Dr Krzysztof SzymańskiInstytut Badań nad Gospodarką Rynkową

Spotkanie banków – projekt SMRPWarszawa, 11 stycznia 2012

Zarządzanie płynnością i fundingiemprzez banki w Europie

� Globalny system finansowy uległ w ci ągu 20-lecia poprzedzaj ącego kryzys dramatycznemu skomplikowaniu ◦ powstały groźne, nierozpoznane koncentracje ryzyka◦ ryzyko było nieefektywnie wyceniane – zaniżony koszt ryzyka kredytowego◦ zarządzanie ryzykiem zawiodło na polu narzędzi (przekomplikowane modele) i na polu

zarządzania (brak realnego wpływu na decyzje biznesowe)

� Nowe modele biznesowe i organizacyjne instytucji fi nansowych◦ powstanie globalnych konglomeratów („Large Complex Financial Institutions”)◦ wzorzec działania banku inwestycyjnego („Originate to Distribute”)◦ ekspansja „Shadow banking” poza regulowanymi bilansami banków

� Nowe instrumenty finansowe– ABCP, SIV, CDS, CDO, CLO, ABS, RMBS, MTN…– niepłynne rynki, złożony profil ryzyka, wycena na bazie modeli

� Wzrost współzale żności mi ędzy rynkami i instytucjami finansowymi◦ ryzyko kredytowe i rynkowe nie zostało rozproszone, tylko zamazane◦ bilanse banków nie pokazywały prawdziwego stopnia zlewarowania systemu

� Systemy regulacji i nadzoru stymulowały niebezpiecz ne trendy◦ Bazylea 2 spotęgowała arbitraż regulacyjny ◦ Bazylea 2 zawiodła w najważniejszym punkcie: przełożenia ryzyka na kapitał

Podło że globalnego kryzysu finansowego

Źródło: Patrick Slovik, Systemically Important Banks and Capital Regulation Challenges, OECD Economics Department Working Papers No. 916, December 2011.

Skala arbitrażu regulacyjnego w zakresie wymogów kapitałowych Bazylei I i II – relacja RWA do Total Asssets spadła z 66% w 1991 do 35% w 2010 roku.

Źródło: Goldman Sachs, Europe: Banks, Still not a level playing field; regulatory differences driverelative returns, December 9, 2010.

Arbitraż regulacyjny w zakresie wymogów kapitałowych Bazylei III: różnice między bankami europejskimi i amerykańskimi.

� Zarządzanie ryzykiem płynno ści przed kryzysem – „zapomniane ryzyko”– długi okres wysokiej płynności rynków finansowych– zagrożenia kryzysowe tłumione w zarodku („Greenspan put”)

� Znaczący wzrost znaczenia fundingu na hurtowych rynkach fi nansowych– wzrost bazy depozytowej wolniejszy od dynamiki wzrostu aktywów banków– malejąca rola kredytów, rosnąca portfeli tradingowych w bilansach czołowych banków– niski koszt finansowania hurtowego

� Fala innowacji w zarz ądzaniu płynno ścią i bilansem– nowe rynkowe instrumenty dłużne, niezabezpieczone i zabezpieczone na aktywach (Repo, ABCP,

Covered bonds)– sekuratyzacja portfeli kredytowych– derywaty w zarządzaniu ryzykiem poza bilansem

� Postępująca centralizacja zarz ądzania kapitałem i płynno ścią w ramach globalnych grup bankowych

� Niewielkie zainteresowanie nadzorców problemem płyn ności– zarządzanie płynnością pominięte w regulacjach Bazylei 2– niezauważone koncentracje ryzyka w płaszczyźnie terminowej (krótkie pasywa – długie aktywa) i

walutowej (globalna „luka płynności dolarowej”)– zabezpieczone finansowanie pozornie redukowało „counterparty risk”

Zarządzanie płynno ścią i fundingiem przez banki przed kryzysem

Źródło: Oliver Wyman, The State of European Bank Funding, November 2011

Wielkość emisji obligacji przez banki europejskie w latach 1997-2009 –widać dramatyczny spadek emisji sekuratyzacyjnych po 2007 roku

� Kryzys płynno ści rozpocz ął się w sektorze „Shadow banks” w USA– Zapalnik kryzysu: pęknięcie bańki spekulacyjnej na rynku kredytu subprime w USA i związanych z

nim rynkach obligacji zabezpieczonych hipotecznie i derywatów kredytowych (RMBS, CDO)– Nastąpiła ucieczka inwestorów od ryzyka i kryzys płynności funduszy sekuratyzacyjnych;

niepłynność wymuszała na funduszach wyprzedaż aktywów, co powodowało spadek cen i pogłębiało paraliż ich źródeł finansowania

