Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
i
w fmd i ^Wiia fmltamp
ridhk uacuteoHdj
12 fYaKsh
iiumlma fmd
6 tallh - s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh
uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
uacuteoHd yd dlaIK mSGh
cdsl wOHdmk wdhkh
uyru
wwwnielk
ii
ridhk uacuteoHdj
iiumlma fmd
12 fYaKsh
copy cdsl wOHdmk wdhkh
mu uqoslashKh ndash 2019
uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
uacuteoHd yd dlaIK mSGh
cdsl wOHdmk wdhkh
YS xldj
mldYkh ( uqoslashKdh
cdsl wOHdmk wdhkh
uyru
YS xldj
iii
wOHCI ckrdafa mKsuacutevh
wOHdmkfha =KdaulNdjh jfrac34Okh lsIacuteu i|yd cdsl wOHdmk wdhkh uacuteiska jszligka jr
wjiadkql+ mshjr kq nhs wodlt uacuteIh i|yd wsffrac34l iiumlma fmda ilia lsIacuteu tjka
mshjrls
cdsl wOHdmk wdhkfha uacuteIhudd ixjfrac34Ok lKavdhu cdsl uacuteYajuacuteoHdj uacuteoaj=ka iy
mdiea moaOsfha mltmqreyuml =rejreka u`ska wsffrac34l iiumlma fmda ilia lr we 2017 sect
lshdaul lrk o wfmdi ^Wiia fmltamp kj uacuteIh ksfrac34foaYhg wkqj fiuml wsffrac34l iiumlma
fmda shd wes ksid isiqkag wodlt uacuteIh lreKq msltsn| wjfndaOh mqiquesta llt yels wr jvda
Modhs bfkqiuml bekaugraveiuml lshdldrliuml ieiqiuml lssIacuteug =rejrekag fiuml lDs mrsYSkh llt
yels h
cdsl wOHdmk wdhkfha ldfrac34h uKavfha idudethlhkag iy ndysr uacuteIh lafIafha uacuteoaja
uacutefYaIhkag Tn fj fiuml fdr=re fk tau i|yd Tjqkafa YdiaSh odhlajh iemhSu
fjkqfjka udfa wjxl lDdj mlt lsIacuteug leueafntilde
wdpdfrac34h agravetawdfrac34fEcirc =Kfialr
wOHlaI ckrda
cdsl wOHdmk wdhkh
uyru
iv
wOHCIjrhdfa mKsuacutevh
2017 jfrac34Ifha isg YS xldfotilde idudkH wOHdmk moaOsfha wfmdi ^Wiia fmltamp i|yd
dfrac34lSlrKhg la llt kj uacuteIhuddjla lshdaul fotilde bka woyia jkafka fufla mejs
uacuteIhuddj hdjaldSk lsIacuteuls fiuml ldfrac34hfha sect wfmdi ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj
fNsl uacuteoHdj yd Ocircj uacuteoHdj hk uacuteIhj uacuteIh ikaOdrfhaa uacuteIh wdlDsfhaa uacuteIhudd
oslashjHja hiuml hiuml ixfYdaOk isyuml llt wr Bg iudoacutej bfkqiuml-bekaugravefiuml lufotildeofhaa
wehSiuml yd lafiarelrKfhaa hiuml hiuml fjkiaugraveiuml wfmalaId lrk Egrave uacuteIhudfotilde wvx=
uacuteIh lreKqj mudKh uacuteYd jYfhka wvq lrk o wr bfkqiuml-bekaugravefiuml wkqqlufha
hiuml hiuml fjkiaugraveiuml o isyuml lrkq eicirc h mejs uacuteIhudd oslashjHhla jQ =re udfrac34fdamfoaY ixyh
fjkqjg =re wafmdla ydividekajd fok Egrave
Wiia fmlt uacuteoHd uacuteIh i|yd bxSis NdIdfjka iiumlmdEgrave wkafrac34cdsl jYfhka msltsa ka
mszligYSkh miqsh uacuteIhudd lshdaul lsIacutefiuml sect wHjYH uacuteh tfya uacuteuacuteO fmltfmda Nduacute
lsIacutefiuml sect mriamruacutefrdeuml uacuteIh lreKq i|yka ugraveua foaYSh uacuteIhuddfotilde iSud wNsNjd sh uacuteIh
lreKq tajdfha we=lta ugraveua ksid =reNj=kag yd isiqkag tu ka mszligyrKh myiq jQfha
ke fiuml kah Tn wg ma jkafka ta wjYHdj imqrdSug a Waidyhl msMhla
fi h
tneuacuteka fiuml kah u`ska foaYSh uacuteIhuddfotilde iSudjg hgaj ish ujqNdIdfjka wodlt uacuteIh
ikaOdrh mszligyrKh lsIacuteug isiqkag wjiadj iid we tfuka u uacuteuacuteO ka wsffrac34l mkas
jeks uQdYjska wjYH fdr=re nd ekSu fjkqjg uacuteIhuddj u`ska wfmalaIs fdr=re
=reNj=kag yd isiqkag ksjerEgravej nd ekSug fiuml kah Wmldszlig jkq we
uacuteIh iiumlnkaO uacuteYajuacuteoHd wdpdfrac34hjreka yd =reNj=ka uacuteiska iiumlmdEgrave fiuml kah cdsl
wOHdmk wdhkfha uacuteIhud lntildegqfjka o wOHhk uKavfhka o mdl iNdfjka o
wkquesh nd Tn wg ma jk neuacuteka bylt mntildesfhka hq= nj ksfrac34foaY llt yels h
wdpdfrac34h taatilde wfidal o isajd
wOHlaI
uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
cdsl wOHdmk wdhkh
v
wkqYdilajh
wdpdfrac34h agravetawdfrac34fEcirc =Kfialr
wOHlaI ckrda
cdsl wOHdmk wdhkh
weumllaIKh
wdpdfrac34h taaumlta o isajd
wOHlaI uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
cdsl wOHdmk wdhkh
uacuteIh kdhlajh
tiumltia uacuteluisxy ntildeh
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
cdsl wOHdmk wdhkh
wNHkar ixialrK uKavh
tafla jvqfa uhd
fcHIaG lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
OcircOcircmStia fmffrac34rd ntildeh
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
ugrave rdcqfoajka uhd
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
lD uKavh
wdpdfrac34h tiumltka fluda - fcHIaG lOacuteldpdfrac34h ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fldltU uacuteYajuacuteoHdh (6 jk tallh)
ndysr ixialrK uKavh
fcHIaG uydpdfrac34h tiamS plusmnrKsh - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j YS chjfrac34Okmqr
uacuteYajuacuteoHdh fcHIaG uydpdfrac34h tiumlatildemS o fldiad - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fldltU uacuteYajuacuteoHdh
fcHIaG uydpdfrac34h tEacutetiumlatildetiuml mshka - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fmardfoKsh uacuteYajuacuteoHdh uydpdfrac34h iqoka shkfa - fcHIaG lOacuteldpdfrac34h ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
YS chjfrac34Okmqr uacuteYajuacuteoHdh flaatilde nkayuml l=udr uhd - ksfhdacH flduidszligia wOHdmk mldYk fomdfrac34fiumlka=j
wOHdmk fomdfrac34fiumlka=j uqEgraved w=fldar ntildeh - =re fiajh 1 mcdmS ndsld uacuteoHdh fydrK Egravemsld fkaisxy ntildeh - =re fiajh 1(uacuteYdntildel) ldkad uacuteyumly fldltU 07
iStatiuml fmffrac34rd fuh - =re fiajh 1 fotildeaia l=uszlig uacuteoHdh fudrgqj uacuteflaviacuteatilde idsld udOuacute ntildeh - =re fiajh 1 uqiasiuml ldkad uacuteyumly fldltU 04 tEacutetiumlatildeatilde sectmsld ueKsfla ntildeh - =re fiajh 1 uacuteydr uyd foauacute ndsld uacuteyumly lsszlignafdv
vi
NdId ixialrKh cha mshoiqka uhd
mOdk Wm lfrac34D - isiquestntildeK
fala yjqia fldltU 10
msgqjeiau
wdfrac34wdfrac34fla msrK ntildeh
cdsl wOHdmk wdhkh
uacuteuacuteO iydh
viacutemSmS ugraverjfrac34Ok ntildeh
ux jesmsaacuteh uhd
rxetha ohdjxY uhd
(
vii
mgqk
wOHCI ckrdafa mKsuacutevhhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip iii
wOHCI=udfa mKsuacutevhhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip iv
uacuteIhudd lntildegqj helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip v
06 tallh - s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip125-179 s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH 126
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH 131
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka isM mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 135 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH 136
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 139 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 145 461 16 jk ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmdrdlaihsacirc 467 iafrac34 wvx= ixfhda
viii
468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 153 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 18 jk ldKav wha uQoslashjH 157 481 18 jk ldKavfha mjKd 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34sd j=j 159 491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 163 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv 4104 iuyr fdarda d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdarda legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
125
wkafrac34h
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka is`M mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka
vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 461 ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
467 iafrac34 wvx= ixfhda 468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 ldKav 18 wha uQoslashjH 481 18 jk ldKavfha keUqred 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj
ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska
fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch
wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml
Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj
iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde
uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjH Tlaihsvj
TlaislrK wjiad 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde
uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix
ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys
nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdard a legdhk y`yumlkd
ekSfiuml mIacutelaIK
4 s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
126
ye|skaugraveu
fiuml fldgfiys mltuq Ndfha s yd p fdkqj uQoslashjHj fNsl yd ridhksl =K
uacuteiar flffrac34 fiuml idlEacutePdj wdjfrac34sd j=fotilde uQoslashjHj keUqred iy rgd ydividekd
ekSug Wmldszlig fotilde mltuqj wms s fdkqfotilde uQoslashjHj =K idlEacutePd lruq
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
wfdayhla jk yhsvcka yereKq fldg mltuqjk ldKavfha uQoslashjH isha fday fotilde
wfkl=a fday fuka fkdj tajd wvq gtkajjska hqla fotilde mltuq jk ldKAvfha ishuml
uQoslashjHj wjika ljpfha bflafgdak uacutekHdih ns1 jk neuacuteka tajd fndfyda
mslshdYSs fotilde
fidaaumlhiuml iajNdjfha NaCl ^mdIdK umlKqamp yd Na2B4O7middot10H2O ^fndlaiaamp wdEgrave jK
wdldrfhka iajdNduacutelj mjS iajdNduacutelj mjakd fmdgEishiuml jK i|yd KCl ^isajhsUumlamp yd KClmiddotMgCl2middot6H2O ^ldkhsUumlamp ksoiqka fotilde
411 1 jk ldKAvfha keUqred CIdr fday isha Egravesfik iqiquest h tajd bylt uacuteoHqa yd dm ikakdhl fotilde fiuml fday
uDyuml jk wr ldKAvfha myltg ha u jvda uDyuml fotilde mltuq jk ldKAvfha fdayj
oslashjdxl ldKAvfha myltg ha u wvq fotilde fiuml uQoslashjHj mjakd keUqred ydividekd ekSug
41 j=fotilde j=fotilde i|yka fdr=re fhdod yels h ixfhda idok ieu wjiadjl sect
u mltuq jk ldKAvfha fday +1 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml lrhs fndfyda ixfhda
iadhs gtk whksl ixfhda fotilde 411 j=j 1 jk ldKavfha uQoslashjH =K
Li Na K Rb Cs N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s1 [Ne]3s1 [Ar]4s1 [Kr]5s1 [Xe]6s1
fdayl wrh pm 152 186 231 244 262
oslashjdxlh degC 180 98 64 39 29
M+ whkfha wrh pm 60 95 133 148 169
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 520 495 418 403 375
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 7298 4562 3052 2633 2234
Li isg Cs olajd fiuml uQoslashjHj mrudKql wrh jeauml ugraveu ldKavh Tiafia myltg tajdfha
whkSlrK Ylash wvq ugraveug fya= jk wr mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj ridhksl
=K uacuteiar lsIacuteug by lS CIKh fhdod yels h mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj
mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg jeauml fotilde
wldnksl ridhkfha sect mslshd shd olajk uacuteg sect mslshl yd Mj fNsl
wjiad plusmnlaugraveu ieu uacuteg u wHjYH fkd fotilde flfia fja wx iiumlmqfrac34K mslts=rla
fi ielSu i|yd =s ridhksl ioacutelrK shd plusmnlauacuteh hq= fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
127
412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 4M + O2 2M2O
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` Na fmfrdlaihsv idohs
2Na + O2 Na2O2
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` K Rb iy Cs iqmfrac34 Tlaihsv idohs
M + O2 MO2
khsgcka (N2) iu` Li muKla iadhs
khsghsv idohs
6Li + N2 2Li3N
yhsvcka iu` (H2) 2M + H2 2MH
ch iu` (H2O) 2M + 2H2O 2MOH + H2
wiuml iu` (H+) 2M + 2H+ 2M+ + H2
ch iu` mslshdj
1 jk ldKAvfha uQoslashjH ch iu` olajk mslshdYSsajh ldKAvfha myltg ha u
jeauml fotilde ch iu` mslshd keUqrej my mszligEgrave fotilde
Li Na K Rb Cs
fifuka mn fi sks ekSula iysj mn fi
msmsreiuml iysj msmsreiuml iysj
ch iu` fyda jdhqfdaSh c jdIam iu` sshiuml mn fkdjk mslshdjla isyuml
lrntildeka sshiuml yhsfvdlaihsacirc yd yhsvcka jdhqj idohs flfia fja fidaaumlhiuml yd
fmdgEishiuml ch iu` mn fi mslshd lrntildeka fday yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka
jdhqj ksmojhs sshiuml iu` mslshdj yereKq fldg wfkla tajd bylt dmodhs mslshd
fotilde
Tlaiscka$ jdh iu` mslshd
sshiumljg Tlaiscka yd khsgcka jdhq fol iu` u mslshd llt yels h ra llt uacuteg
iqyuml meyes l=vla jk sshiuml Tlaihsacirc (Li2O) idontildeka sshiuml oykh fotilde khsgcka jdhqj
iu` sshiuml mslshd lsIacutefuka r= meyes l=vla jk sshiuml khsghsacirc (Li3N) idohs
flfia fja fidaaumlhiuml yd fmdgEishiuml hk fojfrac34h u khsgcka yd mslshd fkd lrhs
fidaaumlhiuml jdfha oykh llt uacuteg iqiquest mudKhla fidaaumlhiuml Tlaihsacirc iu` jeaumlmqr
fidaaumlhiuml fmfrdlaihsacirc ksmofotilde fmdgEishiuml jdfha oykh llt uacuteg fmdgEishiuml
iqmfrac34Tlaihsacirc mOdk Mh fia fmdgEishiuml Tlaihsacirc yd fmdgEishiuml fmfrdlaihsacirc
wfkl=a M fia ksmofotilde fidaaumlhiuml fyda fmdgEishiuml fmfrdlaihsvj sect Tlaisckaj
TlaislrK wxlh -1 jk wr fmdgEishiuml iqmfrac34Tlaihsvj sect TlaislrK wxl -1 yd 0
fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
128
1 jk ldKAvfha fday Tlaihsv ch iu` mslshd lrntildeka my plusmnlafjk mszligEgrave fday
yhsfvdlaihsv idohs
Na2O(s) + H2O(l) 2NaOH(aq)
ra lsIacutefiuml sect Tlaiscka iu` sshiuml mslshd fldg sshiuml khsghsacirc idohs sshiuml
muKla iadhs CIdr-fday khsghsv idohs sshiuml khsghsacirc ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd sshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs
Li3N(s) + 3H2O(l) 3LiOH(aq) + NH3(g)
1 jk ldKAvfha yhsfvdlaihsv ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr wkqrEm ldnfkag
idohs fiuml ldnfkag j yumlrga ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr fday yhsvcka
ldnfkag idohs
2NaOH(aq) + CO2(g) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + CO2(g) +H2O(l) 2NaHCO3(s)
fidaaumlhiuml ldnfkagjg idfmaCIj fidaaumlhiuml yhsvcka ldnfkaUuml wvq c oslashdjHdjla
fmkakqiuml lrhs
yhsvcka jdhqj iu` mslshd
gtk whksl fday yhsvhsv idontildeka 1 jk ldKAvfha fday yhsvcka iu` mslshd
lrhs fiuml yhsvhsvjsect yhsvckaj TlaislrK wxlh -1 fotilde fiuml fday yhsvhsv ch
iu` mn fi mslshd lrntildeka yhsvcka jdhqj ksmojhs
2Na(s) + H2(g) 2NaH(s)
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g) wiuml iuOtilde mslshdj
sshiuml fidaaumlhiuml iy fmdgEishiuml kql wiuml iuOtilde fotildefhka mslshd lr yhsvcka
jdhqj iy wodlt fday jK idohs fiuml mslshd uacuteYd jYfhka dmodhl jk wr
msmsfrk iquml fotilde tajdhska fdard a mslshd lsysmhla my oelafotilde
2Li(s) + dil2HNO3(aq) 2LiNO3(aq) + H2(g)
2Na(s) + dilH2SO4(aq) Na2SO4(aq) + H2(g) 413 jKj dm iadhsdj
khsfUumlg uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha khsfUumlg fmdfydr yd msmqreiuml oslashjH jYfhka Nduacute flffrac34 fiuml khsfUumlg
dmh yuqfotilde uacutefhdackh fotilde sshiuml Tlaihsacirc khsgcka vfhdlaihsacirc yd Tlaiscka nd
fontildeka sshiuml khsfUumlg uacutefhdackh fotilde flfia fja 1 jk ldKAvfha wfkla khsfUumlg
ra lsIacutefiuml sect wodlt fday khsghsvh yd Tlaiscka ksmojhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
129
4LiNO3(s) 2Li2O(s) + 4NO2(g) + O2(g) 2KNO3(s) 2KNO2(s) + O2(g)
ldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha ldnfkag iadhs jk wr uacutefhdackh ugraveug fmr uacuteSk aajhg ma
fotilde flfia fja Li2CO3 iadhs nuacuteka wvq neuacuteka myiqfjka uacutefhdackh fotilde
Li2CO3(s) Li2O(s) + CO2(g) nhsldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha nhsldnfkag dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
2NaHCO3(s) Na2CO3(s) + H2O(g) + CO2(g) dm iadhsdj ldKAvh Tiafia myltg ha u jeauml fotilde
414 1 jk ldKAvfha jKj oslashdjHdj LiF Li2CO3 yd Li3PO4 jeks sshiuml jK yer 1 jk ldKAvfha ishuml jK cfha oslashdjH
fotilde jKfha wekdhkh i= jfrac34Khla kes kiuml fiuml jK ishala u wjfrac34K fotilde
42 j=fotilde plusmnlafjk mszligEgrave 1 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj ldKAvh Tiafia myltg ha
u jeauml fotilde
42 j=j fidaaumlhiuml fmdahsvj oslashdjHdj
jKh oslashdjHdj mol L-1
NaF 099
NaCl 62
NaBr 92
NaI 123
whksl gtkj ioslashdjK tkaeamsh i|yd jk Ylas pl weiqfrka oslashdjHdfotilde uacutepkh
wjfndaO lr yels h siacuteia fhdacH Ylash fhdod ksntildeka oslashdjHdj meyeEgraves llt
yels h 1 jk ldKavfha whksl gtk ishag u wdYs RK siacuteia fhdacH Ylash ksid
cfha oslashdjH fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
130
ioslashdjK lshdjsh yd iiumlnkaO tkaeams pl yd tkafgdms pl my plusmnlafotilde
41 rEmh ioslashdjK lshdjsh i|yd tkaeams yd tkafgdms pl
by Ylas igyka fhdod fk ioslashdjKh yd iiumlnkaO tkaeams yd tkafgdms fjki
Kkh llt yels wr fiuml Kkh lrk o whhka 43 j=fotilde plusmnlafotilde fhdacH Ylash
Kkh lrkq nkafka my ioacutelrKh fhdod ksntildeks
ΔGϴ = ΔHϴ - T ΔSϴ
43 j=j ioslashdjK lshdjsh =lt sect jK fhdacH Ylas fjki
jKh tkaeams fjki kJ mol-1
tkafgdms fjki times T (K times kJ mol-1K-1)
fhdacH Ylas fjki
kJ mol-1 NaF + 1 -2 +3
NaCl + 4 +13 -9
NaBr -1 +18 -19
NaI -9 +23 -32
fidaaumlhiuml fyahsacirc oslashdjHdj msltsn| keUqredj Kkh lrk o siacuteia fhdacH Ylas
iu` fkd eltfma fidaaumlhiuml a fjdrhsacirc isg fidaaumlhiuml whvhsacirc olajd fhdacH Ylas
jvda RK ugrave we
415 myka isiquest mIacuteCIdj laIdr fday yd tajdfha ixfhda ydividekd ekSu i|yd myka isiquest mIacuteCIdj fhdod yels
h 1 jk ldKavfha fday yd ixfhda myka isMfotilde wes lrk jfrac34K my plusmnlafotilde
sshiuml - lSiumlmia r= fidaaumlhiuml - ly
leaishiuml - r=oiuml iSishiuml - ksa oiuml
fmdgEishiuml - sela
plusmnsi Ylash whk icSlrK tkaeamsh
ioslashdjK
tkaeamsh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
ii
ridhk uacuteoHdj
iiumlma fmd
12 fYaKsh
copy cdsl wOHdmk wdhkh
mu uqoslashKh ndash 2019
uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
uacuteoHd yd dlaIK mSGh
cdsl wOHdmk wdhkh
YS xldj
mldYkh ( uqoslashKdh
cdsl wOHdmk wdhkh
uyru
YS xldj
iii
wOHCI ckrdafa mKsuacutevh
wOHdmkfha =KdaulNdjh jfrac34Okh lsIacuteu i|yd cdsl wOHdmk wdhkh uacuteiska jszligka jr
wjiadkql+ mshjr kq nhs wodlt uacuteIh i|yd wsffrac34l iiumlma fmda ilia lsIacuteu tjka
mshjrls
cdsl wOHdmk wdhkfha uacuteIhudd ixjfrac34Ok lKavdhu cdsl uacuteYajuacuteoHdj uacuteoaj=ka iy
mdiea moaOsfha mltmqreyuml =rejreka u`ska wsffrac34l iiumlma fmda ilia lr we 2017 sect
lshdaul lrk o wfmdi ^Wiia fmltamp kj uacuteIh ksfrac34foaYhg wkqj fiuml wsffrac34l iiumlma
fmda shd wes ksid isiqkag wodlt uacuteIh lreKq msltsn| wjfndaOh mqiquesta llt yels wr jvda
Modhs bfkqiuml bekaugraveiuml lshdldrliuml ieiqiuml lssIacuteug =rejrekag fiuml lDs mrsYSkh llt
yels h
cdsl wOHdmk wdhkfha ldfrac34h uKavfha idudethlhkag iy ndysr uacuteIh lafIafha uacuteoaja
uacutefYaIhkag Tn fj fiuml fdr=re fk tau i|yd Tjqkafa YdiaSh odhlajh iemhSu
fjkqfjka udfa wjxl lDdj mlt lsIacuteug leueafntilde
wdpdfrac34h agravetawdfrac34fEcirc =Kfialr
wOHlaI ckrda
cdsl wOHdmk wdhkh
uyru
iv
wOHCIjrhdfa mKsuacutevh
2017 jfrac34Ifha isg YS xldfotilde idudkH wOHdmk moaOsfha wfmdi ^Wiia fmltamp i|yd
dfrac34lSlrKhg la llt kj uacuteIhuddjla lshdaul fotilde bka woyia jkafka fufla mejs
uacuteIhuddj hdjaldSk lsIacuteuls fiuml ldfrac34hfha sect wfmdi ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj
fNsl uacuteoHdj yd Ocircj uacuteoHdj hk uacuteIhj uacuteIh ikaOdrfhaa uacuteIh wdlDsfhaa uacuteIhudd
oslashjHja hiuml hiuml ixfYdaOk isyuml llt wr Bg iudoacutej bfkqiuml-bekaugravefiuml lufotildeofhaa
wehSiuml yd lafiarelrKfhaa hiuml hiuml fjkiaugraveiuml wfmalaId lrk Egrave uacuteIhudfotilde wvx=
uacuteIh lreKqj mudKh uacuteYd jYfhka wvq lrk o wr bfkqiuml-bekaugravefiuml wkqqlufha
hiuml hiuml fjkiaugraveiuml o isyuml lrkq eicirc h mejs uacuteIhudd oslashjHhla jQ =re udfrac34fdamfoaY ixyh
fjkqjg =re wafmdla ydividekajd fok Egrave
Wiia fmlt uacuteoHd uacuteIh i|yd bxSis NdIdfjka iiumlmdEgrave wkafrac34cdsl jYfhka msltsa ka
mszligYSkh miqsh uacuteIhudd lshdaul lsIacutefiuml sect wHjYH uacuteh tfya uacuteuacuteO fmltfmda Nduacute
lsIacutefiuml sect mriamruacutefrdeuml uacuteIh lreKq i|yka ugraveua foaYSh uacuteIhuddfotilde iSud wNsNjd sh uacuteIh
lreKq tajdfha we=lta ugraveua ksid =reNj=kag yd isiqkag tu ka mszligyrKh myiq jQfha
ke fiuml kah Tn wg ma jkafka ta wjYHdj imqrdSug a Waidyhl msMhla
fi h
tneuacuteka fiuml kah u`ska foaYSh uacuteIhuddfotilde iSudjg hgaj ish ujqNdIdfjka wodlt uacuteIh
ikaOdrh mszligyrKh lsIacuteug isiqkag wjiadj iid we tfuka u uacuteuacuteO ka wsffrac34l mkas
jeks uQdYjska wjYH fdr=re nd ekSu fjkqjg uacuteIhuddj u`ska wfmalaIs fdr=re
=reNj=kag yd isiqkag ksjerEgravej nd ekSug fiuml kah Wmldszlig jkq we
uacuteIh iiumlnkaO uacuteYajuacuteoHd wdpdfrac34hjreka yd =reNj=ka uacuteiska iiumlmdEgrave fiuml kah cdsl
wOHdmk wdhkfha uacuteIhud lntildegqfjka o wOHhk uKavfhka o mdl iNdfjka o
wkquesh nd Tn wg ma jk neuacuteka bylt mntildesfhka hq= nj ksfrac34foaY llt yels h
wdpdfrac34h taatilde wfidal o isajd
wOHlaI
uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
cdsl wOHdmk wdhkh
v
wkqYdilajh
wdpdfrac34h agravetawdfrac34fEcirc =Kfialr
wOHlaI ckrda
cdsl wOHdmk wdhkh
weumllaIKh
wdpdfrac34h taaumlta o isajd
wOHlaI uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
cdsl wOHdmk wdhkh
uacuteIh kdhlajh
tiumltia uacuteluisxy ntildeh
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
cdsl wOHdmk wdhkh
wNHkar ixialrK uKavh
tafla jvqfa uhd
fcHIaG lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
OcircOcircmStia fmffrac34rd ntildeh
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
ugrave rdcqfoajka uhd
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
lD uKavh
wdpdfrac34h tiumltka fluda - fcHIaG lOacuteldpdfrac34h ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fldltU uacuteYajuacuteoHdh (6 jk tallh)
ndysr ixialrK uKavh
fcHIaG uydpdfrac34h tiamS plusmnrKsh - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j YS chjfrac34Okmqr
uacuteYajuacuteoHdh fcHIaG uydpdfrac34h tiumlatildemS o fldiad - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fldltU uacuteYajuacuteoHdh
fcHIaG uydpdfrac34h tEacutetiumlatildetiuml mshka - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fmardfoKsh uacuteYajuacuteoHdh uydpdfrac34h iqoka shkfa - fcHIaG lOacuteldpdfrac34h ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
YS chjfrac34Okmqr uacuteYajuacuteoHdh flaatilde nkayuml l=udr uhd - ksfhdacH flduidszligia wOHdmk mldYk fomdfrac34fiumlka=j
wOHdmk fomdfrac34fiumlka=j uqEgraved w=fldar ntildeh - =re fiajh 1 mcdmS ndsld uacuteoHdh fydrK Egravemsld fkaisxy ntildeh - =re fiajh 1(uacuteYdntildel) ldkad uacuteyumly fldltU 07
iStatiuml fmffrac34rd fuh - =re fiajh 1 fotildeaia l=uszlig uacuteoHdh fudrgqj uacuteflaviacuteatilde idsld udOuacute ntildeh - =re fiajh 1 uqiasiuml ldkad uacuteyumly fldltU 04 tEacutetiumlatildeatilde sectmsld ueKsfla ntildeh - =re fiajh 1 uacuteydr uyd foauacute ndsld uacuteyumly lsszlignafdv
vi
NdId ixialrKh cha mshoiqka uhd
mOdk Wm lfrac34D - isiquestntildeK
fala yjqia fldltU 10
msgqjeiau
wdfrac34wdfrac34fla msrK ntildeh
cdsl wOHdmk wdhkh
uacuteuacuteO iydh
viacutemSmS ugraverjfrac34Ok ntildeh
ux jesmsaacuteh uhd
rxetha ohdjxY uhd
(
vii
mgqk
wOHCI ckrdafa mKsuacutevhhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip iii
wOHCI=udfa mKsuacutevhhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip iv
uacuteIhudd lntildegqj helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip v
06 tallh - s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip125-179 s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH 126
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH 131
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka isM mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 135 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH 136
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 139 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 145 461 16 jk ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmdrdlaihsacirc 467 iafrac34 wvx= ixfhda
viii
468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 153 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 18 jk ldKav wha uQoslashjH 157 481 18 jk ldKavfha mjKd 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34sd j=j 159 491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 163 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv 4104 iuyr fdarda d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdarda legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
125
wkafrac34h
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka is`M mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka
vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 461 ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
467 iafrac34 wvx= ixfhda 468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 ldKav 18 wha uQoslashjH 481 18 jk ldKavfha keUqred 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj
ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska
fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch
wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml
Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj
iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde
uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjH Tlaihsvj
TlaislrK wjiad 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde
uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix
ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys
nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdard a legdhk y`yumlkd
ekSfiuml mIacutelaIK
4 s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
126
ye|skaugraveu
fiuml fldgfiys mltuq Ndfha s yd p fdkqj uQoslashjHj fNsl yd ridhksl =K
uacuteiar flffrac34 fiuml idlEacutePdj wdjfrac34sd j=fotilde uQoslashjHj keUqred iy rgd ydividekd
ekSug Wmldszlig fotilde mltuqj wms s fdkqfotilde uQoslashjHj =K idlEacutePd lruq
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
wfdayhla jk yhsvcka yereKq fldg mltuqjk ldKavfha uQoslashjH isha fday fotilde
wfkl=a fday fuka fkdj tajd wvq gtkajjska hqla fotilde mltuq jk ldKAvfha ishuml
uQoslashjHj wjika ljpfha bflafgdak uacutekHdih ns1 jk neuacuteka tajd fndfyda
mslshdYSs fotilde
fidaaumlhiuml iajNdjfha NaCl ^mdIdK umlKqamp yd Na2B4O7middot10H2O ^fndlaiaamp wdEgrave jK
wdldrfhka iajdNduacutelj mjS iajdNduacutelj mjakd fmdgEishiuml jK i|yd KCl ^isajhsUumlamp yd KClmiddotMgCl2middot6H2O ^ldkhsUumlamp ksoiqka fotilde
411 1 jk ldKAvfha keUqred CIdr fday isha Egravesfik iqiquest h tajd bylt uacuteoHqa yd dm ikakdhl fotilde fiuml fday
uDyuml jk wr ldKAvfha myltg ha u jvda uDyuml fotilde mltuq jk ldKAvfha fdayj
oslashjdxl ldKAvfha myltg ha u wvq fotilde fiuml uQoslashjHj mjakd keUqred ydividekd ekSug
41 j=fotilde j=fotilde i|yka fdr=re fhdod yels h ixfhda idok ieu wjiadjl sect
u mltuq jk ldKAvfha fday +1 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml lrhs fndfyda ixfhda
iadhs gtk whksl ixfhda fotilde 411 j=j 1 jk ldKavfha uQoslashjH =K
Li Na K Rb Cs N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s1 [Ne]3s1 [Ar]4s1 [Kr]5s1 [Xe]6s1
fdayl wrh pm 152 186 231 244 262
oslashjdxlh degC 180 98 64 39 29
M+ whkfha wrh pm 60 95 133 148 169
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 520 495 418 403 375
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 7298 4562 3052 2633 2234
Li isg Cs olajd fiuml uQoslashjHj mrudKql wrh jeauml ugraveu ldKavh Tiafia myltg tajdfha
whkSlrK Ylash wvq ugraveug fya= jk wr mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj ridhksl
=K uacuteiar lsIacuteug by lS CIKh fhdod yels h mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj
mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg jeauml fotilde
wldnksl ridhkfha sect mslshd shd olajk uacuteg sect mslshl yd Mj fNsl
wjiad plusmnlaugraveu ieu uacuteg u wHjYH fkd fotilde flfia fja wx iiumlmqfrac34K mslts=rla
fi ielSu i|yd =s ridhksl ioacutelrK shd plusmnlauacuteh hq= fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
127
412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 4M + O2 2M2O
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` Na fmfrdlaihsv idohs
2Na + O2 Na2O2
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` K Rb iy Cs iqmfrac34 Tlaihsv idohs
M + O2 MO2
khsgcka (N2) iu` Li muKla iadhs
khsghsv idohs
6Li + N2 2Li3N
yhsvcka iu` (H2) 2M + H2 2MH
ch iu` (H2O) 2M + 2H2O 2MOH + H2
wiuml iu` (H+) 2M + 2H+ 2M+ + H2
ch iu` mslshdj
