Yrd. Doç. Dr. NECMETT‹N ÇALIﬁKAN...Aktivist, yazar, e¤itimci, davetçi, radyo programc›s›, sivil toplum örgütü gönüllüsü, psikolog, filozof, edebiyatç› ve ﬂair

Yrd. Doç. Dr. NECMETT‹N ÇALIfiKAN

1973 y›l›nda Darende’de do¤du. Haf›zl›¤› (1984), ilk, orta ve lise tahsi-lini Adana ve fiam’da (1991) tamamlad›. M›s›r el-Ezher Üniversitesi ‹lahiyatFakültesini (1995) bitirdi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsündeYüksek Lisans (2010), ‹lahiyat Fakültesi Tefsir Dal›nda doktoras›n› (2014) y›-l›nda tamamlad›. Ayn› y›l Mustafa Kemal Üniversitesi ‹lahiyat FakültesineYard›mc› Doçent olarak atand›. Halen ayn› Fakültede Tefsir Ö¤retim Üyesiolarak görev yapmaktad›r. Arapça ve ‹ngilizce bilmektedir.

fiule Yay›nlar› : 558Kuran Araflt›rmalar› Dizisi : 18

Editör:Ela Korgan

‹ç Düzen:Fatma Betül Çifçi

Kapak:Yasin Çetin

Bask› & Cilt:Alio¤lu Matbaac›l›kOrta mah. Fatinrüfltü sk.No: 1-3 A BayrampaflaTel: 0212. 612 95 59

Sertifika No: 12404ISBN: 978-605-9087-95-7

fiule Yay›n Da¤›t›m Paz. San. ve Tic. Ltd. fiti.Alayköflkü Cad. No: 2-4 K: 4 Ca¤alo¤lu/‹STANBULTel: (0212) 528 23 57 - 528 11 46 Faks: (0212) 528 25 89e-mail: [email protected]

Yrd. Doç. Dr. Necmettin Çal›flkan

HABENNEKE VENÜZÛL SIRALI TEFS‹R‹

fiULE YAYINLARIEylül 2017

Üzerimde hakk› olan erbab› ›yal ve ebeveyn ve

hocalar›ma...

‹Ç‹NDEK‹LER

K›saltmalar .................................................................................................... 8Ön Söz .......................................................................................................... 9Girifl ............................................................................................................ 13

A. Araflt›rman›n Konusu ve Önemi ................................................ 13B. Araflt›rman›n Amac› ve Yöntemi ................................................ 21

I. BÖLÜMMEYDÂNÎ’N‹N HAYATI, ‹LMÎ K‹fi‹L‹⁄‹ VE ESERLER‹

A. Hayat› .............................................................................................. 291. Kiflili¤i ........................................................................................ 342. E¤itimi ve ‹lmî Kiflili¤i ............................................................ 363. Yönetti¤i Tezler ........................................................................ 394. Çal›flma Hayat› .......................................................................... 435. Sosyal ve ‹lmî Aktiviteleri ...................................................... 446. Vefat› .......................................................................................... 46

B. Eserleri ............................................................................................ 471. ‹slam Yolunda Serisi ................................................................ 522. Kur’ân ‹limleri Serisi ................................................................ 583. Kültür ve Sanat Serisi .............................................................. 614. ‹slam Düflmanlar› Serisi .......................................................... 635. Çeflitli Konulardaki Eserleri .................................................... 706. Meydânî’nin Di¤er Eserleri .................................................... 727. Meydânî’ye ‹snat Edilen Ancak

Müellife Ait Olmayan Eserler ................................................ 88C. Hakk›nda Yap›lan Çal›flmalar .................................................... 91

1. Abdurrahman Habenneke el-Meydânî: el-Âlim, el-Müfekkir, el-Müfessir Zevcî Kemâ Ariftuhû .......................... 91

2. Menhecü Abdirrahman Habenneke el-Meydânî fî’t-Tefsîr ........ 943. Lemehâtün min Kitâbi “Meâricü’t-Tefekkür ve

Dekâiku’t-Tedebbür li’l-Allâme Abdirrahman Habenneke el-Meydânî ................................................................ 95

4. Kavâidü’t-Tedebbüri’l-Emsel li-Kitâbillâh .................................. 96

5. Ulemâun ve Mufekkirûn Ariftuhum .......................................... 966. Abdurrahman Hasan Habenneke ve

Cuhûduhû fî’d-Difâ› Ani’l ‹slâmi .............................................. 97D. Meâricü’t-Tefekkür Tefsirinin Telif Süreci .................................. 99E. Tefsir Literatüründen Kaynaklar› ............................................ 103F. Meydânî’nin Tefsirinde Dipnot Kullan›m› .............................. 111

II. BÖLÜMMEYDÂNÎ’N‹N TEFS‹R YAZIMININ TEMEL PARAMETRELER‹

Tablo 1: “Cennet” (áæ÷G) Kelimesinin Kur’ân-› Kerîm’de Geçti¤i Yerler 117Tablo 2: “Bereke” Fiilinin (∑QÉÑJ) Kur’ân-› Kerîm’de Geçti¤i Yerler ...... 118

A. Kronolojik Yaklafl›m .................................................................... 121B. Konulu Tefsir/Tematik Yaklafl›m› ............................................ 127

1. Surenin Bafl›nda Ana Konular› Zikretmesi ........................ 1292. Surenin Bafl›nda K›raatleri Vermesi .................................... 1313. Surenin Faziletine ‹liflkin Rivayetleri Zikretmesi .............. 1344. Peygamberlerin Hayat›n› Tek Yerde ‹ncelemesi ................ 135

Tablo 3: Kur’ân’da Hz. Salih (as) ile ‹lgili Ayetler .................. 136Tablo 4: Kur’ân’da Hz. ‹brahim (as) ile ‹lgili Ayetler .............. 137Tablo 5: Kur’ân’da Hz. Lut (as) ile ‹lgili Ayetler .................... 139

5. Güncel De¤erler Üretmesi .................................................... 139C. Ça¤dafl Bilimin Verilerine Dayal› Yorum Yaklafl›m› ............ 145

1. Konular› Tüm Yönleriyle Genifl fiekilde Ele Almas› ........ 145Tablo 6: Kur’ân-› Kerîm’de Rüzgârdan Bahsedilen Ayetler .... 146

2. Ayetlerin Tefsirinde Olaylar› Güncel Olarak Anlafl›labilecekfiekilde Canland›rarak Zihinlere Yerlefltirmesi .................. 147

3. Olaylarda Hikmet Arayarak De¤erlendirmeler Yapmas› 1484. Uzmanl›k Gerektiren Alanlara ‹liflkin Konularda

Görüfl Beyan Etmesi ................................................................ 1495. Ele Ald›¤› Konularla Günlük Hayatta Karfl›lafl›lan

Hatalar› Belirtmesi ve Bunlar› Düzeltmeyi Amaçlamas› .. 1506. Günlük Hayatta Yol Gösterici Tavsiyelerde Bulunmas› .. 1517. ‹slam’›n Bireysel Özgürlü¤e Önem Verdi¤ine Dair

Yorumlar Yapmas› .................................................................. 1528. Ayetleri Davetçiye Mesaj Olarak Alg›lamas› ...................... 152

III. BÖLÜMMEYDÂNÎ’N‹N KUR’ÂN’I ANLAMA VE YORUMLAMA METODU

A. Kur’ân’› Anlamada Tedebbür/K›rk ‹lke Uygulamas› ................ 159B. Kur’ân’› Kur’ân’la Tefsiri .......................................................... 197C. Kur’ân’› Sünnetle Tefsiri ............................................................ 209D. Kur’ân Ayetlerini Sahâbe ve Tâbiin Sözleri ile Tefsiri .......... 219E. Kendi Eserlerini Kaynak Olarak Kullanmas› .......................... 223F. Kur’ân’› Tarihî Bilgi ile Aç›klamas› .......................................... 227

1. Tarihsel Ba¤lam ...................................................................... 2282. Esbâb-› Nüzûl .......................................................................... 2303. ‹srâiliyat .................................................................................... 231

G. Kur’ân’› Arap Dili Edebiyat›, fiiir ve Belagat› ile Aç›klamas› 2391. Kelime Tahlili .......................................................................... 2412. Belagat ...................................................................................... 2493. fiiir .............................................................................................. 252

H. Kur’ân’› Kendi Görüflü ile Aç›klamas› .................................... 2571. F›khî Ayetlerde Reyini Kullanmas› ...................................... 2582. Kelâmî Ayetlerde Reyini Kullanmas› .................................. 2593. Felsefî Birikimiyle Reyi .......................................................... 259

SONUÇ ...................................................................................................... 265KAYNAKÇA ............................................................................................ 275EK 1: Abdurrahman Hasan Habenneke el-Meydânî’nin Eserleri .. 285EK 2: Meydânî’ye Göre Mekkî Surelerin Nüzûl S›ras› ...................... 291

Tablo 7: Meydânî’ye Göre Mekkî Surelerin Nüzûl S›ras› .............. 291EK 3: Meydânî’nin Portresi .................................................................... 295

ÖN SÖZ

Kur’ân-› Kerîm, Allah’›n kullar›na do¤rudan hitap etti¤i,mesajlar›n› ve emirlerini ulaflt›rd›¤› vahiy mahsulü bir kitapt›r.Nübüvvet asr›nda gerçekleflen bu nüzûl hadisesi, hitap edildi¤iflekliyle kalmaya mahkûm edilmemifl, bafllang›çtan günümüzekadar muhataplar› taraf›ndan her flart alt›nda sürekli anlafl›lmayave yorumlanmaya çal›fl›lm›flt›r. Her dönemde hususan inan›rlar›taraf›ndan süreklilik arz eden çaba ve u¤rafl›lar ile Kur’ân’›n me-saj›n› do¤ru anlama ve murâd-› ilâhîyi tespiti çal›flmalar› yap›l-m›flt›r ve hâlen de yap›lmaktad›r. Âlimlerimizin ortaya koyduk-lar› bu çaban›n mahiyet ve keyfiyeti günün flartlar›na göre de¤ifl-kenlik arz etmifl ve zaman›n flartlar›na göre birbirinden k›ymetliyeni yaklafl›mlar, yorumlar ve çal›flmalar ortaya konulmufltur.

