BORAN

ZAFER YOLUNDAZAFER YOLUNDA11

BORAN

BORAN YAYINEV

ZAFER YOLUNDA 1

Birinci Bask Eyll 2000Bask: Berdan Matbaaclk

Boran YayneviMimar Hayrettin Mah. Doramac Sk. No:25/66 Eminn/STANBUL

ISBN 975-6822-03-1

ZAFER YOLUNDA1

GGRR

Anadolu topraklarnda bin yllardr dnyor smr ve zulmn ark.ark dndke, iliklerine dek smrlen, emekilerin alnteridir. ark dn-dren yoksulluk, alk, srgnler, savalar, katliamlardr. Binyllardr, yz-binlerce emekinin krld devlet ark deimeden dner durur. Deientek ey vardr, yneticiler. Yani egemenler... yani yneten ve zulmeden-ler... yani smrcler.

Kan ve gz yana boulan Anadolu topraklarnda smren ve zulme-denler, Selukludan Osmanlya, beyler, aalar, paalar sultas olmu, Tr-kiye Cumhuriyetine gelindiinde ise Osmanl miras devralnm, smrve zulm devam ettirilmitir. Yneten despotlar padiahlar da olsa, gene-raller ya da emperyalizm ve egemen glerin ortak iktidar olan oligarik birynetim de olsa, deimeyen bir tekey vardr... ktidarn korumak, dev-let arkn dndrmek iin halk sindirmek, smrmek, katletmek, zulmet-mek.

Bu zulme, smrye ramen susmam, boyun ememitir Anadoluhalklar. Smr ve zulme kar bazen sesli, bazen sessiz, bazen ak, ba-zen gizli hep direni ierisinde olmu, insanca yaam sava vermitir. y-le ki, Anadolu topraklar halkn kanyla sulanm ve tarih neredeyse halkla-rmzn kanyla yorulmu bir tarih haline gelmitir. Bu tarih bir isyanlar ta-rihidir ve bizimdir.

5

En gzel, en parlak sayfalarna alp, sakl tutan tarihin sayfalarn aaca-z birer birer. Amalyz ki, hemen her dnem kanla bastrlmasna ramenbitmeyen, kuaktan kuaa gnmze kadar akp gelen, ilmek ilmek, sa-brla, zveriyle, kan ve terle, emekle, ehitlerle yazlan tarihimizin grl g-rl ve dalgal bir ak olduunu grelim. Amalyz ki, yllardr bu cokun ak-n tam karsnda, zalimlerin, smren ve zulmedenlerin aresizce naslsetler oluturmaya altn grelim. Baba shaklarla, Bedrettinlerle, PirSultanlarla yazlan isyanlar tarihinde ak salayan savalarn cesetleri y-lsa da st ste, grl grl akan bu suyu kana da bulasalar, durmaz, dur-durulamaz bir seldir... 1970lerde yatan bulan bir devrim seli.

Trkiye devriminin bu byk aknn ad Parti-Cephedir. Ve Trkiyedevriminin ak 30 yldr, Parti-Cephenin at kanalda srmektedir.

Evet, kkleri derinlerdedir tarihimizin. Dnen dnsn ben dnme-zem yolumdan diyen Pir Sultanlar; yenilirken dahi Sonuna kadar savaa-caz diyen Hakikat Savalar Brklceler; Ok yaydan, kl kndankmal yeri gelince. Tuzlu terden, kzl kandan akmal yeri gelince diyeseslenen Baba shaklar; Zulm varsa isyan da vardr diyen Seyit Rza-lardadr kklerimiz. Bu kkler THKP-Cde ve Devrimci Solda dal budaksarm, serpilmi ve Anadolu halklarnn umudu DHKP-Cde filizlenmi,boy vermitir. Yarin yanandan gayr, her yerde, her eyde hep beraberdiyebilmenin zlemi, yzyllardan bugne tanmtr. Bu zlem bugn deinatla tanmaya devam ediliyor.

TTaarriihh yyaazzyyoorruuzz......Bamsz siyasi izgisiyle, tarih sahnesine kndan bugne tarih yaz-

ma bilinciyle hareket eden ve tarih yazmann ancak ve ancak ideolojisine,kendine ve halkna gveni zerinde ykselen politikalar ve rgtlenen pra-tikle, bedeller denerek baarlabileceini bilen Devrimci Sol, ak ve ber-rak bir tarih anlayna sahip oldu. lke ve halk gereini kavramann, ayak-lar lke topraklarna basan bir devrimci hareket olmann doal sonucu ola-rak Devrimci Sol, zerinde yaadmz, kurtuluu iin mcadele ettiimizvatan topraklarnn emeki halklarna, onlarn yaratclna ve gcne duy-duu gvenle destanlaan bir tarih yazmtr.

Bu bak asyla burada anlatlan tarih, sadece alnp da uygulanmayankararlarn, yaplan toplantlarn, belirlenen hedeflerin ya da dier sol r-gtlerde pek sk bavurulduu gibi, er beer kiilik kongre ya da kon-feranslarn anlatld, dkmanlarn ard arda bir mcadele tarihi olarak di-zilmesi deildir.

Biz, tarih yaratrken savamay, rgtlenmeyi rendik. ve d d-manlarmz daha iyi tandk. Dmandan hemen her eyin emek verilerek,zveriyle, zorla koparlp alnmas gerektiini rendik. Tarihimiz birok bo-

6

yutuyla zerinde durulmas ve irdelenmesi gereken bir zenginlie sahiptir.Bu tarih, belki de hibir devrimde grlmeyen, hibir teorik kalba sdrla-mayacak zgnlklere sahiptir. Bu zgnlkleri, tarihi geliim ierisinde ir-delemek, dersler karmak grevlerimiz arasndadr. (1)

Tarih bilinci renmektir, dersler karmaktr. Tarih bilinci gemii a-mak ve ayn zamanda gerekli, olumlu yanlaryla yaatmaktr. THKP-CdenDevrimci Sola, Devrimci Soldan DHKP-Cye devralnan bayran hep yk-seklerde dalgalanyor olmasnn nedeni de budur.

Tarihimizi tm ayrntlaryla bilmek, bilince karmak, saa sola savrul-madan, onun zengin deneyleriyle, yol gstericiliiyle iktidara yryebilmekdemektir.

Tarihimizi bilmek, bir anlamda zaferi grmektir.Tarih bir halkn, zgrlk iin, adalet iin, kurtulu iin dedii bedel-

lerdir ayn zamanda. te bunun iin, bu tarihin gerek sahipleri ehitlerdir.

eehhiittlleerrllee yyaazzllaann bbuu ttaarriihhiinn mmiillaadd MMaahhiirrlleerrddiirr,, KKzzllddeerreeddiirr......nk Trkiye solu, ancak Mahirlerin nderliindeki THKP-Cyle, on-

lar simgeleyen bu tarihle birlikte iktidar hedefli bir savan iine girmitir.Dmanla uzlamayan, siyasi olarak da, askeri olarak da, dmanla gsgse bir atmann iinde ancak bu tarihten itibaren yer almtr.

Devrim bu lkede Mahirlerle, THKP-C ile gndemlemitir.Trkiye halklar oligarinin demokrasicilik oyunu dndaki bir alternatif-

le bu tarihi dnemle birlikte tanmtr. lkler onlarla yaratlmtr. Onlarkendilerinden sonraki tm devrimci geleneklerin mayasdrlar. Tohum on-lardr. Milat ite bunun iin Kzlderedir.

Bu tarih, kendisinden ncesini de, sonrasn da kucaklar. 30 Mart, Tr-kiye Solunun 50 yllk revizyonist tezlerini, reformist geleneklerini parala-yp, gemiin olumsuzluklarnn zerine bir izgi ekerken, bu gemite,bu 50 ylda olumlu olan ne varsa onu da kendisinde birletirmitir. Bu yz-dendir ki, ehitlerle yazlan bu tarihin miladnn Kzldere olmas, asla nce-sini yadsmaz.

THKP-C, tarih bilinci olmadan, tarihte ilerici-devrimci elere sahipkmadan, devrimci bir hareketin, bir halk hareketinin ykselemeyeceiniifade eder. Bu nedenledir ki, THKP-C, lkemiz tarihinde, emperyalizme veburjuvaziye despotik yntemlere kar tavr alm, halk karakterde kuru-lulara, hatta tek tek kiilere sahip kmtr. (2)

Sz Mahire verelim...Trkiyede Marksist hareket erefli bir mcadele tarihine sahiptir.

CHP ve DP ynetimlerinin karanlk yllarnda, siyasi irticann en azgn oldu-

7

u yllarda, Trkiyeli proleter devrimciler yiite ve merte mcadelelervermilerdir. Trkiye proleter devrimci hareket iinde siyasi irticaya karba emez bir mcadele iinde olan arkadalarmz, daima biz gen prole-ter devrimciler iin rnek olmular ve byk deer tamlardr. Ama bugemiteki mcadelenin hatalarn eletirmeyeceimiz anlamna gelmez.Bugn ve yarn iin doru olan politika, dnn eletirisinden kar.

Biz Trkiyedeki Marksist hareketin tarihine sonuna kadar sayglyz.Ve onun devam olarak kendimizi grmekteyiz.

(...)Bugn, kim Leninizmin yce bayran, hem teoride, hem sosyal pra-

tikte emperyalizmin ve oportnizmin saldrlarn gsleyerek yksekler-de tutuyorsa, Trkiyedeki Marksist hareketin tarihi zincirinin haldeki halka-s olur; devam olur!.. (3)

Bu bak, lke ve halk gereini kavramann, tarihe sahip kma bilin-ciyle baarlabileceini de anlatr. Bu ak ve net tarih anlay ile, THKP-Cden balayarak Devrimci Sol ve DHKP-Cde tarihsel geliim ierisindeneyin ilerici, neyin gerici, neyin kahramanlk, neyin ihanet olduunu, neyinolumsuzluk olduu ve sahip klmas gerektii yerli yerine oturtulmutur.Baba shaklar, Bedrettinlerden balamak zere, Kemalizm de, TKP de Tr-kiye sosyalist hareketi de belli bir tarihsel kesite damgasn vuran toplum-sal gelimeler, halk hareketleri de, bu bakla tarih ierisinde yerli yerinekonulmu ve sahip klmtr.

Mahirlerin hibir zaman TKPli eski tfeklere teslim olmaynn srrda burada gizli deil midir? Eski tfek olularna, onlarn gc ve otori-tesine boyun emeyileri de tarihe, lke ve halk gereine baklarnda-ki bu aklktan baka bir ey deildir.

Devrimci Sol, oportnist-reformist sol gibi, tarihe reddiyeci temeldeyaklamad hi. nkarclk, tarihe, gemie, halk hareketlerine ve bu hare-ketlerin nderlerine bakta, olaylarn, kavramlarn, kiiliklerin iini boalt-may da beraberinde getirir.

Evet, ehitlerle yazlan tarihimizin miladnn Kzldere olmas asla nce-sini yadsmaz. Bu tarih halklarmzn kurtulu savanda yer almak iin lketopraklarna gelirken katledilen TKPnin nderi Mustafa Suphiyi, Onbele-ri de, THKP-C ncesi 50 yllk gemite, zindanlara ramen uzlamaz birsosyalist kiiliin ender rneklerinden biri olarak ne kan Hikmet Kvl-cmly da kucaklar.

Bu tarih 70lerde Mahirlerle, THKP-Cyle ayn dnemde halkmznkurtuluu iin silaha sarlmakta tereddt etmeyen THKO nderleri Deniz,Yusuf ve nanlar; Nurhak ehitlerini ve silahl sava temel almas ve diren-me tavryla lkemiz devrimcilerine rnek olan TKKO nderi brahim Kay-

8

pakkayay en parlak sayfalarnda tar. Onlar kucaklamak, onlarn lkemizkoullarna uymayan teorilerine deil, teorilerindeki ze, kurtuluun silahlhalk savandan geecei zne sahip kmaktr. Onlar ehitlerimiz olma-nn tesinde, teorilerinin zn oluturan bu dnceleriyle de tarihimizinve sren savamzn parasdrlar. Onlarn devrimcilik anlaynda esasolan, halka ve devrime ballktr. Bu anlay da sahipleniyoruz.

Bu tarihi; hatalaryla, olumsuzluklaryla sahipleniyoruz. Bu miras srensavamzda sahipleniyoruz. Devrimimiz atklar kanaldan akp geliyor.

Tarihimiz Mahirlerden, Denizlerden, bolardan sonra, devrimin dahafazla kanla beslendii bir dnemi yaamaya balad. 70lerin yaratt b-yk potansiyeli sindirerek etkisizletirmek isteyen dman, sivil faist e-teleri srd ortaya. Binlerce gencimiz anti-faist mcadelede ehit dt.Bu tarih, yal-gen, nder ya da sra neferi ya da halktan insanlar olarakonlarn fedakarlklarn, cesaretlerini, ftursuzluklarn miras sayyor.

Tarihimiz, cuntann Trkiye halklarn zulm altnda teslim almaya a-lmas karsnda, yok olma pahasna direnen, savaan, teslim olmayanDevrimci Sol gereinden gcn alyor.

Bu dnemin ardndan, tarihimiz bir yanyla zindanlarda yazlr. Bedenbeden direnen, silaha dnen cesetlerimizle yazlan bir tarihtir bu. Doru-unda lm Orular vardr. Bu tarih, 12 Eyll cuntasna kar zindanlardadireniin bayra olan Mazlum Doanlar, Kemal Pirleri, Abdullah Meralle-ri, Haydar Babalar, Fatih ktlmleri, Hasan Telcileri, onlarn siyasikimlik ve onur savalarn miras sayyor.

Devrimci Solun savann ykselip yaygnlat, ev ev, sokak sokakdmanla gs gse bir atmann yaand 90l yllar, ehit saym-zn kayplarla, faili mehullerle byd, saylamaz hale geldii yllar-dr. Dalarda ve ehirlerde silahl sava srarla srdrenler, dmann halk-lara at savata kitleleri pasifize etmesinin, teslim almasnn nndekibarikattr. Bu tarih yzlerce savann, ehit dmek pahasna, kurtulusavamz kesintiye uratmama tarihsel grevini omuzlamakta gsterdiibyk cret, atlganlk ve kararllkla akn srdrm, Kzlderede dalga-landrlan kurtulu bayra kent kent, sokak sokak yaygnlamtr.

Bu yllar ehitlerin kanlaryla yazlan anl ve onurlu tarihimize, yaratlandestans direnilerin eklendii yllardr. Kuatlan her ste, dman Mahir-lerin sesini duymaktadr artk. Devralnan mirasa yeni zenginlikler katlm,halk kurtulu sava ve halk kurtulu saval adeta yeniden biimlen-mitir.

