incelemelerii

l'. i

KONAK YEŞİLDERE VEZİRAGA HEYELAN BÖLGESİNDE HEYELAN ÖNLEMEVE DÜZENLEME ÇALIŞMALARI

P. Mehmet GÜLAYİnşaat Yüksek Mühendisi

İzbe1com A.ş. Proje Müdürü

HEYELAN SAHASI JEOLOJİSİ:

Heyelan sahasında iki ayrı birimgözlenmektedir. Bu birimler üstte volkanikaglomera ve alttaki Neojen tortuI birimleridir.

Aglomera Birimi:Heyelanlı sahanın tepe kısmıile daha yukan kesimlerinde görülen bu birimvolkanik kökenli andezit bloklarının, nispetenzayıf bir çimerıtolaşma- gösteren maddelerle,çimentolaşması somıcundaplıışmuştur. Andezitblokların boyu çakıl boyutundan başlamak üzere1-1,5 m.arasında değişen çaplarda tespitedilmiştir.

Neojen TortuI Birimleri: Heyelan bu tortuı.birimlerin .üst kısmı ile aglomera içerisindegelişmiştir. Birim litolojik olarak silttaşı. kiltaşı,kumtaşı ve çakıl taşı seviyelerinden oluşmaktadır.Kiltaşlan. birim içerisinde çeşitli ka1ın1ıklardaolup, tabaka kalınlıkları çok inceden 1-1,5 m.Kalınlığa kadar erişmektedir. Orta-iyi pekleşmeliolan bu birim tane destekli, yer yer aramaddedesteklidir. Çakıltaşı elemanlarının ise kireçtaşı,kuvarsit, çört ve kumtaşı çakıllarından .oluştuğugözlenmiştir.

HEYELANıN OLUŞUMU VE NEDENLERİ:

1- Heyelan-:-sahasındaki topağraıik eğiminfazlalığı (%20)

2-Üstteki aglomera kitlesinni ayrışmış, gevşekbir malzemeden oluşması,

3-Alttaki tortul birimlerin pişme zonundaki kiltabakalarının her zaman kaymaya meyilli bir yapısunmaları,

4-Üstteki aglomera birimirrin aşın ayrışmış veçatlaklı oluşu, yüzey ve yeraltı sularıriı, tabandaki

.: .. "

..,~.

kil yüzeyine kolayca iletmesi vb. sayılabilir.

Öncelikle şu belirtilmelidir ki, saha bu doğalnedenlerden .dolayı her zaman heyelanoluşturmaya meyilli bir sahadır.

Bu doğal etkenlerin yanında heyelansahasında suni (yapay) olarak oluşturulmuşheyelan oluşturucu ve hızlandırıcı sebeplerdetesbit edilmiştir. Bu sebepter ise;

1- Sahada zaman içerisiiide insan eliyleyapılmış inşaat ve kazı çalışmaları sonucu, topukve kayma alanından malzeme alınmasıyladuraylılık bozulmuş ve gravitenin yamaç aşağıartmasına neden olunmuştur .

2- Yüzey ve yer altı suları önceki tarihlerdeaglemera birimi çatlaklarından ve de sahadandüzenli bir şekilde boşalırken. yakın zamandaalanda gerçekleştirilençevre düzenlemelerineyönelik kazı çalışmaları neticesinde, sızıntı sularıdüzenli akışını kaybetmiş, yeraltına sızışırıartmasıyla birlikte kayma yüzeyi boyunca dahaetkili olmuş ve heyelanı hızlandırmıştır.

3- Heyelansahası topuğunda inşaa edilmişkarayolu boyunca taşıt trafiğinin oluşturduğutitreşimler neticesinde zemin durayhlığızayıflatılmıştır.

4- Heyelanlı sahanın yapılaşmayla çıplakhale getirilmesi, erozyonu önleyici düzenlemeçalışmalarının oluşturulamaması v.b, sebeplersayılabilir.

YAPILAN İNŞAAT VE DÜZENLEMEÇALIŞMALARI:

Tarihi Vezirağa köprüsü'nün bulunduğuYeşildere yolu ile, kuzeyindeki Kadifekale sırtları

12 ıuo İzmir Şubesi Nis4Pı-2005 Yıl: 20 Sayı: 122

arasında kalan saha içerisinde güncel ve halenaktivitesi devam eden heyelanlı sahanınduraylılığının sağlanması ıçın, tzsu GencIMüdürlüğü tarafından yapılan çalışmalartamamlanmıştır. Heyelan alanı yaklaşık olarak300 dönümlük bir sahayı içerisine almaktadır.Heyelanı önleyici çalışmanın kapsanunda;heyelan bölgesinin yüzcysel yağmur suyunu ve .yer altı suyunu toplayan; 10 m üst genişliği ve 4ID derinliği olan 160 m uzunluğunda trapez kesittidoğal yağmur suyu hendeği açılmıştır. Hendektetoplanacak suyu, Melez Çayına taşımak amacıyla146 m uzunluğunda, tabanında 500mm lik betondrenaj borusunun bulunduğu kapalı drenajsistemi imalatı yapılmıştır. Heyelenın anatetikleyicisi olan yüzeysel yağınur suyu ve yer altısuyunun bölgeden uzaklaştınlmasını sağlayacakolan, üstte. anlatılan- - imalatlara ek olarak,heyelanın deformasyon ve ortdülasyon etkisindenen çok zarar gören k.agir duvarlan-sökülerekyerine SOm uzunluğunda çift foraj kazıklıbetonarmeduvar ve 60 m uzunluğunda betonağırlık duvarı yapılmış, devrilme aşamasındakikagir duvarlar sökülerek 80 m uzunluğunda yenikagir duvar imalatı yapılmıştır. Betonarme duvar,boyları 8.50m-l0.50 m olan 86 adet 600 mm çaplıfaraj kazığın üzerine oturtu1muştur.Heyelanıönleme çalışmasının ikinci aşaması olan yeniduvar imalatları ile, Yeşildere yolu heyelana karşıkoruma altına alınmıştır.

Resim 1. Heyelan bölgesinin hava fotoğrafı. Noktalıçizgiyle(l) gösterilen, yüzeysel yağmur suyunu toplayacak

olan kafa hendeğidir. Düz çizgiyle (2) gösterilen MelezÇayina bağlantıyı sağlayan 500 mm çaplı drenaj sistemidir.Kesikçizgiyle (3) gösterilen ·imalatlar ise; Betonarme perde+

Ağırlık perdesi + Kagir duvar imalat güzergahlarıdır.

İMO İzmir Şubesi Nisan-2fJfJ5 Yıl: 20 Sayı: 122

incelemeler , ,. i

Resim 2. Deformasyon ve Ondillasyon sonucunda kagirduvarlar yıkılacak konurndalar

Resim 3.Yıkılma tehlikesine karşı, kagir duvarlar söküldil

Resim 4. Yüzeysel yağmur suyu ve yer altı suyunu heyelanbölgesinden uzaklaştırmak amacıyla derin kafa hendeği

kazısı yapılı yOL

13 .

incelemeler

Resim 5. Melez Çayırtabağlantıyı sağlayacak olan kapalıdrenaj kanalı sisteminin kazısı yapılıyor.

Resim 6. Kafa hendeği içindeki drenaj borusu.filtremalzemesi ve bobçalama da kullarulan jeogrid malzeme

görülüyor.

Resim 7. Kafa hendeğinin, kategorik taş ile kaplanarak dereya tağı haline getirilmesi.

•, i

Resim B.Taşıyıcı betonanne duvarın oturacağı forc kazıklargörülüyor.

Resim 9. Betonanne duvar (siyah ok-üst ok) ve ağırlıkduvarı (kırmızı ok-alt ok) görülüyor.

Resim 10. Betonarme perdenin devamında yenilenen kagirduvarlar görülüyor.

14 LMa İzmir Şubesi Nisan-2005 Yıl: 20 Sayı: 122

incelemeleri

!. ıı: ı

tMO İzmir Ş b .u esı Nİsan-2005 Yıl·. 20 Sayı: 122 15

-,-.---" .. ---:-~."... "-

incelemeler

--- --"- ---- i

••••••••...J•••••••LL

~a.•••••••.....J«

~Z~~--

iiiii

••••••••NW>

16 lMo İzmir §ubesi Nis«ff"2005 Yıl: 20 Sayı: 122

incelemeler

KONAK KADİFEKALE BALLIKUYU HEYELANBÖLGESİNDE HEYELAN ÖNLEME VE DÜZENLEME ÇALIŞMALARI

P. Mehmet GÜLAYİnşaat Yüksek Mühendisi

İzbelCom AŞ. Proje Müdürü

BÖLGENİN JEOLoJİsİ:

İzmir Kadifekale'nin körfeze bakan batıyarnaçında bulunan Ballıkuyu Heyelan Alanı,Volkanik And~sit blokları ve tüf1erinoluşturduğubir bölgedir. Ustte gözlenen Andesit bloklarınınaltında kil, kiltaşı ve kumtaşıgibi suyu alıncaşişerek kayma yüzeyleri oluşturan katmanlarbulunmaktadır. Tarihi Kadifekale Andesit tepesiyüzyıllardır, İzmirryerleşim alarunın içme vekullanma suyunu sağlamıştır, Kadifekal~denAgoraya inen su gaıerilerive Melez çayıtarafındaki sayısız su kemerleri ve sarnıçlar bubölgenin uygarlıklar tarafından su deposu olarakkullanıldığını göstermektedir.

HEYELANIN OLUŞUMU VE NEDENLERİ: .

Bölgenin, yer altı suyu açısından zenginliği,yüzeysel yağmur sularının drenajımnyapılamarnası, hatalı kentleşme, alt yapının çokeski olması gibi sebeplerden ötürü Ballıkuyu eskipazaryeri, Hacı Ali Efendi caddesi ve altındakiTopaltı İlköğretim Okulunun bulunduğu bölgede.kaymalar, oturmalar meydana gelmiştir.Ballıkuyu pazaryerinin doğusundaki RakırnErkutIu caddesi ile batısındaki Hacı Ali Efendicaddesi arasındaki alanda kayma ve sonucundaoturmalar gözlenmiş, Hacı Ali Efendi caddesi ilealtındili -top~tı İlköğretim okulu arasındakitopuktada şişme gözlenmiştir. Bölgedeki Pazaryeri kapatılmış ve topuk etrafındaki evlerboşaltılmıştır.

YAPILAN İNŞAAT VE DÜZENLEMEÇALIŞMALARI:

İzmir Büyükşehir Belediyesi tzsu GenelMüdürlüğü tarafından, Ballıkuyu Pazaryerindeki

kayma sonucu oturma ile oluşan şev PüskürtmeBeton ile kaplanarak. şevin duraylılığısağlanmıştır. Heyelan alanının etrafında bulunaniçme suyu ve pis su kanalları HDPE borular ileyenilenerek içme suyunun ve atık suyun zerniniçine girmesinin önüne geçilmiştir. Bu çalışmayaek olarak Rakım ErkutIu caddesi üzerinde 20mderinliğinde 81 adet jet-grout kolonu yapılarakyeraltı geçirimsiz perdesi oluşturulmuş, yer altısuyunun heyelan --alanına doğru akmasıengellenmiştir.Bu çalışmalaraek olarak; Jet-Groutuygulaması yapılan Rakım Erkutlu caddesininheyelan bölgesine bakan taraftaki kaldırımlar vebordürler yeniden düzenlenerek yoldan gelecekyağmur suyunun heyelan bölgesine girmesiörı1enmiş ve Hao Ali efendi caddesinde 140 muzunluğunda açık yağmur suyu kanalı yapılarak .yağmur suyunun Topaltı İlköğretim okulununüstündeki topuğun tetiklenmesinin önünegeçilmiştir.

Resim 1. BalhkuyuPazaryeri; noktalı (1) çizgilerPüskürtmeBeton bölgesini, düz (2) çızgi jet-grout güzergahım (Rakım

Erkutlu cad.), kesik çizgi (3) yağmur suyu kanalını (Hacı AliEfendi Cad.), ok pazaryerini gösteriyor.

tMO ızmir Şubesi Nisan-2Q05 Yıl, 20 Sayı: 122

~:.:

(~.:-

r:if~!~.,;~_!I,~~·i

~';I~~"':"'-::~·:~;-S.~~\l.ı:::---:':;"~,;::..(t~_-:-::~:::::;;;;-.:,:-~~.~~!~~.-;2~T·,~_:"~,~--=:'-;:'.~,',":';-::0'{'-::;-;::-~;~":-";~~~~.:~,'''';-;'::',,".:' ~:~~'::::':.~---~;:.--: ··0 ·~:.c~"' ..~'.~~'.:",.;",:.~-..~: ... __ ~

incelemeler

Resim 2. Siyah ok Topaltı İlköğretim Okulunugöstermektedir.

Resim 3. Püskürtme Beton çalışması,

Resim 4. Heyelan bölgesi etrafındaki tüm içme suyu ve atıksu kanallannın yenilenmesi çalışması

i! i

i

Resim 5. Rakım Erkutlu caddesinde yapılan Jet-Groutçalışması,

Resim 6. Hacı Ali efendi caddesindeki açık yağmur' suyukanalı görülmektedir.