1 jk ldKAvfha uQoslashjH ch iu` olajk mslshdYSsajh ldKAvfha myltg ha u
jeauml fotilde ch iu` mslshd keUqrej my mszligEgrave fotilde
Li Na K Rb Cs
fifuka mn fi sks ekSula iysj mn fi
msmsreiuml iysj msmsreiuml iysj
ch iu` fyda jdhqfdaSh c jdIam iu` sshiuml mn fkdjk mslshdjla isyuml
lrntildeka sshiuml yhsfvdlaihsacirc yd yhsvcka jdhqj idohs flfia fja fidaaumlhiuml yd
fmdgEishiuml ch iu` mn fi mslshd lrntildeka fday yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka
jdhqj ksmojhs sshiuml iu` mslshdj yereKq fldg wfkla tajd bylt dmodhs mslshd
fotilde
Tlaiscka$ jdh iu` mslshd
sshiumljg Tlaiscka yd khsgcka jdhq fol iu` u mslshd llt yels h ra llt uacuteg
iqyuml meyes l=vla jk sshiuml Tlaihsacirc (Li2O) idontildeka sshiuml oykh fotilde khsgcka jdhqj
iu` sshiuml mslshd lsIacutefuka r= meyes l=vla jk sshiuml khsghsacirc (Li3N) idohs
flfia fja fidaaumlhiuml yd fmdgEishiuml hk fojfrac34h u khsgcka yd mslshd fkd lrhs
fidaaumlhiuml jdfha oykh llt uacuteg iqiquest mudKhla fidaaumlhiuml Tlaihsacirc iu` jeaumlmqr
fidaaumlhiuml fmfrdlaihsacirc ksmofotilde fmdgEishiuml jdfha oykh llt uacuteg fmdgEishiuml
iqmfrac34Tlaihsacirc mOdk Mh fia fmdgEishiuml Tlaihsacirc yd fmdgEishiuml fmfrdlaihsacirc
wfkl=a M fia ksmofotilde fidaaumlhiuml fyda fmdgEishiuml fmfrdlaihsvj sect Tlaisckaj
TlaislrK wxlh -1 jk wr fmdgEishiuml iqmfrac34Tlaihsvj sect TlaislrK wxl -1 yd 0
fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
128
1 jk ldKAvfha fday Tlaihsv ch iu` mslshd lrntildeka my plusmnlafjk mszligEgrave fday
yhsfvdlaihsv idohs
Na2O(s) + H2O(l) 2NaOH(aq)
ra lsIacutefiuml sect Tlaiscka iu` sshiuml mslshd fldg sshiuml khsghsacirc idohs sshiuml
muKla iadhs CIdr-fday khsghsv idohs sshiuml khsghsacirc ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd sshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs
Li3N(s) + 3H2O(l) 3LiOH(aq) + NH3(g)
1 jk ldKAvfha yhsfvdlaihsv ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr wkqrEm ldnfkag
idohs fiuml ldnfkag j yumlrga ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr fday yhsvcka
ldnfkag idohs
2NaOH(aq) + CO2(g) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + CO2(g) +H2O(l) 2NaHCO3(s)
fidaaumlhiuml ldnfkagjg idfmaCIj fidaaumlhiuml yhsvcka ldnfkaUuml wvq c oslashdjHdjla
fmkakqiuml lrhs
yhsvcka jdhqj iu` mslshd
gtk whksl fday yhsvhsv idontildeka 1 jk ldKAvfha fday yhsvcka iu` mslshd
lrhs fiuml yhsvhsvjsect yhsvckaj TlaislrK wxlh -1 fotilde fiuml fday yhsvhsv ch
iu` mn fi mslshd lrntildeka yhsvcka jdhqj ksmojhs
2Na(s) + H2(g) 2NaH(s)
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g) wiuml iuOtilde mslshdj
sshiuml fidaaumlhiuml iy fmdgEishiuml kql wiuml iuOtilde fotildefhka mslshd lr yhsvcka
jdhqj iy wodlt fday jK idohs fiuml mslshd uacuteYd jYfhka dmodhl jk wr
msmsfrk iquml fotilde tajdhska fdard a mslshd lsysmhla my oelafotilde
2Li(s) + dil2HNO3(aq) 2LiNO3(aq) + H2(g)
2Na(s) + dilH2SO4(aq) Na2SO4(aq) + H2(g) 413 jKj dm iadhsdj
khsfUumlg uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha khsfUumlg fmdfydr yd msmqreiuml oslashjH jYfhka Nduacute flffrac34 fiuml khsfUumlg
dmh yuqfotilde uacutefhdackh fotilde sshiuml Tlaihsacirc khsgcka vfhdlaihsacirc yd Tlaiscka nd
fontildeka sshiuml khsfUumlg uacutefhdackh fotilde flfia fja 1 jk ldKAvfha wfkla khsfUumlg
ra lsIacutefiuml sect wodlt fday khsghsvh yd Tlaiscka ksmojhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
129
4LiNO3(s) 2Li2O(s) + 4NO2(g) + O2(g) 2KNO3(s) 2KNO2(s) + O2(g)
ldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha ldnfkag iadhs jk wr uacutefhdackh ugraveug fmr uacuteSk aajhg ma
fotilde flfia fja Li2CO3 iadhs nuacuteka wvq neuacuteka myiqfjka uacutefhdackh fotilde
Li2CO3(s) Li2O(s) + CO2(g) nhsldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha nhsldnfkag dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
2NaHCO3(s) Na2CO3(s) + H2O(g) + CO2(g) dm iadhsdj ldKAvh Tiafia myltg ha u jeauml fotilde
414 1 jk ldKAvfha jKj oslashdjHdj LiF Li2CO3 yd Li3PO4 jeks sshiuml jK yer 1 jk ldKAvfha ishuml jK cfha oslashdjH
fotilde jKfha wekdhkh i= jfrac34Khla kes kiuml fiuml jK ishala u wjfrac34K fotilde
42 j=fotilde plusmnlafjk mszligEgrave 1 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj ldKAvh Tiafia myltg ha
u jeauml fotilde
42 j=j fidaaumlhiuml fmdahsvj oslashdjHdj
jKh oslashdjHdj mol L-1
NaF 099
NaCl 62
NaBr 92
NaI 123
whksl gtkj ioslashdjK tkaeamsh i|yd jk Ylas pl weiqfrka oslashdjHdfotilde uacutepkh
wjfndaO lr yels h siacuteia fhdacH Ylash fhdod ksntildeka oslashdjHdj meyeEgraves llt
yels h 1 jk ldKavfha whksl gtk ishag u wdYs RK siacuteia fhdacH Ylash ksid
cfha oslashdjH fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
130
ioslashdjK lshdjsh yd iiumlnkaO tkaeams pl yd tkafgdms pl my plusmnlafotilde
41 rEmh ioslashdjK lshdjsh i|yd tkaeams yd tkafgdms pl
by Ylas igyka fhdod fk ioslashdjKh yd iiumlnkaO tkaeams yd tkafgdms fjki
Kkh llt yels wr fiuml Kkh lrk o whhka 43 j=fotilde plusmnlafotilde fhdacH Ylash
Kkh lrkq nkafka my ioacutelrKh fhdod ksntildeks
ΔGϴ = ΔHϴ - T ΔSϴ
43 j=j ioslashdjK lshdjsh =lt sect jK fhdacH Ylas fjki
jKh tkaeams fjki kJ mol-1
tkafgdms fjki times T (K times kJ mol-1K-1)
fhdacH Ylas fjki
kJ mol-1 NaF + 1 -2 +3
NaCl + 4 +13 -9
NaBr -1 +18 -19
NaI -9 +23 -32
fidaaumlhiuml fyahsacirc oslashdjHdj msltsn| keUqredj Kkh lrk o siacuteia fhdacH Ylas
iu` fkd eltfma fidaaumlhiuml a fjdrhsacirc isg fidaaumlhiuml whvhsacirc olajd fhdacH Ylas
jvda RK ugrave we
415 myka isiquest mIacuteCIdj laIdr fday yd tajdfha ixfhda ydividekd ekSu i|yd myka isiquest mIacuteCIdj fhdod yels
h 1 jk ldKavfha fday yd ixfhda myka isMfotilde wes lrk jfrac34K my plusmnlafotilde
sshiuml - lSiumlmia r= fidaaumlhiuml - ly
leaishiuml - r=oiuml iSishiuml - ksa oiuml
fmdgEishiuml - sela
plusmnsi Ylash whk icSlrK tkaeamsh
ioslashdjK
tkaeamsh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
iii
wOHCI ckrdafa mKsuacutevh
wOHdmkfha =KdaulNdjh jfrac34Okh lsIacuteu i|yd cdsl wOHdmk wdhkh uacuteiska jszligka jr
wjiadkql+ mshjr kq nhs wodlt uacuteIh i|yd wsffrac34l iiumlma fmda ilia lsIacuteu tjka
mshjrls
cdsl wOHdmk wdhkfha uacuteIhudd ixjfrac34Ok lKavdhu cdsl uacuteYajuacuteoHdj uacuteoaj=ka iy
mdiea moaOsfha mltmqreyuml =rejreka u`ska wsffrac34l iiumlma fmda ilia lr we 2017 sect
lshdaul lrk o wfmdi ^Wiia fmltamp kj uacuteIh ksfrac34foaYhg wkqj fiuml wsffrac34l iiumlma
fmda shd wes ksid isiqkag wodlt uacuteIh lreKq msltsn| wjfndaOh mqiquesta llt yels wr jvda
Modhs bfkqiuml bekaugraveiuml lshdldrliuml ieiqiuml lssIacuteug =rejrekag fiuml lDs mrsYSkh llt
yels h
cdsl wOHdmk wdhkfha ldfrac34h uKavfha idudethlhkag iy ndysr uacuteIh lafIafha uacuteoaja
uacutefYaIhkag Tn fj fiuml fdr=re fk tau i|yd Tjqkafa YdiaSh odhlajh iemhSu
fjkqfjka udfa wjxl lDdj mlt lsIacuteug leueafntilde
wdpdfrac34h agravetawdfrac34fEcirc =Kfialr
wOHlaI ckrda
cdsl wOHdmk wdhkh
uyru
iv
wOHCIjrhdfa mKsuacutevh
2017 jfrac34Ifha isg YS xldfotilde idudkH wOHdmk moaOsfha wfmdi ^Wiia fmltamp i|yd
dfrac34lSlrKhg la llt kj uacuteIhuddjla lshdaul fotilde bka woyia jkafka fufla mejs
uacuteIhuddj hdjaldSk lsIacuteuls fiuml ldfrac34hfha sect wfmdi ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj
fNsl uacuteoHdj yd Ocircj uacuteoHdj hk uacuteIhj uacuteIh ikaOdrfhaa uacuteIh wdlDsfhaa uacuteIhudd
oslashjHja hiuml hiuml ixfYdaOk isyuml llt wr Bg iudoacutej bfkqiuml-bekaugravefiuml lufotildeofhaa
wehSiuml yd lafiarelrKfhaa hiuml hiuml fjkiaugraveiuml wfmalaId lrk Egrave uacuteIhudfotilde wvx=
uacuteIh lreKqj mudKh uacuteYd jYfhka wvq lrk o wr bfkqiuml-bekaugravefiuml wkqqlufha
hiuml hiuml fjkiaugraveiuml o isyuml lrkq eicirc h mejs uacuteIhudd oslashjHhla jQ =re udfrac34fdamfoaY ixyh
fjkqjg =re wafmdla ydividekajd fok Egrave
Wiia fmlt uacuteoHd uacuteIh i|yd bxSis NdIdfjka iiumlmdEgrave wkafrac34cdsl jYfhka msltsa ka
mszligYSkh miqsh uacuteIhudd lshdaul lsIacutefiuml sect wHjYH uacuteh tfya uacuteuacuteO fmltfmda Nduacute
lsIacutefiuml sect mriamruacutefrdeuml uacuteIh lreKq i|yka ugraveua foaYSh uacuteIhuddfotilde iSud wNsNjd sh uacuteIh
lreKq tajdfha we=lta ugraveua ksid =reNj=kag yd isiqkag tu ka mszligyrKh myiq jQfha
ke fiuml kah Tn wg ma jkafka ta wjYHdj imqrdSug a Waidyhl msMhla
fi h
tneuacuteka fiuml kah u`ska foaYSh uacuteIhuddfotilde iSudjg hgaj ish ujqNdIdfjka wodlt uacuteIh
ikaOdrh mszligyrKh lsIacuteug isiqkag wjiadj iid we tfuka u uacuteuacuteO ka wsffrac34l mkas
jeks uQdYjska wjYH fdr=re nd ekSu fjkqjg uacuteIhuddj u`ska wfmalaIs fdr=re
=reNj=kag yd isiqkag ksjerEgravej nd ekSug fiuml kah Wmldszlig jkq we
uacuteIh iiumlnkaO uacuteYajuacuteoHd wdpdfrac34hjreka yd =reNj=ka uacuteiska iiumlmdEgrave fiuml kah cdsl
wOHdmk wdhkfha uacuteIhud lntildegqfjka o wOHhk uKavfhka o mdl iNdfjka o
wkquesh nd Tn wg ma jk neuacuteka bylt mntildesfhka hq= nj ksfrac34foaY llt yels h
wdpdfrac34h taatilde wfidal o isajd
wOHlaI
uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
cdsl wOHdmk wdhkh
v
wkqYdilajh
wdpdfrac34h agravetawdfrac34fEcirc =Kfialr
wOHlaI ckrda
cdsl wOHdmk wdhkh
weumllaIKh
wdpdfrac34h taaumlta o isajd
wOHlaI uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
cdsl wOHdmk wdhkh
uacuteIh kdhlajh
tiumltia uacuteluisxy ntildeh
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
cdsl wOHdmk wdhkh
wNHkar ixialrK uKavh
tafla jvqfa uhd
fcHIaG lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
OcircOcircmStia fmffrac34rd ntildeh
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
ugrave rdcqfoajka uhd
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
lD uKavh
wdpdfrac34h tiumltka fluda - fcHIaG lOacuteldpdfrac34h ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fldltU uacuteYajuacuteoHdh (6 jk tallh)
ndysr ixialrK uKavh
fcHIaG uydpdfrac34h tiamS plusmnrKsh - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j YS chjfrac34Okmqr
uacuteYajuacuteoHdh fcHIaG uydpdfrac34h tiumlatildemS o fldiad - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fldltU uacuteYajuacuteoHdh
fcHIaG uydpdfrac34h tEacutetiumlatildetiuml mshka - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fmardfoKsh uacuteYajuacuteoHdh uydpdfrac34h iqoka shkfa - fcHIaG lOacuteldpdfrac34h ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
YS chjfrac34Okmqr uacuteYajuacuteoHdh flaatilde nkayuml l=udr uhd - ksfhdacH flduidszligia wOHdmk mldYk fomdfrac34fiumlka=j
wOHdmk fomdfrac34fiumlka=j uqEgraved w=fldar ntildeh - =re fiajh 1 mcdmS ndsld uacuteoHdh fydrK Egravemsld fkaisxy ntildeh - =re fiajh 1(uacuteYdntildel) ldkad uacuteyumly fldltU 07
iStatiuml fmffrac34rd fuh - =re fiajh 1 fotildeaia l=uszlig uacuteoHdh fudrgqj uacuteflaviacuteatilde idsld udOuacute ntildeh - =re fiajh 1 uqiasiuml ldkad uacuteyumly fldltU 04 tEacutetiumlatildeatilde sectmsld ueKsfla ntildeh - =re fiajh 1 uacuteydr uyd foauacute ndsld uacuteyumly lsszlignafdv
vi
NdId ixialrKh cha mshoiqka uhd
mOdk Wm lfrac34D - isiquestntildeK
fala yjqia fldltU 10
msgqjeiau
wdfrac34wdfrac34fla msrK ntildeh
cdsl wOHdmk wdhkh
uacuteuacuteO iydh
viacutemSmS ugraverjfrac34Ok ntildeh
ux jesmsaacuteh uhd
rxetha ohdjxY uhd
(
vii
mgqk
wOHCI ckrdafa mKsuacutevhhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip iii
wOHCI=udfa mKsuacutevhhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip iv
uacuteIhudd lntildegqj helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip v
06 tallh - s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip125-179 s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH 126
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH 131
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka isM mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 135 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH 136
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 139 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 145 461 16 jk ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmdrdlaihsacirc 467 iafrac34 wvx= ixfhda
viii
468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 153 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 18 jk ldKav wha uQoslashjH 157 481 18 jk ldKavfha mjKd 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34sd j=j 159 491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 163 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv 4104 iuyr fdarda d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdarda legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
125
wkafrac34h
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka is`M mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka
vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 461 ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
467 iafrac34 wvx= ixfhda 468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 ldKav 18 wha uQoslashjH 481 18 jk ldKavfha keUqred 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj
ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska
fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch
wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml
Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj
iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde
uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjH Tlaihsvj
TlaislrK wjiad 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde
uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix
ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys
nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdard a legdhk y`yumlkd
ekSfiuml mIacutelaIK
4 s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
126
ye|skaugraveu
fiuml fldgfiys mltuq Ndfha s yd p fdkqj uQoslashjHj fNsl yd ridhksl =K
uacuteiar flffrac34 fiuml idlEacutePdj wdjfrac34sd j=fotilde uQoslashjHj keUqred iy rgd ydividekd
ekSug Wmldszlig fotilde mltuqj wms s fdkqfotilde uQoslashjHj =K idlEacutePd lruq
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
wfdayhla jk yhsvcka yereKq fldg mltuqjk ldKavfha uQoslashjH isha fday fotilde
wfkl=a fday fuka fkdj tajd wvq gtkajjska hqla fotilde mltuq jk ldKAvfha ishuml
uQoslashjHj wjika ljpfha bflafgdak uacutekHdih ns1 jk neuacuteka tajd fndfyda
mslshdYSs fotilde
fidaaumlhiuml iajNdjfha NaCl ^mdIdK umlKqamp yd Na2B4O7middot10H2O ^fndlaiaamp wdEgrave jK
wdldrfhka iajdNduacutelj mjS iajdNduacutelj mjakd fmdgEishiuml jK i|yd KCl ^isajhsUumlamp yd KClmiddotMgCl2middot6H2O ^ldkhsUumlamp ksoiqka fotilde
411 1 jk ldKAvfha keUqred CIdr fday isha Egravesfik iqiquest h tajd bylt uacuteoHqa yd dm ikakdhl fotilde fiuml fday
uDyuml jk wr ldKAvfha myltg ha u jvda uDyuml fotilde mltuq jk ldKAvfha fdayj
oslashjdxl ldKAvfha myltg ha u wvq fotilde fiuml uQoslashjHj mjakd keUqred ydividekd ekSug
41 j=fotilde j=fotilde i|yka fdr=re fhdod yels h ixfhda idok ieu wjiadjl sect
u mltuq jk ldKAvfha fday +1 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml lrhs fndfyda ixfhda
iadhs gtk whksl ixfhda fotilde 411 j=j 1 jk ldKavfha uQoslashjH =K
Li Na K Rb Cs N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s1 [Ne]3s1 [Ar]4s1 [Kr]5s1 [Xe]6s1
fdayl wrh pm 152 186 231 244 262
oslashjdxlh degC 180 98 64 39 29
M+ whkfha wrh pm 60 95 133 148 169
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 520 495 418 403 375
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 7298 4562 3052 2633 2234
Li isg Cs olajd fiuml uQoslashjHj mrudKql wrh jeauml ugraveu ldKavh Tiafia myltg tajdfha
whkSlrK Ylash wvq ugraveug fya= jk wr mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj ridhksl
=K uacuteiar lsIacuteug by lS CIKh fhdod yels h mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj
mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg jeauml fotilde
wldnksl ridhkfha sect mslshd shd olajk uacuteg sect mslshl yd Mj fNsl
wjiad plusmnlaugraveu ieu uacuteg u wHjYH fkd fotilde flfia fja wx iiumlmqfrac34K mslts=rla
fi ielSu i|yd =s ridhksl ioacutelrK shd plusmnlauacuteh hq= fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
127
412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 4M + O2 2M2O
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` Na fmfrdlaihsv idohs
2Na + O2 Na2O2
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` K Rb iy Cs iqmfrac34 Tlaihsv idohs
M + O2 MO2
khsgcka (N2) iu` Li muKla iadhs
khsghsv idohs
6Li + N2 2Li3N
yhsvcka iu` (H2) 2M + H2 2MH
ch iu` (H2O) 2M + 2H2O 2MOH + H2
wiuml iu` (H+) 2M + 2H+ 2M+ + H2
ch iu` mslshdj
1 jk ldKAvfha uQoslashjH ch iu` olajk mslshdYSsajh ldKAvfha myltg ha u
jeauml fotilde ch iu` mslshd keUqrej my mszligEgrave fotilde
Li Na K Rb Cs
fifuka mn fi sks ekSula iysj mn fi
msmsreiuml iysj msmsreiuml iysj
ch iu` fyda jdhqfdaSh c jdIam iu` sshiuml mn fkdjk mslshdjla isyuml
lrntildeka sshiuml yhsfvdlaihsacirc yd yhsvcka jdhqj idohs flfia fja fidaaumlhiuml yd
fmdgEishiuml ch iu` mn fi mslshd lrntildeka fday yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka
jdhqj ksmojhs sshiuml iu` mslshdj yereKq fldg wfkla tajd bylt dmodhs mslshd
fotilde
Tlaiscka$ jdh iu` mslshd
sshiumljg Tlaiscka yd khsgcka jdhq fol iu` u mslshd llt yels h ra llt uacuteg
iqyuml meyes l=vla jk sshiuml Tlaihsacirc (Li2O) idontildeka sshiuml oykh fotilde khsgcka jdhqj
iu` sshiuml mslshd lsIacutefuka r= meyes l=vla jk sshiuml khsghsacirc (Li3N) idohs
flfia fja fidaaumlhiuml yd fmdgEishiuml hk fojfrac34h u khsgcka yd mslshd fkd lrhs
fidaaumlhiuml jdfha oykh llt uacuteg iqiquest mudKhla fidaaumlhiuml Tlaihsacirc iu` jeaumlmqr
fidaaumlhiuml fmfrdlaihsacirc ksmofotilde fmdgEishiuml jdfha oykh llt uacuteg fmdgEishiuml
iqmfrac34Tlaihsacirc mOdk Mh fia fmdgEishiuml Tlaihsacirc yd fmdgEishiuml fmfrdlaihsacirc
wfkl=a M fia ksmofotilde fidaaumlhiuml fyda fmdgEishiuml fmfrdlaihsvj sect Tlaisckaj
TlaislrK wxlh -1 jk wr fmdgEishiuml iqmfrac34Tlaihsvj sect TlaislrK wxl -1 yd 0
fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
128
1 jk ldKAvfha fday Tlaihsv ch iu` mslshd lrntildeka my plusmnlafjk mszligEgrave fday
yhsfvdlaihsv idohs
Na2O(s) + H2O(l) 2NaOH(aq)
ra lsIacutefiuml sect Tlaiscka iu` sshiuml mslshd fldg sshiuml khsghsacirc idohs sshiuml
muKla iadhs CIdr-fday khsghsv idohs sshiuml khsghsacirc ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd sshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs
Li3N(s) + 3H2O(l) 3LiOH(aq) + NH3(g)
1 jk ldKAvfha yhsfvdlaihsv ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr wkqrEm ldnfkag
idohs fiuml ldnfkag j yumlrga ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr fday yhsvcka
ldnfkag idohs
2NaOH(aq) + CO2(g) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + CO2(g) +H2O(l) 2NaHCO3(s)
fidaaumlhiuml ldnfkagjg idfmaCIj fidaaumlhiuml yhsvcka ldnfkaUuml wvq c oslashdjHdjla
fmkakqiuml lrhs
yhsvcka jdhqj iu` mslshd
gtk whksl fday yhsvhsv idontildeka 1 jk ldKAvfha fday yhsvcka iu` mslshd
lrhs fiuml yhsvhsvjsect yhsvckaj TlaislrK wxlh -1 fotilde fiuml fday yhsvhsv ch
iu` mn fi mslshd lrntildeka yhsvcka jdhqj ksmojhs
2Na(s) + H2(g) 2NaH(s)
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g) wiuml iuOtilde mslshdj
sshiuml fidaaumlhiuml iy fmdgEishiuml kql wiuml iuOtilde fotildefhka mslshd lr yhsvcka
jdhqj iy wodlt fday jK idohs fiuml mslshd uacuteYd jYfhka dmodhl jk wr
msmsfrk iquml fotilde tajdhska fdard a mslshd lsysmhla my oelafotilde
2Li(s) + dil2HNO3(aq) 2LiNO3(aq) + H2(g)
2Na(s) + dilH2SO4(aq) Na2SO4(aq) + H2(g) 413 jKj dm iadhsdj
khsfUumlg uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha khsfUumlg fmdfydr yd msmqreiuml oslashjH jYfhka Nduacute flffrac34 fiuml khsfUumlg
dmh yuqfotilde uacutefhdackh fotilde sshiuml Tlaihsacirc khsgcka vfhdlaihsacirc yd Tlaiscka nd
fontildeka sshiuml khsfUumlg uacutefhdackh fotilde flfia fja 1 jk ldKAvfha wfkla khsfUumlg
ra lsIacutefiuml sect wodlt fday khsghsvh yd Tlaiscka ksmojhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
129
4LiNO3(s) 2Li2O(s) + 4NO2(g) + O2(g) 2KNO3(s) 2KNO2(s) + O2(g)
ldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha ldnfkag iadhs jk wr uacutefhdackh ugraveug fmr uacuteSk aajhg ma
fotilde flfia fja Li2CO3 iadhs nuacuteka wvq neuacuteka myiqfjka uacutefhdackh fotilde
Li2CO3(s) Li2O(s) + CO2(g) nhsldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha nhsldnfkag dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
2NaHCO3(s) Na2CO3(s) + H2O(g) + CO2(g) dm iadhsdj ldKAvh Tiafia myltg ha u jeauml fotilde
414 1 jk ldKAvfha jKj oslashdjHdj LiF Li2CO3 yd Li3PO4 jeks sshiuml jK yer 1 jk ldKAvfha ishuml jK cfha oslashdjH
fotilde jKfha wekdhkh i= jfrac34Khla kes kiuml fiuml jK ishala u wjfrac34K fotilde
42 j=fotilde plusmnlafjk mszligEgrave 1 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj ldKAvh Tiafia myltg ha
u jeauml fotilde
42 j=j fidaaumlhiuml fmdahsvj oslashdjHdj
jKh oslashdjHdj mol L-1
NaF 099
NaCl 62
NaBr 92
NaI 123
whksl gtkj ioslashdjK tkaeamsh i|yd jk Ylas pl weiqfrka oslashdjHdfotilde uacutepkh
wjfndaO lr yels h siacuteia fhdacH Ylash fhdod ksntildeka oslashdjHdj meyeEgraves llt
yels h 1 jk ldKavfha whksl gtk ishag u wdYs RK siacuteia fhdacH Ylash ksid
cfha oslashdjH fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
130
ioslashdjK lshdjsh yd iiumlnkaO tkaeams pl yd tkafgdms pl my plusmnlafotilde
41 rEmh ioslashdjK lshdjsh i|yd tkaeams yd tkafgdms pl
by Ylas igyka fhdod fk ioslashdjKh yd iiumlnkaO tkaeams yd tkafgdms fjki
Kkh llt yels wr fiuml Kkh lrk o whhka 43 j=fotilde plusmnlafotilde fhdacH Ylash
Kkh lrkq nkafka my ioacutelrKh fhdod ksntildeks
ΔGϴ = ΔHϴ - T ΔSϴ
43 j=j ioslashdjK lshdjsh =lt sect jK fhdacH Ylas fjki
jKh tkaeams fjki kJ mol-1
tkafgdms fjki times T (K times kJ mol-1K-1)
fhdacH Ylas fjki
kJ mol-1 NaF + 1 -2 +3
NaCl + 4 +13 -9
NaBr -1 +18 -19
NaI -9 +23 -32
fidaaumlhiuml fyahsacirc oslashdjHdj msltsn| keUqredj Kkh lrk o siacuteia fhdacH Ylas
iu` fkd eltfma fidaaumlhiuml a fjdrhsacirc isg fidaaumlhiuml whvhsacirc olajd fhdacH Ylas
jvda RK ugrave we
415 myka isiquest mIacuteCIdj laIdr fday yd tajdfha ixfhda ydividekd ekSu i|yd myka isiquest mIacuteCIdj fhdod yels
h 1 jk ldKavfha fday yd ixfhda myka isMfotilde wes lrk jfrac34K my plusmnlafotilde
sshiuml - lSiumlmia r= fidaaumlhiuml - ly
leaishiuml - r=oiuml iSishiuml - ksa oiuml
fmdgEishiuml - sela
plusmnsi Ylash whk icSlrK tkaeamsh
ioslashdjK
tkaeamsh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
iv
wOHCIjrhdfa mKsuacutevh
2017 jfrac34Ifha isg YS xldfotilde idudkH wOHdmk moaOsfha wfmdi ^Wiia fmltamp i|yd
dfrac34lSlrKhg la llt kj uacuteIhuddjla lshdaul fotilde bka woyia jkafka fufla mejs
uacuteIhuddj hdjaldSk lsIacuteuls fiuml ldfrac34hfha sect wfmdi ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj
fNsl uacuteoHdj yd Ocircj uacuteoHdj hk uacuteIhj uacuteIh ikaOdrfhaa uacuteIh wdlDsfhaa uacuteIhudd
oslashjHja hiuml hiuml ixfYdaOk isyuml llt wr Bg iudoacutej bfkqiuml-bekaugravefiuml lufotildeofhaa
wehSiuml yd lafiarelrKfhaa hiuml hiuml fjkiaugraveiuml wfmalaId lrk Egrave uacuteIhudfotilde wvx=
uacuteIh lreKqj mudKh uacuteYd jYfhka wvq lrk o wr bfkqiuml-bekaugravefiuml wkqqlufha
hiuml hiuml fjkiaugraveiuml o isyuml lrkq eicirc h mejs uacuteIhudd oslashjHhla jQ =re udfrac34fdamfoaY ixyh
fjkqjg =re wafmdla ydividekajd fok Egrave
Wiia fmlt uacuteoHd uacuteIh i|yd bxSis NdIdfjka iiumlmdEgrave wkafrac34cdsl jYfhka msltsa ka
mszligYSkh miqsh uacuteIhudd lshdaul lsIacutefiuml sect wHjYH uacuteh tfya uacuteuacuteO fmltfmda Nduacute
lsIacutefiuml sect mriamruacutefrdeuml uacuteIh lreKq i|yka ugraveua foaYSh uacuteIhuddfotilde iSud wNsNjd sh uacuteIh
lreKq tajdfha we=lta ugraveua ksid =reNj=kag yd isiqkag tu ka mszligyrKh myiq jQfha
ke fiuml kah Tn wg ma jkafka ta wjYHdj imqrdSug a Waidyhl msMhla
fi h
tneuacuteka fiuml kah u`ska foaYSh uacuteIhuddfotilde iSudjg hgaj ish ujqNdIdfjka wodlt uacuteIh
ikaOdrh mszligyrKh lsIacuteug isiqkag wjiadj iid we tfuka u uacuteuacuteO ka wsffrac34l mkas
jeks uQdYjska wjYH fdr=re nd ekSu fjkqjg uacuteIhuddj u`ska wfmalaIs fdr=re
=reNj=kag yd isiqkag ksjerEgravej nd ekSug fiuml kah Wmldszlig jkq we
uacuteIh iiumlnkaO uacuteYajuacuteoHd wdpdfrac34hjreka yd =reNj=ka uacuteiska iiumlmdEgrave fiuml kah cdsl
wOHdmk wdhkfha uacuteIhud lntildegqfjka o wOHhk uKavfhka o mdl iNdfjka o
wkquesh nd Tn wg ma jk neuacuteka bylt mntildesfhka hq= nj ksfrac34foaY llt yels h
wdpdfrac34h taatilde wfidal o isajd
wOHlaI
uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
cdsl wOHdmk wdhkh
v
wkqYdilajh
wdpdfrac34h agravetawdfrac34fEcirc =Kfialr
wOHlaI ckrda
cdsl wOHdmk wdhkh
weumllaIKh
wdpdfrac34h taaumlta o isajd
wOHlaI uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
cdsl wOHdmk wdhkh
uacuteIh kdhlajh
tiumltia uacuteluisxy ntildeh
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
cdsl wOHdmk wdhkh
wNHkar ixialrK uKavh
tafla jvqfa uhd
fcHIaG lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
OcircOcircmStia fmffrac34rd ntildeh
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
ugrave rdcqfoajka uhd
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
lD uKavh
wdpdfrac34h tiumltka fluda - fcHIaG lOacuteldpdfrac34h ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fldltU uacuteYajuacuteoHdh (6 jk tallh)
ndysr ixialrK uKavh
fcHIaG uydpdfrac34h tiamS plusmnrKsh - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j YS chjfrac34Okmqr
uacuteYajuacuteoHdh fcHIaG uydpdfrac34h tiumlatildemS o fldiad - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fldltU uacuteYajuacuteoHdh
fcHIaG uydpdfrac34h tEacutetiumlatildetiuml mshka - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fmardfoKsh uacuteYajuacuteoHdh uydpdfrac34h iqoka shkfa - fcHIaG lOacuteldpdfrac34h ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
YS chjfrac34Okmqr uacuteYajuacuteoHdh flaatilde nkayuml l=udr uhd - ksfhdacH flduidszligia wOHdmk mldYk fomdfrac34fiumlka=j
wOHdmk fomdfrac34fiumlka=j uqEgraved w=fldar ntildeh - =re fiajh 1 mcdmS ndsld uacuteoHdh fydrK Egravemsld fkaisxy ntildeh - =re fiajh 1(uacuteYdntildel) ldkad uacuteyumly fldltU 07
iStatiuml fmffrac34rd fuh - =re fiajh 1 fotildeaia l=uszlig uacuteoHdh fudrgqj uacuteflaviacuteatilde idsld udOuacute ntildeh - =re fiajh 1 uqiasiuml ldkad uacuteyumly fldltU 04 tEacutetiumlatildeatilde sectmsld ueKsfla ntildeh - =re fiajh 1 uacuteydr uyd foauacute ndsld uacuteyumly lsszlignafdv
vi
NdId ixialrKh cha mshoiqka uhd
mOdk Wm lfrac34D - isiquestntildeK
fala yjqia fldltU 10
msgqjeiau
wdfrac34wdfrac34fla msrK ntildeh
cdsl wOHdmk wdhkh
uacuteuacuteO iydh
viacutemSmS ugraverjfrac34Ok ntildeh
ux jesmsaacuteh uhd
rxetha ohdjxY uhd
(
vii
mgqk
wOHCI ckrdafa mKsuacutevhhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip iii
wOHCI=udfa mKsuacutevhhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip iv
uacuteIhudd lntildegqj helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip v
06 tallh - s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip125-179 s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH 126
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH 131
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka isM mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 135 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH 136
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 139 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 145 461 16 jk ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmdrdlaihsacirc 467 iafrac34 wvx= ixfhda
viii
468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 153 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 18 jk ldKav wha uQoslashjH 157 481 18 jk ldKavfha mjKd 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34sd j=j 159 491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 163 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv 4104 iuyr fdarda d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdarda legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
