ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ...doc.gminagrojec.pl/studium/studium zalacznik nr 1...• ludność wsi wzrastała minimalnie po ok. 0,1 % - w latach 1997 – 1999 • ludność

ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENEGO GMINY GRÓJEC Uwarunkowania rozwoju

ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

GMINY GRÓJEC Uwarunkowania rozwoju

Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XXX / 229 / 12 Rady Miejskiej w Grójcu z dnia 10 września 2012r

2 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENEGO GMINY GRÓJEC

Uwarunkowania rozwoju

OPRACOWANIE Miejska Pracownia Urbanistyczna w Radomiu Dyrektor – mgr inż. arch. Bronisław Elżanowski ZESPÓŁ PROJEKTOWY Główny projektant: mgr inż. arch. Jerzy Filipiuk - koordynacja prac

- zagadnienia: • przestrzenne • mieszkalnictwo • usługi • oświata • kultura • demografia • sprawy społeczne • ochrona zdrowia • komunikacja

ZESPÓŁ PROJEKTOWY: mgr inż.arch. Konrad Brejtkop - dziedzictwo kulturowe mgr inż. arch. Leszek Pietruczenia - zagadnienia przestrzenne mgr inż. Jacek Słupek - zagadnienia przyrodnicze, rolnictwo mgr inż. Jerzy Ninard - infrastruktura techniczna mgr inż. Władysław Król - komunikacja mgr inż. Rafał Adamczyk mgr inż. Światomir Ząbek tech. Jakub Kostecki tech. Agnieszka Wożniak Opracowanie zmiany studium: „AMBIT” PRACOWNIA ARCHITEKTURY I URBANISTYKI ZESPÓŁ PROJEKTOWY: główny projektant – mgr inż. arch. Beata Malicka-Ząbek infrastruktura techniczna – mgr inż. Jerzy Ninard środowisko przyrodnicze – mgr inż. Jacek Słupek mgr Mariusz Gunia zagadnienia przestrzenne – mgr inż. Jakub Kostecki



SPIS TREŚCI

1. WPROWADZENIE. .................................................................................................................................. 5 2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POŁOŻENIA GMINY ....................................................... 6 3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ ................................... 6

3.1. Ocena procesów demograficznych.................................................................................................... 6 3.2. Rozmieszczenie ludności, zagęszczenie, feminizacja. ...................................................................... 7 3.3. Prognozy demograficzne ................................................................................................................... 7

4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z SYTUACJI SPOŁECZNEJ .............................................. 8 4.1. Rynek pracy ...................................................................................................................................... 8 4.2. Bezrobocie ........................................................................................................................................ 8 4.3. Pomoc społeczne ............................................................................................................................... 9

5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z UKŁADU FUNKCJONALNO – PRZESTRZENNEGO, OSADNICTWA, STANU I CECH ZAINWESTOWANIA I ZAGOSPODAROWANIA TERENU. . 9

5.1. Ogólny bilans terenu ........................................................................................................................ 9 5.2. Układ funkcjonalno - przestrzenny i osadnictwo ........................................................................... 10 5.3. Uwarunkowania wynikające ze stanu zagospodarowania . ............................................................. 10 5.4. Miejski układ przestrzenny ............................................................................................................. 11 5.5. Wnioski ........................................................................................................................................... 12

6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ . ........ 13 6.1. Administracja ................................................................................................................................. 13 6.2. Kultura ........................................................................................................................................... 13 6.3. Oświata i szkolnictwo .................................................................................................................... 13 6.4. Ochrona zdrowia ............................................................................................................................ 14

7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU KOMUNIKACJI ............................................ 14 7.1. Schemat sieci drogowej ................................................................................................................. 14 7.2. Standard sieci drogowej ................................................................................................................. 14 7.3. Komunikacja pasażerska ................................................................................................................ 15

8. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU I KONIECZNOŚCI ROZBUDOWY INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ................................................................................................ 15

8.1. Ocena możliwości zaopatrzenia w wodę jednostek osadniczych gminy......................................... 15 8.2. Ocena możliwości odprowadzenia i oczyszczania ścieków bytowo-gospodarczych ..................... 16 8.3. Ocena możliwości odprowadzenia wód opadowych ...................................................................... 16 8.4. Ocena możliwości zaopatrzenia gminy w gaz przewodowy ........................................................... 16 8.5. Ocena możliwości rozbudowy i modernizacji systemu ciepłowniczego ....................................... 16 8.6. Ocena możliwości zaopatrzenia obszaru gminy w energię elektryczną ......................................... 16 8.7. Ocena możliwości zapewnienia usług telekomunikacyjnych ......................................................... 16 8.8. Ocena możliwości racjonalnego prowadzenia gospodarki odpadkami ........................................... 17 8.9. Uwarunkowania rozwoju ................................................................................................................ 17

9. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z OCHRONY WARTOŚCI KULTUROWYCH I KRAJOBRAZOWYCH .......................................................................................................................... 17

9.1. Ocena istniejących uwarunkowań .................................................................................................. 17 9.2. Wnioski dot. możliwości poprawy stanu środowiska kulturowego i krajobrazowego .................... 18

10. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ....... 19 10.1. Wstęp .............................................................................................................................................. 19 10.2. Uwarunkowania wynikające z budowy geologicznej terenu gminy ............................................... 19 10.3. Warunki geomorfologiczne – uwarunkowania ............................................................................... 20 10.4. Warunki klimatyczne – uwarunkowania ......................................................................................... 20 10.5. Gleby – uwarunkowania ................................................................................................................. 21 10.6. Warunki wodne – uwarunkowania .................................................................................................. 21 10.7. Szata roślinna – uwarunkowania ..................................................................................................... 22 10.8. Fauna – uwarunkowania ................................................................................................................. 22 10.9. Ochrona przyrody – uwarunkowania .............................................................................................. 23 10.10. Zagrożenie środowiska, konflikty i ograniczenia ............................................................................ 25 10.11. Powiązania przyrodnicze ................................................................................................................ 26



10.12. Wskazania wynikające z uwarunkowań przyrodniczych ................................................................ 27 10.13. Podsumowanie. ............................................................................................................................... 28 10.14. Wnioski ........................................................................................................................................... 28

11. UWARUNKOWANIA ROZWOJU I PRODUKCJI ROLNICTWA .................................................... 29 11.1. Uwarunkowania wynikające z istniejącej pokrywy glebowej ......................................................... 29 11.2. Uwarunkowania produkcji rolnej wynikające ze stanu istniejącego ............................................... 30

12. ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH…………………………………………………………………………………………....31

13. UWARUNKOWANIA FORMALNO – PRAWNE ................................................................................. 31 13.1. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego ...................................................................... 31 13.2. Uregulowania prawne z zakresu ochrony przyrody ........................................................................ 32 13.3. Decyzje władz konserwatorskich dotyczące zabytków ................................................................... 32 13.4. Badania archeologiczne .................................................................................................................. 37



1. WPROWADZENIE. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Grójec obejmującej: - miasto Grójec - 39 wsi sołeckich sporządzane było po wejściu w życie zmian w strukturze administracyjnej państwa, w wyniku których dotychczasowe województwo radomskie wraz z miastem i gminą Grójec włączone zostało w obręb województwa mazowieckiego. Grójec stał się w związku z tym: - siedzibą gminnych władz samorządowych - siedzibą starostwa powiatowego W obręb starostwa powiatowego weszły ponadto gminy: - Nowe Miasto n/Pilicą (miasto) - Mogielnica (miasto) - Goszczyn - Błędów - Belsk Duży - Pniewy - Tarczyn - Jasieniec - Chynów - Warka (miasto) Łącznie powierzchnia powiatu grójeckiego w/g danych za rok 1998 wynosiła 1383 km2 a liczba mieszkańców 109070. Ta zmieniona sytuacja w zasadniczy sposób rzutowała na cały proces analiz zmierzający do: - określenia uwarunkowań rozwoju, - wypracowania celów i kierunków rozwoju oraz głównych kierunków polityki przestrzennej. Ma to ścisły związek z koniecznością właściwego pojmowania rangi i znaczenia: - grójecko – wareckiego regionu sadowniczego w skali wykraczającej poza ramy województwa, - miasta Grójec, jako dominującego ośrodka w skali regionu, skupiającego usługi o zróżnicowanym zasięgu i

dostosowane do stale rosnącej skali potrzeb. Samorząd wojewódzki, przed którym stoi zadanie kształtowania i prowadzenie polityki rozwoju winien poprzez: - określenie celów i kierunków rozwoju województwa, - przyjęcia odpowiedniej strategii ich osiągania, - sporządzenie planu zagospodarowania przestrzennego województwa wpłynąć istotnie na stworzenie szans i możliwości rozwoju regionu, w których miasto i gmina Grójec powinny odegrać kluczową rolę. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego służy zarówno do formułowania wniosków do tych opracowań, jak i stworzy przesłanki do prorozwojowych działań samorządów gminnego i powiatowego. Istotą tej fazy sporządzania studium jest określenie występujących uwarunkowań rozwoju. Obejmują one: - uwarunkowania zewnętrzne wynikające z położenia gminy na tle regionu i województwa, - uwarunkowania wewnętrzne wynikające

• ze stanu i cech środowiska przyrodniczego • ze stanu i cech zainwestowania, układu funkcjonalno – przestrzennego, osadnictwa i bazy usługowej • z cech środowiska kulturowego i krajobrazu • ze stanu infrastruktury technicznej i komunikacji • z sytuacji demograficznej • z sytuacji społecznej • ze stanu gospodarki w tym produkcji rolnej i sadownictwa • z potrzeb i aspiracji społecznych • z potrzeb obronności kraju

- uwarunkowania formalno – prawne a zwłaszcza wynikające ze stanu opracowań urbanistycznych, programów i podjętych realizacji przedsięwzięć, decyzji administracyjnych itp.,

- uwarunkowania wynikające z zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych



2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POŁOŻENIA GMINY. Gmina Grójec położona jest w centralnej części powiatu grójeckiego i graniczy: - od północy z gminami Tarczyn i Prażmów - od wschodu z gminą Chynów - od południa z gminami Jasieniec i Belsk - od zachodu z gminą Pniewy Powiat grójecki, wraz z przyległymi od południa powiatami białobrzeskim i kozienickim, oraz pozostałymi powiatami utworzonymi na obszarze dotychczasowego województwa radomskiego, wchodzi w obręb południowego Mazowsza. Powiat grójecki ma powierzchnię 1285,85 km2, liczba ludności wynosi 96,6 tys., gęstość zaludnienia 78 os/km2. Gmina stanowi 8,72% powierzchni powiatu. Na jego tle w sposób wyraźny akcentuje się liczący ok. 43 tys. ha i stanowiący 13% sadów w kraju, grójecko – warecki kompleks sadowniczy, rozciągający się na obszarze gmin Błędów, Belsk, Pniewy, Grójec, Jasieniec, Chynów, Tarczyn i Warka. Jego rozmiary, przestrzenne ukształtowanie i usytuowanie w tym kontekście miasta Grójec, stanowią niezwykle istotne uwarunkowanie wpływające na rozwój zarówno regionu jak i samego miasta. Wysoki poziom produkcji sadowniczej, przechowalnictwo i przetwórstwo, wymagają dalszego rozwoju infrastruktury, zarówno w zakresie obsługi jak i zbytu owoców i przetworów. Stwarza to niezwykłą szansę wszechstronnego rozwoju regionu, poszczególnych gmin a zwłaszcza miasta. Niestety, powoduje również szereg zagrożeń i konfliktów przestrzennych. Czynnikiem znacząco wpływającym na szanse rozwoju gminy jest wysoce korzystne położenie w stosunku do szlaków komunikacyjnych. Dzięki krzyżującym się na obszarze gminy drogom krajowym Nr 7 S7 i Nr 50, posiada ona bardzo dogodne połączenia z Warszawą, pozostałą częścią województwa oraz głównymi ciągami komunikacyjnymi kraju, drogą Nr 2 (E-30) i drogą Nr 8 (E-67). Stanowi to o wysokim stopniu atrakcyjności osadnictwa i inwestowania na terenie miasta i gminy. Program budowy autostrad, projektowany ich przebieg i planowane podniesienie rangi drogi Nr 7 do klasy drogi ekspresowej, niewątpliwie podniosą stopień tej atrakcyjności. Wykorzystanie tej szansy uzależnione jest od oferty, jaką gmina będzie w stanie przedstawić potencjalnym inwestorom. Wymaga to przygotowania i zaprezentowania odpowiedniej strategii rozwoju, ujmującej zarówno wszystkie czynniki występujące obecnie, jak i potrzeby podjęcia działań na różnych szczeblach, zwłaszcza decyzyjnych, mogących wpłynąć na tworzenie nowych uwarunkowań pomnażających szanse rozwoju. Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój i promocję gminy i regionu, winny stać się plany rozwoju województwa i kraju. W opracowaniach tych, lokalna i regionalna polityka rozwoju i jej kierunki muszą być bezwzględnie właściwie i wszechstronnie prezentowane. Podstawą do ich formułowania winien być nie tylko grójecko – warecki kompleks sadowniczy, oferujący bogaty asortyment owoców i w przyszłości ich przetworów, ale i potrzeby oraz możliwość rozwoju całej sfery usługowej, a także skooperowanej wytwórczości i produkcji, której przykłady występują już obecnie. Skutkiem tych działań winno być nadanie miastu rangi ośrodka o znaczeniu regionalnym dla tej części Mazowsza. Określenie „Grójec stolicą mazowieckiego sadownictwa”, nie musi brzmieć jak frazes, lecz stanowiąc najpierw hasło o charakterze motywującym, w przyszłości stać się pełną treści rzeczywistością.

3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ. Sytuacja w zakresie demografii jest wynikiem stabilnej sytuacji w zakresie ekonomicznej bazy rozwoju, w której najważniejszą rolę odgrywają - sadownictwo - pozostałe dziedziny rolnictwa - utrzymująca się i „perspektywiczna” rola miasta jako ośrodka koncentracji administracji, usług i produkcji. 3.1. Ocena procesów demograficznych. - ludność miasta i gminy w latach 1980 – 2000 i 2008 1980 1990 1997 1998 1999 2008 miasto 12697 14530 14588 14639 14766 15 534 gmina 7963 7910 7968 7967 7954 8371 razem 20660 22440 22556 22606 22720 23 905

- w latach 1980 – 1990

• ludność miasta rosła średniorocznie po ok. 1,4 %



• ludność wsi malała analogicznie po ok. 0,07 % - w latach 1990 – 1997

• ludność miasta pozostała w zasadzie bez zmian • ludność wsi wzrastała minimalnie po ok. 0,1 %

- w latach 1997 – 1999 • ludność miasta rosła średniorocznie po ok. 0,4 % • ludność wsi malała analogicznie po ok. 0.05 %

- w roku 2008 • ludność miasta wzrosła ok. 5 % • ludność wsi wzrosła ok. 5 % • ludność gminy ogółem wzrosła ok. 5%

Obserwacja procesów migracyjnych i przyrostu naturalnego 1998 r – saldo migracji (dodatnie) wyn. 120 osób - przyrost naturalny (ujemny) wyn. 39 osób 1999 r – saldo migracji (dodatnie) wyn. 140 osób - przyrost naturalny (ujemny) wyn. 11 osób 3.2. Rozmieszczenie ludności, zagęszczenie, feminizacja.

Ludność gminy ogółem

Rok ludność na 1 km2 Feminizacja kobiety mężczyźni ogółem

1997 1998 1999 2005

11565 11605 11682

11861(51,6%)

10991 11001 11038

11118(48,4%)

22556 22606 22720 22979

185,1 185,5 186,4 190,5

105,2 105,5 105,8 106,7

• w tym miasto Grójec


1997 1998 1999

7603 7642 7731

6985 6997 7035

14588 14639 14766

1770,4 1776,5 1791,9

108,8 109,2 109,8

• w tym część wiejska gminy


1997 1998 1999

3962 3963 3951

4006 4004 4003

7968 7967 7954

70,1 70,1 69,9

98,9 98,9 98,7

3.3. Prognozy demograficzne.

W studium zagospodarowania przestrzennego województwa radomskiego, opracowanego przez Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Radomiu – grudzień 1998r – przewidywano na 2020 rok w tzw. „wariancie wojewódzkim” następującą liczbę ludności

obszar biologiczna pomigracyjna - miasto Grójec - część wiejska gminy

15 500 9 200

17 000 10 000

razem 24 700 27 000



Tymczasem dobre podstawy rozwoju miasta, wynikające ze stanu infrastruktury, mieszkalnictwa i sfery usługowej, a także jego położenia, stwarzają zachętę dla osadnictwa, inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Czynnikiem mogącym znacznie przyspieszyć przyrost ludności mogą się stać: - napływ kapitału inwestycyjnego - wzrost koniunktury na produkty sadownictwa i rozwój bazy przetwórczej - dalsze ugruntowanie rangi miasta jako centrum administracyjno – usługowego dla grójecko – wareckiego

kompleksu sadowniczego - rozwój infrastruktury obsługującej tranzyt komunikacyjny na drogach Nr 7 i 717. Obecne dane wskazują na osiągnięcie przez miasto już obecnie prognozowanego stanu ludności i szybki przyrost w gminie wskazujący na wcześniejsze od zakładanego na rok 2020 osiągnięcie stanu ludności.

4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z SYTUACJI SPOŁECZNEJ.

Ocena sytuacji społecznej gminy obejmuje problematykę: - rynku pracy - poziomu bezrobocia - rozmiarów i form pomocy społecznej W diagnozie stanu gminy przeprowadzono szczegółową analizę tej problematyki, z której wynikają liczne wnioski. Na etapie formułowania najistotniejszych uwarunkowań rozwojowych, część z nich wymaga szczególnego podkreślenia. 4.1. Rynek pracy.

Przy braku na terenie gminy wielkiego przemysłu i przesłanek aby ten stan rzeczy mógł ulec zmianie, zasadniczą rolę odgrywać będzie w przyszłości rozwój istniejącej bazy zatrudnienia, którą stanowią: - sadownictwo

Grójecko – warecki kompleks sadowniczy to ok. 43 tys. ha, stanowiących ok. 13 % nasadzeń sadowniczych kraju. Od wysokiego poziomu produkcji odbiega jednak zarówno poziom bazy przechowalniczej, przetwórstwa jak i organizacji zbytu. Rozwój tych dziedzin stanowić będzie istotny czynnik poprawy sytuacji na rynku pracy.

- jednostki gospodarki uspołecznionej - działalność gospodarcza

Na terenie gminy zarejestrowanych jest ponad dwa tysiące podmiotów gospodarczych. Świadczy to o wysokim poziomie aktywności gospodarczej jej mieszkańców, wykorzystujących koniunkturę na różnego rodzaju wyroby, usługi i inne potrzeby. Wzrost ilości zarejestrowanych firm prywatnych, zależeć może zarówno od rosnącej skali potrzeb, jak i od tworzenia właściwego klimatu wokół tego problemu.

Status miasta jako siedziby starostwa powiatowego spowodował, że jest ono siedzibą wielu jednostek i instytucji wchodzących w zakres tzw. infrastruktury społecznej dla całego powiatu. W mieście ma swoją siedzibę:

- Starostwo powiatowe - Zakład Ubezpieczeń Społecznych - Powiatowy Urząd Pracy - Sąd Rejonowy - Prokuratura - Urząd Skarbowy - Komenda Powiatowa Policji - Komenda Powiatowa Straży Pożarnej - Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej (w tym szpital).

W tych warunkach, plany utworzenia czegoś na kształt strefy gospodarczej w Słomczynie mogą znacząco wpłynąć na dalszą poprawę sytuacji na rynku pracy w gminie, a nawet w skali całego powiatu. 4.2. Bezrobocie.

W byłym województwie radomskim, którego obszar obejmowało 9 Rejonowych Urzędów Pracy, rejon grójecki charakteryzował się najniższą stopą bezrobocia. W 1997 roku, przy średniej dla całego ówczesnego województwa wynoszącej 14,4, stopa bezrobocia dla rejony w Grójcu wynosiła 6,2. W 2003 roku w powiecie grójeckim stopa bezrobocia wynosi 9,7.



