Zwemwaterprofiel het Weerwater · het merendeel van de zwemmers zich bevindt en waarvoor de doelstellingen van de richtlijn gelden. Het profiel dient gebaseerd te zijn op en te voldoen

ZWEMWATERPROFIEL HET WEERWATER

WATERSCHAP ZUIDERZEELAND

17 januari 2014

077358354:0.9 - Definitief

C01011.200074.0100

Zwemwaterprofiel het Weerwater

077358354:0.9 - Definitief ARCADIS

1

Inhoud

1 Inleiding ................................................................................................................................................................ 3

1.1 Aanleiding .................................................................................................................................................. 3

1.2 Zwemwaterprofiel ..................................................................................................................................... 4

1.3 Kwaliteitsklassen en richtwaarden .......................................................................................................... 4

1.4 Leeswijzer ................................................................................................................................................... 5

2 Uitgevoerde werkzaamheden ............................................................................................................................ 6

2.1 Algemene werkwijze ................................................................................................................................. 6

2.2 Stappenplan ................................................................................................................................................ 6

2.3 Werkwijze beoordeling proliferatie blauwalgen ................................................................................... 7

3 Gebiedsbeschrijving ......................................................................................................................................... 10

3.1 Algemeen .................................................................................................................................................. 10

3.2 Beheer en onderhoud .............................................................................................................................. 13

3.3 Hydromorfologie ..................................................................................................................................... 13

3.4 Ecologie ..................................................................................................................................................... 14

3.5 Begrenzing zwemwaterzone .................................................................................................................. 16

4 Bronnen van verontreiniging en gezondheidsrisico’s................................................................................. 17

4.1 Inleiding .................................................................................................................................................... 17

4.2 Fecale verontreiniging ............................................................................................................................. 17

4.3 Overige verontreiniging ......................................................................................................................... 17

4.4 Potentiële bronnen ................................................................................................................................... 18

4.5 Veiligheidsonderzoek ............................................................................................................................. 18

4.6 Zwemprof ................................................................................................................................................. 19

5 Analyse historische waterkwaliteitsdata ....................................................................................................... 20

5.1 Fysisch chemische waterkwaliteit ......................................................................................................... 20

5.2 Bacteriologische waterkwaliteit ............................................................................................................. 21

5.3 Beoordeling proliferatie blauwalgen ..................................................................................................... 24

6 Europese zwemwaterrichtlijn beoordeling ................................................................................................... 26

6.1 Inleiding .................................................................................................................................................... 26

6.2 Intestinale enterococcen .......................................................................................................................... 26

6.3 Escherichia coli ......................................................................................................................................... 27

7 Conclusie, maatregelen en aanbevelingen .................................................................................................... 29

7.1 Conclusies ................................................................................................................................................. 29

7.2 Maatregelen en aanbevelingen .............................................................................................................. 30

7.3 Vervolgtraject ........................................................................................................................................... 30

8 Literatuur ............................................................................................................................................................. 32

Bijlage 1 Verslag veldbezoek ..................................................................................................................... 33


2

ARCADIS 077358354:0.9 - Definitief

Bijlage 2 Functie-, watersysteem- en peilkaart omgeving Weerwater. ............................................... 35

Bijlage 3 Uitslag Zwemprof ....................................................................................................................... 36

Bijlage 4 Bacteriologische verontreiniging Fantasiestrand en Lumièrestrand ................................. 39

Colofon....................................................................................................................................................................... 43



3

1 Inleiding

1.1 AANLEIDING

De nieuwe zwemwaterrichtlijn 2006|7|EG van het Europese parlement van 15 februari 2006 schrijft voor

dat alle zwemwateren in 2015 minimaal een aanvaardbare zwemwaterkwaliteit moeten hebben. Een

beschrijving van het betreffende zwemwater, de zwemwaterkwaliteit en de maatregelen die behoren bij

het behalen van deze kwaliteit dienen gerapporteerd te worden in een zwemwaterprofiel. In de richtlijn is

opgenomen dat alle lidstaten uiterlijk op 24 maart 2011 de eerste zwemwaterprofielen hebben opgesteld.