125
wkafrac34h
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka is`M mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka
vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 461 ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
467 iafrac34 wvx= ixfhda 468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 ldKav 18 wha uQoslashjH 481 18 jk ldKavfha keUqred 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj
ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska
fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch
wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml
Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj
iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde
uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjH Tlaihsvj
TlaislrK wjiad 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde
uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix
ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys
nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdard a legdhk y`yumlkd
ekSfiuml mIacutelaIK
4 s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
126
ye|skaugraveu
fiuml fldgfiys mltuq Ndfha s yd p fdkqj uQoslashjHj fNsl yd ridhksl =K
uacuteiar flffrac34 fiuml idlEacutePdj wdjfrac34sd j=fotilde uQoslashjHj keUqred iy rgd ydividekd
ekSug Wmldszlig fotilde mltuqj wms s fdkqfotilde uQoslashjHj =K idlEacutePd lruq
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
wfdayhla jk yhsvcka yereKq fldg mltuqjk ldKavfha uQoslashjH isha fday fotilde
wfkl=a fday fuka fkdj tajd wvq gtkajjska hqla fotilde mltuq jk ldKAvfha ishuml
uQoslashjHj wjika ljpfha bflafgdak uacutekHdih ns1 jk neuacuteka tajd fndfyda
mslshdYSs fotilde
fidaaumlhiuml iajNdjfha NaCl ^mdIdK umlKqamp yd Na2B4O7middot10H2O ^fndlaiaamp wdEgrave jK
wdldrfhka iajdNduacutelj mjS iajdNduacutelj mjakd fmdgEishiuml jK i|yd KCl ^isajhsUumlamp yd KClmiddotMgCl2middot6H2O ^ldkhsUumlamp ksoiqka fotilde
411 1 jk ldKAvfha keUqred CIdr fday isha Egravesfik iqiquest h tajd bylt uacuteoHqa yd dm ikakdhl fotilde fiuml fday
uDyuml jk wr ldKAvfha myltg ha u jvda uDyuml fotilde mltuq jk ldKAvfha fdayj
oslashjdxl ldKAvfha myltg ha u wvq fotilde fiuml uQoslashjHj mjakd keUqred ydividekd ekSug
41 j=fotilde j=fotilde i|yka fdr=re fhdod yels h ixfhda idok ieu wjiadjl sect
u mltuq jk ldKAvfha fday +1 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml lrhs fndfyda ixfhda
iadhs gtk whksl ixfhda fotilde 411 j=j 1 jk ldKavfha uQoslashjH =K
Li Na K Rb Cs N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s1 [Ne]3s1 [Ar]4s1 [Kr]5s1 [Xe]6s1
fdayl wrh pm 152 186 231 244 262
oslashjdxlh degC 180 98 64 39 29
M+ whkfha wrh pm 60 95 133 148 169
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 520 495 418 403 375
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 7298 4562 3052 2633 2234
Li isg Cs olajd fiuml uQoslashjHj mrudKql wrh jeauml ugraveu ldKavh Tiafia myltg tajdfha
whkSlrK Ylash wvq ugraveug fya= jk wr mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj ridhksl
=K uacuteiar lsIacuteug by lS CIKh fhdod yels h mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj
mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg jeauml fotilde
wldnksl ridhkfha sect mslshd shd olajk uacuteg sect mslshl yd Mj fNsl
wjiad plusmnlaugraveu ieu uacuteg u wHjYH fkd fotilde flfia fja wx iiumlmqfrac34K mslts=rla
fi ielSu i|yd =s ridhksl ioacutelrK shd plusmnlauacuteh hq= fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
127
412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 4M + O2 2M2O
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` Na fmfrdlaihsv idohs
2Na + O2 Na2O2
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` K Rb iy Cs iqmfrac34 Tlaihsv idohs
M + O2 MO2
khsgcka (N2) iu` Li muKla iadhs
khsghsv idohs
6Li + N2 2Li3N
yhsvcka iu` (H2) 2M + H2 2MH
ch iu` (H2O) 2M + 2H2O 2MOH + H2
wiuml iu` (H+) 2M + 2H+ 2M+ + H2
ch iu` mslshdj
1 jk ldKAvfha uQoslashjH ch iu` olajk mslshdYSsajh ldKAvfha myltg ha u
jeauml fotilde ch iu` mslshd keUqrej my mszligEgrave fotilde
Li Na K Rb Cs
fifuka mn fi sks ekSula iysj mn fi
msmsreiuml iysj msmsreiuml iysj
ch iu` fyda jdhqfdaSh c jdIam iu` sshiuml mn fkdjk mslshdjla isyuml
lrntildeka sshiuml yhsfvdlaihsacirc yd yhsvcka jdhqj idohs flfia fja fidaaumlhiuml yd
fmdgEishiuml ch iu` mn fi mslshd lrntildeka fday yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka
jdhqj ksmojhs sshiuml iu` mslshdj yereKq fldg wfkla tajd bylt dmodhs mslshd
fotilde
Tlaiscka$ jdh iu` mslshd
sshiumljg Tlaiscka yd khsgcka jdhq fol iu` u mslshd llt yels h ra llt uacuteg
iqyuml meyes l=vla jk sshiuml Tlaihsacirc (Li2O) idontildeka sshiuml oykh fotilde khsgcka jdhqj
iu` sshiuml mslshd lsIacutefuka r= meyes l=vla jk sshiuml khsghsacirc (Li3N) idohs
flfia fja fidaaumlhiuml yd fmdgEishiuml hk fojfrac34h u khsgcka yd mslshd fkd lrhs
fidaaumlhiuml jdfha oykh llt uacuteg iqiquest mudKhla fidaaumlhiuml Tlaihsacirc iu` jeaumlmqr
fidaaumlhiuml fmfrdlaihsacirc ksmofotilde fmdgEishiuml jdfha oykh llt uacuteg fmdgEishiuml
iqmfrac34Tlaihsacirc mOdk Mh fia fmdgEishiuml Tlaihsacirc yd fmdgEishiuml fmfrdlaihsacirc
wfkl=a M fia ksmofotilde fidaaumlhiuml fyda fmdgEishiuml fmfrdlaihsvj sect Tlaisckaj
TlaislrK wxlh -1 jk wr fmdgEishiuml iqmfrac34Tlaihsvj sect TlaislrK wxl -1 yd 0
fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
128
1 jk ldKAvfha fday Tlaihsv ch iu` mslshd lrntildeka my plusmnlafjk mszligEgrave fday
yhsfvdlaihsv idohs
Na2O(s) + H2O(l) 2NaOH(aq)
ra lsIacutefiuml sect Tlaiscka iu` sshiuml mslshd fldg sshiuml khsghsacirc idohs sshiuml
muKla iadhs CIdr-fday khsghsv idohs sshiuml khsghsacirc ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd sshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs
Li3N(s) + 3H2O(l) 3LiOH(aq) + NH3(g)
1 jk ldKAvfha yhsfvdlaihsv ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr wkqrEm ldnfkag
idohs fiuml ldnfkag j yumlrga ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr fday yhsvcka
ldnfkag idohs
2NaOH(aq) + CO2(g) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + CO2(g) +H2O(l) 2NaHCO3(s)
fidaaumlhiuml ldnfkagjg idfmaCIj fidaaumlhiuml yhsvcka ldnfkaUuml wvq c oslashdjHdjla
fmkakqiuml lrhs
yhsvcka jdhqj iu` mslshd
gtk whksl fday yhsvhsv idontildeka 1 jk ldKAvfha fday yhsvcka iu` mslshd
lrhs fiuml yhsvhsvjsect yhsvckaj TlaislrK wxlh -1 fotilde fiuml fday yhsvhsv ch
iu` mn fi mslshd lrntildeka yhsvcka jdhqj ksmojhs
2Na(s) + H2(g) 2NaH(s)
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g) wiuml iuOtilde mslshdj
sshiuml fidaaumlhiuml iy fmdgEishiuml kql wiuml iuOtilde fotildefhka mslshd lr yhsvcka
jdhqj iy wodlt fday jK idohs fiuml mslshd uacuteYd jYfhka dmodhl jk wr
msmsfrk iquml fotilde tajdhska fdard a mslshd lsysmhla my oelafotilde
2Li(s) + dil2HNO3(aq) 2LiNO3(aq) + H2(g)
2Na(s) + dilH2SO4(aq) Na2SO4(aq) + H2(g) 413 jKj dm iadhsdj
khsfUumlg uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha khsfUumlg fmdfydr yd msmqreiuml oslashjH jYfhka Nduacute flffrac34 fiuml khsfUumlg
dmh yuqfotilde uacutefhdackh fotilde sshiuml Tlaihsacirc khsgcka vfhdlaihsacirc yd Tlaiscka nd
fontildeka sshiuml khsfUumlg uacutefhdackh fotilde flfia fja 1 jk ldKAvfha wfkla khsfUumlg
ra lsIacutefiuml sect wodlt fday khsghsvh yd Tlaiscka ksmojhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
129
4LiNO3(s) 2Li2O(s) + 4NO2(g) + O2(g) 2KNO3(s) 2KNO2(s) + O2(g)
ldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha ldnfkag iadhs jk wr uacutefhdackh ugraveug fmr uacuteSk aajhg ma
fotilde flfia fja Li2CO3 iadhs nuacuteka wvq neuacuteka myiqfjka uacutefhdackh fotilde
Li2CO3(s) Li2O(s) + CO2(g) nhsldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha nhsldnfkag dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
2NaHCO3(s) Na2CO3(s) + H2O(g) + CO2(g) dm iadhsdj ldKAvh Tiafia myltg ha u jeauml fotilde
414 1 jk ldKAvfha jKj oslashdjHdj LiF Li2CO3 yd Li3PO4 jeks sshiuml jK yer 1 jk ldKAvfha ishuml jK cfha oslashdjH
fotilde jKfha wekdhkh i= jfrac34Khla kes kiuml fiuml jK ishala u wjfrac34K fotilde
42 j=fotilde plusmnlafjk mszligEgrave 1 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj ldKAvh Tiafia myltg ha
u jeauml fotilde
42 j=j fidaaumlhiuml fmdahsvj oslashdjHdj
jKh oslashdjHdj mol L-1
NaF 099
NaCl 62
NaBr 92
NaI 123
whksl gtkj ioslashdjK tkaeamsh i|yd jk Ylas pl weiqfrka oslashdjHdfotilde uacutepkh
wjfndaO lr yels h siacuteia fhdacH Ylash fhdod ksntildeka oslashdjHdj meyeEgraves llt
yels h 1 jk ldKavfha whksl gtk ishag u wdYs RK siacuteia fhdacH Ylash ksid
cfha oslashdjH fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
130
ioslashdjK lshdjsh yd iiumlnkaO tkaeams pl yd tkafgdms pl my plusmnlafotilde
41 rEmh ioslashdjK lshdjsh i|yd tkaeams yd tkafgdms pl
by Ylas igyka fhdod fk ioslashdjKh yd iiumlnkaO tkaeams yd tkafgdms fjki
Kkh llt yels wr fiuml Kkh lrk o whhka 43 j=fotilde plusmnlafotilde fhdacH Ylash
Kkh lrkq nkafka my ioacutelrKh fhdod ksntildeks
ΔGϴ = ΔHϴ - T ΔSϴ
43 j=j ioslashdjK lshdjsh =lt sect jK fhdacH Ylas fjki
jKh tkaeams fjki kJ mol-1
tkafgdms fjki times T (K times kJ mol-1K-1)
fhdacH Ylas fjki
kJ mol-1 NaF + 1 -2 +3
NaCl + 4 +13 -9
NaBr -1 +18 -19
NaI -9 +23 -32
fidaaumlhiuml fyahsacirc oslashdjHdj msltsn| keUqredj Kkh lrk o siacuteia fhdacH Ylas
iu` fkd eltfma fidaaumlhiuml a fjdrhsacirc isg fidaaumlhiuml whvhsacirc olajd fhdacH Ylas
jvda RK ugrave we
415 myka isiquest mIacuteCIdj laIdr fday yd tajdfha ixfhda ydividekd ekSu i|yd myka isiquest mIacuteCIdj fhdod yels
h 1 jk ldKavfha fday yd ixfhda myka isMfotilde wes lrk jfrac34K my plusmnlafotilde
sshiuml - lSiumlmia r= fidaaumlhiuml - ly
leaishiuml - r=oiuml iSishiuml - ksa oiuml
fmdgEishiuml - sela
plusmnsi Ylash whk icSlrK tkaeamsh
ioslashdjK
tkaeamsh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
v
wkqYdilajh
wdpdfrac34h agravetawdfrac34fEcirc =Kfialr
wOHlaI ckrda
cdsl wOHdmk wdhkh
weumllaIKh
wdpdfrac34h taaumlta o isajd
wOHlaI uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
cdsl wOHdmk wdhkh
uacuteIh kdhlajh
tiumltia uacuteluisxy ntildeh
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
cdsl wOHdmk wdhkh
wNHkar ixialrK uKavh
tafla jvqfa uhd
fcHIaG lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
OcircOcircmStia fmffrac34rd ntildeh
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
ugrave rdcqfoajka uhd
iyldr lOacuteldpdfrac34h uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
lD uKavh
wdpdfrac34h tiumltka fluda - fcHIaG lOacuteldpdfrac34h ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fldltU uacuteYajuacuteoHdh (6 jk tallh)
ndysr ixialrK uKavh
fcHIaG uydpdfrac34h tiamS plusmnrKsh - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j YS chjfrac34Okmqr
uacuteYajuacuteoHdh fcHIaG uydpdfrac34h tiumlatildemS o fldiad - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fldltU uacuteYajuacuteoHdh
fcHIaG uydpdfrac34h tEacutetiumlatildetiuml mshka - ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j fmardfoKsh uacuteYajuacuteoHdh uydpdfrac34h iqoka shkfa - fcHIaG lOacuteldpdfrac34h ridhk uacuteoHd fomdfrac34fiumlka=j
YS chjfrac34Okmqr uacuteYajuacuteoHdh flaatilde nkayuml l=udr uhd - ksfhdacH flduidszligia wOHdmk mldYk fomdfrac34fiumlka=j
wOHdmk fomdfrac34fiumlka=j uqEgraved w=fldar ntildeh - =re fiajh 1 mcdmS ndsld uacuteoHdh fydrK Egravemsld fkaisxy ntildeh - =re fiajh 1(uacuteYdntildel) ldkad uacuteyumly fldltU 07
iStatiuml fmffrac34rd fuh - =re fiajh 1 fotildeaia l=uszlig uacuteoHdh fudrgqj uacuteflaviacuteatilde idsld udOuacute ntildeh - =re fiajh 1 uqiasiuml ldkad uacuteyumly fldltU 04 tEacutetiumlatildeatilde sectmsld ueKsfla ntildeh - =re fiajh 1 uacuteydr uyd foauacute ndsld uacuteyumly lsszlignafdv
vi
NdId ixialrKh cha mshoiqka uhd
mOdk Wm lfrac34D - isiquestntildeK
fala yjqia fldltU 10
msgqjeiau
wdfrac34wdfrac34fla msrK ntildeh
cdsl wOHdmk wdhkh
uacuteuacuteO iydh
viacutemSmS ugraverjfrac34Ok ntildeh
ux jesmsaacuteh uhd
rxetha ohdjxY uhd
(
vii
mgqk
wOHCI ckrdafa mKsuacutevhhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip iii
wOHCI=udfa mKsuacutevhhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip iv
uacuteIhudd lntildegqj helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip v
06 tallh - s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip125-179 s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH 126
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH 131
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka isM mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 135 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH 136
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 139 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 145 461 16 jk ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmdrdlaihsacirc 467 iafrac34 wvx= ixfhda
viii
468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 153 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 18 jk ldKav wha uQoslashjH 157 481 18 jk ldKavfha mjKd 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34sd j=j 159 491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 163 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv 4104 iuyr fdarda d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdarda legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
125
wkafrac34h
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka is`M mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka
vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 461 ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
467 iafrac34 wvx= ixfhda 468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 ldKav 18 wha uQoslashjH 481 18 jk ldKavfha keUqred 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj
ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska
fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch
wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml
Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj
iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde
uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjH Tlaihsvj
TlaislrK wjiad 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde
uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix
ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys
nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdard a legdhk y`yumlkd
ekSfiuml mIacutelaIK
4 s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
126
ye|skaugraveu
fiuml fldgfiys mltuq Ndfha s yd p fdkqj uQoslashjHj fNsl yd ridhksl =K
uacuteiar flffrac34 fiuml idlEacutePdj wdjfrac34sd j=fotilde uQoslashjHj keUqred iy rgd ydividekd
ekSug Wmldszlig fotilde mltuqj wms s fdkqfotilde uQoslashjHj =K idlEacutePd lruq
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
wfdayhla jk yhsvcka yereKq fldg mltuqjk ldKavfha uQoslashjH isha fday fotilde
wfkl=a fday fuka fkdj tajd wvq gtkajjska hqla fotilde mltuq jk ldKAvfha ishuml
uQoslashjHj wjika ljpfha bflafgdak uacutekHdih ns1 jk neuacuteka tajd fndfyda
mslshdYSs fotilde
fidaaumlhiuml iajNdjfha NaCl ^mdIdK umlKqamp yd Na2B4O7middot10H2O ^fndlaiaamp wdEgrave jK
wdldrfhka iajdNduacutelj mjS iajdNduacutelj mjakd fmdgEishiuml jK i|yd KCl ^isajhsUumlamp yd KClmiddotMgCl2middot6H2O ^ldkhsUumlamp ksoiqka fotilde
411 1 jk ldKAvfha keUqred CIdr fday isha Egravesfik iqiquest h tajd bylt uacuteoHqa yd dm ikakdhl fotilde fiuml fday
uDyuml jk wr ldKAvfha myltg ha u jvda uDyuml fotilde mltuq jk ldKAvfha fdayj
oslashjdxl ldKAvfha myltg ha u wvq fotilde fiuml uQoslashjHj mjakd keUqred ydividekd ekSug
41 j=fotilde j=fotilde i|yka fdr=re fhdod yels h ixfhda idok ieu wjiadjl sect
u mltuq jk ldKAvfha fday +1 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml lrhs fndfyda ixfhda
iadhs gtk whksl ixfhda fotilde 411 j=j 1 jk ldKavfha uQoslashjH =K
Li Na K Rb Cs N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s1 [Ne]3s1 [Ar]4s1 [Kr]5s1 [Xe]6s1
fdayl wrh pm 152 186 231 244 262
oslashjdxlh degC 180 98 64 39 29
M+ whkfha wrh pm 60 95 133 148 169
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 520 495 418 403 375
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 7298 4562 3052 2633 2234
Li isg Cs olajd fiuml uQoslashjHj mrudKql wrh jeauml ugraveu ldKavh Tiafia myltg tajdfha
whkSlrK Ylash wvq ugraveug fya= jk wr mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj ridhksl
=K uacuteiar lsIacuteug by lS CIKh fhdod yels h mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj
mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg jeauml fotilde
wldnksl ridhkfha sect mslshd shd olajk uacuteg sect mslshl yd Mj fNsl
wjiad plusmnlaugraveu ieu uacuteg u wHjYH fkd fotilde flfia fja wx iiumlmqfrac34K mslts=rla
fi ielSu i|yd =s ridhksl ioacutelrK shd plusmnlauacuteh hq= fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
127
412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 4M + O2 2M2O
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` Na fmfrdlaihsv idohs
2Na + O2 Na2O2
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` K Rb iy Cs iqmfrac34 Tlaihsv idohs
M + O2 MO2
khsgcka (N2) iu` Li muKla iadhs
khsghsv idohs
6Li + N2 2Li3N
yhsvcka iu` (H2) 2M + H2 2MH
ch iu` (H2O) 2M + 2H2O 2MOH + H2
wiuml iu` (H+) 2M + 2H+ 2M+ + H2
ch iu` mslshdj
1 jk ldKAvfha uQoslashjH ch iu` olajk mslshdYSsajh ldKAvfha myltg ha u
jeauml fotilde ch iu` mslshd keUqrej my mszligEgrave fotilde
Li Na K Rb Cs
fifuka mn fi sks ekSula iysj mn fi
msmsreiuml iysj msmsreiuml iysj
ch iu` fyda jdhqfdaSh c jdIam iu` sshiuml mn fkdjk mslshdjla isyuml
lrntildeka sshiuml yhsfvdlaihsacirc yd yhsvcka jdhqj idohs flfia fja fidaaumlhiuml yd
fmdgEishiuml ch iu` mn fi mslshd lrntildeka fday yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka
jdhqj ksmojhs sshiuml iu` mslshdj yereKq fldg wfkla tajd bylt dmodhs mslshd
fotilde
Tlaiscka$ jdh iu` mslshd
sshiumljg Tlaiscka yd khsgcka jdhq fol iu` u mslshd llt yels h ra llt uacuteg
iqyuml meyes l=vla jk sshiuml Tlaihsacirc (Li2O) idontildeka sshiuml oykh fotilde khsgcka jdhqj
iu` sshiuml mslshd lsIacutefuka r= meyes l=vla jk sshiuml khsghsacirc (Li3N) idohs
flfia fja fidaaumlhiuml yd fmdgEishiuml hk fojfrac34h u khsgcka yd mslshd fkd lrhs
fidaaumlhiuml jdfha oykh llt uacuteg iqiquest mudKhla fidaaumlhiuml Tlaihsacirc iu` jeaumlmqr
fidaaumlhiuml fmfrdlaihsacirc ksmofotilde fmdgEishiuml jdfha oykh llt uacuteg fmdgEishiuml
iqmfrac34Tlaihsacirc mOdk Mh fia fmdgEishiuml Tlaihsacirc yd fmdgEishiuml fmfrdlaihsacirc
wfkl=a M fia ksmofotilde fidaaumlhiuml fyda fmdgEishiuml fmfrdlaihsvj sect Tlaisckaj
TlaislrK wxlh -1 jk wr fmdgEishiuml iqmfrac34Tlaihsvj sect TlaislrK wxl -1 yd 0
fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
128
1 jk ldKAvfha fday Tlaihsv ch iu` mslshd lrntildeka my plusmnlafjk mszligEgrave fday
yhsfvdlaihsv idohs
Na2O(s) + H2O(l) 2NaOH(aq)
ra lsIacutefiuml sect Tlaiscka iu` sshiuml mslshd fldg sshiuml khsghsacirc idohs sshiuml
muKla iadhs CIdr-fday khsghsv idohs sshiuml khsghsacirc ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd sshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs
Li3N(s) + 3H2O(l) 3LiOH(aq) + NH3(g)
1 jk ldKAvfha yhsfvdlaihsv ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr wkqrEm ldnfkag
idohs fiuml ldnfkag j yumlrga ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr fday yhsvcka
ldnfkag idohs
2NaOH(aq) + CO2(g) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + CO2(g) +H2O(l) 2NaHCO3(s)
fidaaumlhiuml ldnfkagjg idfmaCIj fidaaumlhiuml yhsvcka ldnfkaUuml wvq c oslashdjHdjla
fmkakqiuml lrhs
yhsvcka jdhqj iu` mslshd
gtk whksl fday yhsvhsv idontildeka 1 jk ldKAvfha fday yhsvcka iu` mslshd
lrhs fiuml yhsvhsvjsect yhsvckaj TlaislrK wxlh -1 fotilde fiuml fday yhsvhsv ch
iu` mn fi mslshd lrntildeka yhsvcka jdhqj ksmojhs
2Na(s) + H2(g) 2NaH(s)
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g) wiuml iuOtilde mslshdj
sshiuml fidaaumlhiuml iy fmdgEishiuml kql wiuml iuOtilde fotildefhka mslshd lr yhsvcka
jdhqj iy wodlt fday jK idohs fiuml mslshd uacuteYd jYfhka dmodhl jk wr
msmsfrk iquml fotilde tajdhska fdard a mslshd lsysmhla my oelafotilde
2Li(s) + dil2HNO3(aq) 2LiNO3(aq) + H2(g)
2Na(s) + dilH2SO4(aq) Na2SO4(aq) + H2(g) 413 jKj dm iadhsdj
khsfUumlg uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha khsfUumlg fmdfydr yd msmqreiuml oslashjH jYfhka Nduacute flffrac34 fiuml khsfUumlg
dmh yuqfotilde uacutefhdackh fotilde sshiuml Tlaihsacirc khsgcka vfhdlaihsacirc yd Tlaiscka nd
fontildeka sshiuml khsfUumlg uacutefhdackh fotilde flfia fja 1 jk ldKAvfha wfkla khsfUumlg
ra lsIacutefiuml sect wodlt fday khsghsvh yd Tlaiscka ksmojhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
129
4LiNO3(s) 2Li2O(s) + 4NO2(g) + O2(g) 2KNO3(s) 2KNO2(s) + O2(g)
ldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha ldnfkag iadhs jk wr uacutefhdackh ugraveug fmr uacuteSk aajhg ma
fotilde flfia fja Li2CO3 iadhs nuacuteka wvq neuacuteka myiqfjka uacutefhdackh fotilde
Li2CO3(s) Li2O(s) + CO2(g) nhsldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha nhsldnfkag dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
2NaHCO3(s) Na2CO3(s) + H2O(g) + CO2(g) dm iadhsdj ldKAvh Tiafia myltg ha u jeauml fotilde
414 1 jk ldKAvfha jKj oslashdjHdj LiF Li2CO3 yd Li3PO4 jeks sshiuml jK yer 1 jk ldKAvfha ishuml jK cfha oslashdjH
fotilde jKfha wekdhkh i= jfrac34Khla kes kiuml fiuml jK ishala u wjfrac34K fotilde
42 j=fotilde plusmnlafjk mszligEgrave 1 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj ldKAvh Tiafia myltg ha
u jeauml fotilde
42 j=j fidaaumlhiuml fmdahsvj oslashdjHdj
jKh oslashdjHdj mol L-1
NaF 099
NaCl 62
NaBr 92
NaI 123
whksl gtkj ioslashdjK tkaeamsh i|yd jk Ylas pl weiqfrka oslashdjHdfotilde uacutepkh
wjfndaO lr yels h siacuteia fhdacH Ylash fhdod ksntildeka oslashdjHdj meyeEgraves llt
yels h 1 jk ldKavfha whksl gtk ishag u wdYs RK siacuteia fhdacH Ylash ksid
cfha oslashdjH fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
130
ioslashdjK lshdjsh yd iiumlnkaO tkaeams pl yd tkafgdms pl my plusmnlafotilde
41 rEmh ioslashdjK lshdjsh i|yd tkaeams yd tkafgdms pl
by Ylas igyka fhdod fk ioslashdjKh yd iiumlnkaO tkaeams yd tkafgdms fjki
Kkh llt yels wr fiuml Kkh lrk o whhka 43 j=fotilde plusmnlafotilde fhdacH Ylash
Kkh lrkq nkafka my ioacutelrKh fhdod ksntildeks
ΔGϴ = ΔHϴ - T ΔSϴ
43 j=j ioslashdjK lshdjsh =lt sect jK fhdacH Ylas fjki
jKh tkaeams fjki kJ mol-1
tkafgdms fjki times T (K times kJ mol-1K-1)
fhdacH Ylas fjki
kJ mol-1 NaF + 1 -2 +3
NaCl + 4 +13 -9
NaBr -1 +18 -19
NaI -9 +23 -32
fidaaumlhiuml fyahsacirc oslashdjHdj msltsn| keUqredj Kkh lrk o siacuteia fhdacH Ylas
iu` fkd eltfma fidaaumlhiuml a fjdrhsacirc isg fidaaumlhiuml whvhsacirc olajd fhdacH Ylas
jvda RK ugrave we
415 myka isiquest mIacuteCIdj laIdr fday yd tajdfha ixfhda ydividekd ekSu i|yd myka isiquest mIacuteCIdj fhdod yels
h 1 jk ldKavfha fday yd ixfhda myka isMfotilde wes lrk jfrac34K my plusmnlafotilde
sshiuml - lSiumlmia r= fidaaumlhiuml - ly
leaishiuml - r=oiuml iSishiuml - ksa oiuml
fmdgEishiuml - sela
plusmnsi Ylash whk icSlrK tkaeamsh
ioslashdjK
tkaeamsh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
vi
NdId ixialrKh cha mshoiqka uhd
mOdk Wm lfrac34D - isiquestntildeK
fala yjqia fldltU 10
msgqjeiau
wdfrac34wdfrac34fla msrK ntildeh
cdsl wOHdmk wdhkh
uacuteuacuteO iydh
viacutemSmS ugraverjfrac34Ok ntildeh
ux jesmsaacuteh uhd
rxetha ohdjxY uhd
(
vii
mgqk
wOHCI ckrdafa mKsuacutevhhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip iii
wOHCI=udfa mKsuacutevhhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip iv
uacuteIhudd lntildegqj helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip v
06 tallh - s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip125-179 s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH 126
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH 131
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka isM mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 135 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH 136
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 139 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 145 461 16 jk ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmdrdlaihsacirc 467 iafrac34 wvx= ixfhda
viii
468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 153 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 18 jk ldKav wha uQoslashjH 157 481 18 jk ldKavfha mjKd 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34sd j=j 159 491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 163 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv 4104 iuyr fdarda d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdarda legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
125
wkafrac34h
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka is`M mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka
vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 461 ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
467 iafrac34 wvx= ixfhda 468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 ldKav 18 wha uQoslashjH 481 18 jk ldKavfha keUqred 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj
ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska
fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch
wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml
Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj
iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde
uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjH Tlaihsvj
TlaislrK wjiad 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde
uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix
ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys
nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdard a legdhk y`yumlkd
ekSfiuml mIacutelaIK
4 s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
126
ye|skaugraveu
fiuml fldgfiys mltuq Ndfha s yd p fdkqj uQoslashjHj fNsl yd ridhksl =K
uacuteiar flffrac34 fiuml idlEacutePdj wdjfrac34sd j=fotilde uQoslashjHj keUqred iy rgd ydividekd
ekSug Wmldszlig fotilde mltuqj wms s fdkqfotilde uQoslashjHj =K idlEacutePd lruq
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
wfdayhla jk yhsvcka yereKq fldg mltuqjk ldKavfha uQoslashjH isha fday fotilde
wfkl=a fday fuka fkdj tajd wvq gtkajjska hqla fotilde mltuq jk ldKAvfha ishuml
uQoslashjHj wjika ljpfha bflafgdak uacutekHdih ns1 jk neuacuteka tajd fndfyda
mslshdYSs fotilde
fidaaumlhiuml iajNdjfha NaCl ^mdIdK umlKqamp yd Na2B4O7middot10H2O ^fndlaiaamp wdEgrave jK
wdldrfhka iajdNduacutelj mjS iajdNduacutelj mjakd fmdgEishiuml jK i|yd KCl ^isajhsUumlamp yd KClmiddotMgCl2middot6H2O ^ldkhsUumlamp ksoiqka fotilde
411 1 jk ldKAvfha keUqred CIdr fday isha Egravesfik iqiquest h tajd bylt uacuteoHqa yd dm ikakdhl fotilde fiuml fday
uDyuml jk wr ldKAvfha myltg ha u jvda uDyuml fotilde mltuq jk ldKAvfha fdayj
oslashjdxl ldKAvfha myltg ha u wvq fotilde fiuml uQoslashjHj mjakd keUqred ydividekd ekSug
41 j=fotilde j=fotilde i|yka fdr=re fhdod yels h ixfhda idok ieu wjiadjl sect
u mltuq jk ldKAvfha fday +1 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml lrhs fndfyda ixfhda
iadhs gtk whksl ixfhda fotilde 411 j=j 1 jk ldKavfha uQoslashjH =K
Li Na K Rb Cs N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s1 [Ne]3s1 [Ar]4s1 [Kr]5s1 [Xe]6s1
fdayl wrh pm 152 186 231 244 262
oslashjdxlh degC 180 98 64 39 29
M+ whkfha wrh pm 60 95 133 148 169
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 520 495 418 403 375
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 7298 4562 3052 2633 2234