‹ndirilifl gayesi insan›n problemlerine ›fl›k tutmak ve on-lar› vahyin do¤ru yoluna iletmek olan Kur’ân-› Kerîm’in ayetle-ri, bilinen klasik metinler gibi konular›na göre tertip edilen veher konunun belli bir bafll›k alt›nda ele al›n›p incelendi¤i bir me-tin örgüsüne sahip de¤ildir. Muhataplar›n›n ihtiyac›na göre, de-¤iflik zaman ve mekânlarda nâzil olan ayetlerin mushaf dizili-flinde, kronolojik nüzûl s›ras› göz önüne al›nmam›flt›r. Âlimlerinittifak etti¤i Kur’ân’›n ayetlerinin tevkifî olan s›ralamas›nda

9

farkl› hikmetlerin varl›¤› birçok bilgi alan›n›n konusu olmufltur.Geçen as›rlar boyunca Kur’ân-› Kerîm’i anlama ve aç›klama ça-bas›nda olan müfessirler, mushaf› tertip s›ras›na göre yorumla-yarak, Fâtiha suresinden bafllay›p Nas suresiyle biten say›lar›binlerle ifade edilen tefsir külliyat›n› kültür tarihimize miras b›-rakm›fllard›r.

Di¤er yandan de¤iflen zaman ve flartlara göre Kur’ân tefsi-rinde yeni aray›fllar ve yeni yöntemler kendisini göstermifltir.Kur’ân tefsirinde yeni bir yaklafl›m olarak dikkat çeken uygula-malardan birisi de nüzûl s›ras›na göre tefsir çal›flmalar›d›r. ‹lk de-fa Filistinli müfessir M. ‹zzet Derveze (1888-1984) ile bafllayan bufaaliyet daha sonra Abdurrahman Hasan Habenneke el-Meydânî(1927-2004), Suriye’de Abdulkadir Molla Huvays (1880-1978),Fas’ta Muhammed Âbid el-Câbirî (1936-2010), ülkemizde de mer-hum M. Zeki Duman (1952-2013) alimlerin çal›flmalar›yla devametmifltir.

Elinizdeki bu çal›flma, ülkemiz ilim dünyas›nda pek aztercüme eseri ile tan›nan ve nüzûl s›ras›na göre tefsir telif edenSuriyeli âlim, mütefekkir ve müfessir Abdurrahman Hasan Ha-benneke el-Meydânî ve onun Meâricü’t-Tefekkür ve Dekâiku’t-Te-debbür bafll›kl› tefsirini bir doktora tezi çerçevesinde ele alan arafl-t›rmam›z›n gözden geçirilerek baz› düzenleme ve ilaveler yap›l-m›fl halidir.

Aktivist, yazar, e¤itimci, davetçi, radyo programc›s›, siviltoplum örgütü gönüllüsü, psikolog, filozof, edebiyatç› ve flair ki-flili¤i gibi pek çok yönüyle bilinen ve sosyal faaliyetleriyle tan›n-m›fl el-Meydânî’nin, teorik ve pratik alanlarda elde etti¤i bilgi bi-rikiminin yans›mas› olan Meâricü’t-Tefekkür ve Dekâiku’t-Tedebbürisimli tefsiri toplam on befl ciltten oluflmaktad›r. Tamamlanana-m›fl bir tefsir olan Meâricü’t-Tefekkür, Mekkî surelerle s›n›rl› kal-m›fl ve Medenî sureleri tefsir edilememifltir. Sevinerek belirtmeli-yiz ki tez çal›flmam›z süresince Mekke’de kendileriyle yüz yüzegörüflmüfl oldu¤umuz merhum müellifin mahdumu, Dr. Mu-hammed Habenneke ile mülakat›m›zda kendisinin bu k›ymetli

10

tefsiri tamamlamak arzusunda oldu¤unu, babas›n›n bu çabay›göstermesini ona vasiyet etti¤ini ö¤renmifl bulunmaktay›z.

Araflt›rmam›z esnas›nda samimi yard›m ve ilgisine mazharoldu¤umuz Meydânî’nin o¤lu, Suudi Arabistan Kral AbdülazizÜniversitesi Ö¤retim Üyesi Dr. Muhammed Habenneke’ye, de-¤erli katk›lar›ndan dolay› teflekkür etmeyi borç biliyorum. Kendi-si, merhum babas›n›n Mekke’deki evinde bizi kabul etmifl ve ba-bas›yla ilgili bas›l› kitap, kaynak ve belgelerden elde etmemizmümkün olmayan bilgileri paylaflm›fl ve bütün gayretlerimizera¤men, Meydânî’nin kütüphane ve yay›nevlerinde bulunmayanbaz› eserlerini de temin etmemize yard›mc› olmufltur.

Çal›flmam›z›n haz›rl›k aflamas›ndan iki kapak aras›ndatakdimine kadar geçen süreçte pek çok zevât›n katk›s› olmufltur.Bu çerçevede bafllang›çtan itibaren baflta büyük manevî deste¤i-ni gördü¤üm, her zaman bilimsel çal›flmalara yönlendiren veteflvik eden, tez öncesi ve tez aflamas›nda hiçbir deste¤ini esirge-meyen çok k›ymetli tez dan›flman› Hocam Prof. Dr. Ahmet Ne-dim SER‹NSU’ya hususan müteflekkirim. Yine müflfik tavr›ylaher zaman himayelerine mazhar oldu¤umuz merhum hocamProf. Dr. Salih AKDEM‹R’e, Prof. Dr. Halis ALBAYRAK hoca-ma, de¤iflik bak›fl aç›s›yla katk›da bulunan Prof. Dr. NahideBOZKURT hocama ve Ankara Üniversitesi ‹lahiyat FakültesiTefsir Bölümünde görev yapan de¤erli hocalar›ma flükranlar›m›arz ediyorum.

Ayr›ca Meydânî’nin Meâricü’t-Tefekkür ve Dekâiku’t-Tedeb-bür isimli tefsiri üzerine yazd›¤› makaleyi bize elektronik ortam-da ileten Meydânî’nin ö¤rencisi Mecdi Mekkî’ye, kaynak temi-ninde yard›mc› olan Irakl› Dr. Usâme el-Hayyânî’ye, çeflitli yar-d›mlar› için Antakya ‹mam Hatip Lisesi Ö¤retmeni Recep B‹L-G‹N’e ve bilgisayar uzman› Mehmet Kadir AKBULUT’a teflek-kürlerimi sunuyorum.

Son olarak ifade etmek gerekirse özgün yönleri ve kendinehas yaklafl›mlar›yla Abdurrahman Hasan Habenneke el-Meydâ-nî’nin Meâricü’t-Tefekkür ve Dekâikü’t-Tedebbür isimli eseri ülke-

11

NECMETT‹N ÇALIfiKAN / HABENNEKE VE NÜZÛL SIRALI TEFS‹R‹

mizde ilim camias›n›n müracaat edebilece¤i bir kaynak eser ola-rak karfl›m›zda durmaktad›r. Bu k›ymetli âlimi ve tefsirini tan›t-mak üzere haz›rlad›¤›m›z bu çal›flmam›z›n ülkemiz ilim âlemin-de kazand›r›lmas›na ve tan›nmas›na bir nebze katk› sa¤lamas›bahtiyarl›¤›m›z olacakt›r.

Gayret bizden, tevfik Allah’tand›r. Necmettin ÇALIfiKAN

Antakya 2017

12

SONUÇ

Abdurrahman Hasan Habenneke el-Meydânî, 1927 y›l›ndafiam’›n Meydan mahallesinde dünyaya gelmifl, 2004 y›l›ndafiam’da vefat etmifl, 20. yüzy›l›n yetifltirdi¤i de¤erli bilim insanla-r›ndand›r. Hayat› mücadelelerle geçen Meydânî, e¤itim ve yetifl-me dönemini Suriye’de, çal›flma ve üretme dönemini ise SuudiArabistan’da geçirmifltir.

Çok yönlü bir âlim Meydânî, aktivist, yazar, e¤itimci, da-vetçi, radyo programc›s›, sivil toplum örgütü gönüllüsü, psiko-log, filozof, edebiyatç› ve flair kimlikleriyle ün yapm›flt›r. Meydâ-nî, kendisini “felsefî doktrinler hocas›’’ ve “fikir savaflç›s›’’677 ola-rak tan›mlamaktad›r.

Meydânî, çeflitli alanlarda telif etti¤i de¤iflik boyut ve ha-cimde k›rk dokuz eseri ile ‹slam kültür ve medeniyetinin gelifl-mesine de¤erli hizmetlerde bulunmufltur. Yapt›¤› çal›flmalar ile‹slam ümmetini tevhide, do¤ru akideye, ‹slam d›fl› ideoloji veinançlara karfl› uyan›k olmaya ça¤›rm›fl ve eserlerini bu alanlar-da yo¤unlaflt›rm›flt›r. Eserlerinde ülkesindeki Frans›z iflgalinin,s›k›nt›lar›n, hapis ve sürgünlerin, ‹slam dünyas›n› tehdit eden

265

______________________________________________

677. Meydânî, el-Ümmetü’r-Rabbâniyye, s. 117.

baflta milliyetçilik olmak üzere çeflitli ideolojik ak›mlar ve inanç-lar›n ve bunlara karfl› mücadele ve direniflin etkileri görülmek-tedir. Tefsiri d›fl›nda yazm›fl oldu¤u eserlerinde, ayr›ca iman,tevhit, komünizm, kapitalizm, yahudilik, siyonizm, misyoner-lik, peygamberler tarihi, baz› ayetlerin güncel yorumu, ibadetle-rin pratik uygulanmas›, ibadet felsefesi gibi farkl› alanlarda yo-¤unlaflm›flt›r.