DUYURUDeğerli" Üyelerimiz,İnşaat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu, 1 Mayıs 2005

tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, "Oda Üye Belgesi"almak üzere başvuruda bulunan kişinin, üyenin kendisiolmaması halinde,

1. Üyenin firma ile bağırun belgelenmesi amacıyla, firmadaçalıştığına dair, son aya ait SSK onaylı Aylık Prim veHizmet Belgesi,

2. Belgeyi teslim alacak kişinin yetkili olduğuna daıY üyetarafından irnzalannuş dilekçe ve ekinde üyenin noteronaylı imza beyanırun Iatenilmesi,

3, Gerektiğinde, üyenin kayıtlanmızda yer alantelefonnumarasından ayrıca sözel teyit istenilmesikararını almıştır. '

BilgilerinizesunarlZ. •

18 ıMO İzmir Şubesi Nisan-1005 Yıl, 20 Sayı, 122

incelemeler

. 2005 Yıl, 20 Sayı: 122İMO İzmir Şu"esi Nısan-

incelemeler

DONATıLI ZEMİN UYGULAMALARI KAPSAMıNDA DONATıLIİSTİNAT DUVARLARıNıN TANITIMI VE SAGLADIGI

AVANTAJLAR ÜZERİNE BİR İNCELEME

Doç. Dr. H. RecepYILMAZ Amş.Gôr. TuğbaE5KİşAR Araş.Côr. Pelin AKLIKEge Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

1. GİRİş

Donatılı zemin kavramı, yeni olmayıp gerçekteana prensipleri itibarı ilebitki ve ağaç kökleri ilemuhtelif hayvan ve kuşların doğada uygulamak taoldukları bir yöntem olarak tanıtılabilir. çamur veyakar içinde hareket imkanı bulamayan bir aracı,tedarik edilen ağaç dallarının anılan ortamlardadonatı olarak kullanılması ile harekete geçirebilmekancak bu yöntemle miimktin olmaktadır. Donatılı .zemin duvarların ilkuygulamalarından üçü Şekil 1(a), (b), (cYde şematik olarak verilmekted1f.-Şekil 1(aı'da 1900'lü yıllarda Londra'da Thames Nehrindeuzunluğu 1.5 km kadar, yüksekliği 2 m olan ve 9 muzunluğundaki meşe kökenli ahşap kirişlerleyapılmış bir uygulama görülmektedir. Şekil 1 (b)'deBrest'te (1930) Fransız uzmanların yaptığı birmerdiven duvarda ankraj elemanlar ve seçme taşdolgu kullanılmıştır. ön yüz elemanları betonanneveya prefabrik olup 1.5m*0.8mebatlarmdadır. Şekil1 (c)'de ise İngiltere'de uygulanan bir yöntemgörülmektedir. Donatıların düşey hareketininengellenmediği ve bu nedenle oturmaların birproblem .oluşturmayacağı önyüz elemanlarınınoluşturulma tarzından izlenmektedir o'ones, 1988).

. /t!ml'ı~l Vımııı~

,,,,~--. _r_[ "~. ~_.

ŞekilL. (soldan sağa) (a) Londra' da Thames Nehrikenanndaki ahşap donatılı zemin uygulaması; (b) Fransa' dayapılan ankrajlı özel duvar uygulaması; (c) York metoduna

ait kayabilir ön yüz uygulaması (Jones, 1988)

Donatılı zeminin Türkçe' de kullanılan diğer ismi"Toprakarmc' olup, yöntem Fransız Mühendis H.

20

Vidal tarafından 1960'larda bulunmuş ve o gündenbugüne zemin içine yerleştirilen çok çeşitli donatılaryardımı ile zemine özünde sahip olmadığı bir çekmekuvveti (gerilmesi) taşıyabilme imkanını sağlamıştır.Sistem öncelikle dayanına yapılarında Fransa, ABD,Japonya ve İngiltere'de uygularuruştır. Dünyada isehalen 60 kadar ülkede çok sayıda uygulamaörneğinin 10 milyon metrekareyi aşan imalat tutarıile uygulandığı tahmin-edilmektedir. Ardındanköprü kenar ayaklan,deniz ve-nehir duvarları,kömür depolama eğimli duvarları. dolgu takviyelerive yumuşak zeminlere oturan yapılarda uygulanagelmiştir (lones, 1988). Aynca, barajlarda, endüstriyapılarında, dolgu ve yarmalarda istinat perdesiolarak, hava alanlarında, temel takviyesi için,şevlerde stahiliteyi sağlamilk üzere kullanıldığı gibitemel altı zayıf zeminlerinin donatılandırılaraktakviye edilmesi, bu yolla taşıma gücününarttırılması ve oturmalann azaltılması da mümkünolmaktadır. Bu uygulamalarda klasik betonarmeduvarların dayanamayacağı nitelikteki toplam vefarklı oturmaların tolere edilebildiği görülmüştür.Bu başarının sonucu olarak donatılı zemin sistemisismik problemleri olan ülkelerde de standart biryöntem olarak hızla kabul edilmiştir. Depreme karşıgösterdiği esnek sisınik tepki bu tür uygulamalarıntercihine neden olmaktadır (Eskişar, Yılmaz veAklık, 2005).

Donatılı zemin tekniğinin diğer bir avantajıolağan sistemlerle yapımı mümkün olamayan çokyüksek duvarların yapımında büyük : başarısağlamasıdır.· TAG otoyolunda yaklaşık 30 myüksekliğindeki donatılı zemin istinat duvarıbaşarıyla uygulanmıştır. 40 m yüksekliğindekiduvarların yapımında da bu yöntemin kullanıldığıancak bu yüksek duvarlarda estetik nedenlerleduvarın tek parça yapılması yerine kademeli olmasıtercih edilmektedir. İzmir - Çeşme otoyolundaBayındır A.Ş tarafından toplam yüzölçümü .17000

LMa İzmir Şubesi Nisl1n-2005 Yıl: 20 Sayı: 122

m2'yi aşan 9 adet duvar yapılmıştır. Aşağıda Şekil2' de uygulamalar ve donatılar ile yöntem kısacagösterilmiş tir.

IIIT'

.~,:.,T i<-ı"eııı--oi

!-oi~

Şekil 2. (soldan sağa) Beton ön yüz elernarılı donatılı zeminduvar, iki farklı ön yüz elemanı ve ikifarklı şerit donatı

(Hausmann, 1990)

2. DONATILI ZEMİNİN TANIMI, PRENSİBİVEMEKANİcİ

Sıkıştırılmış zemin, yatay muhtelif-donatılar vemuhtelif düşey önyüz elemanlarından oluşankompozit sisteme Donatılı Zemin denmektedir.Oluşumunda gerekli üç esas vardır (Yılmaz veEskişarı 2003):

• Zemin veya dolgu matriksi

• Donatı veya ankraj sistemi

• Gerekli ise önyüz elemanı

Bu üç temel öğe aşağıdaki bölümlerde ayrıntılarıile açıklanacak olup sistemin esası basit bir yöntemedayanmaktadır. Dolgu zeminle donatınınsıkıştırılarak birlikte kullanılması. bu iki malzemearasında temas noktalarında sürtünme yaİatılliıktaolup böylece iki malzeme arasında kalıcı bir bileşimoluşturulmakta ve bu şekilde tek ve kompozit birinşaat malzemesi yaratılmaktadır. Donatılarınaktarılan yana1 gerilmeleri taşımalan nedeniyle.yanal deformasyonlar önemli ölçüde engellenmektehatta sıfırlanmaktadır. (Zemin + donatı) sistemiylesisteme zahiri bir kohezyon kazandırılmakta vezeminin yalnız başına kullanımı durumuna nazarançok daha büyük bir kayma mukavemetikazanmasına neden olunmaktadır. Yukarıdabahsedilmiş olan donatılı zemin kavramı ile nasılçalıştığı ve genel uygulama tarzını gösteren şekilleraşağıda sıra ile (Şekil 3) verilmektedir.

incelemeler

0,"K •• v (Sukıın.tto)

Oh =K,", (AI:tiI)

Doııatdar

Donalıh "'mm durıınıu (YaruıldolDıııuıs}'<lu yoktur.)

Donalı.sn: zemin durıuaıı

göçrne durumunda. gerilme dairesi

donatılı zemin'\~-- durumunda

gerilme dairesi

Şekil 3.· (soldan sağ'!Jj)onatılı zemin kavramının yana!deformasyonlarla açıklanması ve donatılı zemin elemanınMohr dairesinde gösterimi Gonesi198B)

3. SiSTEMİN ANA BİLEŞENLERİNİNAÇıKLANMASı

Kullanılan donatılar kapsamında galvanize çelik,alüminyum alışırnı, bakır, paslanmaz çelik,geotekstil, geogrid veya geonet donatılar. muhtelifahşap çubuklar ve muhtelif ankraj donatıları ilegeosentetik kökenli şerit (strip) donatılar sayılabilir.Bu donatılar genellikle 3-5 mm kalınlığında, 5-100mm genişliğinde olabilmektedir. Şerit donatılarpanellerin arkalanndaki bağlantı uçlarınavidalanmak sııretiyle bağlanmaktadır. Şeritlerinüzerindeki dolgu genelde üniform ve seçilmişmalzeme ile yapılmaktadır. Uygulanan dolgular saltkolıezyonsuz dolgu veya kohezyonlu ve sürtünmelidolgu olabilmektedir. Ancak, donatılı zeminprojelerinin hazırlanmasında aşağıda belirtilenbilgilere (kohezyonsuz zemin dıırumunda) ihtiyaçvardır: Birim hacim ağırlık, derecelenme(fablo 1),üniformluk katsayısı, pH değeri, klorür iyonumuhtevası, toplam 503 içeriği, rezistivite ile redoxpotansiyeli, efektif gerilme şartlarında içselsürtünme açısı ve dolgu ile donatı arasındakisürtünme katsayısı. İkinci tür dolgu durumunda isebu sayılanlara likit limit, plastisite indisi;konsolidasyon parametreleri, efektif gerilmeşartlarındaki kohezyon değeri, donatı elemanları ile

~;~~~~;f":'! lMO İzmir Şubesi Nisan-200S Yıl: 20 Sayı: 122~.~,~.

~_-.·.~.i.f.6...~.."...~. ...~._._".'.".<..'.'.'._' •. : , ..•• " .•...... 'c".' •.•..•.:•• :-;=:.~'.-'.=-.''.•:7.-_'_._' '.:::;:-.':f.'.'. ~.-''''-#.'._ -;:"-;;".;'~.' ••.._.. c.'.·.~~..••c.-.' ••.••.•..•••:_..•• _:~_.r...•~,..' '"_" .....'.' ._-~<_'.~-'.~.•_.•.... -,. ' _.,. ." '_ '_ '-;-~:._~-;:-=-:~:?:"';"~~,..F-"~,,~-:-"": ..~~;:'-::;-;""'"~_-::'::~~c-:=;ır.:;~-::-=~-;-~ --...,.';;..~...,..,........:-:---_,-"-

·21

incelemeler

dolgu arasındaki adhezyon' katsayısı ilaveedilmelidir.

Kohezyonsuz dolgu KohezyonluElekboyutu Sürtünmeli ~olgu("loGeçen)

(°/0 Geçen)125 100 100

90 85-100 85-IDO

10 ,25-100 25-100

600 um 10-65 11-100

63 ı-ım 0-10 11-100

2ı-ım 0-10 0-10

i. :

1'ablo ı. Kohezyonsuz ve kohezyonlu - sürtünmeli dolgudatalep edilen derecelenme aralıkları (Iones, 1988)

.Uygulamada genellikle farklı ülkelerde farklıdeğerler tercih edilmekte olup kohezyonsuz dolgudaiçsel sürtünme açısının en az 25°, sürtünmeli.kohezyonlu dolguda ise en az 20° olmasıistenmektedir. Kohezyonlu sürtünmeli dolguda 52

.um'dan küçük malzeme üzerinde yapılan derieybulguları için LL S, %4,ş,--PI ::;, %20_Dlmalıdrr.Literatürde konu ileilgili daha geniş bilgi mevcutolup burada ayrıntılara girilmemiştir (jones, 1988;Hausmann, 1990;Koemer, 1999).

4. DONATILI ZEMİN DUVARUYGULAMALARI iLE SAGLANANAVANTAJLAR

Donatılı zemin uygulamalarının kullanımıgiderek artmaktaolup bunun nedenleri arasında,

• Donatılı zemin uygulamasının çok çeşitli'işlerde kullanılabilmesi,

• Maliyetinin ucuzluğu (% 20 -50 arasındatasarruf sağlar) (Şekil 4)

• Yapımının kolaylığı ve sürenin kısalığı

it Zemin oturmalarına uyum sağlayabilmesihususları belirtilmektedir.

Sağladığı avantajlar kapsamında şu hususlarınaçıklanması uygun olur: .

Ekonomi: Tipik uygulamalarda betonarme istinatduvarlarına kıyasla ekonomi sağlaması; arka dolguolarak muhtelif malzemelerin kullanımının mümkünolması,

Hız: Günde 75 m2'ye varan ve sadece geri dolguhızıyla sınırlı inşaat süratiıisıinat duvarı inşasınındolgu işlemlerine paralele olarak ilerlemesi, istinat

~-'.

i···.!..?','.....