Li isg Cs olajd fiuml uQoslashjHj mrudKql wrh jeauml ugraveu ldKavh Tiafia myltg tajdfha
whkSlrK Ylash wvq ugraveug fya= jk wr mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj ridhksl
=K uacuteiar lsIacuteug by lS CIKh fhdod yels h mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj
mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg jeauml fotilde
wldnksl ridhkfha sect mslshd shd olajk uacuteg sect mslshl yd Mj fNsl
wjiad plusmnlaugraveu ieu uacuteg u wHjYH fkd fotilde flfia fja wx iiumlmqfrac34K mslts=rla
fi ielSu i|yd =s ridhksl ioacutelrK shd plusmnlauacuteh hq= fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
127
412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 4M + O2 2M2O
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` Na fmfrdlaihsv idohs
2Na + O2 Na2O2
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` K Rb iy Cs iqmfrac34 Tlaihsv idohs
M + O2 MO2
khsgcka (N2) iu` Li muKla iadhs
khsghsv idohs
6Li + N2 2Li3N
yhsvcka iu` (H2) 2M + H2 2MH
ch iu` (H2O) 2M + 2H2O 2MOH + H2
wiuml iu` (H+) 2M + 2H+ 2M+ + H2
ch iu` mslshdj
1 jk ldKAvfha uQoslashjH ch iu` olajk mslshdYSsajh ldKAvfha myltg ha u
jeauml fotilde ch iu` mslshd keUqrej my mszligEgrave fotilde
Li Na K Rb Cs
fifuka mn fi sks ekSula iysj mn fi
msmsreiuml iysj msmsreiuml iysj
ch iu` fyda jdhqfdaSh c jdIam iu` sshiuml mn fkdjk mslshdjla isyuml
lrntildeka sshiuml yhsfvdlaihsacirc yd yhsvcka jdhqj idohs flfia fja fidaaumlhiuml yd
fmdgEishiuml ch iu` mn fi mslshd lrntildeka fday yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka
jdhqj ksmojhs sshiuml iu` mslshdj yereKq fldg wfkla tajd bylt dmodhs mslshd
fotilde
Tlaiscka$ jdh iu` mslshd
sshiumljg Tlaiscka yd khsgcka jdhq fol iu` u mslshd llt yels h ra llt uacuteg
iqyuml meyes l=vla jk sshiuml Tlaihsacirc (Li2O) idontildeka sshiuml oykh fotilde khsgcka jdhqj
iu` sshiuml mslshd lsIacutefuka r= meyes l=vla jk sshiuml khsghsacirc (Li3N) idohs
flfia fja fidaaumlhiuml yd fmdgEishiuml hk fojfrac34h u khsgcka yd mslshd fkd lrhs
fidaaumlhiuml jdfha oykh llt uacuteg iqiquest mudKhla fidaaumlhiuml Tlaihsacirc iu` jeaumlmqr
fidaaumlhiuml fmfrdlaihsacirc ksmofotilde fmdgEishiuml jdfha oykh llt uacuteg fmdgEishiuml
iqmfrac34Tlaihsacirc mOdk Mh fia fmdgEishiuml Tlaihsacirc yd fmdgEishiuml fmfrdlaihsacirc
wfkl=a M fia ksmofotilde fidaaumlhiuml fyda fmdgEishiuml fmfrdlaihsvj sect Tlaisckaj
TlaislrK wxlh -1 jk wr fmdgEishiuml iqmfrac34Tlaihsvj sect TlaislrK wxl -1 yd 0
fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
128
1 jk ldKAvfha fday Tlaihsv ch iu` mslshd lrntildeka my plusmnlafjk mszligEgrave fday
yhsfvdlaihsv idohs
Na2O(s) + H2O(l) 2NaOH(aq)
ra lsIacutefiuml sect Tlaiscka iu` sshiuml mslshd fldg sshiuml khsghsacirc idohs sshiuml
muKla iadhs CIdr-fday khsghsv idohs sshiuml khsghsacirc ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd sshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs
Li3N(s) + 3H2O(l) 3LiOH(aq) + NH3(g)
1 jk ldKAvfha yhsfvdlaihsv ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr wkqrEm ldnfkag
idohs fiuml ldnfkag j yumlrga ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr fday yhsvcka
ldnfkag idohs
2NaOH(aq) + CO2(g) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + CO2(g) +H2O(l) 2NaHCO3(s)
fidaaumlhiuml ldnfkagjg idfmaCIj fidaaumlhiuml yhsvcka ldnfkaUuml wvq c oslashdjHdjla
fmkakqiuml lrhs
yhsvcka jdhqj iu` mslshd
gtk whksl fday yhsvhsv idontildeka 1 jk ldKAvfha fday yhsvcka iu` mslshd
lrhs fiuml yhsvhsvjsect yhsvckaj TlaislrK wxlh -1 fotilde fiuml fday yhsvhsv ch
iu` mn fi mslshd lrntildeka yhsvcka jdhqj ksmojhs
2Na(s) + H2(g) 2NaH(s)
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g) wiuml iuOtilde mslshdj
sshiuml fidaaumlhiuml iy fmdgEishiuml kql wiuml iuOtilde fotildefhka mslshd lr yhsvcka
jdhqj iy wodlt fday jK idohs fiuml mslshd uacuteYd jYfhka dmodhl jk wr
msmsfrk iquml fotilde tajdhska fdard a mslshd lsysmhla my oelafotilde
2Li(s) + dil2HNO3(aq) 2LiNO3(aq) + H2(g)
2Na(s) + dilH2SO4(aq) Na2SO4(aq) + H2(g) 413 jKj dm iadhsdj
khsfUumlg uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha khsfUumlg fmdfydr yd msmqreiuml oslashjH jYfhka Nduacute flffrac34 fiuml khsfUumlg
dmh yuqfotilde uacutefhdackh fotilde sshiuml Tlaihsacirc khsgcka vfhdlaihsacirc yd Tlaiscka nd
fontildeka sshiuml khsfUumlg uacutefhdackh fotilde flfia fja 1 jk ldKAvfha wfkla khsfUumlg
ra lsIacutefiuml sect wodlt fday khsghsvh yd Tlaiscka ksmojhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
129
4LiNO3(s) 2Li2O(s) + 4NO2(g) + O2(g) 2KNO3(s) 2KNO2(s) + O2(g)
ldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha ldnfkag iadhs jk wr uacutefhdackh ugraveug fmr uacuteSk aajhg ma
fotilde flfia fja Li2CO3 iadhs nuacuteka wvq neuacuteka myiqfjka uacutefhdackh fotilde
Li2CO3(s) Li2O(s) + CO2(g) nhsldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha nhsldnfkag dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
2NaHCO3(s) Na2CO3(s) + H2O(g) + CO2(g) dm iadhsdj ldKAvh Tiafia myltg ha u jeauml fotilde
414 1 jk ldKAvfha jKj oslashdjHdj LiF Li2CO3 yd Li3PO4 jeks sshiuml jK yer 1 jk ldKAvfha ishuml jK cfha oslashdjH
fotilde jKfha wekdhkh i= jfrac34Khla kes kiuml fiuml jK ishala u wjfrac34K fotilde
42 j=fotilde plusmnlafjk mszligEgrave 1 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj ldKAvh Tiafia myltg ha
u jeauml fotilde
42 j=j fidaaumlhiuml fmdahsvj oslashdjHdj
jKh oslashdjHdj mol L-1
NaF 099
NaCl 62
NaBr 92
NaI 123
whksl gtkj ioslashdjK tkaeamsh i|yd jk Ylas pl weiqfrka oslashdjHdfotilde uacutepkh
wjfndaO lr yels h siacuteia fhdacH Ylash fhdod ksntildeka oslashdjHdj meyeEgraves llt
yels h 1 jk ldKavfha whksl gtk ishag u wdYs RK siacuteia fhdacH Ylash ksid
cfha oslashdjH fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
130
ioslashdjK lshdjsh yd iiumlnkaO tkaeams pl yd tkafgdms pl my plusmnlafotilde
41 rEmh ioslashdjK lshdjsh i|yd tkaeams yd tkafgdms pl
by Ylas igyka fhdod fk ioslashdjKh yd iiumlnkaO tkaeams yd tkafgdms fjki
Kkh llt yels wr fiuml Kkh lrk o whhka 43 j=fotilde plusmnlafotilde fhdacH Ylash
Kkh lrkq nkafka my ioacutelrKh fhdod ksntildeks
ΔGϴ = ΔHϴ - T ΔSϴ
43 j=j ioslashdjK lshdjsh =lt sect jK fhdacH Ylas fjki
jKh tkaeams fjki kJ mol-1
tkafgdms fjki times T (K times kJ mol-1K-1)
fhdacH Ylas fjki
kJ mol-1 NaF + 1 -2 +3
NaCl + 4 +13 -9
NaBr -1 +18 -19
NaI -9 +23 -32
fidaaumlhiuml fyahsacirc oslashdjHdj msltsn| keUqredj Kkh lrk o siacuteia fhdacH Ylas
iu` fkd eltfma fidaaumlhiuml a fjdrhsacirc isg fidaaumlhiuml whvhsacirc olajd fhdacH Ylas
jvda RK ugrave we
415 myka isiquest mIacuteCIdj laIdr fday yd tajdfha ixfhda ydividekd ekSu i|yd myka isiquest mIacuteCIdj fhdod yels
h 1 jk ldKavfha fday yd ixfhda myka isMfotilde wes lrk jfrac34K my plusmnlafotilde
sshiuml - lSiumlmia r= fidaaumlhiuml - ly
leaishiuml - r=oiuml iSishiuml - ksa oiuml
fmdgEishiuml - sela
plusmnsi Ylash whk icSlrK tkaeamsh
ioslashdjK
tkaeamsh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
vii
mgqk
wOHCI ckrdafa mKsuacutevhhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip iii
wOHCI=udfa mKsuacutevhhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip iv
uacuteIhudd lntildegqj helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip v
06 tallh - s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip125-179 s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH 126
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH 131
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka isM mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 135 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH 136
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 139 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 145 461 16 jk ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmdrdlaihsacirc 467 iafrac34 wvx= ixfhda
viii
468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 153 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 18 jk ldKav wha uQoslashjH 157 481 18 jk ldKavfha mjKd 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34sd j=j 159 491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 163 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv 4104 iuyr fdarda d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdarda legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
125
wkafrac34h
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka is`M mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka
vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 461 ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
467 iafrac34 wvx= ixfhda 468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 ldKav 18 wha uQoslashjH 481 18 jk ldKavfha keUqred 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj
ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska
fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch
wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml
Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj
iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde
uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjH Tlaihsvj
TlaislrK wjiad 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde
uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix
ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys
nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdard a legdhk y`yumlkd
ekSfiuml mIacutelaIK
4 s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
126
ye|skaugraveu
fiuml fldgfiys mltuq Ndfha s yd p fdkqj uQoslashjHj fNsl yd ridhksl =K
uacuteiar flffrac34 fiuml idlEacutePdj wdjfrac34sd j=fotilde uQoslashjHj keUqred iy rgd ydividekd
ekSug Wmldszlig fotilde mltuqj wms s fdkqfotilde uQoslashjHj =K idlEacutePd lruq
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
wfdayhla jk yhsvcka yereKq fldg mltuqjk ldKavfha uQoslashjH isha fday fotilde
wfkl=a fday fuka fkdj tajd wvq gtkajjska hqla fotilde mltuq jk ldKAvfha ishuml
uQoslashjHj wjika ljpfha bflafgdak uacutekHdih ns1 jk neuacuteka tajd fndfyda
mslshdYSs fotilde
fidaaumlhiuml iajNdjfha NaCl ^mdIdK umlKqamp yd Na2B4O7middot10H2O ^fndlaiaamp wdEgrave jK
wdldrfhka iajdNduacutelj mjS iajdNduacutelj mjakd fmdgEishiuml jK i|yd KCl ^isajhsUumlamp yd KClmiddotMgCl2middot6H2O ^ldkhsUumlamp ksoiqka fotilde
411 1 jk ldKAvfha keUqred CIdr fday isha Egravesfik iqiquest h tajd bylt uacuteoHqa yd dm ikakdhl fotilde fiuml fday
uDyuml jk wr ldKAvfha myltg ha u jvda uDyuml fotilde mltuq jk ldKAvfha fdayj
oslashjdxl ldKAvfha myltg ha u wvq fotilde fiuml uQoslashjHj mjakd keUqred ydividekd ekSug
41 j=fotilde j=fotilde i|yka fdr=re fhdod yels h ixfhda idok ieu wjiadjl sect
u mltuq jk ldKAvfha fday +1 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml lrhs fndfyda ixfhda
iadhs gtk whksl ixfhda fotilde 411 j=j 1 jk ldKavfha uQoslashjH =K
Li Na K Rb Cs N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s1 [Ne]3s1 [Ar]4s1 [Kr]5s1 [Xe]6s1
fdayl wrh pm 152 186 231 244 262
oslashjdxlh degC 180 98 64 39 29
M+ whkfha wrh pm 60 95 133 148 169
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 520 495 418 403 375
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 7298 4562 3052 2633 2234
Li isg Cs olajd fiuml uQoslashjHj mrudKql wrh jeauml ugraveu ldKavh Tiafia myltg tajdfha
whkSlrK Ylash wvq ugraveug fya= jk wr mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj ridhksl
=K uacuteiar lsIacuteug by lS CIKh fhdod yels h mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj
mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg jeauml fotilde
wldnksl ridhkfha sect mslshd shd olajk uacuteg sect mslshl yd Mj fNsl
wjiad plusmnlaugraveu ieu uacuteg u wHjYH fkd fotilde flfia fja wx iiumlmqfrac34K mslts=rla
fi ielSu i|yd =s ridhksl ioacutelrK shd plusmnlauacuteh hq= fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
127
412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 4M + O2 2M2O
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` Na fmfrdlaihsv idohs
2Na + O2 Na2O2
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` K Rb iy Cs iqmfrac34 Tlaihsv idohs
M + O2 MO2
khsgcka (N2) iu` Li muKla iadhs
khsghsv idohs
6Li + N2 2Li3N
yhsvcka iu` (H2) 2M + H2 2MH
ch iu` (H2O) 2M + 2H2O 2MOH + H2
wiuml iu` (H+) 2M + 2H+ 2M+ + H2
ch iu` mslshdj
1 jk ldKAvfha uQoslashjH ch iu` olajk mslshdYSsajh ldKAvfha myltg ha u
jeauml fotilde ch iu` mslshd keUqrej my mszligEgrave fotilde
Li Na K Rb Cs
fifuka mn fi sks ekSula iysj mn fi
msmsreiuml iysj msmsreiuml iysj
ch iu` fyda jdhqfdaSh c jdIam iu` sshiuml mn fkdjk mslshdjla isyuml
lrntildeka sshiuml yhsfvdlaihsacirc yd yhsvcka jdhqj idohs flfia fja fidaaumlhiuml yd
fmdgEishiuml ch iu` mn fi mslshd lrntildeka fday yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka
jdhqj ksmojhs sshiuml iu` mslshdj yereKq fldg wfkla tajd bylt dmodhs mslshd
fotilde
Tlaiscka$ jdh iu` mslshd
sshiumljg Tlaiscka yd khsgcka jdhq fol iu` u mslshd llt yels h ra llt uacuteg
iqyuml meyes l=vla jk sshiuml Tlaihsacirc (Li2O) idontildeka sshiuml oykh fotilde khsgcka jdhqj
iu` sshiuml mslshd lsIacutefuka r= meyes l=vla jk sshiuml khsghsacirc (Li3N) idohs
flfia fja fidaaumlhiuml yd fmdgEishiuml hk fojfrac34h u khsgcka yd mslshd fkd lrhs
fidaaumlhiuml jdfha oykh llt uacuteg iqiquest mudKhla fidaaumlhiuml Tlaihsacirc iu` jeaumlmqr
fidaaumlhiuml fmfrdlaihsacirc ksmofotilde fmdgEishiuml jdfha oykh llt uacuteg fmdgEishiuml
iqmfrac34Tlaihsacirc mOdk Mh fia fmdgEishiuml Tlaihsacirc yd fmdgEishiuml fmfrdlaihsacirc
wfkl=a M fia ksmofotilde fidaaumlhiuml fyda fmdgEishiuml fmfrdlaihsvj sect Tlaisckaj
TlaislrK wxlh -1 jk wr fmdgEishiuml iqmfrac34Tlaihsvj sect TlaislrK wxl -1 yd 0
fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
128
1 jk ldKAvfha fday Tlaihsv ch iu` mslshd lrntildeka my plusmnlafjk mszligEgrave fday
yhsfvdlaihsv idohs
Na2O(s) + H2O(l) 2NaOH(aq)
ra lsIacutefiuml sect Tlaiscka iu` sshiuml mslshd fldg sshiuml khsghsacirc idohs sshiuml
muKla iadhs CIdr-fday khsghsv idohs sshiuml khsghsacirc ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd sshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs
Li3N(s) + 3H2O(l) 3LiOH(aq) + NH3(g)
1 jk ldKAvfha yhsfvdlaihsv ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr wkqrEm ldnfkag
idohs fiuml ldnfkag j yumlrga ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr fday yhsvcka
ldnfkag idohs
2NaOH(aq) + CO2(g) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + CO2(g) +H2O(l) 2NaHCO3(s)
fidaaumlhiuml ldnfkagjg idfmaCIj fidaaumlhiuml yhsvcka ldnfkaUuml wvq c oslashdjHdjla
fmkakqiuml lrhs
yhsvcka jdhqj iu` mslshd
gtk whksl fday yhsvhsv idontildeka 1 jk ldKAvfha fday yhsvcka iu` mslshd
lrhs fiuml yhsvhsvjsect yhsvckaj TlaislrK wxlh -1 fotilde fiuml fday yhsvhsv ch
iu` mn fi mslshd lrntildeka yhsvcka jdhqj ksmojhs
2Na(s) + H2(g) 2NaH(s)
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g) wiuml iuOtilde mslshdj
sshiuml fidaaumlhiuml iy fmdgEishiuml kql wiuml iuOtilde fotildefhka mslshd lr yhsvcka
jdhqj iy wodlt fday jK idohs fiuml mslshd uacuteYd jYfhka dmodhl jk wr
msmsfrk iquml fotilde tajdhska fdard a mslshd lsysmhla my oelafotilde
2Li(s) + dil2HNO3(aq) 2LiNO3(aq) + H2(g)
2Na(s) + dilH2SO4(aq) Na2SO4(aq) + H2(g) 413 jKj dm iadhsdj
khsfUumlg uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha khsfUumlg fmdfydr yd msmqreiuml oslashjH jYfhka Nduacute flffrac34 fiuml khsfUumlg
dmh yuqfotilde uacutefhdackh fotilde sshiuml Tlaihsacirc khsgcka vfhdlaihsacirc yd Tlaiscka nd
fontildeka sshiuml khsfUumlg uacutefhdackh fotilde flfia fja 1 jk ldKAvfha wfkla khsfUumlg
ra lsIacutefiuml sect wodlt fday khsghsvh yd Tlaiscka ksmojhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
129
4LiNO3(s) 2Li2O(s) + 4NO2(g) + O2(g) 2KNO3(s) 2KNO2(s) + O2(g)
ldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha ldnfkag iadhs jk wr uacutefhdackh ugraveug fmr uacuteSk aajhg ma
fotilde flfia fja Li2CO3 iadhs nuacuteka wvq neuacuteka myiqfjka uacutefhdackh fotilde
Li2CO3(s) Li2O(s) + CO2(g) nhsldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha nhsldnfkag dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
2NaHCO3(s) Na2CO3(s) + H2O(g) + CO2(g) dm iadhsdj ldKAvh Tiafia myltg ha u jeauml fotilde
414 1 jk ldKAvfha jKj oslashdjHdj LiF Li2CO3 yd Li3PO4 jeks sshiuml jK yer 1 jk ldKAvfha ishuml jK cfha oslashdjH
fotilde jKfha wekdhkh i= jfrac34Khla kes kiuml fiuml jK ishala u wjfrac34K fotilde
42 j=fotilde plusmnlafjk mszligEgrave 1 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj ldKAvh Tiafia myltg ha
u jeauml fotilde
42 j=j fidaaumlhiuml fmdahsvj oslashdjHdj
jKh oslashdjHdj mol L-1
NaF 099
NaCl 62
NaBr 92
NaI 123
whksl gtkj ioslashdjK tkaeamsh i|yd jk Ylas pl weiqfrka oslashdjHdfotilde uacutepkh
wjfndaO lr yels h siacuteia fhdacH Ylash fhdod ksntildeka oslashdjHdj meyeEgraves llt
yels h 1 jk ldKavfha whksl gtk ishag u wdYs RK siacuteia fhdacH Ylash ksid
cfha oslashdjH fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
130
ioslashdjK lshdjsh yd iiumlnkaO tkaeams pl yd tkafgdms pl my plusmnlafotilde
41 rEmh ioslashdjK lshdjsh i|yd tkaeams yd tkafgdms pl
by Ylas igyka fhdod fk ioslashdjKh yd iiumlnkaO tkaeams yd tkafgdms fjki
Kkh llt yels wr fiuml Kkh lrk o whhka 43 j=fotilde plusmnlafotilde fhdacH Ylash
Kkh lrkq nkafka my ioacutelrKh fhdod ksntildeks
ΔGϴ = ΔHϴ - T ΔSϴ
43 j=j ioslashdjK lshdjsh =lt sect jK fhdacH Ylas fjki
jKh tkaeams fjki kJ mol-1
tkafgdms fjki times T (K times kJ mol-1K-1)
fhdacH Ylas fjki
kJ mol-1 NaF + 1 -2 +3
NaCl + 4 +13 -9
NaBr -1 +18 -19
NaI -9 +23 -32
fidaaumlhiuml fyahsacirc oslashdjHdj msltsn| keUqredj Kkh lrk o siacuteia fhdacH Ylas
iu` fkd eltfma fidaaumlhiuml a fjdrhsacirc isg fidaaumlhiuml whvhsacirc olajd fhdacH Ylas
jvda RK ugrave we
415 myka isiquest mIacuteCIdj laIdr fday yd tajdfha ixfhda ydividekd ekSu i|yd myka isiquest mIacuteCIdj fhdod yels
h 1 jk ldKavfha fday yd ixfhda myka isMfotilde wes lrk jfrac34K my plusmnlafotilde
sshiuml - lSiumlmia r= fidaaumlhiuml - ly
leaishiuml - r=oiuml iSishiuml - ksa oiuml
fmdgEishiuml - sela
plusmnsi Ylash whk icSlrK tkaeamsh
ioslashdjK
tkaeamsh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
viii
468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 153 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 18 jk ldKav wha uQoslashjH 157 481 18 jk ldKavfha mjKd 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34sd j=j 159 491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 163 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv 4104 iuyr fdarda d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdarda legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
125
wkafrac34h
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka is`M mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka
vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 461 ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
467 iafrac34 wvx= ixfhda 468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 ldKav 18 wha uQoslashjH 481 18 jk ldKavfha keUqred 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj
ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska
fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch
wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml
Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj
iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde
uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjH Tlaihsvj
TlaislrK wjiad 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde
uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix
ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys
nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdard a legdhk y`yumlkd
ekSfiuml mIacutelaIK
4 s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
126
ye|skaugraveu
fiuml fldgfiys mltuq Ndfha s yd p fdkqj uQoslashjHj fNsl yd ridhksl =K
uacuteiar flffrac34 fiuml idlEacutePdj wdjfrac34sd j=fotilde uQoslashjHj keUqred iy rgd ydividekd
ekSug Wmldszlig fotilde mltuqj wms s fdkqfotilde uQoslashjHj =K idlEacutePd lruq
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
wfdayhla jk yhsvcka yereKq fldg mltuqjk ldKavfha uQoslashjH isha fday fotilde
wfkl=a fday fuka fkdj tajd wvq gtkajjska hqla fotilde mltuq jk ldKAvfha ishuml
uQoslashjHj wjika ljpfha bflafgdak uacutekHdih ns1 jk neuacuteka tajd fndfyda
mslshdYSs fotilde
fidaaumlhiuml iajNdjfha NaCl ^mdIdK umlKqamp yd Na2B4O7middot10H2O ^fndlaiaamp wdEgrave jK
wdldrfhka iajdNduacutelj mjS iajdNduacutelj mjakd fmdgEishiuml jK i|yd KCl ^isajhsUumlamp yd KClmiddotMgCl2middot6H2O ^ldkhsUumlamp ksoiqka fotilde
411 1 jk ldKAvfha keUqred CIdr fday isha Egravesfik iqiquest h tajd bylt uacuteoHqa yd dm ikakdhl fotilde fiuml fday
uDyuml jk wr ldKAvfha myltg ha u jvda uDyuml fotilde mltuq jk ldKAvfha fdayj
oslashjdxl ldKAvfha myltg ha u wvq fotilde fiuml uQoslashjHj mjakd keUqred ydividekd ekSug
41 j=fotilde j=fotilde i|yka fdr=re fhdod yels h ixfhda idok ieu wjiadjl sect
u mltuq jk ldKAvfha fday +1 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml lrhs fndfyda ixfhda
iadhs gtk whksl ixfhda fotilde 411 j=j 1 jk ldKavfha uQoslashjH =K
Li Na K Rb Cs N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s1 [Ne]3s1 [Ar]4s1 [Kr]5s1 [Xe]6s1
fdayl wrh pm 152 186 231 244 262
oslashjdxlh degC 180 98 64 39 29
M+ whkfha wrh pm 60 95 133 148 169
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 520 495 418 403 375
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 7298 4562 3052 2633 2234
Li isg Cs olajd fiuml uQoslashjHj mrudKql wrh jeauml ugraveu ldKavh Tiafia myltg tajdfha
whkSlrK Ylash wvq ugraveug fya= jk wr mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj ridhksl
=K uacuteiar lsIacuteug by lS CIKh fhdod yels h mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj
mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg jeauml fotilde
wldnksl ridhkfha sect mslshd shd olajk uacuteg sect mslshl yd Mj fNsl
wjiad plusmnlaugraveu ieu uacuteg u wHjYH fkd fotilde flfia fja wx iiumlmqfrac34K mslts=rla
fi ielSu i|yd =s ridhksl ioacutelrK shd plusmnlauacuteh hq= fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
127
412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 4M + O2 2M2O
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` Na fmfrdlaihsv idohs
2Na + O2 Na2O2
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` K Rb iy Cs iqmfrac34 Tlaihsv idohs
M + O2 MO2
khsgcka (N2) iu` Li muKla iadhs
khsghsv idohs
6Li + N2 2Li3N
yhsvcka iu` (H2) 2M + H2 2MH
ch iu` (H2O) 2M + 2H2O 2MOH + H2
wiuml iu` (H+) 2M + 2H+ 2M+ + H2
ch iu` mslshdj
1 jk ldKAvfha uQoslashjH ch iu` olajk mslshdYSsajh ldKAvfha myltg ha u
jeauml fotilde ch iu` mslshd keUqrej my mszligEgrave fotilde
Li Na K Rb Cs
fifuka mn fi sks ekSula iysj mn fi
msmsreiuml iysj msmsreiuml iysj
ch iu` fyda jdhqfdaSh c jdIam iu` sshiuml mn fkdjk mslshdjla isyuml
lrntildeka sshiuml yhsfvdlaihsacirc yd yhsvcka jdhqj idohs flfia fja fidaaumlhiuml yd
fmdgEishiuml ch iu` mn fi mslshd lrntildeka fday yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka
jdhqj ksmojhs sshiuml iu` mslshdj yereKq fldg wfkla tajd bylt dmodhs mslshd
fotilde
Tlaiscka$ jdh iu` mslshd
sshiumljg Tlaiscka yd khsgcka jdhq fol iu` u mslshd llt yels h ra llt uacuteg
iqyuml meyes l=vla jk sshiuml Tlaihsacirc (Li2O) idontildeka sshiuml oykh fotilde khsgcka jdhqj
iu` sshiuml mslshd lsIacutefuka r= meyes l=vla jk sshiuml khsghsacirc (Li3N) idohs
flfia fja fidaaumlhiuml yd fmdgEishiuml hk fojfrac34h u khsgcka yd mslshd fkd lrhs
fidaaumlhiuml jdfha oykh llt uacuteg iqiquest mudKhla fidaaumlhiuml Tlaihsacirc iu` jeaumlmqr
fidaaumlhiuml fmfrdlaihsacirc ksmofotilde fmdgEishiuml jdfha oykh llt uacuteg fmdgEishiuml
iqmfrac34Tlaihsacirc mOdk Mh fia fmdgEishiuml Tlaihsacirc yd fmdgEishiuml fmfrdlaihsacirc
wfkl=a M fia ksmofotilde fidaaumlhiuml fyda fmdgEishiuml fmfrdlaihsvj sect Tlaisckaj
TlaislrK wxlh -1 jk wr fmdgEishiuml iqmfrac34Tlaihsvj sect TlaislrK wxl -1 yd 0
fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
128
1 jk ldKAvfha fday Tlaihsv ch iu` mslshd lrntildeka my plusmnlafjk mszligEgrave fday
yhsfvdlaihsv idohs
Na2O(s) + H2O(l) 2NaOH(aq)
ra lsIacutefiuml sect Tlaiscka iu` sshiuml mslshd fldg sshiuml khsghsacirc idohs sshiuml
muKla iadhs CIdr-fday khsghsv idohs sshiuml khsghsacirc ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd sshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs
Li3N(s) + 3H2O(l) 3LiOH(aq) + NH3(g)
1 jk ldKAvfha yhsfvdlaihsv ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr wkqrEm ldnfkag
idohs fiuml ldnfkag j yumlrga ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr fday yhsvcka
ldnfkag idohs
2NaOH(aq) + CO2(g) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + CO2(g) +H2O(l) 2NaHCO3(s)
fidaaumlhiuml ldnfkagjg idfmaCIj fidaaumlhiuml yhsvcka ldnfkaUuml wvq c oslashdjHdjla
fmkakqiuml lrhs
yhsvcka jdhqj iu` mslshd
gtk whksl fday yhsvhsv idontildeka 1 jk ldKAvfha fday yhsvcka iu` mslshd
lrhs fiuml yhsvhsvjsect yhsvckaj TlaislrK wxlh -1 fotilde fiuml fday yhsvhsv ch
iu` mn fi mslshd lrntildeka yhsvcka jdhqj ksmojhs
2Na(s) + H2(g) 2NaH(s)
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g) wiuml iuOtilde mslshdj
sshiuml fidaaumlhiuml iy fmdgEishiuml kql wiuml iuOtilde fotildefhka mslshd lr yhsvcka
jdhqj iy wodlt fday jK idohs fiuml mslshd uacuteYd jYfhka dmodhl jk wr
msmsfrk iquml fotilde tajdhska fdard a mslshd lsysmhla my oelafotilde
2Li(s) + dil2HNO3(aq) 2LiNO3(aq) + H2(g)
2Na(s) + dilH2SO4(aq) Na2SO4(aq) + H2(g) 413 jKj dm iadhsdj
khsfUumlg uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha khsfUumlg fmdfydr yd msmqreiuml oslashjH jYfhka Nduacute flffrac34 fiuml khsfUumlg
dmh yuqfotilde uacutefhdackh fotilde sshiuml Tlaihsacirc khsgcka vfhdlaihsacirc yd Tlaiscka nd
fontildeka sshiuml khsfUumlg uacutefhdackh fotilde flfia fja 1 jk ldKAvfha wfkla khsfUumlg
ra lsIacutefiuml sect wodlt fday khsghsvh yd Tlaiscka ksmojhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
129
4LiNO3(s) 2Li2O(s) + 4NO2(g) + O2(g) 2KNO3(s) 2KNO2(s) + O2(g)
ldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha ldnfkag iadhs jk wr uacutefhdackh ugraveug fmr uacuteSk aajhg ma
fotilde flfia fja Li2CO3 iadhs nuacuteka wvq neuacuteka myiqfjka uacutefhdackh fotilde
Li2CO3(s) Li2O(s) + CO2(g) nhsldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha nhsldnfkag dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
2NaHCO3(s) Na2CO3(s) + H2O(g) + CO2(g) dm iadhsdj ldKAvh Tiafia myltg ha u jeauml fotilde
414 1 jk ldKAvfha jKj oslashdjHdj LiF Li2CO3 yd Li3PO4 jeks sshiuml jK yer 1 jk ldKAvfha ishuml jK cfha oslashdjH
fotilde jKfha wekdhkh i= jfrac34Khla kes kiuml fiuml jK ishala u wjfrac34K fotilde
42 j=fotilde plusmnlafjk mszligEgrave 1 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj ldKAvh Tiafia myltg ha
u jeauml fotilde
42 j=j fidaaumlhiuml fmdahsvj oslashdjHdj
jKh oslashdjHdj mol L-1
NaF 099
NaCl 62
NaBr 92
NaI 123
whksl gtkj ioslashdjK tkaeamsh i|yd jk Ylas pl weiqfrka oslashdjHdfotilde uacutepkh
wjfndaO lr yels h siacuteia fhdacH Ylash fhdod ksntildeka oslashdjHdj meyeEgraves llt
yels h 1 jk ldKavfha whksl gtk ishag u wdYs RK siacuteia fhdacH Ylash ksid
cfha oslashdjH fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
130
ioslashdjK lshdjsh yd iiumlnkaO tkaeams pl yd tkafgdms pl my plusmnlafotilde
41 rEmh ioslashdjK lshdjsh i|yd tkaeams yd tkafgdms pl
by Ylas igyka fhdod fk ioslashdjKh yd iiumlnkaO tkaeams yd tkafgdms fjki
Kkh llt yels wr fiuml Kkh lrk o whhka 43 j=fotilde plusmnlafotilde fhdacH Ylash
Kkh lrkq nkafka my ioacutelrKh fhdod ksntildeks
ΔGϴ = ΔHϴ - T ΔSϴ
43 j=j ioslashdjK lshdjsh =lt sect jK fhdacH Ylas fjki