Kendisini hiçbir mezhebe ba¤l› kabul etmeyen Meydânî,selefî bir düflünceye sahiptir. Aile olarak ilim yolunda çal›flan,okuyan ve üreten insanlar olarak tan›nm›fllard›r. Meydânî’nin te-mel düflüncesi Müslümanlar›n birli¤i, dirli¤i ve kurtulufludur.Bu inanç ve azimle birçok hizmet sorumluluklar› üstlenmifltir.Hayat› boyunca ö¤retmenlik, radyo programc›l›¤›, okul müdür-lü¤ü, üniversite ö¤retim üyeli¤i gibi alanlarda çal›flarak mücade-le etmifltir.

Çok yönlü âlim Meydânî ve eserleri üzerine yap›lan çal›fl-malar bulunmaktad›r. Bu çal›flmalarda tenkide aç›k baz› hususlartespit edilmifltir. Öncelikle Meydânî’nin eser say›s› eksik veril-mifltir. Onun hakk›nda eser telif eden müellifler eserlerinin liste-sini tam olarak verememifllerdir.

Di¤er yandan baz› çal›flmalar sadece onun hayat›n› merke-ze almaktad›r. Ülkemizde onun kiflili¤i ve eserleri hakk›nda ya-p›lm›fl çok az çal›flma bulunmaktad›r. Bu çal›flmalarda metne sa-d›k kalmak için olsa gerek yap›lan tercüme anlafl›l›rl›k aç›s›ndaneksiklikler tafl›maktad›r. Yap›lan baz› çal›flmalar ise Meydânî’nintefsir uygulamalar› hakk›nda bilgi vermeyip, yaln›zca metoduhakk›nda bilgi vermekle yetinmektedir.

Bizim çal›flmam›zda ise di¤erlerinden farkl› olarak hayat›-n› ve eserlerinin tümü ile Meâricü’t-Tefekkür ve Dekâiku’t-Tedebbürbütünüyle ele al›n›p incelenerek tefsir yaklafl›m›, anlama ve yo-rumlama metodu incelenmifltir. Böylelikle bütüncül anlamdaMeydânî ve görüfllerini tan›ma ve anlama imkan› ortaya konul-maya çal›fl›lm›flt›r.

266

‹nsanlara hidâyet rehberi olarak gönderilen Kur’ân-› Ke-rîm’i anlama ve yorumlama gayreti, Hz. Peygamber’den bugüneilim dünyas›nda sürekli var olan bir çabad›r. As›rlard›r süregelenKur’ân’› anlama ve yorumlama yolunda sergilenen bu gayretlersonucu Kur’ân’› anlamada ve yorumlamada çeflitli yöntem veyaklafl›mlar ortaya ç›km›flt›r. Bu yaklafl›mlar aras›nda Kur’ân-›Kerîm’in mushaf tertip s›ras›na göre yorumlanmas› yayg›nl›k ka-zanan yaklafl›m olmufltur. Di¤er yandan örne¤i az bulunanKur’ân’›n kronolojik/nüzûl s›ras›na göre tefsir edilmesi, yeni biryaklafl›m ve orijinal bir yöntem olarak son dönemde ortaya ç›k-m›flt›r. Tespitlerimize göre ‹slam tarihinde Meâricü’t-Tefekkür veDekâiku’t-Tedebbür, nüzûl s›ras›na göre Arap dilinde yap›lm›flikinci tefsirdir.

Meydânî’nin Meâricü’t-Tefekkür ve Dekâiku’t-Tedebbürisimli tefsiri, kronolojik/nüzûl tertip s›ras›na göre yap›lan oriji-nal bir tefsir olarak Kur’ân ilimlerine ve ‹slam ilim dünyas›naözgün bir katk› olarak de¤erlendirilmifltir. Ancak eser, Mekkîsurelerle s›n›rl› olup, Medenî sureleri ihtiva etmeyen yar›m kal-m›fl bir çal›flmad›r.

Meydânî’nin Meâricü’t-Tefekkür’ünün, tefsir alan›na bir kat-k› olarak olarak de¤erlendirilmesi gerekti¤i kanaatini paylaflmak-tay›z. Ancak her telif eser gibi bu eserin de elefltiriden uzak olma-d›¤›n› birtak›m eksiklerle muallel oldu¤unu belirtmeliyiz.

Söz konusu aç›dan bak›ld›¤›nda Meydâni’nin tefsirindeakademik yaz›m›n teknik ilkelerine iliflkin baz› eksiklikler tafl›d›-¤› belirtilmelidir. Bu durumu akademik bir çal›flmadan ziyadehalka ve büyük kitlelere faydal› bir tefsir yazmak gibi bir amaçlaizah etmek mümkün görülebilir. Nitekim müfessirimiz al›nt›lar›npek ço¤unda kaynak belirtmemifl ve kendi yaflad›¤› dönemde bi-linen bir uygulama olsa da dipnot kullanmam›flt›r. Ayr›ca eserinbölümlerinde veya cilt sonlar›nda kaynakças› bulunmamaktad›r.

Eserin fihrist bölümü mevcuttur. Fihrist konular›na göredüzenlenmemifltir. Oldukça hacimli olan fihrist, sadece hangi sa-hifede hangi ayetin ele al›nd›¤›n› bildiren genel bir fihrist olmak-

267


tan öteye geçmemektedir. Bu nedenle kapsaml› bir fihrist çal›fl-mas›n›n esere de¤er kataca¤› de¤erlendirilmifltir.

Bu ba¤lamda ifade edebilece¤imiz bir di¤er eksiklik tefsi-rin konular›nda ve izahlar›nda bafll›kland›rman›n yetersiz kald›-¤›d›r. Meâric’in konular› ve içerikleri aç›s›ndan yeniden bafll›klan-d›rmaya tabi tutulmas›n›n, ondan yararlanmay› verimli k›laca-¤›ndan bir ihtiyaç oldu¤u kanaatindeyiz.

Kur’ân tefsirinin temel kaynaklar› olarak hadis ilmi ve usu-lü aç›s›ndan Meâric’e bak›lacak olursa müfessirimizin hadislerdesenet zikretmedi¤i, kaynaklara nadiren iflaret etti¤i, rivayet usu-lüne uymad›¤› görülmektedir.

Meâric’in, Mekkî surelerle s›n›rl› kalmas›, Medenî sureleriiçermemesi her ne kadar bilmeyenler taraf›ndan eksiklik ve tenkitvesilesi olarak addedilmifl olsa da hakikatte müellifin ömrününvefa etmemesinden kaynaklanm›flt›r. Müfessir bu konuda o dere-ce hassast›r ki sonrakilerin eseri tamamlamas›n› özellikle vasiyetetmifltir.

Müfessirimizin tefsir yaklafl›m›na gelince o ele ald›¤› birtefsir konusunu tüm ayr›nt›lar›yla aç›klama gayreti içinde ol-mufltur. Bu durum halk kitleleri ve davetçiler için haz›rlanm›fl birtefsir eseri için makul karfl›lanabilir. Bu sebeple müfessirimizinkonuyu detayl› anlatma çabas› ve konuyu gere¤inden fazla uzat-mas› veya zaman zaman genel çerçevenin d›fl›na ç›kmas› bu fle-kilde de¤erlendirilebilir. Bu durum eserin okunurlu¤u ve okuyu-cunun dikkatini toplamas› hususunda bir zafiyet olarak dikkatçekmektedir.

Ancak müfessirimiz Meydânî’nin ayetlerin tefsirinde kul-land›¤› üslubun zaman zaman bilimsel bir tefsir çal›flmas›ndanöte felsefî tart›flma görüntüsü verdi¤i gözlemlenmektedir. Top-lumsal meselelerde yo¤unlaflan çok say›da teliflerin sahibi Mey-dâni bu müktesebat›yla ayetleri yorumlam›flt›r. Tefsirinde görü-len psikolojik, sosyolojik ve felsefî konulara dayanan aç›klamala-r›n› söz konusu telifleriyle iliflkilendirmektedir. Bu sebeple Mey-

268

dânî’nin Kur’ân’› anlama çabas›nda olan münevver insana yöne-lik telif etti¤i, Kur’ân’› Anlamada K›rk Kural kitab› tefsirinde kul-land›¤› yaklafl›m› aç›s›ndan önemli bir yere sahiptir. Tefsirine önsöz kabul etti¤i bu eserde ortaya koydu¤u k›rk ilke, Kur’ân’› an-lama yöntemi ve usul bilgisi içermektedir. Meâricü’t-Tefekkür veDekâiku’t-Tedebbür bu ilkelerin uygulama alan› buldu¤u bir eserolmufltur. Müfessirimiz böylece altyap› ve planlamaya sahip birtefsir telifine giriflmifltir. Bu sebeple Meydânî’nin, Meâricü’t-Tefek-kür’de tefsir yaz›m›na bafllamadan önce tefsir yaz›m yönteminik›rk ilke çerçevesinde belirlemifl olmas› ve buna uygun bir eser te-lif etmifl olmas› ehemmiyet arz etmektedir.

Meydânî’nin tefsiri Kur’ân’› anlama ve yorumlama meto-du aç›s›ndan de¤erlendirildi¤inde di¤er tefsirlerden farkl› olarakzikre de¤er baz› özellikleri tafl›d›¤› gözlemlenmektedir.

Meydânî’nin söz konusu tefsiri, kronolojik tertibe/nüzûls›ras›na göre telif edilmifltir. Bu flekilde Kur’ân’› anlama ve yo-rumlama çabas›, geçen as›rlarda olmayan, son dönem âlimlerininüzerinde yo¤unlaflt›¤› yeni bir yaklafl›md›r. Tefsir alan›ndaki buyeni yaklafl›m daha sonraki tefsir çal›flmalar›nda etkili olmufl vemetot olarak uygulanma s›kl›¤› ülkemizde de artmaya bafllam›fl-t›r. Ülkemizde haz›rlanan Hakk› Y›lmaz’›n Nüzûl S›ras›na GöreTebyînu’l-Kur’ân tefsiri ve Prof. Dr. Zeki Duman’›n Beyânu’l-Haktefsiri bu yeni yaklafl›m›n örneklerindendir.