, i

duvarı yapısının inşası için aynca bir sürekaybedilmemesi,

ŞekilB. Donatılı zemin duvarm avantajının açıklanması(MSE: Donatılı Zemin Duvar) (Mirafi, 2004)

Teknik: Gerekli drenaj sisteminin duvarıninşasına paralel olarak oluşturulması; beton'kalitesinin fabrika şartlarında elde edilmesindendolayı yüksek olması; esnek istinat yapısı özelliği iledeprerne karşı iyi daLarum göstermesi; zemingerilmelerinin homojen bir yayılım sağlaması;sistemin kendini ispatlamış ve dünyaca kabuledilmiş olması,

Estetik: Duvarın bitmiş ayna görünüşünün kaliteve estetik açılardan çok daha üstün özellikte olmasıve'

Arazi kazanma: Dik veya dike yakınuygulamaların yapılabilmesi nedeniyle yer kazanımısağlamasıdır (ŞekilS).

LIı::·~~'·:::::·:l·,·..··.'..·c:

ŞekilS. Donatılı zemin uygulamalan ile kritikdurumlarda yer kazanılmasına ait örnekler

. Burada temel prensip .uygulanan donatılarınpotansiyel kayma yüzeyini kesmesidir. Şevstabilitesi analizleri donatılı duruma göre yenidenyapılırken donatıların konumları ve çekme kuvvetiproje değerleri dikkate alınır.

22 tMO İzmir Şubesi Nisaıı-2005 Yıl, 20 Sayı: 122

·~.

J~~..~..

Aşağıda, Şekil6'da konu ile ilgili önemli ve farklıuygulamalar verilmektedir;

Şekil 6. Donatılı zemin uygu lamalarına ait çeşitli örnekler

5. DONATILI ZEMİN DUVARLARıNPROJELENDİRİLMESİ KAPSAMıNDAYAPiCAN STABİLİTE ANALİZLERİ

DıŞSAL STABİLİ'TE

Donatılı zemin bir istinat duvarı nispeten esnekbir yapı gibi davrandığı halde dış stabilitesi bilinenbasit statik prensipleri ile tahkik edilerek

a, Kayma tahkiki

b. Devrilme tahkiki

c. Taban basınçları tahkiki

d. Derin kayma tahkiki

İMa İzmit Şubesi Nisan-200S Yıl: 20 Sayı: 122

e. Oturma tahkiki

incelemeler ! i

incelemelerinin tümünün gerekiyorsa yapılmasızorunludur.

Bu çalışma kapsammda ayrmtılı birprojelendirme yapılmayacak olup kısaca ilke veyöntemlerden bahsedilecektir. Konu ile ilgili ayrıntılıhesaplara geotekİıik literatürde kolaylıkla Uıaşılabilir(Hausmann, 1990; Yılmaz ve Eskişar, 2003). Şekil7'de dışsal stabilite kapsamındaki şekillergösterilmektedir .

Şekil 7. Dışsal stabilite kapsamında yapılan tahkikler: (soldansağa) kayma, devrilme, taşıma gUcü, derin kayma

(Hausmaruı, 1990)

İÇSEL STABİLİTE

Bu kapsamda kullanılan donalı elemanlarmmtaşımak zorunda kaldıkları çekme gerilmelerialtında kopmaları ve içinde yer aldığı zemindensıyrılması (pUıı-out)tahkikleri yapılır. Bu tahkiklerleen optimal biçimde donatılarm sayısı boyutları vedolgu zemin içinde yerleştirilme aralıkları saptanır.Aşağıdaki Şekil 8'de belirtildiği üzere içselstabilitenin sağlanmasmda öncelikle donatılardakimaksimum çekme gerilmelerinin oluştuğu düzlemveya eğri ile duvar arasında kalan kısma aktif bölge,dış kısma ise direnç bölgesi adı verilerek donatılardııvarın önyüzüne bağlanıp, aktif bölgede demevcut oldukları halde bu yamuk veya üçgen kabuledilen bölge dahilinde kalan donanlar gerçekte

. yokmuş gibi dayanım ve sürtünme hesaplarma dahiledilmez.

. , . .-- ._ ... _-_ .._-----

in'celemeler

O.3Hı- -I-O.5H

·t

L.i

(45-" t) . i---- .Jı---L-O.8H---i

ıcı~.--,~;

r Q) 1 mSoblt -

i ®oliııoranMolM

H ®Soblt

/ Doootı kamo

~~var ~ıürıeılklyın ba~rıçdallıımı

..,-t Ji -i

Şekil 11. İçsel stabilite analizlerinde kullanılan iki ayrı yöntem(yamuk ve üçgen kamalı aktifbölgeler),(Hausmann, 1990;

Çokça, 2002)

Donatılardaki maksimum çekme .geri1melerirrinoluştuğu eğrisel yüzey Şekil 8' de dik bir yamuk ileidealize edilmişse bu yönteme gravite (koherent)analizi adı. verilir..,-Eliğerine ise geriye bağlama (tic-back) yöntemi ismi verilmektedir. Doğal .olarakkullanılan donatıların geometrisi şerit, çubuk,levhasal, geonet veya geogrid olabilir. Her durumdaelde edilecek sürtünme kuvvetinin değeri donatırunbulunduğu derinliğe (üzerindeki düşey basınca) veyaranları sürtünme katsayısına bağlıdır. Herhangibir donanya aktarılan yatay kuvvet ise donalı düşeyve yatayaralığı azaldıkça azalacak bir kuvvettir.Aşağıda Şekil 9'da yapılması gereken içsel stabilitetahkikleri sıra:ile gösterilmiştir.

Şekil 9. İçsel stabilitekapsanıında yapılan tahkikler:(soldan sağa) kırılma (kopma),sıyrılma, ön yüz elemanlarındaaşırı deformasyon (Hausmann,1990)

6. SONUÇ VE ÖNERİLER

Donatılı zemin duvarların bu çalışma ile tanıtımıve uygulama alanları ile prensibi ve mekaniğiaçıklanmış, avantajlarından .bahsedilmiş.

.projelendirilmeleri kapsamında yapılması gerekenanalizler açıklanmıştır. Bu tür duvarlarınyaygınlaşacağı . ekonomik ve pratik olmalarınedeniyle beklenmektedir.

7. KAYNAKLAR

Çokça, E., 2002, "Dayanma Yapıları", Zemin Mekaniği ve TemelMühendisliği Semineri, İller Bankası Genel Md., ODTU

Eskişar, T., Yılmaz, H. R, ve Aklık P., 2005, "GeosentelikDonatılı Zemin Duvarların Depremli ve. Depremsiz DurumdaProjelendirilme ilkeleri, Mukayesesı ve Gözlenmiş Performansları:',Kocaeli Deprem Sempozyumu, 23-25 Mart Kocaeli.

Hausrrıann, M. R, 1990, Engineering" Principles of GroundModification, McGraw Hill, Book Co., International Edition,Singapare, ISBN 0-07-027279-4,632 pages.

. [ones, C. J. F. P., 1988, Earth Reinfarcement and Soil Structııres,Revised Reprint, Bııtterworths Advanced Series in CeotechnicalEngineering, Londo~, England, ISBN 0-408~3549-8, 187 pages.

Koerner, RM., 1999, Designing wilh Geosynthelics, FourthEdition. Prentice Hall, Upper Saddie River, New Jersey, USA" 761p.

"Mirafi, 2004, Technical Note, Engineered Solulions for anInnovalive World, 365 South Hollarıd Drive Pendergrass, GA 30567

Yılmaz, H. R ve Eskişar T., 2003, Zemin İyileşlirme YönlemleriDers Notları, Ege' Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaatMühendisliği Bölümü, İzmir

24 tMO İzmir Şubesi Nisan-2005 Yıl: 20 S~yı: 122

incelemeler ~ i

İZMİ,R'İN ZEMİN ÖZELLİKLERİNE BAGLI AFET BEKLENTİLERİ, TARİHSELYAKLAŞıMLAR

VE YAPıLMASı GEREKENLER

Kubilay OFLOZER[eoloji Mühendisi

;.-"

Günümüze kadar ülkemizin maden vb yeraltıkaynaklarının araştırılmasında, kamukurumlarındaki jeolojik haritalamalarda daha. -çokadını duyuran jeoloji bilimi ve çok yelpazeli bubilime yıllarca hizmet veren bilim adamları, 17Ağustos Adapazarı ve 12 Kasım Düzce Depremlerigibi binlerce can, milyarlarca liralık mal kaybınaneden olan çok acı bir ~çr:übe ile gündeme gelmeninderin hüznünü yaşamışlardır. Bu bilim adamları,yıllarca yürütülen anti-bilim politikal~yüzündengündeme gelmeyen ve maddi imkanlarsağlanmayan kısıtlı ama binlerce insanımızınhayatını kurtarabilecek anlam ifade eden bilimselçalışmalarını çok hızlı bir şekilde görsel ve yazılıbasında halkımıza (?) sergileme fırsatı bulmuşlar vekısa zamanda herkes uzman jeolog olmuş faylarınyerlerini ve kaç parçada kırılacağını konuşur tartışırolmuşlardır. Bir kez daha bilim ve teknik halkınyaygarasında boğulmuştur.

Yıllarca kent yerleşimi ve kentsel yapıların (yol,baraj vb) yer seçimindeki jeo1ojibitiminin öneminihaykırırcasına yazan-çizen bilim .adamlarınınyapamadığı (?) deprem politikasını, 17 Ağustos ve12 Kasım depremleri 45 saniyede kısmen oluşturmabaşarısını göstermiştir.

Bu bağlamda, Adapazarı'ndaki yanlış kentleşmeve sanayileşmar karayolu tünelleri gibi kentselyapıların yanlış yer seçimleri hakkındaki söylemleriolan Sayın Prof. Dr. İhsan Ketin ve Sayın Prof. Dr.Aykut Barka gibi bilim adamlannın haklılığımaalesef binlerce insanımızın ölümü ile ortayaçıkmıştır ve Türkiye'de sıkça yaşanan acı gerçek birkez daha yinelenerek rahmetle andığmuz sayındeğerli bilim adamlarıınız,ölüın1erinden sorıraanlaşılınaya çalışılmaktadır.

Ancak böylesi acı tecrübeler sonrasındagünümüzün gereği, geçmişi doğru yönleriyleirdeleyerek, geleceği aktif bilim ve çağdaş yaşam

tMO İzmir Şubesi Nisan-200S Yıl: 20 Sayı: 122

anlayışına taşıyacak ortak politikalar üretmektir. Buamaçla, birçok meslek disiplininin birlikte çalışılmasıgereken ve önüne geçilmesi mümkün olmayandeprem gerçeğini ele alarak ortak çalışmalara hızvermektir.

Bu genel yaklaşımlardan yola çıkarak, "depremsonrasında yapılması gerekenlerden" daha önemliolan "deprem öncesinde. yapılması gerekenler"tartışılarak ortak projeler üretilmelidir. Ancakyapılacak bu teknik.c-çalışmalar, kesinlikleuygulama mercii olan .=-ylHelyönetimlerdenbağımsız olmamalı ve uygulamadan uzak, rafakaldırılacak ayn bir proje-dosya olarakdeğerlendirilmemelidir. Aksine, yerel yönetimlerproje .üreten/iirettirerı ve uygulayan konumundaolmalıdır. Yani 1/1000 - 1/5000 ölçekli imarpaftalarma doğrudan işlenerek. afete maruz bölgeleruzun vadede boşaltılmaya gidilme~, mevcut boşolan afcte maruz alanlar imara kapatılmalı ve süreklidenetimleri yapılmalıdır.

Bu amaçla, Ege Bölgesi özelinde İzmir'indepremselliği kapsamında afete yönelik; aktiffayların, potansiyel heyelan alanlarının, kayadüşmesi riski taşıyan bölgelerin, sel baskını riskitaşıyan alanların, zemini çok gevşek-çok yumuşakve dolayısı ile dinamik hareketler (deprem veperiyodik titreşim yayan olaylar vb) sonucundazemin sıvılaşması-göçmcsi riski taşıyan bölgelerinhava fotoğraflarından, önceki literatür çalışmalardanda faydalanarak sayısal ortamda deprem imarpaftalarında belirlenmesi ve potansiyel afet haritalanhazırlanması çalışmalarına luz verilmeli, bukonularla ilgili meslek örgütleri - kamu kurumları -özel firmaların ortak çalışmalarına olanak sağlayanplatformlar oluşturulmalı ve uygulamaya ivediolarak geçilmelidir.