Bir halk hareketi olarak; gemiimizi hibir zaman unutmam, sahipolduu miras kskanlkla korumu, tarihine srtn dnmeden ondan -renmi ama rendiiyle de yetinmeden, devrim tarihimize vazgeilmeye-cek, gemii de aan yepyeni sayfalar eklemeye devam etmitir.

9

Aclarla, sevinlerle, ehitlerle, ihanet ve kahramanlklarla, ideolojiksalamlkta snavlardan gemi bir tarihtir bu. Dnden bugne, binlerceehit ve onbinlerce tutsak ve hibir gcn silemeyecei, halkn belleinekaznm bir tarih...

eyh Bedrettin yzyllar ncesinden sesleniyor ve onaylyor bu szle-ri... Bir kii inanc iin vuruarak lrse, inanc da doruysa o lm sayl-maz... Tarih gelecek iin kavga verip, yitmi bile olsa, insanlk iin vuruan-lar hi unutmaz.... Unutmad ve alp saklad tarih, en temiz, en parlak say-falarnda.

Bu tarihin milad Mahirler ve THKP-C ise, ncs 1978de rgtlenenDEVRMC SOLdur. Devrimci Sol, tarih sahnesine kt gnden itibaren16 yllk tarihsel srecinde engellenemeyen, durdurulamayan bir fke seliolmutur. Halkmzn kurtulu bayra ve umudun addr O.

Durdurulamayan bir fke seli Devrimci Sol, tarihini cret ve atlganlk-la yazd ve 16 yllk tarihsel srecinde savunduklar, savunduklarnn gereiolarak yaptklar, stratejisi, gelenekleri, ilke ve kurallar ile miras tartma-sna son verdi.

Devrimci Sol, Kzlderede Anadolu ihtilalinin manifestosunu yazanTHKP-Cnin ideolojisine, izdii devrimci yola, yaratt mcadele ve rgt-lenme tarzna sadk kald. Ama yetinmedi. Halk ve vatan gereinin, haya-tn, savan, yaanlan srecin ihtiyalarn bilincinde retti, yaratt, savat.Kalplara taklmadan, hem THKP-Cnin izgisini yaanlan tarihsel srele-rin koullarna uyarlad hem de izgisini korudu ve gelitirdi.

THKP-Cyi savunmak devrimi istemek ve savamaktr. Devrimci Solbunun gereklerini yerine getirerek, Trkiye devriminin akn hibir zamankesintiye uratmadan Parti-Cephe kanalnda srdrd. Bu ak salayan,devralnan Parti-Cephe bayran dalgalandran, ylgnla meydan okuyupiktidar diyen, devrim diyen, sava diyen kararlln nedeni, net bir stra-tejik bak, hedefe ulamakta kararllk, yaratlan yzlerce gelenek, yzler-ce ilke, kural ve deerlerdir.

Halklarmzn kurtulu bayra olmak, umudun ad olmak kolay olmad.Her ey yoktan var edildi. Savald, renildi; renildi, savald. Koullarne olursa olsun gerekleri haykrmaktan geri durmad. Glnn karsn-da aman olmad Devrimci Solun. Hangi klf altnda gelirse gelsin, tmsaldrlara ramen dimdik ayakta durmasn bildi. Dncede, rgtlenme-de, pratikte hi kimseye bal kalmadan, hi kimseden icazet dilenmedenyaratld Devrimci Sol.

1978den, DHKP-Cnin kurulduu 1994 tarihine kadar, emekle, zve-riyle, fedakarlkla, die di, ba dik ve onurla srdrlen savata ilmek il-mek rlen Devrimci Solun 16 yllk tarihini anlamak ayn zamanda Dev-rimci Solun getii ate emberlerini de vurgulamay gerekli klar. Her bi-

10

risi kendi iinde zgnlkler tayan bu ate emberleri, deiik alardankuatmalarn da yaand ama her seferinde sabr ve yaratclkla kendine,ideolojisine ve halkna gvenle alan zorlu srelerdir.

Devrim ve kar-devrim iradesinin kesin bir biimde snand bu siya-si atmalardan ilki 1972 Kzldere direniidir: Mahir ayan ve yoldalar-nn, kuatlmlk koullarnda Kzlderede ykselttii bamszlk, demok-rasi ve sosyalizm yolunda ba emezlik, devrimci inan ve kararllk, halkave devrime ballk ve tereddtsz savalk Devrimci Sola, Devrimci Sol-culara, devrimci, sosyalist, siyasi, kltrel karakterini veren olgularn ban-da gelir.

kinci ate emberi, 12 Eyll faist cunta yllardr. hanetin, zverinin,direnmenin, ba emeyip teslim olmamann, dp yeniden ayaa kalk-mann renildii yllardr... kenceler, faizmin zindanlar, hcreleri, baskve yasaklar, idam tehditleri, inanlardan soyundurma abalarnn boa -kartld, ideallere, M-L dnceye, vatana ve halka smsk sarlarak, dev-rimci kimliin korunduu yllardr... Teslimiyet politikalarnn 1984 lmOrucu ile tuzla buz edildii, saflamalarn yaanp kimin dost, kimin d-man olduunun daha net grld, bilendiimiz, elikletiimiz, iktidarbilincimizi gelitirdiimiz yllardr...

Ylmadan, yorulmadan, devrim ve iktidar hedefini bir an dahi gz ardetmeden, yaanan srelerden snavlar bir bir geerek mcadeleyi yk-seltip, devrim yrynn hzlandrld 90l yllar Devrimci Sol iin yenive ciddi bir ate emberidir. Revizyonizmin baarszlklar sonucu, biroksosyalist lkenin emperyalist sisteme teslim edildii ve dnya apnda d-nemsel bir gericiliin yaand, Ben M-Lyim, sosyalistim demenin okdaha g olduu bu yllarda, Devrimci Sol ideolojik salamln koruyarak,izgisini ve mcadelesini M-L yolundan saptrmad. Anti-emperyalist, anti-oligarik halk devrimi hedefinden, sosyalizm ve komnizm davasndan as-la taviz vermeden, nesnel koullara teslim olmayp, enternasyonalist g-rleri de omuzlad.

13 Eyll 1992, Devrimci Solun Partilemenin arifesindeyiz dedii,Parti Kurulu Kongresinin pratik hazrlklarnn yaplmaya baland bir s-rete arkadan hanerlendii yeni bir ate emberidir. dmann, emper-yalistlerin, yerli ibirlikilerinin, dost maskeli dmanlarn bir araya gelipDevrimci Solu kuatt, ama nderlii, kadrolar, taraftarlar ile DevrimciSolun kenetlenip kuatmay parampara ettii bir ate emberidir bu. Ate-i ve ihaneti ilk kez yaamamt Devrimci Sol. Ama i dmann, nasl ddman haline geldiini, rgtlenmeyi yok etmek iin nasl saldrya geti-ini grd. deolojik salaml ve netlii, nderlii, kanla, yzlerce ehitleyaratt gelenek ve deerleri, kk sald halk ve taraftarlar ile ald buate emberi. elikleen Devrimci Sol iradesi, eliine yeni bir su daha ve-

11

rerek, dmanlarna meydan okuyup, 1994, 30 Martnda DHKP-Cnin dev-ralarak, kesintiye uratmad hzl devrim kousuna yeni bir boyut kazan-drd.

Devrimci Solu Devrimci Sol yapan mcadele tarihinde her eyden n-ce vatan ve halk gereini kavramak, halkn yaratcln savaa srmekvardr. Mcadele hedefinde netlik ve aklk, devrimci eylemlerde kadrola-rn kendi yaamlarn feda etme pahasna halka zarar vermeme ilkesi, hal-ka verilen sz tm bedellere karn yerine getirme, yaptklarn her koul-da savunma, ilkeli olma, yanllarn hesabn aka halka ve kadrolara ver-me... ite Devrimci Solu Trkiye halklaryla btnletiren devrimci srlar-dan sadece bir ka... Savaan, yenen, yenilen, vuran, vurulan ama yarala-rn sarp tekrar kald yerden kararllkla devrim ve iktidar hedefine doruilerleyen Devrimci Sol, Trkiye devrim yolunda, hep HIZLI KOMAy tem-sil etmitir.

Kurtuluun mjdecisi, cokun bir seldir Devrimci Sol. lkenin iindebulunduu koullara ve siyasi srelere uygun olarak nne koyduu he-defler, alnan kampanya kararlar, binlerce askeri ve kitlesel eylem, sayszkorsan gsteri, milyonlarca afi, bildiri, pul, bror, pankart, duvar yazla-malar, silahl ve silahsz politik eylem biimleri, kltr ve yayn faaliyetleri,onbinlerce tutsaklk, gzalt, ikence, yzlerce ehit, oligarinin zindanlar-n delen zgrlk eylemleri, direni destanlar, dman saldrlarna beden-leriyle duvar ren lm Orucu direniileri, ihanet, halka, vatan ve devri-me ballkla yaratlan direni destanlar, deerler ve gelenekler grlme-den, bu ba emez mcadele ve sava, hibir gcn silemeyecei kanlayazlm tarihimizi yaratan ehitlerimiz anlmadan anlatlamaz.

Bu nedenle tarihsel ak ierisinde zerinde durulan eylemler, kam-panyalar, yaratlan destans direniler Devrimci Sol tarihinin tepe noktalarolarak ele alnm, anlatlmtr.

Devrimci Solun mcadele gemiine, halkn can gvenlii talebinesahip karak, devlet destekli sivil-faist terrn etkisizlemesi ve giderekyenilgiye uratlmasnda srkleyici, devrimci bir misyon oynamas vardr.Tekelci burjuvazinin eitli kurumlarna, bankalarna, irketlerine, devletinikence ve bask aygtlarna, karakollara ve emperyalizmin uzants hedef-lere kar gerekletirdii devrimci iddet eylemleriyle Devrimci Sol, dev-letin ynetemez duruma dntrlmesi ve halkmzn bilincindeki gldevlet imajnn sarslmasnda tartlmaz gl bir pay sahibidir. Halkmzntm terr ve anari yaygaralarna ramen silahl mcadeleye sempa-tiyle yaklamasnda, devrimcilere gven duymasnda, Devrimci Solun hal-kn adalet zlemlerine verdii ciddi cevap, savalarn gsterdii cret, ce-saret ve kadrolarn halkn iinde srdrd mtevaz yaamlarnn nemibyktr.

12

deolojisine, kendine gven, deien koullar ve halkn sorunlarndoru tahlil etme ve zm retme yetenei, yaratclk ve zgnlk Dev-rimci Solun lkemiz topraklarnda geni bir kitle taban olmasnda ve hzlabymesinde alt nemle izilmesi gereken olgulardr.

Savan iinde, savan ve halkn sorunlarn hissederek, grerek, dev-rim ve iktidar hedefiyle btnleen Devrimci Sol, geliiminde engel tan-mad. Savan srdrlmesinde ortaya kan amazlarn, engellerin, nes-nelliklerin almasnn devrimci hareketin bymesi ve kklemesinin herdzeyde koulunu yaratan, Devrimci Solun, Devrimci Sol nderliinin po-litik ustalndan baka bir ey deildir.

Bu politik ustalkta, strateji ve taktikleri sihirli formller olarak grme-mek vardr. Devrimci Sol, devrimci deerlere glge drmeden, iktidarataviz vermeden, uygun yol ve yntemlerle mcadele ve rgtlenmeninnndeki engelleri amtr. Teoriyi dogmatikletirmeden, mekanikliedmeden, srecin her aamasnda, devrimimizin genel ve zel sorunlar-n zecek politikalar retmek, eskiyeni deitirmek, hibir koulda -zmsz kalmamak, Devrimci Solun zgnldr. Kuatmalar yarma da,devrim yryn her koulda kesintisiz srdrme de, gelitirilen her tr-l taktik de Devrimci Solun M-L yaratcldr. O, stratejisini ve bu ere-vede tm pratiini dnyann yeni smrgesi Trkiye topraklarnda yaayanhalklarn, uluslarn maddi yaam koullarn M-L analizi ile yaratc bir tarz-da oluturmutur.

Enternasyonalizm, Devrimci Solun tarihinde somut pratik M-L bir po-litikadr. THKP-Cnin enternasyonalist dayanma alannda yaratt devrim-ci gelenei srdren Devrimci Sol, Efraim Elrom eyleminden beri zellikleOrtadou halklar ile emperyalizm ve siyonizme kar dayanma temelin-de yrtt kampanya ve eylemlerle Trkiye halklarnn, ezilen dnyahalklarna kar besledii scak, dost, iten duygu ve dncelerin siyasiolarak ifade edilen gc olabilmitir. Filistin, Ortadou, Asya, Latin Ameri-ka ve Afrika halklarnn bilinen hemen tm ulusal ve halk kurtulu hareket-leri fiili politik eylemlerle desteklenmi, halklarn kardelik duygular g-lendirilmeye allmtr.

Emperyalizm dnyann neresinde ezilen halklardan birisine saldryagese Devrimci Sol ve kadrolar bu saldrnn aclarn yreklerinde duy-mular, kendi halklarnn acs olarak alglamlardr. Tavrsz kalmam, sz-de savunucu gibi davranmam, devrimci iddet eylemlerinden, protestogsterilerine kadar farkl birok mcadele biimini hayata geirerek, enter-nasyonalizmin Trkiye topranda hibir zaman yok olmamasn, geliipglendirilmesini salamlardr.

Devrimci Sol, Sosyalizm cephesindeki kar-devrimci giriimlere vedarbelere kar -rnein Romanya- dnya ve lke leinde M-L tavrn,

13

enternasyonalist dayanmann ender rneklerinden birini sergilemi, n-derlik etmitir. Sosyalizmi, Marksizm-Leninizmi savunmada yalnzdr, tekbanadr. Yaananlar revizyonist politikalarn iflasdr, sosyalizmin sorun-lar sosyalizm ierisinde zlecektir diyerek, Devrimci Sol tek banakalma pahasna sosyalizmi savundu. Bu onur Devrimci Solundur. Evet,yalnzd Devrimci Sol ve kendisine defalarca sylenmi macerac, sek-ter nitelemelerine, bir de Don Kiotluk eklendi. Ama o ideolojisine,kendine, halkna duyduu gvenle yalnz kalmay gze ald. Ancak, bugn-den yarn kurmaya hazr olanlar yalnz kalmay gze alabilirler... Tarih unut-maz...

Tm bu tarihsel sre boyunca Devrimci Sol, yrtt enternasyo-nal destein yannda, 1991 Krfez Sava dneminde tereddtsz srdr-d enternasyonalist destek ve dayanma eylemleriyle de, dnya ve Or-tadou halklarnn hakl olarak byk sempatisini toplad, onlarla scak kp-rler kurdu. Bu srete alnan tavrn nemi, ulusal ve halk kurtulu sava-lar ve sosyalizm mcadelesi asndan tarihseldir, reticidir. Kl krk ya-ran olmazlar zerine matematik hesaplar yapan oportnizmin tersine,en ak, en plak haliyle devrimin, halklarn, sosyalizmin saflarnda yer al-mtr Devrimci Sol.