Dane liczbowe, dotyczące gminy Grójec w latach 1998 – 99 kształtowały się następująco:

m-c, rok bezrobotni Liczba %

X. 1998 X. 1999 XII. 1999

708 926 982

5,07 6,60 7,04

(% liczony w stosunku do liczby osób w wieku produkcyjnym) Wprawdzie w liczbach bezwzględnych poziom bezrobocia minimalnie rośnie, to jednak w stosunku do danych dotyczących regionu, nadal pozostaje na zdecydowanie niższym poziomie. Wpływ na obniżenie jego poziomu mogą mieć zmiany na rynku pracy, prowadzące do powiększenia oferty zatrudnienia, a także tworzenia możliwości przyuczenia i zmiany kwalifikacji. Dotyczy to mniej więcej w równym stopniu kobiet i mężczyzn, a w pewnym sensie absolwentów, którzy nie podjęli pracy. 4.3. Pomoc społeczna. Pomocą społeczną w gminie zajmuje się Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Grójcu. W jego skład wchodzi Środowiskowe Ognisko Wychowawcze oraz Punkt Konsultacyjny ds. rozwiązywania problemów alkoholowych w rodzinie. Na rozmiar pomocy społecznej mają wpływ: - bezrobocie - bezradność w spr. opiekuńczo – wychowawczych - niepełnosprawność - długotrwała choroba stanowią główne powody przyznania pomocy. Gdyby przyjąć, że rozwój gospodarczy oraz preferencje dotyczące zatrudnienia osób niepełnosprawnych przyniosą wzrost liczby ofert zatrudnienia, skala problemu mogłaby zdecydowanie zmaleć. Uległyby w związku z tym obniżeniu wydatki na ten cel, a środki mogłyby być przeznaczone na inne zadania i potrzeby.

5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z UKŁADU FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEGO, OSADNICTWA, STANU I CECH ZAINWESTOWANIA I ZAGOSPODAROWANIA TERENU.

Układ funkcjonalno – przestrzenny gminy ukształtowany został jako wypadkowa wynikająca z: - historycznego już przebiegu dróg o znaczeniu krajowym i regionalnym - usytuowania miasta Grójec, którego początki sięgają XIII w. - położenia doliny rzeki Jeziórki i jej dopływów Molnicy i Kaski oraz stanu stosunków wodnych na obszarze

gminy i terenach sąsiednich - klasyfikacji gleboznawczej i rozmieszczenia rolniczej przestrzeni produkcyjnej w tym intensywnego

sadownictwa. 5.1. Ogólny bilans terenu. Powierzchnia gminy wynosi –120,64 km2

w tym – miasto Grójec - 8,52 km2

- pozostała wiejska część gminy - 11212 km2

Użytki rolne ogółem zajmują - 9390 ha co stanowi 77 % jej powierzchni, w tym: - grunty rolne - 4215 ha - 44 % uż. rolnych - sady - 3603 ha - 38,4 % uż. rolnych - trwałe użytki zielone – 1572 ha - 16,7 % uż. rolnych Ponadto - lasy i zadrzewienia - 1383 ha - 11,4 % pow. gminy - grunty pod wodami - 221 ha - 1,8 % pow. gminy - tereny komunikacji - 381 ha - 3,1 % pow. gminy - tereny osadnicze - 568 ha - 4,7 % pow. gminy - pozostałe - 245 ha - 2,0 % pow. gminy Ludność gminy według stanu na koniec 1999 roku wynosiła 22 720 osób, na 2010 rok 23 905 w tym:



- zamieszkujących na terenie m. Grójec - 15534 osób - zamieszkujących na terenie wiejskim - 8371 osoby Średnie zaludnienie wynosi 190,5/km2

5.2. Układ funkcjonalno – przestrzenny i osadnictwo.

Ukształtowany schemat podstawowych ciągów komunikacyjnych na obszarze gminy nosi cechy układu promienistego, którego punkt węzłowy stanowi m. Grójec. Jest to układ historyczny i wynika z kierunków połączeń drogowych z ośrodkami miejskimi południowego Mazowsza. Im dalej od miasta, tym bardziej ulega dalszemu rozgałęzieniu, tworząc jednocześnie lokalne ciągi, spinające drogi wylotowe z obszarem gminy. Wyłączając miasto, które ulokowane zostało na skrzyżowaniu dwóch podstawowych dróg na obszarze gminy, to jest drogi krajowej Nr 7 i drogi krajowej Nr 50, zabudowa wiejska ukształtowała się następująco: - na obszarach bardzo intensywnej gospodarki sadowniczej przeważa wyraźnie zabudowa rozproszona, często

sytuowana w centrum indywidualnych gospodarstw sadowniczych, z rzadka przybliżając charakter typowej „ulicówki”,

- na obszarach o przewadze rolnictwa uprawowego, przybiera najczęściej formę obrzeżnej zabudowy ciągów drogowych.

Taki stan rzeczy ocenić należy dwojako. Z jednej strony bowiem usytuowanie nieraz w znacznym rozproszeniu, mieszkalnej i gospodarczej zabudowy sadowników, służy poprawie ekonomiki gospodarowania, z drugiej zaś utrudnia rozwiązywanie problemów infrastruktury technicznej i obsługi komunikacyjnej, oraz dostęp ludności do wszelkiego rodzaju usług, administracji itp. Sposób w jaki ukształtował się obecny model funkcjonowania całej sfery gospodarki rolnej i sadowniczej, będącej główną bazą egzystencji i rozwoju gminy, a także stabilizacji stanu zaludnienia spowodował, że obecny układ funkcjonalno przestrzenny i sieć osadniczą wiejskiej części gminy uznać należy jako uwarunkowanie o charakterze przesądzającym i trwałym. Zaobserwowane w ostatnich latach tendencje przekształceń sieci osadniczej wskazują, że zasadniczym kierunkiem działań w tym zakresie będą: - wymiana zabudowy - uzupełnianie zabudowy w obrębie obecnego stanu zainwestowania - budowa i rozbudowa obiektów sfery usługowej - porządkowanie i rozbudowa sieci dróg - rozbudowa sieci infrastruktury i związanych z tym obiektów - rewaloryzacja i wykorzystanie zabytkowych obiektów i parków podworskich - w niewielkim zakresie, lokalizacja nowej zabudowy siedliskowej - tworzenie zorganizowanych zespołów zabudowy jednorodzinnej. 5.3. Uwarunkowania wynikające ze stanu zagospodarowania.

Z analizy stanu zagospodarowania wynika szereg problemów wpływających znacząco na rozwój układu funkcjonalno – przestrzennego gminy. Należą do nich: - powszechne, bezpośrednie sąsiedztwo kompleksów sadowniczych z obszarami osadnictwa. W istocie

stanowi to poważny konflikt przestrzenny polegający na niezachowaniu stref ochronnych na styku obu tych funkcji. Intensywne uprawy sadownicze wymagają stosowania wielokrotnych oprysków przeciw szkodnikom, grzybom i chwastom, a także służących nawożeniu. Powoduje to skażenie powietrza, gleby i wód, co niewątpliwie wpływa negatywnie na zdrowie ludzi i zwierząt, a skrócenie okresu karencji dla stosowanych środków tylko częściowo osłabia ostrość tego problemu. Konieczne jest przedsięwzięcie działań na rzecz rozpoznania całości problemu i wyciągnięcia stosownych wniosków, tym bardziej, że dotyczy sadownictwa w całości, a jego zasięg obejmuje obszar całego kraju.

- obszary objęte systemami melioracyjnymi i innymi formami regulacji stosunków wodnych. Na obszarze gminy i miasta znaczne powierzchnie terenów znajdujących się w użytkowaniu rolniczym objęte zostały drenażem i odwodnieniem przy pomocy rowów: Grunty orne i sady - 2014 ha Użytki zielone - 589 ha Łączna długość rowów odwadniających – 128 km Część z nich pochodzi z okresu międzywojennego, zaś reszta zrealizowana została w okresie powojennym. Konieczność ich realizacji wynikała z płytkiego występowania wód gruntowych, co nie sprzyjało rozwojowi



rolnictwa i sadownictwa, a także realizacji zabudowy, budowie dróg i.t.p. Potrzeby dalszego prowadzenie prac w tym zakresie szacuje się jako wysokie i niezbędne.

- przy skromnych zasobach terenowych w obrębie miasta i na obszarach przyległych, co wynika głównie z rozmieszczenia sadownictwa, terenów zielonych, a także istniejącego układu zabudowy i komunikacji, wielką szansę dla lokalizacji obiektów ze sfery gospodarki jest teren położony w sołectwie Słomczyn. W obowiązującym planie gminy uznany został jako strefa wielofunkcyjna, służąca realizacji inwestycji wynikających z potrzeb i procesów rozwoju gospodarczego. Obszar liczący około 150 ha położony jest przy drodze krajowej Nr 50 i w odległości ok., 3 km od granic miasta. Walory terenu, jego powierzchnia, położenie w sąsiedztwie drogi i zabudowy wsi Słomczyn pilnie wymagają sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Konieczne bowiem są odpowiednie uregulowania prawne zapewniające: właściwe wykorzystanie terenu, dostosowanie rozwiązań w zakresie komunikacji i infrastruktury do istniejących warunków, określone zasady i warunki zabudowy i zagospodarowania terenu strefy i terenów przyległych, eliminację zagrożeń dla środowiska, adaptację istniejących form zainwestowania i użytkowania terenu, ewentualne kierunki ich

przekształceń i rozbudowy, realizację ponadlokalnych celów publicznych. Tylko w ten sposób możliwe jest uniknięcie żywiołowości i chaosu w sposobie wykorzystania terenu, a także wyprzedzająca w stosunku do właściwych procesów zabudowy i zagospodarowania, realizacja podstawowych elementów z zakresu komunikacji a zwłaszcza infrastruktury. Pozwoli to również na przyjęcie właściwej strategii w zakresie promocji walorów terenu, możliwości ich wykorzystania, a także stosowania polityki zachęt i preferencji dla inwestorów. Rozważenia wymaga możliwość utworzenia podmiotu gospodarczego do prowadzenia całości zagadnień dotyczących realizacji strefy.

- walory przyrodnicze obszaru gminy wiążą się ściśle z ciągami rzek i dolin, którymi przepływają Oprócz konieczności ich prawnej ochrony i zachowania w formie możliwie naturalnej, stanowią miejsca możliwego, do pewnych ściśle określonych granic rozwoju funkcji rekreacyjno wypoczynkowych i to tym bardziej, że obszary intensywnej gospodarki sadowniczej obejmującej swym zasięgiem południową, centralną i zachodnią część gminy, uznać należy za praktycznie nie przydatne dla rozwoju tych funkcji. Występujące uwarunkowania lokalne w potencjalnych miejscach lokalizacji obiektów rekreacji, wskazują na możliwość realizacji wyłącznie potrzeb lokalnych odnoszących się do obszaru gminy i ewentualnie niektórych terenów ościennych. Możliwości takie istnieją: na ciągu rzeki Jeziórki, na zachód od istniejącego zbiornika rekreacyjnego w Głuchowie,

a także na terenie sołectwa Piekiełko i wyrobiska w południowo – zachodniej części miasta. Oprócz stacjonarnych form organizacji rekreacji i wypoczynku na wydzielonych terenach na obszarze gminy możliwy jest rozwój agroturystyki, a także wielu szlaków turystyki rowerowej i pieszej

Potwierdzenie możliwości, a także wyznaczenie ram jakie winny być zachowane przy wprowadzeniu funkcji rekreacyjno wypoczynkowych na ciągu rzeki Jeziórki, wymaga sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

5.4. Miejski układ przestrzenny.

Układ funkcjonalno – przestrzenny miasta ukształtował się wyraźnie koncentrycznie. W jego centralnej części stanowiącej śródmieście usługowe zbiegają się praktycznie wszystkie zewnętrzne ciągi drogowe wchodzące w obszar miasta. Na jego obszarze, będąc nadal częścią systemu połączeń drogowych w gminie, przyjmują dodatkowo funkcję obsługującą położonych przy nich obszarów zainwestowania mieszkalnego, usługowego itp. Punktem, w którym ogniskuje się cały miejski układ przestrzenny, jest Plac Wolności, przylegająca do niego główna oś układu komunikacyjnego Al. Niepodległości – ul. Armii Krajowej oraz wloty ulic Piłsudskiego, Mogielnickiej, Mszczonowskiej i Piotra Skargi. Zważywszy, że w obszarze śródmieścia, oprócz typowych funkcji usługowych i mieszkalnych znajdują się: - szpital powiatowy ze stacją pogotowia - dworzec autobusowy PKS - siedziby Straży Pożarnych - siedziby władz samorządowych i policji oraz szereg innych ważnych obiektów stanowiących generatory

ruchu, nie tylko w skali miasta ale całej gminy,



problem sprawności układu komunikacyjnego uznać należy jako jedno z najważniejszych uwarunkowań rozwoju miasta. Przy czym problem nie polega wyłącznie na doskonaleniu i rozbudowie układu dróg i ulic, ale także na: - przebudowie ich do wymaganych parametrów technicznych - budowie odwodnienia i oświetlenia - budowie nawierzchni, chodników i ciągów rowerowych - ustanowienie właściwej organizacji ruchu połączonej z koniecznością rozbudowy układu drogowo –

ulicznego i możliwej dzięki temu segregacji ruchu, eliminującej zwłaszcza z obszaru śródmieścia ruch zbędny, w tym szczególnie tranzyt lokalny, głównie ciężarowy

- rozbudowie do wymaganego poziomu wynikającego ze stanu motoryzacji i nałożenia ruchu, sieci parkingów na obszarze miasta i jego otoczenia

Do sfery tych rozważań należy włączyć problemy wynikające z usytuowania, funkcji, stanu obecnego, i wpływu na dalszy rozwój przestrzenny miasta i terenów przyległych ze strony: - obwodnicy zachodniej miasta w ciągu drogi krajowej Nr 7 - drogi krajowej Nr 50 Obwodnica zachodnia stała się faktycznie progiem rozwojowym miasta w tym kierunku. Droga krajowa Nr 50 przebiegająca północnym skrajem śródmiejskiego obszaru zainwestowania, pełniąca ważną rolę drogi tranzytowej, zwłaszcza w zakresie przewozów towarowych, stanowi negatywne uwarunkowanie rozwoju miasta. Odcina niejako od niego cały ciąg terenów zielonych położonych wzdłuż rzeki Molnicy i położoną na północnym skraju miasta dzielnicą przemysłową. Podjęte działania na rzecz modernizacji drogi na odcinku miejskim przyniosą z pewnością korzystne zmiany w zakresie funkcjonowania komunikacji. Nie wyeliminują jednak negatywnych skutków wynikających z jej usytuowania. W układzie funkcjonalno przestrzennym miasta, w trakcie jego historycznych procesów rozwojowych nie nastąpiło wyodrębnienie ścisłego centrum. Skutkiem tego stało się rozproszenie szeregu funkcji centrotwórczych na obszarach obrzeżnych w stosunku do historycznego centrum, w obrębie którego przeważa niska zabudowa mieszkalna z drobnymi usługami. Realizacje osiedli mieszkaniowych jakie nastąpiły w latach 70-tych i 80-tych, niestety odbyły się w sposób pomijający ten ważny aspekt rozwoju miasta. Kolejne plany zagospodarowania przestrzennego miasta nie przyniosły jak dotąd żadnych propozycji rozwiązań zmierzających do porządkowania jego struktury, przekształceń układu komunikacyjnego, likwidacji kolizji i zagrożeń. Z upływem czasu i w miarę postępujących realizacji, problem ten będzie się stawał coraz trudniejszym, a możliwość skutecznych zmian bardziej ograniczona. Czynnikiem, który na obszarze miasta odgrywa rolę bardzo poważnego ograniczenia możliwości rozwoju, jest głębokie wniknięcie w jego obszar intensywnego sadownictwa. Sady znajdują się na terenach przewidzianych w planie miasta pod lokalizację mieszkalnictwa, usług i innych funkcji miejskich, a także bezpośrednio sąsiadują z terenami już zainwestowanymi pod te funkcje. Taki stan zainwestowania i zagospodarowania terenów uznać należy nie tylko jako istotne ograniczenie rozwojowe, ale jako konflikt przestrzenny i zagrożenie dla środowiska miejskiego, w tym zdrowia i życia ludzi. Zmiany tego stanu wymagają wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych, zwłaszcza w zakresie funkcji terenów, dopuszczalnych form jego zagospodarowania, a w tym tworzenia stref ochronnych i ograniczeń w sferze użytkowania. 5.5. Wnioski.

Przedstawione problemy i uwarunkowania rozwoju miasta, wymagają rozważenia w kontekście jego obecnej funkcji i przyszłej roli na tle regionu. Można sformułować tezę, że o rozwoju całej gminy w znacznym stopniu decydować będzie rozwój miasta co wynika przede wszystkim z jego roli jako: - siedziby władz samorządowych - ośrodka usługowego o zasięgu regionalnym - ośrodka kultury, oświaty i szkolnictwa - ośrodka koncentracji działalności gospodarczej, przemysłu i wytwórczości - centrum komunikacyjnego, obsługi motoryzacji i usług w tym zakresie - ośrodka koncentracji mieszkalnictwa Perspektywy te wiążą się z koniecznością zapewnienia właściwych warunków rozwoju, z wyeliminowanie barier rozwojowych, kolizji i wzajemnego niekorzystnego oddziaływania różnych funkcji. Z analizy uwarunkowań wynikających ze stanu istniejącego zainwestowania i zagospodarowania terenu oraz obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wynika, że podstawowym wymogiem umożliwiającym ich spełnienie, jest sporządzenie szeregu Miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.



Wynika to głównie z dwóch powodów: - niedoszacowania potrzeb i obciążeń wynikających ze wzrostu poziomu motoryzacji i konsekwencji jakie

taki stan rzeczy powoduje - niedostatku rezerw terenowych dla lokalizacji funkcji o charakterze miejskim, w tym głównie usługowym i

gospodarczym. Uwarunkowanie rozwoju, wynikające z braku odpowiadającej wymogom dyrektywy planistycznej, stanowi istotną przeszkodę w osiąganiu harmonijnego, zrównoważonego rozwoju przestrzennego miasta.

6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ, A W TYM ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ I SPECJALNEJ, KULTURY, OŚWIATY I SZKOLNICTWA

ORAZ OCHRONY ZDROWIA 6.1. Administracja.

Wprawdzie nie zakłada się znaczącego wzrostu poziomu zatrudnienia w administracji, tym niemniej warunki w jakich funkcjonuje uznać należy za nazbyt skromne. Ciasnota, nieprzystosowanie lokali do pełnionych funkcji, wymagać będą poważnych zmian w tym zakresie. Powstanie konieczność zarówno przebudowy szeregu obiektów jak i realizacji nowych. Dotyczyć to będzie: - siedzib władz samorządowych - obiektów dla policji, straży pożarnej i służb ratownictwa - obiektu dla sądu i prokuratury - siedzib licznych urzędów, inspektoratów terenowych itp., placówek. Obiektom tym towarzyszyć winny parkingi, posiadające odpowiednią pojemność i dojazd. W mieście ma swoją siedzibę:

- Starostwo powiatowe - Zakład Ubezpieczeń Społecznych - Powiatowy Urząd Pracy - Sąd Rejonowy - Prokuratura - Urząd Skarbowy - Komenda Powiatowa Policji - Komenda Powiatowa Straży Pożarnej

6.2. Kultura.

Analizując sferę kultury, należy brać pod uwagę bliskie sąsiedztwo i łatwą dostępność bogatej oferty kulturalnej Warszawy oraz odejście od całkowitego finansowania tej dziedziny przez państwo. W sytuacji, gdy dotacje z budżety gminy są nadal skromne, podstawowym czynnikiem sprawczym pobudzającym jej funkcjonowanie, może być społeczne zapotrzebowanie i lokalny mecenat (sponsoring) itp., inne formy finansowania. Wielką rolę odegrać tu winny placówki szkolne. Działalność gminy winna zmierzać w pierwszym rzędzie do: - utrzymania obecnego poziomu funkcjonowania placówek kultury - pobudzania regionalizmu i społecznego uczestnictwa w życiu kulturalnym. Rozwój miasta nie może pomijać tej ważnej dziedziny życia społecznego, sprzyjającej integracji i pobudzaniu lokalnego patriotyzmu, w jego pozytywnym znaczeniu 6.3. Oświata i szkolnictwo. Na terenie miasta i gminy Grójec funkcjonują następujące placówki oświatowe:

- 3 przedszkola publiczne - 2 przdszkola prywatne - 6 szkół podstawowych - Gimnazjum - 5 szkół ponadgimnazjalnych - Zespół Szkół specjalnych im. Ks. Jana Twardowskiego

Na obecnym etapie można stwierdzić, że nie istnieją żadne przesłanki ku temu, aby w opracowaniach planistycznych przewidywać lokalizację nowych obiektów i konieczność rezerwacji terenów. Kierunkiem jaki



można przyjąć za właściwy, jest niewątpliwa modernizacja i przebudowa istniejących obiektów i przystosowanie ich do zmieniających się potrzeb i wymagań. 6.4. Ochrona zdrowia Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r nakłada na samorząd obowiązki z zakresu ochrony zdrowia oraz zadania z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia. Miasto i Gmina Grójec realizuje te zadania poprzez Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Grójcu. Na terenie miasta i gminy prowadzą działalność następujące podmioty opieki medycznej:

- Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Grójcu – szpital o 12 oddziałach i dwóch przychodniach specjalistycznych, 6 pracowniach i aptece szpitalnej

- Pogotowie Ratunkowe (dysponujące 10 karetkami) - Przychodnia Rejonowa w Grójcu - Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej o charakterze pierwszego kontaktu - Apteki – 8 prywatnych - Pracownie analiz lekarskich – 5 - Prywatne gabinety lekarskie

Niepubliczne placówki służby zdrowia, gabinety prywatne, apteki itp. stanowiąc w zasadzie komercyjną formę tej sfery usług publicznych, nie wymagają sugestii planistycznych dotyczących ich lokalizacji. Pojawią się wszędzie tam, gdzie istnieje na nie zapotrzebowanie, lub gdzie na zasadzie konkurencji na trwale wpiszą się w sieć usługową.

