tahrir Defteri, TD; Tapu Kadastro Genel Mu- diirlii@ Kuyud-1 Kadime Argivi Tapu Tahrir Defteri KKA TD, olarak k~salt~lrnrgt~r.)

154 / Yrd. Dog. Dr. Ahmet M'e@ E ~ V AKADEM~ D E R G ~

Osmanh Beyligi, Mentege bolgesini I. Bdyezid doneminde 1390 ylllnda slnirlari igine almas~na ragmen bu uzun surmemig ve Ankara savagiyla bolgedeki hakimiyeti sona ermigtir20. 11. Murad zamanlnda 1425 yillnda tamamen Osmanll Devleti slnlrlarl iqine ahnmgtir21. Mentege bolgesinde Osmanll Devleti, aynl cemiyet yaplsi, taban itibariyla da aynl kultur gevresine mensup olmalannln verdigi rahatllkla sistemi aynen devam et- tirrnig o lma l~d l r~~ .

XVI yuzy~lda Mentege bolgesindeki zaviyeler hakklnda bilgi veren 3 adet tahrir def- ten mevcuttur. Bunlar h.93711530 yllina ait 166 Numarali " Vilayet-i Muhasebe-i Ana- dolu"23, digeri h.97011562 ylllnda yapllan 338 numarall vaklf tahriridir24. uguncu defter h.99111583 tarihli evkaf tahr i~ id i r~~. 1530 ve 1562 ylli tahrirleri Kanuni Sultan Su- leyman, iiguncu yazlrn 111. Murat doneminde yapllml$tir.

Defterlere gore kaza ve nahiyelerdeki tekke ve zaviye sayllan agagida pkanlmr$tir. Ylllara gore Kaza ve nahiyeierdeki zaviye sayllarinda buyuk rakam degigiklikleri olmak- tadir. Bunun sebebi Osrnanli idari taksimat~nda yapllan degigikliklerdir. Mesela; 1530 tahririnde Cine kazasi ve Dalama nahiyesi bir arada yazilrmglardir. Milas ise 1530 sayl- mndan sonra Pegin kazasina dahil edilmigtir. Cine, Daiama ve Balat 1583 y111 tahririnde Aydln Vilayeti slnlrlan igine alinmlgtir. Bu zaviyelerin kaza ve kasabalara gore da&- 11m1 gu gekildedir:

KazaMahiyeler Peqin Cine Dalama ~ a l a t Milas Bozoyiik Mugla Mazon Tavas Koycegiz Plmaz Megri Toplam

20) Bu konuda bkz. M. Halil Ylnanq, "Bayezid I" , rnaddesi, I.A., 11, s.369 vd. 21) Bu konuda genig bilgi isin bkz. Halil inalc~k, "Murad II", rnaddesi, I.A., VIII, s.598-615. 22) Bu konuda,bkz. Feridun Ernecen, "Osrnanl~ Siyasi Tarihi", Osmank .Devleti ve Medeniyeti Tarilzi,

(Editor. E. Ihsanoglu), Istanbul 1993, I, s.12. 23) Bqbakanl~k Osrnanl~ Aqivinde Tapu Tahrir Defterleri araslnda 166 nurnara ile kay~tl~dlr. 1995 yl-

llnda faksirnile basks1 yaylrnlanmlgt~r. 24) Ba~bakanl~k Osrnanl~ Argivinde Tapu tahrir defterleri araslnda 338 nurnara ile kay~tl~dlr. 25) Tapu Kadastro Gene1 Miidiirliigii Kuyud-I Kadirne Argivinde 569 nurnara ile kay~ t l~d~r .

. .. -

93711530 9 12

6 8 6 12 9 5 2 1

17 87

97011562 17 6 6 6

7 12 9 6 2 2

20 93

99111583 16

- - - 7 11 8 6 2 2

20 72

Tabloda da goriilecegi gibi 1530 say~rnlndan sonra 1562 y~llna kadar yeni 6 zaviye tesis edilrnigtir. En sok zaviye Megri'de bulunrnaktad~r. Megri'de 1530 yllrndan 1562 y1- llna kadar 3 yeni zaviye yapllrmgtlr. Koycegiz, Plmaz ve Mazon'da bulunan zaviyeler XVI. yuzy~l boyunca degigiklige ugrarnarmg ve sabit kalrmglardlr. Kazalarda bulunan za-

,- viyelerin isirnleri de tablo geklinde gkanlrmgtrr. Zaviyelerin yanlna tesis edildikleri rner- kezler yazllnugt~r. Boylece zaviyelerin hangilerinin gehir rnerkezlerinde hangilerinin koylerde kuruldugu goriilebilecektir. Aynca tahririn yaptldlg~ ylilarda tekkelerin gelirleri yazllmak suretiyle XVI. yiizyrlda gelirlerdeki degigirnlerin kontrol edilrne irnkanr sag- lanrnlgtlr. tarih iqindeki maddi degigimin olup olmad~glnln gorulrnesinin saglanrnas~ arnaqlanmlgt~r. Bu gelirlerin dipnotlannda ise tekkelerin sabit gelirleri uq defterde de or- tak olanlar verilmigtir. Tekkelerin ma1 varllklan, gelirleri ve son durumlannln verilmesi arnaqlanrnlgt~r.

1- Balat Kazasi; Balat kazasl 1583 yrlrndaki tahrirde Ayd~n vilayetine dahil edilmigtir. Bundan dolayi

bu saylrndaki bilgiler goriilrnemektedir. Tekkelerin u ~ u Balat merkezinde diger usii koy- lerdedir. 1562 ylhnda Ahi Coban ve Mevlevihgne-i Ahrnet Gazi'nin gelirleri artmlgtlr. Gelisir koyundeki Eski zaviyesinde ise gelir olarak hiqbir rakarn kaydedilmernigtir.

1 2 3 4 5 6

26) iki qifdik rn ikdb yen vardlr. Bkz. TD 166, s.514; T D 338, s.16. 27) Karye-i Klzdoyiik'de bir ~ i f t l ik yeri var aynca Kara Ya'kSb wgusu'nda harab olan iki diukklnt

varmlg bkz. TD 166, s.314; TD 338, s.18. 28) Balat'ta be3 qiftlik rnikdtirl ve Balat yakas~nda beg a l t ~ doniirn bag1 yen var. T D 166, s.514; Bkz.

TD 338, s.18. 29) Zaviye etrafinda 115 doniirn yen vardlr. Zaviye yanlnda on beg donurn.rnikdLn yen, Yuz yetrnig do-

niirn de degigik yerlerde arazisi b~lunrnak~tad~r. Karye-i Kargu'da Ah1 Ily-% atasl Ah1 YSsuf bin2 ey- lediigu I$viye rnesgihi iqSn rnezbiir Ah1 Ilyls bpg p2re oijarlii ve harclu yiiz doniirn rnikdlrr rned- ri' ve bir rnenzil-i sitevi ve ana muttas11 harirn ve iiq doniirn rn ikdh blg vakfeylernigtir. TD 166, s.5 15; TD 338, s.19.

30) Ahrnet Gazi'nin Balat'ta yaptIrmlS oldugu Mevlevihlneye Afgar koyu gelirleri vakfedilrnigtir. Yur- tan koyiinde iiq parqa halinde 140 donurn arazisi vard~r. Bu yerlerin d~g~nda zaviyeye bitigik ve bag- ka yerlerde ekilip iiriin yetigtirilen araziler de rnevcuttur. Gerni onanrnl ve balurnrndan, Milas yag- hanesinden, Vawil tuzlaslndan gelirleri bulunrnaktad~r. Mevlevihane iqindeki rnuslugun ylll~k gide- ri 120 akqedir.Bkz. TD 166, s.515; TD 338, s.13 vd.

