Korte inhoud

De onderlegger voor de rol van de bibliotheek ligt nog steeds in het aloude ‘Kennis is macht’ dat via Unesco, etc hedendaagse uitwerkingen heeft gekregen. Vanaf de jaren zestig groeit onderwijs deelname spectaculair en ontwikkelt de bibliotheek zich inhoudelijk en kwantitatief. Sinds 1975 is er contributievrijdom voor de jeugd en is er veel aandacht voor jeugd- en schoolbibliotheekwerk en de educatieve ondersteuningsfunctie. Het succes van de uitleenbibliotheek van boeken bepaalt het beeld van de bibliotheek. Op opkomst van Internet heeft grote gevolgen voor mediagedrag, distributie en winkelen. Het gebruik van traditionele media en ook bibliotheken neemt af. Bibliotheken blijven een groot bereik houden maar verleggen hun focus van warenhuis van bronnen die steeds vaker digitaal worden, naar educatieve en maatschappelijke activiteiten. Bibliotheken worden veel meer een werkplaats voor mensen die op achterstand staan en mensen die zich willen ontplooien. Bibliotheken staan voor de opgave om deze omslag met minder middelen te realiseren. Daarvoor is ondernemerschap en samenwerking nodig. Bibliotheken hebben een groot bereik, zijn vrij toegankelijk, zijn thuis in de lokale en regionale educatieve en maatschappelijke netwerken. Bibliotheken hebben een lange traditie om van gezamenlijke landelijke dienstverlening gebruik te maken. Ook vandaag de dag: preventieve projecten gericht op taalontwikkeling en leesplezier als Boekstart, VoorleesExpress en de Bibliotheek op School worden grootschalig in het stelsel van bibliotheken geïmplementeerd. Daarmee laten bibliotheken zien dat ze samen ‘meters kunnen maken’, substantieel van waarde kunnen zijn. Op het gebied van laaggeletterdheid en basisvaardigheden liggen grote uitdagingen. Bibliotheken worden steeds vaker de thuisbasis voor activiteiten en programma’s: taalpunten als timmerwerkplaatsen. De gezamenlijke bibliotheken hebben licenties op digitale methodes en oefenprogramma’s: de hamers die nodig zijn om mensen op achterstand ‘bij te spijkeren’. Zowel landelijk als lokaal/regionaal worden bibliotheken als belangrijke partners gezien. Niet als afzonderlijke bibliotheken, maar als stelsel. Als betrouwbare lokale regionale partners waar meerjarig geïnvesteerd wordt in mensen en timmerwerkplaatsen. Dit stelsel van timmerwerkplaatsen kan niet zonder de landelijke spelers op het gebied van laaggeletterdheid en basisvaardigheden. ETV heeft zich tot een onmisbare speler ontwikkeld die van waarde is voor het lokaal ondernemerschap van bibliotheken. Dat vraagt om meer afspraken en borging dan jaarlijkse inkoopafspraken rond licenties. Timmerwerkplaatsen moeten structurele afspraken maken met de leveranciers van hamers.

1

‘Zonder hamer sla je geen spijker op de kop’

De bibliotheek als timmerwerkplaats voor basisvaardigheden

5 maart 201410 jaar ETVJos Debeij

Inhoud

1. Bibliotheekperspectief - vroeger, nu, straks

2. De hamer, de spijker en de timmerwerkplaats

3

10 april 2023

4

Leeszaal Deventer 1916

“Bibliotheken zijn de TomTom van de

kennissamenleving. Ze zijn

wegwijzergids in het uitdijende

informatie-oerwoud, met als

belangrijkste doelgroepen de jeugd,

samen met scholen en mensen die op

een achterstand staan. Bibliotheken

zijn waarborger van de kwaliteit en

onafhankelijkheid van de publieke

informatievoorziening.”

Minister R. Plasterk

Jaren van groei ‘70, ’75, ’80

• Vestigingen • Gebruik• Collecties• Leden• Uitleningen

Jeugd/school Contributie-

vrijdom

10 april 2023

6

De wereld verandert – 1996 - 200510 april 2023

7

Lezen van gedrukte media, bevolking van 12 jaar en ouder, 1975-2005 (in uren per week)

2011

internet

1975: 6,4 u pw

2011: 2,5 u pw

Gevolgen voor de bibliotheek?

2005 in 10 jaar - groei van 20 jaar kwijt

8

Leden

Bron: SCP

Uitleningen

terwijl bereik en frequentie hoog blijft*ruim helft bevolking komt heel frequent in bibliotheek

9

Een nieuwe bibliotheek in 4 stappen

1. Warenhuis

2. Werkplaats

3. Ontmoetingsplaats

4. Digitaal / Webshop

10

STAP 1 Uitleenbibliotheek wordt warenhuisfysieke en digitale bronnen

11

Dorp Wijk Vinex Stad

• collectie, inrichting en presentatie• multifunctionele gebouwen en openingstijden

12

10 april 2023

13

BoSchoolWijkwinkel Laaggeletterdheid

STAP 2 Werkplaats:educatieve – maatschappelijke doelgroepenzelfredzaamheid (moeten)

14

STAP 3 Ontmoetingsplaats voor: ontplooiing (willen)

15

16

Stap 4 : Digitale bibliotheek - Webshop

Catalogus (collectie Nederland)

17

Catalogus - bestellen

18

15% uitleningen zijn bestellingen via internet

19

Nederland bibliotheken uitleningen / leden

20

Bibliotheek in ontwikkeling

Bibliotheek in ontwikkeling 2007-2013

21

Aantal vestigingen gesloten:

0 (nul)

Overijssel bibliothekenuitleningen / leden

22

Deventer 2006 2013uitleningen 842.000 960.000 leden 24.000 29.000 bezoekers 404.000 595.000 website 94.000 393.000

De toekomst?