De nieuwe zwemwaterrichtlijn is in de nationale wetgeving geïmplementeerd in het “Besluit hygiëne en

veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (geldend 05-01-2010)”. In de nieuwe richtlijn wordt een

lager risico op gastro-enteritis (maag- en darmontstekingen) nagestreefd dan in de oude richtlijn. Er

worden bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de

zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen. Een andere belangrijke verbetering ten opzichte van de oude

richtlijn is dat in de richtlijn bepalingen zijn opgenomen met betrekking tot de verstrekking van informatie

over de zwemwaterkwaliteit aan het publiek en de Europese commissie. Verder zal op basis van deze

richtlijn een proactief beheer van de zwemwaterkwaliteit gevoerd moeten worden. Dit betekent o.a. dat

alle bevindingen dienen te worden gerapporteerd in een zwemwaterprofiel.

Figuur 1. Locatie zwemwater het Weerwater


4


Het Weerwater wordt beheerd door de Gemeente Almere. De provincie Flevoland is samen met de

waterkwaliteitsbeheerders verantwoordelijk voor de waterkwaliteit van de zwemplassen in haar

beheergebied. Voor u ligt het zwemwaterprofiel voor het Weerwater dat ARCADIS in opdracht van

Waterschap Zuiderzeeland heeft opgesteld.

1.2 ZWEMWATERPROFIEL

Van iedere zwemwaterlocatie dient een zwemwaterprofiel te worden opgesteld, waarin de risico’s voor

zwemmers worden bepaald. Het zwemwaterprofiel beschrijft welke waterkwaliteitsproblemen de

zwemwaterlocatie al dan niet kent en welke oorzaken hieraan mogelijk ten grondslag liggen.

Voornamelijk wordt inzicht verkregen in de fecale verontreinigingsbronnen en –routes. Daarom richt de

beoordeling zich vooral op Escherichia coli en intestinale enterococcen. In dit profiel worden ook andere

zaken die een verhoogd gezondheidsrisico met zich meebrengen zoals cyanobacteriën (blauwalgen),

zwemmersjeuk en botulisme beschreven. In het geval van waterkwaliteitsproblemen zullen mogelijke

maatregelen aangeduid worden. In het zwemwaterprofiel is de zwemzone vastgesteld: het gebied waarin

het merendeel van de zwemmers zich bevindt en waarvoor de doelstellingen van de richtlijn gelden.

Het profiel dient gebaseerd te zijn op en te voldoen aan de randvoorwaarden zoals opgenomen in bijlage

III van de Europese Zwemwaterrichtlijn. Het zwemwaterprofiel dient volgens de Europese

zwemwaterrichtlijn te bestaan uit:

1. Een beschrijving van de fysische, geografische en hydrologische kenmerken van het zwemwater en

van andere oppervlaktewateren in het beïnvloedingsgebied van het betrokken zwemwater die een

bron van verontreiniging zouden kunnen zijn, welke relevant zijn voor de doelen van de richtlijn en als

bedoeld in richtlijn 2006/7/EG;

2. Een beschrijving en beoordeling van oorzaken van verontreiniging die het zwemwater kunnen

aantasten en schade toebrengen aan de gezondheid van zwemmers;

3. Een beoordeling van de mogelijke proliferatie van cyanobacteriën;

4. Een beoordeling van de mogelijke proliferatie van macroalgen en/of fytoplankton;

5. De volgende gegevens indien de onder punt 2 bedoelde beoordeling aantoont dat er een risico van een

kortstondige verontreiniging bestaat:

- De vermoedelijke aard, frequentie en duur van verwachte kortstondige verontreiniging;

- Nadere gegevens over alle resterende oorzaken van verontreiniging, waaronder de genomen

beheermaatregelen en het tijdschema voor het wegnemen van de verontreiniging;

- De, tijdens kortstondige verontreinigingsincidenten, genomen beheermaatregelen en de identiteit en

contactgegevens van de instanties die met het nemen van de maatregelen belast zijn.