31) Dort donurn blg i~ inde evleri ile ve karye-i rnezbiirda olan evleri ve damlar~ rnuallirnhlneye ve d- viyeye vakf eyleyiip tevliyetin evlatlarlna blrakrn~gt~r. T D 166, s.515; TD 338, s.27.

Zaviyenin ad1 Ahi Coban (Karye-i Fahlisin) Ahi Faki (Nefs-i Balat) Ahi Mahmut (Nefs-i Balat) Ahi Islam (Karye-i Km~k) Mevlevihane-i Ahmet Gazi (nefs-i Balat) Eski (Karye-i Gelisir)

1530 1 1 0 0 ~ ~ 2 0 0 ~ ~ 1 6 5 3 ~ ~ 1 5 6 5 ~ ~ 1 10030 geliri yok3'

1562 1300 200 1653 1565 4000 geliri yok

156 / Yrd. Dog, Dr. Ahmet Y~GP EKEV AKA DEW DERG~S~

2- Mazon Kazasi Mazon'da bulunan 9 zaviyenin XVI. yuzyll boyunca var oldugu ve gelirlerinin yuz-

y11 boyunca gok degigmedigi goriilmektedir. 1530 tahririne gore 1562 ylllnda Ahi Omer zaviyesinde artig olurken Gocegli koyii zaviyesinde 5 akgelikte olsa gelirde bir dugug vardlr. Hisar koyundeki Ahi Mahmut zaviyesinde ise zaviyeye gelir getiren 28 firin vardlr. Rnnlann ozellikleri hakklnda bilgi olmadlg~ gibi harap haldedirler.

3- Pegin Kazas~ 1562 tahririyle beraber Milas, Pegin Kazaslna dahil edilmigtir. 1530 tahririnden fark-

11 olarak SuFih2ne ve Cagatay Hamza zaviyelerinin gelirleri 1562 ylllnda artmlgtlr. Diger tekkeler herhangi bir degigime ugrarnamlg gelirleri sabit kalml$lr. Milas Kazaslnda olan tekkelerin biri h a r i ~ digerleri Milas Kaza merkezindedir. Tekkelerin bir lusmlnda arazi, dukkan, ev ve degirmenlerin harap oldugu kay~tlan goriilebilir.

32) Mazon karye-i Callglu Deresi'nde iki degirmen, Karye-i Karacadag slnlrlnda dort qiftlik yen aynl koyde altt doniim m i k d l ~ big1 var. TD 166, s.543; TD.338, s.28; KKA TD 569, s. 104.

33) YaganIu Tim5r1 civ&~nda olan Karacadaglu Timh'nda bir p&e blg, bir donum mikdiin diger Ya- ganlu Tirniin'nda iki evlek mikd&i bag1 var. TD 166, s.543; TD 338, s.28; KKATD 569, s. 105.

34) ~ a r a k u ~ u bqlnda lurk donurn, Postlu Timhul'nda Sogan Sekisi yanlnda Azmak kurbunda otuz be$ doniim, karye-i B~ylklu meklbiri kurbunda yirmi dort donum, Albuslu Kaynagl dimekle ma'rilf ti- mkda onalt~ donum yerleri var. TD 166, s.543; TD.338, s.28. KKATD 569, s.105.

35) Goce~lii Deresi'nde bir degirmen nlsf var e l -h hadb meviizi'-i miitefenikada bir buquk siftlik mik- d l r ~ yerler varmlg; timlr eri Ali hiliifu's-ger' tapuya virmia. TD 166, s.543; TD 338, s.29; KKATD 569, s. 105.

36) Bir bahqesi ve 260 donum arazisi var.bkz. TD 166, s.543;TD-338, s.29. 37) Flnnlarln ne f inn~ olduguna dair bilgi yoktur ve harap durumdad~r. Bkz.TD 166, s.544; TD-338,

s.30 vd.; KKA TD 569, s.106. 38) Balat Naiyesi'nde Sarusu'da n~sf degirmen, altl donum bag ve bagqe harc viriir. bkz.TD 166,

s.544; TD-338, s.30 vd.; KKA TD 569, s. 106. 39) Bir bagqe muttasll baglyla ve dti ay yurur bir degirmen muttas11 arnrud baggesiyle his11 fisene 400.

TD 166, s.544;TD 338, s.3 1 ; KKA TD 569, s. 107. 40) Parsiye'de lurk doniim yeri, Boyalu Deresi suyunda i~leyen hanp degirmeni var bkz. TD 166,

s.544,TD 338, s.36; KKATD 569, s.112.

1583 1800

70

400 300

640 28 firm

1360

400

300

1562 1800

7 0

400

300

640

28 firm 1360

400 300

1530 1 5 3 0 ~ ~

7033

40034

35535

64036

28 flr1n3~ 1 36038 40039

30040

I 2

3 4 5 6 7 8 9

Zaviyenin ad1 Ahi Omer (Karye- Karacadag) Seyh Sinan (Karye-i Yaganlu) Ahi Saf2 (Karye-i Kasablar) Goce~li Koyu Zaviyesi Ahi Mukbil (Karye-i Tekelu) Ah1 Mahmud (Karye-i Hisar) Tatar (Karye-i Bayram Beyi) Nu'man Fakih bin Ali Fakih (Karye-i Cenqin) Seyh Sinan (Karye-i Persiye)

41) Budamya'da iki parqa oniki, Bozcaoyiik'de bir parqar iiq doniim, Mamalus'da bir parqa yirmi doniim, Agaqluoyiik'de bir p a r 9 iiq doniim iglenir arazisi, Be~degirmen'de bir degirmeni ve Sufihl- ne civlnnda bir blgi var. TD 166, s.494; TD 338, s.50; KKA TD 569, s.1 I .

42) Tekkenin Bozoyiik'te Degtkin Deresi'nde bir degirmeni var, B&%rkoy yakininda bir parqa, Pe- qin'de Acisu'da iki p a p , Peqin Ovasi'nda Cenber Bagi diye bilinen bir parqa bagi, Bagcugaz'da Kayacik Pinan dimekle ma'rlif bir qiftlik yeri, Mamalus'ta Baglamalu Yen diye bilinen yerleri vardlr. Mentegl Villyeti haslanndan binseksh akqe yillik geliri vardlr.valufnamede olan fakat gimdi alinmayan yaghaneden yagi ve tuzladan da tuzu vardlr. T D 166, s.493; TD 338, s.47 vd.; KKATD 569, s.8.

43) Peqin Ovasi'nda dviye c ivhnda bir plre yer dort doniim mikdb , tekye civlnnda bir big ve bagqe,Peqin Ovasi'nda Kara Ay~d dimekle ma'rfif yerde bir qiftlik, tekyenin garb tarafinda bir doniim mikdlri yen var. Karye-i Bozcaoyiik'de de alti doniim mikdln yeri var. Karye-i Mamalus'da bir plre yeri var alti doniim mikdln. Balat tlbi'-i Eyne Burgozu'nda otuz doniim yen var. Karye-i Kag- laclk'da Sazllk Korusu dimekle meghfir yer. Balat &by-i $agcalliTimh'nda bir qiftlik yen var. bkz. TD 166, s.494; TD 338, s.49; KKA TD 569, s. 10.

44) Peqin'de ve Eskihisar'da olan hamamlardan elde edilen gelirler, Peqin'de geliri olmayan dort diikkan, harap 9 diikkan yen, Ovada iiq parqa 30 doniim yer, balumslz dummda olan Hatib Blgqesi, Ylisufqa Deresi'nde bir degirmen, Bezdegirmen'de Kadl P2gl Degirmeni diye biline degirmen, Nefs-i Cine'de harap durumda olan bir h a m h , Koycegiz &bi'-i Yiiriitme nlm karyede bir qeltiik a r g ~ var. Aclsu'da yedi parqa seks2n doniim, Bafa'da yedi parqa toplam bir qiftlik yer, Tekuranba- n'nda bir qiftlik yer, Cine'ye tlbi' Sahma'da bir qiftlik mikdhi yer ve karye-i Genus'de Arpazen Ciftligi diye bilinen bir qiftlik yer ile Kara Dogan Ciftligi diye bilinen bir qiftlik yer, Cine yakininda Hatun yen diye bilinen bir yer, Bqkaraca'da bir qiftlik yer, Gokbel'de qok saylda yer, Bagcu- gaz'da iki parqa, Karahisar'da iki parqa, Begdegirmen'de Plgl Degirmeni vakfa gelir getirmekte- dir. TD 166, s.494; TD 338, s.50 vd.; KKATD 569, s.11.