� Krach funduszy sekuratyzacyjnych uderzył rykoszetem w płynno ść banków– Rynki fundingowe banków zostały zablokowane w wyniku paraliżu sekuratyzacji oraz

gwałtownego wzrostu zapotrzebowania banków na własną płynność, w tym dla ratowania sponsorowanych przez nie wehikułów inwestycyjnych

– Spadek wycen skomplikowanych aktywów strukturyzowanych sparaliżował kluczowy rynek repopoprzez radykalne zwiększenie poziomu „haircuts”

Globalny kryzys płynno ści 2007-2009

� Kryzys rozprzestrzenił si ę błyskawicznie w skali globalnej– Liczne zagraniczne instytucje finansowe były inwestorami w obligacje zabezpieczone hipotecznie

lub związane z nimi derywaty, co powodowało ich straty– Banki spoza USA aktywne w skali międzynarodowej miały strukturalne zapotrzebowanie netto na

funding dolarowy i zostały uderzone przez zablokowanie rynków Yankee CD/CP/ABCP i rynków eurodolarowych

� Kryzys płynno ści został za żegnany dopiero po masowej interwencji banków centra lnych i rządów (gwarancje dla obligacji banków)

Globalny kryzys płynno ści 2007-2009

Kryzys bankowy w Europie 2007- 2009

� Unia Europejska i strefa euro zupełnie nieprzygotowa ne do kryzysu bankowego• brak rozwiązań i procedur UE dla zarządzania kryzysem bankowym (prace nad legislacją

kryzysową ciągle w toku; problem bail-in)• brak na szczeblu UE środków na rekapitalizację/wsparcie gwarancyjne banków• brak regulatora bankowego

� Zmasowana pomoc publiczna dla banków udzielana na p oziomie rz ądów i krajowych banków centralnych

• skala pomocy: 4,1 biliona €• rekapitalizacja (nacjonalizacja), gwarancje wartości aktywów• najważniejsze dla fundingu: gwarancje rządowe dla obligacji

� Aktywna rola Europejskiego Banku Centralnego w prze ciwdziałaniu skutkom kryzysu płynno ści

• Finansowanie średnioterminowe• Rozluźnione warunki zabezpieczenia• Wsparcie dla rynku Covered Bonds

� Istotny wpływ pakietów pomocowych na strategi ę banków otrzymuj ących pomoc• Ostre warunki poddane regułom pomocy publicznej – wymogi restrukturyzacji biznesowej i

finansowej, redukcji RWA

Kryzys bankowy w Europie 2007- 2009

� Obecna faza kryzysu rozpocz ęła się w październiku 2009• zapalnik kryzysu: krach fiskalny Grecji• mechanizm kryzysu: załamanie się zaufania inwestorów na rynku papierów skarbowych

(odkrycie ryzyka kredytowego rządów)• „zarażanie” kryzysem kolejnych krajów (Irlandia, Portugalia, Włochy (?))

� Unia Europejska zupełnie nieprzygotowana do kryzysu finansów publicznych• doktryna suwerenności fiskalnej krajów członkowskich (zakaz przyjmowania przez UE

i/lub kraje członkowskie zobowiązań innych krajów członkowskich)• brak rozwiązań proceduralnych i funduszy pomocowych na szczeblu UE• całkowita improwizacja przy kolejnych pakietach pomocowych• sprzeczne stanowiska Niemiec, Francji i ECB

� Specyfika kryzysu: bli źniczy kryzys rynku długu publicznego i sektora banko wego w strefie euro – oba kryzysy wzajemnie si ę przeplataj ą i wzmacniaj ą

• rządy w znacznie trudniejszej pozycji fiskalnej niż w latach 2008-09, praktycznie niezdolne do kolejnych operacji ratunkowych dla banków na wielką skalę

• banki zagrożone niewypłacalnością w wyniku strat na portfelach papierów skarbowych krajów peryferyjnych

• powiązana spirala pogarszającego się ratingu kredytowego rządów i banków• natychmiastowy efekt dla dostępności i kosztu fundingu dla banków

Kryzys finansowy w strefie euro 2009-20XX(?)

Źródło: Moody’s Analytics, Bank Risk Report, January 5, 2012

Kryzys na rynku konwencjonalnych obligacji banków w drugiej połowie 2011 roku

� Cztery obszary regulacji:• regulacja mikro-ostrożnościowa: konserwatywne bufory kapitału i płynności dla banków

(Bazylea III / CRD IV)• zarządzanie kryzysem - procedury restrukturyzacyjne banków („living wills”)• reformy strukturalne (Volcker Rule, Vickers Committee)• regulacja makro-ostrożnościowa: zapobieganie powstawaniu ryzyka systemowego

� Krytyka proponowanych rozwi ązań Bazylei III / CRD IV:• brak radykalnych zmian, jedynie „poprawka” do Bazylei II• rozwiązania bardzo skomplikowane (łatwe do manipulacji?)• ostre kontrowersje między regulatorami i branżą bankową w kwestii skutków

makroekonomicznych• widoczne rozbieżności w podejściu różnych nadzorców (np. BCBS – IMF) oraz krajów