6. De locatie van het controlepunt.

Alle bevindingen voor zwemplas het Weerwater zijn opgenomen in dit zwemwaterprofiel. Op basis van

dit profiel dient de beheerder maatregelen te nemen om, indien nodig, het risico op besmetting van de

zwemmer te reduceren.

1.3 KWALITEITSKLASSEN EN RICHTWAARDEN

In de Europese zwemwaterrichtlijn is onderscheid gemaakt tussen verschillende

zwemwaterkwaliteitsklassen. Deze klassen zijn weergegeven in Tabel 1.



5

Parameter Uitstekend Goed Aanvaardbaar Referentiemethode

Intestinale enterococcen (kve/100ml) 200 * 400 * 330 ** ISO 7899-1 of ISO 7899-2

E. coli (kve/100ml) 500 * 1000 * 900 ** ISO 9308-3 of ISO 9308-1

* Gebaseerd op het 95-percentiel (Bijlage II van de zwemwaterrichtlijn)

** Gebaseerd op het 90-percentiel (Bijlage II van de zwemwaterrichtlijn)

Tabel 1. Normen kwaliteitsklassen zoet binnenwater (Bijlage I van de zwemwaterrichtlijn)

Bij interpretatie van de meetgegevens en beoordeling volgens bovenstaande normen moet altijd de

hydromorfologie van het zwemwater in ogenschouw worden genomen. Retentiesnelheid, stroomsnelheid

en windwerking zorgen voor verdunning van fecale verontreinigingen. Deze parameters moeten goed in

beeld zijn gebracht voor de meetgegevens geïnterpreteerd worden. Hierin wordt voorzien in hoofdstuk 3

(de gebiedsbeschrijving).

1.4 LEESWIJZER

In hoofdstuk 2 zijn de uitgevoerde werkzaamheden gerapporteerd en uitgelegd. Hoofdstuk 3 omvat de

gebiedsbeschrijving van de zwemlocatie en in hoofdstuk 4 zijn de bronnen van fecale en andere

verontreinigingen in kaart gebracht en geanalyseerd met behulp van het model ‘Zwemprof’. In hoofdstuk

5 is de historische waterkwaliteitsdata geanalyseerd. Op basis van deze analyse is de zwemwaterkwaliteit

in hoofdstuk 6 ingedeeld in de kwaliteitsklassen volgens de Europese Zwemwaterrichtlijn beoordeling. In

hoofdstuk 7 zijn de conclusies en aanbevelingen voor het nemen van eventuele maatregelen weergegeven.


6


2 Uitgevoerde werkzaamheden

2.1 ALGEMENE WERKWIJZE

Voor het opstellen van een zwemwaterprofiel zijn een aantal handreikingen en rapportages opgesteld

waarin richtlijnen zijn opgenomen (RIZA/Grontmij 2005; RIZA/ V&W/ DHV, 2005; RIZA/ DHV, 2007).

Voor zover mogelijk gaat dit zwemwaterprofiel uit van deze richtlijnen. In de handreiking bij het opstellen

van een zwemwaterprofiel, (Riza/Grontmij 2005) wordt onderstaande routekaart getoond die gebruikt is

bij het opstellen van dit zwemwaterprofiel (Figuur 2).

Figuur 2. Algemene routekaart voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (Riza/Grontmij, 2005)

2.2 STAPPENPLAN

Bij het opstellen van dit zwemwaterprofiel zijn de volgende stappen van de routekaart conform de

handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel, (Riza/Grontmij 2005) doorlopen:

Gebiedsbeschrijving en hydromorfologie:

- Algemene beschrijving is opgesteld door gebruik te maken van relevante kaarten en/of luchtfoto’s;

- Algemene beschrijving van het strand/ de oevers is gemaakt door het interviewen van de

locatiebeheerder en door gebruik te maken van bevindingen van het veldbezoek;

- Hydrologische beschrijving is gemaakt aan de hand van beschikbare kaarten en kennis bij het

waterschap;

- Relevante informatie van de Provincie is gebruikt. (Veiligheidskundig onderzoekverslag van de

provincie);



7

- Er is nagegaan of er problemen opgetreden zijn. De provincie en de GGD zijn hiervoor

geraadpleegd;

- Er is nagegaan welke potentiële verontreinigingsbronnen en –routes er zijn, door gebruik te maken

van de lijst met bronnen uit de handreiking en door gebruik te maken van kennis die binnen het

waterschap aanwezig is.