T.c. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleriGenel Müdürlüğü'nün hazırlamış olduğu "TürkiyeDeprem Bölgeleri Haritası" na dayanarak,

~~-:.~~~

~~~~_~r:-~;~~~.-~~~~~~\;~:!...-:~::'-G-~H ==;:: .. ~~""~~:~-~.--::~~~~~::.~; ?~.i:-::~:::-_~-~.'?:::~--;T,;-~~,~~~~~::-.:---::::~:~~::;":'~·,~?i::-~-:--~':;-..~'":~~_-~:.~;:~~::._"":h~:ı~:,.:~:-:.. ,:;~.:-;.f~--:·~"'=:';.c<r~"": ~~_'~-"'7.':"'.,..~:'<-:-~.::~;~':::---_~-:- :;,~.•~, r:..~ ~:~-z : ~~--'-''''-'.~

incelemeler

Türkiye'nin %95'irrin deprem riski altında olduğubelirtilmektedir. Ancak şu bilinmelidir kiTürkiye'nin . %95'i afet riski altında değildir.Buradan, deprem riski ile afet riski kavramlarını iyiayırt etmek gerekliliği ortaya çıkmaktadır,

ıe. 8oyuıdı~lk'ı'lJ l:ıkar; 8ok<ırilgr, 199. . ---- Ü merkezi

fI:3l11ln

, ~,.Şekil-lo Türki ye Deprem Bölgeleri Haritası

Deprem kısaca, yerkabuğunu. oluşturanplakaların göreceli hareketleri sonucu oluşan doğaldoğa olaylarıdrr. Milyarlarca yıldır dünyamızın.şekillenmesinde roloynamış ve rol ~ynamayadevam edecektir. Deprem sonucu oluşan afetler ise;dünyanın milyarlarca yıldır yaşam biçimini hiçesayıp, görmezlikten gelip, doğanın kanunlarına karşıgelerek, eski uygarlıkların yaptığı gibi ovalara değilyüksek, sağlam zeminlerde şehirleşmelerinden deders almadan, teknikten ve bilimden uzak,ovalarımızın, turizm cenneti sahil kıyı boylarının,kapitalist ve oy rantma adeta kurban edilerek talanederccsine kentleşmenin ve bu kentlerin başımızayıkılınası gerçeğinin ta kendisidir.

Bu bakış açısı ile İzmir örneğini ele aldığımızda,Türkiye Deprem haritasına göre İzmir'in tamamının(%100'ünün) deprem riski altında olduğunu, ancakİzmir'in zemin özellikleri gözönüne alındığında,İzmir' in"tamamının afet riski altında olmadığını açıkbir şekilde görebiliriz.

~.','-.

Şekil-2. İzmir Büyükşehir Belediye sınırları içinde yerel zeminsınıflarının değişim sınırları

! i

Ülkemizde yakın geçmişte gelişen ve İzmirözelinde beklediğimiz afetlerin çıkış/oluşumnoktaları ve geleceğe ışık tutması açısından kısacayakın tarihe bakacak olursak; ülkemizde 1980'liyılların başlarına kadar yerel yönetimlerin imarçalışmaları, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleriGenel Müdürlüğü'nün hazırlayacağı "İmara EsasJeolojik Etüt Raporları" sonrasında yapılmakta idi.Ancak, imar çalışmalarının yerel yönetimlerebırakılmasından sonra, 1980'li yılların politikasıgereği yerel yönetimler, umatsız ve duyarsız birşekilde, ekilen, biçilen, dolayısıyla kazmanın enkolay kazabildiği ovalarımızı Jeolojik etkenlergözetilmeden sanayi ve konut alanlari olarak imaraaçmışlardır. 1982 yılında bile Bayındırlık ve İskanBakanlığı genelgesinde yer alan "Zemin ve TemelEtüt"lerinin yapılınadığı bu dönemde denetimimümkün olamayacak bir biçimde çok hızlı gelişeninşaat sektörünün ürünleri, kaliteerozyonuna uğramıştır. İzmIr gibi yer altı su seviyesiyüksek, genç alüvyonel kıyı delta-çökellerinin, kalınalüvyonel ovaların ve. kıyı dolgularının temeloluşturduğu bu kontrolsüz ve kalitesiz yapılaşmalarve sakinleri, günümüzde 6,0 - 7,0 magnitüdbüyüklüğündeki depremlerin dahi büyük tehditi

".altında adeta kıvranınaktadır.

Deprem sonucu oluşacak afetler açısındanİzmir'in genel olarak zemin özelliklerine bakacakolursak; en dikkat edilmesi gerekli yani afet riskitaşıyan bölgeler, İzmir körfezi kıyısı boyunca gençdelta çökellerinin yer aldığı denize kıyısı olanilçelerin alüvyal düzlük kesimleri (Konak, Alsancak.Karşıyaka, Çiğli, Bostanlı, Sahilevleri, Salhane,Manavkuyu. Bornova vb), deniz kenarlarındasonradan dolgu yapılan bölgeler (Kordon, Sahilbulvarı vb), Gediz delta çökelleri ve.Meles çayı tabanoluşumu gibi karasal kalın alüvyon tabakalarınınbulunduğu alüvyal düzlükler (Menemen, Bornovavb) olarak tanımlanabilir. Genelolarak yer altı suseviyesi yüksek, gevşek-yumuşak kalın alüvyontabakalarından oluşan bu genç çökellerin yer aldığıalanlar, deprem dalgalarının yavaşladığı ve depremşiddetini arttırdığı alanlar olarak bilinmektedir. Bunedenle bu alanlardaki yapılaşmalar. zeminözelliklerine bağlı olarak 6,0 mg - 7,0 mgbüyüklüğündeki depremlerde dahi zemin yenilme sisonucunda büyük hasar görebileceklerdir.

26 İMO İzmir Şubesi Nİsan-2005 Yıl,20 Sayı: 122

,- ..- -_._- -- ..- . - _. -- - -_ .. -~... -, ..... - --_...:. ~-_.

İzmir ilinin zemin özelliklerine bağlı olarak,zemin sıvılaşma potansiyelinin yüksek olduğuözellikle yer altı su seviyesi yüksek, gevşek-yumuşak delta oluşumu kıyı çökellerinden oluşandenize kıyısı alan ilçelerınde, Kocaeli depremindemeydana gelen 7A magnitüd büyüklüğündeki olasıbir depremde, üst yapı kalitesinden bağımsız birşekilde (şekil-I) çok büyük can ve mal kaybı olacağıbeklenmektedir. Ancak şu gerçek bilinmektedir ki;binlerce can ve milyarlarca mal kaybına neden alandepremin kendisi değil, zernin özellikleri gözardıedilerek, bilinçsiz yapılaşma ve oy uğruna umarsızca ~yerel yönetimlerin göz yumduğu kaçak yerleşimalanları, kalitesiz inşaatlar (işçilik & mühendislik &malzeme) ve zemine uygun yapılmayankenfleşmenin sanayi yapıtaşmalarınm takendisidir .

Afetlerin hepsi deprem sonucunda oluşmazlar.İzmir' de zemin özelliklerine bağlı alarak yoğunluklagörülen diğer doğal afetler; İzmir' de J'.amaçları veyüksek topoğrafyalim oluşturan özellikle Neojenyaşlı tabakalı tortul istifler ile çok altere olmuşmetamorfik kayaçlarda görülen kitle hareketleri(Vezirağa, Yeşildere heyelenları vb), lokal toprakkaymaları (Balçova, NarIıdere vb), dere akışyataklarına yapılan yapılaşmalçır ve yüzey sularınındrenajımn iyi yapılamaması sonucu gelişen selbaskınları (Çiğli, Güzelyalı vb), dik şevler oluşturan

. kırık ve çatlaklı/parçalı duraysız kayalarınoluşturduğu kaya düşmesi (Yamanlar, Turan,Bayrak1ı andezitleri vb) olarak tammlanabilir.

Fotoğraf

incelemeler , i

fotoğraf

Zemin özellikleri gözardı edilerek, betonanne açısındansağlam yapılan binalar (camları dahi sağlam, neye yarar ll )

Sonuç olarak, yukarıda sıralanan bütün butarilisel yaklaşımlar ve teknik gerekçelerle İzmir'inzemin özelliklerinin a~tıIı olarak tanımlandığı, buzemin özelliklerine bağlı., olarak oluşabilecekpotansiyel afet haritalarının ivedilikle hazırlanması veyerel yönetimlerce, kent yerleşirni ıslahı açısındanimar uygulama planlarına işlenmesi ve uygulamayageçilmesi öncelik kazanmaktadır. .

Birçok konuda Türkiye'ye sürekli örnek teşkilalan İzmir özelinde, zsrnin-kent yerleşiıni-afetlerkonusu ile ilgili tüm teknik meslek mensuplarınadüşen görev, afetin doğanın kendisi değil, doğakanunlarına karşı gelen kentleşmenin /kentlileşmenin ta kendisi olduğu gerçeğinden yolaçıkarak, bilgiyi paylaşıp birlikte çalışabilecekplatformlar oluşturmak ve geç kalmadan ortakdoğru projeler üretmektir. Unutmayalım ki dağa ileilgili her doğru proje, doğa ile ınatlaşmadan, doğayıdinlemek, anlamak ve nihayetinde teknik gerekçelerile doğayla uzlaşmaktan geçer.

KaynakçaBad -Sem 2000 (2000) ; Batı Anadolu Depremselliği

Sempozyurnu

Jeoteknik Seminer 2000 (2000) ; TMMOB JeolojıMühendislen Odası İzmır Şube Yayını

İzmir Büyükşehir Belediyesi DepremMaster Planı

!MO İzmir Şubesi Nisan-200S Yıl: 20 Sayı: 122.-27

incelemeler

İZMİR KENTİ ZEMİN ÖZELLİKLERİ

Prof Dr. Zafer AKÇIG Prof Dr. Rahmi PINARDEÜ Mühendislik Faküıtesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü

ÖZET

Olası bir deprem anında zemin ve yapılarındavranış biçimIerirrin bilinmesi, yerleşimplanlamasında (mikrobölgeleme) göz önündebulundurulması gereken en önemli olgudur. Sadece,statik (durağan) koşullarda yapılan etütlerlegerçekleştirilen planlarnaların acı bilançosu; sonyıllarda, ülkemizde olan depremlerde y.aklaşık 20000civarında ölü ve milyarlarca dolar zarar olarakaçıklanmıştır .

Bu çalışmada, olası-bir: depremde ana kayadaoluşacak ivme, .zemin büyütmesi, en büyük yerivmesi ve zemin egemen titreşim --dönemiparametreleri yerleşim planlaması açısından büyükölçekteirdelenmiştir. İrdelemede İzmir kent sınırlaniçinde açılmış derin yeraltı suyu kuyu verilerindenyararlanılarak, söz konusu parametrelerhesaplanmış ve elde edilen sonuçlar haritalanmıştır.

İzmir kentine ait oluşturulanharitalardan riskbölgeleri belirlenerek irdelenmiştir.

GİRİş

Depremi önceden haber verme (prediction)çalışmaları, uzun bir süreçten beri, gerek uluslararasıgerekse ulusal bazda yoğun bir şekildesürdürülınektedir. Ancak, günümüze değingerçekleştirilen çalışmalarda, birkaç istisna dışında(Çin örneği) istenilen seviye ve kesin sonuçlaraulaşabilrne olanağı yakalanamarmştır. Bukoşullarda, gelişigi::izel bir olay olan depremdurdurulamayacağına göre, amaçlanması gerekentek hedef, olası bir depremin yaratacağı zararları(can ve mal kayıpları) en az düzeye inditecekönlemlerin alınmasıdır.

L~'··. ~'r

Yoğun bir şekilde deprem tehdidi altında olanJaponya, ABD vb. gibi gelişmiş ülkeler bir taraftanönceden haber verme araştırmalarını sürdürürken,diğer taraftan da olası hasarları en aza indirecekönlemler ile ilgili çalışmalarını en üst .düzeydetamamlamış durumdadırlar. Orta büyüklük

sınıflamasına giren (4.5-6.5 büyüklüğünde) birdepremde; bu tür ülkelerde herhangi bir etkilenıneolmazken, ülkemizde önemli zararlar (can ve malkayıpları) meydana gelmektedir. Bu konuda, 2003yılında Seferihisar' da olan 5.4 büyüklüğündekidepremde ilçe merkezinde meydana gelen can vemal kayıpları ile kuş uçuşu yaklaşık 50 km mesafedeBornova/Manavkuyu yöresindeki hasarlar (en az300 apartmanda meydana gelen hasarlar) en güzelörneklerden birini oluşturmaktadır.

Bir depremde, hasanıı, en aza indirilebilmesi,inşaat kalitesi kadar zemin koşullan ve zemin-binaetkileşiminin iyi tanımlanması ile olanaklıdır.Zeminlerin fiziksel özellikleri ve bir depremanındaki davranışları göz önünde bulundurularak,yapılaşma alanlarının yerleşim planlamalarımikrobölgeleme (micro zonning) olarakisimlendirilir. Diı;ı.arnik ve statik koşullardagerçeİdeştirilen bu çalışmalar- jeoloji, jeofizik, inşaatve şehir-bölge planlama gruplarının ortak ürünüdür.