(USA – Unia Europejska)

� Work in Progress: kluczowe regulacje dotyczące obszarów „Shadow banking” i LCFI (G-SIFI) ciągle w trakcie tworzenia i negocjacji

� Główne ryzyko : jeśli restrykcyjne regulacje wobec banków pogłębią asymetrię w stosunku do instytucji niebankowych, Bazylea III tylko nasili arbitraż regulacyjny

Post-kryzysowe regulacje nadzorcze

Regulacje post-kryzysowe w dziedzinie zarządzania płynno ścią

� Standardy zarz ądzania płynno ścią w Bazylei III: • standardy ciągle w fazie kształtowania – zwłaszcza w UE (projekt CRD IV w fazie prac

legislacyjnych w PE)• kontrowersje: skutki dla kosztu i podaży kredytu dla gospodarki• plus: długi okres obserwacji (zwłaszcza dla kontrowersyjnego NSFR)• minus: wskaźniki (łatwe do manipulacji)• minus: standardy czysto ilościowe, nastawione na status indywidualnego banku

� Liquidity Coverage Ratio (bufor płynno ściowy)• sfinansowanie bufora nie stworzy problemu ilościowego, ale wpłynie na strukturę rynków

pieniężnych (preferencja dla instrumentów > 30 dni)• problem składników bufora (papiery skarbowe, akcje, obligacje sekuratyzacyjne)• problem wykorzystania bufora

� Net Stable Funding Ratio• potencjalny istotny wpływ na model biznesowy banków• bardzo duża skala niezbędnego finansowania długoterminowego (według McKinsey’a: 2,7 biliona €)• ograniczenie skali transformacji terminowej w bilansach banków• transformacyjny wpływ na marże procentowe, ROE, perspektywy rozwoju sektora bankowego

poprzez podwyższony koszt fundingu

� Powrót napi ęć na rynkach pieni ężnych i obligacyjnych w 2011 roku• wznowienie niekonwencjonalnych operacji ECB (3-letnie finansowanie dla banków, kolejne

rozluźnienie wymogów co do zabezpieczeń, finansowanie $)

� Główne wyzwanie zarz ądzania fundingiem na nadchodz ące lata – sfinansowanie ogromnego zapotrzebowania na fundusze długoterminowe• refinansowanie taniego długu z okresu przed-kryzysowego (w tym długu gwarantowanego przez

rządy)• spłacenie długu wobec banków centralnych• spełnienie wymogów NSFR

� Innowacje w gospodarce płynno ścią i fundingiem• spadek obrotów, płynności i znacznenia rynków niezabezpieczonych• wzrost znaczenia instrumentów zabezpieczonych, zwłaszcza Covered Bonds (próby rozszerzenia

wachlarza aktywów stanowiących collateral)• rozszerzanie formuły rynku repo (Extendable repos)• Liquidity/Collateral Swaps: transfery aktywów między bankami i inwestorami niebankowymi

Zarządzanie płynno ścią i fundingiem przez banki w okresie post-kryzysowym

Źródło: Oliver Wyman, The State of European Bank Funding, November 2011

Wielkość zapotrzebowania banków europejskich na refinansowanie długów do roku 2020, z uwzględnieniem spłaty pomocy banków centralnych i spełnienia wymogów NSFR

Przewidywania

� Wiele znaków zapytania• łączny efekt makroekonomiczny Bazylei III i innych reform• jak istotny będzie efekt „deleveraging” (spadek aktywów/portfeli kredytowych)?• wielkość luki do sfinansowania na rynkach hurtowych (niepewne założenia co do dynamiki

porfela kredytowego i bazy depozytowej banków)

� Zmiany w obszarze gospodarki płynno ścią i fundingiem b ędą miały kluczowy wpływ na strategie biznesowe banków

• obecne prognozy wskazują na zniżkowy trend ROE światowego sektora bankowego na poziom jednocyfrowy przy koszcie kapitału szacowanym na 12% (McKinsey, Oliver Wyman)

• wzrost kosztu fundingu spowoduje repricing wielu segmentów rynkowych nie generujących depozytów netto (corporate lending) i/lub wycofywanie się banków z intensywnych kapitałowo i fundingowo linii biznesowych

� Czy nast ąpi kolejna faza dezintermediacji finansowej – przesun ięcie strumieni kredytowych poza sektor bankowy?

• wielu ekspertów przewiduje nasilenie dezintermediacji w sektorze korporacyjnym (ewolucja w kierunku DCM i kredytowych funduszy inwestycyjnych)

� Czy uporz ądkowana/uregulowana sekuratyzacja portfeli kredytowy ch stanie si ę ponownie istotnym elementem funkcjonowania systemu bankowego ?