Devrimci Sol gelenei, 16 yllk mcadele tarihi ierisinde evrensel bo-yutlar yannda kendi zgn siyasi kimliine, ayrt edici karakteristik dev-rimci niteliklerine ulam, Trkiye halklarnn bilincinde bir Devrimci Solcuimaj olumutur. 300 aan devrim ehidiyle, binlerce Devrimci Sol mi-litannn -nderliiyle btnleerek- zverili, gzpek mcadelesiyle Dev-rimci Sol, halkyla kaynam, btnlemi, kklemi bir halk hareketidir.Bu ayn zamanda rgtlenmesini, sadece belirli bir snfa deil, tm halkkitlelerine yaygnlatrd iin byledir.

isi, memuru, kyls, genlii, esnaf, tm alanlar; aydn, sa-nats ile; Krd, Trk, Laz, Arab, erkesi tm ulus ve milliyetlerden;Alevi, Snni tm mezheplerden emeki halkmzn sorunlarna, taleplerinesahip kt, mcadelesini halk demokrasisini kurma mcadelesiyle b-tnletirdii iin Devrimci Sol bir halk hareketidir. Devrimin halkn eseriolacan hibir zaman unutmam, mcadele anlaynda, rgtlenme vealma tarznda bunu ok net ortaya koymutur.

Devrimci Sol snflar mcadelesinin her alanndadr. Genlii km-seyen, kyll yok sayan ya da tersinden ii snfn beenmeyen hertrl sekinci, iici, marjinal yaklam ondan uzaktr.

lkenin her kesi sava alandr Devrimci Sol stratejisi ve taktiklerin-de. ehirlerin ya da dalarn, kolay ya da daha zor olmas deil, halkn -karlar ve savan gerekleridir bunlar belirleyen. Krt blgeleriyle, Trakya,Karadenizle, Ege ve Akdeniz ayn vatan topradr Devrimci Sol iin. Pek

14

ok alanda ilk olmann bedelini gzaltlar, ikenceler, tutuklanmalar ve e-hitlerle demitir. Devrimin, zgrln bedelleridir bunlar. Devrimci Solaka ortaya koyar ki bu bedelleri demeyi gze almadan devrimci bir r-gt de olunamaz. Devrim mcadelesinin nderliine de soyunulamaz.Devrimci Sol, nderliiyle, kadrolaryla ve taraftarlaryla bu bedelleri deye-rek kantlamtr kendini. Bu gveni vererek, umudun, kurtuluun, gelece-in ad olmutur.

Devrimci Sol, kendisini Trkiye devrimine adam devrimcilerin rg-tdr. Tek bir yapran kmldamad koullarda bile halka inancn yitirme-yen, politik bir ekillenie sahiptir. Geici olumsuzluklar onun tarihsel pers-pektifini karartmamtr. Yaasnlar da, kahrolsunlar da gnbirlik de-imemitir. Devrimci Sol un ideolojik izgisindeki kararllk olmas gerek-tii gibi birbirini btnlemitir.

Bu btnlyle siyasi ahlakn lkemizdeki temsilcisi olmutur Dev-rimci Sol. Halka ve kadrolarna kar aklyla, halka zarar vermeyi kesin-likle reddeden eylem anlayyla, profesyonel devrimciliin yozlatrlmas-na ilkeleri ve kurallaryla kar koyuuyla, halkmzn temiz geleneklerini sa-hiplenmesiyle, drstl yceltmesiyle, kimsenin dil uzatamayaca birsafl devrimci insan kiilii haline getirmitir. Bu izgiden sapmalar bn-yesi kaldrmaz, kaldrmamtr. Kendi iinde ortaya kan zaaflarla, sularlauzlamay deil, hesaplamay yelemitir. nk bilir ki temiz kalmak,arnmak ancak byle mmkndr. Oligariye olduu kadar i dmana kar- da uzlamazdr. nk sava bir btndr.

Dogmatizme, revizyonizme, yozlamaya, oportnist tutarszlklaradmeden, bamsz, zgr dnmek, lkemiz devrim pratiinden hare-ketle kendi Marksist-Leninist sandalyesinden konumak Devrimci Solazgdr. Devrimci Sol siyasi arenaya kt gnden itibaren, darda birmodel ya da merkez arama gereini hissetmemi, kendi bamsz,zgr siyasi iradesiyle hareket ederek, ayaklar lke topraklarna basan, y-z Trkiye halklarna ve aslolarak lke devriminin temel sorunlarna dnkpolitika retmi, rgtlenmi ve devrimi dnyann Trkiyesinde, Trkiyehalklarnn gcyle yapacak olduu bilinciyle hareket etmitir.

Kendi stratejik hattna, ideolojisine ve Trkiye halklarna gvenin birsonucu olarak, gen ve yeni kadrolara gven politikas Devrimci Sola z-gdr. Devrimci Sol gen ve yeni kadrolara gveni, kadrolarn devrimci ha-reketin nderliine gveni ile btnletirilmi, tarihsel sreci ierisindeate emberlerinin alp, daha gl ayaa kalklmas, bir yanyla bu saye-de baarlmtr.

Devrimci Sol, cesaret, atlganlk ve direnii, Trkiye devrim mcadele-sinin faizm koullarnda gerektirdii vazgeilmez nitelikler olarak kavra-m, meru ve hakl bir zemin zerinde, emeki halklarmzn zlem ve ta-

15

leplerinin siyasi-silahl mcadele aralaryla dile getirilii olarak gelenekselletir-mitir. Halk kurtulu savann cret, cret daha fazla cret anlay ile atlmyapaca bilincini oluturmu, yaygnlatrmtr.

Saflarnda yoldalk ilikilerini kutsal bir ba olarak grmek Devrimci Solazgdr. Devrimci Sol, yoldalk ilikilerinin, yoldalk balarnn gcn salt ki-tabi bir sylem olarak ele almamtr. Scak mcadele ierisinde omuz omuzasavama, kolektif devrimci bir yaam paylama, her koulda birbirine sahip k-ma ve gerek deeri vererek saygl olmann yoldalk balarn glendirdiinibilince kartmtr.

Solda dmanln deil, dostluun temsilcisi olma onuru Devrimci Solaaittir. Devrimci Sol tarihinde devrimci, ilerici, demokrat kan aktmak yoktur.Devrimci Solun onur duyulan bu gelenei kaynan devrim saflarndaki rgt-ler aras sorunlar ideolojik mcadele zemininde, eletiri-dostluk-eletiri ve ze-letiri ilkesine smsk sarlmasndan ve ML, ilkelerinden asla taviz vermemezelliinden alr.

Devrimci Sol, emee, devrimci zveriye ve devrim ehitlerine saygy yer-letirmi, sahiplenmi ve gelitirmitir. Devrim ehitleri fiziki olarak omuz omu-za olunmasa da, dnceleriyle, kavgalaryla, yaam biimleriyle, sahip oldukla-r birbirinden deerli zellikleriyle yaatlmtr. Onlar atlan her admda Devrim-ci Solcularn yan banda olmutur. Devrimci Sol, nderlii ve kadrolaryla, e-hitlerimize devrim szmz var iarn hep yksek sesle haykrm, ehitlerininDevrimci Solu her an snavdan geirdiini hibir zaman unutmamtr.

Tm bu zelliklerin, Devrimci Solu Devrimci Sol yapan, ona kendine zgbir kimlik kazandran niteliklerinden dolay, devrimci hareket Trkiye halklarnnbelleine kaznm, dediini yapan, yaptn savunan bir siyasi hareket olaraktannmtr.

1978den 1994e 16 yllk srecinde anl ve onurlu bir tarih yazan Devrim-ci Sol, Trkiye halklarna Devrimci Halk Kurtulu Partisi-Cephesini armaan ede-rek tarihsel misyonunu yerine getirdi. Anadolu topraklar zerindeki, binlerce yl-lk smr ve zulm saltanatna son verecek olan, devrimimizin garantisi DHKP-C Kurulu Kongresinde DHKP Genel Sekreteri Dursun Karatan, Kongreyesunduu raporda ifade edilen u szler, belki de Devrimci Solun 16 yllk tarihi-nin bir anlamda zetidir.

Yoldalar,Bu kongreyi dzenleyebilmemiz iin ok uzun zaman geti. Bu uzun zaman,

bu kongrenin tarihi oluumudur. Bu tarihte aclarmz, sevinlerimiz, ehitlerimiz,ihanetler ve kahramanlklar vardr. Devrimci bir hareketi yaatan, en zor koullar-da dahi ayakta tutan, dtnde kalkmasn bilen, koullar ne olursa olsun sa-a-sola savrulmayan ideolojik salamlk olmadan, bu kongre yaratlamazd.

Biz, artk emeki halklarmzn karsna Parti misyonuyla ktmzda,

16

arkamzda bizi yolumuzdan geri dndrtemeyecek, her gn, bir adm dahaileri tayarak, dediini yapan, szne gvenilir, snavlardan gemi bir ta-rih yazmalydk.

Kongremizin oluumuna kadar geen bu sre, bu tarihin yazmdr.Bu tarih, esas olarak, kanla yazlm ehitlerimizin tarihidir...(4)

Evet, bu tarih, kanla yazlm ehitlerimizin tarihidir. Her sayfas temiz,onurlu, anl bir tarih.

17

Blm 1

ANADOLUNUN TARH BR SYANLAR TARHDR

AANNAADDOOLLUUNNUUNN SSYYAANNLLAARR TTAARRHH BBZZMMDDRR

Kklerimiz Anadolunun isyankar topraklarndadr. Baba shaklar, PirSultanlar, eyh Bedrettinler, Dadalolular, Kawalar ve Seyit Rzalarn isyanateidir, yzyllardr elden ele tanan.

Zalimin zulm olur da, isyan olmaz m? Seluklulardan balamak ze-re Anadolu topraklar, smrlen, zulmedilen halkn isyanlarna beiklik et-mi, yiit nder ve savalarn, halkn kanlaryla sulanan bereketli Anado-lu topra isyanlarla yorulmutur. te bu nedenle bu topraklar isyankartopraklardr ve kklerimiz buradadr.

Bir deil, on deil, belki de saylamayacak okluktaki bu isyanlar, ayak-lanmalar, Anadolu ihtilalini bytm, ona g katmtr. Haka ve karde-e bir yaam iin, kimi be, kimi on yl sren bu ayaklanmalar, smr vezulmn hkm srd vatanmzda, bu gerei deitirme kavgasn sr-dren Partimize -THKP-Cden balamak zere- bir isyan, bir bakaldr ge-leneini miras brakmlardr. Kskanlkla koruduumuz, her dnp bakl-dnda yeni dersler kardmz bu tarih, Trkiye halklarna, onlarn yarat-clna ve gcne gvenimizi daha da bytmektedir.

Pek ou destans zelliklere sahip ayaklanmalar eitli zamanlarda,Anadolunun hemen her yerinde yaanmtr. Babailer Ayaklanmas Babashak nderliinde, Amasya, Krehir, Tokat, Svas, Adyaman ve Malatyayresinde meydana gelirken; eyh Bedrettin Hareketi, Aydn, Manisa y-relerinde balayp, Rumeliye kadar uzanmtr. Bir baka rnek, Yenice-

21

bey Ayaklanmas, Tarsus ve Adana civarnda; Tamil Ayaklanmas Karaman,Seydiehir, Harput yresinde; Tuzcuolu Memi Ayaklanmas ise Trabzon,Gmhane yrelerinde ortaya kmtr. Yani zcesi, Anadolunun her ka-r topra isyan hamuruyla yorulmutur. Edirneden Svasa, Erzuruma,Dersime uzanan bu isyanlarn bazlar dorudan halk ayaklanmasdr. n-derleri bazlarnda halkn iindendir. Kimilerinde ise Osmanl brokrasisi...Kimi dzene, merkezi otoriteye dorudan kar karken, kimi ayaklanma-da ise halkn tepki ve talepleriyle egemenlerin i kavgalar da iin iinde ol-mutur.

Her dilden, her dinden, her ulus ve milliyetten halklarn zalime bakal-drd bu ayaklanmalarda isyan bayra dalgalandrlm, gl geleneklerive dersleri miras brakarak, tarih sahnesindeki onurlu yerlerini almlardr.

Anadolunun bu isyanlar tarihi bizimdir.

AANNAADDOOLLUU HHTTLLAALLNNNN LLKK RRGGTTLL BBAAKKAALLDDIIRRIISSII BBAABBAALLEERR AAYYAAKKLLAANNMMAASSII

nderliini Baba shakn yapt Babailer Ayaklanmas, Anadolu htila-linin ilk rgtl bakaldrsdr.

1240l yllar... Anadolu topra, ok eitli barbar hkmdarlklarn -kar, yama, talan ve katliamlarna maruz kalrken, kanla sulanan toprakla-rnda, isyan tohumlarn da besliyordu.

Seluklunun smr ve zulm ile Anadolu halklar krlr ve inletilirken,Baba shak yoksul kitleleri, haka ve kardee bir yaam iin rgtlenme-ye arr. Bu ar, zalimin zulm saltanatna kar, yoksul kitlelerin topye-kn ayaklanmasna ardr.

Sultan Gyasettinin tmar vergisi, halka (reayaya) zulm eder oldu-undan gayr dayanacak hal kalmamtr. Bundan trdr ki, her din vedilden kardelerimize gidilip, Sultan Gyasettinin sefahat hayat ve zulmbir bir anlatlmal. ocuk, gen, yal, kadn, kz demeden sz birlii, canbirlii edilmeli. Gayr zalimlerin sarayna tekmil kl kuanp, at srelim.Nicolursa olsun. Dnya halknn slahna, ganimetlerden hissedar olmala-rna girielim. diyerek, her dil ve dinden kardelere seslenir Baba shak.Yal, gen, ocuk, kadn, erkek demeden omuz omuza olmann, sz birli-i, can birliini gerekletirmenin gereini anlatr. Yoldala, ortak bir da-vaya, kurtulua davettir bu. Haka, kardee bir dzene davet... Cesurdur,cretlidir Baba shak... Gayr zalimin sarayna, tekmil kl kuanp, at s-relim. Nicolursa olsun. Ftursuz, gz pek bir savaln gerekliliini an-latr. Dnya halknn slahna, ganimetlerden hissedar olmalarna girie-lim derken, Baba shak, ezilen yerli ve gebe halka eit, haka bir dn-yann yolunu gstermektedir.

22

Yoksullarn ahn isyan eyleyen Baba shak ve mridleri, Amasya,Tokat, Svas kylerine daldlar ilkin...