45) Zviyeye bitigik bir bagqesi, Acisu'da iiq parqa, Budamya'da bir paqa, Tekuranban'nda bir parqa yeri var. TD 166, s.494; TD 338, s.52; KKA TD 569, s. 13.

46) Peqin Ovasl'nda bir hafib bag, yeri var, Karye-i Bozcaoyiik'de bir plreyeri var. Peqin'de bir diik- k h l var. Karakoyunlu'da ve Begdegirmen'de gelinnin yarisi zaviyeye verilen iki degirmen var. Z- viyeye bitigik dort evi bir ahun varmlg bir evinden hariq digerleri harap. Bkz. T D 166, s.495; TD 338.52; KKA TD 569, s.13.

47) Mandalyat'ta on doniim bag1 var. Bkz.. TD 166, s.495; T D 338,55; KKATD 569, s. 17. 48) Peqin'de bir diikkanl ve Kepez'de bir bldlmlik harimi ve Tuzovasl'nda bir pare bag1 var. Bkz. TD

166, s.495; TD 338, s.55; KKA TD 569, s.17. 49) Mandalyat slnumnda alti doniim bir pLe incir bagqesi var. Bkz. TD 166, s.495; KKA TD 569, s. 18. 50) Z v i y e civhinda iiq phe, Kemerler'de bir plre, lksin'de bir p h e ve Peqin Ovasi'nda Medrese ev-

klfi arasinda iki p h e yen var. Mills Yaghlnesi'nden iki batman yagt var. Bkz. T D 166, s.520; TD 338. s.59; KKA T D 569. s.20.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zaviyenin ad1 Sufihane (Nefs-i P e ~ i n )

Alaca Tekye (Karye-i Karaca A g a ~ )

H a c ~ Tannvirmig (Pesin)

Cagatay Harnza (Nefs-i Pesin)

h k m a n (Nefs-i Pecin)

Ahi Huseyin (Nefs-i P e ~ i n )

H a c ~ Ibrahim (Karye-i Mandalyat)

Rarnazan (Nefs-i Pesin)

H a c ~ Yusuf (Nahiye-i Mandalyat)

i lyas Bey (Der Civar-I Milas)

1530 ~ 8 5 ~ 1 5 4 3 ~ ~ ~ 4 1 3 0 ~ ~ 8765" 35045 3 0 0 ~ ~ 4 0 0 ~ ~ 2 0 0 ~ ~ 5 0 0 ~ ~ 20OS0

1562 755 5435 9540

10383

350 300 400 200 500 200

1583 755 5435 9540

10383

350

300

400 200

500 200

158 / Yrd. Dog. Dr. Ahmet Y ~ G ~ T EKEV AKADEM D E X G ~

4- Bozoyiik Kazas~ 1530 tahririnden sonra A y d i n l ~ koyiinde Abd i Celebi veled-i Hacl Muslihiddin zavi-

yesi yapllml~tkr. 1530 yllindan sonra geiirlerinde artq olan Hoca Mukb i l v e A h i Sinan zaviyeleri d l g n d a diger zaviyelerin gelirler degiamemigtir.

11

12

13

1 4

15

1 6

17

1 8

I 51) Begdegirmen'de iiq degirmeni var su vefi etmeyiip ikisi h d b olmuatur. Zikr olan degirmenlere mut&il bir bagqesi var. Kemerler'de bir plre, Karye-i Suqam'da bir p&e, Kiiqiik Budamya'da bir plre yeri var. Varvil Tuzlasi'ndan yevmi dort akqe ve Mills Yaghinesi'nden iki batman yagi varmig kesilrnig. Bkz. TD 166, s.520; TD 338, s.59; KKA TD 569, s.20.

52) Milb'da dort pike yeri var. Mi lb Yaghhesi'nden yevmi bir akqesiyle iki batman yagi v m i ~ ke- silmig. bkz. T D 166, s.520; TD 338, s.59; KKATD 569, s.21.

53) Karye-i C~nar'da sekiz plre, Karaca Ayld'de bir p&e yen var. Mills'da iki evi var. Biri h d b 01- +?

mug. Bkz. TD 166, s.520; TD 338, s59; KKA TD 569, s.2 1. 54) Milb'da uq plre, Bozoyuk'de iki plre, Karye-i Yol'da bir plre, Karye-i Dodurga'da bir plre, Man-

dalyat'da iiq p&e yeri var. Bkz. TD 166, s.520; TD 338, s.60; KKATD 569, s.21. 55) En&hisanlnda bir ogurlii bagqesi ve Acisu'da bir p&e yeri var. Bkz. TD 166, s.520; TD 338,.s.60;

KKA T D 569. s.21.

1

2 3

56) Mi lk kurbunda ve P e ~ i n Alti'nda iki p k e yerleri var. iqinde bldlm agaqlan dahi var. Nefs-i Mi- IWda bir ev bir sofa mahiitasiyla ve eve muttasil harimi ile. Bkz. TD 166, s.521; TD 338, s.62; KKA T D 569, s.24.

H a c ~ Bayram ( Nefs-i Milas)

Kalenderhane(Nefs-i Milas)

Ahi Hoca(Nefs-i Milas)

Dividdiir Hamza(Nefs-i Milas)

Hoca Mubarek(Nefs-i Milas)

Seyh Luca Dede(Nefs-i Milas)

Kazzaz Murad(nefs-i Milas)

Pis Ahrnet Celebi bin P q a Efendi (Merarndan Dagt)

57) Mevii7.i-i miitefenikada on plre yerleri var. Mil& Yaghlnesi'nden yilda iki batman yagi v m 1 8 Sul- tan Mehmed Hln zaman~nda kesilmia. Bkz. TD 166, s.521; TD 338, s.62; KKATD 569, s.24.

58) Miib'a tlbi' Meramdari Dagr'nda bir zlviye bin2 idiip mesllihi iqun girii ve Milris'a tlbi' Budam- +J ya sinurunda bir oda iki degirmen, Yiisufqa Deresi'nde bir degirmen, Bv iye kurbunda bins itdigi

yaylagla kiglagin ve bagiyla bagqesin ve ihyl itdiigu bir plre yer var. bkz. TD 166, s.521; TD 338, s.63; KKA TD 569, s.25.

1180

150

300 340

710

320 250

1 100

1 1 8 0 ~ '

1 5 0 5 ~

30053 340s4

7 1 0 ~ ~

32OS6

250s7 110058

Zaviyenin ad1 Has Pasa (Nefs-i Bozoyiik)

Benlii Bey (Der Boz 0ziik)

Hoca Mukbil (Nefs-i Leyne)

59) Bozoyiik'te yedi p&e yen var. Cem'an iki qiftlik mikdh. Bkz. TD 166, s.527; TD 338, s.69; KKA TD 569, s.32.

1180

150

300 340 710

320

250

1100

60) Bozoyukte onalti plre yeri varmig. Dort plresi mechiil on iki plresi ma'liim cem'an iiq qiftlik mikdlri. Bozayiik'de Blyezid Degirmeni dimeMe ma'df degirmeni var. Emir-i Ahur Degirmeni dimekle ma'riif degirmenin nisfi hadb. Bkz. TD 166, s.527; TD 338, s.69; KKATD 569, s.32.