Di¤er yandan Meydânî’nin tefsiri, tematik tefsir (konulutefsir) özelli¤i tafl›maktad›r. Meydânî’nin Meâric’inde surenin anakonusunu vermesi, k›raatleri zikrederek farkl› anlamlar› ortayaç›karmas›, surenin faziletine dair rivayetleri s›ralamas›, peygam-berlerin hayat›n› incelerken o peygamberle ilgili Kur’ân’da geçentüm ayetleri toplayarak konuya bütüncül yaklaflmas› ve güncelde¤erler tespit etmesi konulu tefsirin özgün uygulamalar› olarakdikkat çekmektedir.

Özellikle üzerinde durulmas› gereken bir di¤er nokta isemüfessirimizin bu çal›flmas›nda ça¤dafl bilimin verilerinden ya-rarlanarak ayetleri analiz etmesidir. Bu yorumlar›nda ihtisas alan›

269


olmayan konulara dalmaktan çekinmedi¤i ve rahat davrand›¤›görülmektedir. Bu gibi özel uzmanl›k konular›nda müfessirimizinkaynaklara at›f yapmas› ve daha dikkatli davranmas› beklenirdi.

Meydânî’nin tefsirinde Kur’ân’› Kur’ân’la tefsir etme yak-lafl›m›n› hassasiyetle izledi¤i tespit edilmifltir. O, Kur’ân’›n bü-tünlü¤ü çerçevesinde konulara yaklaflarak herhangi bir konudailgili tüm ayetleri ele almakta ve birlikte de¤erlendirmektedir.Ayn› yaklafl›m› kavramsal izahlar›nda bir kelimenin anlam›n› eleal›rken de benimsemifltir. Kavram›n içeri¤ini baflka ayetlere da-yand›rmaya ve onlarla delillendirmeye gayret etmektedir. Ayr›catefsirine kaynak olarak sünnet, sahâbe ve tâbiin sözlerinden deyararlanmaktad›r. Ayr›ca k›raat konusuna önem vermekte ve k›-raatleri özgün bir sunuflla vermekte k›raat›n anlamaya etkisiniözellikle aç›klamaktad›r.

Meydânî her sureye mutlaka surenin ana konular›n› anla-tarak bafllamaktad›r. Bu uygulama oldukça uzun ve birbirindenfarkl› pek çok konuyu içinde bar›nd›ran surelerin konular›n›nkavranmas› ve bütüncül bir bak›fl kazand›rmas› aç›s›ndan önem-lidir. Bu yaklafl›m bu manada okuyucuya sunulan büyük bir ko-layl›k olarak de¤erlendirilmektedir.

Müfessirimiz tefsirini klasik bilgi ve malumatla s›n›rland›r-mam›flt›r. Tefsirinde surelerin içinde ve sonunda güncel de¤erle-ri modern dönem insan›na hitap edecek bilgi ve malumat› aktara-rak yapm›flt›r. Bu yaklafl›m tefsirde güncelli¤i sa¤lamak içinönemli bulunmufltur.

‹lim adam›n›n, araflt›rma ve telif sürecinde ne kadar tahkikederse etsin yanl›fl sonuca ulaflmas› veya sahip oldu¤u kanaatinde¤iflmesi veya önceki fikrinden vazgeçmesi her zaman içinmümkündür. Müfessirimiz Meydânî’nin bu konudaki yaklafl›m›takdire flayand›r. Nitekim Meydânî, “Sad suresindeki incelemem-de Adn cennetleri herkese verilen yerdir demifltim. Derin araflt›r-malardan sonra hata etti¤imi anlad›m. Oras› üst düzey takva in-sanlara verilen yerdir,” diyerek okuyucuyu uyarm›fl ve hatas›n›düzeltme yoluna gitmifltir.

270

Bir tefsir çal›flmas› ortaya koyma gayreti içerisinde bulu-nan müfessirin farkl› alanlarda müktesebat›n›n ve bilgi birikimi-nin olmas› onun Kur’ân’› yorumlamas›nda ve anlamland›rmas›n-da etkiler do¤uraca¤› bilinen husustur. Müfessirimiz Meydâ-nî’nin çal›flmam›z›n bafl›nda ayr›nt›l› olarak listesini verdi¤imiz,de¤iflik alanlarda pek çok eserinin olumlu yans›malar› tefsirindegörülmektedir. Bu sebeple yukar›da da iflaret edildi¤i üzere Me-âric, klasik tefsir bilgilerinin ötesinde modern ve güncel konu veyaklafl›mlar› içerisinde bar›nd›rmaktad›r.

Müfessirimizin tefsirinde dikkat çeken güçlü yönlerinden bi-risi de güçlü bir gramer ve belagat bilgisine sahip olmas› ve bunu datefsirine yans›tm›fl olmas›d›r. Nitekim Meydânî, kelime tahlili, bela-gat sanatlar› yönünden ayetleri inceleyerek ele ald›¤› konuyu aç›k-lamakta, konuyu zenginlefltirmektedir. Çeflitli yöntemlerle Kur’ân’›aç›klayan Meydânî Arap dilinin zengin kaynaklar› aras›nda yeralan dil bilgisi, gramer bilgisi, belagat ve fliirden yararlanm›flt›r.

Baz› tefsirler k›sa ve özlü olma yönüyle öne ç›karken baz›-lar› da aksine, zengin bilgi hazinesini ayr›nt›l› olarak içerisindebar›nd›rabilmektedir. Müfessirimiz Meydânî’nin tefsiri ise Kur’ânüzerine çal›flma yapacak bir araflt›rmac›n›n birçok konuyu haz›rbulabilece¤i ansiklopedik bilgileri içermektedir. Bu yönüyle Me-âric zengin bir bilgi hazinesi hüviyetini tafl›maktad›r.

Meydânî’nin tefsir yaklafl›m›nda dikkat çekici bir noktaKur’ân’› mesaj olarak dört grup aras›nda taksim ederek, bunlar›Allah, Peygamber, (davetçiler) Kur’ân ve muhatap kitle (insanlar)olarak s›ralamas›d›r. O, tefsirin içeri¤ini ve mesajlar›n› bu taksimeuygun olarak ortaya koymaktad›r.

Bu yaklafl›m›n bir yans›mas› da tefsirin ifllevsellik aç›s›n-dan en önemli özelli¤ini bariz k›lmaktad›r. Bu da tefsirin toplumuuyaran, gençleri ayd›nlatan, halk›n hidayetine vesile olacak veKur’ân’› bugün insanl›¤a iniyormufl gibi halk›n anlayaca¤› dilleKur’ânî bilgileri insanlara sunmufl olmas›d›r.

Sosyal faaliyetlerle iç içe bir hayat süren Meydânî, kitleleriyönlendirme özelli¤ine sahip oldu¤undan konferans, seminer,

271


sempozyum ve radyo programlar› gibi etkinliklerle halk›n nabz›-n› tutmufltur. Bu birikimini tefsirinde ortalama bilgi birikiminesahip insan›n anlayacabilece¤i bir üslup olarak yans›tm›flt›r.

Kur’ân yorumlar›nda müfessirin tefsirini ve yaklafl›m›n›etkileyen pek çok unsur say›labilir. Müfessirin mezhebî yaklafl›m›Kur’ân yorumunda etkisi olan bir husustur. Bu hususta müfessi-rin mezhebî yaklafl›m› bazen tart›flma kayna¤› olmaktad›r. Mey-dânî’nin bu konudaki tutumu önemlidir. O, kendisini mezheplerüstü kabul ederek mezhep taassubu yapmam›fl, böylece muhte-mel baz› tart›flmalar peflinen giderilmifltir.

Kur’ân, Müslümanlar›n temel kayna¤› olma vasf›yla pekçok oryantalist için temel hedef noktas› olmufl ve Kur’ân tarihi ileKur’ânî kavramlar ve baz› meseleler özellikle ele al›nm›flt›r. Mü-fessirimizin bu konuda duyarl› oldu¤u, tefsirinde oryantalistlerinelefltirilerine ve iddialar›na cevaplar verdi¤i ve oryantalist iddi-alara karfl› durdu¤u görülmektedir.

Meydânî’nin bir di¤er özelli¤i çok say›da olan irili ufakl›‹slamî meselelere dair eserler vermifl olmas›d›r. O, tefsirinde da-ha önce telif etmifl oldu¤u eserlerine at›fta bulunarak tefsirinekaynak yapm›flt›r. Bu uygulamas›n›n önemli bir faydas› bu at›flaryard›m›yla konuyu gereksiz yere uzatmaktan kaç›nm›fl olmas›naimkân vermesidir.

Kur’ân tefsirini, tarihsel ba¤lam›ndan koparmamaya özengösteren müellif, esbâb-› nüzûl rivayetlerinden yararlanarak, de-¤erlendirmelerini bu bilgiler ›fl›¤›nda yapmaktad›r. Müfessirimiz,Kur’ân’› anlama kurallar› aras›nda sayd›¤› “nüzûl sebebini bil-me”yi zorunlu görmüfltür. Bununla birlikte tefsirinde yo¤un fle-kilde nüzûl sebebine iliflkin rivayetler yer almamakta, tercih etti-¤i rivayeti zikretmektedir.

Tefsirde ‹srâilî kaynaklardan gelen bilgilere yer verenMeydânî’nin, bazen ‹slam kaynaklar›yla mukayese edip tenkitederek, bazen de tenkide tabi tutmadan bu bilgilere yer vermifl ol-mas› tenkide aç›k hususlardand›r.

272

Di¤er yandan Kur’ân’› kendi rey ve görüflleriyle tefsir edenMeydânî, bu konuda büyük bir cesaret ve özgüvene sahiptir.Ça¤dafl konulara ve bilimsel alanlara derinlemesine giren müel-lif, hemen her konuda yorumlar getirmifltir. Meydânî’nin kaynakgöstermeden yapt›¤› (reyle) baz› yorumlar tenkit sebebi olmaktankurtulamam›flt›r.