Sultan Gyasettinin halkna hyanetini, sefahat hayatn, adaletsizli-ini ve zalimliini anlatp, yoksul rgatlar din, dil, mezhep, tarikat deme-den ayn yolda birlemelerini, zalimlere aman vermemelerini, vergi fer-manlarna uymamalarn ve bunun iin kl kuanmalarn tembihlediler.

Yllar sren bu derleni olgunlua eritiinde, Baba shak Tokat, S-vas ve evre vilayetlerdeki mridlerine Amasyadaki dergaha dnmele-ri iin haber sald. Mridler arya uyup, Amasyaya geldiinde derga-ha geildi ve syletiler... Baba shak, planlanan ayaklanma gn geldi-inde, hangi mridler nerede, nasl davranacak, kendisi hangi yredeolacak, buyruklarn kim ulatracak..., ksacas ayaklanma ile ilgili hereyi, tane tane, btn bilgeliiyle aktarp, eksik sz brakmad.

Gayr hak yolunda kl knndan kmal. Bilge, yiit cenkdalartekmil a, plak, serke (bakaldran) reayann (halkn) bana gemeli.Cenge hazr olmal.

Mridler verilen grevleri saygyla, cokuyla karladlar ve grevyerlerine yollandlar bir bir. Planlar, talimatlar, nasl hareket edecekleri,halk Baba shakn isyan arsna nasl davet edecekleri kafalarnda,ehir ve kasabalarn fethine yneldiler.

Birka yl sonra, hazrlklar tamamlanm, mridler nderin ferman-n beklemektedir. Ve ok gemeden ular Baba shakn ferman. Ha-ber drt bir yana yaylr. Ok yaydan frlar gibi, ayn gn ve saatte isyanbayra dalgalanmaya balar. Kendilerini saknmadan, geri durmadan,en nde savar Baba shakn kurmaylar. Kararl ve kahramandrlar. Te-peden trnaa yayld cesaret. Baba shakn doum yeri Kefersutu, S-vas, Tokat zaptedip, burlarna isyan bayraklarn astlar.

Zafer sahipleri, cokun rmaklar gibi Amasya tarafna yneldiler.Dergahta buluan mridlere Baba shak bilgece seslenir... imdi y-reklerimizdeki kutsal cenk ateini daha bilgece ve daha souk kanl yay-ma vaktidir. Zafer sarholuuna izin vermeden yle bir durulalm, Vebizi fitne fesat bekleyenlerin emeklerini belleyelim.

fke iindedir Sultan Gyasettin. ini korku brm, ihtiyaten Hu-bubat Kalesine ekilmitir. Plan yapp Amasya Asker Serdar Hac Ar-maan aha, Baba shak ve kendisine en ok bal olan mridlerinibasp, esir etmesini ve sonra da Amasyaya getirip kale burlarna asl-masn ferman eyler. Hac Armaan ahn zerlerine yrd haberiBaba shaka ulatnda, dergah ve evresi kuatlmtr. Mridlerin bir-ka atlr ne, Baba shak koruma kaygsyla bir yere karmay nerir-lerse de, Baba shak tereddtsz reddeder bunu... Klcn knndan -karp, Bundan gayrsndan medet aramayacaz. Hak yolunda ba e-

23

meyeceiz. Bu cenk benden, sizden tedir. Bu cenk stsz baszlarn,tekmil reayann zapt zor fkesinden, candan cana devam eyleyecektir.

Baba shak da, mridleri de kuatldklarn ve yenileceklerini biliyorlar-d. Aman dilemeyecek, zalimin ayaklarna kapanmayacak, teslim olmaya-caklard. Savatlar. ldler, ldrdler. Baba shak ve kendisine bal m-ridleri esir alndlar sonunda. nde Baba shak, arkada mridleri arka arka-ya zincirle balandlar. Soluksuz, duraksamadan yollandlar Amasyaya. VeAmasya burlarndan aaya sallandrldlar.

nderlerinin, kurmaylarnn katledildii ulat dier yrelere de durdumu isyan?.. Hayr, atete pervaneler gibi hep bir arada salladlar kllarn.

ktidar riske giren, krmayla, katletmeyle isyan eden halk zapt edeme-yen Sultan Gyasettin, takviye ordularn arp yrd stne Babailerin.Korkmad Babailer, geri durmadlar ve cenge tututular. oluk-ocuk,gen-yal demeden kltan geirildiler. Mridlerin balar burlara, hanla-ra asld.

Anadolu Seluklular dneminde Baba shak ve mridlerinin smrve zulme kar ezilen halk kitlelerini yanlarna alarak balattklar bu ilk r-gtl bakaldr, sonrasnda yzlerce ayaklanmann esin kayna olmutur.Hakldr Baba shak; bilge bir nderdir... Bu cenk stsz baszlarn, tek-mil reayann zapt zor fkesinde, candan cana devam eyleyecektir. syanbayra elden ele, candan cana devredilmitir.

SSYYAANN BBAAYYRRAAII EEYYHH BBEEDDRREETTTTNNNN EELLLLEERRNNDDEE

Yneten deimi, ynetenin, smren ve zulmedenin ad deimiama Anadolu topraklarnda zalimlerin zulm ve smrs deimemitir.

Anadolu Seluklu Devletinin Mool istilasyla yklmasnn ardndan, butopraklarda ortaya kan onlarca beylikten biri de Osmanl Beyliidir. Os-manlnn fetihleri, yama ve talan daha ilk gnden balar. Gelime olanak-larndan yoksun durumdaki dier beylikleri askeri ve idari kadrosundan Os-manl Beyliine byk katlmlar gerekleir. Askeri ve idari olarak gittikeglenen Osmanl Beyliinin devletlemesinin koullar da olumaktadr.

14. yzylda, tarih sahnesinde Osmanl Devleti vardr artk. Askeri,merkezi bir feodal devlet olan Osmanl, igal ettii yerleri kendine bala-masyla snrlarn geniletmitir. gal ettii topraklara gtrd yama,talan, asker ve vergi dnda bir ey deildir. Osmanl devleti byle biim-lenmi, byle glenmitir.

Yzyl deiir, tarih 15. yzyl demektedir. Dnem, Yldrm Beyazt d-nemidir ve Osmanl devlet yaps tam bir rmeyi ve yozlamay yaa-maktadr. Saray tam bir sefahat ierisindeyken, devletin askeri ve idari ya-ps, egemenlik kurulan her alanda iyice yozlatrlmaktadr. Savalardan el-

24

de edilen zenginlikler sarayn lksne aktarlrken yolsuzluk, rvet ve ka-yrma Osmanl adaletini halkn gznde bir hi durumuna drmtr.

1402den 1413e kadar srecek olan taht kavgalarnn balamasylaOsmanl, Fetret Devri denilen dneme girer. Fetret ba boluk, basz-lk anlamna gelir. Sarayda herkesin iktidar olacana inand ama hi kim-senin iktidar olamad, binbir entrikayla g toplanmaya allan bir d-nemdir bu. Gndemde taht kavgalar vardr.

Osmanl devlet geleneinde toplumsal zenginliin kayna toprak,topraklarn sahibi devletin tek hakimi padiahtr. Durum byle olunca da-ha fazla toprak, daha fazla hara alnacak insan, orduyu geniletecek dahafazla insan gc olarak grlmtr halk. Tm bunlar yeni fetihler iin,yama, talan ve smr iin kamlayan bir silah olunca, iktidar urunaana, baba, karde boma planlar, entrikalar birbirini kovalamtr.

te bu entrikalarn birbirini kovalad ve nce drt karde arasnda,daha sonra elebi Mehmet ve Musa elebi arasnda iktidar kavgasna d-nen bu dnemde bir de halkn durumuna bakalm.

Osmanl, tam bir soygun ve bask mekanizmas ile egemenlii altndatuttuu halklar iliine dek smrmektedir. Gerek yerel gerekse merkeziotoritenin ok ynl, sistemli saldrlar birbirini btnler tarzda durmaks-zn artar ve topran terk etme hakk dahi olmayan yoksul halk daha fazlasefalete srklenir.

Halk canndan bezdiren ynla neden vardr. Gn getike derinleensefaletin yanna, Timur istilasyla ekilen aclar, alk ve ykma, taht kavga-lar nedeniyle iktidarda yaanan belirsizlik ve boluu deerlendiren eit-li egemen kesimlerin smr, ekyalk, yamacl eklenmitir bu kez.

elebi Mehmetin iktidar almasyla, Bat Anadolunun verimli toprak-larnda younlaan smr, sefaleti ekilmez bir hale getirmektedir. Yerelotoriteler beyleri, kadsyla vergileri arttrr, smr pastasndan daha faz-la pay kapma yarna giriirken, her trden tepkiye kar katliamlar dzen-lemekten de ekinmezler.

Bu koullarda halk kitleleri doru ve adaletli olan her trl inanca vebu dorultuda rgtlenmeye aktr. Toplumsal direniin ve ayaklanmannkoullar olumutur.

Ayn tarihte ve Osmanlnn yaad bu rmlk ve ayaklanma ko-ullarnda, tarih Baba shak sonras en onurlu ve anl sayfalarna alp sak-lad eyh Bedrettin Hareketine tanklk edecektir. Onbinlerce insannkurtulu umudu, bir retmen, die di verilecek bir savata bir kurmay vekomutandr Bedrettin.

Anadolu topraklarnda yzlerce mridiyle bir bilim , bir devrimcidir.O yaad an devrimcisidir. Ve yaamn, tpk bugn yaayan devrim-ciler gibi insanln kurtuluuna adamtr.

25

Henz gen bir renciyken yoluna dt Kahireden dnndeBedrettin, yolculuu boyunca getii topraklar zerinde yaayan btntoplumsal ve etnik kesimden insanlarn byk ilgisiyle karlar. nsanlarona eken, aslolarak yeni bir dzeni temsil eden hak ve adalet dncesi-dir. Halep, Konya, Ktahya, Denizli, zmir ve Rum adalar boyunca, gelece-e ynelik salam ilikiler kurar, karlat gvenilir insanlar mridlie ka-bul eder ve kutsal davasna onlarca yeni taraftar kazanr.

Rumeli Sultan Musa elebi ve mridleriyle yapt uzun tartmalarsonucu kabul ettii Rumeli Kazaskerlii srasnda Bedrettin grr ki; sm-r kalkmyor. Yeni beyler tryor ve halkn yoksulluu, al, adalet zle-mi bitmiyor. Bedrettin, iktidar ve uygulamalarn tanmaya ve kazaskerlii-ni bir ara olarak kullanmaya alr. Bu arada Rumeli topraklarnda eyhBedrettin dncesi yaylmaya balar.

Taht kavgas bitmi, elebi Mehmet, Musa elebinin yerini almtr.eyh Bedrettini ldrtmek istese de, toplum iindeki saygnl ve hre-ti Bedrettinin hem katlinin hem de zindana atlmasnn nnde engel olur.Yine de zgr brakmak istemez elebi Mehmet. eyh Bedrettin znikesrgne gnderilir ve tutsak edilir. Bedrettin iin, eyh Bedrettin Hareketiiin, znik srgnnde yeni bir sayfa alr.

Srgn yeri susup oturulan, beklenilen bir yer olmamtr Bedrettiniin... Yaplacak tek ey kalmtr geriye: Hakikat diye ifade ettii hak veadaletin egemen olduu bir dzeni kurmak iin rgtlenip savamak. znikkavga hazrlklarnn yapld bir karargahtr artk.

Anadolu periandr, halk ise yoksul, ac iinde ve a. Anadolunun yok-sul topraklarn ekyalk ve hrszlk kaplam, beyler ve sultanlar Anadoluhalknn can dman olmutur. Halk artk yeter deme noktasndadr. VeBedrettin eyleme geme zamannn geldiine, o gne kadar yetitirdii -rencilerini bu tarihi greve komaya karar verir.

Dervilerini toplar bir araya. Eyleme geme zamandr der ve bykbir heyecanla grev blm yaplr. Brklce Mustafay Anadolu eyhiolarak Aydn, zmir, Urla ve Karaburun yresine; Torlak Kemali ise Brkl-cenin komutasnda Manisaya gnderir. Kendisi ise Rumeliye gemek veisyan hareketini balatmak zere hazrlklara giriir. Rumelide ayaklanma-nn n hazrlklarn yapmak iin Kad Botog, Rumeli eyhi olarak atanr.

Brklce Mustafa nderliinde Egeye dalan Bedrettin yiitleri dur-makszn hak ve adalet temelinde propaganda yapar, beylerin, sultanlarngerek yzlerini halka aklarken, dier taraftan bey adamlarna, kolluk g-lerine kar gerilla tarz saldrlar yaparlar. Yaplan bu almalar iki yl bo-yunca srer. Beyin vergileri iki katna kp, halkta tepkiler younlanca,tepkiler iyi deerlendirilip ayaklanma balar. Balangta bir kyde ortayakan ayaklanma ksa srede evre kylere yaylr ve buralarda komiteler

26

kurulur.Aydn merkezinde Ahiler nderliinde ayaklanan halk, bir araya gele-

rek rgtlenir, Aydn-Karaburun yresinde beylerin zulmne kar, Ahilervergi, tccarlar hara, kyllerse aar vermeyerek, yoldalk temelinde ya-ratlacak ortaka dzenin ilk temellerini atarlar.

Aydn-Karaburunda yeni kurulmu dzeni ykmak iin, Manisadanbey kuvvetleri ayrldnda, Torlak Kemal ve yiitlerinin iki yldr halk arasn-da yaptklar almalar sonucunu verir ve Manisay ele geirirler. Bu ad-m, eyh Bedrettinin baarya ulaan ayaklanmaya nderlik etmek ve Ru-melindeki ayaklanmay balatmak iin srgnden kamas izler. eyhBedrettin yllardr kendisini bekleyen taraftarlaryla Rumelide, Delior-mandadr.

Bat Anadoluda yaam, hak ve adalet dncesiyle yeniden dzenle-nir. Yeni dzende, yaam bir tr komn biiminde rgtlenirken, btnmallar zerindeki zel mlkiyete son verilir. Btn ilerin, i blm esas-na gre ortak yaplmas salanr. Paylamda, herkesin almasna ve -kard ie gre deil, kiilerin ihtiyacna gre, kendisine yetecek kadar, ih-tiyac kadar almas yntemi esas alnr.

Anadolu ve Rumelide hak ve adalet temelinde ykselen Hakikat sa-va, yaptklar ve yarattklaryla ksa srede Hristiyan, Mslman, Erme-nisi, Trkmeni, Rumu, Bulgar, Srp... pek ok milliyetten halk bir araya ge-tirir, birletirir. Anadolu ve Rumeli halklar, kendi eitlik ve mutluluklar iineyh Bedrettin Ayaklanmasna katlmaktan geri durmazlar. Yarin yana-ndan gayr, her yerde, her eyde, hep beraber ilkesinde somutlananHakikat Dzeninde halklarn kardee bir arada ve smrlmeden yaa-yabilecei grldke, nasl her ii elbirliiyle yapyorlarsa, lme de birlik-te giderler.