jKh tkaeams fjki kJ mol-1
tkafgdms fjki times T (K times kJ mol-1K-1)
fhdacH Ylas fjki
kJ mol-1 NaF + 1 -2 +3
NaCl + 4 +13 -9
NaBr -1 +18 -19
NaI -9 +23 -32
fidaaumlhiuml fyahsacirc oslashdjHdj msltsn| keUqredj Kkh lrk o siacuteia fhdacH Ylas
iu` fkd eltfma fidaaumlhiuml a fjdrhsacirc isg fidaaumlhiuml whvhsacirc olajd fhdacH Ylas
jvda RK ugrave we
415 myka isiquest mIacuteCIdj laIdr fday yd tajdfha ixfhda ydividekd ekSu i|yd myka isiquest mIacuteCIdj fhdod yels
h 1 jk ldKavfha fday yd ixfhda myka isMfotilde wes lrk jfrac34K my plusmnlafotilde
sshiuml - lSiumlmia r= fidaaumlhiuml - ly
leaishiuml - r=oiuml iSishiuml - ksa oiuml
fmdgEishiuml - sela
plusmnsi Ylash whk icSlrK tkaeamsh
ioslashdjK
tkaeamsh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
125
wkafrac34h
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
411 1 jk ldKAvfha keUqred 412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd 413 jKj dm iadhsdj 414 1 jk ldKAvfha jKj oslashjHdj 415 myka isiquest mIacuteCIdj
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
421 2 jk ldKAvfha keUqred
422 2 jk ldKavfha uQoslashjHj mslshd
423 jKj dm iadhsdj
424 2 jk ldKavfha jK oslashdjHdj
425 myka is`M mIacuteCIdj
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH 431 p fdkqqfotilde keUqred 432 weumlntildekshiuml
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred 442 Egravehukas yd ntildeksrka
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka
vfhdlaihsacirc 444 ldnkaj Tlafid wiuml
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH 451 15 jk ldKAvfha keUqred 452 khsgckaj ridhkh
453 khsgckaj Tlafid wiuml
454 wefudakshd yd wefudkSh jK
46 16 jk ldKavfha uQoslashjH 461 ldKavfha keUqred
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 463 Tlaiscka 464 iafrac34 465 Tlaiscka wvx= ixfhda
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
467 iafrac34 wvx= ixfhda 468 iafrac34j Tlafid wiuml 47 17 jk ldKavfha uQoslashjH 471 17 jk ldKavfha keUqred 472 17 jk ldKavfha ir ixfhda 473 lafdaIacutekaj mslshd
48 ldKav 18 wha uQoslashjH 481 18 jk ldKavfha keUqred 482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj
ir ixfhda
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska
fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih 492 fdayl =Kh 493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch
wiuml yd Niau iu` mslshd 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml
Niau iy WNh=Ks iajNdjh
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj
iajNdjh
d fdkqfotilde uQoslashjH 410 wdkaszligl uQoslashjH 4101 mejeau 4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde
uQoslashjHj =K
4103 d fdkqfotilde uQoslashjH Tlaihsvj
TlaislrK wjiad 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde
uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh 4105 wdkaszligl fday whkj ix
ixfhda 4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys
nmdk idOl 4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 4109 d fdkqfotilde fdard a legdhk y`yumlkd
ekSfiuml mIacutelaIK
4 s p yd d fdkqj uQoslashjHj ridhkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
126
ye|skaugraveu
fiuml fldgfiys mltuq Ndfha s yd p fdkqj uQoslashjHj fNsl yd ridhksl =K
uacuteiar flffrac34 fiuml idlEacutePdj wdjfrac34sd j=fotilde uQoslashjHj keUqred iy rgd ydividekd
ekSug Wmldszlig fotilde mltuqj wms s fdkqfotilde uQoslashjHj =K idlEacutePd lruq
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
wfdayhla jk yhsvcka yereKq fldg mltuqjk ldKavfha uQoslashjH isha fday fotilde
wfkl=a fday fuka fkdj tajd wvq gtkajjska hqla fotilde mltuq jk ldKAvfha ishuml
uQoslashjHj wjika ljpfha bflafgdak uacutekHdih ns1 jk neuacuteka tajd fndfyda
mslshdYSs fotilde
fidaaumlhiuml iajNdjfha NaCl ^mdIdK umlKqamp yd Na2B4O7middot10H2O ^fndlaiaamp wdEgrave jK
wdldrfhka iajdNduacutelj mjS iajdNduacutelj mjakd fmdgEishiuml jK i|yd KCl ^isajhsUumlamp yd KClmiddotMgCl2middot6H2O ^ldkhsUumlamp ksoiqka fotilde
411 1 jk ldKAvfha keUqred CIdr fday isha Egravesfik iqiquest h tajd bylt uacuteoHqa yd dm ikakdhl fotilde fiuml fday
uDyuml jk wr ldKAvfha myltg ha u jvda uDyuml fotilde mltuq jk ldKAvfha fdayj
oslashjdxl ldKAvfha myltg ha u wvq fotilde fiuml uQoslashjHj mjakd keUqred ydividekd ekSug
41 j=fotilde j=fotilde i|yka fdr=re fhdod yels h ixfhda idok ieu wjiadjl sect
u mltuq jk ldKAvfha fday +1 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml lrhs fndfyda ixfhda
iadhs gtk whksl ixfhda fotilde 411 j=j 1 jk ldKavfha uQoslashjH =K
Li Na K Rb Cs N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s1 [Ne]3s1 [Ar]4s1 [Kr]5s1 [Xe]6s1
fdayl wrh pm 152 186 231 244 262
oslashjdxlh degC 180 98 64 39 29
M+ whkfha wrh pm 60 95 133 148 169
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 520 495 418 403 375
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 7298 4562 3052 2633 2234
Li isg Cs olajd fiuml uQoslashjHj mrudKql wrh jeauml ugraveu ldKavh Tiafia myltg tajdfha
whkSlrK Ylash wvq ugraveug fya= jk wr mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj ridhksl
=K uacuteiar lsIacuteug by lS CIKh fhdod yels h mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj
mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg jeauml fotilde
wldnksl ridhkfha sect mslshd shd olajk uacuteg sect mslshl yd Mj fNsl
wjiad plusmnlaugraveu ieu uacuteg u wHjYH fkd fotilde flfia fja wx iiumlmqfrac34K mslts=rla
fi ielSu i|yd =s ridhksl ioacutelrK shd plusmnlauacuteh hq= fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
127
412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 4M + O2 2M2O
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` Na fmfrdlaihsv idohs
2Na + O2 Na2O2
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` K Rb iy Cs iqmfrac34 Tlaihsv idohs
M + O2 MO2
khsgcka (N2) iu` Li muKla iadhs
khsghsv idohs
6Li + N2 2Li3N
yhsvcka iu` (H2) 2M + H2 2MH
ch iu` (H2O) 2M + 2H2O 2MOH + H2
wiuml iu` (H+) 2M + 2H+ 2M+ + H2
ch iu` mslshdj
1 jk ldKAvfha uQoslashjH ch iu` olajk mslshdYSsajh ldKAvfha myltg ha u
jeauml fotilde ch iu` mslshd keUqrej my mszligEgrave fotilde
Li Na K Rb Cs
fifuka mn fi sks ekSula iysj mn fi
msmsreiuml iysj msmsreiuml iysj
ch iu` fyda jdhqfdaSh c jdIam iu` sshiuml mn fkdjk mslshdjla isyuml
lrntildeka sshiuml yhsfvdlaihsacirc yd yhsvcka jdhqj idohs flfia fja fidaaumlhiuml yd
fmdgEishiuml ch iu` mn fi mslshd lrntildeka fday yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka
jdhqj ksmojhs sshiuml iu` mslshdj yereKq fldg wfkla tajd bylt dmodhs mslshd
fotilde
Tlaiscka$ jdh iu` mslshd
sshiumljg Tlaiscka yd khsgcka jdhq fol iu` u mslshd llt yels h ra llt uacuteg
iqyuml meyes l=vla jk sshiuml Tlaihsacirc (Li2O) idontildeka sshiuml oykh fotilde khsgcka jdhqj
iu` sshiuml mslshd lsIacutefuka r= meyes l=vla jk sshiuml khsghsacirc (Li3N) idohs
flfia fja fidaaumlhiuml yd fmdgEishiuml hk fojfrac34h u khsgcka yd mslshd fkd lrhs
fidaaumlhiuml jdfha oykh llt uacuteg iqiquest mudKhla fidaaumlhiuml Tlaihsacirc iu` jeaumlmqr
fidaaumlhiuml fmfrdlaihsacirc ksmofotilde fmdgEishiuml jdfha oykh llt uacuteg fmdgEishiuml
iqmfrac34Tlaihsacirc mOdk Mh fia fmdgEishiuml Tlaihsacirc yd fmdgEishiuml fmfrdlaihsacirc
wfkl=a M fia ksmofotilde fidaaumlhiuml fyda fmdgEishiuml fmfrdlaihsvj sect Tlaisckaj
TlaislrK wxlh -1 jk wr fmdgEishiuml iqmfrac34Tlaihsvj sect TlaislrK wxl -1 yd 0
fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
128
1 jk ldKAvfha fday Tlaihsv ch iu` mslshd lrntildeka my plusmnlafjk mszligEgrave fday
yhsfvdlaihsv idohs
Na2O(s) + H2O(l) 2NaOH(aq)
ra lsIacutefiuml sect Tlaiscka iu` sshiuml mslshd fldg sshiuml khsghsacirc idohs sshiuml
muKla iadhs CIdr-fday khsghsv idohs sshiuml khsghsacirc ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd sshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs
Li3N(s) + 3H2O(l) 3LiOH(aq) + NH3(g)
1 jk ldKAvfha yhsfvdlaihsv ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr wkqrEm ldnfkag
idohs fiuml ldnfkag j yumlrga ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr fday yhsvcka
ldnfkag idohs
2NaOH(aq) + CO2(g) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + CO2(g) +H2O(l) 2NaHCO3(s)
fidaaumlhiuml ldnfkagjg idfmaCIj fidaaumlhiuml yhsvcka ldnfkaUuml wvq c oslashdjHdjla
fmkakqiuml lrhs
yhsvcka jdhqj iu` mslshd
gtk whksl fday yhsvhsv idontildeka 1 jk ldKAvfha fday yhsvcka iu` mslshd
lrhs fiuml yhsvhsvjsect yhsvckaj TlaislrK wxlh -1 fotilde fiuml fday yhsvhsv ch
iu` mn fi mslshd lrntildeka yhsvcka jdhqj ksmojhs
2Na(s) + H2(g) 2NaH(s)
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g) wiuml iuOtilde mslshdj
sshiuml fidaaumlhiuml iy fmdgEishiuml kql wiuml iuOtilde fotildefhka mslshd lr yhsvcka
jdhqj iy wodlt fday jK idohs fiuml mslshd uacuteYd jYfhka dmodhl jk wr
msmsfrk iquml fotilde tajdhska fdard a mslshd lsysmhla my oelafotilde
2Li(s) + dil2HNO3(aq) 2LiNO3(aq) + H2(g)
2Na(s) + dilH2SO4(aq) Na2SO4(aq) + H2(g) 413 jKj dm iadhsdj
khsfUumlg uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha khsfUumlg fmdfydr yd msmqreiuml oslashjH jYfhka Nduacute flffrac34 fiuml khsfUumlg
dmh yuqfotilde uacutefhdackh fotilde sshiuml Tlaihsacirc khsgcka vfhdlaihsacirc yd Tlaiscka nd
fontildeka sshiuml khsfUumlg uacutefhdackh fotilde flfia fja 1 jk ldKAvfha wfkla khsfUumlg
ra lsIacutefiuml sect wodlt fday khsghsvh yd Tlaiscka ksmojhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
129
4LiNO3(s) 2Li2O(s) + 4NO2(g) + O2(g) 2KNO3(s) 2KNO2(s) + O2(g)
ldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha ldnfkag iadhs jk wr uacutefhdackh ugraveug fmr uacuteSk aajhg ma
fotilde flfia fja Li2CO3 iadhs nuacuteka wvq neuacuteka myiqfjka uacutefhdackh fotilde
Li2CO3(s) Li2O(s) + CO2(g) nhsldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha nhsldnfkag dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
2NaHCO3(s) Na2CO3(s) + H2O(g) + CO2(g) dm iadhsdj ldKAvh Tiafia myltg ha u jeauml fotilde
414 1 jk ldKAvfha jKj oslashdjHdj LiF Li2CO3 yd Li3PO4 jeks sshiuml jK yer 1 jk ldKAvfha ishuml jK cfha oslashdjH
fotilde jKfha wekdhkh i= jfrac34Khla kes kiuml fiuml jK ishala u wjfrac34K fotilde
42 j=fotilde plusmnlafjk mszligEgrave 1 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj ldKAvh Tiafia myltg ha
u jeauml fotilde
42 j=j fidaaumlhiuml fmdahsvj oslashdjHdj
jKh oslashdjHdj mol L-1
NaF 099
NaCl 62
NaBr 92
NaI 123
whksl gtkj ioslashdjK tkaeamsh i|yd jk Ylas pl weiqfrka oslashdjHdfotilde uacutepkh
wjfndaO lr yels h siacuteia fhdacH Ylash fhdod ksntildeka oslashdjHdj meyeEgraves llt
yels h 1 jk ldKavfha whksl gtk ishag u wdYs RK siacuteia fhdacH Ylash ksid
cfha oslashdjH fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
130
ioslashdjK lshdjsh yd iiumlnkaO tkaeams pl yd tkafgdms pl my plusmnlafotilde
41 rEmh ioslashdjK lshdjsh i|yd tkaeams yd tkafgdms pl
by Ylas igyka fhdod fk ioslashdjKh yd iiumlnkaO tkaeams yd tkafgdms fjki
Kkh llt yels wr fiuml Kkh lrk o whhka 43 j=fotilde plusmnlafotilde fhdacH Ylash
Kkh lrkq nkafka my ioacutelrKh fhdod ksntildeks
ΔGϴ = ΔHϴ - T ΔSϴ
43 j=j ioslashdjK lshdjsh =lt sect jK fhdacH Ylas fjki
jKh tkaeams fjki kJ mol-1
tkafgdms fjki times T (K times kJ mol-1K-1)
fhdacH Ylas fjki
kJ mol-1 NaF + 1 -2 +3
NaCl + 4 +13 -9
NaBr -1 +18 -19
NaI -9 +23 -32
fidaaumlhiuml fyahsacirc oslashdjHdj msltsn| keUqredj Kkh lrk o siacuteia fhdacH Ylas
iu` fkd eltfma fidaaumlhiuml a fjdrhsacirc isg fidaaumlhiuml whvhsacirc olajd fhdacH Ylas
jvda RK ugrave we
415 myka isiquest mIacuteCIdj laIdr fday yd tajdfha ixfhda ydividekd ekSu i|yd myka isiquest mIacuteCIdj fhdod yels
h 1 jk ldKavfha fday yd ixfhda myka isMfotilde wes lrk jfrac34K my plusmnlafotilde
sshiuml - lSiumlmia r= fidaaumlhiuml - ly
leaishiuml - r=oiuml iSishiuml - ksa oiuml
fmdgEishiuml - sela
plusmnsi Ylash whk icSlrK tkaeamsh
ioslashdjK
tkaeamsh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
126
ye|skaugraveu
fiuml fldgfiys mltuq Ndfha s yd p fdkqj uQoslashjHj fNsl yd ridhksl =K
uacuteiar flffrac34 fiuml idlEacutePdj wdjfrac34sd j=fotilde uQoslashjHj keUqred iy rgd ydividekd
ekSug Wmldszlig fotilde mltuqj wms s fdkqfotilde uQoslashjHj =K idlEacutePd lruq
s fdkqfotilde uQoslashjH
41 1 jk ldKavfha uQoslashjH
wfdayhla jk yhsvcka yereKq fldg mltuqjk ldKavfha uQoslashjH isha fday fotilde
wfkl=a fday fuka fkdj tajd wvq gtkajjska hqla fotilde mltuq jk ldKAvfha ishuml
uQoslashjHj wjika ljpfha bflafgdak uacutekHdih ns1 jk neuacuteka tajd fndfyda
mslshdYSs fotilde
fidaaumlhiuml iajNdjfha NaCl ^mdIdK umlKqamp yd Na2B4O7middot10H2O ^fndlaiaamp wdEgrave jK
wdldrfhka iajdNduacutelj mjS iajdNduacutelj mjakd fmdgEishiuml jK i|yd KCl ^isajhsUumlamp yd KClmiddotMgCl2middot6H2O ^ldkhsUumlamp ksoiqka fotilde
411 1 jk ldKAvfha keUqred CIdr fday isha Egravesfik iqiquest h tajd bylt uacuteoHqa yd dm ikakdhl fotilde fiuml fday
uDyuml jk wr ldKAvfha myltg ha u jvda uDyuml fotilde mltuq jk ldKAvfha fdayj
oslashjdxl ldKAvfha myltg ha u wvq fotilde fiuml uQoslashjHj mjakd keUqred ydividekd ekSug
41 j=fotilde j=fotilde i|yka fdr=re fhdod yels h ixfhda idok ieu wjiadjl sect
u mltuq jk ldKAvfha fday +1 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml lrhs fndfyda ixfhda
iadhs gtk whksl ixfhda fotilde 411 j=j 1 jk ldKavfha uQoslashjH =K
Li Na K Rb Cs N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s1 [Ne]3s1 [Ar]4s1 [Kr]5s1 [Xe]6s1
fdayl wrh pm 152 186 231 244 262
oslashjdxlh degC 180 98 64 39 29
M+ whkfha wrh pm 60 95 133 148 169
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 520 495 418 403 375
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1 7298 4562 3052 2633 2234
Li isg Cs olajd fiuml uQoslashjHj mrudKql wrh jeauml ugraveu ldKavh Tiafia myltg tajdfha
whkSlrK Ylash wvq ugraveug fya= jk wr mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj ridhksl
=K uacuteiar lsIacuteug by lS CIKh fhdod yels h mltuq jk ldKAvfha uQoslashjHj
mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg jeauml fotilde
wldnksl ridhkfha sect mslshd shd olajk uacuteg sect mslshl yd Mj fNsl
wjiad plusmnlaugraveu ieu uacuteg u wHjYH fkd fotilde flfia fja wx iiumlmqfrac34K mslts=rla
fi ielSu i|yd =s ridhksl ioacutelrK shd plusmnlauacuteh hq= fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
127
412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 4M + O2 2M2O
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` Na fmfrdlaihsv idohs
2Na + O2 Na2O2
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` K Rb iy Cs iqmfrac34 Tlaihsv idohs
M + O2 MO2
khsgcka (N2) iu` Li muKla iadhs
khsghsv idohs
6Li + N2 2Li3N
yhsvcka iu` (H2) 2M + H2 2MH
ch iu` (H2O) 2M + 2H2O 2MOH + H2
wiuml iu` (H+) 2M + 2H+ 2M+ + H2
ch iu` mslshdj
1 jk ldKAvfha uQoslashjH ch iu` olajk mslshdYSsajh ldKAvfha myltg ha u
jeauml fotilde ch iu` mslshd keUqrej my mszligEgrave fotilde
Li Na K Rb Cs
fifuka mn fi sks ekSula iysj mn fi
msmsreiuml iysj msmsreiuml iysj
ch iu` fyda jdhqfdaSh c jdIam iu` sshiuml mn fkdjk mslshdjla isyuml
lrntildeka sshiuml yhsfvdlaihsacirc yd yhsvcka jdhqj idohs flfia fja fidaaumlhiuml yd
fmdgEishiuml ch iu` mn fi mslshd lrntildeka fday yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka
jdhqj ksmojhs sshiuml iu` mslshdj yereKq fldg wfkla tajd bylt dmodhs mslshd
fotilde
Tlaiscka$ jdh iu` mslshd
sshiumljg Tlaiscka yd khsgcka jdhq fol iu` u mslshd llt yels h ra llt uacuteg
iqyuml meyes l=vla jk sshiuml Tlaihsacirc (Li2O) idontildeka sshiuml oykh fotilde khsgcka jdhqj
iu` sshiuml mslshd lsIacutefuka r= meyes l=vla jk sshiuml khsghsacirc (Li3N) idohs
flfia fja fidaaumlhiuml yd fmdgEishiuml hk fojfrac34h u khsgcka yd mslshd fkd lrhs
fidaaumlhiuml jdfha oykh llt uacuteg iqiquest mudKhla fidaaumlhiuml Tlaihsacirc iu` jeaumlmqr
fidaaumlhiuml fmfrdlaihsacirc ksmofotilde fmdgEishiuml jdfha oykh llt uacuteg fmdgEishiuml
iqmfrac34Tlaihsacirc mOdk Mh fia fmdgEishiuml Tlaihsacirc yd fmdgEishiuml fmfrdlaihsacirc
wfkl=a M fia ksmofotilde fidaaumlhiuml fyda fmdgEishiuml fmfrdlaihsvj sect Tlaisckaj
TlaislrK wxlh -1 jk wr fmdgEishiuml iqmfrac34Tlaihsvj sect TlaislrK wxl -1 yd 0
fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
128
1 jk ldKAvfha fday Tlaihsv ch iu` mslshd lrntildeka my plusmnlafjk mszligEgrave fday
yhsfvdlaihsv idohs
Na2O(s) + H2O(l) 2NaOH(aq)
ra lsIacutefiuml sect Tlaiscka iu` sshiuml mslshd fldg sshiuml khsghsacirc idohs sshiuml
muKla iadhs CIdr-fday khsghsv idohs sshiuml khsghsacirc ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd sshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs
Li3N(s) + 3H2O(l) 3LiOH(aq) + NH3(g)
1 jk ldKAvfha yhsfvdlaihsv ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr wkqrEm ldnfkag
idohs fiuml ldnfkag j yumlrga ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr fday yhsvcka
ldnfkag idohs
2NaOH(aq) + CO2(g) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + CO2(g) +H2O(l) 2NaHCO3(s)
fidaaumlhiuml ldnfkagjg idfmaCIj fidaaumlhiuml yhsvcka ldnfkaUuml wvq c oslashdjHdjla
fmkakqiuml lrhs
yhsvcka jdhqj iu` mslshd
gtk whksl fday yhsvhsv idontildeka 1 jk ldKAvfha fday yhsvcka iu` mslshd
lrhs fiuml yhsvhsvjsect yhsvckaj TlaislrK wxlh -1 fotilde fiuml fday yhsvhsv ch
iu` mn fi mslshd lrntildeka yhsvcka jdhqj ksmojhs
2Na(s) + H2(g) 2NaH(s)
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g) wiuml iuOtilde mslshdj
sshiuml fidaaumlhiuml iy fmdgEishiuml kql wiuml iuOtilde fotildefhka mslshd lr yhsvcka
jdhqj iy wodlt fday jK idohs fiuml mslshd uacuteYd jYfhka dmodhl jk wr
msmsfrk iquml fotilde tajdhska fdard a mslshd lsysmhla my oelafotilde
2Li(s) + dil2HNO3(aq) 2LiNO3(aq) + H2(g)
2Na(s) + dilH2SO4(aq) Na2SO4(aq) + H2(g) 413 jKj dm iadhsdj
khsfUumlg uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha khsfUumlg fmdfydr yd msmqreiuml oslashjH jYfhka Nduacute flffrac34 fiuml khsfUumlg
dmh yuqfotilde uacutefhdackh fotilde sshiuml Tlaihsacirc khsgcka vfhdlaihsacirc yd Tlaiscka nd
fontildeka sshiuml khsfUumlg uacutefhdackh fotilde flfia fja 1 jk ldKAvfha wfkla khsfUumlg
ra lsIacutefiuml sect wodlt fday khsghsvh yd Tlaiscka ksmojhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
129
4LiNO3(s) 2Li2O(s) + 4NO2(g) + O2(g) 2KNO3(s) 2KNO2(s) + O2(g)
ldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha ldnfkag iadhs jk wr uacutefhdackh ugraveug fmr uacuteSk aajhg ma
fotilde flfia fja Li2CO3 iadhs nuacuteka wvq neuacuteka myiqfjka uacutefhdackh fotilde
Li2CO3(s) Li2O(s) + CO2(g) nhsldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha nhsldnfkag dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
2NaHCO3(s) Na2CO3(s) + H2O(g) + CO2(g) dm iadhsdj ldKAvh Tiafia myltg ha u jeauml fotilde
414 1 jk ldKAvfha jKj oslashdjHdj LiF Li2CO3 yd Li3PO4 jeks sshiuml jK yer 1 jk ldKAvfha ishuml jK cfha oslashdjH
fotilde jKfha wekdhkh i= jfrac34Khla kes kiuml fiuml jK ishala u wjfrac34K fotilde
42 j=fotilde plusmnlafjk mszligEgrave 1 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj ldKAvh Tiafia myltg ha
u jeauml fotilde
42 j=j fidaaumlhiuml fmdahsvj oslashdjHdj
jKh oslashdjHdj mol L-1
NaF 099
NaCl 62
NaBr 92
NaI 123
whksl gtkj ioslashdjK tkaeamsh i|yd jk Ylas pl weiqfrka oslashdjHdfotilde uacutepkh
wjfndaO lr yels h siacuteia fhdacH Ylash fhdod ksntildeka oslashdjHdj meyeEgraves llt
yels h 1 jk ldKavfha whksl gtk ishag u wdYs RK siacuteia fhdacH Ylash ksid
cfha oslashdjH fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
130
ioslashdjK lshdjsh yd iiumlnkaO tkaeams pl yd tkafgdms pl my plusmnlafotilde
41 rEmh ioslashdjK lshdjsh i|yd tkaeams yd tkafgdms pl
by Ylas igyka fhdod fk ioslashdjKh yd iiumlnkaO tkaeams yd tkafgdms fjki
Kkh llt yels wr fiuml Kkh lrk o whhka 43 j=fotilde plusmnlafotilde fhdacH Ylash
Kkh lrkq nkafka my ioacutelrKh fhdod ksntildeks
ΔGϴ = ΔHϴ - T ΔSϴ
43 j=j ioslashdjK lshdjsh =lt sect jK fhdacH Ylas fjki
jKh tkaeams fjki kJ mol-1
tkafgdms fjki times T (K times kJ mol-1K-1)
fhdacH Ylas fjki
kJ mol-1 NaF + 1 -2 +3
NaCl + 4 +13 -9
NaBr -1 +18 -19
NaI -9 +23 -32
fidaaumlhiuml fyahsacirc oslashdjHdj msltsn| keUqredj Kkh lrk o siacuteia fhdacH Ylas
iu` fkd eltfma fidaaumlhiuml a fjdrhsacirc isg fidaaumlhiuml whvhsacirc olajd fhdacH Ylas
jvda RK ugrave we
415 myka isiquest mIacuteCIdj laIdr fday yd tajdfha ixfhda ydividekd ekSu i|yd myka isiquest mIacuteCIdj fhdod yels
h 1 jk ldKavfha fday yd ixfhda myka isMfotilde wes lrk jfrac34K my plusmnlafotilde
sshiuml - lSiumlmia r= fidaaumlhiuml - ly
leaishiuml - r=oiuml iSishiuml - ksa oiuml
fmdgEishiuml - sela
plusmnsi Ylash whk icSlrK tkaeamsh
ioslashdjK
tkaeamsh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
127
412 1 jk ldKAvfha uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 4M + O2 2M2O
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` Na fmfrdlaihsv idohs
2Na + O2 Na2O2
jeaumlmqr Tlaiscka (O2) iu` K Rb iy Cs iqmfrac34 Tlaihsv idohs
M + O2 MO2
khsgcka (N2) iu` Li muKla iadhs
khsghsv idohs
6Li + N2 2Li3N
yhsvcka iu` (H2) 2M + H2 2MH
ch iu` (H2O) 2M + 2H2O 2MOH + H2
wiuml iu` (H+) 2M + 2H+ 2M+ + H2
ch iu` mslshdj
1 jk ldKAvfha uQoslashjH ch iu` olajk mslshdYSsajh ldKAvfha myltg ha u
jeauml fotilde ch iu` mslshd keUqrej my mszligEgrave fotilde
Li Na K Rb Cs
fifuka mn fi sks ekSula iysj mn fi
msmsreiuml iysj msmsreiuml iysj
ch iu` fyda jdhqfdaSh c jdIam iu` sshiuml mn fkdjk mslshdjla isyuml
lrntildeka sshiuml yhsfvdlaihsacirc yd yhsvcka jdhqj idohs flfia fja fidaaumlhiuml yd
fmdgEishiuml ch iu` mn fi mslshd lrntildeka fday yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka
jdhqj ksmojhs sshiuml iu` mslshdj yereKq fldg wfkla tajd bylt dmodhs mslshd
fotilde
Tlaiscka$ jdh iu` mslshd
sshiumljg Tlaiscka yd khsgcka jdhq fol iu` u mslshd llt yels h ra llt uacuteg
iqyuml meyes l=vla jk sshiuml Tlaihsacirc (Li2O) idontildeka sshiuml oykh fotilde khsgcka jdhqj
iu` sshiuml mslshd lsIacutefuka r= meyes l=vla jk sshiuml khsghsacirc (Li3N) idohs
flfia fja fidaaumlhiuml yd fmdgEishiuml hk fojfrac34h u khsgcka yd mslshd fkd lrhs
fidaaumlhiuml jdfha oykh llt uacuteg iqiquest mudKhla fidaaumlhiuml Tlaihsacirc iu` jeaumlmqr
fidaaumlhiuml fmfrdlaihsacirc ksmofotilde fmdgEishiuml jdfha oykh llt uacuteg fmdgEishiuml
iqmfrac34Tlaihsacirc mOdk Mh fia fmdgEishiuml Tlaihsacirc yd fmdgEishiuml fmfrdlaihsacirc
wfkl=a M fia ksmofotilde fidaaumlhiuml fyda fmdgEishiuml fmfrdlaihsvj sect Tlaisckaj
TlaislrK wxlh -1 jk wr fmdgEishiuml iqmfrac34Tlaihsvj sect TlaislrK wxl -1 yd 0
fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
128
1 jk ldKAvfha fday Tlaihsv ch iu` mslshd lrntildeka my plusmnlafjk mszligEgrave fday
yhsfvdlaihsv idohs
Na2O(s) + H2O(l) 2NaOH(aq)
ra lsIacutefiuml sect Tlaiscka iu` sshiuml mslshd fldg sshiuml khsghsacirc idohs sshiuml
muKla iadhs CIdr-fday khsghsv idohs sshiuml khsghsacirc ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd sshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs
Li3N(s) + 3H2O(l) 3LiOH(aq) + NH3(g)
1 jk ldKAvfha yhsfvdlaihsv ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr wkqrEm ldnfkag
idohs fiuml ldnfkag j yumlrga ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr fday yhsvcka
ldnfkag idohs
2NaOH(aq) + CO2(g) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + CO2(g) +H2O(l) 2NaHCO3(s)
fidaaumlhiuml ldnfkagjg idfmaCIj fidaaumlhiuml yhsvcka ldnfkaUuml wvq c oslashdjHdjla
fmkakqiuml lrhs
yhsvcka jdhqj iu` mslshd
gtk whksl fday yhsvhsv idontildeka 1 jk ldKAvfha fday yhsvcka iu` mslshd
lrhs fiuml yhsvhsvjsect yhsvckaj TlaislrK wxlh -1 fotilde fiuml fday yhsvhsv ch
iu` mn fi mslshd lrntildeka yhsvcka jdhqj ksmojhs
2Na(s) + H2(g) 2NaH(s)
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g) wiuml iuOtilde mslshdj
sshiuml fidaaumlhiuml iy fmdgEishiuml kql wiuml iuOtilde fotildefhka mslshd lr yhsvcka
jdhqj iy wodlt fday jK idohs fiuml mslshd uacuteYd jYfhka dmodhl jk wr
msmsfrk iquml fotilde tajdhska fdard a mslshd lsysmhla my oelafotilde
2Li(s) + dil2HNO3(aq) 2LiNO3(aq) + H2(g)
2Na(s) + dilH2SO4(aq) Na2SO4(aq) + H2(g) 413 jKj dm iadhsdj
khsfUumlg uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha khsfUumlg fmdfydr yd msmqreiuml oslashjH jYfhka Nduacute flffrac34 fiuml khsfUumlg
dmh yuqfotilde uacutefhdackh fotilde sshiuml Tlaihsacirc khsgcka vfhdlaihsacirc yd Tlaiscka nd
fontildeka sshiuml khsfUumlg uacutefhdackh fotilde flfia fja 1 jk ldKAvfha wfkla khsfUumlg
ra lsIacutefiuml sect wodlt fday khsghsvh yd Tlaiscka ksmojhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
129
4LiNO3(s) 2Li2O(s) + 4NO2(g) + O2(g) 2KNO3(s) 2KNO2(s) + O2(g)
ldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha ldnfkag iadhs jk wr uacutefhdackh ugraveug fmr uacuteSk aajhg ma
fotilde flfia fja Li2CO3 iadhs nuacuteka wvq neuacuteka myiqfjka uacutefhdackh fotilde
Li2CO3(s) Li2O(s) + CO2(g) nhsldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha nhsldnfkag dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
2NaHCO3(s) Na2CO3(s) + H2O(g) + CO2(g) dm iadhsdj ldKAvh Tiafia myltg ha u jeauml fotilde
414 1 jk ldKAvfha jKj oslashdjHdj LiF Li2CO3 yd Li3PO4 jeks sshiuml jK yer 1 jk ldKAvfha ishuml jK cfha oslashdjH
fotilde jKfha wekdhkh i= jfrac34Khla kes kiuml fiuml jK ishala u wjfrac34K fotilde
42 j=fotilde plusmnlafjk mszligEgrave 1 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj ldKAvh Tiafia myltg ha
u jeauml fotilde
42 j=j fidaaumlhiuml fmdahsvj oslashdjHdj
jKh oslashdjHdj mol L-1
NaF 099
NaCl 62
NaBr 92
NaI 123
whksl gtkj ioslashdjK tkaeamsh i|yd jk Ylas pl weiqfrka oslashdjHdfotilde uacutepkh
wjfndaO lr yels h siacuteia fhdacH Ylash fhdod ksntildeka oslashdjHdj meyeEgraves llt
yels h 1 jk ldKavfha whksl gtk ishag u wdYs RK siacuteia fhdacH Ylash ksid
cfha oslashdjH fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
130
ioslashdjK lshdjsh yd iiumlnkaO tkaeams pl yd tkafgdms pl my plusmnlafotilde
41 rEmh ioslashdjK lshdjsh i|yd tkaeams yd tkafgdms pl
by Ylas igyka fhdod fk ioslashdjKh yd iiumlnkaO tkaeams yd tkafgdms fjki
Kkh llt yels wr fiuml Kkh lrk o whhka 43 j=fotilde plusmnlafotilde fhdacH Ylash
Kkh lrkq nkafka my ioacutelrKh fhdod ksntildeks
ΔGϴ = ΔHϴ - T ΔSϴ
43 j=j ioslashdjK lshdjsh =lt sect jK fhdacH Ylas fjki
jKh tkaeams fjki kJ mol-1
tkafgdms fjki times T (K times kJ mol-1K-1)
fhdacH Ylas fjki
kJ mol-1 NaF + 1 -2 +3
NaCl + 4 +13 -9
NaBr -1 +18 -19
NaI -9 +23 -32
fidaaumlhiuml fyahsacirc oslashdjHdj msltsn| keUqredj Kkh lrk o siacuteia fhdacH Ylas
iu` fkd eltfma fidaaumlhiuml a fjdrhsacirc isg fidaaumlhiuml whvhsacirc olajd fhdacH Ylas
jvda RK ugrave we
415 myka isiquest mIacuteCIdj laIdr fday yd tajdfha ixfhda ydividekd ekSu i|yd myka isiquest mIacuteCIdj fhdod yels
h 1 jk ldKavfha fday yd ixfhda myka isMfotilde wes lrk jfrac34K my plusmnlafotilde
sshiuml - lSiumlmia r= fidaaumlhiuml - ly
leaishiuml - r=oiuml iSishiuml - ksa oiuml
fmdgEishiuml - sela
plusmnsi Ylash whk icSlrK tkaeamsh
ioslashdjK
tkaeamsh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
128
1 jk ldKAvfha fday Tlaihsv ch iu` mslshd lrntildeka my plusmnlafjk mszligEgrave fday
yhsfvdlaihsv idohs
Na2O(s) + H2O(l) 2NaOH(aq)
ra lsIacutefiuml sect Tlaiscka iu` sshiuml mslshd fldg sshiuml khsghsacirc idohs sshiuml
muKla iadhs CIdr-fday khsghsv idohs sshiuml khsghsacirc ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd sshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs
Li3N(s) + 3H2O(l) 3LiOH(aq) + NH3(g)
1 jk ldKAvfha yhsfvdlaihsv ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr wkqrEm ldnfkag
idohs fiuml ldnfkag j yumlrga ldnka vfhdlaihsacirc iu` mslshd lr fday yhsvcka
ldnfkag idohs
2NaOH(aq) + CO2(g) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + CO2(g) +H2O(l) 2NaHCO3(s)
fidaaumlhiuml ldnfkagjg idfmaCIj fidaaumlhiuml yhsvcka ldnfkaUuml wvq c oslashdjHdjla
fmkakqiuml lrhs
yhsvcka jdhqj iu` mslshd
gtk whksl fday yhsvhsv idontildeka 1 jk ldKAvfha fday yhsvcka iu` mslshd