Son söz olarak; Abdurrahman Hasan Habenneke el-Mey-dânî ça¤dafl dönemde yaflam›fl, Kur’ân’› nüzûl s›ras›na göre tefsiretmifl ve bu alanda M. ‹zzet Derveze taraf›ndan aç›lan ç›¤›r› dahaileriye tafl›yarak tefsir ilmine büyük bir katk› sa¤lam›fl k›ymetlibir müfessirdir. Eserleri genifl halk kitleleri taraf›ndan kabul göre-rek birçok bask› yapm›fl, güncel konu ve meselelere günümüzflartlar›nda ak›lc› ve kabul edilebilir yorumlar getirerek ilim dün-yas›nda yerini alm›flt›r.

Bütün telif eserler gibi Meydânî’nin eserlerinin elefltirilereaç›k yönleri olmakla beraber ilim dünyas›na, tefsir alan›na kazan-d›rd›¤› yeni yaklafl›m ve yorumlarla yararl› bir külliyat› miras b›-rakm›flt›r. Kanaatimiz odur ki onun açt›¤› ç›¤›r yeni bilim insan-lar› taraf›ndan örnek al›narak takip edilecek ve bu metod yenieser ve tefsir yaz›m›na katk› sa¤layacakt›r.

273


KAYNAKÇA

ABACI, Harun, “Kavâidü’t-Tedebbüri’l-Emsel li-Kitâbillâh/Kur’ân-› Kerîm’i Tefekkür Etmenin Kurallar›”, SakaryaÜniversitesi ‹lahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XIII, Say›: 23(2011/1), s. 321-332.

ÂBÂD‹, Yakup el-Feyrûz, Mecduddîn Muhammed, el-Kâmusu’l-Muhît, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1987.

AKDEM‹R, Hikmet, “Belâ¤at ‹lmi ve Kur’ân Tefsirindeki Yeri”,Harran Üniversitesi ‹lahiyat Fakültesi Dergisi, 1996, say›: 2, s.149-168.

AKDEM‹R, Salih, Son Ça¤r› Kur’ân, Ankara Okulu Yay., Ankara2004.

ALABALIK, Ahmet, “el-‹tticêhêtü’l-Münharife fi’t-Tefsîr / Reyile Makbul Olmayan Tefsir Yönelimleri”, fi›rnak Üniversite-si ‹lahiyat Fakültesi Dergisi, 2011/2, cilt: II, say›: 4, s. 37-68.

ALBAYRAK, Halis, “K›raat Sorunu”, Dinî Araflt›rmalar, 2001, cilt:IV, say›: 11, s. 19-34.

———, Kur’ân’›n Bütünlü¤ü Üzerine, fiûle Yay., ‹stanbul 2009, 5.Bask›.

275

———, Tefsir Usûlü, fiule Yay., ‹stanbul 2009.

ALEMDAR, Yusuf, “K›raatlerin Ortaya Ç›k›fl› Meselelerine Ye-ni(den) Bir Bak›fl”, Cumhuriyet Üniversitesi ‹lahiyat FakültesiDergisi, 2004, cilt: VIII, say›: 2, s. 143-170.

el-AMR‹TÎ, efl-fieyh fierefuddîn Yahya bin Nûriddin Musa, Nihâ-yetu’t-Tedrîb fî Nazmi Gâyeti’t-Takrîb, Tahkik: efl-fieyh HasanHabenneke el-Meydânî, Dâru’l-Beflâiru’l-‹slâmiye, Mekke2001.

ARPA, Abdulmuttalip, “fiiirle ‹stiflhâd Yöntemi Aç›s›ndan Kurtu-bî’nin el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân Tefsiri”, The Journal ofAcademic Social Science Studies, 2013, cilt: VI, say›: 7, s. 91-119.

ARSLAN, G›yasettin, “Tefsir Çal›flmalar›nda ‘Konulu Tefsir’inÖnemi”, F›rat Üniversitesi ‹lahiyat Fakültesi Dergisi, 1997, sa-y›: 2, s. 185-200.

el-ASKALÂN‹, el-‹mâmü’l-Hâf›z Ahmed b. Ali b. Hacer, Fethu’l-Bârî bi fierh-i Sahîh-i’l-Buhârî, Tahkik: Muhammed FuâdAbdulbâki, Muhibbiddîn el-Hatîb, Dâru’r-Reyyân li’t-Tu-râs, Kahire 1987.

AYDEM‹R, Abdullah, Tefsirde ‹srailiyyât, Beyan Yay., ‹stanbul2000.

AYVERD‹, ‹lhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealt› Yay., ‹s-tanbul 2011.

BIN HANBEL, Ahmed, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed efl-fieybânî, Müsnedü’l- ‹mâm Ahmed b. Hanbel, Tahkik: fiuaybel-Arnaut ve digerleri), Beyrut 1416/1995.

B‹LG‹N, Abdulcelil, Kur’ân Meallerindeki Anlat›m Bozukluklar›, An-kara Okulu Yay., Ankara 2012.

BUHÂRÎ, Muhammed b. ‹smail Ebu Abdullah el-Câmiu’l-Musne-dü’s-Sahîh el Muhtesar min Umûri Rasûlillâh ve Sünenihi veEyyâmihi: Sahîhu’l-Buhârî, Tahkik: Muhammed b. Züheyr.b. en-Nâs›r, Dâr-u Tavk›’n-Necât, Beyrut 1422.

276

BÜYÜK, Enes, “Tefsirde ‹srâiliyyât’›n Arap Kültürüyle ‹liflkisiÜzerine Bir Araflt›rma”, Din Bilimleri Akademik Araflt›rmaDergisi, 2014, cilt: XIV, say›: 2, s. 91-107.

el-CERRÂH, Âide Râ¤›b, Abdurrahman Habenneke el-Meydânî el-Âlim el-Müfekkir el-Müfessir Zevcî Kemâ Ariftühû, Dâru’l-Ka-lem, fiam 2001.

CERRAHO⁄LU, ‹smail, “Kur’ân Tefsirinde fiiirden Faydalan-ma”, Diyanet ‹lmi Dergi, 1970, cilt: IX, say›: 94-95, s. 69-72.

——-, Tefsir Tarihi, Fecr Yay., Ankara 2009, 4. Bask›.

——-, Tefsir Usûlü, Türkiye Diyanet Vakf› Yay., Ankara 2003, 13.Bask›.

ÇET‹N, Abdurrahman, K›raatlar›n Tefsire Etkisi: Kur’ân’›n Farkl›Yorumlanmas›na Tesir Eden K›raatlar, Marifet Yay., ‹stanbul2001.

——-, Kur’ân-› Kerîm’in ‹ndirildi¤i Yedi Harf ve K›raatlar : -Oryanta-listlerin Görüflleri, Ensar Neflriyat, ‹stanbul 2005.

DA⁄, Mehmet, “‹bn Mücahid’in K›raat Ekollerini Yedi ile S›n›rla-mas›: Elefltirel Bir Yaklafl›m”, EKEV Akademi Dergisi, 2006,cilt: X, say›: 27, s. 81-104.

DÂVÛD, Ebû. Süleymân b. el-Efl’as es-Sicistânî, Sünen-i Ebî Dâ-vûd, yy. 1981.

DEM‹RC‹, Muhsin, Konulu Tefsire Girifl, Ensar Neflriyat, ‹stanbul2006.

——-, Kur’ân’›n Ana Konular›, M.Ü.‹.F. Yay›nlar›, ‹stanbul 2008, 3.Bask›.

——-, Tefsirde Metodolojik Sorunlar, Marmara Üniversitesi ‹lahiyatFakültesi Yay., ‹stanbul 2012.

DEREL‹, M. Vehbi, “Arapçay› Do¤ru Kullanman›n Kur’ân’›n An-lafl›lmas›na Olan Etkisi”, Necmettin Erbakan Üniversitesi ‹la-hiyat Fakültesi Dergisi, say›: 34, 2012, s. 29-50.

277


DERVEZE, M. ‹zzet, et-Tefsîru’l-Hadîs/Nüzûl S›ras›na Göre Kur’ânTefsiri, Çev. fiaban Karatafl, Ahmet Çelen, Mehmet Çelen,Ekrem Demir, Ali Arslan, Muharrem Önder, Vahdettin ‹n-ce, Mustafa Alt›nkaya, Mehmet Baydafl, Ramazan Y›ld›r›m,Ekin Yay., ‹stanbul 1998, 2. Bask›.

DO⁄AN, Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, Acar Matbaas›, ‹stanbul2001, 15. Bask›.

DRAZ, Muhammed Abdullah, “Kur’ân-› Kerîm’in Nüzûl S›ras›naGöre Tertib Edilmesi Teklifi”ne Edebi Elefltiri”, Çev. Ah-met Nedim Serinsu, Ankara Üniversitesi ‹lahiyat FakültesiDergisi, 1997, cilt: XXXVII, s. 245-262.

DUMAN, M. Zeki, Beyânü’l-Hak Kur’ân-› Kerîm’in Nüzûl S›ras›naGöre Tefsiri, Fecr Yay., Ankara 2008, 2. Bask›.

DUMLU, Ömer, “Konulu Tefsir Metodu Bir Usûl Say›labilir mi veBunun Kur’ân’› Anlamaya Katk›s›”, Tarihten GünümüzeKur’ân ‹limleri ve Tefsir Usûlü Sempozyumu , ‹lim YaymaVakf› Kur’ân ve Tefsir Akademisi, Editörler: Bilal Gökk›r,Necdet Y›lmaz, Ömer Kara, Muhammed Abay, NecmettinGökk›r, ‹stanbul 2009, s. 107-112.