Saygdeer amalara, ancak saygdeer aralarla ulalabilir diyerekhalka yaklamda, rgtlenmede faydac yaklamazlar. Halka hesap vermesorumluluuyla, sorgulamaya ve sorgulanmaya ak olurlar, hesap ver-mekten kanmazlar. Birok sorunda, hak araynda ve adalet datmadahalkla birlikte karar verirler, halkn yaratcl ile birok olay kolaylkla -zmlerler. Ve kurduklar hakikat dzeninde tm emekileri eit ve kardeilan ederler. Ezen-ezilen ilikisi olmad gibi, kadn-erkek eit haklara sa-hiptir ve kadn da erkein emeki kardeidir. Bu yzden, Sava Kurulundakadnlar da erkeklerin yan banda Hakikat Baclar olarak yer alrlar, klkuanp Baclar Ba adyla kendilerine has komutanlk kurumlamalarnyaratrlar.

ocuk, yal, gen, kadn, erkek; Trkmen, Rum, Srp, Bulgar; Alevi,Snni, Mslman, Hristiyan kardee ve eit bir yaam iin kahramancasavatlar.

27

Dman da bo durmaz. ok gemeden, hakikat dzeninin kurulduuBat Anadoluya ynelik saldrlarna balar. Dmana kurulan pusularda,yaplan ak atmalarda ve savata kahramanca atr Bedrettin yiitleri.Kurmaylar Brklce ve Torlak Kemal en ndedir. Mazlumlarn zalimlerdenhesap sorduu hakikat savanda insanlar byk bir sahiplenme duygusuy-la sarlrlar savalarna. Her atma, her arpma yeni kahramanlklarn ya-ratld bir destana dnr.

Egedeki Bedrettin yiitleri toplumsal ve askeri zaferlerinin altna imzaatarken, eyh Bedrettin de srgnde bulunduu znikten kaarak geldiiDeliorman civarnda stratejik bir alanda eitli tahkimlerle askeri karargahdenebilecek bir ekilde konumlanr. Hem Rumeli blgesinin rgtlenmesiiin alrken hem de sava iin hazrlklar yapar.

elebi Mehmet, ayaklanmann nn alamam olmann korkusu, pa-nii iinde hem sayca hem de silah gc olarak ok daha gl bir orduhazrlar. elebi Mehmetin Bat Anadoluya saldraca haberini alan Bed-rettin, bu saldry boa karmak ve Osmanlnn gcn blmek iin Ru-melinden saldrmaya karar verir.

Karaburunda Brklce Mustafaya bal gler, Manisada ise TorlakKemal ve savalar Osmanl ordusuna yenilirler. Byk bir katliam ve vah-et yaanr.

Osmanl, Egede ortaka dzeni zulm ve vahetiyle boar, Hakikatsavalarn katlederken, Rumeliye geen ve sava iin aylarca hazrlk ya-pan eyh Bedrettin ve savalar Edirne yolunda yenilir Osmanlya. Buyenilginin ardndan, beylerin ihaneti nedeniyle Osmanlya tutsak dereyh Bedrettin.

Gstermelik bir yarglama yaplsa da, tarihin en nemli siyasi savunmarneklerinden birini sergileyerek davasn, dncelerini, haklln savunurBedrettin..

Yl 1420dir... Yer Serezin Bakrclar arsdr...eyh Bedrettin idamsehpasnda son kez haykrr;

nsanlar... Tank olunuz ki, bugn olmazsa yarn, mutlaka smrnntm arklar krlacak, nice direnirse dirensin, smrgen yer yznden kal-kacaktr. Tank olunuz ki, bunu ka kez sylediimiz gibi yine belirtiyoruz.Yaam bugnden yarna kendi kmencik mryle bir tutanlar belki an-layamazlar. Ama tarihin gelecei insanl buna hazrlamaktadr. Tm top-rak ileyenin, tm tezgahlar retenin, tm sular kullanann ve dahi tmegemenlik salt emekilerin olacaktr. Siz ocuklarnza iletiniz, bugn ol-mazsa bile, ocuklarnz ocuklarna iletsinler. Hkmdarlklar, talar nicegrkemli grnseler de, stnde durduklar balar iin giderek tanamazolmaktadrlar. Bir gn mutlaka, insanlar balarndan egemenleri atacaklar-

28

dr. Sultanlarn, krallarn, ruhbanlarn yerini, birbirine kenetlenmi, dayan-m ve her iini danma zerine kurmay alkanlk haline getirmi emek-ilerin egemenlii olacaktr...

eyh Bedrettin, Brklce Mustafa, Torlak Kemal ve nice hakikat sa-vas bunun iin vurutular. Yenildiler belki ama Bir kii inanc iin vuru-urken lrse, inanc da doruysa, o lm saylmaz... diyenlerdendi on-lar. Kahramanca ehit oldular, lmszletiler. Ne tarih, ne de kurtulu iinsavaanlar onlar unutmaz.

Anadolu topraklarnda Baba shak, eyh Bedrettin ve yoldalar Brk-lce Mustafa ve Torlak Kemalin yaktklar isyan ateleri, bu topraklardaOsmanlnn yamas, talan, soysuzluu ve zulm devam ettike oal-m, isyan tarihimize yeni isyanlar eklenerek, hak ve adalet istei, smr-sz, insanca bir yaam istei yzyllar boyunca gndemde olmutur. Ana-dolunun yoksul, her dilden, her dinden ve kkenden halklar yzyllar bo-yu dizginsiz bir smr ve en vahi katliamlarn altnda inim inim inletildi,gn oldu yenildiler, ama ykmlar ve cesetlerle dolu topraklarda yeniden,yeniden ayaa kalkt, direndi, savat.

Gn olur ahkulu, Nur Ali Halife, Bozoklu Celal, Baba Znnun, Yenice-bey, Kalender, eyh Seydi, Karayazc ayaklanmas olur ad isyann. Yzyldeiir, smr, zulm saltanat, ac, gz ya, ykm, katliamlar ve yoksul-luk deimez. Bu kez adlar Tamil Ahmed, Kalenderolu, Yusuf Paa, Can-buladolu, Abaza Mehmet Paa, Cennetolu, lyas Paa, Kara Haydaro-lu, Katrcolu, Yerder Ali Paa, Grc Abdnnebi, Abaza Hasan Paadr.Hak ve adalet zlemiyse ayndr... Deimez.

Yzyllar yzyllar kovalamaktadr. Osmanlnn fetih ve yamaya daya-l, askeri merkezi feodal yapsnda da, padiahlarn, sultanlarn, beylerin sa-raylarndaki sefahatta da, halkn gn getike derinleen sefaletinde de de-ien hibir ey yoktur. Patrona Halil, er Himmet, Kabak Mustafa, Tuz-cuolu Memi olur bu kez isyann ad.

Gn olur Ferman padiahnsa dalar bizimdir diyen Dadaloludur.Toroslardan ses verir, hem ozandr hem de bir sava ve kavga adam. Halkonun trklerinde ve isyankar syleminde kendi duygularn, isteklerini,dlediklerini bulur. Tpk, 16. yzylda, ekilen aclar, yoksulluk ve kyamortasnda Anadolu halknn yaratt efsane Krolunda olduu gibi. Kendi-sini bulur halk onda, sever, sahiplenir. Kimi zaman susar gibidir, izler gibi-dir, sinmi gibidir ama kalkar her defasnda ayaa ve yrr stne stnezalimin.

Yr bre Hzr PaaSenin de arkn krlrGvendiin padiahnO da bir gn devrilir...

29

Fermanlarn, fetvalarn, zindanlarn teslim alamad, susturamad PirSultann sesidir bu. Bir dnce adam, bir ozan, nihayet bir eylem adam-dr. Svastaki dergahnda, halkn toprak datmndaki adaletsizliklerden,ar vergilerden, alktan, soygundan yaknmalarn dinleyen, dirlik ve dze-nin nasl salanacan saknmakszn anlatan bir bilgedir o. alar tesineuzanp, Dnen dnsn, ben dnmezem yolumdan deyiinin, bugnnhalk kurtulu savalarna bir kimlik, bir gelenek olduu Pir Sultan....

AAYYAAKKLLAANNMMAA BBAAYYRRAAII KKRRTT HHAALLKKIINNIINN EELLNNDDEE

1830lu yllara kadar, Anadolu topraklar daha ok Trk halknn ayak-lanmalarna tanklk etmiken, bu yllardan sonra tarih sayfasnda yerinialan arlkl olarak Krt halk ayaklanmalardr.

Mezopotamya, Anadolu ve rann btn klecilik dnemleri boyunca,Krdistan topraklar barndrd byk doal zenginlik kaynaklar nedeniy-le savalar ve istilalar arenasdr. Bu nedenle ekildikleri dalk yksek ara-zilerde, birbirinden kopuk, ie dnk-da kapal bir yaamlar olmutur. Ai-leye dayanan, belirleyici zellii kan ba ve hsmlk olan airet yapsyla;tarmdan ziyade arlkl olarak hayvancla, kk el zanaatlna daya-nan da kapal, kendine yeter ekonomik yapsyla Krt halk iin ortada birparalanmlk ve danklk tablosu vardr. Kendileri dndaki toplumsalgelime ve deimelerden etkilenmeyi de bir anlamda engelleyen bir tab-lodur bu... Ve bu tablonun neden olduu yzyllara damgasn vuran, etkin-likleri altna girdikleri devletler tarafndan birbirlerine kar savatrlmalar...Airetler aras kavgalar, atmalar, karde kan...

Yzyllar deiir... Ve 11.-12. yzyllar... Krtlerin yerleik yaama ge-ile beraber, esas biimlenii Osmanl dneminde olan feodal retim d-zeni... dinamiklerden ok, zorlayan-destekleyen d etkenler ve tarmnhayvanclktan ayrlmas srecini yaamadan feodalizme gei...

Mlkiyet, topraklar ve srler airet beylerinin elindedir. Askeri-mer-kezi feodal Osmanl devletinin ilikilerine gre belirlenen retim ilikileri ol-sa da, kendi iinde zgnlkler tayan bir zel statleri vardr. Toprak ml-kiyetinin airet beyine ait olduu ama saraya kar ykmllklerinin olma-d hkmet ler ve hemen altnda vergi ve savata asker vermelerinekarn, mlkiyet hakknn babadan oula geebildii, sancak denilen ya-plar... Yzyllar deiir... Ve 17. yzyl... Bitlis Beylii, Cizre Beylii gibi buyaplar askeri zorla datlr ama feodal yap devam eder.

1800l yllara gelindiinde Osmanl imparatorluu smrgecilerin ya-r-smrgesi durumuna gelmitir artk. Avrupa kapitalizmi srama yappsmrge avna kt koullarda Osmanl itah kabartan bir av durumun-

30

dadr. Osmanl, tarihsel geri kalmlndan dolay smrgeci mdahaleyedirenemeyecek, tarihte adnn hasta adam olarak konduu k sre-cine doru hzl admlar atmaya balayacaktr.

Ayn yllar, Osmanl mparatorluunun Balkanlarda frtnalar yaadyllardr. Yunan, Bulgar, Arnavut, Srp gibi dier halklarn bakaldrd, ulu-sal bamszlklarn birer birer kazanp Osmanly sarst koullarda Krthalk, szn ettiimiz nedenlerden tr bu gelimeyi yaayamaz. zce-si, Krt halknn uluslamasnn nndeki engeller bu geliimi yaamasnnnnde bir barikat durumundadr.

Btn bunlar, Osmanl ynetimine kar, Krt halk hareketlerinin olma-d anlamna gelmez elbette.

Osmanl devletinin, daha nce kurulmu Krtlere ait zel statleri aske-ri zorla birer birer datmas, paralamas ile Krtlerin direnileri de balar.

1828lerde ad Rewanduzdur ayaklanmann. 1838lerde BedirhanBey, 1855lerde Yeralan zzettin er ve 1880lerde eyh Ubeydullah Ayak-lanmasdr ad. Bu yllar boyunca ortaya kan Krt ayaklanmalarna bakl-dnda, neredeyse tamamnn ulusal temelden yoksun halk hareketleri ol-duunu grrz. Osmanlnn smr ve zulm saltanatnn, asker ve ver-gi vermekten bitkin dm, iliklerine dek smrlen ynlarn memnuni-yetsizliinin sonucudur ayaklanmalar. Belki ulusal temelden yoksundurama ulusal uyann tohumlarn da barndrmaktadr.

1800l yllarda ulusal uyann ciddi tohumlarn barndran iki bykayaklanmann alt izilmelidir. Bedirhan Bey ayaklanmas ilk ulusal zellik-lerin belirmeye balad bir ayaklanmadr. Osmanl Padiah II. Mahmutdnemidir ve padiahn tasarlar arasnda Yenieri Ocann datlmas,yerine Sekban Cedid ad verilen yeni bir askeri rgtlenme modelininoluturulmas vardr. Yani, Osmanl yine asker toplanacak demektedir.Pek ok airet bu uygulamaya kar kar. syan bayran ekenlerden bi-risi de Cizreli Bedirhan Beydir. Osmanlnn, zerine yollad kuvvetlerleiddetli atmalar olur ve Osmanl geri eker askerlerini. Bedirhan Bey ardarda yeni admlar atar. Yl 1842dir... Bamszln ilan eder. Byk ZapVadisi de denilen blgeyi, Vandan Sivereke, Viranehirden Musul veUrumiyeye kadar denetimi altna alr. nde gelen, saylan, ciddi bir askerive siyasi kiiliktir Bedirhan Bey. Osmanlnn yapt vahice kyamlarn he-sabn sormaya hazr, fkeli yoksul Krt halkn rgtleme ve Osmanlyakar seferber etme becerisini gsterir.

Osmanl kaygldr, telaldr. nk gndemde olan sadece birairet ya da beylik hareketi olmann tesindedir. Bir anlamyla Osman-l devletine kar bir siyasi harekettir sz konusu olan. Byk hazrlk-lara giriilir. Daha nce dersi verilen Hafz Paa geri ekilmi, yeni se-fere Topal Osman Paa hazrlanmaktadr.

31

Urumiye blgesinde kar karya gelirler. Youn ve sert atma-lar devam ederken, tarih Osmanlya yaktrd sz not eder sayfa-larna... Osmanlda oyun ok. Kendisi Urumiyeye giderken Cizreve evresinin savunmasn devrettii Yezdan zzettin erin Osman-lyla hareket etmesi sonucu Bedirhan Bey iki ate arasnda kalr.Mevziler yarlr... Osmanl st ste darbelerle Bedirhan Bey ve gle-rini geriletir.