Veldbezoek:

- De actuele situatie is vergeleken met de vergaarde gegevens;

- Een medewerker van ARCADIS met een ecologische achtergrond heeft de ecologische parameters

beoordeeld;

- Bezoekers van het strand zijn geïnterviewd;

- De beheerder van de plas is geïnterviewd.

Historische waterkwaliteit:

- Nagegaan is welke klachten er de laatste jaren geregistreerd zijn en of er zwemverboden geweest

zijn, door het raadplegen van de Provincie;

- Er is een analyse gemaakt van de bacteriologische data en het voorkomen van blauwalgen ten

opzicht van de klimatologische data, door gebruik te maken van aanwezige data van het Waterschap

en KNMI data;

- Er is nagegaan of er een relatie is tussen bacteriologische data en andere relevante parameters of

activiteiten, door gebruik te maken van aanwezige informatie bij het waterschap, provincie of

locatiebeheerder;

- Nagegaan is of er nog andere aspecten geweest zijn die van belang waren op de locatie, er is navraag

gedaan bij het waterschap.

Lijst bronnen en routes:

- Op basis van het veldbezoek en bovenstaande analyse en beschrijvingen is een lijst opgesteld van

alle potentiële bronnen van verontreiniging en routes.

Meetprogramma/richtgetallen:

- Met behulp van de boven verzamelde richtgetallen (door middel van het spreadsheetmodel

behorende bij de handreiking) is geschat in hoeverre een bepaalde bron of bronnen een bijdrage

leveren aan fecale verontreiniging van het betreffende water.

Veiligheidsonderzoek 2012 provincie Flevoland.

Analyseren/evalueren:

- Alle gegevens van voorgaande stappen zijn geanalyseerd.

Zwemwaterprofiel:

- Het zwemwaterprofiel is opgesteld.

2.3 WERKWIJZE BEOORDELING PROLIFERATIE BLAUWALGEN

Cyanobacteriën (blauwalg)

Cyanobacteriën worden ook wel blauwalgen genoemd. Ze zweven als groene sliertjes of slijmerige

proppen in het water. Bij warm, zonnig weer kunnen ze een opvallend laagje op het water vormen dat

vaak verschillende tinten groen heeft: helder groen, donkergroen, blauwgroen, en soms zelfs helder

blauw. De drijflaag heeft een onaangename geur. De wind blaast de wieren vaak naar een kant van het

water en soms in schuimige plakken of in een korst op de oever. Het bederf veroorzaakt stank.

Er zijn diverse soorten Cyanobacteriën die gifstoffen produceren. Van die gifstoffen zijn de volgende

effecten bekend: huiduitslag, irritatie van ogen, neus, keel en oren, misselijkheid, maagkrampen, braken,

diarree, koorts, hoofdpijn, duizeligheid, trillerigheid, tranenvloed en speekselvloed. Daarnaast kunnen

levercellen beschadigd raken en kunnen andere kwalen bevorderd worden. Ook huisdieren kunnen

ernstig ziek worden door drinken van water met Cyanobacteriën of door erin te zwemmen en daarna de

vacht schoon te likken. Deze giftige stoffen worden in het water tamelijk snel afgebroken.

Het rapport Blauwalgen in het zwemwaterprofiel (RWS waterdienst, 2008) is een handreiking om het

risico op proliferatie van toxische blauwalgen te beoordelen.


8


De risico’s schuilen voornamelijk in de toxines die door blauwalgen van de geslachten Microcystus,

Anabaena, Aphanizomenon en Planktothrix worden geproduceerd.

