Fakultet za medije i komunikacije

Univerzitet Singidunum

Zato je Bollywood postao globalan?Ispitni rad

Predmet: Globalizacija i Komunikacija

Studentkinja: Nataa Jankovi

Broj indeksa: 409/14

Profesor: Predrag Markovi

Zoran irjakoviBeograd, januar 2015. godineFilm i anr

Zato je Bollywood postao globalan? moda treba potraiti odgovor u latinskoj poslovici Panem Et Circenses, nama poznat u sintagma Hleba i igara. Rimski pesnik Juvenal je poetkom 2. veka ovim reima u svojim satirinim tekstovima komentarisao apatiju graana Rima, koji su zahvaljujui podeli besplatnog hleba i sve veim interesovanjem za gladijatorske igre i druge javne spekatkle u organizaciji drave, izgubili svaki interes za politiku i brigu o javnim pitanjima, prepustivi sve vladarima i njihovoj frivolnosti. Maksima je potekla iz njegovih pesama i danas se esto koristi i za kritiku masovnih medija koji sve manje slue javnosti, a sve vie se vode za profitom kroz tzv. infotainment, odnosno insistiranje na trivijalnim i banalnim temama, sportska takmienja, ivot slavnih linosti i realityTV, na utrb ozbiljnih drutvenih, ekonomskih i politikih problema drutva.ovek je oduvek strastveno i posveeno nastojao da zaviri u tuu avliju, po mogunosti tajno. Svojevrsni voajerizam se transponovao na sasvim legitimno uivanje u fikciji, posebno u novelama romantinog ili krimi sadraja. Jedna od blagodeti Prosvetiteljstva, pokreta koji se polako utemeljivao u 17. veku, a svoj filozofsko umetniki izraz uobliio poetkom 18. veka, je opismenjavanje i neprivilegovanijih slojeva stanovnitva. Ubrzana dinamika opismenjavanja evropske populacije, stvorila je novu publiku, konzumente javnog kulturnog sadraja, kako u knjievnosti, tako i u pozoritu. Novostvorene apetite zadovoljila je pojava anra melodrame koji je objedinio dramu i muziku (grki melos - muzika, drn izvoditi). Ovaj salonski anr esto se koristi kao peorativna odrednica, no od svog nastanka nikada nije gubio na publici. Poetkom 19. veka, otkrivena je fotografija, koja je omoguila doslovno prenoenje scene na papir, lim, staklo. Krajem pomenutog stolea, braa Lumiere, patentirali su kinematograf koji je omoguio prikazivanje pokretnih slika, koje danas hipnotiu i svojim adiktivnim dejstvom neprekidno grade svoju publiku. Svakako, svega ovoga ne bi bilo da se nije dogodila krajem 18. veka i Industrijska revolucija koja je omoguila vrtoglav uspon nauke i donela nebrojene inovacije, omoguivi srednjoj graanskoj klasi slobodno vreme koje je trebalo ispuniti izvesnim kulturnim sadrajem. Pokretne slike uigrane sa emotvnom i adiktivnom fabulom, pretrpanom drutvenim klieima, kreirale su izrazito komercijalni proizvod, film melodramatinog anra. Bez ikakve nacionalne, drutvene, starosne i polne diskriminacije, ovaj proizvod i dan danas jedna je od okosnica filmske industrije. Zbog svog sadraja, melodrama komunicira sa publikom na emotivnom nivou, ne insistirajui na visokim umetnikim vrednostima, niti ikakvim inovacijama unutar anra.Velika indijska opsesija

U toku prvih desetak godina od izuma pokretnih slika, film se gradacijski etablira od noviteta do industrije. Prvi filmski studiji su izgradjeni jo 1890-tih u Evropi i Americi i jasno demonstriraju svest o potencijalima sveeg otkria. Ubrzo je ova nova umetnost zahvatila itav svet i kamere su beleile popularne narative stvarajui i znaajnu dokumentarno - istorijsku grau.Ne zaostajui previe za Evropom i Amerikom Indija je snimila svoj prvi dugometrani nemi film Raja Harishchandra ve 1913. godine. Usledile su godine razvoja i procvata filmske industrije, Teko podnosei Industrijsku revoluciju, optereena nametima kolonijalnih sila, 18. i 19. vek su bili posebno naporni u Indijskoj istoriji. Dugi priodi gladi, bolesti, ratovi izmeu kolonijalnih sila sa pretenzijama, ratovi meu indijskim vladarima odneli su danak. Zemlja je prola kroz period potpune kulturne i intelektualne devastacije. Nezavisnost od kolonijalista postignuta 1947. godine implicirala je preporod zemlji ekspolatisanoj vekovima. Zlatnim dobom Hindi kinematografije istoriari smatraju period s kraja 40-tih do 60-tih godina 20. veka. Ovaj period obeleio je socijalni film, ivot radnike klase u urbanom okruenju. Prvi indijski film je nominovan za Oskara 1957. godine. Upravo indijski film obeleava prvih dvadeset godina Kanskog festivala, odnosei esto prve nagrade.