61) Zeytun'de bir plre yen ve Leyne'de iki p&e bag1 var. Leyne'de bir degirmen ve Gibye sinurunda nisf degirmeni var ve Leyne'de bir lut'a yeri var. Bkz. TD 166, s.527;TD 338, s.70; KKATD 569, s.34.

1530 380S9

1 0 5 0 ~ ~

5 0 0 ~ ~

1562 380 1050

600

1583 380 1050

600 ,

5- Cine Kazaw: Cine kazasi 1583 yill tahririnde Aydln vilayetine dahil edilmiptir. 1 5 3 0 y111 tahririn-

de kendisine bag11 Dalama ile beraber yazllmlgt~r. Zaviyelerin tarnam1 C i n e merkezindedir. Zav iye v a k ~ f l a n harap durumdadir. Gelirlerde A h i Bahgaylg veled-i A h i Yunus zaviyes inde 1 akgelik dupugun diginda degipiklik. yoktur.

4

5 6 7

62) Bozoyiik'de bir plre yet. Leyne'de bit plre yer. Zeytun'da iki plre yer. Gibye'de bir plre yer. Mug- la'ya tlbi' Karablg'da bir plre yer. Nefs-i Leyne'de bir plre baggesi var. Cern'an bit buquk qiftlik rn ikdb yer bkz. T D 166, s527; TD 338, s70; KKA TD 569, s.34.

63) Leyne'de iki baggesi ve bit p2re yen var. Bkz.. TD 166, s.257; TD 338, s.70; KKA T D 569, s.34. 64) Leyne'de bir degirmeni var. Leyne'de dort pike bagqesi var. Leyne c ivbnda bir giftlik yeri var. Beg

p2re yerdir. Zeytun'da iiq p2re yeri var. Rub' giftlik rnikdln. Leyne'de beg diikklnl var. Bkz. TD 166, s.527; T D 338, s.71; KKATD 569, s.34.

65) Bir tekye bins idiip elli bin akge vakf eylernig. Geliri rnurabahadandir. Bkz. T D 338, s76; KKA TD 569. s.40.

Mehmed Bey (Nefs-i Leyne)

H a c ~ Bayrarn (Ibrahirn) (Nefs-i Leyne)

Ahi Sinan (Der Leyne)

Abdi Celebi Veled-i Haci Muslihiddin (Karye-i Aydlnlu)

1

2 3

4 5 6

66) Cine'de yerleri varmlg defter-i kohnede rnerfii'ii'l-ogr tasarmf olunur. Karalar Kesiigii n b ~ yer on altl doniirn. Bviye-i kurbunda kasillik sekiz doniirn yen var. Aktut Biiku'nde yirmi doniirn yeri var. Seveklii Golii'nde ve Mal Kayasl'nda nirn qiftlik yen var. B l~a ra s l dirnekle rna'df yerde on dort doniirn yeri var. Alrnalu dirnekle rneghur yerde on altl doniirn yeri var. Davudoglu civlrlnda don doniirn yeri var. Genus lunnda otuz doniirn yeti var. Calti dirnekle rna'df rnevzi'de lurk doniirn yeri var. Banaylr dirnekle rneghur yerde on iki doniirn yeri var. Dalarna'da yirmi doniirn yen var. Gok- yaka'da y i n i doniirn yeri var. Cine'de on dort diikklni var. Bkz. TD 166, s.503; T D 338, s.77.

67) Degigik yerlerde altrnlg doniirn rnikdln yeri var ve Cine'de onbir ~ l r d a k diikkhclklar~ vat. Bkz. TD 166. s.503: TD 338, s.78.

4006*

15063

9 0 0 ~ ~ ad1 yok

Zaviyenin ad1 Ahi Bayrarn Bey (nefs-i Cine)

Zikrhbne (Nefs-i Cine)

Ahi Yunus(nefs-i Cine)

Ahi B a h ~ a y ~ r j veled-i Ahi Yunus(nefs-i Cine)

Kuzoglu(nefs-i Cine)

Ahi Debbag(nefs-i Cine)

68) ~esud lu 'da 6;r ve hard viriir bir qiftlik rnikdh yeri var. Biiyiik ~ ~ a k l u ' d a ve Kiiqqiik Ayaklu'da yirmi bir doniirn mikdlri yeri var. Cine'de z h i y e kurbunda iki doniim rnikdlr~ kaslll~gl var. Bkz. TD 166, s.503; TD 338, s.79.

69) Kiiqiik Ayaklu'da Ah1 Bahgayig Biikii dirnekle rneghur bir giftlik rnikdln yeri var. Eski defterde iki diikkln vakf deyu kayd olrnug tefti? olunup zahir olrnadi. Mu'afiyet-i a&iye ternessiigi yok deyu defter-i atikde rnastiir ve rnukayyeddir. Bkz. TD 166, s.503; T D 338, s.79.

70) Cine'de degigik rnevkilerde iki qiftlik rnikd*~ yeri var. Bkz. TD 166, s.503; TD 338, s.79. 71) Cine gehr kurbunda H a c ~ Bey Yeri dirnekle rna'riif yet otuz doniirn. Aktut dirnekle rneghur yerde bir

qiftlik rn ikdb yen var. Yoncall dirnekle rna'df yet on beg doniirn. Ve Gokyoncalik dirnekle rneg- hut yer on iki doniirn. Ernirali Yeri dirnekle rna'df yet otuz donurn. Clrni'-i vakf kurbunda ve Ha- ct Emin ve Karaca kat~nda on beg donurn yer. Egrice dirnekle rna'riif yerde yirrni doniirn yer. Mat

400

220

1300

534.0~~

1530 2 0 4 0 ~ ~

3 8 0 ~ ~ 2 8 0 ~ ~ 2 5 1 69

35070

1 3 0 0 ~ ~

400

220

1300

5340

1562 2040

380

280

250

350 1300

1

160 / Yrd. DOG. Dr. Ahmef YIGD EKEV AKADEM D E R G ~

6- Dalama Nahiyesi

1583 ylll tahririnde Aydln vilayetine dahil edilmigtir. XVI. yuzyll suresince zaviyeler degigmemigtir. 1530 tahririnden farklt olarak 1562 ytllnda sadece Ahi Polad zaviyesinin geliri artmgtlr. Digerleri sabit kalmlgtlr.

Mugla Kazasl'nda bulunan Ahi Sinan ve Semseddin zaviyelerinin gelirleri 1530 yl- llna gore 1562 ylllnda art19 gostermig digerleri sabit kalmlgt~r. Zaviyeler de varl~klann~ XVI. yiizyll boyunca surdunnuglerdir. Sadece H a c ~ Mehmed veled-i Yahgi Fakih zaviyesi 1530 tahririnden sonraki yaz~mlarda yoktur.

1 2 3 4 5 6

Kayasl dimekle meghur yerde yirmi doniim yer. Cine Cay1 kenar~nda Bektq Yeri'nde yirmi doniim yer. Halac;ogluyla mugterek yer I r k doniim. Karye-i Kiiqquk Ayaklu'nun Has Ciftligi katlnda altl doniim yer. Bkz. TD 166, s.503; TD 338, s.79.

72) Zviyenin bir qiftlik mikdln beg p k e yerleri var. Bkz. T D 105, s.504; TD 338, s.84. 73) Cine iic; qiftlik mikdln.yerdir. MerhGm Sultan Mehmed H h mukarrernhesi mircebince mastirr

olan Seyh Ali'nin oglu I l yb tasarmf ider. El -h ogr ve harc virii gelmemig deyu gehldet etdiler ve hem lyendeye ve revendeye hizmet olunur didiler deyu defter-i atikde mastirrdur. Bkz. TD 166, s.504, TD 338, s.84.

74) Karye-i Arabhisar slnumnda kirk doniim mikdki yen var. Karye-i Kiic;c;iik Genus ki Teke T i m h da derlermig ogr ve harc viriir on dort doniim yeri var. Karye-i Biiyiik Genus dahi iki pare yeri var otuz doniim bkz. TD 166, s.504; TD 338, s.84.