Methode

De beoordeling is opgebouwd uit verschillende stappen die in onderstaande figuur zijn weergegeven. In

deze paragraaf worden de stappen binnen het kader in Figuur 3 doorlopen. De stap ‘Gebiedsbeschrijving

Hydromorfologie’ wordt in de paragrafen 3.1 tot en met 3.3 beschreven.

Figuur 3. Stappenplan om te komen tot de blauwalgen beoordeling in het zwemwaterprofiel (uit Riza/ DHV, 2007).

De stappen uit deze figuur zijn doorlopen op de manier die hieronder staat beschreven.

1. Aanwezigheidscheck gegevens blauwalgen:

De uiteindelijke inschatting van de kans op blauwalgen- overlast is voornamelijk gebaseerd op de

aanwezigheid van toxische blauwalgen in het verleden. Deze gegevens zijn verzameld door het

waterschap en/of de beheerder. Bovendien speelt informatie over de aanwezigheid van drijflagen,

concentraties microcystine en informatie over gezondheidsklachten een rol.

2. Analyse toestandsvariabelen:

Voor een goede beoordeling is het water minimaal 10 maal per zwemseizoen gecontroleerd. Gedurende

het gehele seizoen zijn de volgende eisen van belang in deze stap:

Doorzicht > 1 meter

Chlorofyl < 50 μg/l

pH < 9

Wanneer voldaan wordt aan deze eisen is de kans op een blauwalgenplaag klein en is een verdere

uitwerking niet nodig. Wanneer niet wordt voldaan aan één van deze eisen en het kan niet anders worden

verklaard dan dat het veroorzaakt wordt door algen, is er risico op een blauwalgenplaag en wordt verder

gegaan met stap 3.

3. Blauwalgen analyse:

Wanneer in het veld bleek dat de toestandsvariabelen alarmerend waren, zoals beschreven in stap 2, of

wanneer de plas is opgenomen in de plaagalgenmonitoring naar aanleiding van het voorgaande



9

zwemseizoen, is een cyanobacterieanalyse uitgevoerd. De dichtheden van potentieel toxische

cyanobacteriën wordt bepaald en richt zich op de 4 belangrijkste geslachten in Nederland: Microcystis,

Planktothrix, Anabaena, en Aphanizomenon.

4. Inschatting kans op blauwalgen:

In stap 4 wordt met de aanwezige informatie uit voorgaande stappen een inschatting gemaakt op de kans

op blauwalgenproliferatie. Als één van de volgende zaken waar was op enig moment in de afgelopen vijf

jaar:

Er was een drijflaag met detecteerbaar microcystine (gegevens niet gemeten voor de plas)

Microcystine concentratie in de waterfase was groter dan 20 μg/l (niet gemeten voor de plas);

Sterke aanwijzingen dat cyanobacteriën ten grondslag liggen aan:

- Ziekte of sterfte van dieren;

- Gezondheidsklachten bij recreanten.

Dichtheden van de geslachten Microcystis, Planktothrix, Anabaena, en Aphanizomenon waren groter dan

100.000 cellen/ml of groter dan 100.000 draden/ml.

Dan is er een aanzienlijke kans dat er in de komende vijf jaar een toxische bloei optreedt.

5. Nadere beschrijving

Indien bij stap 4 is geconcludeerd dat er een aanzienlijke kans op proliferatie van blauwalgen aanwezig is,

is een nadere beschrijving van het systeem noodzakelijk. Tevens dient een passende controle of

monitoring te worden uitgevoerd in de komende seizoenen.

6. Geen verdere actie

Wanneer geen van de bij stap 4 genoemde situaties zich heeft voorgedaan, is verdere actie niet essentieel.

De conclusies van de bovenstaande stappen dienen te worden verwoord in het zwemwaterprofiel (zie

hoofdstuk 5).