lrhs fiuml yhsvhsvjsect yhsvckaj TlaislrK wxlh -1 fotilde fiuml fday yhsvhsv ch
iu` mn fi mslshd lrntildeka yhsvcka jdhqj ksmojhs
2Na(s) + H2(g) 2NaH(s)
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g) wiuml iuOtilde mslshdj
sshiuml fidaaumlhiuml iy fmdgEishiuml kql wiuml iuOtilde fotildefhka mslshd lr yhsvcka
jdhqj iy wodlt fday jK idohs fiuml mslshd uacuteYd jYfhka dmodhl jk wr
msmsfrk iquml fotilde tajdhska fdard a mslshd lsysmhla my oelafotilde
2Li(s) + dil2HNO3(aq) 2LiNO3(aq) + H2(g)
2Na(s) + dilH2SO4(aq) Na2SO4(aq) + H2(g) 413 jKj dm iadhsdj
khsfUumlg uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha khsfUumlg fmdfydr yd msmqreiuml oslashjH jYfhka Nduacute flffrac34 fiuml khsfUumlg
dmh yuqfotilde uacutefhdackh fotilde sshiuml Tlaihsacirc khsgcka vfhdlaihsacirc yd Tlaiscka nd
fontildeka sshiuml khsfUumlg uacutefhdackh fotilde flfia fja 1 jk ldKAvfha wfkla khsfUumlg
ra lsIacutefiuml sect wodlt fday khsghsvh yd Tlaiscka ksmojhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
129
4LiNO3(s) 2Li2O(s) + 4NO2(g) + O2(g) 2KNO3(s) 2KNO2(s) + O2(g)
ldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha ldnfkag iadhs jk wr uacutefhdackh ugraveug fmr uacuteSk aajhg ma
fotilde flfia fja Li2CO3 iadhs nuacuteka wvq neuacuteka myiqfjka uacutefhdackh fotilde
Li2CO3(s) Li2O(s) + CO2(g) nhsldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha nhsldnfkag dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
2NaHCO3(s) Na2CO3(s) + H2O(g) + CO2(g) dm iadhsdj ldKAvh Tiafia myltg ha u jeauml fotilde
414 1 jk ldKAvfha jKj oslashdjHdj LiF Li2CO3 yd Li3PO4 jeks sshiuml jK yer 1 jk ldKAvfha ishuml jK cfha oslashdjH
fotilde jKfha wekdhkh i= jfrac34Khla kes kiuml fiuml jK ishala u wjfrac34K fotilde
42 j=fotilde plusmnlafjk mszligEgrave 1 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj ldKAvh Tiafia myltg ha
u jeauml fotilde
42 j=j fidaaumlhiuml fmdahsvj oslashdjHdj
jKh oslashdjHdj mol L-1
NaF 099
NaCl 62
NaBr 92
NaI 123
whksl gtkj ioslashdjK tkaeamsh i|yd jk Ylas pl weiqfrka oslashdjHdfotilde uacutepkh
wjfndaO lr yels h siacuteia fhdacH Ylash fhdod ksntildeka oslashdjHdj meyeEgraves llt
yels h 1 jk ldKavfha whksl gtk ishag u wdYs RK siacuteia fhdacH Ylash ksid
cfha oslashdjH fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
130
ioslashdjK lshdjsh yd iiumlnkaO tkaeams pl yd tkafgdms pl my plusmnlafotilde
41 rEmh ioslashdjK lshdjsh i|yd tkaeams yd tkafgdms pl
by Ylas igyka fhdod fk ioslashdjKh yd iiumlnkaO tkaeams yd tkafgdms fjki
Kkh llt yels wr fiuml Kkh lrk o whhka 43 j=fotilde plusmnlafotilde fhdacH Ylash
Kkh lrkq nkafka my ioacutelrKh fhdod ksntildeks
ΔGϴ = ΔHϴ - T ΔSϴ
43 j=j ioslashdjK lshdjsh =lt sect jK fhdacH Ylas fjki
jKh tkaeams fjki kJ mol-1
tkafgdms fjki times T (K times kJ mol-1K-1)
fhdacH Ylas fjki
kJ mol-1 NaF + 1 -2 +3
NaCl + 4 +13 -9
NaBr -1 +18 -19
NaI -9 +23 -32
fidaaumlhiuml fyahsacirc oslashdjHdj msltsn| keUqredj Kkh lrk o siacuteia fhdacH Ylas
iu` fkd eltfma fidaaumlhiuml a fjdrhsacirc isg fidaaumlhiuml whvhsacirc olajd fhdacH Ylas
jvda RK ugrave we
415 myka isiquest mIacuteCIdj laIdr fday yd tajdfha ixfhda ydividekd ekSu i|yd myka isiquest mIacuteCIdj fhdod yels
h 1 jk ldKavfha fday yd ixfhda myka isMfotilde wes lrk jfrac34K my plusmnlafotilde
sshiuml - lSiumlmia r= fidaaumlhiuml - ly
leaishiuml - r=oiuml iSishiuml - ksa oiuml
fmdgEishiuml - sela
plusmnsi Ylash whk icSlrK tkaeamsh
ioslashdjK
tkaeamsh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
129
4LiNO3(s) 2Li2O(s) + 4NO2(g) + O2(g) 2KNO3(s) 2KNO2(s) + O2(g)
ldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha ldnfkag iadhs jk wr uacutefhdackh ugraveug fmr uacuteSk aajhg ma
fotilde flfia fja Li2CO3 iadhs nuacuteka wvq neuacuteka myiqfjka uacutefhdackh fotilde
Li2CO3(s) Li2O(s) + CO2(g) nhsldnfkag uacutefhdackh
1 jk ldKAvfha nhsldnfkag dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
2NaHCO3(s) Na2CO3(s) + H2O(g) + CO2(g) dm iadhsdj ldKAvh Tiafia myltg ha u jeauml fotilde
414 1 jk ldKAvfha jKj oslashdjHdj LiF Li2CO3 yd Li3PO4 jeks sshiuml jK yer 1 jk ldKAvfha ishuml jK cfha oslashdjH
fotilde jKfha wekdhkh i= jfrac34Khla kes kiuml fiuml jK ishala u wjfrac34K fotilde
42 j=fotilde plusmnlafjk mszligEgrave 1 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj ldKAvh Tiafia myltg ha
u jeauml fotilde
42 j=j fidaaumlhiuml fmdahsvj oslashdjHdj
jKh oslashdjHdj mol L-1
NaF 099
NaCl 62
NaBr 92
NaI 123
whksl gtkj ioslashdjK tkaeamsh i|yd jk Ylas pl weiqfrka oslashdjHdfotilde uacutepkh
wjfndaO lr yels h siacuteia fhdacH Ylash fhdod ksntildeka oslashdjHdj meyeEgraves llt
yels h 1 jk ldKavfha whksl gtk ishag u wdYs RK siacuteia fhdacH Ylash ksid
cfha oslashdjH fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
130
ioslashdjK lshdjsh yd iiumlnkaO tkaeams pl yd tkafgdms pl my plusmnlafotilde
41 rEmh ioslashdjK lshdjsh i|yd tkaeams yd tkafgdms pl
by Ylas igyka fhdod fk ioslashdjKh yd iiumlnkaO tkaeams yd tkafgdms fjki
Kkh llt yels wr fiuml Kkh lrk o whhka 43 j=fotilde plusmnlafotilde fhdacH Ylash
Kkh lrkq nkafka my ioacutelrKh fhdod ksntildeks
ΔGϴ = ΔHϴ - T ΔSϴ
43 j=j ioslashdjK lshdjsh =lt sect jK fhdacH Ylas fjki
jKh tkaeams fjki kJ mol-1
tkafgdms fjki times T (K times kJ mol-1K-1)
fhdacH Ylas fjki
kJ mol-1 NaF + 1 -2 +3
NaCl + 4 +13 -9
NaBr -1 +18 -19
NaI -9 +23 -32
fidaaumlhiuml fyahsacirc oslashdjHdj msltsn| keUqredj Kkh lrk o siacuteia fhdacH Ylas
iu` fkd eltfma fidaaumlhiuml a fjdrhsacirc isg fidaaumlhiuml whvhsacirc olajd fhdacH Ylas
jvda RK ugrave we
415 myka isiquest mIacuteCIdj laIdr fday yd tajdfha ixfhda ydividekd ekSu i|yd myka isiquest mIacuteCIdj fhdod yels
h 1 jk ldKavfha fday yd ixfhda myka isMfotilde wes lrk jfrac34K my plusmnlafotilde
sshiuml - lSiumlmia r= fidaaumlhiuml - ly
leaishiuml - r=oiuml iSishiuml - ksa oiuml
fmdgEishiuml - sela
plusmnsi Ylash whk icSlrK tkaeamsh
ioslashdjK
tkaeamsh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
130
ioslashdjK lshdjsh yd iiumlnkaO tkaeams pl yd tkafgdms pl my plusmnlafotilde
41 rEmh ioslashdjK lshdjsh i|yd tkaeams yd tkafgdms pl
by Ylas igyka fhdod fk ioslashdjKh yd iiumlnkaO tkaeams yd tkafgdms fjki
Kkh llt yels wr fiuml Kkh lrk o whhka 43 j=fotilde plusmnlafotilde fhdacH Ylash
Kkh lrkq nkafka my ioacutelrKh fhdod ksntildeks
ΔGϴ = ΔHϴ - T ΔSϴ
43 j=j ioslashdjK lshdjsh =lt sect jK fhdacH Ylas fjki
jKh tkaeams fjki kJ mol-1
tkafgdms fjki times T (K times kJ mol-1K-1)
fhdacH Ylas fjki
kJ mol-1 NaF + 1 -2 +3
NaCl + 4 +13 -9
NaBr -1 +18 -19
NaI -9 +23 -32
fidaaumlhiuml fyahsacirc oslashdjHdj msltsn| keUqredj Kkh lrk o siacuteia fhdacH Ylas
iu` fkd eltfma fidaaumlhiuml a fjdrhsacirc isg fidaaumlhiuml whvhsacirc olajd fhdacH Ylas
jvda RK ugrave we
415 myka isiquest mIacuteCIdj laIdr fday yd tajdfha ixfhda ydividekd ekSu i|yd myka isiquest mIacuteCIdj fhdod yels
h 1 jk ldKavfha fday yd ixfhda myka isMfotilde wes lrk jfrac34K my plusmnlafotilde
sshiuml - lSiumlmia r= fidaaumlhiuml - ly
leaishiuml - r=oiuml iSishiuml - ksa oiuml
fmdgEishiuml - sela
plusmnsi Ylash whk icSlrK tkaeamsh
ioslashdjK
tkaeamsh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
131
42 2 jk ldKavfha uQoslashjH
fojk ldKAvfha uQoslashjH CIdIacuteh mdxY= fday fi yecentkafotilde ixhqcd ljpfha ns2
bflafgdak uacutekHdih fya=fjka 2 jk ldKavfha uQoslashjH 1 jk ldKAvfha uQoslashjHjg
jvd mslshdYSs nuacuteka wvq h
fvduhsUumlj (CaCO3MgCO3) ueakSishiuml yd leaishiuml uQoslashjH fol u iajdNduacutelj
yuq fotilde ueakSishiuml wkafrac34 Lksc i|yd ueakihsUuml (MgCO3) lSirhsUuml (MgSO4
H2O) yd ldkhsUuml (KMgCl36H2O) ksoiqka fotilde aumlfjdfrd wemghsUuml
[3(Ca3(PO4)2)CaF2] yd ethmaiiuml (CaSO42H2O) jdKsc jaacutekdlntildeka hqa leaishiuml wvx=
Lksc fotilde 421 2 jk ldKAvfha keUqred
fnszligshiuml yd ueakSishiuml wiquest meyes fday jk wr 2 jk ldKAvfha wfkla fday
uDyuml yd szligsect meyefhka hqla fotilde WNh=Ks CIK fmkakqiuml lrk BeO yereKq uacuteg 2
jk ldKAvfha wfkl=a fday Ndiantildel Tlaihsv ksmojhs fnszligshsiuml weumlntildekshiumljg
iudk CIK fmkakqiuml lrk wr fiuml CIKh wdjfrac34sd j=fotilde Al yd Be wr
mjakd uacutelfrac34K iiumlnkaOdj weiqfrka wjfndaO lr yels h
1 jk ldKavfha uQoslashjH yd ii|k l 2 jk ldKAvfha uQoslashjH i=j byltgtkaj yd
mn fdayl nkaOk mjS fdayl nkaOk iEsectug tajd i=j uacuteYd bflafgdak
ixLHdjla mejSua mrudKql wrh l=vd ugraveua fya= fotilde
2 jk ldKavfha uQoslashjHj ns2 bflafgdak uacutekHdih tajdfha fya=fjka mu
whkSlrK Ylash 1 jk ldKavfha uQoslashjHjg jvd jeauml h ldKAvh Tiafia myltg
ha u uQoslashjH jvd mslshdldszlig jk wr myiqfjka +2 TlaislrK wjiadj fmkakqiuml
lrhs j=j 44 ys 2 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K plusmnlafotilde
44 j=j 2 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
Be Mg Ca Sr Ba
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s2 [Ne]3s2 [Ar]4s2 [Kr]5s2 [Xe]6s2
fdayl wrh pm 112 160 197 215 224
oslashjdxlh degC 1560 923 1115 1040 973
M2+ whkfha wrh pm 30 65 99 113 135
1 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
899 337 589 594 502
2 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
1757 1451 1145 1064 965
3 jk whkSlrK Ylash kJ mol-1
14850 7733 4912 4138 3619
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
132
422 2 jk ldKavfha (CIdIacuteh mdxY= fday) uQoslashjH mslshd
Tlaiscka iu` (O2) 2M + O2 2MO
jeaumlmqr Tlaiscka iu` (O2) Ba tys
fmfrdlaihsvh idohs Ba + O2 BaO2
bylt WIAKajjsect khsgcka (N2) iu`
3M + N2 M3N2
ldur WIaKajfha sect ch (H2O(l)) iu` (ksoiqka( Ca Sr yd Ba)
M + 2H2O M(OH)2 + H2
WKQ ch (H2O(l)) iu`
(ksoiqka( Mg fifuka mslshd lrhs) Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
yqudh iu` (H2O(g)) Mg + H2O MgO + H2
wiuml iu` (H+) M + 2H+ M2+ + H2
yhsvcka (H2) iu`Ca Sr Ba bylt
WIaKjsect Mg iu`
M + H2 MH2
idkaoslash wiuml iu` Mg+2H2SO4 MgSO4+SO2+2H2O Mg+4HNO3 Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
ch iu` mslshd
fnszligshiuml ch iu` mslshd fkdlrk uqa yqudh iu` mslshd lrhs ch iu`
ueakSishiuml ldur WIaKajfha sect isyuml lrk mslshdj fkdild yeszligh yelsh flfia
fja ueakSishiuml WKq ch iu` fifuka mslshd lrhs leaishiuml iafgdkaaacutehiuml yd
fiacuteszlighiuml isisa ch iu` myiqfjka mslshd lrhs ch iu` mslshdfotilde sect fday
yhsfvdlaihsvh yd yhsvcka jdhqj ksmojkq efiacute
Ca(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + H2(g) yhsvcka iu` mslshd
fnszligshiuml yer 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH gtk whksl ixfhda jk fday
yhsfvdlaihsv idontildeka yhsvcka iu` mslshd lrhs fiuml yhsvhsvj sect yhsvcka
olajkqfotilde -1 TlaislrK wjiadjhs fiuml fday yhsvhsv ch iu` mn fi ^1 jk
ldKAvfha fuka oreKq fi fkdfotildeamp mslshd fldg yhsvcka jdhqj ksmojhs
Ca(s) + H2(g) CaH2(s) CaH2(s) + 2H2O(l) Ca(OH)2(aq) + 2H2(g)
khsgcka iu` mslshd
khsgcka =lt oykh fjntildeka 2 jk ldKAvfha ishuml uQoslashjH khsghsv (M3N2) idohs fiuml
khsghsv sshiuml isyuml llt wdldrhg u ch iu` mslshd lr wefudakshd ksmojhs
3Mg(s)+ N2(g) Mg3N2(s)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
133
Mg3N2(s) + 6H2O(l) 3Mg(OH)2(aq) + 2NH3(g)
423 jKj dm iadhsdj
khsfUumlgj dm uacutefhdackh
ra lsIacutefiuml sect 2 jk ldKavfha khsfUumlg sshiuml khsfUumlgjg fndfyda iudk wkaontildeka
yeisffrac34 fojk ldKAvfha khsfUumlg fday Tlaihsv khsgcka vfhdlaaihsacirc yd Tlaiscka
ksmojntildeka uacutefhdackh fotilde
2Mg(NO3)2(s) 2MgO(s) + 4NO2(g) + O2(g)
ldnfkaUuml uacutefhdackh
fiuml ldnfkagj dm iadhsdj ldKavfha myltg ha u jeauml fotilde legdhkfha
uacuteYdajh jeauml ugraveua iu` o fiuml ldnfkagj dm iadhsdj jeauml fotilde legdhkfha
wdfrdamK gtkajh wvq jk neuacuteka ldKAvh Tiafia myltg ha u legdhkfha OeuacutelrK
nh wvq fotilde Ba2+ whkhg iiumlnkaO ldnfkaUuml whkhg jvd Mg2+ whkhg iiumlnkaO
ldnfkaUuml whkh jeaumlmqr OeugravelrKh fotilde jeauml jYfhka OeugravelrKh jQ ldnfkaUuml
wekdhkh dm uacutefhdackhg myiqfjka la jk wr tuska BaCO3 jg jvd wvq
whl MgCO3 ys dm uacutefhdack WIAKajh mejSu meyeEgraves flffrac34 fday ldnfkagj
idudkH dm uacutefhdackh my plusmnlafotilde
MCO3 MO + CO2
dm uacutefhdack WIaKajh 540 degC jk MgCO3 tu wh 1360 degC jk BaCO3 olajd hEfiuml
sect wodlt rdYsfha wh jeauml ugrave we
nhsldnfkagj uacutefhdackh
fojk ldKAvfha yhsvcka ldnfkag (nhsldnfkag) cSh oslashdjKjsect muKla iadhs jk
wr fojk ldKavfha gtk yhsvcka ldnfkag ldur WIaKajfha sect iadhs fkdfotilde
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
424 2 jk ldKavfha jKj oslashdjHdj fojk ldKavfha jKj oslashdjHdj ixfhdah u r|d mjS khsfUumlg khsghsv
yhsfvdlaihsv iahsv yd nhsldnfkag jeks ixfhda cfha oslashdjH fotilde j=j 45 ys sect
wes rgd wkqj yhsfvdlaihsv iafag iahsg ldnfkag fmdiafag yd Tlaifag
jeks iuyr ixfhdaj oslashdjHdj ldKavfha myltg ha u uacutepkh fotilde lafdarhsv yd
khsfUumlg jeks tal RK whk iu` mjsk 2 ldKavfha fday idok jK
idudkHfhka coslashdjK fotilde flfia fja tllg jvd jeauml wdfrdamK ork ldnfkag
yd fmdiafaUuml jeks whk yd iiumlnkaOj idok jK woslashdjH fotilde BeCO3 yer ishuml
ldnfkag woslashdjH fotilde ldnfkagjg jvd yhsvckaldnfkag oslashdjH fotilde MgSO4 isg BaSO4 olajd oslashdjHdj ii|k uacuteg 2 jk ldKAvfha iafag oslashdjH aajfha isg woslashdjH
aajh olajd fjkia fotilde wfkla wg yhsfvdlaihsvj oslashdjHdj ldKavfha myltg
ha u woslashdjH aajfha isg oslashdjH aajh lrd fjkia fotilde ksoiqkla fi( Mg(OH)2
wam jYfhka oslashdjH jk wr Ba(OH)2 oslashdjH fukau mn Ndiantildel oslashdjKhla o idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
134
45 j=j mltuqjk yd fojk ldKavfha ixfhdaj oslashdjHdj
Na+ K+ Mg2+ Ca2+ Sr2+ Ba2+
Cl- aq aq aq aq aq aq
Br- aq aq aq aq aq aq
I- aq aq aq aq aq aq
OH- aq aq IS SS SS aq
CO32- aq aq IS IS IS IS
HCO3- aq aq aq aq aq aq
NO2- aq aq aq aq aq aq
NO3- aq aq aq aq aq aq
S2- aq aq aq aq aq aq
SO32- aq aq SS IS IS IS
SO42- aq aq aq SS IS IS
PO43- aq aq IS IS IS IS
CrO42- aq aq aq aq IS IS
C2O42- aq aq SS IS IS SS
aq ndash oslashdjH IS ndash woslashdjH SS ndash wam jYfhka oslashdjH
425 myka isM mIacuteCIdj CIdIacuteh mdxY= fday yd ixfhda myka is`Mfotilde sect dCIKsl jfrac34K olajk wr myka
isMfotilde sect olajk jfrac34K weiqfrka ta uQoslashjH fufia ydividekd yels h
leaishiuml - eocircs-r=
iafgdkaaacutehiuml - lsiumlika r=
fiacuteszlighiuml - lymeyes fldlt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
135
p fdkqqfotilde uQoslashjH
43 13 jk ldKavfha uQoslashjH
431 13 jk ldKavfha keUqred fndafrdaka fdaydfdayhla jk wr fndafrdaka ixfhda fndfyduhla iyixhqc fotilde
flfia fja weumlntildekshiuml hkq WNh=Ks CIK iys fdayhls eshiuml bkaaumlhiuml yd
eshiuml fday fotilde 13 jk ldKAvfha mltuq idudethlhd jk B tys l=vd mrudKql wrh
fya=fjka wfkla idudethlhkafka fjkia fotilde fndafrdaka 14 jk ldKavfha Si iu`
mn uacutelfrac34K iiumlnkaOdjla fmkajhs 13 jk ldKavfha ishuml uQoslashjH +3 TlaislrK
wjiadj fmkakqiuml lrhs 13 jk ldKavfha uQoslashjH =K j=j 46 ys oelafotilde
46 j=j 13 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
B Al Ga In Tl
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p1 [Ne]3s23p1 [Ar]3d104s24p1 [Kr]4d105s25p1 [Xe]4f145d106s26p1
fdayl wrh pm - 143 153 167 171 iyixhqc wrhpm 88 130 122 150 155
oslashjdxlh degC 2300 660 30 157 304
M3+ whkfha wrh
pm 27 53 62 80 89
1 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1
799 577 577 556 590
2 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 2427 1817 1979 1821 1971
3 jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 3660 2745 2963 2704 2878
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
432 weumlntildekshiuml mDOacuteuacute lfndfys =kajekshg iqn u uQoslashjHh weumlntildekshiuml fotilde weumlntildekshiumlj
ksrdjrKh ugrave mjsk mDIaGh u Al2O3 iarhla ksmofotilde fiuml iarh u`ska weumlntildekshiuml
jyumlrga Tlaiscka iu` mslshd ugraveu flfrys msfrdaOhla wes lrkq nhs jdh
iu` mslshd fkdlrk uQoslashjHhla fi weumlntildekshiuml ye|skauacuteh yels h
weumlntildekshiumlj mslshd
Tlaiscka yd yecka iu` weumlntildekshiuml mslshd lrhs N2 iu` o th mslshd lrhs
Tlaiscka iu` (O2) 4Al + O2 2Al2O3
yecka iu` (X2) 2Al + 3X2 2AlX3
khsgcka iu` (N2) 2Al + N2 2AlN
mltuq yd fojk ldKAvj uQoslashjHjg idfmaCIj weumlntildekshiuml mslshdYSs nuacuteka wvq h
fnszligshiuml fiska u weumlntildekshiuml o wiuml yd Niau hk fojfrac34h iu` u mslshd lrhs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
136
weumlntildekshiuml wiuml yd Niau iu` isyuml lrk mslshd i|yd my plusmnlafotilde
2Al(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2(g) 2Al(s) + 2OH (aq)+ 6H2O(l) 2[Al(OH)4] (aq) + 3H2(g)
weumlntildekshiuml whk cSh oslashdjKj sect fylaid weumlntildekshiuml whk fi mjS hehs wfmaCId
flffrac34 flfia fja my mszligEgrave Al3+ whk cuacuteEacutefthornokh ugrave [Al(OH2)5(OH)]2+
^fmkagdwelajdyhsfvdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojd wk=rej [Al(OH2)4(OH)2]+
^fgfrdwelajdvhsyhsacircfrdlaihsfvd weumlntildekshiuml whkamp ksmojhs
[Al(OH2)6]3+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H3O
+(aq)
[Al(OH2)5(OH)]2+(aq) + H2O(l) [Al(OH2)4(OH)2]+(aq) + H3O
+(aq)
weumlntildekshiuml whkjg OH- whk wdlkh ugravefuka mltuqj iqyuml meyes fcaacutekSh
wjlafIamhla jk weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc ksmojhs wsszligla OH- whk iu`
wjlafIams weumlntildekshiuml yhsfvdlaihsacirc fgUumlrdyhsfvdlaihsfvd weumlntildefkaUuml ixlSfrac34K whk
njg ma fotilde
Al3+(aq) + 3OH (aq) Al(OH)3(s) ^iqyuml meyes fcaacutekSh wjlafIamhamp
Al(OH)3(s) + OH (aq) [Al(OH)4] (aq) fyda AlO2 (aq) + 2H2O(l)
13 jk ldKavfha uQoslashjH i= ns2np1bflafgdksl uacutekHdih fya=fjka tajdg iyixhqc
nkaOk =kla idontildeka bflafgdak yhla ish ixhqcd ljpfha mjajd yels h tys
msMhla fi 13 jk ldKAvfha fndfyda iyixhqc ixfhda i=j weafa wiiumlmQfrac34K
bflafgdak wIAglhls ta wkqj tajdg bflafgdak odhlhl=fka bflafgdak
hqhla nd kakd umluacuteia wiumlhla fi lshd lsIacuteug yels h wiiumlmqfrac34K bflafgdak
wIagl iys fiuml ixfhda bflafgdak Wk ixfhda fi ydividekajkq nhs B yd Al hk
fojfrac34h u idok wiiumlmQfrac34K wIAgl iys ixfhda jdhq wjiadfotilde sect wIagl kshuh
imqrdkq msKsi oauacutewjhuacutel idok efiacute ^rEmh 42amp
Al
Cl
Cl
Cl
Al
Cl
Cl Cl
42 rEmh jdhquh Al2Cl6ys jHQyh
44 14 jk ldKavfha uQoslashjH
441 14 jk ldKavfha keUqred iyixhqc nkaOk cd jHQyhla ekSu fya=fjka 14 jk ldKavfha mltuq uQoslashjH =k
i=j bylt oslashjdxl mjS ldnka wfdayhla jk wr isslka yd cfrac34fiumlkshiuml
fdaydfday fotilde ldKAvfha wjika uQoslashjH fol jk aacuteka yd facirc fday fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
137
a w`=re fndrfa leaihsUuml (CaCO3) jdhqfdaSh CO2 ueakihsUuml (MgCO3) yd
fvduhsUuml (CaCO3middotMgCO3) hk iajdNduacutelj ldnka yuq jk mNj fotilde ntildeksrka Egravehukas
yd mqIacuteka hkq ldnkaj nyqrEmS wdldrhka h mqIacuteka uE sect fidhd a wr jvda
iqmlt mqIacuteka wdldrh C60 fyja nlantildeksiagfrac34 qqIacuteka ^fyda nlS fndaaamp fotilde ldnka
Ocircjfha moku jk wr ldnksl ridhkfha sect jeoa u uQoslashjHhhs isslka yd
cfrac34fiumlkshiuml wfrac34O ikakdhl lfrac34udkafha sect mOdk jYfhka Nduacute flffrac34 Bg wurj
wldnksl nyq wjhuacutel lfrac34udkafha sect isslka uacuteYd jYfhka Nduacute fotilde
14 jk ldKavfha uQoslashjHj =K j=j 47 ys plusmnlafotilde
47 j=j 14 jk ldKAvfha uQoslashjHj =K
C Si Ge Sn Pb N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksl uacutekHdih
[He]2s22p2 [Ne]3s23p2 [Ar]3d104s24p2 [Kr]3d105s25p2 [Xe]4f145d106s26p2
fdayl wrh pm - - - 158 175
iyixhqc wrhpm 77 118 122 140 154
oslashjdxlh degC 3730 1410 937 232 327
M4+whkfha
wrh pm
- - 53 69 78
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHduacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
442 Egravehukas yd ntildeksrka
Egravehukas yd ntildeksrka iumrudKql ^tl u jfrac34fha mrudKqamp plusmnsia jHQyjska iukauacute fotilde
Egravehukas ^sp3 uqyqiuml ldnka p=iaShamp i= jkafka gtkdldr iaMaacutel jHQyhls ntildeksrka ^sp2
uqyqiuml ldnka Sh sfldaKdldramp iukauacute jkafka wUumlaacute eiqKqq oauacuteudk ldnka
iarjsks uqyqiumllrKfha fjki fya=fjka ntildeksrkaj ldnka ldnka nkaOk Egrave
Egravehukasj ldnka ldnka nkaOk Egraveg jvd wvq h ^Egravehukas 154 pm iy ntildeksrka
141 pmamp fiuml iaMaacutelrEmS plusmnsia jHQy plusmnauml jk wr Egravehukasj plusmnsia jHQyh jvda u
Ylasua jHQyh fotilde uacuteiadk π bflafgdak fya=fjka ntildeksrka uacuteoHqa ikakdhlhla
fuka u dm ikakdhlhla o fotilde ^rEmh 43amp ntildeksrkays iar wr wkafrac34 lshd yumlfrac34j
jk wr fiuml ksid ntildeksrka fyd| sysiais oslashjHhla njg maj we
43 rEmh ntildeksrkays π uacuteiadk ugraveu
uqyqiumllrKh uacuteiadk π ldlaIsl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
138
mqIacuteka hkq ldnkaj fjka nyqrEms wdldrhls mqIacutekaj ldnka mrudKq fdadldrj
tlsfklg iiumlnkaO ugrave mjS ntildeksrka Egravehukas yd mqIacuteka (C60) jHQy rEmh 44ys plusmnlafotilde
44 rEmh (a) ntildeksrka (b) Egravehukas yd (c) mqIacuteka (C60)ys jdhqj
443 ldnka fudfkdlaihsacirc yd ldnka vfhdlaihsacirc ldnka fudfkdlaihsacirc hkq wjfrac34K kaOhlska fdr bd uacuteI jdhqjls ldnka
fudfkdlaihsacircys CO nkaOk Egrave ofrac34YSh C=O nkaOk Egraveg jvd wvq h ntildeka woyia
jkafka ldnka fudfkdlaihsacircys C yd O wr nkaOkh ofrac34YSh C=O nkaOkhla fkdjk
njhs tys C yd O mrudKq fol wr saj nkaOk iajrEmhla we rEmh 45ys COys
umluacuteia jHQyh plusmnlafotilde
45 rEmh COys umluacuteia jHQyh hlv ksIamdokfha sect ldnka fudfkdlaihsacirc Tlaisydrlhla fi iqNj Nduacute flffrac34 C mrudKqj u mjsk tlir bflafgdak hq fya=fjka fndfyda Wafmarl mslshd
i|yd sykhla fiska lghq= lrntildeka CO jeoa fufyhla bgq lrhs
kavka n fya=fjka mylt WIaKajj sect fyda wecircl mSvkj sect ldnka vfhdlaihsacirc
^rEmh 46amp gtkSNjkh fotilde idudkH jdhqfdaSh mSvkfha sect iy CO2 ^uacutehlts whsiaamp
Wfrac34Omdkh fjntildeka ldnka vfhdlaihsacirc jdhqj idohs wdydr lfrac34udkafha sect ysudhk
ldrlhla fia lDsu jeis wes lsIacuteuga th iqnj fhdod efka
46 rEmh CO2 ys umluacuteia jHQyh
(a) (b) (c)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
139
444 ldnkaj Tlafid wiuml ldnka idok Tlafid wiumlh jkafka ldfndksla wiumlh (H2CO3) fiska ye|skafjk
yumln wiumlhhs ldfndksla wiumlfha nkaOk jHQyh rEmh 47 ys plusmnlafotilde mSvkhla hgfa
CO2jdhqj cfha Egraveh lr ldfndksla wiumlh ksmouacuteh yels h
CO2(aq) + H2O(l) H2CO3(aq)
H2CO3(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + H3O
+(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) CO3
2-(aq) + H3O+(aq)
47 rEmh H2CO3ys nkaOk jHQyh
Tlaiscka mrudKqjg Rcqj u nedivideKq H mrudKq fmdafgdak fi uqod yszligntildeka ldfndksla
wiumlhg wdiumlsl CIK fmkakqiuml llt yels h
Niau iu` mslshd lr ldnfkaUuml whk ksmojntildeka ldnka vfhdlaihsacirc ish wdiumlsl
CIK fmkakqiuml lrhs tfi ksmojQ 1 yd 2 ldKavj ldnfkag jeaumlmqr CO2 yuqfotilde
yhsvcka ldnfkag idohs
CO2(g) + 2NaOH(aq) Na2CO3(aq) + H2O(l)
Na2CO3(aq) + jeaumlmqr CO2(g) + H2O(l) 2NaHCO3(aq)
45 15 jk ldKAvfha uQoslashjH
451 15 jk ldKAvfha keUqred 15 jk ldKavfha mltuqjk uQoslashjHh jk khsgcka fiuml ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska
fjkia jQ CIK olajhs 15 jk ldKavfha uQoslashjHj fdayl =K ldKAvh Tiafia
myltg ha u jeauml fotilde khsgcka yd fmdiaria wfday jk wr -3 isg +5 olajd
TlaislrK wjiad fmkajhs khsgckajg Tlaiscka yd afdaszligka iu` +5 TlaislrK
wjiadj lt`d lr yels h mn saj nkaOkh (942 kJ mol-1) fya=fjka
vhskhsgcka N2 iudkH aaj hgfa uacuteYd jYfhka iadhs ^ksIalshamp fotilde khsgcka
yer fiiq uQoslashjH isha gtk wjiadfotilde mjS bylt uacuteoHqa RKdj l=vd mrudKql
wrh iy d ldCIsl kes ugraveu fya=fjka khsgcka wfkla uqoslashjHjska fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
140
48 j=j 15 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
N P As Sb Bi
N+ntilde wjiadfotilde bflafgdaksl uacutekHdih
[He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]3d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
fdayl wrh pm - - - - 182
iyixhqc wrh pm 75 110 122 143 152 oslashjdxlh degC -210 44 (white)
590 (red) 613 630 271
fmdasx uacuteoHqa RKdj
30 22 22 20 20
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
452 khsgckaj ridhkh
jdhqfdaSh mSvkh hgfa khsgcka ^dmdxlh -1958 degC) wam jYfhka cfha oslashdjH
jk uqa mSvkh iu` oslashdjHdj uacuteYd jYfhka jeauml fotilde khsgckays nyqrEms wdldr
fkdmjS vhskhsgcka mslshd lsysmhla muKla isyuml lrk wr tajdfhka tlla my sect
we
3Mg(s) + N2(g) Mg3N2(s)
khsgcka ksIalSh jdhqjla jk ksid tys mslshd isyuml jkafka mn aaj hgfa sect h
ksoiqkla fi uacuteoHqa pdmhla u`ska iemfhk ndysr Ylash hgfa khsgcka jdhqj
Tlaiscka iu` mslshd lrhs wl=Kq eisfiuml sect fiuml mslshdj iajdNduacutelj isyuml fotilde
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) khsgcka -3 isg +5 olajd TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs fiuml TlaislrK wjiad
olajk ixfhda j=j 49ys plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
141
49 j=j khsgckaj TlaislrK wjiad
TlaislrK
wjiad ixfhdah iQh nkaOk jHQyh
-3 wefudakshd NH3
-2 yhsvcka N2H4
-1 yhsfvdlaisa weoacuteka NH2OH
0 vhskhsgcka N2 +1 vhskhsgcka
fudfkdlaihsacirc N2O
+2 khsgcka
fudfkdlaihsacirc NO
+3 vhskhsgcka
ghsTlaihsacirc N2O3
+4 khsgcka
vfhdlaihsacirc NO2
+4 vhskhsgcka
fUumlfgdlaihsacirc N2O4
+5 khsaacutela weisacirc HNO3
+5 vhskhsgcka
fmkafgdlaihsacirc N2O5
453 khsgckaj Tlafid wiuml idudkH jdhqfda aajh hgfa wiadhs khsgia wiumlh yumlfrac34j wiumlhls rEmh 48 ys
khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
142
48 rEmh khsgia wiumlfha nkaOk jHQyh
khsaacutela wiumlh yd wjfrac34K jdhqjla jk khsgcka fudfkdlaihsacirc ksmojntildeka khsgia
wiumlhg oauacuteOdlrKhg la uacuteh yels h
3HNO2(aq) HNO3(aq) + 2NO(g) + H2O(l)
Tlaiscka iu` khsgcka fudfkdlaihsacirc jdhqj jeaumlyumlrga mslshd lr r=-yumlUqre meyes
jdhqjla jk khsgcka vfhdlaihsacirc ksmojhs
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
khsaacutela wiumlh ^rEmh 49amp hkq Wmoslashjldszlig ffuh oslashjhls fiuml wiumlh mn
Tlaisldrlhla jk wr mn ridhksl mslshdjg ndivideka fotilde
49 rEmh khsaacutela wiumlfha nkaOk jHQyh
wdfdal - fmaszligl uacutefhdackh fya=fjka khsaacutela wiumlh Tlaiscka yd khsgcka
vfhdlaihsacirc ksmojhs
4HNO3(aq) 4NO2(g) + O2(g) + 2H2O(l) fiuml mslshdj fya=fjka ridhkddrh =ltidkaoslash kshsaacutelaa wiumlh nvd lrkq nkafka
yumlUqre meyes fndaa =lths
khsaacutelaa wiumlfha Tlaisldrl mslshd
kql khsaacutela wiumlh fday iu` mslshd lr fday khsfUumlg yd yhsvcka jdhqj
ksmojhs fiuml mslshdj sect yhsvckajg idfmaCIj khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi
lghq= lrhs ueakSishiuml yd fldmfrac34 iu` idkaoslash khsaacutela wiumlh mslshd llt uacuteg th
khsgckajg idfmaCIj Tlaisldrlhla fi lshd lrhs
Mg(s) + kql 2HNO3(aq) Mg(NO3)2(aq) + H2(g)
Mg(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Mg(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
hν
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
143
3Cu(s) + kql 8HNO3(aq) 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
Cu(s) + idkaoslash 4HNO3(l) Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
ldnka yd iafrac34 jeks wfday iu` khsaacutela wiumlh Tlaisldrlhla fi lshd lrk
mslshd my plusmnlafotilde
C(s) + idkaoslash 4HNO3(l) CO2(g) + 4NO2(g) + 2H2O(l) S(s) + idkaoslash 6HNO3(l) H2SO4(l) + 6NO2(g) + 2H2O(l)
454 wefudakshd yd wefudakSh jK wefudakshd CIKsl mn kaOhlska hqa wjfrac34K jdhqjls myiqfjka cfha oslashdjH
jdhqjla jk wefudakshd Ndiantildel fotilde
NH3(g) + H2O(l) NH4OH(aq)
wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc yumln Niauhla jk wr wefudakshiuml whk iy yhsfvdlahsacirc
ksmojntildeka Ndsl jYfhka uacutegtgkh fotilde
NH4OH(aq) NH4+(aq) + OH (aq)
fjka acutekE u Niauhla fuka u wefudakshiuml yhsfvdlaihsacirc o kql wiuml iu`
mslshd lr cSh jK idohs
2NH4OH(aq) + dil H2SO4(aq) (NH4)2SO4(aq) + 2H2O(l)
wefudakshiuml whk cSh oslashdjKj sect cuacuteEacutefEcircokhg ndivideka fjntildeka ixhqaul Niauh jk
wefudakshd ksmojhs
NH4+(aq) + H2O(l) NH3(aq) + H3O
+(l)
ishuml wefudakshiuml jK CIdr iu` mslshd lr wefudakshd ksoyia lrhs
NH4Cl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + NH3 (g) + H2O(l) wefudakshdj mslshd
lafdaszligka iu` wefudakshd Tlaisydrlhla fi lshd lrk wr tl= lrkq nk
