gimnazjum klasa

W kalejdoskopie. .,zie OW

podr~cznik do historii

WYDAWNICTWO

~HA~WIEK XIXJolanta Sikorska-Kulesza

WIEK XIX

WST~P

I. EPOKA NAPOLEONSKA

Francja napoleonska od konsulatu do cesarstwa 13Napoleon Bonaparte 13 Gd konsula do cesarza 13 Stabilizacja i reformy 16 Ko-deks cywilny 17 Wojny wloskie i wyprawa do Egiptu 18 Armia, legenda "malegokaprala" 19

Legiony Polskie we Wloszech 21Poddani Prus, Rosji i Austrii 21 Polityka panstw zaborczych wobec ziem polskich 22Postawy Polak6w po upadku panstwa 22 Powstanie Legion6w Polskich 23 Ludziewolni s'l:braemi 24 Mazurek D'l:browskiego 25 Rozwi<J:ZanieLegion6w 26

Podboje napoleonskiej Francji i zmiany w Europie* 29Austerlitz 29 Zmiany na terenie Niemiec 29 Blokada kontynentalna 30 Dluga wojnaw Hiszpanii 31 Zdobycze rewolucji w Europie napoleonskiej 32

Upadek Napoleona i hegemonii Francji w Europie 34Kampania moskiewska 34 "Bitwa narod6w" 37 Abdykacja Napoleona 37 Sto dniNapoleona 39

Ksic;stwoWarszawskie 1807-1815 41Utworzenie Ksiltstwa 41 Powiltkszenie Ksiltstwa 43 Ustr6j Ksiltstwa Warszawskiego 44Stosunek Ksiltstwa do Francji 46 Szkolnictwo i kultura 46 Armia Ksiltstwa 48 Upa-dek Ksiltstwa 50

11.EUROPA PO KONGRESIE WIEDENSKIM

Lad wiedenski - Kongres w Wiedniu i Swic;te Przymierze 52Kongres wiedenski 52 Swiltte Przymierze 54 Ruchy wolnosciowe w Europie lat dwu-dziestych XIX w. 55

G16wne ideologie w Europie pierwszej polowy XIX w. 58Konserwatyzm 58 Liberalizm 58 Francja liberalna 60 Socjalizm 61 Romantyzm 61

D~enia narodowe i Wiosna Lud6w (1848-1849) 63*Wzrost §Wiadomosci narodowej 63 Niepodleglosc Grecji 63 Niepodleglosc Belgii 64Przyczyny Wiosny Lud6w 64 Zmiany ustrojowe we Francji i w panstwach niemieclcich 65Wiosna Narod6w - Wlosi, Niemcy i W<tgrzy 67 Bilans Wiosny Lud6w 67

11I.ZIEMIE POLSKIE PO KONGRESIE WIEDENSKIM

Nowy podzial ziem polskich na kongresie wiedenskim 70Sprawa polska na kongresie wiedenskim 70 Wolne Miasto Krak6w 71 Wielkie Ksi<t-stwo Poznanskie. Uwlaszczenie 72 Ziemie zaboru rosyjskiego 74 Galicja 75

Zycie polityczne w Kr6lestwie Polskim (1815-1830) 77Odr<tbnosc Kr61estwa Polskiego 77 Ustr6j Kr61estwa 78 Praktyka zycia politycznego78 Tajne organizacje 80

Rozw6j gospodarczy, szkolnictwo, kultura w Kr6lestwie Polskim 82Uzdrowienie finans6w 82 Przemysl wl6kienniczy, tkactwo 82 Industrializacja. G6rnic-two i hutnictwo 83 Drogi i kanaly 83 Rolnictwo 84 Modernizacja miast 84 Warszawaklasycystyczna 85 Ruch budowlany poza stolic,! 86 Uniwersytet Warszawski 87 Szkol-nictwo elementarne i srednie 88

Rozw6j rewolucji przemyslowej w Europie 91Rewolucja przemyslowa w Anglii 91 Metalurgia, g6rnictwo rud zelaza i w<tg1a91 Re-wolucja przemyslowa na kontynencie europejskim 92 Modernizacja rolnictwa 94

Rewolucja w komunikacji - transport i l'lcznosc 95Kolej zelazna 95 Transport oceaniczny. Parowce 97 Telegraf 98 Rozw6j nauki 99Wystawa swiatowa 100

Spoleczne nast~pstwa rewolucji przemyslowej 101Przemiany zycia spolecznego 101 Nowy porz,!dek spoleczny 101 Urbanizacja 102Migracje 103 Warunki pracy robotnik6w 103 Praca kobiet i dzieci 105 Burzuazja 106Rewolucja przemyslowa na ziemiach polskich 107

Zjednoczenie Wloch 110

Rozbicie polityczne Wloch i dominacja Austrii 110 Zwyci<tstwonad Austri,! 110 "Wy-prawa tysi'!ca" 112 Powstanie Kr61estwa Wloch 114