Zaviyenin ad1 Ahi Polad (Der Karpuzlu) Halifet Baba (Karye-i Araphisar) Hac~ Ali Fakih(Karye-i Avcllar) Hac~ Nasuh(Der Karpuzlu) Ahi Ismail(Der Ak~aova) Mescid ve zaviye-i Ahi Emre (BiiyukAyaklu)

1 2

75) Bir qiftlik yen v m l g ogr ve harc virii gelmami2 rnerhirm Sultan Mehmed Hln niglnl ile diger rne- vizi'-i miiteferrikada be? plre yeri var cem'an iic; c;iftlik m i k d b iki ~iftlikden ogr a lmr bkz. TD 166, s.504; TD 338, s.84.

76) TD 166, s.50Q; TD 338, s.85. 77) Biiyiik Ayaklu t imk~nda ve Keniis Tirnktn'nda ogr ve harc viriir. Ah1 Veli Kavagt Cayin dimekle

ma'riif gaylrdan gayri bir p y l r yirmi doniim. Bkz. TD 166, s.504; TD 338, s.85. 78) Bozoyiik'de Eymiqlh'ln vakf itdiigi iki c;iftlik yet. Karye-i Pisi'de yedi p k e yer. Bozoyiik'de bir

degirmen altl ay yiiriir. Ortallyan Degirmeni derler.Karye-i Pisi'de bir p k e bag1 ve bir degirmeni iic; ay yiiriir ve bir pdre yer ilik yeridirler. Mugla'da iic; pdre bag1 var. Bkz. TD 166, s.533; TD 338, s.92; KKA T D 569, s.43.

1530 30072 4 0 0 ~ ~ 5 0 0 ~ ~ 50075 40076 1 2 0 0 ~ ~

Zaviyenin ad1 Sofuhbne-i Pisili Hoca (Nefs-i Mugla) Ahi Sinan (Nefs-i Mugla)-

79) Karabag'da iki ciftlik yer. Pisi'de i i ~ plre yer. Gokc;e Ekrek'de iki plre yer. Diigerek'de bir pdre yet. Bkz. TD 166, s.534; TD 338, s.93; KKATD 569, s.44.

1562 500 800 500 700 400 .

1200

1530 1 4 0 0 ~ ~ 38079

1562 1400 430

1583 1400 430

80) Diigerek'te iiq rniidliik yeri var. Karabag'da bir plre beg doniirn bag1 var. Diigerek'de Segid Plna- rr'ndan gelen qegrne yolu rnerernrnetiqiin Karabag'da iki plre vakrf bag1 var. altl doniirn rnikdln el- l n harlb. Bkz. TD 166, s.534;TD 338, s.94; KKATD 569, s.45.

81) Pisi nahiyesinde Kasrayagl nlrn rnevzi'de bin2 etdiigi dviyesine yine zlviye-i rnezbiireye rnuttasrl bagryla bagqesi. Hacrl~ Deresi'nde bir h g degirmeni, degdgahda iki degirmen, Arslanlu Altr'nda dort doniirn bagln kesigi, Koca Yurdu dirnekle rna'riif rnevzi'de dort doniirn bag, Bukeg (?) Koy'de bir bagqe, bkz. TD 166, s.534;TD 338, s.94; KKA TD 569, s.45.

82) Ziviyeye muttas11 iki tabhhesi var ve kurbunda sekeni'g-geyh bin2 olunrnug bir rnuhavvata iqinde iiq ev ve bir sofa ve bir ahur rakabesiqiin iiq yiiz akqe tahrnin olundr denilrnig el-ln evin ikisi harlb olrnug. Karabag'da on beg doniirn rnikdkr b@l varmlg qokdan h&b olrnug rnezra'a olrnug. Kara- bag'da bir blg dahi varmlg altl doniirn kayd olunrnug rnechiil. Tekye kurbunda y imi donurn mik- dlrl yen var. Kara Cayrr kurbunda bir plre yeri var. Ula baglan araslnda iic; plre yerleri varmrg. Cern'an h r k altr doniirn mikdlr~ girndiki hade blg olrnug. Pisi'de sekiz plre yerleri varmlg bir plresi blg olrnug deyu defter-i kohnede rnukayyeddir. El-& iki krt'a rnaliirn degil. Karabag kurbunda olan Kerpiqlik'de Bey Yeri dirnekle rneghur yeri var. Civlnnda ki yerile cern'an beg doniirn rnikdln. Ula tevlbi'inde Merkep Deresi dirnekle rna'rilf rnevzi'de bir p k e yeri var. On kile tohurn olur denilrnig. Bozoyiik'de bir plre otuz beg doniirn rnikdln yeri var. Gokova'da sekiz plre yeri var denilrnig olan dort plresi nl-rna'liirn rnevcudr dahi bi hlsrl. Akova'da tic; p k e yer. H k ~ l 40. Karye-i Deksir'de iiq plre yer denilrnig iki plresi rna'liirn degil birinden. Peqin tlbi'-i karye-i Dodurga'da bir p k e incir bagqesi var. Leyne'de bir pfse bagqelu harirni var. Mazon Kadllljjl'nda Sobrca Nlhi- yesi'nde olan yerler bu tafsil iizeredir ki zikr olunur. Miisellern ? Yeri dirnekle rna'riif bir plre yer. Eyyub FaMh Yen dimekle rneghDr bir pke. Arabyen dirnekle rna'lDrn bir p&e. Nazar Fakfh Yeri dirnekle malorn bir p k e yer. Aktq Yeri bir pke. Turud Yen bir plre. Cern'an dort buquk qiftlik mik- d k l alu plre yer ki, ha iy l ba'una Menderos zarareylernig. Bkz. TD 166, s.534;.TD 338.s.94; KKA TD 569, s.45.

83) Mugla Kuyusu rniihirnrnltl dahi bundan goriiliir Ziviye civlnndan bir ht'a big harc~ viriliir iki doniirn. Hlrnar Deresi'nde bir ht'a b lg iki buquk doniirn harc viriir. Gorece Armud'da bir ht'a blg yen. Colek Tq'da dort doniirn blg-I cedid harc~ viriliir. Nefs-i Ula'da dort diikkln yen rnuklta'a- sr: fi sene 25. Nefs-i Ula'da iki ev yeri. Bkz. TD 166, s.535;.TD 338, s.99; KKA T D 569, s.50.

84) Ah1 Sultan Yurdu dimekle rna'rfif bagqe ve rnenzil. Masrii' Yurdu dirnekle rna'riif yurd. Hlrnar De- resi kurbunda dort doniirn blg harci viriliir. GBrece Armud'da iiq donurn blg harc~ viriliir. Sam Ka- vak kurbunda i i ~ donurn blg harcl viriliir. Koke'de dort doniirn blg harcr viriliir. Bkz. TD 166, s.535; TD 338, s.99; KKA TD 569, s.50.

85) Ula'ya tlbi' Koru yokugu'nda yedi doniirn bag1 var.Kozyaka'da iic; doniim bag1 var. Bv iye kurbunda bir doniirn blg , bkz. TD 166, s.535;TD 338, s. 100; KKA T D 569, s.5 1.

86) Bviye kurbunda bir koz bagqesi var harc~ viriliir. Su Uquwrnu'nda iki doniim bag1 var. Bkz. TD 166, s.535;TD 338, s.100.; KKATD 569, s.51.

87) Kozyaka'da bir buc;uk doniirn bait var bir lut'a ve girii Kozyaka'da sekiz daniirn bag1 var. Bkz. TD 166,~.535;TD338,~.100. KKATD569,sSl.