Filmska industrija je brzo postala poznata kao velika indijska opsesija. Posle nezavisnosti i Drugog svetskog rata indijska kinematografija je bila nairoko priznata i hvaljena. Osnivanjem Filmskog i televizijskog instituta Indije, Nacionalnih filmskih nagrada i Indijskog internacionalnog filmskog festivala lansiran je azijski ekvivalent amerikom Hollywoodu. Centar indijske filmske industrije se pozicionirao u Bombaju (dananji Mumbai) i kako je geografski bio odreen poneo je ime Bollywood. Danas, Indija ima vie filmskih centara i vie znaajnih filmskih produkcija koje proizvode filmove na rgionalnim jezicima. Pomalo satirinog naziva celokupna produkcja nikako ne sugerie da je re o nekakvoj bledoj imitaciji amerikog filmskog klastera u Los Anelesu. Sa izrazitim globalnim efektom na film, muziku, ples, Bollywood je razvio sopstveni stabilan brand i formirao se u snanu komercijalnu indsutriju. Prema podacima DI International Business Development (DIBD), konsultantske jedinice Konfederacije Danske industrije, Bollywood je zabeleio zaradu tokom 2011. godine od 3 milijardi dolara. Re je o cifri koja po godini raste za 10 %. Do 2016. godine oekivana je zarada od 4.5 milijarde dolara. Kako je re o zaradi zasnovanoj na preko 60% izvoza proizvoda, jasno je da se radi o globalnom uinku.

Masala mix Bollywood je danas jedna od vodeih filmskih industrija u ijim ostvarenjima uivaju milioni gledalaca irom sveta. Oboavaoci, kao hodoae, pohode bioskope kako bi prisustvivali jo jednom melodramatinom narativu, specifinog dekora, vizuelnog i audio ugoaja i precizno determinisan formule.

iroko definisasn kao melodramatian mjuzikl tipian bollywoodski film karakteriu izrazito emotivne scene i prenglana gluma. Narativ okupira panju publike u proseku 3 sata, a isprescan je muzikim numerama, kao pauzom, koje neretko sadre fantastine elemente, posebno u odnosu na kostim i lokaciju. Ove numere su esto refleksija unutranjih oseanja protagonista. Rezultat ovakvog pristupa je nelinearna struktura kakvu sreemo u hollywoodskim filmovima, postavljena kao epizodna struktura prekinematografske tradicije, poput opereta.Peter Brooks u svojoj knjizi The Melodramatic Imagination predstavlja melodramu kao anr moralnih pregovora, kao odgovor na marginalizaciju religije u korist modernosti. Ovakav pristup anru melodrame u bollywoodskim filmovima je teko primeniti, tvrdi Kush Varija u svojoj knjizi Bollywood Gods, Glamour, And Gossip``. Indijski film je u kontinuiranoj integraciji sa religijom i religijskom praksom, bez obzira na ubrzane tehnoloke, ekonomske i drutvene promene. Religija i modernost kontemporarnog doba su predstavljeni kao saveznici ili kao pregovarai unutar fabule. U Indiji, religija nije marginalizovana u korist napretka, ona je u simbiozi sa tehnologijom i novim vidovima komunikacije, deca itaju stripove u kojima su boginje i bogovi heroji, mobilni telefoni zvone religioznu muziku, a u ponudi je ak i online molitva, dakle religija se prilagodila tehnolokoj konzumaciji savremenog dobaKush Varija govori i o narativu, kao tipskom i preciznom ablonu. Varija navodi ekspirijanski ablon, izgubljeno naeno, ablon Ljubavnog trougla, potom ablon Borba dobra i zla. Glavnim protagonistima podrka je, takoe, ablonska, komini karakteri, prijatelji, sredovean neobian par. Za dobar bolllywoodski film neophodan je perfektan Masala mix. Dobro osmiljena meavina karaktera, narativa, kominih i traginih elemenata, muzikih numera, romantinih sekvenci, scena borbe i naravno krunisano srenim krajem. Film poinje kao tragedija, potom je obogaen elementima akcije, drame, komedije, zaokruen mjuziklom i demonstracijom uda navodi dvoje ka srenom svretku. Zanimljivo komercijalni uspeh postiu upravo bollywoodski filmovi koji nude neto kontraverzniji zaplet, sugeriui da je publika spremna da prisustvuje narativima koji pomeraju kulturoloke granice, preispituju ustaljene drutvene i moralne vrednosti. Dakle, narativ varira od tradicionalnog ka radikalnom. Filmovi su najee na hindustani jeziku, i ako se urdu smatra najlirskijim. Engleske fraze, poput I Love You su este, a vezuju se za karaktere dijaspore, hriane, ali takoe i za obrazovaniji sloj stanovnitva. Bez obzira da li je upotreba engleskog prouzrokovana globalnim aspektom jezika, kako tvrdi Rachel Dwyer, profesorka Indijske kulture i filma SAOS Univerziteta u Londonu, ili je zaostavtvina kolonijalizma, esto jezik implicira klasu.