wefudakshd yd lafdaIacuteka mudK u ksmofjk m fjkia fotilde flfia fja jeaumlmqr
lafdaIacuteka iu` cfha uacuteIicircc kdYlhla fi Nduacutehg kq nk khsgcka
ghslafdarhsacirc tla Mhla fi ksmofotilde
jeaumlmqr 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(aq)
ksmojkq HCl mslshdjg la fkdjQ wefudakshd iu` NH4Cl nd foa
jeaumlmqr 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
144
khsgcka ghslafdarhsacirc hkq iyixhqc lafdarhsvhls th ch iu` mslshd lr
wefudakshd yd yhsfmdlafdaria wiumlh idohs (yhsfmdlafdaria wiumlh ksmougravefiuml
yelshdj fya=fjka khsgcka ghslafdarhsacirc cfha uacuteIicircc kdYlhla jYfhka Nduacute
flffrac34)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(g) + 3HOCl(aq)
jdhquh wefudakshd yhsvcka lafdarhsacirc iu` mslshd lsIacutefuka iqyuml meyes yumludrhla jk
wefudakshiuml lafdarhsacirc ksmofotilde fuh wefudakshd yjqre lsIacutefiuml mIacuteCIdjla fi fhdod
yels h
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)
CuO yd Cl2 iu` wefudakshd yumln Tlaisydrlhla jYfhka lshd lrhs
3CuO(s) + 2NH3(g) N2(g) + 3Cu(s) + 3H2O(g)
2NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6HCl(g)
uacutehlts aajh hgfa fday iu` mslshd lsIacutefiuml sect wefudakshd Tlaisydrlhla fi
fuka u wiumlhla fi o lshd lrhs
2Na(s) + 2NH3(l) 2NaNH2(l) + H2(g)
3Mg(s) + 2NH3(l) Mg3N2(l) + 3H2(g) wefudakshiuml jKj dm uacutefhdackh
dmh yuqfotilde iuyr wefudakshiuml jK uacutefhdackh fjntildeka wefudakshd jhqj yd wdiumlsl
jdhq idohs
(NH4)2CO3(s) 2NH3(g) + CO2(g) + H2O(g)
NH4Cl(s) NH3(g) + HCl(g)
(NH4)2SO4(s) NH3(g) + H2SO4(g) fiuml mslshdfotilde M mslshd aajh u fjkia uacuteh yels h
flfia fja wefudakshiuml jKj sfnk iuyr wekdhkjg ra lsIacutefiuml sect uacuteuacuteO M
idontildeka wefudakshiuml whkh TlaislrKh llt yels h
NH4NO2(s) N2(g) + 2H2O(g)
NH4NO3(s) N2O(g) + 2H2O(g)
(NH4)2Cr2O7(s) N2(g) + Cr2O3(s) + 4H2O(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
145
wefudakshiuml jK ydividekd ekSu
NaOH yuqfotilde WKqiqiuml lsIacutefiuml sect ishuml wefudakshiuml jK wefudakshd jdhqj ksmojhs fiuml jdhqjg idkaoslash yhsvfrdlafdaszligla wiumlfhka fa llt l+rla fhduq llt uacuteg iqyuml meyes wefudakshiuml lafdarhsacirc yumludrh ksmofotilde NH4
+(aq) + OHmacr(aq) NH3(g) + H2O(l)
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s) iqyuml meyes yumludrh
khsfUumlgj mslshd
khsfUumlg whk ydividekd ekSu i|yd whk(II) idkaoslash H2SO4 yuqfotilde khsfUumlg iu` isyuml
lrk mslshdj fhdod yels h fiuml mIacuteCIdj yumlUqre jfha mIacuteCIdj kiuml fotilde mszligCIdfotilde
sect klth =lt wes jk yumlUqre meyes [Fe(NO)]2+ jh u`ska khsfUumlgj mejeau yjqre
fotilde
2NO3ˉ (aq) + 4H2SO4(l) + 6Fe2+(aq) 6Fe3+(aq) + 2NO(g) + 4SO42ˉ (aq) + 4H2O(l)
Fe2+(aq)+ NO(g) [Fe(NO)]2+(aq) yumlUqre meyeh khsfUumlg Al fyda foajodr ntildeY fdayh (Cu Zn Al) NaOH iu` wefudakshd ksmojhs 3NO3ˉ(aq) + 8Al(s) + 5OHˉ(aq) + 18H2O(l) 3NH3(g) + 8[Al(OH)4]ˉ(aq) 46 16 jk ldKavfha uQoslashjH
461 16 jk ldKavfha keUqred
16 jk ldKavfha mu uQoslashjHh jk Tlaiscka ldKAvfha wfkl=a uQoslashjHjska fjkia
jQ CIK olajhs ldKavfha myltg ha u fdayuh iajNdjh jeauml fotilde flfia fja 16
jk ldKAvfha tlyuml uQoslashjHhla ja ienE fday fi lshd fkdlrhs Tlaiscka yd
iafrac34 hk fojfrac34h u wfday jk wr ldKavfha wfkla uQoslashjH fdayuh yd
wfdayuh CIK fmkakqiuml lrhs Tlaiscka muKla jdhqjla fi mjsk wr
ldKavfha wfkla uQoslashjH gtk wjiadfotilde mjS Tlaiscka yer ldKAvfha wfkl=a
uQoslashjHjg -2 isg +6 olajd jQ brUumlfUuml ixLHd TlaislrK wjiad fi plusmnlauacuteh yels h
TlaislrK wjiadj +6 yd -2 ys iadhsdj ldKavfha myltg ha u wvq jk wr +4 TlaislrK wjiadfotilde iadhsdj jeauml fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
146
410 j=j 16 jk ldKavfha uQoslashjHj =K
O S Se Te Po N+ntilde wjiadfotilde bflafgdksla uacutekHdih
[He]2s22p4
[Ne]3s2
3p4 [Ar]3d10
4s24p4 [Kr]4d10
5s25p4 [Xe]4f145d106s2
6p4
X2- whkfha wrh pm 140 184 198 221 -
iyixhqc wrhpm 73 103 117 137 140
oslashjdxlh degC -218 113(α) 217 450 254 fmdasx uacuteoHqa RKdj 34 26 26 21 20 1 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-141 -200 -195 -190 -183
2 jk bflafgdak nd ekSfiuml
tkaeamh kJ mol-1
X-(g) + e X2-(g)
844 532 - - -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
462 16 jk ldKavfha yhsvhsv 16 jk ldKavfha uQoslashjH yhsvcka iuOtilde ir yhsvhsv idohs fiumljd isha iyixhqc
yhsvhsv fotilde ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg yhsvhsvj fdard a =Kj uacutepkh
j=j 411 uOtildeska oelafotilde
411 j=j 16 jk ldKavfha yhsvhsv
H2O H2S H2Se H2Te
oslashjdxlh degC 00 -856 -657 -51
dmdxlh degC 1000 -603 -413 -4
nkaOk Egrave pm 96 134 146 169
nkaOk fldaKh deg 1045 921 91 90
ldKavfha wfkla yhsvhsvjg jvd Ylasua yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O widudkH fi bylt oslashjdxl yd dmdxl fmkajhs ldKAvfha ishuml yhsvhsv w=szligka
uacuteIodhS fkdjkafka ch muKs uOH mrudKqfotilde mudKh uacuteYd ugraveu fya=fjka iyixhqc yhsvhsvj nkaOk Egravefys
ksIacuteCIsl uacutepkh wes fotilde ta ksid ldKAvfha myltg nkaOk Egrave jeauml fotilde
ldKavh Tiafia myltg uOH mrudKqfotilde uacuteoHqa RKdj wvq ugravefiuml msMhla fi
nkaOk bflafgdakj mjakd wvq uacutelfrac34IK fya=fjka ldKAvfha myltg nkaOk
fldaKh wvq fotilde H2S H2Se yd H2Te ys nkaOk fldaKh 90deg g wdikak fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
147
uacutefYaIfhka yhsvcka yd ne|Sfiuml sect fndfyda fihska fiSkshiuml yd fgshqszlighiumlj p ldCIsl mejSu fiuml`ska fylts fotilde 463 Tlaiscka vhsTlaiscka (O2) yd ghsTlaiscka (acutefidaka O3) hkqfjka Tlaiscka i= nyqrEms wdldr
folla we vhsTlaiscka hkq wjfrac34K yd kaOhlska fdr cfha wam jYfhka oslashdjH
jdhqjls acutefidaka i=j lgql kaOhla we acutefidakays nkaOk fldaKh 1115degls fiuml
nyqrEms wdldr foflys jHQy my sect we
410 rEmh Tlaiscka yd acutefidakays jhQy
fmdgEishiuml lafdaffrac34Uumlys Wafmaszligl uacutefhdackh yd yhsvcka fmfrdlaihsacirc Tlaiscka
ksmougraveu i|yd fhdod yels h
2KClO3(s) 2KCl(s) + 3O2(g) MnO2 fyda Pt yuqfotilde ra lsIacuteu
2H2O2(aq) 2H2O(l) + O2(g) MnO2 fyda yuqfotilde ra lsIacuteu
fday Tlaihsv ksmojntildeka fday vhsTlaiscka iu` mslshd lrhs acutefidaka hkq
vhsTlaisckajg jvd mn Tlaisldrlhls ixjfrac34ecirc rgja il cfha CIqoslash Ocircugraveka
kik uacuteIicircc kdYlhla fi acutefidaka Nduacute flffrac34 lafdaIacuteka fuka fkdj uacuteIicircc
kdYl lshdjsfha sect acutefidaka lsisyuml ydksodhl w=reMhla ksmojkafka ke
464 iafrac34 my uacuteiar lr wes wdldrhg iafrac34 jfrac34SlrKh llt yels h
iafrac34
iaMaacutelrEms wiaMaacutelrEmS
411 rEmh iafrac34 jfrac34SlrKh
Tlaiscka fuka fkdj iafrac34 ish mrudKq iu` oauacuteaj nkaOk idokjdg jvd tal
nkaOk idohs jvda u iqn nyqrEms wdldrh jkafka α-iafrac34 (α-S8) hkqfjka
ye|skafjk frdiumlniSh iafrac34h my fmkajd sect wes mszligEgrave th iafrac34 mrudKq wglska
iukauacute plSh wlajla ^zigzag) ieliqulska hqa Tgqkakl yevfhka hqla fotilde 93 degC g
jvd bylt WIaKajhg ra lsIacutefiuml oS iqnj yuq jk wfkla nyqrEms wdldrh jk
(a) (b)
iquacuteldfrac34h taldks (βndashiafrac34)
frdiumlniSh (α-iafrac34)
ls lsszlig
iafrac34
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
148
taldks iafrac34 β-iafrac34 (β-S8) njg ish weiqreiuml wdldrh fjkia lr kshs fiuml wdldr
fol tlsfkflys nyqrEms wdldr fotilde
412 rEmh (a) Tgqkq wdldrh S8 (b) frdiumlniSh iafrac34 (c) taldks iafrac34
frdiumlniSh yd taldks hk iaMaacutelrEms wdldr Tgqkq yevfha S8 pljska iukauacute fotilde fiuml pl 95 degCg mylt WIaKaj sect iafrac34j jvda u iadhs wiaMaacutelrEms iafrac34 hkq
uacuteSk iafrac34j iquacuteldfrac34h wdldrhhs
ixjD odu iys uacuteSk iafrac34 laIKslj isisa lsIacutefiuml sect oslashj iafrac34 uacutejD odu iys dm
iquacuteldfrac34h iafrac34 njg mszligjfrac34kh fotilde ldh fja u iquacuteldfrac34h iafrac34 iaMaacutelrEms
iafrac34 njg yeffrac34 iafrac34j wiaMaacutelrEms wdldrh wdkH jk kuqa wiadhs fotilde
465 Tlaiscka wvx= ixfhda
ch iy yhsvcka fmfrdlaihsacirc
my rEmfha H2O yd jdhquh H2O2 jHQyh plusmnlafotilde
413 rEmh (a) H2O jHQyh yd (b) H2O2 jHQyh
ch hkq jeaumlmqr u Nduacute jk oslashdjlhhs ch my mszligEgrave whkSlrKh fotilde fuh cfha
iajhx whkSlrKh fi ye`Egravekafotilde
2H2O(l) H3O+(aq) + OH-(aq)
(a) (b) (c)
(a) (b)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
149
WNh fmdaaacutel wKqjlg fmdafgdakhla odhl lsIacuteu fyda msyKh lsIacuteu isyuml llt yels h ta ksid thg wiumlhla fi yd Niauhla fi yeisszligh yels h fmdafgdakhla msyKh
lsIacutefiuml yd uqod yeIacutefiuml yelshdj wes neuacuteka ch WNh fmdaaacutel ixfhdahla fotilde
H2O(l) + HCl(aq) H3O+(aq) + Cl-(aq)
H2O(l) + NH3(aq) NH4+(aq) + OH-(aq)
466 yhsvcka fmfrdlaihsacirc yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq talSh fkdjk wKqjls (H2O2) tl u fha fkdmjsk
OH ldKav follska H2O2 wKQj iukauacute wr jdhquh wjiadfotilde sect H-O-O nkaOk
fldaKh 948deg jk fldaKsl yevfhka hqla fotilde Tlaiscka mrudKQ u mjsk tlir
hq wr uacutelfrac34IK wju jk mszligEgrave ieliqqKq jHQyh rEmh 413 ys plusmnlafotilde lsquoOrsquo H-O ldKav fol tlsfkl wr oauacute fldaKh 1115deg jk fia msysghs mn yhsvcka nkaOk fya=fjka H2O2 yumliaiduacute oslashjhla fotilde Tlaisldrlhla fuka u
Tlaisydrlhla fia H2O2 jg yeisszligh yels h th Tlaiscka njg TlaislrKh jk
wr ch njg TlaisyrKh fotilde
TlaisyrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e 2H2O(l)
TlaislrK wfrac34O mslshdj(
H2O2(aq) 2H+(aq) + O2(g) + 2e
oauacuteOdlrKh
2H2O2(aq) O2(g) + 2H2O(l) H2O2j mslshd H2O2 Tlaisldrlhla fi(
H2O2(aq) + 2H+(aq) + (2I-(aq) I2(aq) + 2H2O(l)
H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2Fe2+(aq) 2Fe3+(aq) + 2H2O(l)
H2O2 Tlaisydrlhla fi
2MnO4-(aq) + 5H2O2(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 3H2O2(aq) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 7H2O(l) + 3O2(g)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
150
467 iafrac34 wvx= ixfhda
yhsvcka iahsacirc
yhsvcka fmfrdlaihsacirc hkq krla jQ igravear kaOfhka hqla wjfrac34K uacuteIodhs yd wdiumlsl
jdhqjla fotilde fdaN iafrac34 mn wiuml yd mslshd lrugravefuka H2S ksmouacuteh yels h yumln
wdiumlsl oslashdjKhla idontildeka th cfha Egraveh fotilde yhsvcka iahsacircj mslshd
H2S mn Niau yuqfotilde wiumlhla fi(
NaOH(aq) + jeaumlmqr H2S(g) NaHS(s) + H2O(l)
2NaOH(aq) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + 2H2O(l)
H2S fday iu` wiumlhla fi fuka u Tlaisldrlhla fi o mslshd lrhs(
2Na(s) + jeaumlmqr 2H2S(g) 2NaHS(s) + H2(g)
2Na(s) + iSntilde H2S(g) Na2S(s) + H2(g)
Mg(s) + H2S(g) MgS(s) + H2(g)
H2S Tlaisydrlhla fi(
2KMnO4(aq)+3H2SO4(aq)+5H2S(g) K2SO4(aq)+5S(s)+2MnSO4(aq)+8H2O(l)
K2Cr2O7(aq)+4H2SO4(aq)+3H2S(g) K2SO4(aq)+Cr2(SO4)3(aq)+3S(s)+7H2O(l)
2H2S(aq) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
iafrac34 vfhdlaihsacirc
iafrac34 vfhdlaihsacirc wjfrac34K jdhqjla jk wr cfha oslashdjH fotilde Tlaisldrlhla yd
Tlaisydrlhla fi iafrac34 vfhdlaihsacircjg lshd llt yels h
iafrac34 vfhdlaihsacirc mslshd
Tlaisldrlhla fi(
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
Tlaisydrlhla fi(
5SO2(g) + 2KMnO4(aq) + 2H2O(l) K2SO4(aq) + 2MnSO4(aq) + 2H2SO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
151
idkaoslash H2SO4
idkaoslash H2SO4
3SO2(g) + K2Cr2O7(aq) + H2SO4(aq) K2SO4(aq) + Cr2(SO4)3 (aq)+ H2O(l)
SO2(g) + 2FeCl3(aq) + 2H2O(l) H2SO4(aq) + 2FeCl2 (aq) + 2HCl(aq)
468 iafrac34j Tlafid wiuml iafrac34j iqn TlaislrK wxl -2 0 +2 +4 yd +6 fotilde iashqszligla wiumlh
iashqszligla wiumlh hkq mn oauacutefmdaaacutel wiumlhls
SO3(g) + H2O(l) H2SO4(aq)
H2SO4(aq) + H2O(l) HSO4-(aq) + H3O
+(aq)
HSO4-(aq) + H2O(l) SO4
2-(aq) + H3O+(aq)
idkaoslash iashqszligla wiumlhg uacutecldrlhla fi yeisszligh yels h
C6H12O6(s) 6C(s) + 6H2O(g) C2H5OH(l) C2H4(g) + H2O(l)
WKq idkaoslash iashqszligla wiumlhg Tlaisldrhla fi lshd llt yels h
fday iu`
2H2SO4(l) + Mg(s) SO2(g) + MgSO4(aq) + 2H2O(l)
2H2SO4(l) + Cu(s) SO2(g) + CuSO4(aq) + 2H2O(l)
wfday iu`
S(s) + 2H2SO4(l) 3SO2(g) + 2H2O(l)
C(s) + 2H2SO4(l) CO2(g) + 2SO2(g) + 2H2O(l)
kql H2SO4 wiumlhla fi lshd lrhs
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + 2H2O(l)
H2SO4(aq) + Mg(s) MgSO4(aq) + H2(g)
mn wiumlhla jk kql iashqszligla wiumlhg my plusmnlafjk mszligEgrave ch H+whk folla
nd Egraveh yels h H2SO4(aq) + 2H2O(l) SO4
2-(aq) + 2H3O+(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
152
414 rEmh iashqszligla wiumlfha jHQyh
iashqria wiumlh
jdh yuqfotilde iashqria wiumlh TlaislrK ugraveu fya=fjka tys ieu uacuteg u iq`M mudKhla
iashqszligla wiumlh wvx= fotilde jdhquh iafrac34 vfhdlaihsacirc ch iu` mslshd lr
iashqria wiumlh ksmojhs cfha oslashduacute Tlaiscka iu` iashqria wiumlh mslshd lr
iashqszligla wiumlh ksmojhs iashqria wiumlfha jHQyh my plusmnlafotilde fiuml wiumlh iashqszligla
wiumlhg jvd yumln wiumlhla fotilde
415 rEmh iashqria wiumlfha jHQyh
fhdaiashqszligla wiumlh
fhdaiashqszligla wiumlfha jKh muKla TlaislrKh fuka u TlaisyrKh fjntildeka M
fi iafrac34 yd iafrac34 vfhdlaihsacirc nd foa fhdaiashqszligla hkq yumln wiumlhls cSh
oslashdjKj sect iafrac34 wvx= ixfhda ntildeYKhla njg fhdaiashqszligla wiumlh uacutefhdackh uacuteh
yels h
H2S2O3(aq) S(s) + SO2(g) + H2O(l)
fhdaiafaUuml whkhg Tlaisydrlhla fi lshd llt yels h
2S2O32-(aq) + I2(aq) S4O6
2-(aq) + 2I-(aq)
fhdaiashqszligla wiumlfha iy fhdaiafaUuml whkfha jHQyh my plusmnlafotilde jHqy foflys
u uOH iafrac34 mrudKqfotilde TlaislrK wjiadj +4 jk wr wia iafrac34 mrudKqfotilde
TlaislrK wjiad igravekayumlj fotilde
416 rEmh fhdaiashqszligla wiumlh iy fhdaiafaUuml whkh
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
153
47 17 jk ldKavfha uQoslashjH
471 17 jk ldKavfha keUqred yeck mslshdYSs jk wr iajNdjfha ixfhda fi muKla yuq fotilde jvda u uacuteoHqa
RK uQoslashjHh afdaIacuteka jk wr -1 yd 0 TlaislrK wjiad fmkakqiuml lrhs afdaIacuteka
yer wfkla yeck -1 isg +7 olajd mejsh yels ieu TlaislrK wjiadjg u mdfya
wkqrEm jk iadhs ixfhda idohs flfia fja fndantildekaj +7 TlaislrK wjiadfotilde
mjsk ixfhda wiadhs fotilde l=vd mrudKql wrh fya=fjka wfkla uQoslashjHj bylt
TlaislrK wjiad iadhs lsIacuteu afdaIacutekajg yels h
yeckj TlaislrK yelshdj ldKavfha myltgha u wvq fotilde afdaIacuteka mn
Tlaisldrhla fotilde yeckj mslshdYSsajh ldKavh Tiafia myltg ha u wvq fotilde
fuh yeckj msiadmk mslshd weiqfrka meyeEgraves llt yels h
Cl2(aq) + 2Br-(aq) 2Cl-(aq) + Br2(aq)
Br2(aq) + 2I-(aq) 2Br-(aq) + I2(aq)
afdaszligka mrudKqj nkaOk fkdieyen bflafgdak hqj uacutelfrac34IK fya=fjka F2j
nkaOk Ylash (155 kJ mol-1) lafdaszligkaj ta whg (240 kJ mol-1) jvd wvq h
afdaszligka jdhqfotilde wecircl mslshdYSsajhg fya=j fuhhs 17 jk ldKavh Tiafia myltg
nkaOk Ylas ludkql+ wvq ugraveula fmkakqiuml lrhs (Cl2 = 240 kJ mol-1 Br2 = 190 kJ mol-1 yd I2 = 149 kJ mol-1)
412 j=j 17jk ldKavfha uQoslashjHj =K
F Cl Br I At N+ntilde wjiadfotilde
bflafgdksl
uacutekHdih [He]2s22p5 [Ne]3s23p5 [Ar]3d104s24p5 [Kr]4d105s25p5 [Xe]4f145d106s26p5
jekavfrac34 jdaia wrh pm
135 180 195 215 -
whksl wrh pm 133 181 196 220 -
iyixhqc wrhpm 71 99 114 133 -
oslashjdxlh degC -220 -101 -72 114 -
dmdxlh degC -188 -347 558 184 - fmdasx uacuteoHqa
RKdj 40 32 30 27 -
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1 X(g) + e X-(g)
-328 -349 -325 -295 -
wfmdi ^Wfmltamp ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYhg wha fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
154
472 17jk ldKavfha ir ixfhda
yhsvcka fyahsacirc
cfha sect yhsvcka fyahsacirc wdiumlsl fotilde mn yhsvcka nkaOk iesectfiuml yelshdj HF i=
jk kuqa jdhqfdash mSvkfha sect yd WIaKajfha sect HF jdhqjla (dmdxlh 20 degCamp fotilde
cSh oslashdjKj sect yhsvcka fyahsvj wdiumlsl iajNdjh
i`oyd HF HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)
wfkla yhsvcka fyahsv i`oyd (HCl HBr yd HI)
HX(g) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)
cSh udOHfha sect HF yumln wiumlhla jk wr wfkl=a yhsvcka fyahsv mn wiuml fotilde HF jg bylt nkaOk Ylashla wes wr (mN iyixhqc nkaOk) thg cfha sect
uacutegtgkh ugrave H+ whk nd sectug wmyiq fotilde ldKav 17 Egravefa myltg hk uacuteg yhsvcka
fyahsvj wdiumlsl mNdj jeauml fotilde by i`oyka llt lreKq wdYfhka th meyeEgraves
llt yels h ldKav 17g wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K lsysmhla 413 j=fotilde plusmnlafotilde
413 j=j 17 ldKavhg wha yhsvcka fyahsvj fdard a =K
HF HCl HBr HI
oslashjdxlh degC -84 -114 -89 -51
dmdxlh degC 20 -85 -67 -35
nkaOk Egrave pm 92 127 141 161
nkaOk uacutegtgk Ylash kJ mol-1 570 432 366 298 isajfrac34 fyahsv
fyahsv (lafdarhsv fndauhsv iy whsvhsv) y`yumlkd ekSu i`oyd isajfrac34 fyahsv Nduacute
llt yels h tys sect iEfok wjlafIamfha jfrac34Kh ielsag kq efiacute 414 j=j 17 ldKavhg wha isajfrac34 fyahsv
isajfrac34 fyahsv jfrac34Kh wefudakshdj oslashdjHdj
AgCl iqyuml kql cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgBr ltd ly idkaoslash cSh wfudakshdj Egraveh fotilde
AgI ly kql cSh wefudakshd iy idkaoslash cSh wefudakshdj Egraveh fkdfotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
155
lafdaszligkaj Tlaihsv iy Tlafid wiuml
lafdaszligka uacuteiska uacuteuacuteO TlaislrK wxl wes Tlaihsv iy Tlafid wekdhk lsysmhla
idokq nhs Tlafid wekdhk lsysmhla mn Tlaisydrl fotilde fdard a lafdaszligkaj
Tlaihsv j=j 415 u`ska plusmnlafotilde
415 j=j lafdaszligkaj fdard a Tlaihsv iy Tlafida wekdhk
TlaislrK
wjiad
Tlaihsvj iQh Tlafida wekdhk
iQh
Tlafida wekdhk
jHQyh
+1 Cl2O ClO-
+3 ClO2-
+5 ClO3-
+6 ClO3 iy Cl2O6
+7 Cl2O7 ClO4-
lafdaszligka Tlafid wiuml jfrac34 yrla idohs lafdaszligka mrudKqfotilde TlaislrK wxlh jeauml
ugraveua iu` wdiumlsl mndj jeauml fotilde Tlafid wiumlj jHQyh iy TlaislrK wxlh 416 j=j u`ska fokq efiacute
416 j=j lafdaszligka Tlafid wiumlj jHQyh
HOCl HClO2 HClO3 HClO4
TlaislrK
aajh
+1 +3 +5 +7
jHQyh
Tlafid wiumlj lafdaszligkays Tlaisldrl nh my wdldrhg fjkia fotilde HOCl gt HClO2 gt HClO3 gt HClO4
HOCl HClO2 HClO3 HClO4j wes lafdaszligkaj TlaislrK wxlh msltsfjltska +1 +3 +5 iy +7fotilde TlaislrK wxlh jeauml wiumlh mn wiumlh fotilde ta ksid wdiumlsl mndj
HOCl lt HClO2 lt HClO3 lt HClO4 fi uacutepkh fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
156
fyahsv fndfyda iyixhqc fyahsv ch iu` fotildefhka mslshd lrhs CCl4 c
uacuteEacutefthornokhg Ndckh fkd fotilde fndfyda afdarhsv iy iuyr fyahsv ksIalsh fotilde
ldKav 14 iy 15g wha uQoslashjH ch wvq mudKhla iu` my wdldrfhka mslshd
lrhs
SiCl4(l) + 2H2O(l) 4HCl(aq) + SiO2(s)
PCl5(s) + H2O(l) POCl3(aq) + 2HCl(aq)
ldKav 14 iy ldKav 15g wha uQoslashjHj lafdarhsv jeaumlmqr ch iu` my
wdldrfhka mslshd lrhs
SiCl4 (l) + 3H2O(l) 4HCl(aq) + H2SiO3(aq)
NCl3(l) + 4H2O(l) NH4OH(aq) + 3HOCl(aq)
PCl3(l) + 3H2O(l) H3PO3(aq) + 3HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
AsCl3(s) + 3H2O(l) H3AsO3(aq) + 3HCl(aq)
SbCl3(aq) + H2O(l) SbOCl(s) + 2HCl(aq)
BiCl3(aq) + H2O(l) BiOCl(s) + 2HCl(aq) 473 lafdaszligkaj mslshd lafdaszligka afdaszligkajg jvd wvq mslshdYSs fotilde tfya lafdaszligka jdhqj mn
Tlaisldrlhla fi yeisfrhs lafdaszligka jdhqj mn Tlaisldrlhla fi yeisfrk
mslshd lsysmhla my plusmnlafotilde
2Cu(s) + Cl2(g) 2CuCl(s)
2CuCl(s) + Cl2(g) 2CuCl2(s)
Fe(s) + Cl2(g) FeCl2(s)
2FeCl2(s) + Cl2(g) 2FeCl3(s)
jeaumlmqr wefudakshd 8NH3(g) + 3Cl2(g) N2(g) + 6NH4Cl(g)
jeaumlmqr lafdaszligka 3Cl2(g) + NH3(g) 3HCl(g) + NCl3(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
157
lafdaszligkaj oauacuteOdlrK mslshd
lafdaszligka ch iy Niau iu` mslshd lr TlaisyrKh iy TlaislrKh
tlsfklg iudoacutej isyuml lrhs lafdaszligka iu` ch mslshdj
Cl2(g) + H2O(l) HOCl(aq) + HCl(aq) fiuml mslshdfotilde sect lafdaszligka (Cl2) TlaislrKh aajh Y+kHfha isg +1 (HOCl) TlaislrKh jk wr -1 (Clmacr) olajd TlaisyrKh fotilde fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu` mslshdj
isisa kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc iu`
Cl2(g) + isisa kql 2NaOH(aq) NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H2O(l)
WKq idkaoslash WKq kql fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsv
3Cl2(g) + idkaoslash 6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l) Tlafid wekdhkj mslshd
wvq WIaKajfha sect ClO iadhs jk wr bylt WIaKajfha sect oauacuteOdlrKh ugrave Cl iy ClO3 whk idohs flfia fja BrO iy IO hk fol u wvq WIaKajfha sect mjd
iadhs fkdjk wr oauacuteOdlrKhg Ndckh fotilde
yhsfmdlafdarhsacircj oauacuteOdlrK mslshd
yhsfmdlafdarhUuml oauacuteOdlrKh ugrave lafdaffrac34Uuml hk lafdarhsUuml iesectu my wdldrhg suacuteh
yels h
3ClO ClO3 + 2Cl
wdiumlsl aaj hgfa HOCl g jvd ClO iadhs fotilde ta ksid Ndiantildel aaj hgfa
oauacuteOdlrK mslshd uQsl fotilde
48 18 jk ldKavhg wha uQoslashjH
481 18 jk ldKavfha mjKd 18 ldKavhg wha uQoslashjH isha mslshdYSs kes tal mrudKql jdhq fotilde Xe muKla
ielsh hq= ixfhda mudKhla idohs ldKav 18 wha ishuml uQoslashjHjg Ok
bflafgdk nd ekSfiuml tkaeamshla we thg fya=j nd kakd bflafgdakh
wumla Ylas uUumlgug wha ugraveu hs
80 degC bylt
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
158
417 j=j ldKav 18 wha uQoslashjHj =K
He Ne Ar Kr Xe N=ntilde wjiadfotilde
bflafgdk
uacutekHdih 1s2 [He]2s22p6 [Ne]3s23p6 [Ar]3d104s24p6 [Xe]4d105s25p6
mrudKql wrh pm 99 160 192 197 240 1 jk whkSlrK
Ylash kJ mol-1 2373 2080 1520 1350 1170
bflafgdak nd
ekSfiuml tkaeamsh kJ mol-1
482 1158 965 965 772
482 18 jk ldKavhg wha uQoslashjHj ir ixfhda fifkdakaj ixfhdajg +2 +4 +6 iy +8 TlaislrK wxl we fifkdaka flltska u
mafdaIacuteka iu` mslshd lrhs iuyr Xe ixfhda j=j 418 uska fmkajkq efiacute
418 j=j Xej fdard a ixfhda lsysmhla
TlaislrK wxlh ixfhdah jHQyh
+2 XeF2
+4 XeF4
+6 XeF6
+6 XeO3
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
159
+8 XeO4
49 s iy p fdkqfotilde uQoslashjH u`ska fmkakqiuml lrk wdjfrac34s keUqred
491 ixhqcd bflafgdak uacutekHdih ixhqcd bflafgdak uacutekHdih u`ska ta uQoslashjH wdjfrac34sd j=fotilde wes iadkh
wkdjrKh llt yels h
ldKav
wxlh 1 2 13 14 15 16 17 18
ixhqcd
ljp
bflafgdak
uacutekHdih
ns1 ns2 ns2np1 ns2np2 ns2np3 ns2np4 ns2np5 ns2np6
492 fdayl =Kh fdayj whkSlrK Ylas wfkl=a fday iu` ixikaokh lrk uacuteg wvq whla kS ta ksid fday myiqfjka bflafgdak uqodyer legdhk idohs ldKavhla Egravefa myltg
hk uacuteg mrudKql wrh jeauml jk wr whkSlrK Ylash wvq fotilde ta ksid fdayl
=Kh jeauml fotilde =kajk wdjfrac34h ielSfiuml sect uQoslashjHj oslashjdxlh lufhka jeauml ugrave kej wvq ugraveula isyuml
fotilde =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldrh iudk mrudKq wr
mjsk nkaOk iy oslashjdxl my oelafotilde
419 j=j =kajk wdjfrac34fha uQoslashjH nyqj mjsk mrudKq wdldr iudk mrudKq
wr mjsk nkaOk iy oslashjdxl
Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar oslashjdxlh degC 98 649 660 1420 44 119 -101 -189 nkaOk iajNdjh M M M NC C C C -
fday ndash M cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
160
Tlaihsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh =kajk wdjfrac34h yryd tla tla uQoslashjHj Wmszligu TlaislrK wjiadjg wodlt
Tlaihsvj nkaOk wdldr my plusmnlafotilde
420 j=j =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ixikaokh
Na2O(s) MgO(s) Al2O3(s) SiO2(s) P4O10(s) SO3(g) Cl2O7(l) TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I I NC C C C
iajNdjh mn
B B Am fndfyda
yumln A
yumln
A A mn
A whksl ndash Ic iyixhqcndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
bylt TlaislrK wxl wes Tlaihsvj ridhksl iajNdjh ixikaokh llt yels h jiuml
mi isg ol=Kq mi olajd hEfiuml sect mn Ndiantildel iajNdjh mn wdiumlsl iajNdjh olajd
fjkia jk nj plusmnlsh yels h fYaKsfha ueo WNh =K iajNdjh plusmnlsh yels h
493 =kajk wdjfrac34fha Tlaihsv ch wiuml yd Niau iu` mslshd fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj Tlaihsv ch iu` mslshd ugrave yhsfvdlaihsv ksmojhs
Na2O(s) + H2O(l) NaOH(aq)
MgO(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2
fiuml Tlaihsv folu Ndiantildel ksid tajd wiuml iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
Na2O(s) + 2HCl(aq) 2NaCl(aq) + H2O(l)
MgO(s) + 2HCl(aq) MgCl2(aq) + H2O(l) weumlntildekshiuml Tlaihsv WNh=sbquo jk wr tajd wiuml iu` fuka u Niau iu` mslshd ugrave
jK idohs
Al2O3(s) + 6HCl(aq) 2AlCl3(aq) + 3H2O(l)
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) 2Na[Al(OH)4](aq)
SiO2 yumln wdiumlsl jk wr mn Niau iu` mslshd lrhs tfia u SiO2 ch iu`
mslshdjla fkdolajhs
SiO2(s) + 2NaOH(aq) Na2SiO3(aq)
P4O10 SO3 iy Cl2O7 wdiumlsl jk wr cfha Egraveh ugravefuka wiuml idohs fiuml mslshd
my oelafotilde
P4O10(s) + 6H2O(l) 4H3PO4(aq)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
161
SO3(g)+ H2O(l) H2SO4(aq)
Cl2O7 (l) + H2O(l) 2HClO4(aq)
fiuml Tlaihsv Niau iu` mslshd ugrave jK iy ch idohs
P4O10(s) + 12NaOH(aq) 4Na3PO4(aq) + 6H2O(l)
SO3(g)+ 2NaOH(aq) Na2SO4(aq) + H2O(l)
Cl2O7 (l) + 2NaOH(aq) 2NaClO4(aq) + H2O(l) 494 yhsfvdlaihsv iy yhsvhsvj wiuml Niau iy WNh=sbquo iajNdjh
=kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ta wdjfrac34fha u Tlaihsvjg iudk mjKdjla
fmkakqiuml lrhs my sect wes j=j u`ska =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh
lrhs
421 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsfvdlaihsv ixikaokh NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 Si(OH)4 P(OH)5 S(OH)6 Cl(OH)7
iadhs wdldrh
H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
nkaOk wdldrh
I I C C C C C
iajNdjh mn B
B Am fndfyda yumln A
yumln A
mn A
bd mn A
whksl ndash I cd iyixhqc ndash NC iyixhqc - C
Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl - A
=kajk wdjfrac34h yryd yhsvhsvj iajNdjh mn Ndiantildel isg mn wdiumlsl olajd
fjkia fotilde WNh=sbquo iajNdjh wdjfrac34fha ueo plusmnlsh yels h
422 j=j =kajk wdjfrac34fha yhsvhsv ixikaokh NaH(s) MgH2(s) (AlH3)x(s) SiH4(g) PH3(g) H2S(g) HCl(g)
TlaislrK wxlh
+1 +2 +3 -4 -3 -2 -1
cSh oslashdjKfha iajNdjh
mn B
yumln B
Am bd yumln A
N yumln A bd mn A
nkaOk wdldrh
I I NC C C C C
whksl ndash I cd iyixhqcndash NC iyixhqc - C Ndiantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
fidaaumlhiuml iy ueakSishiumlj yhsvhsv ch iu` mslshd lr Ndiantildel ixfhda idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
162
NaH(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g)
MgH2(s) + 2H2O(l) Mg(OH)2(s) + 2H2(g)
AlH3(s) + 3H2O(l) Al(OH)3(s) + 3H2(g) PH3 cfhys yumln fi oslashdjKhjk wr WodiSk oslashdjKhla idohs H2S iy HCl wdiumlsl
jk wr cSh oslashdjK wdiumlsl fotilde
H2S(g) + H2O(l) HS (aq) + H3O+ (aq)
HCl(g) + H2O(l) Cl (aq) + H3O+(aq)
495 =kajk wdjfrac34h yryd fyahsvj iajNdjh wdjfrac34hla yryd jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect uQoslashjHj uacuteoHqa RKdj jeauml jk ksid
lafdarhsv cuacuteEacutefthornokh uacutefiuml yelshdj jeauml fotilde wodlt mslshd my plusmnlafotilde =kajk
wdjfrac34fha we s fdkqfotilde uQoslashjHj lafdarhsv whksl jk wr p fdkqfotilde
uQoslashjHj lafdarhsv iyixhqc fotilde
423 j=j =kajk wdjfrac34fha lafdarhsv ixikaokh
NaCl(s) MgCl2(s) AlCl3(s) SiCl4(l) PCl5(s) SCl2(g) TlaislrK wxlh +1 +2 +3 +4 +5 +2 nkaOk jfrac34h I I C C C C cSh oslashdjKfha iajNdjh
N bd yumln
A A A A A
whksl ndash I iyixhqc - C
Ndiaantildel ndash B WNh=sbquo ndash Am wdiumlsl ndash A WodiSk - N
=kajk wdjfrac34fha iyixhqc lafdarhsv ch iu` mslshd AlCl3(s) +H2O(l) [Al(H2O)5OH]2+(aq) + H3O
+(aq)
SiCl4(l) + 2H2O(l) SiO2(s) + 4HCl(aq)
PCl5(s) + 4H2O(l) H3PO4(aq) + 5HCl(aq)
2SCl2(g) + 3H2O(l) H2SO3(aq) + S(s) + 4HCl(aq) 15 ldKavfha myltg hk uacuteg uQoslashjHj s=K uacutepkh y`yumlkd ekSug 15 ldKavh
fhdod yels h ldKavh Egravefa myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash wvq jk wr
fdayl =Kh jeauml fotilde ldKav 15 i`oyd sect wes fdr=re Nduacute lr ldKavhla Egravefa
myltg hk uacuteg whkSlrK Ylash uacutepkh fdayl =Kj jeauml ugraveu iu` iyiiumlnkaO
nj i`oyka llt yels h N iy P hk fol u wfday jk wr wdiumlsl Tlaihsv idohs
flfia fja As iy Sb j Tlaihsv WNh=Ks jk wr igraveiaua Tlaihsv Ndiantildel fotilde ldKav 15 fyahsv ch iu` mslshd ldKav 17 fyahsv hgfa i`oyka lr we
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
163
d fdkqfotilde uQoslashjH
ldKav 3 isg 12 olajd uQoslashjH iuQyhla fi d fdkqfotilde uQoslashjH jfrac34SlrKh llt yels
h d fdkqfotilde uQoslashjHj wjidk bflafgdakh d ldCIslfha msfrkq efiacute fiuml uQoslashjH
wdaszligl iy wdkaszligl fkdjk uQoslashjH fi jfrac34 follg jfrac34SlrKh llt yels h