Küçük ölçekli mikrobölgeleme çalışmalarınaörnek olarak Kuşadası Uydukent Kooperatifler :Birliği (1996) Nazilli Belediyesi Zafer MahallesiToplu Konut İnşaat Alanı (1996), GüzelçaınlıBelediyesi 5.S. Güzelçamlı Konut Yapı Kooperatifleriİnşaat Alanı (1997), Nazilli Organize Sanayi Bölgesi(1998) ve Universiade Yerleşim Alanı (2001)mikrobölgeleme etütleri verilebilir. İzmir DepremSenaryosu ve Master Planı (1999),_.Akıncı vd (2000),Göktürkler (2002) ve Kıncal (2005Yın çalışmaları dabüyük ölçekli çalışmalara ait örneklerdir.

Bu çalışmada ise, İzmir kent merkezinde açılmış43 adet derin su kuyusu verisine. kuramsalyaklaşımlar uygulanarak eşdeğer kayma dalgasıhızı, zemin biiyütmesi, en büyük yer ivmesi vezemin egemen titreşim dönemi parametrelerihesaplanmıştır. Elde edilen veriler haritalanarakolası bir depremde kentin değişik bölgelerindekioluşacak etkiler irdelenmeye çalışılmıştır.

.J

28lMo İzmir Şubesi Nisan-1005 Yıl: lA Sayı: zzz

UYGULANAN YÖNTEMLER

Eşdeğer kayma dalgası hızı (Vs)

Vs dalga hızlarının en sağlıklı şekilde saptanmasıarazide yapılacak yerinde (irı-situ) uygulamalar ilebelirlenmesidir. Ancak, sismik . deneylerinuygulanamadığı yada sınırlı olarak uygulanabildiğidurumlarda, geoteknik -deprem mühendisliğiuygulamalarında önemli bir parametre oları kaymadalgası hızını, geliştirilmiş korelasyonlar yardnm ilebulunmuş kuramsal bağıntılardan hesaplamakolanaklıdır .

Çeşitli araştırmacılar tarafından geliştirilen 5PT-N ve VS korelasyonlarmda, 5PT deneyininarazide uygulanması sırasında kullanılan donanım,deney teknikleri ve analizlerde kullanılan veri sayısıbu bağıntılardan elde edilen sonuçlar üzerindedoğrudan etkilidir~ Jtu nedenle elde edilen hızdeğerlerinin birçok faktörden etkileneceği dikkatealınarak, bu bağıntılardan hesaplanan hızdeğerlerini, arazi ölçümlerinden bulunanlar gibideğerlendirme yoluna gidilmemelidir. Bu şekildehesaplanmış hız değerleri ancak zernin dinamiközellikleri hakkında yaklaşık bir fikir edinebilmekiçin kullanılmalıdır.

Bu çalışmada SPT-N değerlerinden yararlanarakVshızlarının hesaplanmasında.'

Vs ;:;69x~J7 xDÜ.2 xExF (Ohta & Goto, 1978) (1)

bağıntısı kullanılmıştır. Burada; N SPT-N darbesayısını, D metre cinsinden derinliği, E jeolojik yaşfaktörünü, F zemin cinsini simgelemektedir.

E ve F parametrelerinin jeolojik birim ve yaşlaragöre belirlenmiş değerleri Çizelge I'de verilmiştir.Benzer şekilde killi ortamlar için kıvam ve kumluortarnlar -İÇın sıkılık ilişkileri ise Çizelge 2 ve 3'teverilmiştir .

Ana kayadaki en büyük ivme

Kaya ve kalın alüvyon ortamlarda, depremmerkezine uzaklık ile en büyük yatay ivme ve enbüyük hız arasındaki ilişki yapılan değişik çeşitliçalışmalarda irdelenmiştir. Yapılan .değerlendirmelerde, bcklcncnin tersine, en büyükivmenin kaya zeminlerde olduğu belirlenmiştir.Ancak, bu durum, en büyük ivmenin o.lg den küçükolduğu durumlarda tersine dönmekte ve kalın

incelemeler ~ i

alüvyondaki en büyük ivme kaya ortamdakiivmeden daha büyük olmaktadır (Celep veKumbasar. 1996).

Yaş E Birim F

Halasen 1.0 IGl 1.0Pleistoserı 1.3 İncekum 1.0~

Ortakum 1.07

Kabakum 1.14Kum-çakıl 1.15

Çakıl 1.45

Çizelge 1

SPT-N KIVAM .

<2 Çok yumuşak2-4 Yumuşak4-8 Orta8 -15 Katı

15 -30 ~ Çokkatı>30 _.- Sert

Çizelge 2. Kil türü zeminler

Bu çalışmada en büyük ivme aşağıda verilenazalım bağıntısı kullanılarak hesaplanmıştır (Ansal,1998).

LogAp ;:;0.33Ms -O.00327R-O.79LogR+1.l77 (2)

Bağıntıda; Ar en büyük yatay ivme, R dış merkezuzaklığı (km), :MSmoment magnitüdüı.

SPT-N RÖLATİF SIKILIK

0-4 Çokgevşek

4-10 Gevşek

10-30 Orta sıkı_ ..

30 -50 Sıkı

>50 Çok sıkı

Çizelge 3. Kum türü zeminler

Zemin büyütmesi

Geoteknik risklere karşı sismik bölgelendirmeçalışmalarında, Vs dalga hızlarının, kat ettiğikatmanların büyütmesi açısından çok önemli olduğuThe Technical Commitee for Earthquake

İMo İzmir Şubesi Nisan-2005 Yıl: 20 Sayı: 122 29

incelemeler

Geotechnical Engineering (fC4, 1993) tarafındanyayınlanan raporda vurgulannuştır.

Büyütme deprem sırasında, zeminin ve dolayısıile yapının, depremi hangi şiddette duyacağımn birölçüsüdür. Kayalık ortamlar depretnin şiddetiniyüzeye sönümleyerek aktarırken, yumuşak zeminleren az 1.5·2 kat büyüterek aktarır.

Vs dalga hızları ile zemin büyütmesi arasındakiilişki değişik yazarlar tarafından araştırılmıştır.Yapılan çalışmalarda, farklı jeolojik yapıya sahipzeminlerde oluşabilecek bağıl büyütme faktörüdeğerleri, zeminin sismik davranışı dikkate alınarakyapılanamilitik hesaplarla irdelenmiştir. Yapılanirdelemeler Çizelge 4'te verilmiştir.

Bu çalışmada gerçekleştirilen hesaplamalardaMidorikawa (1987) tarafından önerilmiş,

A = 68 X Vs-O 6

A =1

~ (V s < 1100 ın i sn )

~ . (V s > UOO ın i sn )

bağıntı kullanılmıştır.

YAZARYERALTIYAPISI

BAGIL BÜYÜTMEFAKTÖRÜ

11.2

3.9

1.0

1.6

1.4

1.3

0.9

3.02.1

Borcherdt& Gibbs

(1976)

Körfez çamuru

Alüvyon

Granit'Iurba

Hurnuslu zeminShima (1978) Kil

Kum

HalasenPleistosen

Volkanik kökenlı

kaya

Çizelge 4

1.6

",;:;

Midorikawa(1987)

En büyük yer ivme si

Geoteknik uygulamalarda dinamik zemindavranışının belirlenmesinde kullanılan önemliparametrelerden bir tanesi de en büyük yerivmesidir. En büyük yer ivmesi

En büyük yer ivmesi = Ana kayadaki en büyük ivme x (4)Büyütme

olarak tamınlanır.

30

~ i

(3)

Zemin egemen titreşim dönemi (ZETD)

Deprem sırasında oluşan, çeşitli fizikselözelliklere sahip, harmonik dalgalar katan, zeminive üzerindeki yapıları sallar. Yapının salırumı, zeminve yapı (rijitliği, boyu, vd.) özelliklerine bağlıdır.Bilindiği gibi alüvyon ortamlarda ZETD büyük(kalınlık arttıkça da büyüyen), kayaç türüortamlarda ise daha küçüktür. Ayrn zamanda,alüvyon ortamlarda, zemin büyütmesi ve ivmedolayısı ile de yapıya etkiyen yanal yükler de büyükolur.

Önemli bir .sorun, deprem sırasında, oluşanzemin titreşim döneminin, yapının titreşimdöneminden seçilmesi gerekliliğidir. Aksi durumdaher ikisi de rezonans durumuna geçerek tamyıkılmaya uğrarlar. Yumuşak ortamların ZETDuzun, sert. ortamların ise kısadır. Buna göre,yumuşak zemin üzerine yapılacak yapıların titreşimperiyotları kısa ve rijit yapı;5crt ortamlara yapılacakyapıların titreşim periyotları ruzan-vve esnek yapıolmalıdır.

[eofizik yöntemlerle, yüzeye yakın katmanlarıntitreşim dönemi, (Vs ve H biliniyorsa) sismik yöntemkullanılarak

4lıT=-

Vs

(5)

elde edilir. Bağıntıda; h katman kalınlığıdır. Binayüksekliği ve titreşim dönemine ait bir çok bağıntıvardır. Ancak en genel amaçlı olarak (Celep veKumbasar, 1996)

T=0.09HjD°!i (6)

bağıntısı kullanılır. Bu bağıntıda; H temelin üstündekalan yükseklik, D deprem doğrultusundaki yapıgenişliği, T yapının titreşim dönemidir.

Uygulamada dikkat edilmesi gereken en önemlinokta (8) ve (9) bağıntıları kullanılarak elde edilecek"T" lerin farklı olması gerekliliğidir. Bilindiği gibiher iki dönemin yakın olması durumunda, yapı ilezemin rezonans 'durumuna gelir.

UYGULAMALAR

Bu çalışmada İzmir ve yakın çevresindekiyaklaşık derinlikleri 100-300 m arasında değişenolan 43 adet su sondaj verisi kullanılmıştır (ŞekilI).

'I,I

ıuo İzmir Şubesi Nisan-1005 Yıl: 20 Say" 122

Uygulamanın ilk adımında (1) bağınıısıkullanılarak Vs dalga' hızları hesaplanmıştır.Sorıdajlar, geçilmiş olan formasyon özellikleri gözönüne alınarak iki katmanlı bir ortam şeklinde (0-100 m ve >100 m) değerlendirilmiştir. Elde edilen Vsdalga hızı değişimleri Şeki12 ve 3'te verilmiştir.

Ana kayadaki en büyük ivme (2) bağıntısındanhesaplanmıştır. Hesaplamada moment magnitüdü(MS) %5 aşılına olasılığı ilc 7.6, dış merkez uzaklığı ~dağılınu ile 21 km olarak alınarak Ar değeri,

Ap = 374.83 cml sn" = O.037xg (g yerçekimi ivmcsi)

olarak bulunmuştur.

Şekil 1. Yer bulduru haritası

" --_._."._--~---~" .._-~ -----, .. ,..,._-_., ..,.__ ..-,,-

-=CI'\m lll'! ICIn.

Şekil 2. 1. Katman Vs hız dağılımı (0-100 m)

incelemeler

-----------.-...----..-.---.Şekil 3. 2. Katman Vs hız dağılımı (>100 m)

önündebağıntısısonuçlar

İki katmanın birlikte etkisi gözbulundurularak zemin büyütmesi (3)kullanılarak hesaplanmıştır. Elde edilenharitalanarak Şekil 4'te verilmiştir.

Ana kayadaki en büyük ivme ve ortalamabüyütme değerleri kullarıılarak iki katmanın etkiside göz önünde bulundurularak hesaplanan ağırlıklıortalama en büyük yer ivmesi değerleri Şekil 5'teverilmiştir .

Kayma dalgası hızı (Vs) kullanılarak 0-30 ın ve O-sO m kalınlık için (4) yaklaşımı kullanılarak bulunanzernin egemen titreşim dönemi (ZETD) sonuçlarıŞekil 6 ve Tde verilmiştir.

izi, ,,~,

LI'....•i.,.,.'..'"'"i.,..,.,..,.•,..,.'Ol,..,..

Şekil 4. Ağırlıklı ortalama zemin büyütme değerleri dağılımı(:;b,;': .•

I_~";--'1V::ı~i~1 lMo İzmir Şubesi Nisan-200S YLL: 20 Sayı: 122

~ic.:::,,.;;.,~~,=,~_~''1$,'5' ,',"";:C:' ,,;."c'-.~·",'.;-''''','._:-~·:;-, ::~~ c, '~':;~,"";--n:':"::'~-~~·-c-"::';'-.~7~~~.;·>:'-:""~"'~:""'~'."-~;E;~~"';;:;-·~-",!-::,~=-,r;~~-·, i,~ -:---.-:--:--;-. --;:;-:----=~-;r--- -: .v: : _~~~- :::'~._'-.:

31

incelemeler

-=Dwıı ••• 1••••

Şekil 5: Ağırlıklı ortalama en büyük yer ivmesi dağılımı

Şekil 6. 0-30 ın için ZETD haritası

Şekil 7. 0-50 ın için ZETD haritası

i!, '

İRDELEME

,.•.••.,•••.....,..•,.•....',,,"e..,."",,'"'..••••...•.•."-....',10>n.••...•...

İki katman için hazulanan Vsharitaları Şekil2 ve3'te görülmektedir. Şekil 2 incelendiğinde; hızlarınkörfez çevresinde 220-400ın/sn, iç kesimlerde ise220-520m/sn arasında değiştiği izlenmektedir. Şekil3'de ise körfez çevresinde 300-550m/sn arasındadeğişen hızlar, iç kesimIerde 450-750 m/snmertebesineulaşmaktadır.