Socijalizam/kapitalizam odnosno beda/glamurOd prvog zvunog filma snimljenog u Indiji Alam Ara 1931. godine industrija gradi svoj internacionalni karakter. Naime, na samom poetku uvozu know-how, liberalizuje trite, uvozi filmove iz Hollywooda, ali i veoma predano radi na promociji indijskog filma na meunarodnom tritu, takoe, dozvoljava proboj inostranih televizijskih kanala. Filmska industrija se sve vie korporatizuje. Nekoliko filmskih produkcijskih kua i distributerskih kompanija izlaze na berzu i akcije su im dostupne za javnost.

Mnogi pozorita irom zemlje su pretvorena u multipleks bioskope, a pokrenuta je inicijativa da se izgradi vie digitalnih bioskopskih dvorana.

Tokom 1970-ih i 1980-ih, Hindi film postao je katalizator za nacionalnu misiju homogenizacije, gde su siromani, neprivilegovani slojevi drutva, bili glavna publika. U ovom periodu se ustalio i motiv ljutog mladia, koji iznova interpretira borbu za pravdu i ast u odnosu na bogatog biznismena, korumpiranog politiarara i td. Ovaj model junaka veoma brzo postaje jedna od ikona Bollywooda. Seksualnost ena je priznata i filmovi ove ere ne zaziru od teme kao to su predbrani odnos i neobavezan sex. enski akteri postaju zvezde. Od 1970. pa nadalje, Indijska kinematografija proizvodi niz multi-star filmova, crpei komercijalnu popularnost glumaca. Ideja je bila zaraditi od svakog oboavaoca zvezde. Kako je od osamdesetih godina, napredkom tehnologije, pojavom video rekordera, proboj filma bio olakan i u ruralnije krajeve Indije, ali i celokupne Azije, gde su se filmovi prikazivali samo jednom meseno, jaz izmeu Bollywoodskog filma i umetnikog indijskog filma se poveao, gde je umetniki film imao manii broj poklonika u obrazovanijem, bogatijem sloju gradskog stanovnitva. Svi su imali pristup bollywoodskom filmu, ukljuujui i seljaka, imigranta, dijasporu. U to vreme se pojavio i najvei neprijatelj ove uspene industrije, piraterija, nanosei i danas veliku tetu filmskoj industriji. Indija doivljava ozbiljnije fiskalne krize poetkom 90-tih. godine prolog veka kada se i obratila Svetskoj banci i Meunradnom monetarnom fodnu za pomo, pod ijim je pritiskom liberalizovala trite i stroge mere usmerene ka multinacionalnim kompanijama i privatnom sektoru su popustile.

Period 1990-tih su obeleile duboke promene u indijskoj kinematografiji. Pre svega, liberalizacija indijske ekonomije dovela je do otvaranja Indijske filmske industrije ka multinacionalnim korporacijama i stranim investicijama. Potom, pronalazak novih medijskih tehnologija, kao to su satelitske televizije i internet, omoguile su irenje kinematografije. I ako je petnaestak godina kratak vremenski periodu, efekat ovih promena u Indiji je bio dramatian. Veliki razlog za to je bio porast u informacionim tehnologijama - mobilni telefoni, satelitske televizije, internet, sve je postalo dostupno u Indiji zbog nove ekonomske politike. Konsekventna izloenost Indijaca informacijama izazvala je eksploziju izvan svih oekivanja i meteroski uspon srednje klase. Upravo ovo dovodi do nametanja novog narativa u Bollywoodu. Ukus i stil, tenje i ambicije srednje klase postaju dominantni. Bollywood je primoran da se prilagodi, od socijalne prie ka glamuru. U ovom periodu dolazi i do promene narativa. Socijalna drama fokusirana na stradanje siromanih i marginaliziranih polako biva istisnuta u korist slave bogatstva i harmonije. Bogatstvo se ne posmatra vie kao simbol represije naroda, ve kao blistavi model indijske uspene liberalizacije. Indijska filmska zvezda postaje doslovno potovana i slavljena, dobija status kulta. U junoj Indiji izgraeni su hramovi za pojedine glumce. Neretko ulaze u politiku. Simbolizuju supeh, mo, presti. Pojedini najpopularniji indijski ministari su upravo sa velikog ekrana i uli u politiku.