10


3 Gebiedsbeschrijving

3.1 ALGEMEEN

De gebiedsbeschrijving is gebaseerd op informatie te vinden op de site www.zwemwater.nl en op het

verslag van het veldbezoek (9 september 2013), zie bijlage 1. Het Weerwater is gelegen in Almere, tussen

Almere Stad en Almere Haven. Het is ontstaan door zandafgravingen ten behoeve van woningbouw in

Almere Haven en omgeving. Tegenwoordig is het een zwem- en recreatieplas. De plas wordt aan de west-,

noord- en oostzijde begrenst door bebouwing en aan de zuidzijde door grasland en park, gevolgd door de

A6. Er zijn drie stranden aangelegd. Deze stranden zijn gelegen aan de noodwestzijde (Stedenwijkstrand),

de oostzijde (Lumièrestrand) en de zuidwestzijde (Fantasiestrand). In het zuidwesten van de plas ligt een

groot eiland, welke begroeid is met bos. De plas wordt veel gebruikt voor recreatie, in de vorm van

zwemmen, pleziervaart, waterskiën (een waterskibaan naast het Fantasiestrand) en als wandelgebied. In

het midden van de plas ligt een jachthaven.

Figuur 4. Ligging van het Weerwater, met aan de noordwestkant, zuidwestkant en de oostkant de zwemstranden.

De zwemstranden zijn vrij toegankelijk en op drukke dagen zijn er een kleine 4.000 bezoekers aanwezig

(Stedenwijkstrand 750, Lumièrestrand 900, Fantasiestrand 2.100) bron: mondelinge mededeling beheerder.

De verboden en voorwaarden voor een bezoek aan de zwemstranden en de status van de waterkwaliteit

zijn weergegeven op officiële informatieborden bij de zwemstranden. De zwemstranden zijn voorzien van

http://www.zwemwater.nl/



11

sanitaire voorzieningen, welke zijn aangesloten op het riool. Het sanitair op het Stedenwijkstrand ten

tijden van het veldbezoek was op slot en het water van de buitendouche was afgesloten. Tevens was dit

sanitair door graffiti en vervuiling niet aantrekkelijk voor gebruik.

Alle stranden zijn voorzien van vuilnisbakken, welke schoon en geleegd waren tijdens het veldbezoek.

Over het algemeen zijn de stranden en de achterliggende ligweides schoon. Volgens de beheerder van de

waterskibaan (Fantasiestrand) werd in het afgelopen jaar minder frequent schoongemaakt. Op het

Lumièrestrand lag in de hoeken van het strand nog vrij veel zwerfvuil, in de vorm van chips zakken en

petflesjes. Honden en andere huisdieren zijn verboden op de stranden. Om het Stedenwijkstrand ligt een

hek en zijn bij de ingangen bordjes geplaatst met ‘verboden voor honden’. Op dit strand zijn geen sporen

van honden aangetroffen. Op de overige stranden zijn wel sporen en poep van honden aangetroffen.

Tijdens het veldbezoek werden honden uitgelaten op deze stranden.

Naast honden zijn er veel sporen van watervogels, zoals zwanen, ganzen en eenden. Op de waterlijn van

alle stranden ligt geregeld poep van watervogels en vooral waar zwanen aanwezig zijn is dit

geconcentreerd. In het Weerwater groeien veel waterplanten, deze zijn dit jaar voor een deel gemaaid. Op

de waterlijn en in de zwemzone lagen op diverse plekken pakketten waterplanten. Dit was vooral voor het

Stedenwijkstrand en het Lumièrestrand het geval; in het oostelijke deel van de zwemzone van het

Lumièrestrand lag een dik pakket waterplanten, waar tussen blauwalgen zichtbaar waren. Ook bij het

Stedenwijkstrand was op en tussen de plantenpakketten geregeld een blauwalglaagje zichtbaar. Dit was

echter heel lokaal. De aanwezigheid van blauwalg duidt op afbraak van de plantenresten; dit indiceert dat

de planten er al even liggen.

Figuur 5. Het Stedenwijkstrand; sanitaire voorzieningen, vuilnisbakken, lokale blauwalg door ophoping van

plantenresten, uitwerpselen van zwanen en bebording bij ingang.


12


Figuur 6. Het Lumièrestrand; sanitaire en speelvoorzieningen, zwerfvuil, lokale blauwalg door ophoping plantenresten,

vuilnisbakken, aanwezigheid van watervogels op het strand en ophoping van plantenresten in de zwemzone.