Son olarak ekildii Eruh Kalesi kuatldnda, kuatmay yarma-y dener ama baarl olamaz. ki oluyla birlikte yakalanr. Sonra sr-gn yllar ve 1868de lm... Bedirhan Ayaklanmasnda tarih, dahasonra da pek ok Krt isyannda gndeme gelecek, Krtlerin geri top-lumsal yapsnda maddi zeminini bulan ve dmann zaman zamankulland g ve otorite olma zaaf, bir anlamda vaatlere de kanma,ihaneti yenilginin nedeni olarak yazar.

Bedirhan Bey Ayaklanmasnn bastrlmasnn ardndan, Osmanlsaraynn sevinci yle bir haldedir ki, Sultan Abdlmecid, elde edilenbaarnn ansna, altn ve gmten yaplm drt eit madalya ka-rr. Kyamn, katliamn, yoksul halk inletmenin, zulmn dldr bu.Kariyer sralamasna gre sadrazamdan balayarak avu ve blmemirlerine kadar taklr utan madalyalar.

Ulusal uyann tohumlarn barndran bir dier ayaklanmayla1880lerde yz yze kalr Osmanl devleti. emdinan eyhlerindeneyh Ubeydullah Nehrinin adyla anlr bu ayaklanma. Osmanl-RusSava sonrasnda savan getirdii alk, ktlk ve yer yer yaanan ya-ma hareketlerinin de eklenmesiyle halkn fkesi burnundadr. Yer yerkk apl bakaldrlar olsa da bastrlr. Ama evresinde pek ok ai-reti toplayan ve bir sredir ayaklanma hazrlklar da yrten eyhUbeydullah, Otonom Krdistan slogann gndeme getirdiinde,aslolarak ran blgesinde ve Mahabad evresinde yaygnlaan ayak-lanmaya duyarsz kalmaz Osmanl. Erzurumda bulunan glerini bl-geye sevk eder.

Zor durumdadr eyh Ubeydullah. Dile getirdii talepler ve budorultuda gelien ayaklanma, blgede kar peinde olan devletleriylesine tedirgin eder ki, snr gvenliklerini arttrp g yarlar. eyhUbeydullah teslim olur Osmanlya. Airetler yava yava dalara e-kilirler. stanbula gnderilir ama, o bir yolunu bulup kaar ve yenidenayaklanmaya hazrlanr. Hakkari dalarnda mevzilenmitir. zerinegnderilen askeri gler karsnda tutunamaz. Yeniden yakalanma...Mekkeye srgn ve 1883te lm.

Krt halk hareketleri belki baarszlkla sonuland ama her ayaklan-ma, belki yllar sonra gerekleen bir baka isyana kendi birikimlerini ta-

32

maya devam etti. Osmanl ise 1800l yllarda ard ardna gndeme gelenirili ufakl Krt halk hareketlerinden duyduu tedirginlikle nlemler almayabalad. Asimilasyon iin verilen youn uralar, bask, zor ve kyamlar bir-birini izledi. Sonraki yllarda Cumhuriyet dnemi Trkiyesinde de devral-nacak bir Osmanl miras brakld smren ve zulmedenlere. Bu mirastanen nemlisi belki de Sultan Abdlmecidin kurduu Krtlerden oluturulanaskeri g Hamidiye Alaylardr. Yani Krt ayaklanmalarn yine Krtlerdenolumu bir askeri gc de yedekleyerek bastrmak. Sonu, airetler ara-s atmann krklenmesi, Krt halknn birliinin engellenmesinden ba-ka bir ey olmamtr.

Tarih akn durdurmayacak, Hasta Adam Osmanl mparatorluutarih sahnesinden ekilirken, Osmanlnn mirasn devralan smr ve zul-mn taze iktidar, zaman zaman duraksamalar da yaasa daha pek okKrt ayaklanmasna tanklk edecektir.

HHAASSTTAA AADDAAMM OOSSMMAANNLLII SSOONN DDNNEEMMLLEERRNN YYAAIIYYOORR

1800l yllar, yani 19. yzyl, Avrupa kapitalizmi asndan yeni bir aa-maya geii ifade ederken Osmanl hzl bir k sreci yaamaktadr. Fe-odalizm Avrupada kapitalizme dnrken zayf dinamiklere sahip Os-manl feodal yaps bu geliimi salayamaz. Snrlarnn genilii, doal zen-ginlikleri, ham madde kayna oluu vb. gibi nedenlerle smrgeciler iincezbedicidir Osmanl. Buna eklenebilecek en nemli olgular ise Osman-lnn tarihsel olarak geri kalmlnn getirdii amazlardr. Ciddi bir ekono-mik, sosyal, siyasal bunalm iindedir Osmanl. Savalardan savalara ko-an, yama, talan ve istilaya dayanan yapsyla elde ettii sermaye biriki-mini lkse, savaa ve borca datan, feodal dnemin retim ilikilerinde s-rar eden, sermaye birikimi zayf ve kapitalistlemeyi frenleyen bir Osman-l tablosu. Gszdr Osmanl. Bir yanda ulusal bamszlk savalaryla u-ramaktadr, dier yandan smrye, zulme bakaldran Anadolu halkayaklanmalaryla. te bu gerekler nedeniyle hastadr Osmanl ve ken-disini emperyalizmin kucana atar. Yar-smrgeleme sreci balar veyllar getike Osmanl bnyesi, smrgecilikle didiklene didiklene hastaadam Osmanl adeta yataa der. mzalanan ticaret anlamalar, birbiri-ni adeta kovalayan bor -kredi- smrgecilik anlamalar, nihayet Osman-ly 1875 ylnda borlarn deyemeyecek duruma geldiini yani iflas etti-ini aklamaya kadar gtrr. Yaanlan Osmanlnn yar-smrgelemesrecinden baka bir ey deildir.

Smrgecilie, saray evresine kar hi mi tepki yoktur? Tepki vardrama bu tepki kk-burjuva aydn kesimiyle snrldr. Ve bu kesimin o d-nemde en byk yanlgs, yoksul halkla btnleerek hareket etme ve Os-

33

manlya kktenci bir tavr alma yerine, tepkilerini saray ii darbelere, ken-dine gvensiz yntemlere bel balayarak gndeme getirmeleridir. Burjuvadevrimleri anda, bu kesimlerin ufkunda sadece merutiyet vardr. Re-formcudurlar. 1908de, rnein szde hrriyet rzgarlar eser Osman-lda ama gerekler grnd gibi deildir. Smrnn en vahi koulla-rn yaayan yoksul emeki halk dnen yoktur. Bu srece damgasn vu-ran ttihatlar, ngilizin, Franszn, Almann szcs, eli aya durumun-dadr. Onlara gre sorunlarn, skntlarn zm ya Alman ya Fransz yada ngiliz reetelerinde ve mdahalelerindedir.

Tarihte sadece bunlar yazl deildir... 1840l yllardan itibaren yar-s-mrgeleme srecine giren Osmanlda, zaman zaman tepkilerini gnde-me getiren, grevler, direniler rgtleyen, ehitler veren ii snfnn m-cadeleleri de grlr.

1890larda sadece stanbulda toplam ii says 10 bindir. Bursa,Uak, Zonguldak, zmir, Selanik hem iletmelerin hem de ii snfnn yo-unlat kentlerdir. Direniler de daha ok buralarda meydana gelir.

1879 Tanzimatndan kalan ama halen yrrlkte olan Mecelle adlyasada, Ecir -nefsini kiraya veren kimse- diye anlan iiler, 1872de Be-yolunda telgraf iileridir ve grevdedirler. Ayn yl iinde zmit demiryoluiileri, Beykoz deri ve kundura fabrikas iileridir grevde olan. 1873te Ka-smpaa tersane iileri 1875te ise hemen tm tersane iileri grevdedirbu kez. Sirkeci skelesinde hamallar katlrlar grevlere. Grevler yl 1876daHasky tersane iileri, araba iletmesi iileri, Haydarpaa demiryolu i-ileri grevlerle ykseltirler seslerini. Fiekhane iileri ilk byk yryler-den birini gerekletirir... Hedefleri Babalidir...

Yllar yllar kovaladka grevlere, direni eylemlerine yenileri eklenir.Deiik isimler altnda Amele Cemiyetlerinde rgtlenir ii snf. Hibirhakkn, hukukun olmad, kapitalist iverenlerin iileri tam bir zorbalk al-tnda altrd kadn ve ocuk emeinin ok youn bir biimde kullanld-, sefalet iindeki ii snfnn bu tr eylemleri gerekletirmesi iin hertrl neden mevcuttur. Feodal zorba Osmanlnn nefsini kiraya verenkimse diye grd ve nitelendirdii ii snf ise kendisini Ecir olarakgrmez. Kul deildir o, ve emeinin karln gc yettiince, zaman za-man gcn de aarak istemekten geri durmaz. Hemen tm eylemlerde,anlamazlklar, araya giren bir devlet by araclyla zlr. Bunun ne-deni, Osmanlda -daha sonra Cumhuriyet dnemi Trkiyesinde- devletinekonomik, sosyal, siyasal, kltrel tm alanlara mdahale geleneidir. Gelenek-ler ve rgtszlk iileri bir devlet bynn ayana gitmeye gtrmektedir.

Osmanlnn ii hareketlerinin zerinden basks hi eksik olmaz. Yasaklar,kurduklar cemiyetlerin kapatlmas, kouturmalar, cemiyet yneticilerinin tutsakedilmesi gelir zaman zaman gndeme. Osmanlnn bask ve saldrlarnn 1900l

34

yllarda hz kazanmasna ramen iilerin direnileri, grevleri younluundan birey kaybetmez.

1908, ii snf hareketinin doruudur Osmanlda. Birbiri pei sra grev-ler rgtlenir, atmalar yaanr. Hava deiir. Aydn demiryolu iileri cretart iin greve giderler. Osmanl tahammlszdr, tam bir terr estirir ve birksm ii tutuklanr. Ama durmaz iiler. Tutuklanan ii arkadalar iin, bukez gsteriler dzenleyip, istasyondaki depolar yakarlar. Osmanlnn zmireasker kartmasyla grev kanl bir biimde bastrlr. Ve ii snf, bir iininkatledilmesiyle ilk ehidini verir.

Askerlerin saldrlarna, verilen bir ehide ramen, durulmuyor ii snfhareketlilii. Demiryolu iileri, tersane iileri, eker, matbaa, tekstil, havagaz, sigara kad iileri, lokanta garsonlar grevdedirler. Sigara kad iile-rinin grevini desteklemek iin, bu kez Reji iileri bir ilki gerekletiriyor vedayanma amacyla greve gidiyorlar. Adanada pamuk iileri iki pamuk fab-rikasn igal ediyorlar.

Yl 1909, iiler Osmanl topraklarnda 1 Mays kutluyor ve kavgaya da-vet ediyorlar. 1910da stanbulda ilk 1 Mays kutlamas yaplyor. Daha son-raki yllarda da, Osmanl topraklarnda grev yaplmayan tek bir iletme kalm-yor neredeyse.

Ve 1914... Emperyalistler aras l. Paylam Sava balyor...

TTAALLAANN EEDDEENN OOSSMMAANNLLII TTAALLAANN EEDDLLYYOORR

Emperyalistler aras 1. Paylam Sava baladnda, 1914ler Osman-ls hasta adam olarak adeta yataa dm, ekonomik, sosyal, siyasalkrizler iinde bunalm derinlemekte, Osmanl artk son demlerini yaa-maktadr. Osmanl bu hasta vaziyetiyle emperyalistler iin itah kabartan,hazr ve kolay bir lokmadr. 1. Emperyalist Paylam Savana, emperyalist-lerin istekleri dorultusunda katlan k srecindeki Osmanl, savan so-nunda yenilen devletler arasnda yer alr.

1918 Mondros Mtarekesi ile Osmanl emperyalistlerin masasndaemperyalizme tmyle teslim olur. Teslim olan saray saltanat sahibi, feodalzorbalardr. Onursuzdurlar. Teslim olan, vatann satna, talanna evet di-yen ne iiler ne de kyllerdir. Yani yoksul halk deildir bu utanc, bu na-mussuzluu yaayan. Sevr Anlamas sonras igal edilir vatan. lke top-raklar dman izmesi altndadr.

iler igale kar ilk tepkisini Sultanahmette yapt mitingle gste-rir. Tepkilidirler ama ulusal bir uyana nderlik edecek durumlar da yok-tur. Daha igalin ilk yllarnda, tarihin rnek bir tavr olarak not ettii, igalaltnda bulunan Adanada, halk igalcileri desteklemeye davet eden bildi-rilerin basmn drt matbaa iisinin engellemesi nemlidir. ten atlrlar

35

ama yalnz deildirler. Matbaann dier iileri iten atlan arkadalar iindirenie geerler.

Osmanl topraklarnda ak bir igal, soygun ve emperyalist talan ya-anmaktadr. Yzyllardr, savatan savaa koturulan, bask, zor, smr,zulm ve katliamlarla umutlar neredeyse kreltilen Trkiye halklar, buemperyalist igal tablosu ile kaldrmaya balar ban. Ulusal bir uyannadmlar hzla atlmaya balanr. nderliini kk-burjuvazinin yapt ulu-sal kurtulu hareketidir bu.

Emperyalist igale kar tepkiler aslolarak iki biimde gndeme gelir.Bir yanda ulusal zellikleri olan etelerin yrtt sava, dieri ise Ana-dolu esnafnn sivil, aydn, asker zmrenin yani kk-burjuvazinin ilkbalarda demokratik taleplerle snrlandrd Mdafa-i Hukuk Cemiyetlerive onlarn pratikleri vardr.

etelerin yrtt mcadele halk da iine alr. Egede Demirci Efe,Yrk Ali Efe gibi efeler, bu blgede etkin ve silahl bir g durumundadr-lar. Gemi yllarda halkn fkesine ve kinine sahip km, dzeni ykacakgleri olmasa da, silahl bir g olarak halkn adeta umudu olmu akrca-l Mehmet Efeden Atal Kel Mehmetten devraldklar mirasla ulusal kur-tulu savanda igale kar ilk direni cephelerini aanlar oldular. Ayn bi-imde, igal edilmi Antep topraklarnda ahin Bey ve Karaylan, Marataise Aslan Bey nderliinde ykseltilir direni. Ve savarlar. Yaptklar kara-kol basknlar, dman glerin yollarn kesip atmalar, attklar pusularve dmana verdirdikleri kayp, el koyduklar silah-mhimmat, ile baskn-lar ile byk yararlar salam, yoksul halkn ulusal kurtulu hareketi yann-da yer alp saf tutmasnda da etkili bir g olmulardr.