DUMLU, Ömer, Savafl, R›za, “Nüzûl S›ras›na Göre Ayet AyetKur’ân’›n Yorumu”, Tarihten Günümüze Kur’ân’a Yakla-fl›mlar, ‹lim Yayma Vakf› Kur’ân ve Tefsir Akademisi, Edi-törler: Bilal Gökk›r, Necdet Y›lmaz, Ömer Kara, Muham-med Abay, Necmettin Gökk›r, ‹stanbul 2010, s. 163-180.

EL‹AÇIK, R. ‹hsan, Nüzûl S›ras›na Göre Yaflayan Kur’ân Türkçe Me-âl/Tefsir, ‹nfla Yay., ‹stanbul 2011.

el-KURTUBÎ, el-Ensârî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensarî, el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-‹lmiye,Beyrut 1993.

EREN, Cüneyt, “Arap Belâ¤at›n›n Kur’ân-› Kerîm’in Anlafl›lmas›-na Katk›s›”, Dokuz Eylül Üniversitesi ‹lahiyat Fakültesi Dergi-si, 2004, say›: 20, s. 115-137.

278

EREN, Muhammed Emin, “Tarihsel Ba¤lam ve ‹srailiyyat›n Riva-yetlerin Oluflumundaki Etkisi”, Ankara Üniversitesi ‹lahiyatFakültesi Dergisi (AÜ‹FD), 2011, cilt: LII, say›: 1, s. 255-292

GAZAL‹, Muhammed, Kur’ân’›n Konulu Tefsiri, Çev. fiahin Gü-ven, Ekrem Demir, fiura Yay., ‹stanbul 2000.

GÖKKIR, Bilal, “Konulu Tefsir: Hedef, ‹mkân ve S›n›rlar›”, Tarih-ten Günümüze Kur’ân’a Yaklafl›mlar, Editörler: Bilal Gök-k›r, Necdet Y›lmaz, Ömer Kara, Muhammed Abay, Nec-mettin Gökk›r, ‹lim Yayma Vakf› Kur’ân ve Tefsir Akade-misi, ‹stanbul 2010, s. 455-466.

GÖRENER, ‹brahim, “‹letiflim Unsurlar› Aç›s›ndan Vahiy-K›raat‹liflkisi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergi-si, 2001, say›: 11, s. 1-16.

GÜMÜfi, Sadrettin, Kur’ân Tefsirinin Kaynaklar›, Kay›han Yay., ‹s-tanbul 1990.

GÜNGÖR, Mevlüt, “Tefsir’de Konulu Tefsir Metodu”, ‹slâmîAraflt›rmalar, 1988, cilt: II, say›: 7, s. 49-55.

GÜRLER, Kadir, “Kur’ân’›n Re’y ile Tefsirini Yasaklayan Rivâ-yetlere Elefltirel Bir Yaklafl›m”, Gazi Üniversitesi Çorum ‹la-hiyat Fakültesi Dergisi, 2004/1, cilt: III, say›: 5, s. 17-46.

GÜfiEN, Seyit Ali, “Hz. Peygamber’in ve Hulefâ-i Râflidîn’in Sün-netine Sar›lmay› Emreden Hadisin De¤erlendirmesi”, Ya-y›mlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi, MÜSBE, ‹stanbul 2007.

GÜVEN, fiahin, “Günümüz Tefsir Çal›flmalar›nda Yeni Bir Yön-tem: Konulu Tefsir Metodu,” Tarihten Günümüze Kur’ân’aYaklafl›mlar, Editörler: Bilal Gökk›r, Necdet Y›lmaz, ÖmerKara, Muhammed Abay, Necmettin Gökk›r, ‹lim YaymaVakf› Kur’ân ve Tefsir Akademisi, ‹stanbul 2010, s. 439.

——-, Konulu Tefsir Metodu, Düflün Yay., ‹stanbul 2012.HAL‹D‹, Mustafa, Ferruh, Ömer, et-Tebflir ve’l-‹stiflrak fi’l-Bilâdi’l-

Arabiyye/Arap Memleketlerinde Misyonerlik ve Emperyalizm,Mektebetü’l-Asr›yye, Beyrut 1995.

279


HIDIR, Özcan, Yahudi Kültürü ve Hadisler (‹srailiyyat-Hadis ‹liflkisi),‹nsan Yay., ‹stanbul 2010, 2. Bask›.

el-HÛLÎ, Emin, Kur’ân Tefsirinde Yeni Bir Metot, Çev. Mevlüt Gün-gör, Bizim Büro Bas›mevi, Ankara 2001, 2. Bask›.

HUVEYS, Abdulkadir Molla, Beyânu’l-Meânî, Matbaatu’t-Terak-ki, fiam 1963.

IfiICIK, Yusuf, Kur’ân’› Anlamada Temel ‹lkeler, Esra Yay., Ankara1997.

‹BN KESÎR, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm/Hadislerle Kur’ân-› Kerîm Tefsi-ri, Çev. Bekir Karl›¤a, Bedrettin Çetiner, Ça¤r› Yay., ‹stan-bul 1991.

‹SLAMO⁄LU, Mustafa, Kur’ân Sûrelerinin Kimli¤i, Akabe Vakf›Yay., ‹stanbul 2011, 22. Bask›.

——-, Nüzûl S›ras›na Göre Hayat Kitab› Kur’ân Gerekçeli Meal-Tefsir,Düflün Yay., ‹stanbul 2012.

KARACEL‹L, Süleyman, “Tefsir Usulünün Yap›s› ve ‹fllevi”, Ya-y›mlanmam›fl Doktora Tezi, MÜSBE, ‹stanbul 2010.

KARAÇAM, ‹smail, K›raat ‹lminin Kur’ân Tefsirindeki Yeri ve Mu-tevat›r K›raatlar›n Yorum Farklar›na Etkisi, Marmara Üniver-sitesi ‹lahiyat Fakültesi Vakf› (‹FAV), ‹stanbul 1996.

el-KARADÂV‹, Yusuf, Kur’ân’› Anlamada Yöntem, Çev. MehmetNurullah Aktafl, Nida Yay., ‹stanbul 2015, 3. Bask›.

KARLI⁄A, Bekir, Muhtasar Kur’ân-› Kerîm Tefsiri, Ça¤r› Yay., ‹s-tanbul 1990.

KASAPO⁄LU, Abdurrahman, “Kur’ân’›n Konulu Tefsiri”, Hik-met Yurdu, 2009, cilt: II, say›: 3, s. 111-146.

KOÇ, Mehmet Akif, “Kur’ân K›raatinde Türklere Özgü MahalliOkuyufl Sorunu”, Ankara Üniversitesi ‹lahiyat Fakültesi Der-gisi [AÜ‹FD], 2010, cilt: LI, say›: 2, s. 79-91

280

KOÇY‹⁄‹T, Hikmet, “Havâssu’l-Kur’ân”, ‹slâmî Araflt›rmalar,2012, cilt: XXIII, say›: 2, s. 55-72.

——-, “Kur’ân’›n Nüzûl S›ras›na Göre Tefsir Edilmesi”, Hitit Üni-versitesi ‹lahiyat Fakültesi Dergisi- Journal of Divinity Fa-culty of Hitit University, 2013/1, cilt: XII, say›: 23, s. 183-201.

KOM‹SYON, ‹slam Bilimlerinde Yöntem, Ankuzem Yay., Ankara2007.

el-KURTUBÎ, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Câmiu li- Ahkâmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-‹lmiyye, Beyrut1993.

MAfiALI, Mehmet Emin, “K›raatlar›n ‹ntiflar›nda F›khî Mezhep-lerin Rolüne Dair Bir Örnek”, Uluda¤ Üniversitesi ‹lahiyatFakültesi Dergisi, 1998, cilt: VII, say›: 7, s. 467-470.

el-MECZÛB, Muhammed, Ulemâun ve Mufekkirûn Ariftühum, Dâ-ru’fl-fievvâf li’n-Neflri ve’t-Tevzî›, Riyad 1992, 4. Bask›.

MEKKÎ, Mecdi, “Lemehâtün min Kitâb-› Meârici’t-Tedebbür veDekâiki’t-Tedebbür Allâme Abdurrahman Habenneke el-Meydânî”, Yay›mlanmam›fl Makale, Mekke 1424 h.

MOLLA‹BRAH‹MO⁄LU, Süleyman, Taflp›nar, Kadir, “EbussuudEfendi’nin Tefsirinde K›raat Tasavvuru”, Recep Tayyip Er-do¤an Üniversitesi ‹lahiyat Fakültesi Dergisi, 2016, say›: 9, s.117-152.

MUGN‹YYE, Muhammed Cevad, ‹srailiyyâtü’l-Kur’ân, Haz. Ab-dulhüseyin Mugniyye, Dârü’l-Cevad, Beyrut 1984, 2. Bask›.

el-Müncid fi’l-Lü¤ati ve’l-Â’lam, Dâru’l-Meflrik, Beyrut 1975, 26.Bask›.

MÜSL‹M, Ebü’l-Hüseyin el-Kufleyrî en-Nisâbûrî b. Haccâc, Sa-hîh-i Müslim, Tahkik: Muhammed Fuad Abdülbaki, Dâru‹hyai’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1956.

MÜSL‹M, Mustafa, Kur’ân Çal›flmalar›nda Yöntem: Konulu Tefsire Me-todik Bir Yaklafl›m, Çev. Salih Özer, Fecr Yay., Ankara 1993.

281


NA’NAA, Remzi, el-‹srailiyyat ve Eseruhâ fî Kütübi’t-Tefsîr, Dârü’l-Kalem, fiam 1970.

OKUMUfi, Mesut, Kur’ân’›n Kronolojik Okunuflu, Muhammet ‹zzetDerveze Örne¤i, Araflt›rma Yay., Ankara 2009.

Ö⁄MÜfi, Harun, “Kur’ân’›n S›hhati Ba¤lam›nda K›raat Farkl›l›k-lar›n›n De¤erlendirilmesi”, Marmara Üniversitesi ‹lahiyatFakültesi Dergisi, 2010/2, say›: 39, s. 5-26.