280

2000

1660

215

450 405 200 350

3 4

5 6

7 8 9 10

Ahi Yahya (Karye-i Diigerek)

Mevlana Seyh Pir Ahmed Celebi bin Mevlana Seyh

P a ~ a (Nahiye-i Pisi)

Semseddin (Nefs-i Mugla)

Seyh Eyne Bey (Nefs-i Ula)

Ahi Sultan (Nefs-i Ula)

Ahi Hasan Bey (Nefs-i Ula)

Seyh Yunus (Nefs-i Ula)

Ahi Resul (Nefs-i Ula)

2 8 0 8 ~

2 0 0 0 ~ ~

1 6 1 0 ~ ~

21583

450S4

40585

20oS6 350~'

280

2000

1660

215

450 405 200 350

162 / Yrd. DOG. Dr. Ahmet YIGIT EKEV AKADEM~ D E R G ~

8- Tavas Kazasi:

Tavas kazas~nda 1530 tahririnden sonra Varal~ karyesinde Cevher Paga zaviye tesis edilmigtir. Bu zaviyenin 1562 yillndan sonra 1583 yllinda geliri artlg gostermigtir. 1530 tahririne gore 1562 ylllnda Ahi Eyne Hoca ve Saru Seydi zaviyelerinin gelirleri artmlgtlr.

1800

1500

ad1 yok

11

12

9- Koycegiz Kazasi

Kazadaki zaviyeler ve gelirlerinde XVI. yiizyil siiresince degigiklik yoktur.

180088

150089

650~0

Ali Celebi Veled-i Mevlana Hacl Muslihiddin (Nefs-i Ula)

Seyyid Kemal (Nefs-i Mugla)

88) Ula s~nurunda on bit doniim iki ht'a blg harcl virilur. Karye-i Denksed'de bir bagge harct virilur. Nakdiyye i i ~ bin a k ~ e hbtl an mudbaha 600. bkz. TD 166, s.536;TD 338, s.102; KKA TD 569, s.53.

89) Ptrnaz Kazasl'nda Dalamani.de, Gireniz ve Abbas karyeler stnurunda ekilur. Emir Seyyid Arg~ dimekle ma'rfif bir ~eltiik argt var. Karabagda Bey Blgt dimekle ma'rfif h&b blg muttas11 qaytny- la. Eviyeye muttas11 bit ht'a harim. Bkz. TD 166, s.536;TD 338, s.103; KKA TD 569, s.54.

90) TD 166, s.536. 91) Katye-i Varall, Resm-i ~ i f t ve benn8k ve kara, Asiylb blb 7, Asiylb-1 cedid blb 3, Bey Blgl di-

mekle ma'dif c h i ' ile dviyenin bir bail var. Tavas Kal'ast alttnda bit harlb ba&esi var. Tavas'da bit h a m h yevmi i i ~ akse iizre hst: Biiyiik Amruddibi dimekle ma'dif yerde Tavas miiddiiyle sekiz rnudliik yen var. Bkz. TD 338, s. 114 vd.; KKA TD 569, s.70.

92) Yaz Bagt altinda Seyh P&t Ciftligi dimeWe ma'dif sekiz mudliik yeri var. Bkz. TD 166, s.550; TD 338, s.115; KKA TD 569, s.72.

93) Varall n h karye altlnda ytl tamam yiitiir bir deginneni var. Yantnda bir plre yen var. Sevde~ nlm karye alttnda bit giftlik yeti var. Bkz. TD 166, s.550; TD 338, s.115; KKATD 569, s.72.

94) Altun Boga Ciftligi dimekle ma'nif bit giftligi vat. PQlcuk Koyii'nde iiq busuk miidliik yeri var. Varalt'da harc vitiir y11 tamam yiiriir bir deginneni var. Bkz. TD 166, s.550; TD 338, s.115; KKA TD 569, s.72.

95) Bir ~iftlik yen ve bir plre bag1 var. Seyh-i mezbfir mezkDr zlviyeye bir kazan ve iki digln vakf et- mistir. Bkz. TD 166, s.550;TD 338, s. 116; KKA TD 569, s.73.

96) Nefs-i Tavas'da Ekinozu nlrn mevzide bir pire yeri var. Kirk doniim mikdlr~. Yazt Bagt'nda bir p& re bait var. El-;in h&b. Bkz. TD 166, s.550;TD 338, s. 117; KKA TD 569, s.73.

1800

1500

ad1 yok 13 H a c ~ Mehmed veled-i Yahgi Fakih

1562 20 16.5~1 120

1800

1720

600

300

1530

120g2

1 800g3

1 20094

450~5

250%

1

2

3

4

5 6

1583 2050

120

1800

1720

600

300

Zaviyenin ad1 Cevhar Paga (Karye-i Varall)

Halil Seydi (Der Tavas)

Aynize Hatun ( Nefs-i Tavas)

Ilyas Bey (Der Tavas)

Ahi Eyne Hoca (Karye-i Sevde~)

Saru Seyd (Nefs-i Tavas)

10- Plrnaz Kazas~ Plmaz Kazasl'nda Hiiseyin Sofu zaviyesi 1530 tahririnden sonra tesis edilmesine

ragmen 1562 ve 1583 ylllnda geliri yoktur.

1 2

11- Megri Mazas~: Mentege Beyliginin merkezi ve Mentege Bey'in de turbesinin bulundugu Megri, liva

genelinde en gok zaviyenin bulundugu yerdir. 1530 tahririne gore gelirleri artan Ahi Re- cep, Eynel Dede,Hoca Ahmet Dede, Ahi Saltuk ve Hamza Fakih zaviyeleridir. Hlzlr Ba- li zaviyesinin ise geliri dugmiigtiir. Diger zaviyelerin gelirleri sabit kalmlgtlr. 1583 y111 tahririnde Hacl Ali zaviyesinin yeni yaplld~gln~ gormekteyiz.

Zaviyenin ad1 Ayaz Subql (Nefs-i Koycegiz) Ahi Yunus (Der Dalamani)

1

2

97) Mev8ziizi'-i rnuteferrikada beg p k e oSgr yen var. Koycegiz'de bir h a r n h , rnezbur be? p k e yerin iki pkesi Kara Dekin dirnekle rna'riif yerde ve bir pkesi Siirtrne'de ve iki pkesi hasda. Bkz. TD 166, s.555; T D 338, s. 121; KKA T D 569, s.78.

98) Uziirnlii Yer n2rn mevzi.de dBrt doniirn rn ikdh bag1 var. Dalamani tevlbi'inde Kesik Yer dirnekle rneghlir yerde altl donurn rn ikdh yeri var. Dalamani'de Bocanya Yen dirnekle rna'rlif yerde al- t~ doniirn rnikdln yeri var. DaIamani Niihiyesi'nde Durnan Yeri dirnekle rna'df sekiz doniirn rnik- d h yeri var. Bkz. T D 166, s.555; T D 338, s.122; KKA T D 569, s.79.

99) Dernle Koyu'nde Onii Sogiitlii dirnekle rna'mif bir degirmen. Yine karye-i rnezblirda Bucak Degir- rneni dirnekle rna'riif bir degirmen. Karye-i Koylii'de bir turunq baggesi rnuttasll harirniyle Kazan- c~oglu Degirmeni dirnekle rna'mif degirmen, bkz. TD 166, s.559; TD 338, s.123; KKA TD 569, s.80.

100) Kaza-i rnezblirda Okgu nim derbend agvnda Derekoy nlrn karyede bir tekke bin2 idiip 2yende ve revendeye yevrni nirn a k ~ e cihet ite h ime t ider ba-berlt-I padiphi. Bkz. TD 166, s.559; TD 338, s.123; KKA TD 569, s.80.

101) Megri Ovasl'nda bir p k e yen var. Engin'de bir p2re yeri var. Arnas'da bir p k e bag1 var. Bkz. 'ID 166, s.569;TD 338 s.128; KKA TD 569, s.87.