7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU KOMUNIKACJI. 7.1. Schemat sieci drogowej.

Sposób w jaki ukształtowany został schemat podstawowych ciągów komunikacyjnych na obszarze gminy, nosi wszelkie cechy układu promienistego, którego punkt węzłowy stanowi miasto Grójec. Jest to układ historyczny i wynika z kierunków połączeń drogowych miasta z ośrodkami miejskimi południowego Mazowsza, gminami sąsiednimi, a także wsiami sołeckimi na obszarze gminy. W swym obecnym kształcie zapewnia: - dobre połączenia miasta i gminy z siecią dróg krajowych na obszarze województwa i poza jego granicami - ciągami dróg wojewódzkich i powiatowych, daje sprawne połączenia z terenami gmin sąsiednich - ciągami dróg gminnych, powiązanych z siecią dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych, umożliwia

sprawną obsługę terenów osadniczych, obszarów rolniczej przestrzeni produkcyjnej itp. Elementem szczególnie wyróżniającym się w układzie sieci drogowej są dwa ciągi dróg krajowych: - droga Nr 7 sklasyfikowana jako droga ekspresowa S7, Gdańsk – Warszawa – Radom – Kraków – Hyżne - droga Nr 50 Sochaczew – Grójec – Góra Kalwaria – Mińsk Mazowiecki Krzyżując się na terenie miasta Grójec, wywierają znaczny wpływ na warunki rozwoju jego struktury funkcjonalno – przestrzennej i rozwoju osadnictwa wzdłuż ich ciągów na obszarach pozamiejskich. Jeżeli przyjąć, że obwodnica Grójca w ciągu drogi Nr 7 przebiegająca po jego zachodniej stronie, usytuowana jest względnie poprawnie, to jednak przebieg drogi Nr 50 w obrębie miasta, uznać należy za wysoce kolizyjny i negatywnie wpływający na jego rozwój przestrzenny. Układ dróg wojewódzkich i powiatowych w obecnym stanie zagospodarowania przestrzennego obszaru gminy nie budzi zastrzeżeń. 7.2. Standard sieci drogowej.

Sprawność funkcjonowania układu komunikacyjnego w znacznym stopniu uzależniona jest od standardu istniejących dróg. Praktycznie, na wszystkich drogach w obrębie gminy występują liczne ograniczenia i poważne utrudnienia w ich użytkowaniu, wynikające z niedostosowania do pełnionych funkcji. - Drogi wojewódzkie

Żadna z przebiegających przez obszar gminy dróg wojewódzkich nie spełnia wymogów wynikających z obowiązujących unormowań prawnych. Charakteryzują się niskim standardem, wynikającym z tych samych względów jak na drodze Nr 50. Wprawdzie wszystkie posiadają nawierzchnie twarde, ale dla usprawnienia funkcjonowania, wymagają niekiedy gruntownej przebudowy.

- Drogi powiatowe



Na obszarze gminy istnieje łącznie ok. 48,7 km dróg powiatowych, z czego ok. 10 % posiada nawierzchnię gruntową, a ok. 5 % stabilizowaną. Pozostałe posiadają nawierzchnię bitumiczną. Ich standard jest jednak bardzo niski, a wynika ze złych parametrów, niskiej klasy technicznej, złej geometrii skrzyżowań, braku poboczy i wielu innych mankamentów. Drogi powiatowe w obrębie miasta, na podstawie stosownych umów z władzami gminy, znajdują się w jej zarządzie.

- Drogi gminne

Na obszarze gminy istnieje łącznie ok. 100 km dróg gminnych z czego ok. 44 % posiada nawierzchnie nieutwardzoną, ok. 12 % nawierzchnię stabilizowaną, pozostałe zaś nawierzchnię bitumiczną. Ich standard jest jednak bardzo niski, a przyczyny tego stanu rzeczy są identyczne jak w przypadku dróg powiatowych.

- Parkingi

Przy wysokim poziomie motoryzacji na terenie gminy, funkcji jaką pełni miasto, głównie w sferze administracji i usług, parkowanie pojazdów samochodowych stanowi problem oczekujący na właściwe rozwiązanie. Pomimo istnienia niewielkich parkingów przy obiektach stanowiących siedziby władz samorządowych, szpitalu i kilku innych instytucjach, parkowanie odbywa się na jezdniach, chodnikach, nieurządzonych placach pomiędzy zabudową a nawet w miejscach przeznaczonych pod zieleń. Pomijając fakt, że sprawia to wrażenie chaosu, taki stan rzeczy stanowi niezwykle poważne utrudnienie w zakresie funkcjonowania komunikacji, obniża poziom bezpieczeństwa na jezdniach, przyczynia się do dewastacji środowiska itp. Tranzytowe funkcje dróg krajowych i wojewódzkich wymagają wydzielenia i urządzenia odpowiednich miejsc dla obsługi podróżnych. Oprócz parkingów, powinny posiadać urządzone zaplecza usługowe i miejsca odpoczynku z zielenią towarzyszącą.

7.3. Komunikacja pasażerska.

Przy braku trakcji kolejowej, przewozy pasażerskie prowadzone są liniami autobusowymi PKS w Grójcu oraz w tranzycie, przez innych przewoźników w kraju. Problemem jaki z tego względu wynika jest lokalizacja dworca autobusowego w centrum miasta i wynikające z tej racji uciążliwości. Nie ulega kwestii, że usytuowanie stanowisk przyjazdowych i odjazdowych w centrum miasta ma, patrząc na problem z punktu widzenia wygody podróżnych, swoje zalety. Biorąc jednak pod uwagę wszystkie pozostałe aspekty, usytuowanie dworca wymaga zmiany. Pozwoli to osiągnąć zarówno wymagany standard obsługi podróżnych, jak i eliminację z centrum miasta obiektu uciążliwego. Przyczyni się to do uporządkowania i właściwego zagospodarowania centrum. Uruchomiona kolejka wąskotorowa na odcinku od Piaseczna do Grójca stanowi atrakcję turystyczną i winna być objęta ochroną konserwatorską.

8. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU I KONIECZNOŚCI ROZBUDOWY INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

8.1. Ocena możliwości zaopatrzenia w wodę jednostek osadniczych gminy. Cały obszar gminy i miasta jest zwodociągowany. Konieczne jest zwiększenie prawidłowości funkcjonowania i niezawodności systemów wodociągowych obsługujących mieszkańców gminy: Niewłaściwa jakość (okresowo skażanych pestycydami przy prowadzeniu oprysków sadowniczych) wód powierzchniowych i gruntowych przemawiają za wyłącznym zaopatrzeniem w wodę do celów spożywczych, bytowo – gospodarczych i hodowlanych ze zbiorowych komunalnych ujęć wód wgłębnych gwarantujących możliwie najlepsze do uzyskania, na drodze uzdatniania, parametry fizyko-chemiczne wody. W przypadku wielu gospodarstw domowych, usytuowanych w zabudowie rozproszonej (niekorzystnie usytuowanej na przebiegu sieci wodociągowej) należy wprowadzać stosowanie będących już w powszechnej dystrybucji, urządzeń do uzdatniania wody w systemach wodociągów zagrodowych. 8.2. Ocena możliwości odprowadzania i oczyszczania ścieków bytowo – gospodarczych.

Zorganizowane systemy zbiorowego odbioru i oczyszczania ścieków bytowo – gospodarczych pozwalają na utrzymanie właściwych warunków higieniczno – sanitarnych spełniając jednocześnie wymogi



ochrony środowiska. Należałoby je realizować dla zabudowy zwartej i mało rozproszonej. Mimo niesprzyjającej w pełni budowie sieci kanalizacyjnych, konfiguracji terenowej poza sieciami grawitacyjnymi niezbędne jest stosowanie wymuszonego przepływu ścieków co pozwoli na utworzenie wspólnych dla kilku jednostek osadniczych, oczyszczalni ścieków. Dla zabudowy rozproszonej stosuje się przydomowe (przyzagrodowych) systemy oczyszczania ścieków z możliwością stosowania dodatkowej dezynfekcji oczyszczanych ścieków, w zależności od poziomu wody gruntowej współdziałające z drenażami. Znaczny stopień neutralizacji ścieków można uzyskać przez stosowanie bakteryjno – enzymatycznych preparatów dla przydomowych systemów kanalizacyjnych. Funkcjonująca oczyszczalnia ścieków dla miasta Grójca nie mając pełnego obciążenia oraz dysponując możliwością dalszej rozbudowy (przynajmniej do projektowanej wydajności) ma możliwość przyjmowania ścieków przepompowywanych z przyszłościowych systemów kanalizacyjnych blisko położonych miejscowości. Zrealizowano już około 80 takich oczyszczalni. Istnieje konieczność renowacji funkcjonujących od wieloleci, przewodów kanalizacyjnych o złym aktualnie stanie technicznym, mogących częściowo spełniać rolę przewodów tranzytowych dla rozbudowywanej aktualnie i w przyszłości sieci. Rozdzielenie funkcjonującego w śródmieściu m. Grójec systemu ogólnospławnego na kanalizację sanitarną i deszczową (w ul. Kościelnej, Bankowej, Poświętne, częściowo Laskowej) mogło znacznie obniżyć koszty eksploatacji sieci i oczyszczalni ścieków oraz poprawić nienajlepszy stan techniczny wymienionych przewodów. 8.3. Ocena możliwości odprowadzania wód opadowych.

Wśród jednostek osadniczych gminy jedynie stopień urbanizacji miasta Grójec zmusza do uporządkowania odpływu wód opadowych z zagospodarowanych terenów i z terenów przeznaczonych pod zabudowę. W oparciu o szczegółową inwentaryzację (stanu technicznego) sieci kanalizacji deszczowej i systemu melioracji powierzchniowej oraz na podstawie obowiązujących planów urbanistycznych należy opracować program modernizacji i rozbudowy funkcjonującego systemu. 8.4. Ocena możliwości zaopatrzenia gminy w gaz przewodowy.

Funkcjonująca na obszarze gminy średnioprężna sieć gazownicza zaopatruje w gaz mieszkańców gminy i stwarza możliwość do znacznego zwiększenia ilości odbiorców poprzez wykonanie nowych przyłączy do działającego systemu oraz przedłużenia działających sieci. Rozbudowa sieci gazowniczej może nastąpić po spełnieniu ekonomicznych kryteriów inwestowania tj. zapewnienie odbioru opłacalnej ilości gazu oraz współuczestniczenie w realizacji inwestycji na zasadach odpowiednich porozumień pomiędzy dystrybutorem gazu i odbiorcami. 8.5. Ocena możliwości rozbudowy i modernizacji systemu ciepłowniczego.

Główna ciepłownia funkcjonująca w centrum miasta Grójec. Częściowej modernizacji wymaga aktualnie działająca sieć ciepłownicza, której parametry były dostosowane do przeniesienia większej ilości energii cieplnej w porównaniu do aktualnego zapotrzebowania, Rozbudowa (przedłużenie) sieci w kierunku wschodnim, wzdłuż ulic Piłsudskiego (częściowo) i Laskowej pozwoliłyby na zagospodarowanie występującej w nadmiarze mocy cieplnej, a tym samym obniżenia kosztów jego wytwarzania, wyłącznie z eksploatacji kilku kotłowni lokalnych zmniejszając jednocześnie emisję zanieczyszczeń do atmosfery. Wprowadzenie nowoczesnych palenisk dla wszystkich funkcjonujących większych kotłowni w powiązaniu z automatyczną, „atmosferyczną” regulacją ilości wytwarzanej energii w zależności od chwilowych potrzeb, unowocześnienie przesyłu pozwoliłoby na obniżenie kosztów gospodarki cieplnej. 8.6. Ocena możliwości zaopatrzenia obszaru gminy w energię elektryczną.

Aktualnie, na obszarze gminy zasilanie w energię elektryczną funkcjonuje w sposób zadowalający. Usytuowany w centrum omawianego obszaru GPZ zapewnia równomierny rozdział energii i możliwości rozwojowe. Wymagane jest jednak poprawienie i modernizacja systemu rozprowadzania energii co przewidują plany remontów i rozwoju systemu energetycznego. Ciągły postęp techniczny wprowadzający do eksploatacji co raz to nowe, energooszczędne urządzenia i oświetlenia jak i planowane aktualnie i w przyszłości wg pojawiających się potrzeb, zabiegi modernizacyjno – inwestycyjne są w stanie zaspokoić aktualne i przyszłościowe zapotrzebowanie na energię elektryczną. Stwarza to potencjalne możliwości rozwoju wszelkich dziedzin życia gospodarczego jak i społecznego.



8.7. Ocena możliwości zapewnianie usług telekomunikacyjnych. Obsługa gminy w zakresie sieci telekomunikacyjnych i telefonii komórkowej jest wystarczająca. Inwestycja realizowane będą zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.

8.8. Ocena możliwości racjonalnego prowadzenia gospodarki odpadkami.

Prowadzony na obszarze gminy system zbiórki i usuwania odpadków komunalnych jest jak najbardziej prawidłowy. Pożądane byłoby wdrożenie segregacji odpadków, zwłaszcza w miejscu ich powstawania, co wpłynęłoby na obniżkę kosztów wywozu i pozwoliłoby odzyskiwać surowiec wtórny. Pojemność wysypiska w Częstoniewie zapewnia możliwość składowania odpadków komunalnych minimum przez okres 2 lat. Występuje natomiast konieczność rozwiązania sposobu utylizacji odpadków uciążliwych tj. opakowań środków ochrony roślin i ich pozostałości. Proponuje się rozważenie możliwości utworzenia mogilnika w granicach funkcjonującego wysypiska odpadków w Częstoniewie. 8.9. Uwarunkowania rozwoju. Szanse Nie ma ograniczeń i przeciwieństw w zakresie doskonalenia i rozwoju w dziedzinach: zaopatrzenia w wodę, odprowadzania o oczyszczania ścieków. Zaopatrzenia w gaz przewodowy. Gospodarki odpadkami, elektroenergetyki i łączności. Utrudnienie może stanowić bariera czasowa na przygotowanie odpowiednich dokumentacji umożliwiających pozyskanie terenów i realizacji budowy pod niezbędne inwestycje. Ograniczenia Niedoinwestowanie w poszczególnych dziedzinach infrastruktury technicznej wymagałoby rozwinięcia dużego frontu inwestycyjnego celem nadrobienia powstałych zaległości inwestycyjnych oraz postępującej dekapitalizacji urządzeń o dużym okresie eksploatacji. Niedobór, przede wszystkim środków finansowych powodujący także brak przygotowania w pełnym zakresie występujących potrzeb, dokumentacji nie pozwalają na szybkie zaspokojenie występujących potrzeb.

9. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z OCHRONY WARTOŚCI KULTUROWYCH I KRAJOBRAZOWYCH

Szczegółową charakterystykę środowiska kulturowego i krajobrazowego miasta i gminy Grójec podano w II części Studium „Diagnoza Stanu miasta i gminy Grójec” Rozdział 15. 9.1. Ocena istniejących uwarunkowań. 1. Otwarty krajobraz naturalny i otwarty krajobraz rolniczy.

Na obszarze gminy występuje wzajemne przenikanie pozostałości elementów krajobrazu naturalnego oraz dominującego w gminie otwartego krajobrazu rolniczego, przy czym największe zgrupowanie elementów krajobrazu naturalnego występuje w północnej części terenu gminy wzdłuż szerokiej doliny rzeki Jeziórki na odcinku od granicy z sąsiednią gminą Pniewy na zachodzie, do granicy z gminą Prażmów na północnym wschodzie. Prawidłowe zagospodarowanie przestrzenne terenu doliny rzeki Jeziórki wiąże się z przekształceniem jej w strefę turystyczno – rekreacyjną, co niewątpliwie zwiększy zainteresowanie walorami kulturowymi gminy. Obie formy krajobrazowe tzn. otwartego krajobrazu rolniczego z elementami otwartego krajobrazu naturalnego, wymagają stałego porządkowania i adaptacji zabudowy, lokalnego układu dróg komunikacyjnych, wód otwartych, zadrzewień i dolesień itp. Dla poprawy utrzymania ładu przestrzennego. Burzliwe dzieje historyczne w okresie ostatnich dwóch stuleci, przemiany gospodarcze i społeczne spowodowały, że istnieją już bardzo nieliczne pozostałości krajobrazu naturalnego i tradycyjnego obrazu wsi grójeckiej, zagrożenia w zakresie ochrony tych pozostałości stanowią zazwyczaj: - nieuzasadnione cięcia drzewostanu - nieodpowiednio prowadzone zabiegi melioracyjne - schematyczny przebieg „korytarzy infrastruktury” kolidujący z terenami chronionymi - negatywne przykłady zabudowy czasami zbyt głęboko wdzierające się w doliny rzek a w szczególności w

dolinę Jeziórki



Przykładem mogą być tutaj występujące na terenie gminy „pasma przyspieszonego rozwoju” a szczególnie wzdłuż drogi ekspresowej nr 7 przecinającej poprzecznie dolinę rzeki Jeziórki, gdzie oprócz wszelkich cech pozytywnych występują również negatywne skutki dla środowiska kulturowego i krajobrazowego.

- przyczyną ogólnego zagrożenia dla krajobrazu naturalnego był przede wszystkim brak racjonalnych i szczegółowych programów użytkowania tych terenów.

Natomiast w otwartym krajobrazie rolniczym występują następujące niekorzystne zjawiska: - nowe podziały własnościowe gruntów, - nieuzasadnione zmiany sposobu użytkowania gruntów, - tendencje do zakładania nowych siedlisk na terenach rolnych produkcyjnych i związane z tym nieuniknione

rozproszenie zabudowy, - zanik form zabytkowej architektury ludowej, - zanik lokalnej tradycji budowlanej, - brak dbałości o estetykę krajobrazu jak również obiektów budowlanych i ich otoczenia, - zły stan techniczny większości obiektów zabytkowych dawnych dworów i pałaców bardzo

charakterystycznych dla południowego Mazowsza i warszawskiej strefy podstołecznej, - zaniedbanie a nawet dewastacja w wielu przypadkach wiejskich parków krajobrazowych występujących

często w otoczeniu wymienionych obiektów zabytkowych, - niepełny zakres rozpoznania archeologicznego terenu miasta i gminy Grójec i sporadycznie prowadzone

badania archeologiczne najczęściej o charakterze ratunkowym, - braki ustanowionych stref ochrony konserwatorskiej dla obiektów i zespołów zabytkowych, - brak ustanowionych stref ochrony archeologicznej dla rejonów najwartościowszych zjawisk

archeologicznych, - brak rekultywacji terenów po eksploatacji kopalin pospolitych (pospółki, żwiru, piasku) np. na złożu

„Grójec” o zaniechanej eksploatacji, jak również rozproszonych na terenie gminy tzw. wyrobisk gospodarczych,

- niepełna dokumentacja naukowa pomnikowych obiektów przyrodniczych jak również rozpoznanych okazów przyrodniczych,

- brak dokumentacji i nakładów finansowych na rewaloryzację obiektów zabytkowych architektonicznych i rewitalizację zabytkowych parków.

9.1.1. Otwarty krajobraz zurbanizowany miejski.

Ocena uwarunkowań w otwartym krajobrazie zurbanizowanym miejskim dotyczy również samego miasta Grójec. Bogata historia miasta obecnie jest mało czytelna w jego strukturze przestrzennej. Tragiczne wydarzenia historyczne jakie miały miejsce w tych stronach, a szczególnie w okresie ostatniej wojny i okupacji, były przyczyną zniszczenia wielu obiektów, które aktualnie mogłyby być wpisane do rejestru zabytków. ocalałe zabytki są nieliczne na terenie miasta w liczbie 10 wpisanych do rejestru (CRD), ale za to dobrej klasy. Większość zabytków zlokalizowana jest w najstarszej części miasta z zabytkowym układem urbanistycznym obejmującym Rynek i jego najbliższe otoczenie. Natomiast niewątpliwie największym wydarzeniem w rozwoju przestrzennym miasta było wybudowanie w latach siedemdziesiątych bieżącego wieku obwodnic miejskich dla ruchu tranzytowego W-Z po północnej stronie miasta i N-S po stronie zachodniej. Pomimo wielkiej ulgi jaką odczuło miasto i jego mieszkańcy w wyniku przemieszczenia nadzwyczaj uciążliwego ruchu tranzytowego inne problemy związane z modernizacją, adaptacją, porządkowaniem i rozbudową najstarszej części miasta w zakresie układu komunikacyjnego i zabudowy w większości pozostają aktualne do dziś. 9.2. Wnioski dot. możliwości poprawy stanu środowiska kulturowego i krajobrazowego.