23

‘Nieuwe’ bibliotheekwet

‘Memorie van toelichting’

Ondersteuning van onderwijs en educatie

Bibliotheken vervullen hun functies voor de individuele leden, maar ook voor maatschappelijke organisaties. Bijvoorbeeld op het terrein van onderwijs en cultuur. Op deze manier worden in samenwerking met het onderwijs programma’s voor leesbevordering, bestrijding van laaggeletterdheid en mediawijsheid uitgevoerd. De samenwerking krijgt in de praktijk vooral vorm op lokaal en regionaal niveau.

24

Deventer 2014 / 2017

• Ambitie – groeien tijdens de financiële krimp• Werkplaats - zelfredzaamheid • Ontmoetingsplaats – ontplooiing

• Bezuinigen: 20% - € 700.000• Formatie: van 42 naar 32 FTE

• Meer open met minder mensen• Gebruik maken van provinciale en landelijke

backoffice en formats /• Co creatie met gebruikers en partners

• Gekwalificeerde vrijwilligers (oa taalmaatjes)

25

Ondernemend op pad

de bibliotheek als (timmer)werkplaats

voor zelfredzaamheid

26

(Laag)geletterdheid

27

28

20 weken

2 seizoenen

70 gezinnen

35 vrijwilligers

Kwalificeren

4de jaar

Wijkwerk

VVE-netwerk

Basisscholen

Taalmaatjes

Prv Overijssel

consultatieburo

29

individueel

40% 0-4 jaar

50% 0-4 jaar

Vrijwilligers

Kwalificeren

Babies

29

Peuterspeelzalen

VVE-netwerk

Kinderdagverblijven

Leidsters

Kwalificeren

consultatieburo

30

31

32

33

34

Afdeling – met aanbod …

Lees &Schrijf • Woordenboeken verschillende talen versus Nederlands • Beeldwoordenboeken• Cursussen/methodes • Grammatica boeken • Leesboeken, meerdere niveaus, veel komt van uitgever

“Eenvoudig Communiceren” • Meerdere exemplaren van één titel voor klassikaal lezen • Taalpc’s hierop staan 10 geselecteerde taal oefen

programma’s. Het zijn vrij toegankelijke internet programma’s. • Werkplekken

35

Netwerken netwerken

• Gemeente (aanvalsplan laaggeletterdheid)• Consultatiebureau• ROC / Capabel taal• SW bedrijf • Netwerk laaggeletterdheid• Stedelijk overleg basisvaardigheden• Ambassadeurs • Etc etc

36

37

38

Activiteiten - partners

• Programma in de week van de alfabetisering, • in samenwerking met ROC Aventus en Sallcon Werktalent

(SW bedrijf)

• Schrijversbezoeken / theater voorstelling • Naar buiten: informatiemarkten etc met informatie

over Laaggeletterdheid• Etc

39

Renate Dorrestein

40

Van Taal naar Basisvaardigheden

• Stedelijk overleg basisvaardigheden

• 2011 gestart als pilot bibliotheek met Klik en Tik • Nieuwe partners door Klik en Tik zoals

• gemeente afdeling werk en inkomen, • Werkbedrijf UWV • Scholengemeenschap Etty Hilversum locatie Boerhaave

voor inzet Maatschappelijke stage.

41

Klik en Tik

42

Wereldwijs in de samenleving

• Project Deventer + Zutphen, Sociale werkvoorziening en Bibliotheek.

• Projectsubsidie - door SBCM het A&O fonds sociale werkvoorziening.

• Subsidie is max. 50%,  de andere 50% is  inzet van SW bedrijf en bibliotheek.

• Deventer 1e helft schooljaar 2012- 2013 op locatie bij Sallcon werktalent ,

• Per januari 2013, 2e helft schooljaar lessen wekelijks in de bibliotheek.

• Vrijwilligers zijn/ worden geworven voor het wekelijks samen lezen in kleine groepen. (taalmaatjes)

• Leeservaring, leesbeleving  en begrijpend lezen zijn belangrijk (plezier).

43

Open Leesclub

• belangstellende laaggeletterden • ‘in eigen tijd’ • Locatie bibliotheek centrum / Keizerslanden• eenmalige gemeentelijke subsidie• 10 bijeenkomsten onder leiding van een ROC docent • daarna voortzetting door de bibliotheek • met gekwalificeerde vrijwilligers

44

80 taalmaatjes

45

Taalpunt

46

47

48

Jaarlijkse inkoop en afspraken

Naar een sterk structureel stelsel!

• Elke gemeente een of meer bibliotheken

• Warenhuis van fysieke en digitale bronnen, werkplaats voor zelfredzaamheid, ontmoetingsplaats voor ontplooiing • Timmerwerkplaats voor basisvaardigheden

• Taalpunt, Lees en Schrijf etc

• Ondernemer en Partner in lokale regionale maatschappelijke en educatieve netwerken

• Landelijke formules en instrumentarium

50

10 april 2023

De hamers om te timmeren

51

52

53

54

55

Samen structureel op pad!

56