102) Falwa'da iki p k e blg, Falwa'da iki p k e yer. ZAviye kurbunda beg ceviz agac~ var. Bkz. TD 166, s.569; TD 338, s. 128; KKA TD 569, s.87.

103) Ovacik'da bir p k e incir bag~esi var. Akqakavak Blgqesi dimekle rna'dfdur. Siiliis-i hadika-i Yas- SI Bagge, n ~ s f hadika-i Kabaaga~, hadika-i Sulak, Damlu Harirni, Mevzi'-i rniiteferrikada bir bu- guk rniidliik yeri var. Kiiy Yeri dirnekle rna'mif yerde bir p5re incir bag~esi var. Bir p5re incir bagqesi, bkz. TD 166, s.569; TD 338, s. 128; KKA TD 569, s.87.

1530 350~7 52098

1562

750 Ad1 yok

1 2 3

Zaviyenin ad1 Mehrnet Kethuda Veled-i Durak Fakih (Der Karye-i Ilea) Hiiseyin Sofu (Kaza-i ~ imaz)1~0

1583

750 geliri yok

1562 350 520

1530

750g9 Ad1 yok

Zaviyenin ad1 Ahi Recep (Yaylak Seki) Eynel Dede (Falariye) Seyh Zekeriya (Karye-i Ovac~k)

1583 350 520 A

1530 250Io1 4501°2 1710103

1562 560 640 1710

1583 560 640 1710

164 / Yrd. DOG. Dr. Ahmet YIC?T EKEV AKADEM~ DERGM

104) Meuea-i Sudak, Hhtl-I arg-I qeltik hlliyl battal, Megri Ovasr'nda Bahaeddin Bey Harimi. Meg- ri'de hurma harirni, Qen'de S l d k b Bey harirni, Gelin Kavak Argl'ndan qeltik, Uziirnlii yerinde bir pike blg, S~ndlu'da bir plre bagqe, Klr'da bir qiftlik yeri var, Kabaagaq'da iki plre yeri var, bkz. T D 166, s.569; TD 338, s.128; KKA TD 569, s.87.

4 5 6

7 8 9 1 0

11

1 2

1 3

1 4

15

105) Mevbi'-i miitefemkada yirmibeg kile tohum olur yen var, Giizel Begum nlm mevzi'de bit degirmen var a l t ~ ay yiiriir. Arslanlu'da bir degirmeni var bkz. TD 166, s.570;TD 338, s. 129; KKA TD 569, s.88.

106) Giizel Begum qiftligi dimekle ma'riif iki giftlik yen var. Cukurcak'da bir plre yeri var. Bkz. T D 166, s.570; TD 338, s.129; KKA TD 569. s.88.

E ~ r e f P a ~ a (Nahiye-i Megri)

Ahi Nasuh (Karye-i Sarupqalar)

Seyh Mustafa (Karye-i Sarupaaalar)

Mescid-i Zaviye-i Ahi Bey Timur (Karye-i S ~ n d l u )

Seyh Kaman (Megri)

Mescid ve Zaviye-i Ahi Ali (S~ndlu)

Hoca Ahmed Dede (Kayre-i Seki)

Ahi Saltuk (Nefs-i Megri)

Ahi Halil Oglu Ah1 Musa (Karye-i Gokqe 0yiik) --

107) Smdlu'da iiq qiftlik yen var. Smdlu'da oniki p f e bagsesi var hiirlb. Amas'da iki dijniirn m i k d h bag1 var. Ovaclk'da bir pare incir bagqesi var. S~ndlu'da iki degirmen var altl ay yiiriir. Bkz. TD 166, s.570;TD 338, s.129; KKATD569, s.88.

108) Karye-i Siiliik'de iki pike incir bagqesi var. Mevazi-i miitefenikada be? pike yerleri var. Bkz. TD 166, s.570; TD 338, s.129; KKATD 569, s.89.

5 3 0 5 ~ 0 4

2501°5

1000~06

1280107

600108 3 . 5 0 ~ ~ 5 0 0 ~ ~ ~

400111

20011*

109) Smdlu'da bir pike bag~esi var. Smdlu'da bir pike yeri var. Kara fbrilhirn Yen dirnekle ma'riif bir pike yeri var. Bay~r Ciftligi dimekle ma'df bir qiftlik yeri vat. Bkz. T D 166, s.570; T D 338, s.130; KKA TD 569, s.89.

110) Seki'de lark doniirn mikdik~ yerleri var. MezkQr Seki'de bir doniim m i k d k p y l r var. Slhildeki Kiri$burnu'nda dort p&e yeri var. Bir pikesi K a r ~ t d ~ n h mevzi'de Dl& tevlb-i Kingburnu evklf- I mezbllreden 6Sr eline gelmedi denildi. Arnml temessiik-ii sultan? nist deyu defter-i atikde mastllr- dur h2 iy l dahi ogr al~nmazmlg. Bkz. TD 166, s.570; TD 338, s. 130; KKA TD 569, s.89.

11 1) Zahir-i Megri'de bir plre yeri var. Milk kilesiyle d t l kile tohum ekilur. Arnas'da iki pike bag1 var iki doniim mikdk. Bkz. TD 166, s.570; TD 338, s.131; KKA T D 569, s.91.

112) Gokqeoyuk'de iki pike bagqesi var. Iki plre yeri var. lki miidliik mikdln ~irndi bir plresi bagqe ol- mug. Bkz. T D 166, s.570; T D 338, s.132; KKA TD 569, s.91.

113) Karye-i @en 'de bir buquk miidliik yeri vacbkz. TD 166, s.570; T D 338, s.132; KKATD 569, s.91. 114) Tekye kurbunda iki pike blg var. Sekiz doniim mikdan ogr viriir. Bir pike incir baggesi var. Ana

muttasil. Mevlzi'-i rniitefemkada Mills rniiddi ile beg miidliik yeri var. Narl~k'da bir pike bag1 var. Amas'da bir pike bag1 var. K~laguz Bag1 dimekle ma'df .MezbQr mevzi'de altl ay yiiriir bir degir- rneni var. Bkz. TD 166, s.570; TD 335, s.133; KKA TD 569, s.91.

115) Amas'da bir pike bag1 var bir dliniim mikdln. Slndlu'da bir harib degirmeni var oniinde bir pike yen ile. degirmen harab. MevM'-i miitefemkada Mi lb kilesiyle on d t l kilelik yerleri var. Evvel- den mescid kurbunda bir limon baggesi varmtg. Megri Yaghlnesi'nden ytlda iki batman yagl var. Amma mukarrernlme nist deyu defter-i atikde 8imdi verilmezmi~. Bkz. TD 166, s.570; TD 338, s. 133; KKA TD 569, s.92.

G i i r d e ~ e Baba (Karye-i &en)

Ahi Mehmet (Karye-i Ugurdq)

Kapu (P ip i Megri)

5305 250 1000

1280 600 350 510 500 200

5305 ,

250

1000

1280

600

350

510

5 0 0

200 1001~3

630114

390115

100

630 390

100

630 390

Sonuq

Turklerin Malazgirt Zaferinin ardindan Anadolu'ya girmesinden sonra Anadolu'da tekke ve zaviyelerin onernli roller ustlendigi bilinrnektedir. Bat1 u~lannda Turk Beylik- leri'nin kurulrnasinda, Hiristiyanlara kargi yapllan gazalarda, gorev alrnanln yani sira bu bolgelerin iskinlnda oynadlklan roller yadslnarnaz. Ayni zarnanda bulunduklan qevrede sosyal ve iktisadi hayatln iginde aktif oiarak yer alrnlglard~r. Fakat, XIV ve XV. yuzyil- larda Osrnanli Devleti'nin ve diger beyliklerin destegiyle de en giislu donernlerini yaga- yan dervip ve zaviyeler, XVI. yiizylldan itibaren eski onemlerini yitirmege baglamlglar- d~r. Bu yiizyllda Mentege bolgesinde sadece iiq yeni zaviye kurulrnugtur. Ayni donernin ikinci yanslnda Osrnanll Devleti'nde iktisadi apdan enflasyon artrmg ve paranln allrn giicu dugrnugtiir. Bu dururnda gelirleri sabit kalan zaviyeler biiyiik olqiide zarar gormiig- lerdir. Defterlerin aglk bilgi vermernesine ragmen, bu iktisadi darlik, buyuk ihtirnalle zaviyelerin bazi vazifelerini yerine getirmelerinde problernler yaratmlg olrnalldlr. Ciinkii, zaviyelere gelir getirmek uzere tahsis edilrnig olan valuflardan ev, dukkan, harnam, degirmen, finn ve b a h ~ e gibi rniilklerin qogu bu donernde harap haldedir. Asllnda bu sikln-