Emperyalist igalle beraber, ulusal onurlarn satmam, duyarl Anado-lu eraf tarafndan, bulunduklar blgelerde direni rgtleri olarak hareketeden Mdafa-i Hukuk Cemiyetleri, yoksul halk ulusal kurtulu savanakatmada etkili olmulardr. Bu srete, Mustafa Kemal ve arkadalar ulu-sal kurtulua katlacak glerin farkndadrlar ama ayn gler dank du-rumdadrlar. Bu ayn zamanda hem var olan savaa nderlik iin atlmasgereken admken, dier yanyla da Kemalistlerin igal sonras srecin denderliini yapma yani iktidar dncesinden baka bir ey deildir. Kong-reler yaplr ve gler Ankara merkezli Kuvva-i Milliye (Ulusal Kuvvetler) a-ts altnda toplanrlar. Kuvva-i Milliye bir anlamda komite tarz rgtlenme-dir. Ancak, kar karya olunan sorun, emperyalist igalin paralanmasdr;ulusal kurtuluu salayacak bir savatr ve bu rgtlenmeler bu anlamda buihtiyac karlamaktan uzaktr. Zamanla oluturulan dzenli ordu ile ulusalkurtulu sava verilir. etelerin bir ksm da bu orduya katlrken bir ksm,balangta yan yana olduklar Kemalistlerle ters de debilmilerdir. Kay-glar var olan durumlarn merulatrmak ve kalclatrmak olunca Kema-

36

listlerle atmaya da girebilmi ve imha edilmilerdir.Burada, Ege blgesindeki ulusal mcadeleye nderlik eden erkes Et-

heme deinmek gerekir. erkes Ethem Kuvva-i Seyyarenin (Seyyar Kuv-vetler) lideridir. Savan banda, ideolojik-politik bir izgisi olmasa da, EkimDevriminin etkileriyle sosyalist dnceye sempati duymu, sol bir prog-rama sahip Yeil Ordu yu kurmutur. Ancak bu yapnn siyasilii biim-seldir ve Kuvva-i Milliye gibi siyasi merkezi bir rgt, ideolojik-politik he-defleri olan bir yap olamamtr. Kurtulu Savann ilk yllarndan itibarenKemalistlerle, onlarn politikalaryla btnleemez erkes Ethem ve Kema-listlerce alt edilir. erkes Ethem yurt dna kaar ve Yeil Ordu rgtlen-mesi de dalr. Onun iin, ulusal sava kapsamnda sylenecek tekey var-dr; erkes Ethem emperyalist igale kar anti-emperyalist bir tavr takn-mtr. Halk karakteriyle ve dnce yapsyla Mustafa Kemalin alternati-fi ve dzen kart bir gtr. gal koullarnda gsterdii son tavr bu ger-ekleri deitirmez.

Bir btn olarak Kurtulu Savann nitelii ve tarihsel anlamna ilikinnemli olan; sadece lkemizden emperyalistleri skp atmas deil, genSovyetler Birliinin emperyalistlerce kuatlmasnn nnde bir kalkan ol-mas ve dnyada baaryla sonulanan bir ulusal kurtulu sava olmasdr.Bu yanyla ulusal kurtulu sava, dier ezilen dnya halklarna esin ve mo-ral kayna olmutur. Ve ilk kez bu savata, igal ve Ulusal Kurtulu Sava-nn dourduu zel koullarda bir ksm Anadolu eraf ve toprak aas-nn halkla btnlemesidir.

Dman izmesi altnda inim inim inletilen, soygun ve talan edilen va-tan topraklarnda, igale kar grev ve direniler hemen hemen tm savaboyunca srer.

Yl 1919dur ve ii snf iinde sosyalist rgtlenmeler gndeme gel-meye balar. Trkiye Sosyalist Frkas kurulur ve ardndan Dr. efik Hsnve Ethem Nejat nderliinde Trkiye i ve ifti Frkas... Emperyalist i-gal ve ulusal uyanla beraber balayan Kurtulu Sava iindedir sosyalist-ler tm gleriyle.

1920 yl boyunca tersane, tramvay iileri, Kazleme deri iilerininnemli direnileri olur. Sosyalistler bu direnilerde olduka etkindir. 1920 1Maysnda Haliten balayp Karaky zerinden Beyoluna kadar srenyryte iilerin ellerinde pankartlar vardr. BAIMSIZ TRKYE yazanpankartlarla igal koullarnda, stanbulda 1 Mays kutlamas yaplr.

Yl 1922dir ve bu yln 1 Mays kutlamalar stanbuldan Ankaraya dasrar. Haykrlan talep ulusal bamszlktr. Ve stanbulda igalcilerle Os-manl, ibirliiyle pek ok iiyi tutuklar. gale, emperyalist dman izme-leriyle vatann inenmesine, acya, kana, gz yana, ulusal onurlarn sat-m, soysuzlara fkelidir iiler. zellikle stanbul Eyp ve Vefada kurulan

37

ii rgtlenmeleri igalcilere ait silah depolarn basp, elde ettiklerini Ana-doluya ulusal kurtulu savana yollarlar. Ayn duyarllk Ankarada malatHarbiyede alan iilerde de vardr ve ilikleri savan hizmetine sunar-lar. Bu rgtlenmeler sava boyunca bir hayli oalr ve yaygnlarlar.

11992233...... KKEEMMAALLSSTTLLEERR KKTTDDAARRDDAA...... NNEEDDRR DDEEEENN??

Ulusal Kurtulu Sava baarya ulam, emperyalizm kovulmu,1923te lkemiz iin yeni bir sayfa almtr. Sayfa yenidir yeni olma-sna da, -nk Osmanl hasta yatandan kalkamamtr ve tarih sah-nesinde Trkiye Cumhuriyeti vardr artk- Osmanldan devralnan mi-rasta deien bir ey yoktur. ktidardaki Kemalistler yani kk-burju-va sivil-asker-aydn kesimler, daha dn emperyalist igale kar hal-kn, yoksul emekilerin nndeyken, hzl bir gericileme srecine gi-rerler. Yoksul halkn nnde deil, karsndadrlar imdi.

Kk-burjuva diktatrlnn geleneksel zelliklerini, karakterinitayan yeni iktidar, gl bir otoriteye sahiptir, baskc ve anti-demok-ratik. Nitekim, Kemalistler Trkiye halklarna kar sistemli bask uygu-lamaktan kanmamtr. Kendisini tehlikede hissettii anda zellikletercih ettii yol, bask ve zor olmutur. Krt halknn kendi kaderini ta-yin hakk elinden alnrken, Krt halkna reva grlen kandr, kyamlar-dr, ac ve gz yadr. Ayn ekilde iilere reva grlen anti-demokra-tik uygulamalar, bask ve terrden baka bir ey olmamtr.

Her eyden nce iktidara aadan yukarya bir halk hareketiylegelmedi Kemalistler. Yukardan aaya, kk-burjuva sivil-asker-ay-dn kesimlerin milliyetilik temelinde gelitirdii bir hareket sonucu ik-tidar oldular. Feodalizme tavr aldlar belki ama aslnda tasfiye etmele-ri gereken Anadolu eraf ve toprak aalarn tasfiye edemediler. Uy-gulamak istedikleri model, kapitalist kalknma modelidir. Ve Kemalist-ler, tarihsel ve geleneksel olarak iinden ktklar Osmanlnn miras-ln da terk etmemilerdir. Bulduklar her frsatta da, yaanlan geli-melere gre, bu mirasn nasl koyu bir savunucusu olduklarn gster-menin gerisinde durmazlar...

Yabanc irketlere el konulsun...1 Mays resmen ii bayram olarak tannsn...8 saatlik i gn istiyoruz...Serbest sendika ve grev hakk istiyoruz...Haykranlar iilerdir. 1 Mays 1923te ok sayda i yerinde grev-

dedir iiler. Talepleri aktr: anti-emperyalist tavr devam etsin ve kur-tulutan paymza deni verin. Osmanl miras girer devreye. Kema-listlerin bu taleplere verdii cevap, birok iiyi tutuklamak olur. Kema-

38

listlerin yoksul halka layk grd pay, yine smr ve zulmden ba-ka bir ey deildir.

Tercih, Kemalistler asndan kapitalizmden yana tavr almak olun-ca, siyasi, sosyal, ekonomik, kltrel, askeri hemen her alanda politi-kalar buna gre belirlenmitir. 1923ler Trkiyesinde kk-burjuvadiktatrlnn kafasnda olan tek ey vardr, milli kapitalizm ve milliburjuvazi yaratmak. 1932lere kadar gndemlerinde politik hedef ola-rak bundan baka bir ey yoktur. Bu dorultuda hzl admlar da atar-lar. Bir yandan karlan yasalarla burjuvaziye yr ya kulum denilir-ken, sanayilemenin, kapitalistlemenin nnde engel olabilecek hertrl problemi zmek iin devlet eliyle destek verilir. Ne yaplsa dagelitirilemez burjuvazi. Dertleri ar sanayi kurmak yerine, ayrcalkla-rn korumak ve ucuz yollu ceplerini doldurmak olur. Daha sonraki yl-larda, planl dnemde de, bu kez devletin nclk ettii snai kurum-lar, kurulular, burjuvazi iin rahata beslenilebilen arpalklar olurlar.

Yoksul halk iin planlanan tam da Osmanl miraslarna yakanpolitika ve uygulamalar olur. Hatta burjuva muhalefetin tepesinden desopas hi eksik olmaz.

1923ten 1946ya kadar yoksul emeki halkn taleplerine Kemalist-lerin verdii cevap baskdr, terrdr, zor kullanm ve katliamlardr.

Yl 1925... aylardan Temmuz... Telgraflar ayn anda Samsun,Adana ve Erzurumda grevdeler. Hkmetin iddias, grevi komnist-lerin dzenlediidir. Grevci iiler tutuklanr. Hkmet aleyhinekomplo dzenlemek iddiasyla stiklal Mahkemesi kurulur ve yargla-nr iiler.

Ayn yl iinde 3 bin kayk, alacaklar iin direnie balar. Nakliyatirketinin yapt ilk ey polise haber vermek olur. ilerle asker ve po-lis arasnda kan atmalarda 10 ii lr. Yetmez Kemalist iktidarave 370 ii de tutuklanr.

Adana-Nusaybin demiryolu hattnda alan iiler haykrrlar;ten atlmalara son verilsin... gvenlii, ii salna nem verilsin istiyoruz...cret art istiyoruz...Sendika hakk istiyoruz...Direnie geerler. Gnlerce sren direni ve Franszlarn grevi kr-

mak iin trenlerle grev krclar tad grlnce, tren nne, raylarnzerine yatar ii eleri ve ocuklar. Tren durdurulur. Direni hkme-tin asker gndermesiyle bastrlr. Askerin at ate sonucu 10a ya-kn ii ldrlr, 22 ii nderi tutuklanr.

Daha sonraki yllarda da devralnacak bir gelenein ilk admlar tamda bu dnemlerde atlr ve Kemalist iktidar Sendika istiyorsanz, onu

39

da devlet kurar deyip, kendi inisiyatifiyle Sendikalar Birliini kurar.30 bin yesi vardr ve devletin bu birlie verdii grev yle zetlenir:Komnizmle mcadele etmek, ii-patron aras uyumazlklar anla-ma yoluyla, barl bir biimde zmlemek. Kimin yararna zm-lemek? Elbette patronlarn yararna. Nihayetinde bir ii rgtdr vetabann basksyla, bir eyler yapmak zorunda kalr. Kemalist iktidarng ve otoritesini sarsacak hibir eye tahamml yoktur ve Sendika-lar Birliinin kapsna kilit vurulur.

1946 ve sonrasna kadar Kemalist iktidarn kendi ulusal koullary-la, emperyalist sermayeyi de kullanarak kapitalizmi gelitirme hedefideimez. Smr bunun iin younlatrlr.

Devlet btesi kapitalistler ve tccarlarn emrine bunun iin verilir.Yoksul halk bunun iin daha fazla sefalete itilir.Krt ulusal uyan bu nedenle kanla, katliamla bastrlr. Bu neden-

le halkn srtndan eksik olmayan jandarma dipiiyle smr gerek-letirilir. Takrir-i Skun yasalar bu yzden karlr.

lericiler, yurtseverler, demokratlar bu ve benzeri gerekleri halkaaklayp, ayaa kalkmasn salamasn diye zindanlara hapsedildiler.TKP nderi Mustafa Suphi ve yoldalarn Karadenizin sularnda buyzden bodurduklar gibi, yasaklar, cezalar, srgnler hep bu yzdengndemden hi dmez.

Ekonomik politikalar amacna ulamadka ve ok istenilen burju-vaziyi yaratma istei gereklemeyince, smr ve zulm politikalar-na, uygulamalarna her gn bir yenisi eklendi.

Ne iin yola kmlard Kemalistler, hedefleri zgrlk, siyasi ba-mszlk deil miydi? Emperyalist igale kar ulusal uyan rgtle-yen, ulusal kurtulu hareketini rgtleyen onlar deil miydi?.. Onlardelbette; ama zgrlk adna, bamszlk ve kurtulu adna yola kanKemalistler iin smr ve zulm arkn ellerine geirdiklerinde ilerdeiiverdi. Trkiye halklarnn, Krd, Trk, Laz, erkesi, Arab, Gr-csyle btn halkn vatansever duygularn, din duygularn, her tr-den deerlerini kullanarak emperyalist igale son verdiler ama bu sa-van ykn aslolarak eken halkn karsna geiverdiler hemen. k-tidar ellerindeydi artk ve milli kapitalizm, milli burjuvazi naralar ata-rak smr ve zulm arkn dndrmeye devam ettiler.

Ama susmad halk. Zulm karsnda bakaldrmaya devam etti.

EEYYHH SSAATT AAYYAAKKLLAANNMMAASSII

Anadolu topraklar emperyalistler tarafndan igal edilip, vatan parapara parsellenir, satlr, soygun ve talan edilirken, kana boulurken toprak-

40

larmz, ulusal onur, namus, zgrlk ve bamszlk iin anti-emperyalisttavr gsteren Kemalistlerin, 1923 sonras Cumhuriyet Trkiyesinde yaniiktidar kendi ellerindeyken gericilemesi, ovenist-milliyeti politika ve uy-gulamalar yaama geirmesi maddi bir temele dayanr. Kemalistler kk-burjuvadr, iktidarlar kk-burjuva diktatrldr ve ulusal kurtulu sava-nda duyduklar Krt-Trk ittifakna da artk ihtiyalar yoktur. Sonu, Krthalk asndan soykrmdr, katliamdr, bask, yasak ve asimilasyondur.