Zjednoczenie Niemiec i powstanie Austro- W~gier 115Idea zjednoczenia Niemiec 115 Prusy na czele ruchu zjednoczeniowego 115 WojnazAustri~ 1866 r. 116 Dualistyczna monarchia Austro-W<tgier 117 Wojna z Francj'l 117Powstanie Cesarstwa Niemieckiego 119

Wojna secesyjna w Stanach Zjednoczonych 122Kolonizacja Zachodu 122 R6inice mi<tdzyPoludniem a P61noq 124 Problem niewol-nicrwa 125 Geneza wojny 126 Wojna secesyjna 127 Zniesienie niewolnictwa 128Zakonczenie wojny 129

Kolonializm XIX w. - podzial swiata mi~dzy panstwa europejskie 131Wyzwolenie Ameryki Lacinskiej 131 Przyczyny ekspansj i kolonialnej w XIX w. 132Rywalizacjapanstw europejskich 0 kolonie 134 "Otwarte drzwi" do Chin 137 WielkaBrytania najwi<tkszymimperium kolonialnym 138 Znaczenie kolonializmu w dziejachAzji,Mryki i Ameryki 139

VI. SPOt.ECZENSTWO POLSKIE W OKRESIE POWSTAN NARODOWYCH

Powstanie listopadowe 1830-1831 143

Przyczynywybuchu powstania listopadowego 143 Noc Listopadowa i pocZ'ltek powsta-nia 144 Detronizacja cara 145 Wojna polsko-rosyjska 1831 r. 146 Ofiarnosc spole-czenstwa 148 Samos~dy w Warszawie 149 Obrona Warszawy i upadek powstania 149Skutki powstania 150 Wplyw powstania na sytuacj<tw innych zaborach 151 Pracaorganiczna 151 .

Wielka Emigracja 153

Droga na emigracj<t 153 Podzialy polityczne na emigracji 154 Hotel Lambert 156Towarzystwo Demokratyczne Polskie 157 Zycie codzienne na emigracji 158 Pr6byurz'ldzenia iycia na emigracji 160 Kultura na emigracji 161 Wielka Emigracja 162

Zwi~ki emigracji z krajem* 164Emisariusze 164 Powstanie krakowskie 1846 r. 165 Rabacja 166 Skutki rewolucjikrakowskiej 167 Wiosna Lud6w a emigracja 167 Powstanie Wielkopolskie 168

Sytuacja w Kr6lestwie Polskim przed wybuchem powstania styczniowego 169Oczekiwania Polak6w po wojnie krymskiej 169 Oiywienie nastroj6w patriotycznych 169Manifestacje patriotyczno-religijne 1860-1861 170 Program ugody i reformy Wielo-polskiego 1861-1862 172 Czerwoni i Biali 173

Wybuch i upadek powstania 1863-1864 175Wybuch powstania 175 Wojna partyzancka I 1863 - X 1864 177 Powstancy 179Chlopi w powstaniu 180 Ochotnicy 180

Podziemne panstwo polskie 182Rz,!d Narodowy 182 Dyktatura Traugutta i upadek powstania 183 Bilans powstania184 Syberia w dziejach Polak6w 185

VII. SYTUACJA POLlTVCZNA I iVCIE MIESZKANC6w ZIEM POLSKICH W 11POt. XIX W.

Galicja krajem autonomicznym 188Autonomia Galicyjska 188 2:ycie polityczne w Galicji 188 Rozw6j szkolnictwa i nauki189 Kwestia ukrainska 190 "N~dza galicyjska" i emigracja zamorska 191

labor pruski - germanizacja i opor 192Kulturkampf- walka z Kosciolem 192 Germanizacja j~yka 192 Walka 0 ziemi~ 194Op6r przeciw germanizacji 195

labor rosyjski (1864-1914) - rusyfikacja i dzialania obronne 197Kraj Przywislanski 197 Rusyfikacja szkolnictwa 198 Kosci61katolicki i szlachta - gl6wniwrogowie 199 Praca u podstaw 200 Rewolucja 1905 r. w Rosji 200 Rewolucja 1905r. na ziemiach polskich 201 Strajk szkolny 202 Znaczenie rewolucji 1905-1907 203

Przemiany gospodarcze i spoleczne na ziemiach polskich od drugiej polowy XIX ~ 204Nier6wnomierny rozw6j gospodarczy 204 Reformy na wsi 205 Emigracje chlop6w205 Sytuacja ludnosci chlopskiej 206 Szlachta - ziemianie 207 Rozw6j przemyslu208 Buriuazja 210 Klasa robotnicza 211 Urbanizacja 212 Inteligencja 213 Eman-cypacja kobiet na ziemiach polskich 214