Wnioski oparto na wynikach diagnozy opracowanej w II etapie niniejszego studium oraz po przeanalizowaniu uwarunkowań dotyczących wybranych obszarów,. Obiektów, zespołów i zjawisk godnych ochrony i trwałego zachowania w zakresie środowiska kulturowego i krajobrazowego na terenie miasta Grójca i gminy Grójec. a) Adaptacja i porządkowanie przeważających na terenie gminy obszarów otwartego krajobrazu rolniczego

zurbanizowanego powinna przebiegać na zasadzie harmonijnego przenikania tych form krajobrazowych z elementami krajobrazu naturalnego.

b) Za najpiękniejszą należy uznać konieczność objęcia ochroną prawną rzeki Jeziórki i wspólnie z gminą Pniewy utworzenia projektowanego rezerwatu przyrody „Dolina Jeziórki” w paśmie o szer. 20 m po obu stronach tej malowniczej rzeki wraz z dopływami o łącznej powierzchni 125,35 ha, wraz z istniejącym na



terenie gminy leśnym rezerwatem „łęgacz nad Jeziórką” (37,31 ha) wyraźnie poprawi to zasoby obszarów cennych przyrodniczo.

c) Z obszarem krajobrazu chronionego „Dolina rzeki Jeziórki” wiąże się możliwość powstania strefy turystyczno – rekreacyjnej co wraz z rozwojem agroturystyki i innych usług zwiększy zainteresowanie walorami kulturowymi i krajobrazowymi gminy.

d) Rejony sadownicze na terenie gminy należy uznać jako zjawisko korzystne i nieodwracalne, stanowiące jeden z głównych czynników utrzymania tożsamości gminy.

e) Przy prawie całkowitym zaniku dawnych tradycyjnych form drewnianej zabudowy charakterystycznej dla tzw. południowego Mazowsza realizowana na terenie gminy współczesna zabudowa mająca cechy charakterystyczne dla tzw. „architektury podmiejskiej” powinna zostać wzbogacona elementami architektury regionalnej, w tym celu należałoby wykonać odpowiednie opracowania specjalistów z zakresu historii architektury, budownictwa i etnografii z propozycjami nawiązania do tradycji.

f) Szczególnej troski wymaga również ochrona i pilna konieczność poddania pełnej rewaloryzacji, konserwacji i racjonalnego użytkowania obiektów zabytkowych wraz z otoczeniem, do których należą zabytkowe parki wiejskie w tym zespoły dworsko – parkowe i pałacowo – parkowe. Na wspólną liczbę 13 obiektów wpisanych do rejestru zabytków (CRD) tylko trzy tzn. Pałace w Zalesiu i Głuchowie oraz dwór w Krobowie reprezentują dobry stan zachowania i użytkowania. Natomiast wiele do życzenia przedstawiają: - XIX wieczne zespoły dworsko – parkowe w Falęcinie i Pabierowicach oraz zespół pałacowo –

parkowy w Kobylinie, - XVIII-wieczny park krajobrazowy w Lesznowoli, oraz XIX-wieczne parki krajobrazowe w

Gościeńczycach, Mirowicach, Skurowie i Mleńcu. - Pałac w Woli Worowskiej (XIXw) i zespół podworski w Kosminie. Należałoby rozpocząć starania o wpisanie do rejestru zabytków zespołu dworsko – parkowego w Kociszewie. Natomiast podstawowym warunkiem zapewnienia tym obiektom możliwości przetrwania i zabezpieczenia przed zniszczeniem jest zgromadzenie odpowiednich środków na prace dokumentacyjne i roboty zabezpieczające. Inwestor lub użytkownik, który podejmie się pełnej rewaloryzacji zabytkowego obiektu kubaturowego z rewitalizacją zabytkowego parku w otoczeniu mógłby wykorzystać obiekt na cele: mieszkalne, dydaktyczne, badawcze, naukowe, kulturalne, oświatowe, służby zdrowia itp. Odbudowanym obiektom zabytkowym należy zapewnić strefy ochrony konserwatorskiej o promieniu 200 m.

g) Natomiast na terenie miasta Grójec należy uznać za najpilniejsze: - uporządkowanie najstarszej zabytkowej części miasta w rejonie dawnego Rynku (obecna nazwa

Plac Wolności), stanowiącej niegdyś na przełomie XIX i XX w centrum miasta, polegające na: - uczytelnieniu i modernizacji historycznego układu komunikacyjnego - uporządkowaniu zwartej zabudowy pierzejowej - uzupełnienie szczerb i ubytków w zabudowie na terenach zainwestowania miejskiego - harmonijnym połączeniu najstarszej centralnie położonej części miasta z szybko rozwijającymi

się przedmieściami - rehabilitacji i modernizacji zasobów tzw. starego budownictwa - rewaloryzacji i odnowienia wszystkich obiektów zabytkowych wraz z otoczeniem.

10. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO.

10.1. Wstęp.

Przyjęcie zasady ekorozwoju oznacza, iż we wszystkich działaniach zmierzających do osiągnięcia złożonych celów podstawowym kryterium oceny będzie ich wpływ na środowisko. W raporcie o stanie Gminy zostały rozpoznane i scharakteryzowane zarówno elementy abiotyczne środowiska przyrodniczo-krajobrazowego jak i jego potencjał biotyczny. Elementy te stanowią spójny system przyrodniczy gminy i determinują potencjalne możliwości rozwoju gminy. Jednak z uwagi na fakt iż granice każdej gminy powstały z reguły w oparciu o decyzje administracyjne – systemu tego zatem nie można rozpatrywać bez uwzględnienia szerszego tła przyrodniczego. 10.2. Uwarunkowania wynikające z budowy geologicznej gminy.

Głównymi kopalinami występującymi na terenie gminy są kruszywa naturalne – pisaki i żwiry. Eksploatowane są w miejscowościach Grójec, Uleniec i Zalesie.



Na podstawie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr. 228 poz.

1947 z poźn. zm. ) wyznaczono 5 obszarów i terenów górniczych. Wykaz obszarów i terenów górniczych – stan na dzień 10.08.2011 r.

Lp. Nazwa złoża Rodzaj kopaliny

Nazwa terenu i obszaru górniczego

1 „GRÓJEC II” Kruszywo naturalne „GRÓJEC IIA”

2 „ULENIEC” Kruszywo naturalne „ULENIEC”

3 „ZALESIE I” Kruszywo naturalne „ZALESIE IA”

4 „ZALESIE II” Kruszywo naturalne „ZALESIE II”

5 „ZALESIE III”

Kruszywo naturalne „ZALESIE III”

Na terenie gminy wyznaczono trzy obszary perspektywicznego poszukiwania piasków i żwirów, 2

obszary dla surowców ilastych ceramiki budowlanej oraz jeden obszar prognostyczny. Do obszarów perspektywicznych należą: 1. rejon Gołuchowa (na północ), gdzie zlokalizowano obszar piasków ze żwirem osiągający pod 30 cm

nakładem gleby miąższość od 7,0 do 12 m, 2. dwa obszary na północ i południe od Mirowic Parceli, gdzie pod nakładem 40 cm gleby występują piaski o

miąższości 2,3 – 3,5 m, 3. rejony Kobylina-Janówka i Kącina z obszarem surowców ilastych, wytypowanych na podstawie

„Sprawozdania z prac badawczych dla określenia warunków występowania surowców ilastych ceramiki budowlanej na terenie województwa warszawskiego”.

Wydzielony obszar prognostyczny znajduje się w rejonie udokumentowanego złoża „Częstoniew”. Obszar został wydzielony na podstawie „orzeczenia geologicznego o jakości i przydatności piasków dla potrzeb drogownictwa „Częstoniew”. Zasoby szacunkowe wynoszą około 568 tys. m3 na powierzchni 28 350 m2. Piaski te mogą być wykorzystywane w budownictwie drogowym (nasypy, warstwy filtracyjne). 10.3. Warunki geomorfologiczne – uwarunkowania.

Z uwagi na rzeźbę terenu gmina Grójec posiada korzystne warunki do rozwoju rolnictwa. Większość jej terytorium cechuje się rzeźbą równinną i niskofalistą. Jedynie w strefach krawędziowych doliny Jeziorki i jej dopływów, na zboczach zdenudowanych wzgórz (północna i południowo-zachodnia część gminy) oraz ozów istnieją duże spadki terenu w granicach 10 – 12 %. Poza tymi obszarami panują dogodne warunki do uprawy mechanicznej oraz nie występuje także zagrożenie erozją. Zdecydowana większość obszaru gminy charakteryzuje się korzystnymi warunkami geologiczno-inżynierskimi dla budownictwa, są to głównie obszary wysoczyzny polodowcowej, na których głębokość wody gruntowej przekracza 2 m. Tereny o niekorzystnych warunkach inżynierskich utrudniającymi budownictwo to obszary gruntów słabonośnych (organicznych i mineralno organicznych) występujących w dolinach i zagłębieniach o słabym odpływie lub bezodpływowych, niekorzystne są również wytworzone z osadów ilastych i mułkowatych. Chcąc uzupełnić funkcję rolniczą gminy o funkcję turystyczno-rekreacyjną należy uwzględnić w jej rozwoju przestrzennym dwa uwarunkowania wynikające z morfologii terenu. Pierwszy wynika z zachowania naturalnego bogactwa form, z czym wiąże się duża różnorodność biocenotyczna i krajobrazowa (największa w północnej części gminy) różnorodność ta decyduje o walorach środowiska przyrodniczego, korzystnego dla rozwoju funkcji turystycznych jak i ochrony przyrody. Drugi warunek dotyczy ograniczenia inwestycji w strefach krawędziowych wysoczyzny, a zwłaszcza na zboczach dolin rzecznych. Wszystkie formy budownictwa powinny być tu wykluczone. Takie inwestycje mogą uaktywnić procesy stokowe i w konsekwencji doprowadzić do zniszczenia krawędzi poprzez erozję i seliflukację. 10.4. Warunki klimatyczna – uwarunkowania.

Warunki klimatyczne określają potencjalne możliwości rozwoju rolnictwa. Podstawową charakterystyką jest długość okresu wegetacyjnego wynoszącego dla gminy 210 – 220 dni. Pozwala to na uprawę większości roślin uprawianych w tej części Polski. Najgroźniejsze dla rozwoju produkcji roślinnej, w tym szczególnie warzywniczej i ogrodniczej są występujące tu późno-wiosenne przymrozki oraz okresy posuchy



występujące z uwagi na małą retencję niwialną w okresie zimowym. Może to prowadzić do wymarzania upraw oraz małej koncentracji wilgoci w glebie, szczególnie w okresie siewów. W świetle już występujących anomalii klimatycznych, zwłaszcza spodziewanego dalszego ocieplania klimatu należy spodziewać się nasilenia wielu negatywnych następstw tego procesu. Do najważniejszych należy straty i koszty spowodowane deficytem wody, spadkiem plonów, pożarami terenów leśnych oraz możliwym [pojawieniem się chorób roślin i zwierząt wiązanych dotychczas z krajami o cieplejszym klimacie. W dzikiej przyrodzie należy się liczyć z zanikaniem zarówno całych ekosystemów jak również poszczególnych gatunków. Szczególnie zagrożone będą:

• gatunki związane z mozaikowym krajobrazem rolniczym, bogatym w oczka wodne • zespoły zwierząt i roślin siedlisk podmokłych w tym lasów łęgowych występujących w dolinach

rzecznych • organizmy wrażliwe na zanieczyszczenia środowiska.

10.5. Gleby – uwarunkowania.

Rozwój rolniczy gminy Grójec determinowany jest bardzo silnie poprzez pokrywę glebową, a ściślej przez jej wartość produkcyjną związaną ściśle z żyznością gleb. Konsekwencją zachodzących w przyszłości procesów geologicznych jest duże rozprzestrzenienie na obszarze gminy gleb pseudobielicowych i brunatnych wyługowanych. Gleby dobre i średnio dobre zajmują 38,4 % (klasa II i III) i mają one największe rozprzestrzenienie na terenie gminy. Podobną powierzchnię zajmują gleby orne średniej jakości (klasa IVa i IVb), obejmując 34,0 % ich całości. Gleby słabe i bardzo słabe zajmują 29,5 % powierzchni gruntów rolnych gminy. Grunty klasy VI w (0,2 %) powinny być przeznaczone pod zalesienie.

Zgodnie z ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 121, poz. 1266) na cele nierolnicze można przeznaczyć grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku – inne grunty o najniższej przydatności produkcyjnej. Przeznaczenie gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I-III o pow. powyżej 0,5 ha na cele nierolnicze wymaga uzyskania zgody Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Zmianę tę dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z uwarunkowaniami glebowymi Studium stwierdza, że: - potencjał glebowy stwarza potencjalne warunki rozwoju produkcji rolniczej, (szczególnie dotyczy to

warzywnictwa i sadownictwa wysoko towarowego), - gleby aluwialne, torfowe i mułowo – torfowe, występujące głównie w dolinach Jeziórki i jej dopływów

(szczególnie Kraski) stwarzają możliwość zachowania seminaturalnej roślinności o znacznej różnorodności biologicznej,

- gleby najsłabsze należy przeznaczyć pod zalesienia. 10. 6. Warunki wodne – uwarunkowania. 10.6.1. Warunki hydrogeologiczne.

Oceniając warunki hydrogeologiczne gminy należy stwierdzić, że położona jest ona na obszarze o dobrej zasobności wód podziemnych, pomimo niewielkiej zasobności w wody gruntowe płytko zalegające. Na obecnym etapie rozwoju, zasoby wodne gminy wystarczają do normalnego funkcjonowania i nie stanowią bariery dalszego jej rozwoju. Na obszarze gminy ujmowane są dwa poziomy wodonośne tj.: czwartorzędowy i trzeciorzędowy. Poziom wód holoceńskich stanowiących część wód poziomu czwartorzędowego występujący głównie w dolinach Jeziórki i jej dopływów jest zasilany głównie drogą infiltracji wód opadowych pluwialnie co powoduje sezonowe wahania poziomu wód. Należy również pamiętać iż poziom ten ma kontakt z wodami cieków, co znajduje odzwierciedlenie w ich jakości w zależności od stanu sanitarnego cieku. Plejstoceński poziom wód gruntowych jest związany z sedymentacjami glacjalnymi głównie z warstwami piaszczysto – żwirowymi reprezentującymi osady interglacyjne. Najbardziej perspektywiczne w zaopatrzenie w wodę są poziomy wodonośne zalegające poniżej 20 m i głębiej. W przypadku większego zapotrzebowania należy wykonać studnie wiercone do poziomu trzeciorzędowego i kredowego. Występujące głębiej wody trzeciorzędowe są na ogół mniej zmineralizowane od wód poziomów czwartorzędowych. Wody z leżących poniżej utworów kredy są średniej twardości (wyjątkowo bardzo twarde), z nadmierną ilością związków żelaza co powoduje ich mętnienie. Pod względem jakości wody kredowe w większości należy uznać za dobre. Do picia nadają się dopiero po odżelazieniu. Pod względem bakteriologicznym nie budzą zastrzeżeń. Poziom ten zasilany jest poprzez przesączanie i przepływ w oknach hydrogeologicznych z odległych poziomów w osadach kenozoicznych. Głównym źródłem wód podziemnych jest infiltracja wód powierzchniowych pochodzących m.in. z opadów atmosferycznych czego konsekwencją może być ich zanieczyszczenie typowymi dla zagospodarowanych



terenów. Ponieważ prawie 33 % gminy leży na obszarze wysokiej ochrony wód (OWO) tereny te należy szczególnie chronić. Czynniki stwarzające zagrożenie to: - nieprawidłowo wykonane i zabezpieczone obiekty i składy środków ochrony roślin i nawozów sztucznych i

stacje paliw - stosowanie nadmiernych dawek nawozów mineralnych i środków ochrony roślin - dzikie i nieodpowiednio przygotowane wysypiska odpadów - brak systemu kanalizacji do odbioru ścieków we wszystkich sołectwach gminy, nieszczelne szamba - „kwaśne deszcze”, zanieczyszczenia wymywane przez opady z atmosfery. 10.6.2. Wody powierzchniowe.

Gmina posiada gęstą i dobrze wykształconą sieć rzeczną. Istnieje tu też wiele naturalnych i sztucznych obniżeń o wysokim poziomie wód gruntowych. Funkcjonująca gęsta sieć rowów wskutek braku wystarczającego nadzoru działa jednostronnie co prowadzi do znacznego przesuszenia łąk i spadku ich produktywności, w przyszłości ze względu na postępującą mineralizację grozi wyjałowieniem znacznych obszarów. To niepokojące zjawisko zauważalne jest m.in. w dolinie Kraski. Równie niepokojącym zjawiskiem jest zanikanie naturalnej retencji gruntowej, a także znaczne zanieczyszczenie cieków będące efektem intensywnego rozwoju sadownictwa. Woda w Jeziorce badana poniżej Gołuchowa ma IV klasę czystości, zaś Kraska V klasę czystości. Na pogorszenie stanu sanitarnego tych wód wpływa brak kanalizacji poszczególnych sołectw oraz znikome zdolności do samooczyszczenia zmeliorowanych odcinków rzeki. Pozytywną tendencją jest tworzenie przyzagrodowych oczyszczalni ścieków, pozwalających rozwiązać ten problem szczególnie w odniesieniu do zabudowy rozproszonej. 10.7. Szata roślinna – uwarunkowania.

Zasadniczym uwarunkowaniem wynikającym z potencjału siedlisk jest wykorzystanie jego naturalnych możliwości do optymalizacji zarówno gospodarki leśnej jak i rolnej. W przypadku kierunku rozwoju funkcji rolniczej gminy jako wiodącej i priorytetowej należy przestrzegać zgodności zasobów biotycznych (naturalnych) z kierunkami produkcji rolnej. Rozwijając zaś funkcje dodatkowe tj.: turystyczne i rekreacyjne należy zwrócić uwagę na zwiększenie odporności drzewostanów oraz walorów krajobrazowych poprzez zwiększenie różnorodności biologicznej zbiorowisk roślinnych. Można osiągnąć ten cel poprzez stopniową ukierunkowaną przebudowę drzewostanów zgodnie z potencjałem siedliskowym. Z uwagi na dużą wartość przyrodniczą zadrzewień w krajobrazie otwartym, zwiększenie powierzchni lasów winno być ważnym elementem gospodarki na najsłabszych gruntach rolnych, przy realizacji koncepcji ekologicznie zrównoważonego rozwoju gminy. Ważnym jej elementem będzie również zachowanie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych. Na terenie gminy dość licznie występują bowiem remizy śródpolne będące ostojami dla wielu gatunków fauny i flory. Ich istnienie jest gwarantem utrzymania, a nawet podniesienia różnorodności biologicznej gminy. Należy także podjąć działania zmierzające do odnowienia zakrzewień i zadrzewień wzdłuż zmeliorowanych odcinków cieków (w tym wzdłuż cieków uchodzących do Jeziorki) w celu podniesienia bioróżnorodności, zachowania ostoi i stanowisk lęgowych dla zwierząt, a także stworzenia naturalnego systemu oczyszczania wód spływających z terenów rolniczych. W działaniach na rzecz ochrony środowiska należałoby zatem dążyć do utrzymania istniejących zadrzewień i zakrzewień na terenach otwartych oraz w miarę możliwości zwiększania ich powierzchni poprzez zakładanie nowych. W dolinach rzecznych należy preferować utrzymanie i rozwój naturalnych płatów roślinności łęgów i olsów. Zadrzewienia takie mogą neutralizować nawet do 30 % spadek koncentracji azotanów w przepływających przez nie wodach. Podobnie duże znaczenie posiadają obszary podmokłe ze zbiorowiskami roślinności bagiennej, charakteryzujące się nie tylko dużą bioróżnorodnością, ale także dużymi zdolnościami jako filtratory przechwytujące związki chemiczne rozpuszczone w wodzie, a także spływające z pól. Według badań przeprowadzonych w północno – wschodniej Polsce, redukcja biogenów spływających z otaczających pól do rzeki przez mokradła może wynosić od 60 do 100 %. Największą zdolność do sorpcji posiadają płaty szuwaru tatarakowego. Troski wymagają stare i niestety w części zdewastowane założenia parkowe i towarzyszące nim aleje dojazdowe. Stanowią one cenne obiekty nie tylko pod względem przyrodniczym, ale również kulturowym i krajobrazowym, stanowiąc nieodłączny element krajobrazu gminy. 10.8. Fauna – uwarunkowania.