Varl yok saylan bir ulus...Ulusal talepleri zorla, katliamlarla bastrlan bir ulus...Asimilasyona, soykrma tabi tutulan bir ulus... Krtler...Varl yok saylarak topraklar milli topraklara katlan, siyasi olarak il-

hak edilen Krdistan...Ulusal bask, ulusal hareketleri dourur ve cumhuriyet dneminde,

hepsi kanl bir biimde bastrlan 17 Krt ayaklanmas olur.Yl 1922... Tarih sahnesinde AZAD vardr... Krt stiklal Cemiyeti ad

verilen rgtlenme, Krtlerin ulusal haklarn korumak ve bamsz bir dev-let, Krdistan kurmak iin faaliyete balar. Ksa srede faaliyet alann ge-niletir. Bitlisten Diyarbakra, Elazdan Siirte, Urfaya... l il yaplan r-gtlenmeleri, bir anlamda gizli olarak yrtrler. rgtlenme bakanlarnnbazlar ayn zamanda milis komutanlardr.

Bir sre sonra, eyh Saitin de aralarnda bulunduu baz eyhler bucemiyete ye olurlar. almalar Krt illerinin dnda da yaplr ve Ankara,stanbul gibi yerlerde Kemalistlere muhalif olanlarla ilikiler yrtlr.

Yl 1924... Kemalistler Nastri Ayaklanmasyla bouurken, bu aradahareketlenmi, ayaklanma hazrlna girmi cemiyet yeleri birer birer ya-kalanarak Bitlise yollanmlardr. Askeri Harp Divannda yarglanmalar de-vam ederken, eyh Sait de hakknda bir tutuklama karar olup olmadikilemiyle aratrma yapmakta, ayn zamanda kylere kadar gezerek vaizlervermekte, propaganda almalarn yrtmektedir. Blgede tannan, sevi-len, saylan bir dini kiilik, bir Nakibendi eyhidir eyh Sait.

Yl 1925tir ve ilk silah Piranda patlar. eyh Saitin blgedeki saygnl- ve yapt propaganda faaliyetiyle ayaklanma hzla yaylr. Ayaklanma ya-ylrken, dnemin gazeteleri de olay ksa haber biiminde duyurmaktadr.Ve bir aklama gze arpar gazete sayfalarnda... (..) civardaki zabta kuv-vetleri ile uaklar vesair vastalarla, tenkili keyfiyeti lazm gelenlere emre-dilmitir. Meseleye kapanm nazaryla baklmaktadr. Aklamay yapandnemin ileri Bakandr. Szn ettii tenkil, toplumun huzurunu ka-ran(!) kii ya da topluluu tepeleme, ldrme, katletmedir. Gazetelerin ke-lerinde kk ve nemsiz geer ayaklanma haberi ama zmirden blgeyeuaklar seferber edilir.

syan, eyh Sait nderliinde Krt halknn byk bir blmn harekete

41

geirir. Kemalistler, kolordularn, uaklarn ve vesair vastalarn hareketegeirirler. Kaygldrlar. Ayaklanmann ap, yaygnl rktmtr Kemalistle-ri.

eyh Sait blgeyi drt cepheye bler. Kendisi de Diyarbakr Cephesini y-netmek iin Liceye ynelir. fkeli, sava yoksul Krt halk, ayaklanma n-deri eyh Saitle birlikte, zerlerine gelen dman kuvvetlerini bozguna ura-trlar. Kolordulara bal birlikler geri ekilmek zorunda dahi kalabilmektedir. Ke-malistler hn doludur, gleri, otoriteleri sarslmaktadr. eyh Sait ve ayaklan-maclar zerine piyade, yetmedi svari, daha da yetmedi topu birlikleri yolla-nr. syanclar ilerleyilerini devam ettirirler. Liceyi ele geirirler. Artk eyh Sa-itin gndeminde Diyarbakra ynelmek ve Amedi ele geirmek vardr.

syann genilii, ykselen Bji Krdistan haykrlar ve srekli ilerleyenbir durumdaki ayaklanmaclar, tela daha da arttrr. Genelkurmay ek nlem-ler alp isyan blgelerine yeni birlikler yollama kararn verirken, Mustafa Ke-mal ve smet nn Ankarada kafa kafaya vermi dnmektedirler... syanya farkl blgelere, Trkiye geneline yaylrsa... Bakanlar Kurulunu toplarlarve skynetim ilanna karar verilir. Osmanldan devraldklar smr ve zulmmirasna yeni eklemeler yapp, kendilerinden sonrakilere yeni yeni miraslar b-rakmaktadrlar. Ard ardna skynetim ilan ve skynetim ilan edilen yerlerdestiklal Mahkemelerinin kurulmas karar alnr. Ayrca Ankarada bir stiklalMahkemesi kurulacak, skynetim ilan edilen blgeler dndaki btn illerde-ki davalar bu mahkemede grlecektir. Bu da yeterli gelmez Kemalistlere.Srada Takrir-i Skun Kanunu vardr. Meclis iinde youn tartmalar yaanr,muhalif olanlar kar ksalar da Takrir-i Skun Kanunu kabul edilir. Tarih 4Mart 1925tir.

Kemalistler, milliyetilik duygularyla rk, oven politikalarla soykrm ka-rarlar almaktadr.

(...) Ayaklanma blgesindeki idam kararlar derhal, (...) yerine getirilecek-tir...

Kemalistler bir yandan askeri hazrlklarn, dier yandan ise iin hukuksalklf, yasalar yaparken, her iki taraf asndan da Diyarbakrn elde edilmesiok nemlidir. Saldr hazrlklar gzden geirilir ve nihayet atmalar balar.Diyarbakrn deiik girilerinde ve iinde yaplan iddetli atmalardr bunlar.lk taarruzda baarl olamaz eyh Sait, geri ekilir ve daha sonra ikinci bir ta-arruza geer. Yenilirler, eyh Sait yakalanr. nce Vartoya ardndan da Diyar-bakra yollanr.

Tenkil harekat devam etmekte, tepeleme, katletme, ldrmeKemalist ordu ilerledike daha bir hz ve younluk kazanmaktadr. Ayngnlerde Bitliste yarglamalar devam eden Krt stiklal Cemiyeti (AZAD)yneticileri idam edilirler. Deiik blgelerde atmalar bir sre daha de-vam etse de, ayaklanma nderliinin de tutsak edilmesi nedeniyle son

42

bulur.Zaman geirilmeden stiklal Mahkemeleri kurulur. Daraalar hazr-

dr. Adlar tarihe geen Kl Ali, Ali etinkaya gibi katillerden oluan stik-lal Mahkemelerinde yzlerce insann idam karar, gstermelik yarglama-lardan sonra verildi.

eyh Sait, ayaklanmann nde gelenleri Avukat Hac Ahdi, Seyit Ab-dlkadir, Seyit Mehmet, Kr Sadi ve dierleri onurludurlar, boyun emez,aman dilemezler. Umutludurlar, gelecek kuaklara devredecekleri birikim,miras temiz, onurlu olsun isterler... Saknmazlar szlerini cellatlarn yzle-rine haykrrlar:

...unu biliriz ki, dehet ve insafszca smr ile an ve eref kaza-nlmaz... der Seyid Abdlkadir.

Yaasn Krdistan diye haykrr Hac Ahdi. Mahkeme heyeti nn-de Trke konumay reddetmi, ana dilinde Krte ifade vermitir.

Vatanm iin kurban olmay daima dnrdm. phesiz ki asl-makta olduumuz bu topraa bamszlk bayra dikilecektir diye hayk-rr Diyarbakr AZAD rgtnn yneticisi Doktor Fuad Bey.

Doktor Fuad Beyin sesine, Hnsl Halid Cebrinin sesi katlr... Bugn beni asyorsunuz, fakat hi phemiz yoktur ki, yarn torunla-

rmz da sizleri yok edeceklerdir. . . Hakldrlar.eyh Sait ise egemen glerin basklarna kararl direnmez ve can

kaygsna der. Egemenlerin dediklerini yapar ama yine de idam edil-mekten kurtulamaz.

eyh Sait bir Nakibendi eyhidir, dorudur. Ve ayaklanma, feodaltoplumsal bir zeminde, dini bir liderlik altnda, airetlerin Kemalist diktatr-le kar ulusal ierikli talepler de barndran bir bakaldrmadr. Ezilen,bask gren, varl yok saylan Krt halknn, dinsel motiflerle de olsa Ke-malizmin zoruna, zorbalna, milliyeti-rk mdahalelerine bakaldrshakldr.

DDEERRSSMMEE SSEEFFEERR OOLLUURR,, ZZAAFFEERR OOLLMMAAZZ

eyh Sait Ayaklanmas bastrlm, belki Krt nderleri ve yoksul Krthalk kana, gz yana boulmu, katledilmitir ama zulm, smr arkdnmekte, Krt halknn ulusal haklar gaspedilip varln yok sayan asimi-lasyon ve soykrm politikalar, uygulamalar devam etmektedir.

Zulm ve smr varsa isyan da vardr ve eyh Sait isyann arka arka-ya yeni isyanlar izler. 1925te eyh Sait isyannn da etkisiyle, 1938 Dersimisyanna kadar birok isyana tanklk eder tarih. Anadolu topraklar kanlayorulmaya devam etmektedir. Tedip (yola getirme) ve tenkil (ldrme) ha-reketleri de bu arada hzndan hibir ey kaybetmez.

43

Raskotan Ayaklanmasn Raman Hareketi izler. Soran Ayaklanmas, 1.Ar, Koua Ayaklanmalar, Mutki ve 2. Ar Ayaklanmasyla srer. Ke-malist iktidar, yeni nlemler, tedbirler alarak, askeri harekatlarna devam et-mektedir. oluk ocuk, kadn kz, yal gen Krt halknn katledilmesi ne-redeyse hi kesintiye uramaz.

1927de isyann ad Asi Resuldr. Ve bunu 1930lu yllarda Zilan Ayak-lanmas takip eder. Ne tedip ne de tenkil hareketleri zm olmamaktadr.Ayn yl iinde ayaklanmalar, 3. Ar Hareketi ve Plmr Hareketi izler.

Krt halk ayaktadr, ba kaldrmtr ama ayaklanmalar, airet yaps veparalanmlk nedeniyle hep yenilgiyle sonulanr. Yenilgiler vardr amaAnadolu topraklarnda kan ve can bedeli isyan geleneine yeni halkalar ek-lenmektedir.

Ve Dersim... syanlar yata, ba emeyen Dersim... Kemalistler iin,zaman zaman baz ayaklanmalarn dnda ve sessiz kalm olsa da hep birban ba ve bir o kadar da direni oda Dersim. Dersime, Dersimlilereve genel olarak Krt halkna yle bir ders verilmelidir ki, yllar gesin amaunutulmasn. Kk-burjuva diktatrl, ince hesaplarla Dersimin ve Der-simlilerin slahat iin hazrlanmaya devam eder.

Henz 1936l yllardr. Dersimin slahat iin yllk bir program ngrlr ve almalara balanr. Hali hazrda blgede bulunan drt tabur as-ker -her biri 500 kiilik- yeterli gelmez dmana, ek askeri kuvvet yollanma-l, silah ve top gleriyle birlikler glendirilmelidir. Bu da yetmez... Silahlartoplanmaldr, sadece ateli silahlar da deil, her trl... Yetmez, askere git-meyenleri toplayp uzaklara srmek gereklidir. Kkrtc eyhler, dedelervd. yakalanmal ve Fizana, Trablusgarpa, kodraya yollanmaldr.

Bunlarn ardndan Dersim slah edilmi olacaktr, derken bunlar dayetmez grnr Kemalistlere. Islahat iin denilen katliam yollar yaplrDersime; uzak arazilere ulamak iin ard ardna kprler yaplr. Haberle-me unutulmaz, telgrafhane alr Dersimde... Hkmet kona da kurulma-ldr, var olan devlet dairelerinde bulunan Dersimli memurlar da iten ka-rlmaldrlar. Kemalistler byk bir katliamn, normal, olaan bir i yaparca-sna hazrl iindedirler. Haritalar yatrlr masalarn zerlerine. Hozat, Ova-ck, emigezek, Pertek, Nazmiye, Mazgirt ve arazisi harekata elverisizmevkiler bir bir deerlendirilir. Ne yaplmaldr... Evleri, kyleri yakalmderler; ta stnde ta, omuz stnde ba brakmayalm...

Mustafa Kemalin ifadesiyle kanayan yara Dersime elden ge-len yaplmal ve sklp atlmaldr. st ste devlet yetkilileri giderDersime. Yerinde incelemeler yapar, raporlar hazrlayp Kemalistleresunarlar. Bunlardan birisi de dnemin ktisat Vekili Celal Bayardr.

Silah, askeri tehizat, mhimmat iine ok nem verilir. Uaklargitsin, Dersim zerinde uular yapsn hatta araziyi fotoraflasn. de-

44

nir. Katliamlar iin kl krk yarar Kemalistler. Tek tek airet inceleme-si yaparlar... Nfuslar nedir, silah, koyun, kei, sr, binek hayvanla-rnn saysnn da bilinmesi iyi olacaktr. Ayrca airetleri tanmak, han-gisine nasl yaklalacan nceden planlamak, airetler aras var olananlamazlklar dzenlenecek katliamlarda kullanmak, birlemelerini,ittifak yapmalarn engellemek de yerinde olacaktr.

Kanun zerine kanun karlr. Mecliste dakikalara san, hzlaonaylanan kanunlarla, Kemalistler Dersime Tunceli adn verirler. Ke-malistler iin Dersim Tunceli olabilirdi ama ulusal haklarna, tarihselkklerine, geleneklerine sahip kan Krt halk iin Dersim hibir za-man Tunceli olmad.

Hazrlanan bte ile Dersimde baz kiilere, airetlere paralar sa-lr. Dersimde yaplacak harekatn baarl olmasnn yollarndan biride bakaldrnn iten zaafa uratlmasdr. Krgan aireti ve Seyit R-zann amcasnn olu Rayber harekatn sonuna kadar satlmlklar-nn, soysuzluklarnn gereini yaparlar.

Krtler, btn bu gelimeler yaanrken Seyit Rza nderliindebir kar hazrlk iindedirler. Seyit Rza ncelikle airetleri bir araya ge-tirir. Bazlar Seyit Rza nderlii etrafnda gl bir ittifak yaparken,baz airetler sadece savunmada ve tarafsz kalmaya, bazlar ise h-kmete teslim olmaya karar verirler.

21 Mart 1937... Scak bir ilk bahar sabah atelenir kvlcm. Yz-yllar ncesinden, uzatr ellerini Kawa. syan ateini teslim eder SeyitRzaya. Kprler yaklr, karakollara basknlar dzenlenir. Krt halkayaklanm, yok saylmaya, baskya, zora, zulme, smrye, asimilas-yona cevabn bir hayli yksek bir sesle vermektedir...

Dersime sefer olur, zafer olmaz. . .Kemalist iktidarn seferber ettii askeri kuvvetler kyleri basmak-

ta, kadnlara, kzlara