16

17

, 18 19 20 21

116) Kasaba-i Doger 'de yedi diikkh, Kasaba-i rnezb'mrede bir hamiirn, Yolac~k deresinde bir degirmen eviyle, Yolaclk'da bir darnda iki degirmen ki birisi yag degirmenidir. Doger altlnda Yass~ Kavak dimekle rna'r0f bir hanin. Doger slnurunda Egri Harim dimekle rna'riif bir harim. Doger'de Koz- lu Harirni dirnekle ma'riif bir harirn. ijzurnlu yerde bir piire blg. Seki Yaylasl'nda bir rnenzil. Bkz. T D 166, s.571; TD 338, s.135; KKA TD 569, s.94.

117) Karacaagaq'da AlanArgl dimekle rna'df uc; doniirn bir p&re bgg, Karacaaga~'da Koca Harirni dirnekle rna'r'mf bir asrnallgl var. Belke Deresi'nde bir degirmeni var. Bkz. T D 166, s.571;TD 338, s. 135; KKA TD 569, s.95.

118) Rrnaz'da bir harniirn~ var. karye-i mezbitre iistiinde Urnur HLn Bagc;esi dimekle rna'r0f bir baggesi var. Tqluyaka dirnekle ma'rQf bir ba&e der-karye-i Pirnaz harcl virilur. Meghed Kurii'nde bir p&re bagqesi var harcl viriliir. Meki Bag1 dimekle rna'riif bir p2re bLg harcl viriliir. Yurd Bag1 dimekle rna'df bir bagqe ay ile harci virilur. Catalaynm dimekle ma'ritf bir bagqe var. Bkz. TD 166, s.571; TD 338, s.137; KKA TD 569, s.100.

119) Elviz'de Buyuk Bagc;e dirnekle ma'df bagqe, Girii Elviz 'de Fidan Bagqesi dirnekle rne~hur bagqe, bkz.TD 166,~.571;TD 338, s.137; KKATD569, s.96.

, 120) Ovaclk'da Akbq Hdrn i dirnekle ma'riif bir p2re incir bagqesi var harcl virilur. Ovaclk'da Kabal- dtr Harirni'nden nlsf hisse ki incir bagcesidir. Bkz. T D 166, s.571; TD 338, s.139; KKA TD 569, s.98.

121) KKATD 569, s.100.

Cami ve zaviye-i Hizir Bali veled-i ilyas (Kasaba-i Doger) Hamza Fakih (Karyei Ihca) Suleyman Bey (Karye-i P~maz) Ivaz Fakih (Karye-i Elviz) Ahi Siileyman (Karye-i Hasente) Haci Ali

2060116 500Li7 580118 5 . 5 0 ~ ~ ~ 400120 Ad1 yok

2000 700 580 550 400 ad1 yok

2000 700 580 550 400 2 1 0 0 1 ~ ~

166 / Yrd. Doc. Dr. Ahmet Yi!efi E K E V A K A D E ~ D E R G ~

tinin baglangici, zaviyelere yaghane ve tuzla gibi yerlerden baglanrnig olan vakif geliri- nin 11. Mehrnet tarafindan kesildigi donerne kadar inrnektedir. Yine 11. Mehrnet donernin- de bazi zaviyelerin toprakiari sipahiye trrnar olarak verilrnigtir. Bundan dolayr bazi zaviyelere biralulan nakit paralann rnurabaha (faiz) geliriyle giderlerin kaqllanrnasina qalr- g~lrnigtrr.

1562 tahriri ile 1583 tahriri arasinda vakrflarin gelirlerinde degigiklikler olrnarnigtrr. Zaviyelerde daha qok evlatlik vakfi haline donrnege zaviye gorevleri ~eyhlerin neslinden gelenlere aktanlrnaya baglanrmgtir.

Mentege bolgesinde ki iki zaviye dikkat qekmektedir. Bunlar Cagatay Harnza ve Ta- tar zaviyeleridir. Bunlar birbirine gok yalun olan Mazon ve Peqin kazalanndadrr. Muh- terneldir ki Tirnur Han'in Ankara Savagi sonrasinda Aydin vilayeti ve bu bolgede kigr ge- qirdigi donernden kalrna zaviyeler olrnalidir. Fakat bu bilgiler ispata rnuhtaqtrr. Yapilan qaligrnalar henuz bu konuda bir netice vermernigtir.

XVI. Yuzyilda, Mentege livasinda zaviyeler sosyal ve iktisadi hayatin iqinde oldukqa aktif bir gekilde bulunrnaktaydilar. Zaviyelerin etrafinda bulunan topraklar ahiler tarafindan ekilip biqilir ayende ve revendeye hizrnet iqin kullanrhr. Fakat XVI. yiizyrlda zaviyelerin bazrlannln buyuk rniktarda toprak igledikleri veya bunlari kiraya verdikleri gbriliir. Taginrnaz rnal olarak ev, rnuallirnhane, frnn, harnarn, degirrnen, ve dukkanlar da tekkelerin vakif rnallari arasindadrr. Muallimhaneler aslinda tekkelerin sosyal hayattaki vazifeleri hakkinda en guzel orneklerdir.'~akat, XVI: yuzy~lda artrk bu taginrnazlann ta- rnir problernleri oldukqa fazladir ve qogu harap dururndadir. Bugdayi ogutup un haline getiren degirmenlerin qogunun igletrnesi veya hissesi zaviyelerin elindedir. Zeytin ve su- sarn yagi degirmenleri de vardir. Maalesef yine qogu harap dururndadir. Bazr yerlerde ise

-a araziler kullanilarnayacak kadar kotu bir dururna dugrnugtur bag ve bahqeler harap ol- rnugtur bundan dolayi da gelirleri yoktur.topragi sulama irnkani olan yerlerde vakfin qeltik arklan oldugunu da gormekteyiz. Topraklarda, bugday, arpa, qavdar, parnuk, susam ve ~el t ik gibi iiriinler ekilrnektedir. Topraklar ekip biqrnenin yaninda bag ve bahqe olarak da kullanilrnaktadir. Tekkelere en qok gelir baglardan gelrnektedir. Bahqeler ise Ar: rnut, badern, incir ve ceviz bahqeleridir. Aynca hayvanlar iqin ot biqilen qayirlar da rnevcuttur.

Mentege bolgesinde tekke ve zaviyeler Turklerin bolgeye ilk geliginden itibaren kurulrnug bolgede sosyal hayat ve iktisad? uzerinde oldukqa onernli roller alrnigtlr. Arna --a1

zarnanla eski onernini yitirmiplerdir. Buna ragmen XVI. yuzyilda bir takirn rnaddi srkin- tilannin varligi gorulse bile hala varliklanni devarn ettirmigler ve az da olsa yenileri tesis edilrnigtir.

Documents

YI@T (*) XN; XNthisamveri.org/pdfdrg/D01777/2003_17/2003_17_YIGITA.pdfXVI yuzy~lda Mentege bolgesindeki zaviyeler hakklnda bilgi veren 3 adet tahrir def- ten mevcuttur. Bunlar h.93711530