Figuur 7. Het Fantasiestrand; sanitaire voorzieningen, vuilnisbakken, sporen van honden en watervogels, aangespoelde

zebramossels, informatieborden en ophoping van plantenresten binnen de zwemzone.



13

De locaties worden elke twee weken bemonsterd op de waterkwaliteit. Dit wordt gedaan op een meetpunt

in de zwemzone, met meetpunt codes 26CN-089-01 (Fantasiestrand), 26CN-090-01 (Stedenwijkstrand) en

26CN-091-01 (Lumièrestrand). Het landgebruik rondom de zwemstranden zijn ‘gras in bebouwd gebied’

en bebouwing. Bij toegang tot de zwemlocaties is bebording aanwezig, zie Figuur 8.

Figuur 8 Bebording Stedenwijkstrand, Lumierestrand en Fantasiestrand

3.2 BEHEER EN ONDERHOUD

De zwemstranden van het Weerwater worden beheerd door de gemeente Almere. Op alle stranden zijn

sanitaire voorzieningen en prullenbakken aanwezig. Op het Stedenwijkstrand was de sanitaire

voorziening afgesloten. Tevens lagen hier veel uitwerpselen van watervogels op de waterlijn. Op het

Lumièrestrand is geregeld zwerfvuil aangetroffen, met name aan de randen van het strand.

Volgens de beheerder wordt aan het begin van het zwemseizoen een grote controle uitgevoerd naar de

sanitaire voorzieningen. Aanvullend worden eventuele gebreken hersteld en worden de voorzieningen

opengesteld voor gebruik. In het zwemseizoen worden de toiletgebouwen dagelijks schoongemaakt

(boven bepaalde temperaturen twee keer per dag) en worden ze gecontroleerd op gebreken.

Bij schade worden de betreffende sanitaire gebouwen afgesloten voor reparatie. Volgens de beheerder is

uit ervaring gebleken dat de capaciteit van de voorzieningen op sommige stranden te groot is en niet altijd

gebruikt worden. Hierdoor zitten enkele op slot, deze worden alleen geopend op drukke/warme dagen

wanneer dit nodig blijkt te zijn. Als er sprake is van doorlopend vandalisme wordt het gebouw voor

bepaalde tijd afgesloten.

Het verbod op huisdieren wordt aangegeven door bebording. In het zwemseizoen wordt gericht

gecontroleerd en bekeurd op de aanwezigheid van honden en paarden op het strand. Uitwerpselen van

watervogels worden regelmatig opgeruimd. Ook aangespoelde plantenresten worden zo mogelijk direct

verwijderd.

3.3 HYDROMORFOLOGIE

Het Weerwater wordt van alle kanten gevoed met water uit stedelijke omgeving. De afwatering bevindt

zich aan de noordzijde van de plas. Hierdoor zal de waterstroming in de plas overwegend in Noordelijke

richting zijn. De diepte van het Weerwater wordt geschat op 7 meter. De oppervlakte is circa 170 ha. Het

Fantasiestrand wordt deels door strekdammen van basalt van de rest van het Weerwater gescheiden. De


14


overige twee stranden staan in open verbinding met het Weerwater. Hierdoor is het water van deze

locaties sterk afhankelijk van de waterkwaliteit van de plas.

Figuur 9. De belangrijkste aan- en afvoerroutes van water in het Weerwater (bron Zwemwaterprofiel 2008).

3.4 ECOLOGIE

Tijdens het veldbezoek heeft een beperkte inventarisatie plaatsgevonden van aanwezige flora en fauna,

om een beeld te krijgen van de ecologische staat van de plas. Alle waarnemingen zijn op het oog, vanaf de

kant gedaan.

De omgeving van de zwemstranden bestaat hoofdzakelijk uit stedelijk gebied. De oevers naast de

stranden bestaan deels uit ontwikkelde rietkragen, deels uit gemaaide oevers en deels uit bebouwde

(betonen) oevers. Grenzend aan de zwemstranden liggen ligweides, welke regelmatig worden gemaaid.