Zato je Bollywood postao globalan?Tokom 1990-ih indijska dijaspora se uspeno pozicionirala unutar globalnog kinematografskog terena, to svakako utie u irem kontekstu i na narativ bollywood filma. Televizija, satelit, internet impliciraju irenje publike ne samo na dijasporu. Bollywood je nemilosrdna industrija koja se prilagoava zahtevima i potrebama nove, globalne publike.Derivat Bollywoodskog filma su i televizijske serije, istog narativa, samo izmenjene formule koje komuniciraju sa novom publikom irom sveta, razvijajui im izvestan senzibilitet za ovu ekscentrinu estetiku.Primer za tako neto imamo i u sopstvenom dvoritu. Svakog radnog dana od 2008. godine tokom 52 nedelje godinje Mala nevesta ivi sa svojom publikom u Srbiji. Junakinja Anandi je mnogo lepa i nije joj lako, udali su je sa osam godina, razvod nije opcija. Po rezultatima istraivanja koje je sprovela agencija za merenje gledanosti u Srbiji AGB Nielsen bollywoodska serija Mala Nevesta je uvek u samom vrhu gledanosti.

Moe se izvesti zakljuak da je klju globalizacije u komunikaciji i apsolutnom razumevanju odreenog proizvoda nevezano za naciju i geografiju. Jednostavna pria o ljubavnicima koji nastoje da prevaziu razliite prepreke u ostvarenju svog jedinstva komunicira globalno, izgleda da je romansa proizvod kome je itav svet trite. Literatura

1. Rajesh K. Pillania, The Globalization of Indian Hindi Movie Industry, Management Development Institute, Indi,a Number 2 summer 20082. Brooks, P. Melodramatic Imagination, Yale University Press New Haven and London 19953. Mark Lorenzen and Florian Arun Taeube Breakout from Bollywood? Internationalization of Indian Film Industry, DRUID, Danish Research Unit for Industrial Dynamics Working Paper No. 07-06 4. Jones, G., Aror, A. N., Mishra, S., Effort, A. L. Can Bollywood Go Global?, Harvard Business School, 9-806-040 Rev: Jul y 9 , 2 0 0 85. Dwyer, R. Filming the Gods: Religion and Indian Cinema (Religion and Media), Routledge 20066. Varia, K., Bollywood, Gods, Glamour and Gossip, A Wallflower Press Book, Columbia University Press 20127. Pal, A. (2001). The Great Divide: India Confronts Globalization http://inthesetimes.com/article/1636/the_great_divide8. http://www.bbc.com/news/world-asia-india-179444659. http://www.bollywoodhungama.com/movies/features/type/view/id/6989

10. http://www.theguardian.com/film/filmblog/2012/oct/23/why-arent-bollywood-films-marketed-english11. http://blogs.wsj.com/indiarealtime/2010/06/07/india-journal-in-praise-of-bollywoods-global-appeal/12. http://www.ibtimes.com/bollywood-100-how-big-indias-mammoth-film-industry-123629913. http://tvnovele.motion-forum.net/t10751p420-gledanost-serija http://www.ibtimes.com/bollywood-100-how-big-indias-mammoth-film-industry-1236299

Brooks, P. Melodramatic Imagination, Yale University Press New Haven and London 1995

Varia, K., Bollywood, Gods, Glamour and Gossip, A Wallflower Press Book, Columbia University Press 2012

HYPERLINK "http://www.amazon.co.uk/Rachel-Dwyer/e/B001HMPMD0/ref=dp_byline_cont_book_1" Dwyer, R. Filming the Gods: Religion and Indian Cinema (Religion and Media), Routledge 2006

http://www.forbes.com/fdc/welcome_mjx.shtml

http://tvnovele.motion-forum.net/t10751p420-gledanost-serija