Nowoczesne partie polityczne pod zaborami 216Lojalizm a "pokolenie niepokornych" 216 Warunki rozwoju partii politycznych podzaborami 216 Partie socjalistyczne 216 Socjalisci wobec problem6w spolecznych217 Socjalisci wobec walki 0 niepodleglosc 218 Ruch narodowo-demokratyczny 220"Nowoczesny patriotyzm" 221 Mniejszosci narodowe a ruch narodowy na ziemiachpolskich 222 Ruch narodowy na Warmii, Mazuraeh, Kaszubach, G6rnym Sl,!sku 223Ruch ludowy i partie chlopskie 224

Kultura polska w drugiej polowie XIX w. i na pocz~tku XX w. 227Rola artysty w okresie pozytywizmu 227 Rola artysty w okresie Mlodej Polski 227Pocz'ltkikultury masowej 229 Kultura zycia codziennego 230 Warunki mieszkaniowe231 Komunikacja 231 Kultura i wypoczynek 232

Zycie polityczne w Europie na przelomie XIX i XX w. 235Upowszechnienie ustroj6w konstytucyjnych 235 Nowoczesne partie polityczne 235Nacjonalizm 236 Socjalisci 236 Zalamanie dotychczasowych sojuszy mi~dzynarodo-wych 236 Tr6jprzymierze 238 Rywalizacja mocarstw w koloniach 238 Tr6jporozu-mienie 239

Przemiany cywilizacyjne w drugiej polowie XIX w. 241Elektrycznosc 241 Rozw6j w dziedzinie komunikacji 242 Transport kolejowy 244Rozw6j nauki 245 Rozw6j medycyny 246

Nowe zjawiska kulturowe na przelomie wiek6w XIX i XX 249Emancypacja kobiet 249 Upowszechnienie oswiaty 250 Kultura masowa 251 Fo-tografia, kino 252 Sport 254 Turystyka 254 Nowe kierunki w sztuce 255

Geneza i pierwsze lata Wielkiej Wojny 260Rywalizacjamocarstw europejskich 260 Konflikt Austro-W~gier z Serbi'l 261 Panstwacentralne przeciw entencie 261 Opinia publiczna wobec wojny 261

Dzialania wojenne 263Wojna na dwa fronty. Front zachodni 263 Wojna pozycyjna 263 Front wschodni 264Rozszerzenie konfliktu na caiy swiat 265 Wojna na przetrwanie 265 Na zachodzie bezzmian 265

Wojna na zapleczu frontu - poloienie ludnosd cywilnej 267Przestawienie gospodarki na potrzeby wojny 267 Polozenie ludnosci cywilnej 267Kobiety i dzieci 268 Propaganda i dzialania dywersyjne 269 Rewolucja w Niem-czech 269

Ostatnie lata walki i zakonczenie I wojny swiatowej (1917-1918) 270Wojna morska 270 Przystqpienie USA do wojny 270 Pok6j na wschodzie 272 Cechydzialan militarnych 272 Ostatnie ofensywy w 1918 r. 273 Or«dzie Wilsona 274 Ro-zejm 275 Rozpad Austro-W«gier 275 Skutki i znaczenie wojny 275

X. REWOLUCJEW ROSJIW 1917 ROKU:LUTOWAI PAZDZIERNIKOWA

Rewolucja lutowa 278Geneza rewolucji 278 Piotrogr6d - protesty glodowe i antywojenne 280 Rzqd Tym-czasowy 281 Abdykacja dynastii Romanow6w 281 Decyzje Rzqdu Tymczasowego282 Dwuwladza 282

Przewrot bolszewicki 283Bolszewicy 283 Lenin w Piotrogrodzie 283 Tezy kwietniowe 283 Przewr6t bolsze-wicki 284 Rada Komisarzy Ludowych 284 Pok6j w Brzdciu Litewskim 285 Wojnadomowa 285 Znaczenie rewolucji 286

XI. SPRAWAPOLSKAW IWOJNIE $WIATOWEJ

Polacy i sprawa polska w pierwszym okresie Wielkiej Wojny (1914-1916) 289Orientacje polityczne wobec perspektywy wojny 289 Roman Dmowski i orientacja naRosj« 289 Orientacja na Austro-W«gry - trialisci i ]6zef Pilsudski 290 Organizacjeparamilitarne 290 Wybuch wojny i pr6ba wywolania powstania 292 Odezwa rosyjska293 Legiony Polskie u boku armii austriackiej 294 Zaj«cie Kr6lestwa Polskiego przezpanstwa centralne w 1915 r. 295

Umic;dzynarodowienie sprawy polskiej - ostatnie lata wojny (1916-1918) 298Akt 5 listopada 298 Tymczasowa Rada Stanu 298 Okupacja ziem polskich 299 Rosjawobec sprawy polskiej w 1917 r. 299 Kryzys Legion6w 301 Rada Regeneyjna 302Komitet Narodowy Polski i Armia Polska Hallera 303 Czternascie punkt6w Wilsona305 Narodziny niepodleglej Polski 306

Pytania podsumowuj~ce 308

Wykaz autorow eytowanych w podrc;czniku 312