Stosunkowo bogaty skład awifauny zasiedlający gminę pozwala stwierdzić, że na jej terenie zachowało się wiele cennych terenów przyrodniczych będących jej ostojami. Najcenniejsze obserwowane tu gatunki należą



do grupy wodno-błotnych o najwyższym stopniu zagrożenia wymarciem związane szczególnie z doliną rzeki Jeziorki. Należy więc dołożyć wszelkich starań z celu zachowania środowisk wodno-błotnych na terenie gminy. Środowiska te jednocześnie stanowią miejsce rozrodu, żerowania i odpoczynku wielu innych gatunków zwierząt, dlatego po przeprowadzeniu dodatkowych bardziej szczegółowych obserwacji należy spodziewać się poszerzenia listy gatunków zwierząt bytujących na terenie gminy. Największym bogactwem gatunkowym fauny charakteryzują się obszary w północno-wschodniej i centralnej części gminy. Wśród gatunków ssaków jeszcze nie wykrytych należy spodziewać się przede wszystkim gatunków nietoperzy, a z uwagi na przebiegającą przez gminę zachodnią granicę występowania zębiełka białawego możliwe jest m.in. wykrycie tego gatunku. Z uwagi na jednak stosunkowo słaby stopień poznania fauny gminy należy dążyć do powstania opracowań uzupełniających tę lukę. 10.9. Ochrona przyrody – uwarunkowania.

Współczesna ochrona przyrody nie podlega już tylko na zachowaniu najcenniejszych jej fragmentów w rezerwatach przyrody i parkach narodowych. Obecnie dąży się do takich zmian w sposobach gospodarowania, które pozwalają utrzymać środowisko na dużych zamieszkanych przez człowieka obszarach wykorzystywanych gospodarczo. Działania gminy na rzecz ochrony przyrody powinny koncentrować się więc na stworzeniu programu ochrony przyrody uwzględniającego ochronę, wzmocnienie i powiększenie obszarów o wysokiej stabilności ekologicznej, wzrost lesistości, odbudowanie naturalnej retencji oraz wzmocnienie populacji gatunków zagrożonych. Cele te można częściowo osiągnąć również poprzez wskazania i formalne utworzenie lokalnego systemu obszarów chronionych.

Przy rozwijaniu funkcji turystyczno – rekreacyjnej system terenów chronionych może znacznie podnieść atrakcyjność turystyczną gminy. Sieć taka oznacza również zabezpieczenie i wzmocnienie lokalnego potencjału biologicznego oraz praktyczną ochronę jego bioróżnorodności. 10.9.1. Obiekty prawnie chronione. Opis obiektów przyrodniczych objętych ochroną prawną. 10.9.1.1. Obszary Krajobrazu Chronionego OBSZAR KRAJOBRAZU CHRONIONEGO DOLINA RZEKI JEZIORKI Art. 23 ustawy z 2004 r. o ochronie przyrody – „Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.” Gospodarka człowieka na tych terenach nie ulega poważniejszym ograniczeniom pod warunkiem, że prowadzona jest prawidłowo i nie grozi zachwianiem równowagi w środowisku przyrodniczym. Obszar Krajobrazu Chronionego „Dolina rzeki Jeziorki” utworzony został Uchwałą nr XV/69/83 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Radomiu z dnia 28 czerwca 1983 r. Całkowita powierzchnia tego obszaru wynosi 16.020 ha, z tego 3540 ha to tereny leśne, a 154 ha to obszar zajęty przez gospodarstwa rybackie. Swym zasięgiem obejmuje dolinę rzeki Jeziorki, ona stanowi naturalny korytarz ekologiczny o randze regionalnej umożliwiający migrację flory i fauny z obszarów o wysokim potencjale przyrodniczym na silnie przekształcone i przyrodniczo zdegradowane tereny rejonu Grójecko-Wareckiego. W granicach Obszaru Krajobrazu Chronionego znajduje się 15 drzew objętych ochroną prawną jako pomniki przyrody, 3 parki wiejskie, 8 parków zabytkowych oraz rezerwaty przyrody „Modrzewina” o powierzchni 337,34 ha oraz „Jeziora-Olszyny” i „Łęgacz”. Obecne granice obszaru chronionego w gminie obejmują również tereny o intensywnie prowadzonej produkcji sadowniczej pozbawione istotnych wartości przyrodniczych jak i krajobrazowych ważnych dla funkcjonowania obszaru chronionego. Obecność tych terenów w granicach OKCh „Dolina Jeziorki” stanowi obszar konfliktów wynikających z potrzeby stosowania zaostrzonych wymagań w zakresie ochrony środowiska, a potrzebami wynikającymi z prowadzeniem intensywnej produkcji sadowniczej. Obszar ten jest objęty ochroną prawną. 10.9.1.2. Rezerwaty przyrody: REZERWAT „ŁĘGACZ NAD JEZIÓRKĄ”



Ustawa o ochronie przyrody z 2004 r. określa rezerwat jako obszar obejmujący zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.

Rezerwat leśny – częściowy „Łęgacz na Jeziórką” utworzony zarządzeniem M.O.Ś.Z.N i L z dnia 25 stycznia 1995 r M.P. nr 5, poz. 8, położony w północno-wschodniej części. Ogólna powierzchnia wynosi 39.91 ha. Celem utworzenia rezerwatu jest ochrona i zachowanie naturalnego siedliska grądowego i łęgowego okalających koryto rzeki Jeziorki. Rezerwat położony jest w jej pradolinie. Na torfach niskich stanowiących wyścielających jej dno rosną drzewostany olszowe w wieku ok. 50 lat, w miarę oddalania się od brzegów rzeki i wznoszenia terenu w miejscach mniej podmokłych występuje osika oraz świerk. Roślinność na podstawie wykonanych w rezerwacie zdjęć florystycznych wskazuje na uwilgotniony łęg olszowo-jesionowy Circaeo-Alnotea ze znaczną domieszką roślinności z klasy Alnotea glutinosae. Według prof. Zaręby prowadzącego badania w dolinie rzeki Jeziorki w latach 80-tych panującą w rezerwacie roślinność należałoby wzbogacić o nowe gatunki drzew tj.: jesion, wiąz szypułkowy i pospolity, klon zwyczajny, lipę drobnolistną, a także cisa. Obiekt ten jest zatem prawnie chroniony. 10.9.1.3. Parki wiejskie (ustawa z dnia 23 lipca 2003 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami) W obrębie znajduje się 12 parków wiejskich zabytkowych (wpisanych do rejestru zabytków). Są to parki wiejskie w: Krobowie, Lesznowoli, Głuchowie, Uleńcu, Gościeńczycach, Kobylinie, Mirowicach, Pabierowiczch, Falencinie, Skurowie, Zalesiu, Kośminie. Obiekty te są zatem prawnie chronione. 10.9.1.4. Pomniki przyrody.

Pomniki przyrody należą do najstarszych form ochrony przyrody. Według definicji zawartej w ustawie o ochronie przyrody „Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie”. 1. dąb szypułkowy w wieku 200 lat, Nadleśnictwo Głuchów, Leśnictwo Zalesie, poddział 8i 2. dąb szypułkowy w wieku 200 lat, Nadleśnictwo Głuchów, Leśnictwo Zalesie, poddział 10c przy drodze

Głuchów – Lesznowola 3. dąb szypułkowy w wieku 200 lat Nadleśnictwo Głuchów, Leśnictwo Zalesie, poddział 10c 4. dąb szypułkowy wieku 250 lat, Nadleśnictwo Głuchów, Leśnictwo Zalesie, kompleks Łęgacz poddział 20e 5. dąb szypułkowy w wieku 200 lat, Gościeńczyce 6. dąb szypułkowy w wieku 500 lat, Krobów, właściciel SGGW w Warszawie 7. lipa drobnolistna w wieku 150 lat, Krobów, właściciel SGGW w Warszawie Obiekty te są zatem prawnie chronione. 10.9.2. Obiekty i obszary o wysokich wartościach przyrodniczych.

Na terenie gminy występują obszary o wysokich i bardzo wysokich walorach przyrodniczych zasługujące na ochronę. Dotychczasowy stan ochrony przyrody na terenie gminy Grójec w stosunku do jej zasobów należy uznać za niewystarczający. Szczegółowa analiza poszczególnych elementów przyrodniczych pozwala na stwierdzenie, że: - najwyższe wartości przyrodnicze i krajobrazowe posiadają tereny położone w dolinie rzeki Jeziorki. Z

uwagi jednak na skalę przeprowadzonych na tym terenie melioracji, lokalnie uległy one obniżeniu. Wysokim walorom przyrodniczym towarzyszą na tym terenie duże walory rekreacyjne,

- wysokie (zasługujące na objęcie ochroną) wartości przyrodnicze posiadają enklawy środowisk bagiennych, rozproszone na terenie całej gminy,

- na terenie całej gminy występują fragmenty ciekawych środowisk stanowiących enklawy dzikiej przyrody oraz kępy i pojedyńcze drzewa zasługujące na ochronę,

- ważną rolę jako korytarze ekologiczne pełnią doliny pozostałych cieków (w tym i okresowych) posiadające seminaturalne zbiorowiska łąkowe wraz z lokalnymi zadrzewieniami i zakrzewieniami. Lokalnie jednak w strefach lokalizacji osadnictwa warunki przyrodnicze tych korytarzy są istotnie obniżone.

Opracowane dotychczas w Polsce programy i plany dotyczące ochrony środowiska podkreślają znaczenie ochrony różnorodności biologicznej. Ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r. daje szereg uprawnień



samorządom dostępnych wcześniej wyłącznie Ministrowi Ochrony Środowiska. Władze gminne na samym obszarze mogą wprowadzić ochronę indywidualną i terenów lub obiektów w postaci:

• pomników przyrody, • stanowisk dokumentacyjnych, • użytków ekologicznych, • zespołów przyrodniczo – krajobrazowych.

Przeprowadzona analiza potencjału biologicznego gminy pozwala na zaproponowanie utworzenia lokalnego systemu obszarów chronionych obejmujących ww. formy ochrony. 10.9.2.1. Opis obiektów cennych przyrodniczo i kwalifikujących się do objęcia ochroną. 10.9.2.1.1. Obszar o wysokiej wartości przyrodniczej – projektowany rezerwat przyrody;

Ustawa o ochronie przyrody z 2004 r. określa rezerwat jako obszar obejmujący zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. W Polsce rezerwaty zajmują 173 594 ha, a do roku 2008 utworzono ich 1441. Stanowią one dość niejednorodną grupę, a stan ten jest efektem okresu obowiązywania poprzedniej ustawy o ochronie przyrody, gdy utworzenie rezerwatu było jedyną praktyczną możliwością zabezpieczenia cennego lecz obszarowo niewielkiego obszaru. Na terenie gminy Grójec wytypowano jeden cenny obiekt pretendujący do ochrony w formie rezerwaty przyrody. Projektowany rezerwat przyrody „Dolina Jeziorki”

Projektowany rezerwat krajobrazowy według przedstawionej propozycji prof. Zaręby ma objąć 55,6 kilometrowy odcinek rzeki położony obecnie w całości na terenie województwa Mazowieckiego tj. od źródeł do ujścia rzeki Zielonej. Powierzchnię rezerwatu można określić jedynie szacunkowo biorąc pas szerokości 20 m od obu brzegów rzeki lub jej rozwidleń na około 247 ha. Rzeka Jeziorka należy do starych cieków, których pradolina utworzyła się w okresie glacjalnym o czym świadczy jej szeroka pradolina wypełniona obecnie w większości torfowiskami. Oprócz torfowisk typowymi glebami dla doliny są gleby mułowo-glejowe, murszowo-mineralne i mułowo-murszowe. Decydującym procesem glebotwórczym jest powolny ruch wysoko stojących wód gruntowych przy braku poważniejszych zalewów powierzchniowych, a także dłuższych okresów stagnacji. Siedliska te obecnie zajmuje olcha (Alnus Glutinosa) pochodzenia odroślowego, sporadycznie jako domieszka występują tu także: brzoza, wierzba i wiązy. Należy jednak przypuszczać, iż w przyszłości występowały one liczniej. Stoki pradoliny porastają grądy Tilio-Carpinetum, które w większości zamieniono na użytki rolne, a tylko ze względu na strome brzegi pradoliny, bagnisty teren, albo wysięki są one pod zbiorowiskami drzewiastymi lub krzewami. Według relacji wędkarzy w wodach rzeki najczęściej łowionymi rybami są płocie, okonie, szczupaki, klenie, miętusy, a także uciekające ze stawów karpie i pstrągi. Wśród innych ryb spotyka się ślizy, piskorze, cierniki oraz osiągającego tu południową granicę występowania cierniczka. Do gatunków zwierząt bardzo cennych należy zaliczyć stwierdzone w rzece, a znajdujące się na kartach Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt minogi (strumieniowego i ukraińskiego). W zadrzewieniach nadrzecznych spotykane są sarny i dziki. 10.9.2.1.2. Obszary o wyróżniających się wartościach przyrodniczych i krajobrazowych.

Zarówno w obrębie opisanych już terenów jak i w pozostałej części gminy występują obszary wyróżniające się z otoczenia pod względem przyrodniczym (z uwagi na występowanie rzadkich, zagrożonych gatunków czy też zanikających typów ekosystemów) lub krajobrazowym. Pełnią one funkcję zarówno korytarzy ekologicznych jak też refugiów dzikich populacji roślin i zwierząt. Ustawa o ochronie przyrody z roku 2004 daje możliwość ochrony takich środowisk poprzez utworzenie indywidualnych form ochrony przyrody w postaci użytków ekologicznych bądź zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. Formy te można tworzyć w obrębie istniejących lub projektowanych obszarów chronionego krajobrazu lub parków krajobrazowych. Na terenie gminy rosną także okazałe drzewa, których rozmiary, a także rola jaką spełniają w krajobrazie może być przesłanką do ich ochrony w formie pomników przyrody. Wskazanie konkretnych obiektów kwalifikujących się do tych form ochrony nastąpi na następnym etapie niniejszego studium. 10.10. Zagrożenia środowiska, konflikty i ograniczenia.



10.10.1. Zanieczyszczenia wód powierzchniowych. Na terenie gminy monitoring jakości wód powierzchniowych prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. W 2006 r. Jeziorka wykazywała IV klasę czystości, zaś Kraska V klasę czystości. Rzeki te zanieczyszczane są w wyniku: - prowadzenia intensywnej gospodarki rolnej i wiążącym się z tym nadmiernym stosowaniem środków

ochrony roślin i nawozów sztucznych, - nieuporządkowania gospodarki ściekowej (brak systemów kanalizacji poszczególnych sołectw, a także

lokalnych oczyszczalni ścieków. 10.10.2. Skutki oddziaływania funkcjonujących systemów melioracyjnych.

Głównym zadaniem melioracji wodnych jest uregulowanie stosunków gruntowo – wodnych, tj. m.in. niwelowanie niesprzyjających właściwości gruntowo – wodnych polegających na utrzymywaniu się wysokiego poziomu wody gruntowej, tj. zjawiska niesprzyjającego uprawom rolnym, a także budownictwu. Zadaniem melioracji jest również dostarczenie odpowiedniej ilości wody w okresie posuch. Funkcjonujące drenaże, w przypadku występowania deszczy nawalnych lub długotrwałych mogą wywołać skutki odwrotne, ułatwiając szybkie podnoszenie się poziomu wody nie tylko wskutek bezpośredniego opadu, a także w wyniku wezbrań odbiornika. Wezbrania w Jeziorce mogą także powodować powierzchniowe zalewanie nisko położonych terenów wskutek przepełnienia się koryt cieków odprowadzających wody. Nieodpowiednie użytkowanie systemu melioracyjnego może również doprowadzić do przesuszenia niektórych obszarów. 10.10.3. Skutki intensyfikacji produkcji rolnej.

Tereny użytkowane rolniczo stanowią przeważający element krajobrazu gminy w tym znaczną część użytków rolnych stanowią tereny o intensywnej gospodarce rolnej. Do negatywnych skutków jego oddziaływania należy zaliczyć: - fragmentaryzację obszarów leśnych i izolacje występujących tam gatunków zwierząt i roślin, - wprowadzanie do środowiska substancji toksycznych, - entrofizację wód powierzchniowych, - odwadnianie płatów olszyn i łęgów w dolinach cieków, drenowanych w wyniku ubocznego oddziaływania

systemów melioracyjnych na użytkach zielonych. 10.10.4. Konflikty związane z wydobywaniem i eksploatacją kopalin. Eksploatacja kruszyw i kopalin może przyczynić się do: - dewastacji krajobrazu - obniżenia poziomu wód gruntowych oraz ich zanieczyszczenia. 10.11. Powiązania przyrodnicze.

Gmina Grójec według Falińskiego leży na obszarze, gdzie roślinność naturalna prawie całkowicie została zastąpiona przez roślinność synantropijną, lecz i ona w wyniku działalności ludzkiej ulega degradacji. Enklawy roślinności naturalnej i półnaturalnej zachowały się jedynie w miejscach najbardziej niedostępnych, którymi w rejonie grójecko – wareckim są przede wszystkim nieuregulowane odcinki rzek i ich dolin. Pełnią one równocześnie rolę zarówno korytarzy ekologicznych umożliwiających wymianę genetyczną pomiędzy populacjami roślin i zwierząt, jak również same są ostoją i bazą ich diaspory na tereny sąsiednie. Korytarze ekologiczne łączą również system przyrodniczy gminy z terenami o dużym potencjale biologicznym poza jej granicami. W latach dziewięćdziesiątych w Holandii powstała koncepcja utworzenia Europejskiej Sieci Ekologicznej EECONET (European Ecologicol Network), zaakceptowana w 1992 r. przez Radę Europy. Sieć ta ma obejmować obszary najcenniejsze a będą ją tworzyć obszary węzłowe (biocentra, strefy buforowe) korytarze ekologiczne i obszary wymagające unaturalnienia. W Polsce prowadzone były prace studialne nad polską częścią sieci EECONET (ECONET-PL) czego ukoronowaniem było wydanie opracowania książkowego w roku 19998. Ponadto w latach dziewięćdziesiątych w Instytucie Ochrony Przyrody PAN w Krakowie w ramach programu CORINE – Biotop, opracowano polską bazę komputerową stanowisk szczególnie wartościowych roślin i zwierząt i włączono je do najcenniejszych ostoi Europy. Obecnie trwają prace nad przygotowaniem sieci Natura 2000 – europejska sieć ekologiczna mającą zapewnić trwałą egzystencję europejskim ekosystemom.



Podczas jej tworzenia wykorzystywane będą dotychczasowe doświadczenia poprzednich programów. Gmina Grójec leży poza obszarami węzłów ekologicznych o znaczeniu krajowym bądź międzynarodowym. Płynąca w szerokiej pradolinie Jeziorka posiada rangę regionalnego korytarza ekologicznego. Poprzez sieć swoich dopływów pełniących równocześnie rolę lokalnych korytarzy ekologicznych oraz lokalnych obszarów węzłowych, łączy się ona z obszarami o znaczeniu krajowym tj. z obszarem Puszczy Bolimoskiej (11K) i międzynarodowym tj. obszarem Puszczy Pilickiej (21M), bezpośrednio zaś z Doliną Środkowej Wisły (23M). Od sprawnego funkcjonowania tego korytarza uzależnione jest także utrzymanie wysokich walorów przyrodniczych gminy. Z obszarów węzłowych o znaczeniu międzynarodowym i krajowym następuje bowiem zasilanie biologiczne całego jej obszaru. Obecnie niemal cała dolina od źródeł znajduje się w granicach obszarów krajobrazu chronionego. Rozprzestrzenienie bytujących w dolinie lub nią migrujących gatunków zwierząt odbywa się za pośrednictwem sieci lokalnych korytarzy i sięgaczy ekologicznych, na opisywanym terenie rolę te spełniają głównie dolinki dopływów Jeziorki. Rolę lokalnych węzłów ekologicznych pełnią kompleksy leśne zlokalizowane na granicach wododziałów Pilicy i Bzury poza granicami gminy, to właśnie za ich pośrednictwem następuje wymiana elementów przyrodniczych pomiędzy różnymi obszarami, stanowią one także lokalne biocentra. 10.12. Wskazania wynikające z uwarunkowań przyrodniczych. Przyjmując, że funkcją wiodącą dla gminy Grójec będzie działalność rolnicza, przy uzupełniającej funkcji turystyczno-rekreacyjnej, oraz że zidentyfikowane elementy przyrodnicze tworzą ekologiczny system obszarów chronionych gminy. W zagospodarowaniu przestrzennym gminy należy uwzględnić następujące działania: I. W odniesieniu do elementów ekologicznego systemu obszarów chronionych gminy: Należy: 1. zachować wielkość i wartość ekologicznie istniejących terenów przyrodniczo cennych (lasy, parki, zieleńce,

zieleń towarzysząca zabudowie, zadrzewienia, łąki z roślinnością chronioną, naturalne koryta i doliny cieków i rzek, stanowiska łęgowe płazów, gadów i ptaków)

2. odtworzyć lub wzbogacić wartości ekologiczne na terenach, które uległy degradacji (renaturyzacji środowisk)

3. zastosować formy architektoniczne i struktury zabudowy umożliwiające swobodny przepływ powietrza i migrację gatunków (np. ażurowe ogrodzenia, przepusty pod drogami)

4. należy rozwijać system ochrony konserwatorskiej lokalnych obiektów przyrodniczych 5. zapobiegać odwodnieniu płatów olszyn i łęgów w dolinach potoków erodowanych w wyniku ubocznego

oddziaływania systemów melioracyjnych na użytkach zielonych. Nie należy: 1. dopuścić do przekształcenia istniejącej na tych terenach zabudowy na cele mogącej pogorszyć stan

środowiska 2. zmieniać przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne 3. zmieniać stosunków wodnych pogarszających warunki siedliskowe lasów 4. niszczyć i uszkadzać ciągów zadrzewień i zakrzewień śródpolnych i nawodnych, parków wiejskich,

stanowisk rzadkich gatunków flory i fauny II. W odniesieniu do gruntów rolnych: 1. Nie należy dokonywać zmian stosunków wodnych mogących prowadzić do pogorszenia warunków

siedliskowych roślin uprawnych oraz likwidacji śródpolnych enklaw dzikiej przyrody. 2. Nie należy dopuścić do likwidacji śródpolnych siedlisk marginalnych (oczka wodne, kępy krzewów i drzew,

kamieńce) będących ostojami bioróżnorodności. 3. Należy zmodernizować część istniejącego systemu melioracyjnego ukierunkowanej na restytucją urządzeń

nawadniających. III. W odniesieniu do wód: Nie należy: 1. Wprowadzać nie oczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych i do gruntu. 2. Lokalizować budynków w odległości mniejszej niż 20 m od brzegów naturalnych cieków i zbiorników

wodnych, oraz teras zalewowych i nadzalewowych. 3. Naruszać naturalnej sieci hydrograficznej: rzek, ptaków, strumieni, staworzeczy, oczek wodnych, bagien i

torfowisk, zmieniać naturalnego charakteru ich brzegów, zanieczyszczać wód oraz pasa przybrzeżnego, niszczyć roślinności nawodnej.