Daha önce yapılıruş zemin sondaj verilerikullanılarak, olası bir depremde, İzmir kenti veyakın çevresının zeminierin davranışınınaraştırılmasına yönelik olarak yapılan bir çalışma daBoğaziçi Üniversitesi'nce hazırlanmış olan İzmirDeprem Senaryosu ve Master Planı çalışmasıdır.Buaraştırmada eşdeğer kayma dalga hızı ve zeminbüyütmeleri vd. haritaları hazırlanmıştır. Çalışmadaeşdeğer kayma dalgası hızları körfeze yakın kıyışeridinde 150-350'm/sn arasında, iç kesimlerde ise

- -350-700 m/sn arasında değiştiği saptanmıştır.Körfeze paralel yaklaşik 1-4 km--:uzaklığındakibölgelerde ise kayma dalgası hızları 500-700m/snarasında değişmektedir.

Gerek sığ gerekse derin kuyu verilerikullanılarak elde edilmiş bulgularkarşılaştırıldığında; genelde bir uyumun varlığıizlenmektedir. Kıyı şcridindeki düşük kaymadalgası hız değerleri jeolojik birimler (alüvyon vebalçık) ile uyumludur. S dalga hızlarının bu kadardüşük olması İzmir sahil şeridinin ve düzlükkısımlarının olası bir depremde karşılaşacağıtehlikenin boyutlarını belirgin bir şekilde gözlerönüne sermektedir.

Bu çalışmada saptanan zemin büyütmeleri;kıyılarda 1.7-2.2,iç kesimlerde ise 1.2-1.9arasındadeğişmektedir (Şekil4). Deprem Master planında isekörfeze paralel 1-4km'lik kesimde zemin büyütmesi2-5 arasında, iç kesimlerde ise 0-2.5 arasındadeğişmektedir. Zemin büyütme değerleri, balçıklabile 2.11-3.41-arasında değiştiğine göre, masterplanda öngörülenen bu değerlerin oldukça yüksekolduğu söylenebilir.

Her iki kabnan göz önünde bulundurularakhazırkillan ortalama en büyük yer ivmesi değerleriise ŞekilS'te verilmiştir. Harita incelendiğinde;ivmedeğerlerinin kıyı kesimlerde 0.12 - 0.18g, içkesimlerde ise 0.12 - 0.22g değerleri arasındadeğişınektedir.

İMO ızmir Şubesi Njsafl-2005 Yıl: 20 Sayı: 12232

ZETO hesaplamaları 0-30 m ve 0-50 m katmankalınlıkları için ayn-ayrı hesaplanmıştır. 0-30 m içinoluşturulan harita incelendiğinde (Şekil 6);değerlerin 0.22-0.49 arasında değiştiği izlenmektedir.Sahil şeridinde yüksek olan değerler iç kesimleredoğru gidildikçe azalmaktadır. 0-50 m kalınlıkharitasında (Şekil 7) - ise değerler 0.35-0.80arasındadır. Benzer şekilde burada da iç kesimleregidildikçe değerlerde bir azalma görülmektedir.Ancak burada gözardı edilmemesi gereken nokta,alüvyon zeminlerde kalınlık arttıkça ZEfO değerleride artmaktadır. Bu da olası bir depremde kalınalüvyon zerninler üzerinde yapılmış yerleşimlerininkarşılaşabilecekleri tehlikenin boyutlarını belirginbir şekilde ortaya sermektedir.

Bazı semtlere ait Vs hızı, zemin büyütme ve enbüyük yer ivmesi değerleri karşılaştırmalı olarakÇizelge SIte verilrnjştir. Bu tabloda değerlerinbirbirleri ile uyumlu olduğu görülmektedir.

~,

- --

VSZEMİN ETKİN

BÖLGE AÇIKLAMA (ni/sn)BÜYÜT- IVMEMEsİ

Güzel· Narlıdere'nin 420-520 1.65·1.75 0.- 0.17bahçe Batısı

ÇiğliKarşıya ka' nın 260-320 1.75-1.80 0.ı7Batısı

Seteri- 360·380 ı.5-1.6 0.14·0.16hlsar

KaraburunUrla'rıırı 320~440 1.5-1.6 0.14- 0.16Kuzeybatısı

NaldökenBornova'nın 240-320 1.85- 1.95 0.17- 2.0Doğusu

Cuma-Gaziemir'inGüney 320-420 1.85-1.95 0.19- 0.22

ovası doğusu

."1

Çizelge 5:-Ba"Zfsemtlere ait VS hızı, zemin büyütmesi ve enbüyük yer ivmesideğederi

Kuramsal yaklaşımlar kullanılarakgerçekleştirilen, gerek bu çalışmanın gerekse depremmaster plan çalışmasınınsonuçlanbelli bir orandahata payı içermektedir. Ancak bu koşullarda bile.,İzmir kentinin olası bir -depremde karşılaşabileceğitehlikenin boyutlan net bir şekilde gözler önüneserilmektedir .

incelemeler , !

SONUÇLAR

Tüm bulguların ışığında bu çalışmada ulaşılansonuçlar aşağıda özetlenmiştir.

1. İzmir kentinin kıyı şeridi ve bu şeride komşudüzlük zeminlerde (alüvyon ve balçık kesimlerde)gözlenen düşük kayma dalgası hızı ve yüksekbüyütme-en büyük yer ivmesi-ZETO verileri, bir -deprem anında, bu kesimlerin karşı karşıya kalacağırehllkeninboyutlannı gözler önüne sermektedir.

2. Bu vkoşullarda en tehlikeli olan bölgelerolarak Çiğli, Naldöken. Cumaovası, Karşıyaka veBornova'nın batısı gösterilebilir.

3. Göreceli olarak daha güvenli olan bölgelerinise Güzelbahçe. Seferihisar ve Karaburun yöreleriolduğu söylenebilir.

4. Ancak -zemin özellikleri açısından _göreceliolarak daha sağlam olan bu zeminlerde, birdepremde oluşacak4i:asar, zemin koşulları kadarburada inşa edilmiş yapı.=-kalitesi ile de ilişkiliolacaktır.

5. Su sondaj verilerinden kuramsal bağıntılarkul1arularak gerçekleştirilen bu çalışmanın sonuçlarıbenzer şekilde zemin sondaj verileri kullanılarakBoğaziçi Üniversitesi tarafından hazırlanan rapor-sonuçlarına· oranla daha düşük değerli vegerçekçidir. Çünkü, buradaki uygulamada, sondajkuyularının daha derin olması nedeni ile zemine aittüm tabakaların özellikleri göz önündebulundurulrmıştur.

6. Gerek bu çalışmanın gerekse deprem masterplanı çalışmasının sonuçları belli bir oranda hatapayı içermektedir. Ancak bu koşullarda bile, İzmirkentinin olası bir depremde karşılaşabileceğitehlikenin boyutları net bir şekilde gözler önüneserilmektedir .

7. Bu koşullarda her an bir deprem ile karşıkarşıya kalma riski taşıyan İzmir kentinde kentbazında yerinde deney ve ölçüler yapılarakmikrobölgelendirme çalışmaları ivedi olaraktamamlanmalıdır.

8. Bu çalışmaların ışığında risk bölgeleriderecelendirilmeli ve en riskli bölgelerdenbaşlayarak özellikle toplu yaşam alanlarında gerekliönlemler öncelikle alınmalıdır.

tMO İzmir Şubesi Nisan-2005 Yıl: 20 Sayı: 122

incelemeler

YARARLANıLAN KAYNAKLAR

Akıncı, A:, Byıdoğan, H., Cökturkler, G., Akyol, N., Ankaya, O., 2000,İzmir ili ve çevrestnin deprcmsellığl ve deprem tehllkesinin belirlenmesi; BatıAnadolu'nun Depremse1liği Sempozyumu, 231-23R

Arısal. A, 1998, Kumların tekrarlı yükler altında gerilme-şekil değiştirmedavranışları; Zemin Mekaniği ve Temel' Mühendisliği Türk Milli KomitesiBülterıf Zernın. 3, 1, 7-1B.

Borcherdt, RD. & Oibbs, rp., 1976, Effect of Iocalgeologıcal condltlons inthe San Francisco bay Region. On ground rnotıorıs and

int~nsities of the 1906 earthquake; Bull. Selsm. Sac. Am., 66, 467-SOO.

Celep, Z.. ve Kurnbasar, N. 1996, Yapı Dinamiği ve Depremmühendis] iğine Glrlş

Güzelçamlı Belediyesi S.s. Cüzelçamlı Konut Yapı Kooperatifleri inşaatAlanı Mlkrobölgelerne Etüdü, 1997, DEÜ Müh, Fak. [eoftzik MühendıslığıBölümü, İzmtr.

Cöktürkler, G., 2002, Three-dtmerısional simulation of seismic wavepropagation in the metropoluan area of İzmır, Turkey; DEÜ Fen BilimleriEnstitüsü (doktora tezi).

İzmir Deprem Senaryosu ve Master Planı, 1999, BU Deprem Araştırma veUygulama Merkezi, istanbul.

Kıncal. :c., 2005, İzmir iç körfezi çevresinde yer alan birimlerin coğrafibilgi sistemleri ve uzaktan algılama tekmkleri kullanılarak mühendislik [eolojısıaçısından değerlendırilmesl: DEU Fen Bılrmlerı Enstitüsü (doktora tezi).

Kuşadası Uydukent Kooperatifler Büliği· Mjkrobölgeleme_Elüdü, 19%,DEU Müh.Fak. [cofizikMuhendisliğı Bölümü; İzmır.

i .• .:~- ,.c.:

Midorikawa, S., 19B7, Predtction of isoseisrnal mar in Karıto plaln due tohypothetical earthcuake, Ioıırnal of Structural Dynamics, 33B, 43-48

Nazilli Belediyesi Zafer Mahallesi Toplu Konut inşaat AlanıMıkrobölgelerne Etüdü, 1996, DEU Müh. Fak. IeoüzıkMuhendıslığı Bölümü,İzmir.

Nazllli Organize Sanayi Bölgesi Mikrobölgelcme Etüdü, 1998, DEU Muh,Fak. [eoftzık Mühendisliği Bölümü, İzmir.

The Tedinical Commilee for Earthquake Geolechnical Engineering (TC4,ı993)??????

Ohta, ·Y. & Goto, -N., 1978, Empirical shear wave velocity equations "interms of characterlstlcs soil lndicies; Earthquake Eng. And Strıuc, Dyrı., 6, ı 67-187.

Shima, E., ı978, seısmic mıcrozorılng map of Tokyo; Proc, 5eoond Inter,Corıf On Microzonation, 1, 433-443.

Universıade Yerleşim Ajanı Mikrobölgeleme Etüdü, 2001, DEU Müh. Fak.jeofizik Mühendisliği Bölümü, İzmir

DUYURU'_MG GAZBETON

"Uygulamalı.Gazbeton Duvar UstasıYetiştirme I,(ursti" açıyor.

: 24 Nisan 2005 Pazar; 09.00 .

Süre : 1 Gün (8Saat)Son Katılım Tarihi: 20 Nisan: 2005 Çarşamba, 17.00Kayıt İçinGerekli Belgeler: 2 adet v~sikalıkfotoğraf, nüfus cüzdanı fotokopisiKayıt Yeri: İnşaat Mühendisleri Odası İzmir ŞubesiKatılım 20 kişi ile sınırlıdır,

Detaylı bilgi için 462 5655'i arayabilirsiniz.

Tarih.Saat

DUYURUEGELAB KAPATılDı

12 Ağustos 2001 tarih ve 24491 sayılı resmi gazetedeyayınlanarak yürürlüğe giren "Yapı Denetim Uygulama UsulveEsaslan Yönetmeliği"nin Laboratuvarlann Çalışma Usul veEsaslarına göre, Bayındırlık ve İskan Bakanlığr Yapı İşleriGenel Müdürlüğü'nden izin belgesi almış olan "Egeiab Yapıve Elemanları Kalite Kontrol ve Teknik DarnşmarılıkHizmetleri Ltd, Şti," yönetıİı.eliğin 8. "deneyi yapılacaknumuneler; standartlarda yazılı usullere göre laboratu vargörevlilerince alınır ve usulüne uygun tesle tabi tutulur."maddesine aykırı olarak aşağıda belirttiğimiz davranışlardabulunduğu için, Şubemiz tarafından Yapı İşleri GenelMüdürlüğüne iki kez şikayet edilmişti,

İlk şikayehmizde, Laboralu var izin Onay Talimatı' nın 12.1maddesine göre IIyarma, 12,2 maddesine göre de laboratuvartemtnatırun 1/2 oranında nakli ceza verildiğini ikincişikayetirniz sonrasında da, firmaya 6 ay süreyle Laboratuvarİzin Belgesi Kullanım Hakkının Askıya Alınması veTeminahnın Tamamının Gelır Kaydedilmesi cezası verildiğiniöğrenmiş bulunuyoruz. Firmanın tespit edebildiğimiz şikayetkonusu uygulamaları:

1. Onur - 3 İşharu 'güçı-dirme projelerinin Şubemiztarafından vize edılmesi esnasında;' ..projelerle birliktegönderilen ve adı geçen laboratuvar taraMdan yapılan karotve beton tabaneası deneyleri incelendiğinde kolonlardan vekirişlerden alınan karot örneklerinin mukavemet sonuçları ileaynı kolonlarda ve kirişlerde beton. tabaneası ile elde edilenmukavemet sonuçlan aynı olduğu göriilınüşrur. Deneylersonucunda beton sınıfı C18 olarak yazılmış, daha sonraprojesiyle kıyaslandığında beton sınıfının C20 olduğugörülmüştür. Maalesef söz konusu laboratuvar, raporlarıkurtarınama 'gerekçesiyle tekrar düzenleyerek aynı kolon vekirişlerde beton tabaneası ve karot sonuçlan birebir yine aynı'olarak mukavemet sonuçlaruu bu kez C2U sınıfınayükseltmiştir ,

2. Yine SUNEL TÜTÜN AŞ: ye ait projelerin, Şubemiztarafıridan vize edilmesi esnasında projelerle birliktegönderilen ve adı geçen laboratuvar tarafından yapılan karotve beton .tabancası deneyleri incelendiğrnde kolonlardan vekirişlerden alman karotörneklerinin mukavemet sonuçları ileaynı kolonlarda ve mişlerde beton tabaneası ile elde edilenmukavemet sonuçları aynı olduğu görülrnüştür. Betontabaneası ve alınan karot örneklermin test mukavemetlerininbirebir aynı çıkması bilimselolarak mümkün değildir,

3. Son olarak şubemize gelen brr ihbar sonucundaşubemiz teknik elemanları Egiüab, tarafından yapildığıbildirilen Görkent Sitesi Bayraklı Mahallesi 25Nd pafta, .37902ada, 14 parselde kayıtlı bulunan L ve J Bloklar için yapılankarot alma işlemlerini yerinde incelemiş ve L Blok' tan; (dairesahipleriyle tek tek görüşüLerek) dairelerden karot alıını ileilgili hiçbir çalışma yapılmadığı teyidi alırumştır. Oysa Egelabtarafından L Bloktan 26 adet karot alındığına ve 26 adet betontabaneası yapıldığına dair rapor mevcuttur.

. Meslek ilkelerine .ve eliğine uygun olmayan uygulamalarsonucunda, ileride çok sayıda teknik ve .hukuksal sorun

.çıkacağına inandığımız için,. siz meslektaşlarırruzm da herdeprem sonrasında yaşanan hazin görüntüleri unutmadan, bukonularda duyarlı olmaya çağlIlyoruz.

.34 İMO İzmir Şubesi Nisan-2005 Yıl, 20 Sayı: 122

incelemeler ~ !, ,

İZMİR KÖRFEZİ/NDE JEOTEKNİK İNCELEMELER

Prof Dr. Atilla ULUtD.E.Ü. Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü

atilla.ulugesdeu.edu. tr

GİRİş:

Son yıllarda, yetersizliği nedeniylegenişletilmesi yeniden gündeme gelen İzmir-Alsancak Limanı'nda yapılacak olan' kapasitearttırımının "Olmazsa-olmaz!" koşulu, limana sukesimi fazla olan gemilerin girişlerininsağlanabilmesi amacıyla giriş kanalınınderinleştirilmesi, yani taranınasıdır.

Bu amaçla, 1985- yılının Haziran-Temmuzaylarında D.E.Ü. Deni~_Bilimleri ve TeknolojisiEnstitüsü tarafından RN K. Piri Refs AraştırmaGemisi ile yapılan .deniz .çalışmaları sonucundahazırlanan "İzmir Limanı Tevsii Projesi TaramaSahaları Jeomorfolojik Etüdleri" projesine bir kezdaha göz atmakta yarar olduğu düşünülmüştür. .

Detayları Uluğ (1985)'de verilen çalışmalar vedeneyler sonucunda. Körfez tabanından taranançamurun herhangi bir yerde dolgu malzemesiveya başka bir amaçla kullanılmasının mümkünolamayacağı ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, taramamalzemesinin bir şekilde hertaraf edilmesigerektiğinden, bunların Urla ilçesindeki HekimAdası açıklarındaki bir dökü alanında

. depolanması öngörülmüş ve bu da maalesef çokciddi bir çevre sorunu meydana getirmiştir,Tarama ve özellikle döküm aşamasında çok incebir ıilalZemeden oluşan taban çaınuru dökü·sahasından çok uzaklara kadar yayılmış ve İzmirKörfezi sahillerini kirletmiştir.

Şimdi yeniden, gündeme gelmesi planlanandeniz tabanı tarama işlemleri sonucu ortayaçıkacak olan malzemenin bu kez çevre sorunuyaratmayacak şekilde yok edilmesi·gerekmektedir. Söz konusu denizçalışmaiarısırasında alınan zemin örnekleri üzerinde yapılanjeoteknik deneyler sonucu, halen İzmir

LMa tzmir Şubesi Nis<Jn-2005 Yıl: 20 S<Jyı:122

Körfezi'nde geniş alanlar kaplayan üst çamurunOH, CH gibi çok ince bir malzemeden oluştuğu vebu birimin hiç bir şekilde taşıma. gücübulunmadığı görülmüştür (Uluğ, 1985, Ercan;2001).

Ayrıca, taramalar sırasında ortaya çıkacak olançamur içerisinde ağır metaller ve toksikmalzemelerin olduğu Körfez'de yapılan diğerçalışmalar ile bilimselolarak ortaya konmuştur(Küçüksezgin ve dtg. 2002, 2004, Darılmaz ~eKüçüksezgin, 2004 v.b.). Ystelik, yerinden alınıpbaşka bir yere dökülen bu malzemenindöküldüğü yerde de çevre kirliliği yarattığı veburalarda yaşayan balıklarda yapılan incelemelersonucunda İç Körfez balıklarındaki gibikanserojen madde birikiminin olduğugözlenmiştir (Annç, 2005).

Geçmişte yaşanan bu olumsuzluklardankazanılacak bir deneyim ile,bu kez yapılacak olanbir tarama sırasında ortaya çıkacak malzemeninkarada bertarafının en uygun ve akılcı bir çözümolacağı kuşkusuzdur.: Tabiatıyla böyle birprojelendirmede, çamunin karada bertarafınıngetireceği maliyetin başlangıçta öngörülmesi vebütçelendirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde,.yaşamsal bir önemi. olan "Çevre KorumaBilinci"ne sahip -İzmir'lilerin eksikprojelendirilmiş böyle bir çalışmayı başlamadanbitireceği ırmıtıılmamalıdır!

İZMİR KÖRFEZİ'NDE YAPILANÇALIŞMALAR:

Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve!eknolojiSiEns.titüsü .kııruluşundan bu yana,Izinir Körfezi'nde muhtelif zamanlarda çok sayıda

. mühendislik ve bilimsel amaçlı çalışmalar yapmış.ve bu çalışn;a1ar sonucunda sayısız raporlar,,doktora ve yüksek .1İsanstezleri ile çok sayıda

r 35'

~"i:.!.s.,:'.'''C~0:;;.'c',c:."c."'." ;.~,.:._",,".-"C, :'·;"'"~-::c:,~r:O:?'i,~~:·"~:"C'~"'·-.,,,:'c-"" •• ,e _:-,0;" .=:,,--.-.'"""~,.,,: ..-....,.,.,", ..o'c.'••••-••••• ,~" ·'''C~""·;·;':''';-'''',:'e''''7 ~._. ~~-.--.,.,,-- ... -- .. - .' _ ,----

incelemeler

bilimsel makale. ve bildiriler üretmiştir. Buçalışmalarm bir kısım bölgesel sorunlara yöneliközel çalışmalar olmasına karşılık, Körfezbütününü kapsayan pek çok değerli yayınlar daortaya çıkmıştır (Aksu ve Piper, 1983, Aksu vediğ. 1987, 1990, Uluğ ve İzdar, 1988, Başoğlu. 1975,Cünay, 1988, 1998 v.b.),

Yaklaşık kuzeydoğu-güneviıan uzarumlı oları:İç ve Orta Körfez'in boyutlarına bakıldığındakuzey ve güney sahilleri arasında ortalama 3-5 kmarasında değişen bir· genişliğe sahip olduğugörülmektedir. Oysa, .İzmir Körfezi eşderinlik(batimetri) haritalarında (Şekil 1) 10 metredendaha fazla derinliğine sahip olan bölgelerin çokkısıtlı olduğu bilinmektedir. Gediz nehrininyıllardır getirmiş ,. olduğu çökellerin birikiminedeniyle Körfez'in iç ve orta kısmı büyük ölçüdedolmuş ve Yenikale açıkfirmda yalnızca 300-500_m gibi dar bir su kanalı aQ..~kalabilmiştir. Yani,İzmir Körfezi ağzı dar bir şişe gibidir. Eğer bu darbölgede herhangi bir deniz kazası v.b. olmasıdurumunda İzmir Körfezi'ne gemilerinhelikopterle taşınması kaçınılmaz olacaktır.Ayrıca, bu dar kanal İzmir Körfezi akıntı rejiminedeniyle de (Sayın, 2003, Duman ve diğ., 2004)doğal olarak-sık sık dolmakta ve Deniz Kuvvetleritarafındanzaman zaman yapılan kısmi taramalarnedeniyle şimdilik açık kalabilmektedir. Hergeçen gün büyüyen gemi tonajları göz önünealındığında, Yenikale'den başlayıpAlsancakLimanı'na kadar olan bölgede taramaların nedenli etkili olacağı da kuşkuludur.

Yapılan her türlü deniz araştırmalarındamutlaka derinlik ölçümleri yapılmakta ve bunun

'sonucunda da deniz tabanı derinlik haritaları(batimetrik harifalar) üretilmektedir. Çalışılankonunun özelliğine göre daha sonra deniz tabanıtabakaları ile ilgili jeololik-jeofizik haritalar veyas11sütunu ile ilgili fiziksel, kimyasal ve biyolojikharitalar elde edilmektedir. Bu nedenle, 1985yılında yapılan deniz araştırmaları sırasında hasasbatimetrik çalışmalar yapılmış ve gemi konumu"trisponder" sistemi ile belirlenmiştir. Trisponderistasyonlarının konumlandığı noktalar Şekill' deki haritada gösterilmektedir.

36

! i

Şekil 1: "İzmir Limanı Tevsll Projesi Tarama SahalarıJeomorfolojik Etüdleri" çalışma bölgeleri. Koyu noktalar

trisponder Istasyonlandır.

Şekil l' deki haritada İzmir Körfezi'nde bundanönce yapılması planlanan tarama işlemleri içinöngörülen çalışma alarılan gösterilmektedir.Toplam 5.75 km2 büyüklüğündskl I, ll, III, lA ve18 bölgelerinden oluşan çalışma sahalarındayürütülen deniz çalışmaları sırasında gemikonumu hassas bir şekilde belirlenmiş ve bunlarölçülen derinlik değerleri eşleştirilerekkoridorlardaki hassas eşderinlik haritalarıhazırlanmıştır. Bu haritalar ve bunlarınharitalanınası sırasında kullanılan ekipmanlar ileiligili bilgiler Uluğ (1985), de detaylı olarakverilmektedir. Derinlik değerleri o zaman yapılançalışmalara göre, Yenikale Feneri önlerindebulunan 21.5 m derinliğindeki bir çukurluktanbaşlayarak Salhane önlerine kadar olan koridorda5 m'ye kadar değişmektedir. Tabiatıyla, dahasonra yapılan deniz tabarn taramaları ve MelesÇayı deltasında yapılan derivasyon işlemlerinedeniyIebu günkü derinlik değerlerideğişmişdurumdadır. Ama değişmeyen bir şey vardır ki,daha önce taramalar ile derinleştirilen bu kanalınyeniden dolarak sığlaştığıdır.

Antlan bu deniz çalışmaları sırasında, koridorboyunca deniz tabanında mevcut olabilecek kaya,batık v.b, objelerin konumlarının belirlenmesiamacıyla yanal taramalı sorıar çalışmalarıyapılrruş, elde edilen bulgular ile ilgili haritalarhazırlanrnıştır (Uluğ, 1985). Ayrıca, gerek deniztabanı derinlik ölçümleri ve gerekse yanal

IMO İzmir Şubesi Nisan-2005 Yıl, 20 Sayı:'ı2ı

taramalı sonar ölçümleri sırasında Körfez tabansedimentlerinin özelliklerini ve kalınlıklarınıbelirlemek amaayla mühendislik sismiğiçalışmaları da yürütülmüştür. Bu çalışmalar iledeniz tabanında bulunan jeolojikbirimlerin yatayve düşey süreklilikleri izlenmiş ve bunlar daharitalanmıştır.