——-, “Tefsirde fiiirle ‹stiflhad Aç›s›ndan Hicrî 2. Asr›n Önemi”,Tarihten Günümüze Kur’ân ‹limleri ve Tefsir Usûlü Sem-pozyumu, ‹lim Yayma Vakf› Kur’ân ve Tefsir Akademisi,Editörler: Bilal Gökk›r, Necdet Y›lmaz, Ömer Kara, Mu-hammed Abay, Necmettin Gökk›r, ‹stanbul 2009, s. 345-362.

ÖZTÜRK, Mustafa, “Kur’ân K›raatlerinin Tarihsel Serencam›naGenel Bir Bak›fl”, Çukurova Üniversitesi ‹lahiyat FakültesiDergisi, 2003, cilt: III, say›: 1, s. 201-224

——-, “Kur’ân K›ssalar› Ba¤lam›nda ‹srâiliyyât Meselesine Farkl›Bir Yaklafl›m -Tefsirde ‹srâiliyyât Karfl›t› Söylemin Tahlil veTenkidi”, ‹slâmî ‹limler Dergisi, 2014, cilt: IX, say›: 1, s. 11-68.

ÖZTÜRK, Yaflar Nuri, Kur’ân-› Kerîm Meâli (‹nifl S›ral›), Yeni Bo-yut Yay., ‹stanbul 2012.

SABRÂ, Nâdî Hasan Ali, “Menhecü Abdirrahman Habenneke el-Meydânî fi’t-Tefsîr”, Külliyü’t-Dirâsâtu’l-Ulyâ el-Câmi-at’ül-Ürdüniyye, Yay›mlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi, Ür-dün 2006.

es-SAL‹H, Subhî, Kur’ân ‹limleri, Çev. M. Sait fiimflek, Esra Yay.,Konya 1994.

SANCAKLI, Saffet, “Sûrelerin Faziletiyle ‹lgili Baz› TefsirlerdeYer Alan Apokrif Hadislerin Kriti¤i”, ‹slâmî Araflt›rmalar,2001, cilt: XIV, say›: 1, s. 129-144.

SER‹NSU, Ahmet Nedim, Kur’ân ve Ba¤lam, fiule Yay., ‹stanbul2012, 2. Bask›.

282

SICAK, Ahmet Sait, “Kur’ân Tefsirinde Öznellik”, Yay›mlanma-m›fl Doktora Tezi, MÜSBE ‹stanbul 2013.

es-SUYÛTÎ, el-Hâf›z Ebu’l-Fadl Celâleddin Abdurrahman bin EbîBekr, el-‹tkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Tahkik: Merkezü’d-Dirâsâ-ti’l-Kur’âniyye, Mucemmau’l-Melik Fahd li’t-T›bâati’l-Mushafi’fl-fierîf, Medine trs.

et-TABERÎ, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr, Câm›u’l-Beyân an Te’vîl-iÂy’il-Kur’ân, Tahkik: Ahmet Abdurrâz›k el-Bekrî, Muham-med Âdil Muhammed, Muhammed Abdullatif Halef, Mah-mud Mursî Abdulhamid, ‹flrâf, Abdulhamid Abdulmun’›mMedkur, Dâru’s-Selâm, Kahire 2008, 3. Bask›.

TEBER, Hatice, “Kur’ân Tefsirinde Belâ¤at: fiiirle ‹stiflhâd HâricîTefsir Gelene¤i Örne¤inde” ‹slâm ve Sanat Tart›flmal› ‹lmîToplant›, ‹stanbul 2015. s. 289-296.

et-T‹RM‹ZÎ, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre et-Tirmizi, el-Câ-mi’u’s-Sahîh, Ça¤r› Yay., ‹stanbul 2011.

ÜNAL, Mehmet, Kur’ân’›n Anlafl›lmas›nda K›raat Farkl›l›klar›n›nRolü, Fecr Yay., Ankara 2005.

YARGICI, Atilla, “Tefsirlerde ‹srailiyyat Konusuna Elefltirel BirYaklafl›m”, Harran Üniversitesi ‹lahiyat Fakültesi Dergisi,2006, cilt: XI, say›: 15, s. 51-65.

YILMAZ, Hakk›, Nüzûl S›ras›na Göre Tebyînü’l-Kur’ân ‹flte Kur’ân,‹flaret Yay., ‹stanbul 2007.

ez-ZEHEBÎ, Muhammed es-Seyyid Hüseyin, Tefsir ve Hadiste ‹sra-iliyyat, Çev. Enbiya Y›ld›r›m, Asiye Y›ld›r›m, Ra¤bet Yay.,‹stanbul 2003.

ZEHRÂN‹, Ahmed b. Abdullah, Örneklerle Konulu Tefsir, Çev. M.Fatih Kesler, Akça¤ Yay., Ankara 2002.

ez-ZEMAHfiERÎ Mahmud b. Ömer, el-Keflflâf an Hakâiki’l-⁄avâm›dit-Tenzîl ve Uyûnü’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, Tahkik: AdilAhmet Abdulmevcûd, Ali Muhammed Muavvad, Mekte-betü’l-Ubeykan, Riyad 1998.

283


ez-ZERKÂNÎ, efl-fieyh Muhammed Abdulazim, Menâhilu’l-‹rfân fîUlûmi’l-Kur’ân, Tahkîk, Fevvâz Ahmet Zemerlî, Dâru’l-Ki-tâbi’l-Arabî, Beyrut 1995.

ez-ZERKEfiÎ, Bedruddîn Muhammed b. Abdullah, el-Burhân fîUlûmi’l-Kur’ân, Dâru’t-Türâs, Kahire trs.

‹NTERNET KAYNAKLARI

http://www.ahlalhdeeth.com/vb/showthread.php?t=246646

http://shamela.ws/index.php/author/907.

http://www.neelwafurat.com/itempage.aspx?id=lbb106703-66856&search=books

http://www.muslimworldleague.org/nushra/sunday.htm

http://uqu.edu.sa/search_result/ar/?c=search_result&m=in-dex&cx=partner-pub-

http://www.norelhaq.com/vb/showthread.php?16552.

284

EK 1: ABDURRAHMAN HASAN HABENNEKE el-MEYDÂNÎ’N‹N ESERLER‹

- el-Ahlâku’l-‹slâmiyye ve Ususuhâ, Dâru’l-Kalem, fiam 2008,7. Bask›.

- el-Akîdetü’l-‹slâmiyye ve Ususuhâ, Dâru’l-Kalem, fiam2010, 15. Bask›.

- el-Belâ¤atü’l-Arabiyyetü Ususuhâ ve Ulûmuhâ ve Funûnuhâve Suverun Min Tatbîkâtihâ bi Heykelin Cedîd min Tarîfin ve Telidin,Dâru’l-Kalem, fiam 2010, 3. Bask›.

- Berâhînun ve Edilletün Îmâniyyetün, Dâru’fl-fiâmiyye li’t-T›bâ› ve’n-Neflri ve’t-Tevzî’›, Beyrut 1987.

- Besâirun li’l-Müslimi’l-Muâs›r, Dâru’l-Kalem, fiam 2000, 3.Bask›.

- Davâbitü’l-Ma’rifeti ve Usûlü’l-Istidlâli ve’l-Munâzarâti S›-yâ¤atün li’l-Mant›k› ve Usûli’l-Bahsi Mutemeflfliyetun mea’l-Fikri’l-‹s-lâmî, Dâru’l-Kalem, fiam 2009, 10. Bask›.

- “Hasan Habenneke el-Meydânî” md., D‹A cilt: XVI, s.323-324, ‹stanbul 1997.

- Divân-u Âmentü Billâh, Dâru’l-Kalem, fiam 1980. - Divânün Akbâsun fi Menheci’d-Da’veti ve Tevcîhu’d Duâti

Beyânün ve fii’run, Dâru’l-Kalem, fiam 1986.

285

- Divânün Ternîmâtün ‹slâmiyyetün, Dâru’l-Kalem, fiam 1980.

- Ecnihatü’l-Mekri’s-Selâsi ve Havâfihe et-Tebflîr el-‹stiflrâk el-‹sti’mâr Dirâsetün ve Tahlîlün ve Tevcîhün, Dâru’l-Kalem, fiam 2010,10. Bask›.

- Ecvibetü’l-Es’ileti’t-Teflkîkiyyeti’l-Muvecceheti min K›beli ‹h-dâ’l-Müessesâi›’t-Tebflîriyyeti’l-Âmileti Tahte Tanzîmi el-Âbâu’l-Beyd,Dâru’l-Kalem, fiam 1991.

- Emsâlü’l-Kur’âniyye Dirâsetün ve Tahlîlün ve Tasnîfun veResmun li Usûlihâ Ve Kavâ›duhâ ve Menâhicuhâ; Teemmülâtün, Dâ-ru’l-Fikri’l-Arabî, Cidde 1983.

- Emsâlü’l-Kur’âni ve Suvarun min Edebihî’r-Rafî’, Dâru’l-Ka-lem, fiam 1992, 2. Bask›.

- Eseru ‹ltizâmi’l-Müslimi bi’l-Ahlâki’l-‹slâmiyyeti alâ Da’veti⁄ayri’l-Müslimîn, Dâru’l-Kalem, fiam 2002.

- F›khu’d-Da’veti ‹lallâhi ve F›khu’n-Nushi ve’l-‹rflâd ve’l-Emribi’l-Ma’rûfi ve’n-Nehyi ani’l-Munkeri, Dâru’l-Kalem, fiam 2010, 3.Bask›.

- ⁄azvun fi’s-Samîm Dirâsetün Vâ›yetün li’l-⁄azvi’l-Fikriyyive’n-Nefsiyyi ve’l-Hulûkiyyi ve’s-Sülûkiyyi fî Mecâlâti’t-Ta’lîmi’l-Menheciyyi ve’t Teskîfi’l-Âmmi ve Nazratün Âmmetün ile’t-Ta’lîmifi’l-Âlemi mea Tevcîhâtin ve Tavsiyyâtin Âmmetin Ve Hâssatin, Dâ-ru’l-Kalem, fiam 1996, 4. Bask›.