4. Zmieniać warunków wodnych w rejonach wododziałów.



IV. W zakresie zmian krajobrazu i powierzchni ziemi: 1. Zagospodarowanie otoczenia obiektów przyrodniczych powinno być podporządkowane ich ochronie i

ekspozycji. 2. Tereny, na których prowadzona jest bądź była działalność wywołująca degradację powinny być poddane

rekultywacji. 3. Wszelkie działania zmierzające do zmiany sposobu zagospodarowania terenu powinny nie niszczyć skarp,

jarów, wydm oraz lokalnych dolin. 4. Uporządkować dotychczasową eksploatację na „dziko” w większości punktów pozyskiwania kruszywa. V. I. W odniesieniu do terenów górniczych: 1. Ochrona złóż kopalin powinna polegać na racjonalnej i kompleksowej eksploatacji ich zasobów. Zasady

eksploatacji minimalizujące zagrożenia i negatywne skutki na środowisko należy zawierać w decyzjach określających warunki prowadzenia eksploatacji.

2. Na obszarach i terenach górniczych ustala się zakaz zabudowy. Zakaz ten nie dotyczy realizacji obiektów kubaturowych, urządzeń komunikacyjnych oraz urządzeń pomocniczych bezpośrednio związanych z eksploatacją kopalin.

3. Pasy ochronne będą ustalone zgodnie z Normami Polskimi. 4. Rekultywacja terenów prowadzona będzie w kierunku rolniczym lub leśnym. VI. W zakresie lokalizacji inwestycji: 1. Powinno się dążyć do ograniczenia inwestycji uciążliwych dla środowiska, z wyłączeniem realizacji

niezbędnych urządzeń komunikacyjnych, infrastruktury technicznej oraz urządzeń służących ochronie środowiska, pod warunkiem zastosowania rozwiązań i technologii bezpiecznych dla środowiska przyrodniczego.

2. Na obszarach wchodzących w skład ekologicznego systemu obszarów chronionych można dopuścić do budowy obiektów pod warunkiem, że udział terenów otwartych, nie zabudowanych i nie pokrytych substancją nieprzepuszczalną wyniesie co najmniej: - 45 % powierzchni działki na terenach o wysokiej intensywności zabudowy, - 75 % powierzchni działki na terenach o niskiej i średniej intensywności zabudowy.

3. Poza terenami zainwestowania na obszarze postulowanego zespołu przyrodniczo – krajobrazowego i obszaru krajobrazu chronionego można dopuścić - do zabudowy rezydencjonalnej pod warunkiem, iż minimalna pow. działek wyniesie 3000 m2, o

szerokości nie mniejszej niż 40 m i powierzchni zabudowy nie większej niż 400 m2, wysokości nie większej niż 2 kondygnacje,

- do wprowadzenia obiektów związanych z obsługą rekreacji i turystyki. 10.13. Podsumowanie. Na podstawie kompleksowej oceny uwarunkowań przyrodniczych gminy Grójec można stwierdzić, że: - Najwyższe walory przyrodnicze i krajobrazowe koncentrują się w dolinie rzeki Jeziorki oraz jej dopływów.

Doliny te jednocześnie stanowią korytarze ekologiczne w tym dolina Jeziorki ma znaczenie regionalne. - Podwyższone wartości przyrodnicze posiadają obszary postulowane do ochrony. - Bardzo wysokim i wysokim walorom przyrodniczym towarzyszą najczęściej wysokie walory rekreacyjne.

Na terenach tych funkcję dominującą powinna pełnić funkcja ochronna ekosystemów przy uzupełniającej rolniczej i turystyczno – rekreacyjnych.

- Pozostała część gminy wykazuje przeciętne walory przyrodnicze i krajobrazowe dlatego wiodącą funkcją na tych terenach powinna być funkcja rolnicza.

10.14. Wnioski. 1. Urozmaicona rzeźba terenu warunkuje stosunkowo duże walory przyrodnicze i krajobrazowe gminy. 2. Produkcję rolną należy intensyfikować na gruntach o średniej i dobrej jakości (klasy II, IIIa, IIIb i IV), a

gleby słabsze mogą być wyłączane z użytkowania rolniczego. 3. Warunki hydrogeologiczne gminy należą do poprawnych. Zasoby wód podziemnych są wystarczające. 4. Z uwagi na duże znaczenie dla ochrony bioróżnorodności środowisk marginalnych w krajobrazie rolniczym

(tj. oczek wodnych, zadrzewień i zakrzewień) należy dążyć do ich zachowania, a w miarę możliwości powiększania ich areału.



5. Mała lesistość gminy oraz zniekształcenie antropogeniczne struktury drzewostanów wymaga ich przebudowy w zgodzie z potencjalną wartością siedlisk. Należy również dążyć do zalesiania najsłabszych gruntów rolnych (klasa VI).

6. Stan sanitarny wód powierzchniowych posiada słabą jakość, dlatego kanalizacja sołectw powinna stać się jednym z priorytetowych zadań gminy.

7. Z uwagi na ponadlokalny charakter korytarza ekologicznego jakim jest dolina Jeziorki należałoby nawiązać współpracę regionalną w celu objęcia ochroną całej doliny.

8. W celu stworzenia ekologicznego systemu obszarów chronionych należy objąć ochroną najcenniejsze obiekty i obszary występujące na terenie gminy.

9. Wobec perspektywicznego rozwoju funkcji turystyczno- rekreacyjnej należy propagować rozwój gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych głównie związanych ze wschodnią i północną częścią gminy. Turystyczną atrakcyjności gminy podniosłoby wyznaczenie ścieżek rowerowych, ciągów i punktów widokowych. Niezbędnym jest również opracowanie materiałów promocyjnych w postaci przewodników folderów i map tego terenu.

10. Do rozwoju funkcji turystycznych najbardziej predysponowane są tereny w dolinie Jeziorki oraz w rejonie dawnego wyrobiska w Piekiełku.

11. UWARUNKOWANIA ROZWOJU I PRODUKCJI ROLNICTWA.

11.1. Uwarunkowania wynikające z istniejącej pokrywy glebowej.

Rozwój rolniczy gminy determinowany jest silnie przez pokrywę glebową, a ściślej jej wartość produkcyjną związaną ściśle z żyznością gleb. Ogólnie należy stwierdzić, że większość gleb użytkowanych rolniczo należy do gleb ornych, dobrej i średnio dobrej jakości według bonitacyjnej klasyfikacji gleb gruntów ornych w Polsce. Duży udział bonitacyjnych klas II, III i IV (około 72,4 %) sprawia, że w przypadku zmiany kierunków ich wykorzystania z rolniczego na nie rolniczy wymagany jest szczegółowy tryb wyłączenia ich z użytkowania rolniczego (szczegółowy opis w części przyrodniczej). Struktura bonitacyjna gleb gruntów ornych wskazuje na pewne naturalne ograniczenia w rozwoju intensywnej produkcji roślinnej na terenie gminy, która najlepsze efekty daje na klasach najlepszych. Uwarunkowania rozwoju funkcji rolniczej gminy Grójec prezentują jednak przede wszystkim kompleksy przydatności rolniczej gleb, rozumiane jako jednostki taksonomiczne, które wskazują zbliżone właściwości rolnicze i mogą być podobnie użytkowane. Struktura kompleksów rolniczej przydatności gleb w gminie Grójec oraz kierunki produkcji wynikające z potencjału glebowego przedstawia się następująco:

• kompleks 1 – pszenny bardzo dobry zajmuje 25 ha, co stanowi zaledwie 0,3 % gruntów ornych gminy. Kompleks ten obejmuje najlepsze gleby, zasobne w składniki pokarmowe, o głębokim poziomie próchnicznym, dobrej strukturze, przepuszczalne, przewiewne i jednocześnie magazynujące duże ilości wilgoci. Gleby te w uprawie są stosunkowo łatwe, osiąga się na nich wysokie plony nawet najbardziej wymagających roślin. W klasyfikacji bonitacyjnej gleb zaliczane są do I i II klasy. Na terenie gminy występują we wsiach:. Krobów, Lisówek, Worów.

• kompleks 2 – pszenny dobry obejmuje 1790,0 ha, co stanowi 22,7 % gruntów ornych gminy i występuje na glebach najżyźniejszych – brunatnych właściwych płowych i czarnych ziemiach właściwych. Pod względem bonitacyjnym gleby tego kompleksu należą do klas III a oraz III b. Na terenie gminy występują we wsiach: Na glebach tych udają się wszystkie rośliny uprawne, lecz planowanie jest w pewnym stopniu związane z poziomem agrotechniki, jak i warunkami higro–termicznymi panującymi w danym miejscu.

• kompleks 4 – żytni bardzo dobry czyli pszenno-żytni zajmuje 800,0 ha tj. 10,1 % gruntów ornych gminy. Jego występowanie związane jest z glebami brunatnymi wyługowanymi, płowymi i czarnymi ziemiami wyługowanymi lub zdegradowanymi. Pod względem bonitacyjnym gleby tego kompleksu należą głównie do klasy III b, a bardzo rzadko do klasy III a i IV a. Na terenie gminy występują na wszystkich wsiach. Chcąc otrzymać plony podobne do plonów z upraw prowadzonych na glebach kompleksu pszennego – gleby tego kompleksu wymagają ciągłego nawożenia, jak i innych zabiegów agrotechnicznych. W przypadku nieodpowiedniej uprawy i słabego nawożenia wykazują niższy stopień kultury i wtedy lepiej opłaca się żyto, ziemniaki oraz inne rośliny uprawiane na glebach słabych.

• kompleks 5 – żytni dobry, zajmuje obszar 1800,0 ha tj. 22,8 % gruntów ornych gminy. Jego występowanie związane jest z glebami brunatnymi wyługowanymi i kwaśnymi, płowymi opadowo-glejowymi. Pod względem bonitacyjnym gleby tego kompleksu należą do klas IV a i IV b. Na terenie gminy występują we wszystkich wsiach. Na glebach tego kompleksu uprawia się głównie żyto i



ziemniaki, a także jęczmień. Gleby pozostające w wysokiej kulturze dają również dobre plony pszenicy lecz tylko w przypadku mniej wymagających odmian.

• kompleks 6 – żytni słaby, zajmuje 1877 ha tj. 23,9 % gruntów ornych gminy. Jego występowanie związane jest z glebami lekkimi (bielicoziemnymi i brunatnymi kwaśnymi), charakteryzuje się znaczną przepuszczalnością. Nadmierne przepuszczanie i słabe zdolności retencyjne powoduje, że gleby te są okresowo lub trwale suche. Niedobór wody staje się czynnikiem ograniczającym działanie stosowanych nawozów sztucznych. Składniki nie wykorzystywane przez rośliny są bardzo szybko wymywane z gleby. Dobór roślin na glebach tego kompleksu jest bardzo ograniczony i sprowadza się do uprawy: żyta, owsa, seradeli, łubinu i ziemniaków. Pod względem bonitacyjnym gleby tego kompleksu należą do klasy IV b i V. Na terenie gminy występują w rozproszeniu na całym jej obszarze.

• kompleks 7 – żytni bardzo słaby, zajmuje 820 ha tj. 10,3 % gruntów ornych. Jego występowanie związane jest z glebami bielicoziemnymi, wykształconymi w piaskach słabogliniastych lub luźnych. Gleby te są ubogie w składniki pokarmowe, a jednocześnie trwale zbyt suche. Stosowanie nawożenia może spowodować tylko nieznaczny wzrost plonów. Nadają się one prawie wyłącznie do uprawy żyta i żółtego łubinu. Pod względem bonitacyjnym gleby tego kompleksu należą do klasy VI. Na terenie gminy występują w rozproszeniu na terenie całej gminy.

• kompleks 8 – zbożowo-pastewny mocny, zajmuje 150 ha, tj, 1,9 % gruntów ornych gminy. Pod względem bonitacyjnym należą do klas IV a, IV b, III b i V, a jego wystepowanie związane jest głównie z glebami średnio zwięzłymi i ciężkimi nadmiernie wilgotnymi. Z natury są to gleby zasobne w składniki pokarmowe i potencjalnie żyzne, ale wadliwe na skutek nadmiernego uwilgotnienia utrudniającego prawidłową agrotechnikę oraz ograniczającego dobór roślin. Poza zbożami, powinny one być przeznaczone pod rośliny pastewne (trawy, koniczyny, owies, buraki pastewne, rzepę, brukiew, kapustę pastewną).

• kompleks 9 – zbożowo-pastewny słaby, zajmuje 630 ha, tj. 8,0 % gruntów ornych gminy. Pod względem bonitacyjnym należy do V, VI wyjątkowo IV b. Jego występowanie związane jest z glebami lekkimi (np. bielicoziemnymi oglejonymi) lub też murszastymi wykształconymi na piaskach luźnych, o wyraźnym wpływie wód gruntowych. Nadmierne uwilgocenie występuje tu przeważnie wiosną i powoduje wymakanie żyta oraz opóźnia termin sadzenia ziemniaków. W okresach ariadowych lub semiariadowych, następuje z kolei przesuszania profilu. Regulacja stosunków wodnych tych gleb jest bardzo trudna. Dobór roślin na tych glebach jest ograniczony i dotyczy owsa, marchwi pastewnej, rzepy, komonicy, kapusty pastewnej, kupówki i konopi..

Jakość trwałych użytków zielonych występujących głównie w dolinie rzeki Jeziorki jak również w niewielkich kompleksach na obszarze wysoczyzny jest uzależniona także od pokrywy glebowej, na której występują. Tylko 4 ha – 0,2 % wszystkich trwałych użytków zielonych zostało zaliczone do kompleksu b.dobrego, 64,0 % - 1083 ha tworzy kompleks użytków zielonych średnich, a 606 ha – 35,8 % słaby i b. słaby. Kompleks n.ż.b. dobrych tworzą gleby I i II klasy bonitacyjnej. Są to gleby charakteryzujące się doskonałymi warunkami wodno-powietrznymi. Gleby średniej jakości pod trwałymi użytkami zielonymi tworzą kompleks użytków zielonych średnich 2z. Na terenie gminy obejmują one czarne ziemie, duży kompleks gleb bagiennych w okolicach, a wzdłuż Jeziorki użytki zielone występują na madach. Stosunki wodne tych gleb nie są uregulowane i charakteryzują się okresowymi stanami przesuszenia lub nadmiernego uwilgotnienia. Główną masę roślinności tworzą trawy średniej jakości, ziół i chwastów wraz z turzycami. Wydajność tych łąk wynosi przeciętnie 2,5 – 3,0 tony siana średniej jakości. Pastwiska mają wydajność wystarczającą na wyżywienie 2 krów przez okres 130 dni. Kompleksy użytków zielonych słabych i bardzo słabych (3z), związane są z glebami należącymi do V i VI klasy bonitacyjnej. Na terenie gminy kompleks ten związany jest z dwoma typami gleb, madami (większy kompleks w dolinie Jeziorki i glebami bagiennymi (głównie wzdłuż Kraski i Molnicy). Łąki należące do tego typu są przeważnie jednokośne dające plon około 1,5 tony siana słabej jakości z 1 ha. Pastwiska te mogą wyżywić najwyżej 1 krowę w czasie 120 dni okresu wegetacyjnego na 1 ha powierzchni. 11.2. Uwarunkowania produkcji rolnej wynikające ze stanu istniejącego. 11.2.1. Ograniczenia rozwoju – zagrożenia. Ograniczenia oraz zagrożenia rozwoju rolnictwa na terenie gminy należy podzielić na: - zewnętrzne, do których zaliczono:

• zmienność polityki rolnej • problemy ze zbytem płodów rolnych



• ograniczony wzrost popytu, spowodowany tradycjami żywieniowymi oraz niskimi dochodami społeczeństwa

• skutki zmiany klimatu, zwłaszcza w wersji przewidującej zmniejszenie opadów powodującej niedobór zasobów wodnych, zmuszających do zastosowania nowych technik nawadniania np. zraszania oraz problemy z przewodnieniem lub odwodnieniem gleb..

- wewnętrzne, do których zaliczono: • koncentracja gleb słabych w północnej i wschodniej części gminy • skażenie gleb, wód powierzchniowych i gruntowych jako wynik intensyfikacji produkcji rolnej • stosunkowo duża ilość gospodarstw małych do 5 ha (64,3%), którą częściowo równoważy specjalizacja

poszczególnych gospodarstw.

11.2.2. Możliwości rozwoju. Korzystnymi uwarunkowaniami rozwoju produkcji rolnej gminy Grójec są:

• położenie z bezpośrednim sąsiedztwie aglomeracji warszawskiej jak i w strefie żywicielskiej miasta Radomia

• ukształtowane kierunki produkcji rolniczej ogrodnictwo i sadownictwo • korzystny agroklimat i rzeźba terenu dla produkcji • korzystne położenie na ciągach komunikacyjnych o znaczeniu krajowym i międzynarodowym (trasy

717 i 7) stwarzających dogodne warunki transportu • duże zasoby ziemi użytkowanej rolniczo (77% powierzchni gminy) • bliskość bazy kształcenia kadr dla rolnictwa (m.in. technika zawodowe, szkoły wyższe w Warszawie i

Radomiu) • bogata baza obsługi rolnictwa w gminie (doradczej, weterynaryjnej, zaopatrzenia w środki produkcji

rolnej itp.) • wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe doliny Jeziorki oraz duża ilość zabytkowych założeń

pałacowo-ogrodowych z rozwijającą się formą wypoczynku w postaci budownictwa letniskowego powinna również stymulować rozwój agroturystyki, a także lokalnie wzrost sezonowego zapotrzebowania na żywność.

12. ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLIXCZNYCH

Na terenie miasta i gminy Grójec realizowane będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, wynikające z ustaleń Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego. Są to:

• realizacja drogi wysokiej klasy od lotniska Okęcie w kierunku Grójca • przebudowa drogi krajowej nr 50 Ciechanów-Grójec-Ostrów Mazowiecka wraz z budową obwodnic • zintegrowanie i usprawnienie układu dróg wojewódzkich poprzez uzupełnienia o nowe odcinki dróg

oraz przebudowy niektórych istniejących przebiegów w tym, w części na obszarze gminy Grójec połączenie drogi nr 730 z drogami nr 728 i 725 w rejonie Belska Dużego. Przebieg połączenia ustalony zostanie w trakcie prac projektowych.

13. UWARUNKOWANIA FORMALNO – PRAWNE. W sferze formalno-prawnej na obszarze miasta i gminy dokonanych zostało szereg regulacji. Stanowią one w swej istocie przesądzenie dotyczące roli i znaczenia, a także funkcji obiektów i terenów. Akty prawne, na podstawie których wprowadzono je w życie regulują zasady i procedury wypełniania tych regulacji. W całości tworzą bardzo istotny zestaw uwarunkowań wymagających uwzględnienia na etapie sporządzania studium. Należą do nich: - miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego - wydane decyzje administracyjne - uregulowania prawne z zakresu ochrony przyrody - decyzje władz konserwatorskich dotyczące zabytków - dane o zakresie badań archeologicznych - wnioski zgłoszone do Studium.