Şekil 2'de, bu amaçla yapılmış bir sismikçalışma sonucunda elde edilmiş olan bir kesitgörülmektedir. Yaklaşık, kuzeydoğu-gi.ineybatıdoğrultusundaki. 1.numaralı çalışma bölgesindenalınan bu sismik kesitte, akustik empedansfarklılığı gösteren birimler ayırtlanmış ve bunlar,profil boyunca muhtelif yerlerde yapılan zeminsondaj sonuçlan iled~ğerlendirilerekharitalaruruştır. Şekil 3'deki sismik kesit iseyaklaşık doğu-batı uzanımlı olarak lAbölgesinden alınmışbir kesittir. Şekillerde üstkısımda görülen kısa kesitler de bu hatları elikolarak kesen enine hatlardan bazılandır. Sismikkesitlerde düşeyeksen gidiş-dönüş zamanı olarakmilisaniye cinsinden verilmiştir. Yatayeksen iseuzaklığı göstermekte olup, ölçüm sırasında alınan"fix"lerin koordinatlan kesitler üzerinde yeralmaktadır. Kesitler üzerinde muhtelif renkler ilegösterilen birimlere ait tanımlamalar -Şekil 4'dekizemin örneklemeleri sonuçlarında verilmektedir.

,':: 'ı~: ',~~ b::: ;:Jib !:~

Şekil 2: inumaralı çalışma bölgesinden alınmış bir sismikkesit (Uluğ, 1985'den alınmıştır). -

Şekil 2'de verilen sismik kesitte, zeminkatmanlarım ayrımlayan renkli çizgilerin dışında,

tMO İzmir Şubesi Nisan-2005 Yıl ..20 Sayı: 122

incelemeler ' i

yeşil çizgiler ile işaretlenmiş bölgeler degörülmektedir. Bunlar, sediment içerisinde kalanorganik maddelerin çürümesiyle oluşmuş gazbirikim yerleridir. Bu gazların, tarama esnasındaaçığa çıkarak atmosferde kendiliğinden alevalabileceği ve muhtemelen infilak da edebileceğigöz önünde bulundurularak, çalışma sahasıiçerisindeki bu gibi yerler tespit edilerek bunlarınharitalaması yapılmıştır (Uluğ, 1985). Bu kesitboyunca sürekliliği izlenenbirimler Şekil 4'dekisondaj loglarında görüldüğü gibi, sırasıyla"yüksek plastisiteli kil", "siltli kum" ve "düşükplastisiteli silt-kil" ile bunların ardalanmalarındanoluşmaktadır. Şekil 3'de verilen ve İç Körfez'dealınmış olan sismik kesitte, deniz tabanındabulunan "yüksek plastisiteli killi ile onun altındayer alan "siltli kum" ara yüzeyindekiondülasyonlar görülmektedir.

-- -,:::~':,,: .•...

H.ı(uno)H'

ii:::'::0;:"::

--------1 ~- ,,~,

Şekil 3: lA numaralı çalışma bölgesmden alırmuş bir sis-mikkesit (Uluğ, 1985'den alınrnıştır).

Kesitler üzerinde -mavi" renk ile gösterilenkatman ise, bu çalışmalarda kullanılan yüksekfrekanslı sinyaller ile sürekliliği izlenebilen enderin birim, yani bu çalışma için kabul edilenLI akustik taban"dır. Bunun, üstteki Halasen yaşlıgenç birimlere göre daha yaşlı ve o oranda daha

.pekişmiş durumda olan Pleyistosen yaşlıkatmanlar olduğu - Körfez'de yapılan başkaçalışmalar ile belirlenmiştir,

37

incelemeler~ i

r---'~;:-'.-",i e i \ ~' ,.,

,

I". ·...,.. ,.."."",·,,,.,,.

• ~.i.••r~II"'"'' .,1

• ~.i,~ 1'•• """" ••11.1"

Şekil 4: İzmir Körfezi'nde yapılan zernin örneklemelerine aitloglar (Uluğ, 1985'den alınmıştır).

Sismik çalışmalar ile .uluşhırulan str-atigrafikistifin. litolojik olarak değerlendirilmesi vekesitlerin yorumlanması amaayla, çalışma sahasıiçerisinde 3 noktada "gravite" ve 4 noktada da"vibroeor" tipi karatiyer kullanılarak toplam 7noktada zemin örneği alınmıştır, Gravite tipikarotiyer ile alınmış olan karot1arın uzunlukları0.50-1.66·marasında olup, "vihroeorer" ile alınankarotların uzunluğu- ise 5.50-6.00 m. arasındadeğişmektedir. Bu karotlar üzerinde, D.E.ÜMühendislik Fakültesi İnşaat MühendisliğiBölümü Zemin Mekaniği Laboratuvarındamuhtelif deneyler yapılmışbr. Bunlara ait litolojikbulgular Şekil 4'te görülmektedir. Daha ayrıntılıbilgiler ise Uluğ (1985)'de bulunmaktadır.

Şekil 5'te, 12 numaralı sondaj olarakisimlendirilen~oktasındanalman karotta 0.00-1.90m arasındaki ruımunede yapılan elek analizive hidrometre sonuçları görülmektedir. Yapılandeney sonucunda bu birim (OH) olaraksınflandırılmıştır. Ayrıca, tüm zeminörneklemelerinde, İzmir KörfeziJçerisinde deniztabanınıkaplayan birimlerin. (OH) ve (CH)sınıflarında olduğu ve yapılan "KıvamLimitleri"deneylerine göre bu birirnlerin.ryüksek plastisitelikil" olarak tanımlanabileeeği ifade edilebilir. Şekil6'daki "Cassagrande Sınflandırması" çizelgesindede görüldüğü gibi, bu birimlerin "Güvenli Taşıma

Gücü"nün 0.70-1.00kg/em2 , "Yatak Katsayısı"nın4.00 kg/cm" civarında olduğu ve buna göre bubirimlerin "Çok Zayıf Altyapı" grubu olarakdeğerlendirileceği söylenebilir. Bu şekilde, taramasonucu çıkacak olan malzemenin hiç bir surette"dolgu veya yapı malzemesi" olarakkullanılamayacağı ve mutlaka bir yerdedepolanarak bertaraf edilmesi gerektiği projemüelliflerine bir kez daha hatırlahlmaktadır.

DRi'I[ çııpr [ıl1~Ilr"[ ~1l•••rL~]iGR •••IN mE nı:;TRIDU'TloN {UR-"r:)

PORM: ZMl-I.1JUI.~n AIlJ IJob H.rırıır) ~ OOlI-4llli

. :Spnd"J HııIDQrl1I,I;ıM , [2

örıuıık rt"o IS~mplr N~J ~ i. TMlJl~

~1ıır-JnlLlı: [tııepl~) ~ ?ıııo-~.!KI.~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~ş -~"~~~ ~~~~~I!HiUH ıli~

~~

.• ~~:i~..~W ~..~ .••.5'! ~

~~

V~lIlll lT'!!'llIIIOy~' H. 'tıaıtınRtI1.Br1h (Uıu) • 1.'1.~!io!I~

r .0.1 "-Ol 0,001 o.oıxıı~ " ". L (~) (GRrlılı.! D1"Mf.,TE~)

••• U~ 5- J LT

tııl ••mı Jı(;[ R mrn In

.~~V~k j [SlıNO! . i SILT J

!=-oa~~J.M_tdiıı:!".FI"ı:' :Cıı:e._~~__LM_!,!!i~ Fi':l!! lE~?!l~~!~m:!~~,.-,_.._"__~_,__~

ŞekilS: 12(V4) noktasında yapılan sondaja ait "Dane ÇapıDağılırru Grafiği" (Uluğ, 1985'den alınmıştır)

İzmir Körfezi çevresindeki sahil kesiminin debu gibi malzemelerden olduğu göz önünebulundurulduğunda (Radius, 1999), İzmir veçevresinde oluşacak mütevazi bir depremde dahi,çok ciddi zernin oturmaları, deformasyonlar vezemin sıvılaşmalarının _.. yaşanacağıunutulmamalıdır. Nitekim, tarih boyunca İzmir veçevresinde oluşan depremlerde bu bölgeler çokağır hasar görmüş ve merkez üssü İzmir kentiiçerisinde (Balçova) oluşan 10 Temmuz 1688tarihli depremde Alsancak Bölgesi ve KordonBoyu'nun (dolayısiyle Alsancak Limanı da) 60 emçöktüğü çeşitli kaynaklarda bulunmaktadır (Erginve diğ., 1967, Soysal ve diğ., 1981v.b.).Yerbilimlerinde büyük dcpremlerin aynıbölgede yöreye has bir peryotta yeniden (l)tckrarlandığı da bilinen bir gerçektir.

38 İMO İzmir Şubesi Nİsan-2005 Yıl: 20 Sayı: 122

-~,

"~..., .

Şekil 6: Toprak ve Kayaların Sıruflandırılması (Ercan,2001'den alınrruştır).

SONUÇLAR:

Sonuç olarak, insanoğlunun doğa ilemücadelesinde n~-kada]- başarılı olduğuortadadır. Ne kadar uğraşılırsa uğraşılsınıdoğanın daima kendina has kuralları içerisindeevrimini geçirdiği bilinen bir gerçektir. Palyatifçözümler ile kazanılan kısa zamanlarını aslındabüyük çözümler için önemli zaman kaybı olduğuunutulmamalıdır. Eğer, Bab. Anadolu'nundünyaya açılan bir kapısı olarak Alsancak Limanıöngöıülüyorsa, devamlı' büyüyen gemi tonajlarıve buna karşılık devamlı dolmaya meyilli İzmirKörfezi ile nereye kadar gidileceği yenidensorgulanmalıdır. Türkiye'nin batıya açılan kapısıolarak öngörülen "Kuzey Ege Limanı" için, eğerkonuşulmaya başlandığı günden itibaren birşeyler yapılmış olsaydı şimdi bu gün İzmirKörfezi'nin taranına problemini konuşmuşolmazdık. İzmir Limanı bu günkü haliyle veKörfezlin elverdiği ölçülerde, yolcu taşımacılığıolarak kullanılmalı ve İzmirliye bir kez dahaçevre felaketi yaşatılmamah!..

YARARLANILAN KAYNAKLAR:

Aksu, AE., Plper, DLW. (1983l: Progradation of the LateQuaternary Gediz Delta, Turkey, Marine Geology, 54,1-25.

Aksu, AE., Piper, DlW., Konuk, T. (1987). LateQuatemary tcctonic and scdimentary history of Outer İzmırand Çandarlı Bays, Westem Turkey, Marine Geology/76, 89-104.

Aksu, A.E., Konuk,T, Uluğ, A., Dumanı M., Pıper,D.J.W. (1990). Quatemary tectonic and sedimentary history ofEasterrı Agearı Sea shelf area. [eofizik, 4(1),3-35.

incelemeler

Arınç, E. (2005). İzmir körfezi ne kadar temiz?,Cumhuriyet Bilim ve Teknik, 2 Nisan 2005,941,8-9.

Başoğlu. ş. (1980). Meles Deltası ve İzmir İç Körfezi-Körfezbaşı Bölgesi, Holosen Sedimantolojisi, E,Ü'/DenizBilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü, İzmir.

Darılmaz, E.., Küçüksezgin, F. (2004). Distribution andorigirı of hydrocarbons in surficial sedimerıts from ızmir Bay(Turkey). 37th OESM Congress, 7-11 [urıe, Bareelone. .37,186.

Duman, M., Avcı, M., Duman, Ş., Demirkurt. E.,Düzbastılar, M.K (2004). Surficial sediment distribution andnet sediment transport pattem in İzmir Bay, western Turkey,Continental Shelf Research, 24,965-981.

Ercan, A. (2001). Kıran (Afet) Bölgelerinde YeraraştırmaYöntemlerı, T.MM.O.B. [eofizik Mühendisleri OdasıYayınları, Ankara.

Ergin, K, Güçlü, U., Uz, Z. (1967). Türkiye CivarınınDeprem Kataloğu, İTÜ. Maden Fakültesi Arz FizigiEnstitüsü Yayınları, 24, İstanbul.

Günay, C. (1988). Sisımk kırılma yönteminde karşılıklıatışlar ilc İ7TIlir Körfezi'nin jeolojik '-yapısırun incelenmesi.D.E.Ü. Müh-Mirn. Fak. [eofizik. Bölümü Bitırme Tezi, İzırur(yayınlanmanuş) .

Cünay, C. (1998). Batı Anadolu-Ege Denizineotektoniğinin jeofizik yöntemlerle incelenmesi (İzmirKörfezi ömeğinde), D.E.Ü. Fen Bılimleri Enstrtüsü, DoktoraTezi, İzmir (yayınlarunanuş).

Küçüksezgin, F., Uluturhan, E., Kontaş. A., Altay, O.(2002). Trace metal concentrations in edible fishes from ızmirBay, Eastern Aegean. Marine Polhıtion Bulletin, 44: 827-832.

Küçüksezgın, E, Kontaş. A, Altay, O., Uluturhan. K,Darilmazı E. (2004). An overwiev of nutrients and heavymetals in the ızmir Bay, Turkey, 1996-2002. 37th OESMCongress, 7-11 [une, Barcclono, Vo1.37,215.

Sayın, E. (2003). Physical features of the İzmir Bay,Corıtinetal Shelf Research, 23, 957-970.

Soysal, IL, Sipahioğlu, S., Kolçak, D., altınok, Y. (1981).Türkiye Tarihsel DepremKataloğu, Tübitak Proje NoTBAG341, Ankara.

RADİUs (1999). İzmjr Büyükşehir Deprem Master Planı,Boğaziçi Ünivcrsıtesi, İstanbul.

Uluğ, A. (1985). İzmir Limanı Tevsii Projesi TaramaSahaları [eomorfolojik Etüdleri, D.E Ü. Nihai Rapor, DBTE-051 (cd.A, Uluğ), İzmir.

Uluğ, A, Izdar, KE. (1988). Deniz sismik çalışmaları ile. İzmir Körfezi'nin jeolojik gelişiminin incelenmesi,

T.M.M.O.B. [eofizik Mühendisliği Odası 10. Türkiye JeofizikKurultayı, (Bildiri Özetleri) [eofizik, 2(1), 90-91, Ankara.

tMo İzmir Şubesi Nisım-2005 Yıl: 20 Sayı: 122 39