- el-Hadâratü’l-‹slâmiyye Ususuhâ ve Vesâiluhâ ve Süverunmin Tatbîkâti’l-Muslimîn lehâ ve Lemehâtün min Te’sîrihâ fî Sâiri’l-Ümem, Dâru’l-Kalem, fiam 1998.

- el-‹bâdetü fi’l-‹slâmi Ususuhâ ve Felsefetuhâ ve Mefhûmâtuhâve Hikemuhâ ve Zikrullâhi fîhâ, Müessetü’r-Reyyân, Beyrut 1997.

- ‹btilâü’l-‹râdeti bi’l-‹mâni ve’l-‹slâmi ve’l-‹bâdeti, Dâru’l-Ka-lem, fiam 1995.

- ‹ltizâmu’d-Dîni Menhecün Vasatun, Râb›tatü’l-Âlemi’l-‹s-lâmî, Mekke 1984.

286

- Kavâidü’t-Tedebbbüri’l-Emseli li Kitâbilllâhi Azze ve Celle,Dâru’l-Kalem, fiam 2009, 4. Bask›.

- Kevâflifu Zuyûf›n fî’l-Mezâhibi’l-Fikriyyeti’l-Muâsarati, Dâ-ru’l-Kalem, fiam 2007, 4. Bask›.

- el-Keydü’l-Ahmar Dirâsetün Vâ›yetün li’fl-fiuyû›yyeti ve Cu-zûrihâ ve Efkârihâ ve H›râfetü Hatmiyyâtihâ ve Ahlâmi Vuûdihâ’l-Kâ-zibeti ve Vâkiu Tedebbüriye’s-Sevriyyi’l-Hukûdi’l-Hasûdi ve CahîmüTatbîkâtihâ, Dâru’l-Kalem, fiam 1991, 3. Bask›

- Lâ Yes›hhu En Yukâle el-‹nsânu Halîfetün Anillâhi fî Ard›hîfehiye Ma’kûletün Bât›letün, Müssesetü’r-Reyyân, Beyrut 1996.

- Meâricü’t-Tefekkür ve Dekâiku’t-Tedebbür Tefsîrun Tedebbü-riyyün li’l-Kur’ân’il-Kerîmi bi Hasebi Tertibi’n-Nuzûli V›fka MenheciKitâbi Kavâ›du’t-Tedebbüri’l-Emseli li Kitâbillâhi Azza ve Celle, Dâ-ru’l-Kalem, fiam 2000.

- Mebâdiun fi’l-Edebi ve’d-Da’veti, Dâru’l-Kalem, fiam 1987,2. Bask›.

- Mekâyidu Yahûdiyyetin Abre’t-Târîh, Dâru’l-Kalem, fiam2002, 7. Bask›.

- el-Muvazzafu’l-Müslimi ve Mes’uliyyâtihi, Râb›tatü’l-Âle-mi’l-‹slâmi, Mekke trs.

- Nûhun Aleyhisselam ve Kavmuhu fi’l Kur’âni’l-Mecîdi, Dâ-ru’l-Kalem, fiam 1990.

- Ravâ›’un min Akvâli’r-’Rasûli Sallallâhü Aleyhi ve Sellem Di-râsatün Edebiyyetün ve Lu¤aviyyetün ve Fikriyyetün, Dâru’l-Kalem,fiam 2006, 11. Bask›.

- es-Sekâfetü’l-‹slâmiyye, Muhammed Gazâli, Muhammed‹brahim Hüseyin, Hamid Hassân, Câmiatu’l-Melik AbdulazizMerkezü’n-Neflri’l-‹lmî, Riyad 1990, 13. Bask›.

- es-S›yâmü ve Ramadân fi’s-Sünneti ve’l-Kur’ân’i D›râsetünfî Tarîk› Buhûsi f›khi’l-Kitâbi ve’s-Sünneti, Dâru’l-Kalem, Beyrut1987.

287


- S›fâtü Ibâdi’r-Rahmâni fi’l-Kur’âni Dirâsetün fî Tarîk›’t-Tefsi-ri’l-Mevdûiyyi, Dâru’l-Kalem, fiam 2000.

- S›râun Mea’l-Mülâhadeti Hattâ’l-Azm, Dâru’l-Kalem, fiam1974.

- efl-fierîatü’l-‹slâmiyyetü Beyne’t-Tederruci fî’t-Teflrî’i ve’t-Te-derruci fi’t-Tatbîki, ‹dâretü’l-Buhûsi ve’d-Dirâsât, Kuveyt 2000.

- fiiâru’l-Hürriyeti ve’l-Müsâvâti, Dâr-u ‹hyâi’t-Turâsi’l-‹slâ-mî, Mekke trs.

- et-Tahrîfu’l-Muâs›r› fi’d-Dîni Tesellülün fi’l-Enfâk› Ba’de’s-Sukûti fi’l-A’mâk›, Dâru’l-Kalem, fiam 1997.

- et-Ta’limu’l-Muveccuhü fi’l-‹ttihâdi’s-Sufyêtî lem Yahmi’l-Marksiyyete Mine’s-Sukûti “Izâtun li’l Muslimîn”, Dâr-u ‹hyâi’t-Tu-râs›’l-‹slâmî, Mekke 1411 h.

- Tashîh-u Mefâhîme Havle’t-Tevekkuli ve’l-Cihâdi ve Vucû-hi’n-Nasr›, Râb›tatu’l-Âlemi’l ‹slamî, Mekke 1987.

- Tedebbüri Sûreti’l-Furkâni fî Vahdeti Mevdû›n, Dâru’l-Ka-lem, fiam 1991.

- Tefsir-u Sûreti’r-Ra’di fî Vahdeti Mevdûun Dirâsetün Edebiy-yetün ve Lu¤aviyyetün ve Fikriyyetün, Dâru’l-Kalem, fiam 1971.

- Tevhidü’r-Rubûbiyeti ve Tevhîdü’l-‹lâhiyye, Dâru’l-Kalem,fiam 1998.

- Teysîru F›khi Farîdati’z-Zekati, Dâru’l-‹stikâme, Mekke 1995.- el-Ümmetü’r-Rabbâniyetü’l-Vâhide/Tek Bir Rabbâni Ümmet,

Çev. Sait Aykut, fiûle Yay., ‹stanbul 1992.- el-Vâlidü’d-Dâ›yetü’l-Murabbi efl-fieyh Hasan Habenneke el-

Meydânî K›ssatu Âlimin Mücâhidin Hakîmin fiucâ›n, Dâru’l-Beflîr,Cidde 2002.

- el-Vasat›yyetu fî’l-‹slâm, Müssesetü’r-Reyyân, Beyrut 1996. - el-Vecîzetü fi’l-Ahlâki’l-‹slâmiyyeti ve Ususuhâ, Müessese-

tü’r-Reyyân, Mekke 2004, 2. Bask›.

288

- el-Vecîzetü fi’l-Akîdeti’l-‹slâmiyye, Müessesetü’r-Reyyân,Mekke 1982, 2. Bask›.

- Zâhiratün’n-Nifâk› ve Habâisu’l-Münâfikîn fi’t-Târîhi meaDirâsetin fiâmiletin li’n-Nusûsi’l-Kur’âniyyeti fi’n-Nifâk ve’l-Münâfi-kin, Dâru’l-Kalem, fiam 1993.

289


EK 2: MEYDÂNÎ’YE GÖRE MEKKÎ SURELER‹N NÜZÛL SIRASI

Tablo 7: Meydânî’ye Göre Mekkî Surelerin Nüzûl S›ras›

291

Sure ‹nifl S›ra Kur’ân-› Kerîm S›ra Sure Ad›1 96 Alak2 74 Müddessir3 73 Müzzemmil4 68 Kalem5 1 Fâtiha6 111 Mesed7 81 Tekvîr8 87 A’lâ9 92 Leyl10 89 Fecr11 93 Duhâ12 94 ‹nflirâh13 103 Asr14 100 Âdiyât15 108 Kevser16 102 Tekâsür

17 107 Mâ’ûn18 109 Kâfirûn19 105 Fil20 113 Felâk21 114 Nâs22 112 ‹hlâs23 53 Necm24 80 Abese25 97 Kadr26 91 fiems27 85 Bürûc28 95 Tîn29 106 Kureyfl30 101 Kâri’a31 75 K›yâme32 104 Hümeze33 77 Mürselât34 50 Kâf35 90 Beled36 86 Târ›k37 54 Kamer38 38 Sâd39 7 A’râf40 72 Cin41 36 Yâsîn42 25 Furkân43 35 Fât›r44 19 Meryem45 20 Tâhâ

292

293


46 53 Vâk›’a47 26 fiuarâ48 27 Neml49 28 Kasas50 17 ‹srâ51 10 Yûnus52 11 Hûd53 12 Yûsuf54 15 Hicr55 6 En’âm56 37 Sâffât57 31 Lokman58 34 Sebe’59 39 Zümer60 40 Gafir61 41 Fussilet62 42 fiûrâ63 43 Zuhruf64 44 Duhân65 45 Câsiye66 46 Ahkâf67 51 Zâriyât68 88 Gâfliye69 18 Kehf70 16 Nahl71 71 Nûh72 14 ‹brahim73 21 Enbiyâ74 23 Mü’minûn

294

75 32 Secde76 52 Tûr77 67 Mülk78 69 Hâkka79 70 Me’âric80 78 Nebe’81 79 Nâzi’ât82 82 ‹nfitâr83 84 ‹nflikâk84 30 Rûm85 29 Ankebût86 83 Mutaffifîn87 2 Bakara

EK 3: MEYDÂNÎ’N‹N PORTRES‹

fiekil 1: Abdurrahman Hasan Habenneke el-Meydânî

295

Documents

Yrd. Doç. Dr. NECMETT‹N ÇALIﬁKAN...Aktivist, yazar, e¤itimci, davetçi, radyo programc›s›, sivil toplum örgütü gönüllüsü, psikolog, filozof, edebiyatç› ve ﬂair