13.1. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Obszary, dla których należy obowiązkowo sporządzić miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego to zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami: obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości, obszary przestrzeni publicznych, obszary, dla których obowiązek sporządzenia planu miejscowego wynika z przepisów odrębnych. obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2 000m2, Uwzględniając aktualny stan formalno – prawny w chwili obecnej stwierdza się istnienie obowiązku sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla terenów na których dopuszcza się możliwość lokalizowania obiektów usługowych o powierzchni sprzedaży większej niż 2000 m2. Nie wskazuje się w studium:

• Obszarów wymagających przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości • Obszarów przestrzeni publicznych • Obszarów pomników zagłady i ich stref ochronnych

Lokalizacja obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2 000m² wymaga sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, zgodnych z ustaleniami studium w tym zakresie. Obiekty tego typu są mocnymi generatorami ruchu ogólno miejskiego i podmiejskiego. Tereny proponowane pod lokalizację takich obiektów oznaczono na rysunku studium. Lokalizacje te są dostępne z układu podstawowego komunikacji miasta jak również dróg układu zewnętrznego. Jako zasadę powinno się przyjąć dobrą obsługę terenów lokalizacji takich obiektów transportem publicznym. Kierując się bieżącymi potrzebami Miasto i Gmina sporządziła i przystąpiła do opracowania szeregu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego szczególnie na terenie miasta i terenach przyszłego zainwestowania na obszarze gminy w części północnej. Działania dla pokrycia jak największej powierzchni Miasta i Gminy MPZP należy kontynuować.

13.2. Uregulowania prawne z zakresu ochrony przyrody. Na obszarze gminy, na podstawie ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku funkcjonują: - obszar Krajobrazu Chronionego „Dolina rzeki Jeziórki”, Uchwała Nr XV/69/83 Wojewódzkiej Rady

Narodowej w Radomiu z dnia 28 czerwca 1983r. - Rezerwat Leśny – częściowy „Łęgacz nad Jeziórką”, Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów

Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 stycznia 1995r, - Pomniki Przyrody

• dąb szypułkowy – 200 lat Nadleśnictwo Głuchów • dąb szypułkowy – 200 lat Nadleśnictwo Głuchów • dąb szypułkowy – 200 lat Nadleśnictwo Głuchów • dąb szypułkowy – 250 lat Nadleśnictwo Głuchów • dąb szypułkowy – 200 lat Gościeńczyce • dąb szypułkowy – 500 lat Krobów • lipa drobnolistna – 150 lat Krobów

13.3. Decyzje władz konserwatorskich dotyczące zabytków. Do rejestru zabytków z terenu m. Grójec wpisane są następujące obiekty: 1. Kościół parafialny p.w. św. Mikołaja (obiekt w stylu gotyckim) z XV wieku w Grójcu – nr decyzji 67/A/81: 2. Budynek szpitala z XVIII – XIX wieku w Grójcu – nr decyzji 132/A/82: 3. Ratusz (obiekt klasyczny) z XIX wieku w Grójcu – nr decyzji 131/A/82: 4. Budynek gimnazjum z XIX wieku w Grójcu – nr decyzji 130/A/82: 5. Budynek poczty z XIX wieku w Grójcu – nr decyzji 129/A/82: 6. Budynek prokuratury z XIX wieku w Grójcu – nr decyzji 358/A/86: 7. Budynek mieszkalny z XX wieku (1907 r) w Grójcu – nr decyzji 322/A/85: 8. Cmentarz żydowski z XVIII wieku (założony po 1794 r, użytkowany do 1942 r) w Grójcu – nr decyzji

407/A/89:



9. Cmentarz ewangelicko – augsburski z XIX wieku w Grójcu – nr decyzji 471/A/91: 10. Grójecka kolej dojazdowa z XIX-XX wieku w Grójcu – nr decyzji 540/A/94: 11. „Stary” cmentarz w Grójcu – decyzja MWKZ w Warszawie nr 756/2011 z dnia 06.07.2011 r. 12. Jatki miejskie z XIX wieku ul. Jatkowa – nr rej. 474/62 13. Budynek przy Ratuszu z XIX w. Pl. Wolności 2 – nr rej. 476/62 14. Dzwonnica drewniana przy kościele p.w.Sw. Mikołaja – decyzja MWKZ w Warszawie nr 1034/2-2011 z

dnia 09.09.2011 r. Do rejestru zabytków z terenu gminy Grójec wpisane są następujące obiekty zabytkowe: 1. Zespól palacowo – parkowy z XVIII – XIX wieku w Głuchowie – nr decyzji 51/A/80 2. Zespol pałacowo – parkowy z XiX wieku w Kobylinie – nr decyzji 175/A/82 3. Zespoł pałcowo – parkowy z XIX wieku w Zalesiu – nr decyzji 204/A/83 4. Zesół dworsko – parkowy z XIX wieku w Falęcinie – nr decyzji 446/A/90 5. Zespół dworsko – parkowy z XIX wieku (1890 r.) w Krobowie – nr decyzji 99/A/81 6. Zespół dworsko – parkowy z XIX wieku (1880 r.) w Pabierowicach – nr decyzji 136/A/82 7. Zespół podworski z XIX wieku (zabudowa dworska i folwarczna przełomu wieku XIX i XX) w Kośminie –

nr decyzji 214/A/83 8. Park krajobrazowy w Gościeńczycach – nr decyzji 348/A/86 9. Park krajobrazowy z XVIII wieku w Lesznowoli – nr decyzji 346/A/86 10. Park Krajobrazowy (park podworski) w Mirowicach – nr decyzji 462/A/91 11. Park krajobrazowy z XIX wieku w Skurowie – nr 349/A/86: 12. Park krajobrazowy z XIX wieku w Uleńcu – nr decyzji 347/A/86: 13. Pałac (obiekt w sty7lu neorenesansowej architektury dworskiej) z XIX wieku w Woli Worowskiej – nr

decyzji 220/A/83: 14. Kościół parafialny p.w. Serca Jezusowego (obiekt wybudowany wg projektu Józefa Piusa Dziekońskiego) z

XIX wieku (1898r) w Worowie – nr decyzji 185/A/82: 15. Młyn wodny z XVIII wieku (obecnie młyn wodno-elektryczny z bali drewnianych w Lesznowoli – nr

decyzji 440/A/90: 16. Zespół dworsko-parkowy początek XX wieku w Kociszewie nr decyzji 1412/09. Obowiązuje ochrona obiektów i terenów wykazanych w Gminnej Ewidencji Zabytków, tj.: Spis zabytków nieruchomych na terenie gminy Grójec według numerów kart ewidencyjnych:

Adres Obiekt

1. Falęcin Zespół pałacowy - pałac, budynek mieszkalny murowany 2. Falęcin Zespół pałacowy - park 3. Falęcin 9 Dom drewniany 4. Głuchów 46 obecnie ul. Leśna 15 Dom drewniany 5. 6. Głuchów Zespół pałacowy – pałac 7. Głuchów Zespół pałacowy – park 8. Gościeńczyce Dwór murowany 9. Gościeńczyce Kapliczka murowana 10. Gościeńczyce Młyn, kompleks zabudowań 11. Gościeńczyce Zabudowania dworskie murowane 12. Gościeńczyce Budynek handlowy kompleks zabudowań dworskich 13. Gościeńczyce Zespół dworski – park 14. Gościeńczyce Mur i brama murowane z cegły 15. Gościeńczyce (obok szkoły) Dom mieszkalny 16. Gościeńczyce (obok szkoły) Dom mieszkalny 17. Gościeńczyce (naprzeciw zabudowań

dworskich) Dom mieszkalny

18. Grójec ul. Armii Krajowej 2 Hale targowe murowane 19. Grójec ul. Armii Krajowej 4 Budynek mieszkalny murowany 20. Grójec ul. Armii Krajowej 6 Budynek mieszkalny murowany 21. Grójec ul. Armii Krajowej 7 Budynek mieszkalny murowany 22. Grójec ul. Armii Krajowej 10 Budynek mieszkalny murowany 23. Grójec ul. Armii Krajowej 12/14 Budynek mieszkalny murowany 24. Grójec ul. Armii Krajowej 13 a Dom mieszkalny murowany



25. Grójec ul. Armii Krajowej 15 Budynek mieszkalny murowany 26. Grójec ul. Armii Krajowej 16 Budynek mieszkalny murowany 27. Grójec ul. Armii Krajowej 18 Budynek mieszkalny murowany 28. Grójec ul. Armii Krajowej 21 Więzienie, budynek murowany 29. Grójec ul. Armii Krajowej 22 Budynek mieszkalny murowany 30. Grójec ul. Armii Krajowej 26 Budynek mieszkalny murowany 31. Grójec ul. Armii Krajowej 32 Budynek mieszkalny murowany 32. 33. Grójec ul. Armii Krajowej 34 Szkoła Podstawowa nr 3 murowana 34. Grójec ul. Armii Krajowej 40 Budynek mieszkalny murowany 35. Grójec ul. Jatkowa Jatki murowane z cegły 36. Grójec ul. Jatkowa 1 Dom murowany 37. Grójec ul. Kościelna 3 Budynek mieszkalny drewniany 38. Grójec ul. Kościelna 7 Budynek mieszkalny murowany z cegły, tynkowany 39. Grójec ul. Lewczyńska Kapliczka NMP, murowana 40. Grójec ul. Lewczyńska 1 Dom mieszkalny drewniany 41. Grójec ul. Lewczyńska Bożnica żydowska murowana 42. Grójec ul. Lewczyńska 7 Dom mieszkalny drewniany 43. Grójec ul. Lewczyńska 20 Dom mieszkalny drewniany 44. Grójec ul. Lewczyńska 24 Dom mieszkalny drewniany 45. Grójec ul. Lewczyńska 26 Dom mieszkalny murowany 46. Grójec ul. Mogielnicka Cmentarz ewangelicki 47. Grójec ul. Mogielnicka Cmentarz rzymsko-katolicki 48. Grójec ul. Mogielnicka Cmentarz żydowski 49. 50. Grójec ul. Mogielnicka 6 Dom mieszkalny drewniany 51. Grójec ul. Mogielnicka 8 Dom mieszkalny murowany 52. Grójec ul. Mogielnicka 15 Budynek mieszkalny murowany 53. Grójec ul. Mszczonowska Cmentarz rzymsko-katolicki 54. Grójec ul. Mszczonowska 2 Budynek mieszkalny murowany 55. Grójec ul. Mszczonowska 4 Budynek mieszkalny murowany 56. Grójec ul. Mszczonowska 6 Dom mieszkalny murowany 57. Grójec ul. Mszczonowska 8 Dom mieszkalny murowany 58. Grójec ul. Mszczonowska 22 Budynek mieszkalny murowany 59. Grójec ul. Niepodległości 1 Budynek mieszkalny murowany 60. Grójec ul. Niepodległości 5 Budynek mieszkalny murowany 61. Grójec ul. Niepodległości 6 Poczta, budynek murowany 62. Grójec ul. Niepodległości 6 Oficyna I przy poczcie 63. Grójec ul. Niepodległości 6 Oficyna II przy poczcie 64. Grójec ul. Niepodległości 9 Budynek mieszkalny murowany 65. Grójec ul. Niepodległości 20 Dom 66. Grójec ul. Ogrodowa Kapliczka Matki Boskiej murowana 67. Grójec ul. Ogrodowa 8 Dom mieszkalny drewniany 68. Grójec ul. Ogrodowa 11-13 Dom mieszkalny drewniany 69. Grójec ul. Ogrodowa 17 Dom mieszkalny drewniany 70. Grójec ul. Ogrodowa 24 Dom mieszkalny drewniany 71. 72. Grójec ul. Piłsudskiego 4 Budynek mieszkalny murowany 73. Grójec ul. Piłsudskiego 7 Budynek mieszkalny murowany 74. 75. Grójec ul. Piłsudskiego 11 Budynek mieszkalny murowany 76. Grójec ul. Piłsudskiego 38 Budynek mieszkalny murowany 77. Grójec ul. Piłsudskiego 41 Budynek mieszkalny murowany dawna kaflarnia 78. Grójec ul. Piłsudskiego 45 Budynek mieszkalny murowany 79. Grójec ul. Piłsudskiego 47 Budynek administracyjny murowany obecnie Urząd Gminy i Miasta 80. Grójec ul. Piłsudskiego 48 Budynek mieszkalny drewniany 81. Grójec ul. Piłsudskiego 59 Budynek administracyjny murowany obecnie Starostwo Powiatowe 82. Grójec ul. Piłsudskiego 62 Budynek mieszkalny murowany 83. Grójec ul. Piłsudskiego 70 Budynek mieszkalny murowany 84. Grójec ul. Piłsudskiego 78 Budynek mieszkalny murowany 85. Grójec ul. Piotra Skargi Pierzeja, budynki murowane 86. Grójec ul. Piotra Skargi 1 Budynek mieszkalny murowany 87. Grójec ul. Piotra Skargi 3 Budynek mieszkalny murowany 88. Grójec ul. Piotra Skargi 4 Budynek mieszkalny drewniany 89. Grójec ul. Piotra Skargi 5 Budynek mieszkalny drewniany 90. Grójec ul. Piotra Skargi 6 Budynek mieszkalny murowany



91. Grójec ul. Piotra Skargi 9 Oficyna, dom mieszkalny murowany 92. Grójec ul. Piotra Skargi 9 Dom mieszkalny murowany 93. Grójec ul. Piotra Skargi 10 Szpital murowany 94. Grójec ul. Piotra Skargi 10 Figura Matki Boskiej (przy szpitalu) 95. Grójec ul. Piotra Skargi 14 Dom mieszkalny drewniany 96. Grójec ul. Piotra Skargi 17 Dom mieszkalny murowany 97. Grójec ul. Piotra Skargi 19 Budynek mieszkalny murowany 98. Grójec ul. Piotra Skargi 21 Dom mieszkalny murowany 99. Grójec ul. Piotra Skargi 25 Budynek mieszkalny murowany 100. Grójec ul. Piotra Skargi 28 Budynek mieszkalny drewniany 101. Grójec ul. Piotra Skargi 41 Budynek mieszkalny murowany 102. Grójec ul. Plac Wolności 1 Ratusz murowany 103. Grójec ul. Plac Wolności 2 Budynek mieszkalny murowany 104. Grójec ul. Plac Wolności 4 Budynek mieszkalny murowany 105. Grójec ul. Plac Wolności 5 Budynek mieszkalny murowany 106. Grójec ul. Plac Wolności 6 Budynek mieszkalny murowany 107. Grójec ul. Plac Wolności 14 Budynek mieszkalny murowany 108. Grójec ul. Plac Wolności 16 Budynek mieszkalny murowany 109. Grójec ul. Plac Wolności 18 Budynek mieszkalny murowany 110. Grójec ul. Plac Wolności 20 Budynek mieszkalny murowany 111. Grójec ul. Plac Wolności 22 Budynek mieszkalny murowany 112. Grójec ul. Polna 1 Dom mieszkalny murowany 113. Grójec ul. Polna 2 Dom mieszkalny drewniany 114. Grójec ul. Polna 5 Dom mieszkalny murowany 115. Grójec ul. Polna 20 Dom mieszkalny drewniany 116. Grójec ul. Polna 22 Dom mieszkalny drewniany 117. Grójec ul. Poświętno 1 Dom mieszkalny drewniany 118. Grójec ul. Poświętno 3 Dom mieszkalny drewniany 119. Grójec ul. Poświętno 7 Budynek mieszkalny murowany 120. Grójec ul. Poświętno 9 Dom mieszkalny drewniany 121. Grójec ul. Poświętno 10 Dom mieszkalny drewniany 122. Grójec ul. Poświętno 15 Dom mieszkalny drewniany 123. Grójec ul. Poświętno Kaplica cmentarna murowana 124. Grójec ul. Przedstacyjna Grójecka Kolejka Dojazdowa przestrzenny układ komunikacyjny 125. Grójec ul. Stokowa 1 Dom mieszkalny drewniany 126. Grójec ul. Stokowa 7 Dom mieszkalny drewniany 127. Grójec ul. Stokowa 30 Dom mieszkalny drewniany 128. Grójec ul. Szpitalna 3 Budynek mieszkalny drewniany 129. Grójec ul. Szpitalna 8 Budynek mieszkalny murowany 130. Grójec ul. Szpitalna 10 Budynek mieszkalny murowany 131. Grójec ul. Worowska 1 Kościół p.w. Mikołaja Biskupa 132. Grójec ul. Worowska 1 Dzwonnica drewniana p.w. Mikołaja Biskupa 133. Grójec ul. Worowska 1 Kapliczka NMP 134. Grójec ul. Zatylnia 1 Budynek mieszkalny murowany 135. Janówek 2 Dom drewniany 136. Janówek 5 Dom drewniany 137. Janówek 6 Dom drewniany 138. Janówek 26 Dom drewniany 139. Kobylin 14 Dom murowany 140. Kobylin 32 Dom drewniany 141. Kobylin 37 Budynek gospodarczy dawne chlewnie murowany 142. Kobylin 37 Budynek gospodarczy dawna powozownia murowany 143. Kobylin 37 Brama do powozowni murowana 144. Kobylin 37 Zespół pałacowy Dwór murowany 145. Kobylin 37 Zespół pałacowy park 146. Kociszew Zespół dworsko-parkowy Dwór murowany 147. Kociszew Zespół dworsko-parkowy Park 148. Kociszew Kapliczka NMP murowana 149. Kociszew Kapliczka NMP murowana 150. Kociszew Budynek mieszkalny murowany dawniej dworski 151. Kociszew Stróżówka przy pałacu murowana 152. Kociszew Budynek mieszkalny drewniany dawniej dworski 153. Kociszew Czworaki budynek murowany 154. Kośmin PGR Budynek mieszkalno-gospodarczy, murowany, cegła, tynkowany 155. Kośmin PGR Budynek gospodarczy dawne stajnie murowane, cegła, tynkowane 156. Kośmin PGR Budynek gospodarczy dawna obora cegła, tynkowane



157. Kośmin PGR Zespół dworski Budynek mieszkalny dawny dwór Ciechan drewniany 158. Kośmin PGR Zespół dworski park 159. Kośmin PGR Budynki gospodarcze dawne kurniki, chlewiki murowane, cegła,

tynkowane 160. Kośmin 6 Dom murowany 161. Kośmin 29 Dom murowany 162. Kośmin 30 Dawne czworaki murowane 163. Krobów Zespół dworski – dwór, obecnie budynek administracyjno-mieszkalny

murowany cegła tynkowany 164. Krobów Zespół dworski Park 165. Krobów Czworaki murowane 166. Lesznowola Zespół dworsko – parkowy – dwór murowany cegła 167. Lesznowola Zespół dworsko – parkowy – park dworski 168. Lesznowola Spichlerz koło dawnego dworu murowany 169. Lesznowola Budynek gospodarczy dawna obora, murowana kamień, cegła 170. Lesznowola Figura św. Tadeusza murowana, cegła 171. Lesznowola 59 Dom murowany 172. Lesznowola Kapliczka NMP duża murowana cegła 173. Mięsy Kapliczka murowana 174. Maciejowice 3 Dom murowany 175. Mirowice 15 Dom murowany cegła 176. Mirowice Magazyn cegła 177. Mirowice Dom mieszkalny drewniany obok magazynu 178. Mirowice 55 obecnie ul. Wspólna 51 Dom murowany 179. Mirowice obok 55 Kapliczka murowana 180. Mirowice droga do wsi Kapliczka murowana 181. Mirowice Park dworski 182. Pabierowice Zespół dworski Dwór murowany tynkowany 183. Pabierowice Zespół dworski park 184. Pabierowice Budynek remizy OSP murowany 185. Pabierowice Kapliczka murowana cegła 186. Skurów Dawny dwór murowany 187. Skurów Park 188. Skurów Brama do dawnego dworu murowana 189. Skurów Wozownia lub kuźnia koło dawnego dworu murowana 190. Skurów Dawny spichlerz murowany 191. Skurów 34 Dom murowany 192. Skurów Kapliczka NMP 193. Słomczyn 41 Dom murowany 194. Uleniec Dwór murowany 195. Uleniec Ogrodzenie pałacu murowane 196. Uleniec Bramy i kapliczki w murze okalającym dwór murowane 197. Uleniec Kapliczka w murze okalającym dwór murowane 198. Uleniec Czworaki dworskie murowane 199. Uleniec Czworaki dworskie II murowane 200. Uleniec Zabudowania gospodarskie podworskie - spichlerz murowany 201. Uleniec Zabudowania gospodarskie podworskie murowane 202. Uleniec Park przy dworze 203. Uleniec 5 Obora murowana 204. Uleniec 9 Dom drewniany 205. Uleniec 10 Dom murowany 206. Uleniec Figura MB z dzieciątkiem murowana 207. Wola Worowska Pałac murowany 208. Wola Worowska Czworaki murowane 209. Wola Worowska Zabudowania podworskie murowane 210. Worów Kościół parafialny p.w. Serca Jezusowego neogotycki murowana cegła 211. Worów Dzwonnica 212. Worów Plebania drewniana 213. Worów 7 Dom drewniany 214. Worów 9 Dom drewniany 215. Worów Cmentarz rzymsko-katolicki 216. Worów koło plebani Figura św. Jan Nepomucena murowana 217. Zalesie Zespół pałacowy - dwór murowany 218. Zalesie Zespół pałacowy – park 219. Żyrówek 5 Dom drewniany 220. Żyrówek 19 Dom drewniany



221. Żyrówek 19 Obora murowana 222. Żyrówek 21 Dom drewniany 13.4. Dane o zakresie badań archeologicznych.