410 wdkaszligl uQoslashjH d fdkqfotilde uQoslashjHj uQoslashjH wjiadfotilde d WmYlas uUumlgu wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes
fyda wju jYfhka wiiumlmQfrac34Kfhka msIacute wes d WmYlas uUumlgu westla iadhs whkhla
ieEgraveh yels uQoslashjH wdkaszligl uQoslashjH fotilde ta ksid d fdkqfotilde uQoslashjHjska d10
bflafgdak uacutekHdih muKla wes whk idok uQoslashjH wdkaszligl fkdjk uQoslashjH
fi iefla Wod Znj bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s2
Zn2+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d104s0
Sc j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d14s2
Sc3+j bflafgdak uacutekHdih [Ar]3d04s0
Zn iy Sc uQoslashjH fol u d fdkqfotilde uQoslashjH fotildeiexcl flfia kuqa uQoslashjH wjiadfotilde iy
Zn2+whk wjiadfotilde d WmYlas uUumlgfiuml wfrac34O jYfhka msreKq bflafgdak kes ksid
Zn wdkaszligl uQoslashjHhla fi ilkq fkd efiacute Sc uQoslashjH wjiadfotilde wfrac34O jYfhka
msreKq d WmYlas uUumlgiuml wes ksid th wdkaszligl uQoslashjH fi iefla
424 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K ieisectu
ldKavh 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn fmdasx uacuteoHqa
RKdj 13 15 16 16 15 19 19 19 19 16
mrudKql wrh pm
162 147 134 128 127 126 125 125 128 137
iyixhqc wrh pm
144 132 122 118 117 117 116 115 117 125
whksl wrh
(M2+) pm - 100 93 87 81 75 79 83 87 88
mOdk ldKav uQoslashjH iu` ixikaokh lrk uacuteg wdjfrac34hla Egravefa wdkaszligl fday
whkj mrudKql wrh fjkia ugraveu wvq fotildeiexcl j=j 424 wkqj mrudKql wrh iqiquest
jYfhka wvq jk wr miqj jeauml fotildeiexcl wdjfrac34hla Egravefa tla tla d bflafgdakhla tl=
ugraveua iu` kHIaaacutel wdfrdamKh o tllska jeauml fotildeiexcl wdjfrac34fha ueo olajd (Sc isg Ni olajd) mrudKql wrfha wvq ugraveug fya=j kHIaaacutel wdfrdamKfha wdlfrac34IK nh
bflafgdak wr uacutelfrac34IK nhg jvd jeauml ugraveuhs flfia fja wdjfrac34h wjidkfha
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
164
(Cu iy Zn) d ldCIslj hqa jQ bflafgdak wr uacutelfrac34IKh jeauml ugraveu fya=fjka
mrudKql wrh jeauml fotilde 4101 mejeau 3d fYaKsfha jiumlmi wes uQoslashjH (d fdkqfotilde uQoslashjH wha 4 jk wdjfrac34h) iajNdjfha
fday Tlaihsv fi fmdyumlfotilde mjsk wr legdhk wekdhk iu` iiumlnkaOj mjS WodyrK lsysmhla my plusmnlafotilde 425 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj mejeau
uQoslashjHh WodyrK
Ti FeTiO3(baukhsUuml) iy TiO2(rEghsa)
Fe Fe2O3(ysughsUuml) Fe3O4(ueakghsUuml) iy FeCO3(isorhsUuml)
Cu CuFeS2(fldmfrac34 mhsrhsUuml)
4102 yrjk wdjfrac34hg wha d fdkqfotilde uQoslashjHj =K
TlaislrK wjiad iy whkslrK Ylas
yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHjska Sc iy Zn yer wfkl=a uQoslashjHjg
uacutepH TlaislrK wjiad wes iadhs legdhk ieEgraveh yels hiexcl TlaislrK wjiadfotilde
uacutepHdjg fya=j nkaOk iesectu i`oyd uacutepH d bflafgdak ixLHdjla iyNds ugraveuhsiexcl
Zn (+2) iy Sc (+3) hk fol u ks TlaislrK wjiadfotilde wes whk idok wr fiuml
whkjg wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl ke d fdkqfotilde uQoslashjHj bflafgdak
uacutekHdih iy TlaislrK wjiad j=j 426 u`ska plusmnlafotildeiexcl Sc Sc3+ whkh muKla idohs
Sc yer wfkl=a ishuml uQoslashjHj +2 TlaislrK wxlh we thg fya=j 3d ldCIslfha
bflafgdakjg fmr 4s ldlaIslfha bflafgdak whkSlrKh u`ska msg llt yels
ugraveuhs ndysru ljpfha wes 4s ldlaIslfha mjsk bflafgdak fol u`ska wes lrk
iM kHIaaacutel wfrdamKh 3d ldlaIsl uska wes lrk iM kHIaaacutel wfrdamKhg jvd
wvq ugraveuhs
3d104s1 uacutekHdifha msMhla fi fmdyumlfotilde Cujg +1 TlaislrK wxlh nd yels
h flfia fja Cr+ wsYhska yumln jk wr wiadhs fotilde
d fdkqfotilde uQoslashjH fmkakqiuml llt yels bylt u TlaislrK wxlh 4s iy 3d bflafgdakj tl=jg iudk fotilde wdkaszligl uQoslashjHjg uacutepH TlaislrK wjiad
iemhSfiuml yelshdj wes wr th p fdkqfotilde uQoslashjHjg iudk fotildeiexcl tfia u tajdfha
TlaislrK wjiad fjkia lsIacutefiuml yelshdj we ta ksid tajdg Tlaisldrl iy
Tlaisydrl fi lshd llt yels h
ishuml 4s iy 3d bflafgdak bja ugravefuka mltuq jk uQoslashjH iy sigraveh yels Wmszligu
TlaisrK wjiad nd kS wdjfrac34fha ol=Kq mi byltg 3d bflafgdak jeaumlfhka
msIacuteua iu` mrudKqfotilde kHIaaacutel wdfrdamK jeauml ugrave 3d ldlaIslj Ylash jeauml fotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
165
fuu`ska d bflafgdak msg lsIacuteu wmyiq fotilde fiuml uQoslashjH 4s bflafgdak msg lsIacuteu
fya=fjka nyq TlaislrK wxlh +2 nd kS
mslshdYSsdj
d fdkqfotilde uQoslashjH ch iu` mslshd fkdlrk wr s fdkqfotilde uQoslashjH ch iu`
fotildefhka mslshd lrhs bylt kHIaaacutel wfrdamKh ksid s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak kHIaaacutehg Egraveka ne`sect mjs d fdkqfotilde uQoslashjHj
mltuqjk whkSlrK Ylash s yd p fdkqfotilde uQoslashjHj by whkSlrK Ylash
wrueo whla kS
426 j=j d fdkqfotilde uQoslashjHj TlaislrK wjiad iy bflafgdak uacutekHdih
uQoslashjHh N=ntilde wjiadfotilde uacutekHdih TlaislrK wjiad 3d4s
Sc [Ar]3d14s2
+3 Ti [Ar]3d24s2 (+2) +3 +4 V [Ar]3d34s2 (+2) (+3) +4 +5 Cr [Ar]3d54s1 +2 +3 (+4) (+5) +6 Mn [Ar]3d54s2 +2 +3 +4 (+5) (+6) +7 Fe [Ar]3d64s2 +2 +3 (+4) (+5) (+6) Co [Ar]3d74s2 +2 +3 (+4) Ni [Ar]3d84s2 +2 (+3) (+4) Cu [Ar]3d104s1 +1+2 (+3) (+4) Zn [Ar]3d104s2 +2
jryka =lt yumln TlaislrK wjiad olajd weiexcl
d fdkqfotilde yrjk wdjfrac34hg wha whkSlrK YlaSka s fdkqfotilde ta wdjfrac34hg u
wha whkslrK YlaSkag jvd uacuteYd fotildeiexcl
wdjfrac34hla Egravefa jfiuml isg ol=Kg hEfiuml sect d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK
Ylash iq`M jYfhka jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylasfha uacutepkh
s iy p fdkqfotilde uQoslashjHj fjkia ugraveug jvd wvq fotilde yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde
uQoslashjHj kHIaaacutel wfrdamKh jeauml ugraveua iu` 4s bflafgdak EgraveYdjg wes lrk
wdlfrac34IKh jeauml fotilde flfia fja d fdkqfotilde uQoslashjHj wsffrac34l bflafgdak 3d ldlaIshg u we=iquest ugraveua iu` d bflafgdak u`ska 4s bflafgdak kHIaaacuteh flfrys
olajk wdlfrac34IKh ksjdrKh lrhs by nmeiuml fol ksid d fdkqfotilde uQoslashjHj
whkSlrK Ylash wdjfrac34hla Egravefa hEfiuml sect iqM jYfhka jeauml fotilde 4 jk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj wkqhd whkslrK Ylash my j=j wkqj fjkia fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
166
427 j=j yrjk wdjfrac34fha d fdkqfotilde uQoslashjHj yd K iy Caj wkqhd
whkSlrK Ylash
uqoslashjHh mltuq jk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fojk whkslrK
Ylash kJ mol-1 fjk whkslrK
Ylash kJ mol-1 K 418 3052 Ca 589 1145 4912 Sc 631 1235 2389 Ti 658 1310 2652 V 650 1414 2828 Cr 653 1496 2987 Mn 717 1509 3248 Fe 759 1561 2957 Co 758 1646 3232 Ni 737 1753 3393 Cu 746 1958 3554 Zn 906 1733 3833
K i`oyd wNHkar ljpfha wes bflafgdakh msg lsIacuteug wodlt mltuqjk iy fojk
whkSlrK Ylash sect we
d fdkqfotilde uQoslashjHj mltuq whkSlrK Ylas wha ta wdjfrac34fha wes s fdkqfotilde
uQoslashjHjg jeauml fotilde
fuu`ska d fdkqfotilde uQoslashjH s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd mslshdYSsajfhka hqla nj
meye`oss fotildeiexcl
ishuml d fdkqfotilde uQoslashjH fday fotilde thg fya=j d fdkqfotilde uQoslashjHj 4s bflafgdak
myiqfjka bja ugrave legdhk iesectuhs d fdkqfotilde uQoslashjHj fday =K ldKavfha myltg
ha u jeauml fotilde
yrjk wdjfrac34fha wes ishuml d fdkqfotilde uQoslashjHj oslashjdxl iy dmdxl s yd p fdkqfotilde uQoslashjHjg idfmalaIj wsYhska jeauml fotilde d fdkqfotilde uQoslashjH rula
mslshdYSs fotilde 3d0 iy 3d10
bflafgdak uacutekHdih wes fday whk yer d fdkqfotilde
fday ixfhdajg wdfotildeKsl jfrac34Khla nd foa fuys woyi wdkaszligl fday whk
ixlSfrac34K jfrac34Kja ixfhda iesectuhs fndfyda d fdkqfotilde fday whk ixlSfrac34K ixfhda
idohs
uacuteoHqa RKdj
my j=j u`ska d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd whka bEgraveszligma lrk wr
tu`ska yrjk wdjfrac34fha wes d fdkqfotilde uQoslashjHj uacuteoHqa RKd Ntildepkh wjfndaO
lr yels h uacuteoHqa RKdj mrudKql ludxlh wkqj jeauml fotilde flfia kuqa Mn iy Znj iadhs bflafgdak uacutekHdihg wkqj fiuml mjKdj fjkia fotilde kHIaaacutel
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
167
wdfrdamKh jeauml ugraveua iu` d fdkqfotilde uQoslashjHjg s fdkqfotilde uQoslashjHjg jvd jeauml
uacuteoHqa RKdjla we
uQoslashjHh Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn uacuteoHqa RKdj
13 15 16 16 15 18 18 18 19 16
lsishiuml mrudKqjla uacutepH TlaislrK wxlh fmkajhs kiuml tys bylt u TlaislrK
wxlhg bylt uacuteoHqa RKdjla we
Wafmarl =K wfrac34O jYfhka fyda ysia d ldlaIsl mejSu fya=fjka fndfydA wdkaszligl fday iy
ixfhda Wafmarl fi yeisffrac34iexcl fuu`ska d ldlaIsljg bflafgdak nd ekSu fyda
odhl lsIacuteu isyuml llt yels hiexcl fiuml laIKh Wafmarl =K Modhs nj fmkajhsiexcl
yhsvckSlrKh i|yd Pd wefudakshd khsgcka Tlaihsv njg TlaislrKh lsIacuteu PtRh iy SO2 SO3 njg TlaislrKh V2O5 o tSka nyqwjhugravelrKh i|yd TiCl3Al(C2H5)6
o d fdkqfotilde uQoslashjH yd tajdfha ixfhda Wafmarl fi lshd lsIacuteug WodyrK
lsysmhlsiexcl
wdkaszligl fday whkj jfrac34K cSh oslashdjKj wes fndfyda wdkaszligl uQoslashjH whk uacuteoHqa pqiumlnl jfrac34Kdjsfha oDYH
mfoaYfha wes uacutelsrK wjfYdaIKh lr uacuteuacuteO jfrac34K ksmojhs fiuml yelshdj wes jkafka
wfrac34O fi msreKq d Wm ldCIsl mejSu ksid h j o s fdkqfotilde wes fdaN whk
wjfrac34K jk wr tajdfha iiumlmQfrac34K fi msreKq d Wm ldCIsl we my j=j u`ska
cSh oslashdjKj wes wdkaszligl fday whkj jfrac34K iy Tlafida wekdhkj jfrac34K
fmkakqiuml lrhs WodyrK fi [Co(H2O)6]2+
ys meyeh frdai jk wr [Mn(H2O)6]2+
ltd
frdai meyeh fotilde wfrac34O jYfhka msreKq d ldCIl fkdmejSu fya=fjka cSh Sc3+ iy
Zn2+ whk wjfrac34K fotildej ocSh oslashdjKj sect d0
fyda d10 uacutekHdih wes whk wjfrac34K fotilde
MnO4- yd CrO4
2-j jfrac34K wes ugraveu isyuml jkafka d ldCIsl wr bflafgdak ixluK
ksid fkdfotildeiexcl
fdard a iuyr Tlafida wekdhkj jfrac34K j=j 428 u`ska plusmnlafotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
168
428 j=j cSh oslashdjKj sect d fdkqfotilde uQoslashjHj iy Tlafida wekdhkj jfrac34K fday whkhg msgska jryka =lt 3d iy 4s bflafgdak fmkajd we
whkh jfrac34Kh whkh jfrac34Kh Sc3+ (d0s0) wjfrac34K Fe3+(d5s0) yumlUqre ly
Ti4+(d0s0) wjfrac34K Fe2+(d6s0) ltd fldlt
Cr3+(d3s0) oiuml Co2+(d7s0) frdai
Mn2+(d5s0) ltd frdai Ni2+(d8s0) fldlt
Cu2+(d9s0) yumlUqre
Cu+(d10s0) wjfrac34K
Zn2+(d10s0) wjfrac34K
Tlafid wekdhkh jfrac34Kh Tlafid wekdhkh jfrac34Kh MnO4
- oiuml CrO42- ly
MnO42- fldlt Cr2O7
2- eocircs
4103 d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsv ishuml ixhqcd bflafgdak bja ugravefuka mltuqjk uQoslashjH yr Tlaihsv ksmojhs mOdk ldKav uQoslashjH fuka fkdj wdkaszligl uQoslashjHjg uacuteuacuteO TlaislrK wxlh we iuyr d fdkqfotilde uQoslashjHjfday mrudKqjg TlaislrK wxl folla iys Tlaihsv
ieEgraveh yels h Mn3O4 iy Fe3O4 hk fol oauacute Tlaihsv i`oyd WodyrK fotildeiexcl (fiumljd
TlaislrK wxl follska idohs) Mn3O4 hkq Mn(II) iy Mn(III) ys ntildeYKhls j o Fe3O4 hkq Fe(II) iy Fe(III) ys ntildeYKhls 4104 iuyr fdard a d fdkqfotilde uQoslashjHj Tlaihsvj ridhkh fldantildehiuml iy uekakSia Tlaihsv Tlaihsvj =K TlaislrK wxlh u r`od mjS nkaOk iajNdjh TlaislrK wxlh
u r`od mjS nkaOk iajNdjfha fjkia ugraveu u`ska fday Tlaihsvj wiuml-Niau
iajNdjh SrKh lrhsbylt TlaislrK wxl iys ixfhdaj iy-ixhqc nkaOk wes
wr tajd wdiumlsl fotildewvq TlaislrK wxl iys ixfhda whksl laIK wes wr tajd
Ndiantildel fotilde
429 j=j fldantildehiuml Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel iajNdjh
Tlaihsvh wiuml-Niau iajNdjh TlaislrK
wxlh
CrO yumln Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxlh
Cr2O3 WNh=Ks +3 uOHu TlaislrK wxl
CrO2 yumln wdiumlsl +4 CrO3 wdiumlsl +6 bylt TlaislrK wxlh
idudkHfhka fdayfha TlaislrK wxlh wvq kiuml ta Tlaihsv Ndiantildel fotildeiexcl j o uOHu
TlaislrK wxl wes fday Tlaihsv WNh=Ks jk wr bylt TlaislrK wxl wes
fday Tlaihsv wdiumlsl fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
169
fuu`ska 429 yd 430 j=j wvx= wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda fdayuh
=Kdx oelaugraveu yd wvq TlaislrK wxl iys ixfhda jvda wfdayuh =Kdx oelaugraveu
uacuteiar lrhsiexcl
430 j=j uekakSia Tlaihsvj wdiumlsl-Ndiantildel =K
Tlaihsvh wdiumlsl-Ndiantildel =K TlaislrK wxl MnO Ndiantildel +2 wvq TlaislrK wxl
Mn2O3 yumln Ndiantildel +3 MnO2 WNh=Ks +4 rula TlaislrK wxl
MnO3 yumlfrac34j wdiumlsl +6 Mn2O7 wdiumlsl +7 bylt TlaislrK wxl
iuyr fdard a fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj mslshd ly meyes fldafiumlUuml whk WodiSk fyda Ndiantildel aajj mjSiexcl wdiumlsl aaj joS
th eocircs meyes vhsfldafiumlUuml whkh njg ma lrkq nhsiexcl
2 [CrO4]2-(aq) + 2H+(aq) [Cr2O7]
2-(aq) + H2O(l)
wfrac34O jYfhka msreKq d ldlaIsl kea (Cr +6 TlaislrK wjiadfotilde sect) Cr yd Oj
nkaO ldKav wr bflafgdak wdfrdamKj yqjudrej fya=fjka fldafiumlUuml yd
vhsfldafiumlUuml hk fol u jfrac34K fmkakqiuml lrhsiexcl flfia kuqa fiuml lshdjsh uacuteiar lsrSu
jauka uacuteIh ksfrac34foaYfha wvx= fkd fotildeiexcl
Cr6+ Cr3+ njg TlaisyrKh isyuml jkafka wdiumlsl udOHfha sect muKsiexcl wdiumlsl udOHfha sect
CrO42-
whk Cr2O72-
whk njg oauacuteOdlrKh fotildeiexcl tneuacuteka wdiumlsl udOHfha oS Cr6+
mjskafka Cr2O72- fi muKsiexcl
fldantildehiumlj Tlafid wekdhkj jeoa szligfvdlaia mslshdlsysmhla my oelafotildeiexcl
Cr2O72-(aq) + 3H2S(g) + 8H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3S(s) + 7H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 3SO2(g) + 2H+(aq) 2Cr3+(aq) + 3SO4
2-(aq) + H2O(l)
Cr2O72- (aq) + 6Fe2+(g) + 14H+(aq) Cr3+(aq) + 6Fe3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + idkaoslash 14HCl(aq) 2Cr3+(aq) + 3Cl2(g) + 8Cl-(aq) + 7H2O(l)
CrO42-j TlaislrK wxlh +6 fotilde tneuacuteka thg Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl
wdiumlsl udOHfha sect Cr(IV) Cr(III) njg TlaisyrKh fotildeiexcl
8H+(aq) + CrO42-(aq) + 3e Cr3+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
170
uexkSia Tlaihsvj yd Tlafid wekdhkj mslshd KMnO4 oiuml meyes gtkhlsiexcl MnO4
- j jfrac34Khg fya= jkafka uOH Mn mrudKqj yd O
nkaO ldKav wr bflafgdak ixluKhhsiexcl wdiumlsl udOHfha mfrac34uexfkaUuml whkhg
mn Tlaisldrlhla fi lshd llt yels hiexcl MnO2 yd KMnO4j jfrac34Kmy oelafotildeiexcl
431 j=j MnO2 yd KMnO4j jfrac34K
ixfhdah jfrac34K MnO2 o yumlUqre$ l`M
KMnO4 oiuml
MnO4-j iuyr jeoa szligfvdlaia mslshd my plusmnlafotilde
wdiumlsl aaj hgfa
2MnO4-(aq) + 5H2O2(l) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5O2(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5H2S(g) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5S(g) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5SO2(g) + 2H2O(l) 2Mn2+(aq) + 5SO4
2-(aq) + 4H+(aq)
MnO4-(aq) + 5Fe2+(aq) + 8H+(aq) Mn2+(aq) + 5Fe3+(aq)+ 4H2O(l)
2MnO4-(aq) + 10I-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5I2(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5NO2
-(aq) + 6H+(aq) 2Mn2+(aq) + 5NO3-(aq) + 3H2O(l)
2MnO4-(aq) + conc 16HCl (aq) 2Mn2+(aq) + 5Cl2(g) + 6Cl-(aq) + 8H2O(l)
2MnO4-(aq) + 5C2O4
2-(aq) + 16H+(aq) 2Mn2+(aq) + 10CO2(g) + 8H2O(l) fiuml ishuml mslshdj wiumlsl aaj hgfa MnO4
- Mn2+ njg TlaisyrKh fotilde
kql laIdIacuteh aaj hgfa
2MnO4-(aq) + I-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + IO3
-(aq) + 2OH-(aq)
2MnO4-(aq) + 3SO3
2-(aq) + H2O(l) 2MnO2(s) + 3SO42-(aq) + 2OH-(aq)
4105 wdkaszligl fday whkj ix ixfhda wdkaszligl fday whk wdfotildeKsl ix ixfhda idohs fiuml ix ixfhda ixlSfrac34K
whkjska iukauacute fotilde fiuml ixlSfrac34K ixfhda uOH fday whkhlska iy tal oka=r
sk follska fyda lsysmhlska jg ugrave iesect sfiacute (fiuml sk u`ska uOH fday whk jgd
nkaOk tlla fyda lsysmhla idohs) WodyrKhla fi [Ni(NH3)6]Cl2 [Ni(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla iy Cl- ndysr whkhlska (rEmh 417) iukauacute fotilde
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
171
sk (umluacuteia Niauamp u`ska uOH fday whkhg bflafgdak odhl lr (umluacuteia wiumlamp th
iu` odhl nkaOk idohs
[Ni(NH3)6]Cl2 =
2Cl
ixlSfrac34K whkh
msg whkh
417 rEmh ix ixfhda
fiuml WodyrKfha wefudakshd wKq wentildek fi uOH mrudKqj jQ Ni2+ nkaOkh ugrave we fiuml ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh my ioacutelrK Nduacute lr myiqfjka Kkh llt
yels h
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKq fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
uOH fday whkhl TlaislrK wxlh Kkh lsIacuteu
ix ixlSfrac34Khl uOH fday whkhl TlaislrK wxlh my luh u`ska ksfrac34Kh
llt yels h
ksoiqk 41 [Ni(H2O)3Cl3] ixlSfrac34K whkfha uOHfday mrudKqfotilde TlaislrK wxlh Kkh
lrkak
mslts=r
ixlSfrac34Kfha wdfrdamKh = uOH fday mrudKqfotilde
fyda whkfha TlaislrK wxlh
+ ishuml skj
uq`M wdfrdamKh
Total charge of all ligands
ixlSfrac34K whkfha wdfrdamKh = - 1
skj wdfrdamKh = H2O wKq =kl 3times0 = 0
Cl whk =kl 3( -1) = -3 ioacutelrKh Nduacutefhka -1 = Nij TlaislrK wxl + 0 + (-3) Nij TlaislrK wxl= +2
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
172
4106 ir ixlSfrac34K whk iy ixfhda kiuml lsIacuteu fday ixlSfrac34Khl ku u`ska uOH fday whkfha TlaislrK wxlh sk jfrac34h iy
ixLHdj msltsn`o fdr=re imhkq nhs ixlSfrac34K whkhl kduh sugravefiuml sect IUPAC kSs
Nduacute lrkq efiacute sk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhl skhla fi kiuml lsIacutefiuml sect wekdhkfha kfuys w wes wl=r bja
lr wg lsquoorsquo wl=r tl= lrkq efiacuteiexcl WodiSk wKq sk fi lshd lsIacutefiuml sect
idudkHfhka wKqjg fokq nk ku fhdokq efiacuteiexcl flfia fja fiumljdg mszligndysrj o
kiuml wes kuqa tajd plusmnkg mjsk wfmdi (Wfmlt) ridhk uacuteoHd uacuteIh ksfrac34foaYfha sect
idlEacutePd lrkq fkdefiacute
wekdhksl sk WodiSk sk
Cl chlorido NH3 ammine Br bromido H2O aqua CN cyanido CO carbonyl OH hydroxido
mjsk sk ixLHdj Wmifrac34hla u`ska olajkq efiacuteiexcl Nduacute lrkq nk Wmifrac34
jkafka di ndash 2 tri ndash 3 tetra ndash 4 penta ndash 5 hexa ndash 6 wdsect jYfhks
ixlSfrac34K legdhk kiuml lsIacuteu ixlSfrac34K whkhla kiuml lsIacutefiuml sect ysveila fkdnd ks jpkhla fi suacuteh hq= wr
lower case bxSis wl=re Nduacute lrkq efiacute fday whkfha TlaislrK wxlh fdayfha
ku w frdau blaliuml u`ska fmkakqiuml lrkq efiacuteiexcl
Wod [Ni(NH3)6]2+ - hexaamminenickel(II) ion
[Cu(NH3)4]2+ - tetraamminecopper(II) ion
[Cr(H2O)6]3+ - hexaaquachromium(III) ion
ixlSfrac34K wekdhk kiuml lsIacuteu RK wdfrdams ixlSfrac34K whk i`oyd (ixlSfrac34K wekdhk) fdayfha kug msgqmiska
lsquoatersquohk mHh fhdokq efiacute Wod [CuC14]
2- - tetrachloridocuprate(II) ion
[CoCl4]2- - tetrachloridocobaltate(II) ion
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
173
432 j=j wekdhksl ixlSfrac34Kj wes fday kiuml lsIacuteu fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh
fdayh whksl ixlSfrac34K
i`oyd Nduacute jk
kduh Cr chromate Co cobaltate Cu cuprate Fe ferrate Mn manganate Ni nickelate Ag argentate Hg mercurate Au aurate
ixlSfrac34K ixfhdahl kduh sugravefiuml sect legdhk kduh mltuqja wekdhk kduh
fojkqja shkq efiacute fiuml kiuml fol wr ysplusmnila nkq efiacute
Wod [Ni(NH3)6]Cl2 - hexaamminenickel(II) chloride
Na2[CoCl4] - sodium tetrachlorocoboltate(II)
ix wxlh uOH fday whkh iy sk wr iefok ix nkaOk ixLHdj ix wxlh fi
wfrac34 olajkq efiacuteiexcl iuyr sk u`ska uOH fday whk iu` ix nkaOk tllg
jvd idok neuacuteka uOH fday whkh iu` idok ix nkaOk ixLHdj fi wfrac34
oelaugraveu ksjerEgrave fkdfotildeiexcl uOH fday whkhl mudKh wdfrdamKh skj iajNdjh
iy bflafgdak uacutekHdih ix wxlh flfrys nmdhsiexcl 433 j=j d fdkqfotilde whkj fmdyuml ix wxl
M+ ix wxl M2+ ix wxl M3+ ix wxl
Cu+ 2 4 Mn2+ 4 6 Sc3+ 6
Fe2+ 6 Cr3+ 46
Co2+ 4 6 Co3+ 46
Ni2+ 4 6
Cu2+ 4 6
Zn2+ 4 6
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
174
4107 ixlSfrac34K ixfhdaj jfrac34K flfrys nmdk idOl wdkaszligl fday mrudKq iy whk u`ska jfrac34Kja ixlSfrac34K idohs fiuml ixlSfrac34Kj
jfrac34Kh my idOl u r`od mjS j=j 433 u`ska fiuml idOlj nmEu ksrEmKh
lrhs 1 uOH fday whkh 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh 3 skj iajNdjh
434 j=j wdkaszligl fday whk ixlSfrac34Kj jfrac34K my idOl u r`od mjS
1 uOH fday whkh Mn(II) Ni(II) Cu(II)
[Mn(H2O)6]2+
frdai [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
[Cu(H2O)6]2+
ltd ksa 2 uOH fday whkfha TlaislrK wxlh
Mn(II) Fe(II) Fe(III)
[Mn(H2O)6]2+
ltd frdai [Fe(H2O)6]
2+ ltd fldlt
[Fe(H2O)6]3+
ly 3 skj iajNdjh
H2O NH3 Cl-
[Co(H2O)6]2+
frdai [Co(NH3)]
2+
ly meyes yumlUqre [CoCl4]
- ksa
wdkaszligl fday uQoslashjHjska jfrac34Kja ixfhda iesectu tys tlSh laIKhlsiexcl iuyr
fmdyuml fday ixlSfrac34K u`ska fokq nk jfrac34K j=j 435 u`ska plusmnlafotildeiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
175
435 j=j fday ixlSfrac34K jfrac34K
fdayh skfha iajNdjh H2O(l) OH-(aq) NH3(aq) Cl-(aq)
Cr [Cr(H2O)6]3+
oiuml Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Cr(OH)3 ksa-fldlt
wjlafIamh
Mn [Mn(H2O)6]2+
ltd oiuml Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
Mn(OH)2 iqyuml$lSiuml meye
wjlafIamh
[MnCl4]2-
fldlt meye ly
Fe [Fe(H2O)6]2+
ltd fldlt Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
Fe(OH)2 le fldlt
wjlafIamh
[Fe(H2O)6]3+
ly-yenUqre Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
Fe(OH)3 r=-yumlUqre wjlafIamh
[FeCl4]-
ly
Co [Co(H2O)6]2+
frdai Co(OH)2
frdai
wjlafIamh
[Co(NH3)6]2+
ly meye yumlUqre [Co(NH3)6]
3+ yumlUqre meye r=
[CoCl4]2-
ksa
Ni [Ni(H2O)6]
2+ fldlt
Ni(OH)2 fldlt
wjlafIamh
[Ni(NH3)6]2+
ksa [NiCl4]
2- ly
Cu [Cu(H2O)6]2+
ltd ksa Cu(OH)2 ksa wjlafIamh
[Cu(NH3)4]2+
o ly [CuCl4]
2- ly
Zn [Zn(H2O)6]2+
wjfrac34K Zn(OH)2 iqyuml wjlafIamh jeaumlmqr OH- [Zn(OH)4]
2-
wjfrac34K
[Zn(NH3)4]2+
wjfrac34K [ZnCl4]
2- wjfrac34K
[Cr(H2O)6]
3+ mslshd
cSh NH3 iu` oiuml meyes cSh [Cr(H2O)6]3+
oslashdjKh ksa-fldlt fcaacuteksh
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Cr(H2O)6]3+ + 3NH3 (aq) Cr(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
176
[Co(H2O)6]2+
mslshd mn Niau (NaOH) frdai meyes [Co(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh iu` o meyes
oslashdjKhla idohs
[Co(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Co(OH)2(s) + 6H2O(l)
Co(OH)2 frdai meyes wjlafIamhla fotildeiexcl
NH3 iu`
[Co(H2O)6]2+(aq) + 6NH3 (aq) [Co(NH3)6]
2+(aq) + 6H2O(l)
wdriumlNfha sect frdai meyes [Co(H2O)6]2+
iSntilde idkaoslash NH3 mudKhla iu` frdai meyes
Co(OH)2 wjlafIamhla idok wr idkaoslash NH3 jyumlrga tl= lsIacuteu iu` ly meyes
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34K whkhla idohsiexcl flfia fja iajhx TlaislrKh ksid
[Co(NH3)6]2+
ixlSfrac34Kh yumlUqre meyes [Co(NH3)6]3+
njg mszligjfrac34kh fotildeiexcl fiuml fya=j
ksid oslashdjKh ly-yumlUqre meyefhka fmfkaiexcl
idkaoslash HCl iu` oiuml meye oslashdjKh ksa meyes oslashdjKhla njg ma fotilde
Co(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CoCl4]
2-(aq) + 6H2O(l)
[Ni(H2O)6]2+
iu` mslshd mn Niauhla iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ cSh oslashdjKh fldlt wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Ni(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Ni(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr NH3(aq) iu` fldlt meyes [Ni(H2O)6]
2+ oslashdjKh o ksa meye oslashdjKhla njg
ma fotilde [Ni(H2O)6]
2+(aq) + 6NH3 (aq) [Ni(NH3)6]2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` fldlt meye oslashdjKh ly meye oslashdjKhla njg ma fotilde
[Ni(H2O)6]
2+(aq) + 4Cl-(aq) [NiCl4]2-(aq) + 6H2O(l)
[Mn(H2O)6]
2+ iu` mslshd
mn Niauhla iu` ltd frdai meyes [Mn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2OH- (aq) Mn(OH)2(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ltd frdai meye oslashdjKhla iqyuml$lSiuml meyes wjlafIamla njg ma fotilde
[Mn(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Mn(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
177
[Fe(H2O)6]3+j mslshd
mn Niauhla iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+oslashdjKh r=-yumlUqre wjlafIamhla njg ma
fotildeiexcl
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3OH- (aq) Fe(OH)3(s) + 6H2O(l)
ch NH3 iu` ly meyes [Fe(H2O)6]3+
cSh oslashdjKh r= yumlUqre wjlafIamhla njg
ma fotilde
[Fe(H2O)6]3+(aq) + 3NH3(aq) Fe(OH)3(s) + 3NH4
+(aq) + 3H2O(l)
[Cu(H2O)6]2+j mslshd
mn Niauhla iu` ksa meyes cSh [Cu(H2O)6]2+
oslashdjKh ksa meye wjlafIamhla
njg mafotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2OH-(aq) Cu(OH)2(s) + 6H2O(l)
iSntilde ch NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh ksa wjlafIamhla njg ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 2NH3(aq) Cu(OH)2(s) + 2NH4
+(aq) + 4H2O(l)
jeaumlmqr cSh idkaoslashKh NH3 iu` ksa meyes oslashdjKh o ksa meye ixlSfrac34Khla njg
ma fotildeiexcl
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4NH3(aq) [Cu(NH3)4]
2+(aq) + 6H2O(l)
idkaoslash HCl iu` ksa meyes oslashdjKh ly meyes oslashdjKhg yefrhs
[Cu(H2O)6]2+(aq) + 4Cl-(aq) [CuCl4]
2-(aq) + 6H2O(l) [Zn(H2O)6]
2+j mslshd
mn Niauhl iSntilde mudKhla iu` wjfrac34K [Zn(H2O)6]2+
cSh oslashdjKh iqyuml
wjlafIamhla njg ma fotilde
[Zn(H2O)6]2+(aq) +2OH-(aq) Zn(OH)2(s) + 6H2O(l)
jeaumlmqr mn Niauhla iu` iqyuml wjlafIamh wjfrac34K meyeEgraves oslashdjKhla njg ma fotilde
Zn(OH)2(s) + 2OH-(aq) [Zn(OH)4]2-(aq)
wjfrac34K oslashdjKh iqyuml wjlafIamhlanjg ma ugrave miqj jeaumlmqr Niauh plusmnuQ uacuteg ta wjlafIamh
Egraveh ugrave wjfrac34K oslashdjKhla idohs
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
178
4108 d fdkqfotilde uQoslashjHj jeoalu 1 wdkaszligl uQoslashjH (Au Ag yd Cu) fyd`o dm ikakdhl jk wr wdkaszligl
uQoslashjHj mrudKq fotildeiexcl ru iudk ksid tajd ntildeY lr ntildeY fday ieEgraveh yels
h fiuml ntildeY fday wSfha isg u Nduacute lr we ntildeY fday u`ska fdayj
=K fjkia llt yels hiexcl 2 uacutelsrK fldfndaaUuml iuiadksl
60Co uacutelsrK mNjhla fi Nduacute flffrac34 3 Wafmarl =K wes ixfhda ixjfrac34Okh lsIacuteu i`oyd wdkaszligl fday mrudKq
iy whkh Nduacute lrkq nk wr fiumljd Wafmarl fi uacuteuacuteO lfrac34udkaj
sect o Nduacute lrkq nhs 4 wdkaszligl fday uacuteuacuteO jQ jfrac34Kja ixfhda idok ksid fiumljd Ska
ksIamdokfha sect jfrac34Kl fi Nduacute lrkq nhs j o fiumljd jfrac34Kja ugraveyumlre iy
ugraveyumlre fndaa ksmougraveug o fhdod kq efiacute 5 Ni iy Cd jeks d fdkqfotilde uQoslashjH kej wdfrdamKh llt yels fldaI ksmougraveu
i`oyd Nduacute lrkq efiacute 6 wdkaszligl uQoslashjH mldY fjdaaagraveh fldaIj wes leaishiuml fgumlrhsacirc (CdTe)
iy fldmfrac34 bkaaumlhiuml vhsfiskhsacirc jeks ixfhda ksIamdokhg Nduacute lrkq
efiacute iQfrac34h fldaI hkq mldY fjdaaagraveh fldaIjg WodyrKhls
4109 d fdkqfotilde fdfrac34da legdhk y`yumlkd ekSfiuml mIacutelaIK
1 Fe2+ Fe2+
ydividekd ekSug K3[Fe(CN)6] iu` KFe[Fe(CN)6] o ksa wjlafIamh iesectu fhdod yels h
Fe2+(aq) + K3[Fe(CN)6](aq) KFe[Fe(CN)6](s) + 2K+(aq) 2 Fe3+ Fe3+
ydividekd ekSug K4[Fe(CN)6] iu` Fe4[Fe(CN)6]3 mYshka ksa wjlafIamh
iesectu fhdod yels h
4Fe3+(aq) + K4[Fe(CN)6](aq) Fe4[Fe(CN)6]3(s) + 4K+(aq)
Fe3+ ydividekd ekSug rula yumlrg wdiumlsl NH4SCN oslashdjKh u`ska
[Fe(SCN)(H2O)5]2+
r= meye ixlSfrac34Kh iesectu fhdod yels h
[Fe(H2O)6]
3+ + NH4SCN(aq) [Fe(SCN)(H2O)5]2+ + NH4
+(aq)
3 Cr3+ Cr3+
TlaislrKh ugrave ly meyes oslashdjKhla jQ CrO42- idohsiexcl Cr3+
oslashdjKhg jeaumlmqr
fidaaumlhiuml yhsfvdlaihsacirc tl= lr Bg miq 6 yhsvcka fmfrdlaihsacirc
iajamhla tl= llt uacuteg ly meyes CrO42- iEfoaiexcl
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996
wiexclfmdiexcliiexcl ^Wiia fmltamp ridhk uacuteoHdj - 6 tallh
179
Cr3+(aq) + 3NaOH Cr(OH)3(s) + 3Na+(aq)
4OHˉ(aq) + 2Cr(OH)3(s) + 3H2O2(aq) 2CrO42macr(aq) + 8H2O(l)
mszligYSk ka Atkins P Overton T Shriver and Atkins Inorganic Chemistry 5th Edition 2010
Brown T E LeMay H E Bursten B E Chemistry The Central Science 13th Edition
2015
Prakash S Advanced Inorganic Chemistry 2000
Sodhi G S Principle of Inorganic Chemistr 2nd Edition 2015
Svehla G Vogels Qualitative Inorganic Analysis 6th Edition 1987
Tuli G D Madan R D Malik W U Selected Topics in Inorganic Chemistry 5th Edition 2014
NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY (IUPAC Recommendations
2005)
Rayner-Canham Geoff Descriptive Inorganic Chemistry 6th Edition 2013
Lee J D Concise inorganic chemistry 5th Edition 1996