Skalę badań archeologicznych na obszarze gminy Grójec uznać należy za względnie szeroką. Niektóre ze zgromadzonych badań sięgają polowy lat 30-tych i obejmują zarówno ślady opisów, przekazów ustnych jak i dokumentację szczegółową znalezisk i prac wykopaliskowych. Całość dokumentacji gromadzona jest przez państwową służbę konserwatorską. Na planszy uwarunkowań oznaczono stanowiska z arkuszy dokumentacyjnych 64-65 i 64-66. W załączeniu spisy stanowisk. 13.4.1. Spis stanowisk archeologicznych wg gminnej ewidencji zabytków Wykaz stanowisk archeologicznych na terenie Gminy i Miasta Grójec:

Miejscowość Obszar AZP

Numer na

obszarze

Numer

stano-

wiska w

miejsco-

wości

Funkcja Kultura Chronologia

1. Bikówek 64-65 18 1 ślad osadnictwa Łużycka Epoka brązu – wczesna epoka żelaza

2. Bikówek 64-65 52 2 ślad osadnictwa Neolit – epoka żelaza

3. Chudowola 63-65 1 1 Osada Późne średniowiecze

XIII-XIV w

Osada Przeworska Okres rzymski 4. Grójec 64-65 19 1 Cmentarzysko Grobów kloszowych Wczesna epoka

żelaza

Cmentarzysko Przeworska Młody okres rzymski

Cmentarzysko Wczesne średniowiecze ?

5. Grójec 64-65 20 2 Osada? Neolit 6. Grójec 64-65 21 3 Osada?

Grobów kloszowych?

Okres halsztacki . /okres lateński

7. Grójec 64-65 104 4 Cmentarzysko Nieokreślona

8. Częstoniew –Kolonia

65-66 16 1 Ślad osadnictwa Okres nowożytny XVII-XIII wiek


65-66 17 2 Osada Przeworska Młodszy okres przedrzymski – okres rzymski

Osada Wczesne średniowiecze

XII-XIII wiek


65-66 18 3 Osada Wczesne średniowiecze

VIII-X wiek

Osada Późne średniowiecze – okres nowożytny

XV-XVI wiek

11. Częstoniew – Kolonia

65-66 19 4 Ślad osadnictwa - Epoka brązu

Osada Późne średniowiecze –

XV, XVI, XVII w.



okres nowożytny

Ślady osadnictwa - Starożytność

Ślad osadnictwa - Epoka brązu – epoka żelaza


XV-XII wiek

12. Częstoniew – Kolonia

65-66 20 5 Osada Wczesne średniowiecze

XII wiek

Osada Okres nowożytny XVI wiek 13. Falęcin 65-66 7 1 Ślad osadnictwa - Nieokreślona 14. Falęcin 65-66 8 2 Ślad osadnictwa - Nieokreślona 15. Falęcin 65-66 21 3 Ślady osadnictwa Wczesne

średniowiecze XI-XII wiek

Osada Późne średniowiecze- okres nowożytny

XV-XVI wiek

Osada ? - Neolit

16. Falęcin 65-66 22 4 Osada? Okres nowożytny XVI? – XVII wiek

17. Głuchów 63-65 8 1 Osada Wczesne średniowiecze- okres nowożytny

XII-XVIII wiek

18. Głuchów 64-65 22 2 Obozowisko - Paleolit 19. Głuchów 64-65 23 3 Osada? Łużycka? Wczesna epoka

żelaza

20. Głuchów 64-65 74 4 Osada? Łużycka Wczesna epoka żelaza

Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze – późne średniowiecze

XIII-XIV wiek

Ślad osadnictwa

- Epoka kamienia – epoka żelaza

Ślady osadnictwa Okres nowożytny XVII wiek 21. Głuchów 64-65 76 5 Ślady osadnictwa Wczesne

średniowiecze – okres nowożytny

XIII, XIV, XV wiek

22. Głuchów 64-65 77 6 Osada Późne średniowiecze – okres nowożytny

XIV-XVI wiek

23. Głuchów 64-65 78 7 Ślad osadnictwa - Epoka kamienna Ślady osadnictwa Późne

średniowiecze – okres nowożytny

Ślady osadnictwa Wczesne średniowiecze

XIII wiek

Ślady osadnictwa Ślad osadnictwa Weż Okres rzymski

Ślady osadnictwa Łużycka Epoka brązu 24. Głuchów 64-65 79 8 Osada? Łużycka V okres epoki

brązu? 25. Gościeńczyce 64-66 16 1 Ślad osadnictwa Łużycka V okres epoki brązu

– okres halsztacki Ślad osadnictwa - Starożytność –

wczesne średniowiecze



Ślad osadnictwa Przeworska Okres rzymski

26. Gościeńczyce 64-66 17 2 Ślad osadnictwa Łużycka V okres epoki brązu – okres halsztacki

27. Grójec 64-65 1 1 Kościół Wczesne średniowiecze-okres nowożytny

XII –XX wiek

Ślad osady miejskiej Wczesne średniowiecze-okres nowożytny

XII –XX wiek

Ślady osadnictwa Łużycka ? Wczesna epoka żelaza ?

Cmentarzysko Wczesne średniowiecze-okres nowożytny

XII –XVI wiek

28. Grójec 64-65 2 2 Grób - Nieokreślona


XI-XII wiek

Ślady osadnictwa miejskiego

Późne średniowiecze

XIII-XIV wiek

29. Grójec 64-65 3 3 Ślad osady miejskiej Późne średniowiecze-okres nowożytny

XIV –XVIII wiek

Ślad osady miejskiej okres nowożytny XVII –XVIII wiek 30. Grójec 64-65 4 4 Grodzisko Wczesne

średniowiecze XIII wiek

31. Grójec 64-65 5 5 Skarb monet Przeworska II-V wiek 32. Grójec 64-65 6 6 Ślad osadnictwa Późne

średniowiecze -

33. Grójec 64-65 7 7 Cmentarzysko Grobów kloszowych Wczesna epoka żelaza

34. Grójec 64-65 8 8 Sald osadnictwa - Nieokreślona 35. Grójec 64-65 9 9 Cmentarzysko? - Starożytna –

wczesne średniowiecze

36. Grójec 64-65 10 10 Ślad osadnictwa - Nieokreślona

37. Grójec 64-65 11 11 Dawne okopy - Nieokreślona 38. Grójec 64-65 12 12 Ślady osadnictwa Późne

średniowiecze -

39. Grójec 64-65 13 13 Ślady osadnictwa Późne średniowiecze

-

40. Grójec 64-65 14 14 Cmentarzysko - Nieokreślona 41. Grójec 64-65 15 15 Ślady osadnictwa Wczesne

średniowiecze -

42. Grójec 64-65 16 16 Cmentarzysko - Nieokreślona 43. Grójec 64-65 58 17 Ślad osadnictwa - Starożytność 44. Grójec 64-65 59 18 Ślad osadnictwa - Neolit – epoka

żelaza

Ślady osadnictwa Łużycka ? Epoka brązu

Cmentarzysko ? Przeworska Młody okres rzymski

Ślady osadnictwa Późne średniowiecze – okres nowożytny

XIV – XVI wiek

45. Grójec 64-65 60 19 Ślad osadnictwa

Wczesne średniowiecze – późne średniowiecze

XIII wiek


XIV – XVIII wiek

46. Grójec 64-65 66 20 Osada Późne średniowiecze

XIII-XV/XVI wieku

Ślad osadnictwa - Neolit- epoka żelaza



Osada Łużycka Wczesna epoka żelaza

Osada Przeworska Młodszy okres przedrzymski – okres rzymski

Osada - Starożytność 47. Grójec 64-65 67 21 Ślad osadnictwa Wczesne

średniowiecze XIII wiek ?

48. Grójec 64-65 68 22 Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze

XIII wiek

Ślad osadnictwa Późne średniowiecze – okres nowożytny

XIV-XVI wiek

49. Grójec 64-65 69 23 Ślad osadnictwa Łużycka pomorska kloszowych

Późna epoka brązu

Ślady osadnictwa Przeworska Młodszy okres rzymski

Ślady osadnictwa Wczesne średniowieczne

XIII wiek

50. Grójec – okolice 64-65 17 24 Ślad osadnictwa Przeworska Mopr okres rzymski

51. Grudzkowola 65-65 2 1 Cmentarz Okres nowożytny 1915 rok

52. Grudzkowola 65-65 7 2 Ślad osadnictwa Okres nowożytny XIV wiek

Ślad osadnictwa Późne średniowiecze

XIV-XV wiek

53. Grudzkowola 65-65 8 3 Ślad osadnictwa Późne średniowiecze

XIV wiek

54. Janówek 64-65 25 2 Ślad osadnictwa - Epoka kamienia – epoka żelaza

Osada Przeworska? Okres rzymski ?

55. Janówek 64-65 24 3 Ślad osadnictwa Przeworska? Okres rzymski

56. Janówek 64-65 26 3 Ślad osadnictwa Późne średniowiecze

-

57. Janówek 64-65 70 4 Ślad osadnictwa - Starożytność

58. Janówek 64-65 83 5 Osada Późne średniowiecze – okres nowożytny

XIII/XIV-XVII wiek

59. Janówek 64-65 84 6 Ślad osadnictwa Przeworska Młody okres rzymski

Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze

XII-XIII wiek

60. Janówek 64-65 102 8 Cmentarzysko - Nieokreślona

61. Kobylin 64-65 71 1 Osada ? Przeworska Młody okres rzymski


XII (?)- XIII wiek

62. Kobylin 64-65 72 2 Ślad osadnictwa Przeworska ? Młody okres rzymski



Ślady osadnictwa - Starożytność

Osada ? Wczesne średniowiecze

XII(?)- XIII wiek

63. Kobylin 64-65 73 3 Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze/ Późne średniowiecze

XIII-XIV wiek (?)

Ślad osadnictwa Przeworska ? Okres rzymski ?

Ślad osadnictwa - Starożytność

64. Kośmin 64-65 80 1 Ślady osadnictwa Łużycka ? Wczesna epoka żelaza ?

65. Kośmin 64-65 81 2 Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze

-


-

Ślad osadnictwa Łużycka Wczesana epoka żelaza

66. Kośmin 64-65 82 3 Ślady osadnictwa Późne średniowiecze/ okres nowożytny

XIII, XIV-XV wiek

Ślad osadnictwa - Starożytność

67. Krobów 64-65 27 1 Skarb Łużycka II okres brązu

68. Lesznowola 63-65 4 1 Osada Późne średniowiecze/ okres nowożytny

XV-XVIII wiek

Osada Przeworska Okres rzymski

69. Lesznowola 63-65 5 2 Osada Okres nowożytny XVI-XVIII wiek

Osada Przeworska Okres rzymski

70. Lisówek 64-65 28 1 Kurhan Przeworska Starszy okres rzymski

71. Ślady osadnictwa Przeworska Młodszy okres przedrzymski

Ślady osadnictwa Przeworska Okres rzymski

72. Lisówek 64-65 29 2 Ślady osadnictwa - Epoka brązu – okres halsztacki

73. Lisówek 64-65 92 3 Ślady osadnictwa Przeworska ? Okres rzymski ?


XII-XIII wiek

74. Lisówek 64-65 93 4 Ślad osadnictwa - Starożytność

Ślad osadnictwa Przeworska ? Młodszy okres przedrzymski- okres rzymski

75. Lisówek 64-65 94 5 Ślady osadnictwa Łużycka Późna epoka brązu – wczesna epoka żelaza



Osada Wczesne średniowiecze- późne średniowiecze

XII-XV/XVI wiek

76. Lisówek 64-65 95 6 Ślad osadnictwa Późne średniowiecze

XIV – XV wiek

77. Lisówek 64-65 96 7 Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze

XI-XIII wiek

Osada przygrodziowa Wczesne średniowiecze

XII, XIII wiek

78. Lisówek 64-65 97 8 Ślad osadnictwa Łużycka Późna epoka brązu – wczesna epoka żelaza

Grodzisko Wczesne średniowiecze

XII-XV wiek ?

Ślad osadnictwa Przeworska Młody okres rzymski


XII-XIII wiek

79. Lisówek 64-65 98 9 Ślad osadnictwa Przeworska Okres rzymski

Ślad osadnictwa Łużycka Epoka brązu

Osada? Późne średniowiecze

XIII-XIV wiek

Ślad osadnictwa Okres nowożytny XVII wiek

80. Mięsy 64-66 8 1 Ślad osadnictwa Późne średniowiecze

-

Ślad osadnictwa Okres nowożytny -

81. Mirowice 64-66 1 1 Obozowisko - Mezolit

Obozowisko - Paleolit

82. Mirowice 63-66 4 1 Osada? Grobów kloszowych Okres lateński

83. Mirowice 64-65 30 1 Obozowiska - Paleolit

84. Mirowice 63-65 6 1 Osada Wczesne średniowiecze – okres nowożytny

IX-XVII wiek

85. Mirowice 64-65 30 1 Obozowisko - Mezolit

86. Mirowice 64-65 31 2 Ślady osadnictwa - Neolit

ślady osadnictwa Trzciniecka II okres epoki brązu

87. Mirowice 64-66 2 2 Ślady osadnictwa - Neolit?

Ślady osadnictwa Trzciniecka II okres epoki brązu

88. Pabierowice 65-65 10 1 Cmentarzysko Okres nowożytny II wojna światowa

89. Podole 63-65 7 1 Ślad osadnictwa Okres nowożytny XVII wiek



90. Podole 63-65 9 2 Ślad osadnictwa - Neolit

91. Słomczyn 64-66 3 1 Ślady osadnictwa Wczesne średniowiecze

-

92. Słomczyn 64-65 32 1 Ślady osadnictwa Wczesne średniowiecze

-

93. Słomczyn 64-65 33 2 Ślady osadnictwa - Nieokreślone


95. Słomczyn 64-66 5 3 Ślady osadnictwa Przeworska ? Okres rzymski

96. Słomczyn 64-65 34 3 Ślady osadnictwa Przeworska ? Okres rzymski



99. Słomczyn 64-65 85 5 Ślad osadnictwa - Wczesna epoka brązu

Osada ? Przeworska Młodszy okres rzymski

Osada Wczesne średniowiecze- okres nowożytny

XII-XV wiek

100. Słomczyn 64-65 86 6 Ślad osadnictwa Późne średniowiecze

XIV-XV wiek (?)


XIII wiek ?

101. Słomczyn

64-65 87 7 Osada ? Wczesne średniowiecze - późne średniowiecze

XII, XIII, XIV wiek

Osada ? Przeworska? Okres rzymski

102. Słomczyn 64-65 88 8 Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze- okres nowożytny

XIV-XVI wiek

103. Słomczyn 64-65 89 9 Osada Wczesne średniowiecze-

XI-XIII wiek


XIV-XV wiek

Ślad osadnictwa Łużycka lub przeworska

Wczesna epoka żelaza lub rzymska

104. Słomczyn Słomczyn

64-65 90 10 Ślad osadnictwa Przeworska Młodszy okres rzymski?

Osada ? Wczesne średniowiecze

XII-XIII wiek

105. Słomczyn 64-65 91 11 Ślad osadnictwa Okres nowożytny -


XIII wiek

Ślad osadnictwa Przeworska? Młodszy okres przedrzymski – okres rzymski?



106. Słomczyn 64-66 9 12 Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze

X wiek?

Cmentarzysko? Przeworska Młodszy okres rzymski

Cmentarzysko ? Przeworska Okres rzymski


VIII-X wiek

107. Szczęsna 64-65 101 1 Cmentarz Okres nowożytny 1915 rok

108. Wola Worowska 64-65 36 1 Kurhan Przeworska Starszy okres rzymski

109. Wola Worowska 64-65 37 2 Cmentarzysko? Wczesne średniowiecze?

XI-XII wiek (?)

110. Wola Worowska 64-65 38 3 Ślady osadnictwa Przeworska? Okres rzymski

111. Wola Worowska 64-65 39 4 Cmentarzysko - Starożytność?

112. Wola Worowska 64-65 40 5 Osada Wczesne średniowiecze

XI-XII wiek

113. Wola Worowska 64-65 63 6 Osada Późne średniowiecze - okres nowożytny

XIV –XVIII wiek

Ślad osadnictwa Łużycka Późna epoka brązu –wczesna epoka żelaza

Osada Przeworska Młodszy okres przedrzymski

114. Wola Worowska

64-65

64 7 Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze

-


-

Ślady osadnictwa Przeworska ? Młodszy okres rzymski?

115. Wola Worowska 64-65 75 8 Ślady osadnictwa Łużycka Wczesna epoka żelaza?

Ślady osadnictwa Wczesne średniowiecze – późne średniowiecze

XIII- XIV wiek

Ślad osadnictwa - Neolit – epoka żelaza

Ślady osadnictwa przeworska Młodszy okres przedrzymski – okres rzymski

116. Worów 64-65 41 2 Ślady osadnictwa Wczesne średniowiecze

-

117. Worów 64-65 45 3 Ślady osadnictwa Późne średniowiecze – okres nowożytny

XIV-XVI wiek

Ślad osadnictwa Okres nowożytny XVIII wiek

118. Worów 64-65 46 4 Ślad osadnictwa Okres nowożytny XVII-XIX wiek

119. Worów 64-65 47 5 Cmentarzysko Przeworska Późny okres przedrzymski - okres rzymski




XII-XIII wiek


-

120. Worów 64-65 48 6 Cmentarzysko - Nieokreślona

121. Worów 64-65 49 7 Cmentarzysko Przeworska Młodszy okres przedrzymski

Osada Przeworska Starszy okres rzymski

122. Worów 64-65 50 8 Ślad osadnictwa - Epoka kamienia – epoka żelaza

Osada ? Łużycka Późna epoka brązu – wczesna epoka żelaza

Osada? Późne średniowiecze

XIII- XV wiek

123. Worów 64-65 51 9 Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze – późne średniowiecze

XIII-XIV wiek

Ślad osadnictwa - Epoka kamienia – epoka żelaza

124. Worów

64-65

61 10 Ślad osadnictwa - Epoka kamienia – epoka żelaza


XIII wiek

Ślad osadnictwa - Starożytność?

125. Worów 64-65 65 11 Ślady osadnictwa Łużycka Epoka brązu


-

126. Zakrzewska Wola

64-65 42 1 Cmentarzysko ?

Przeworska? Okres rzymski

127. Zalesie 64-65 62 1 Cmentarzysko ? - Nieokreślona

128. Zalesie 64-65 103 2 Cmentarz Okres nowożytny I/II wojna światowa

129. Załącze 64-65 43 1 Ślady osadnictwa - Nieokreślona

130. Załącze 64-65 44 2 Ślad osadnictwa - Nieokreślona

131. Załącze 64-65 53 3 Ślad osadnictwa Łużycka. Pomorska, kloszowa

Wczesna epoka żelaza


XIV-XVI wiek

132. Załącze 64-65 54 4 Ślad osadnictwa Późne średniowiecze?/ okres nowożytny

-

133. Załącze 64-65 55 5 Ślad osadnictwa Późne średniowiecze – okres nowożytny

XIV-XVI wiek

134. Załącze 64-65 56 6 Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze/ późne średniowiecze

XIII-XIV wiek



Ślad osadnictwa - Wczesna epoka żelaza

Ślad osadnictwa Łużycka Epoka brązu wczesna epoka żelaza

Ślad osadnictwa - Epoka kamienia – epoka żelaza

Ślad osadnictwa - Wczesna epoka brązu ?

135. Załącze 64-65 57 7 Osada ? Wczesne średniowiecze/ późne średniowiecze

XIII- XIV wiek

Osada ? Przeworska Okres rzymski

Documents

ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ...doc.gminagrojec.pl/studium/studium zalacznik nr 1...• ludność wsi wzrastała minimalnie po ok. 0,1 % - w latach 1997 – 1999 • ludność