Het water binnen de zwemzone is helder, dit geeft de indruk van een goede ecologische kwaliteit. Op de

waterlijn en in de zwemzone van alle stranden ligt aangespoelde watervegetatie, waarschijnlijk ten

gevolge van maaiactiviteiten. Op het Stedenwijkstrand en het Lumièrestrand leidt dit tot lokale

ontwikkeling van blauwalgen. De watervegetatie is divers, wat duidt op een goede waterkwaliteit (Figuur

10). In het Weerwater groeien waterplanten uitbundig, wat zelfs leidt tot overlast voor waterrecreanten.

Een opsomming van de aanwezige flora & fauna in- en rond het Weerwater ten tijde van het veldbezoek

is weergegeven in Tabel 2.



15

Figuur 10. Relatie vegetatie type, waterkwaliteit en ecologische kwaliteit (Bron: project voorstel PLONS Wageningen

Universiteit, 2008).

Aanwezige flora & fauna

Oever- en emergente vegetatie

Riet (Phragmites communis)

Grof hoornblad (Ceratophyllum demersum)

Fonteinkruid (Potamogeton sp.)

Waterpest (Elodea)

Vogels

Knobbelzwaan (Cygnus olor)

Ganzen (Anser anser / Anser albifrons / Branta canadensis)

Wilde eend (Anas platyrhynchos)

Meerkoet (Fulica atra)

Schelpdieren

Zebramossel (Dreissena polymorpha)

Tabel 2. Aanwezige flora & fauna in- en rond het Weerwater tijdens het veldbezoek.

Op het strand zijn diverse sporen van honden en watervogels. Op het strand en de waterlijn liggen enkele

uitwerpselen van watervogels. Uitwerpselen op het strand en nabij de vloedlijn en dieren in het water

vormen een bron van fecale verontreiniging.

Zwemmersjeuk

Zwemmersjeuk of schistosoma dercarialis dermatitis ontstaat door het larvale stadium van een platworm

(Trichobilharzia ocellata) die een huidirritatie veroorzaakt. De larfjes zijn met het blote oog bijna niet te zien.

Poelslakken die op de submerse vegetatie leven zijn tussengastheer voor de platwormen. Volwassen

wormen leven als parasieten in watervogels waarnaar ze op zoek gaan als ze de slakken verlaten. Daarbij

kunnen ze per ongeluk bij een zwemmer terechtkomen (Figuur 11). Een larfje dat doordringt in de huid

van een mens, sterft daar en veroorzaakt irritatie. In het begin is het nauwelijks voelbaar, behalve als het

om grote aantallen tegelijk gaat; dit kan een tintelend gevoel veroorzaken. Als de huiduitslag zichtbaar

wordt, treedt ook de jeuk op. De huiduitslag verdwijnt na een paar dagen vanzelf. De aandoening is

hinderlijk maar niet gevaarlijk. Door het uitzetten van witvis als blankvoorn en zeelt kan men

zwemmersjeuk tegengaan. Het resultaat laat echter wel enkele jaren op zich wachten vanwege het feit dat


16


de vissen vooral de kleinere slakken eten en de platwormen vooral in de grotere slakken zitten.

Zwemmersjeuk treedt meestal op in wateren waarvan het ecosysteem nog in ontwikkeling is en de

witvisstand zeer laag is (van Donk & Collé, 1988). Volgens de beheerder wordt er een aantal keer per jaar

melding gemaakt van zwemmersjeuk. Bij nader onderzoek betreft dit vrijwel altijd zwemmers die zich ver

buiten de zwemzone begeven. Dit komt overeen met het feit dat waterplanten zich verder van de

zwemzone bevinden.

Figuur 11. Schematische weergave zwemmersjeuk cyclus

Botulisme

Botulisme is een vorm van voedselvergiftiging waaraan vooral watervogels en vissen sterven. De bacterie

(Clostridium botulinum) die botulisme veroorzaakt kan zich alleen onder bepaalde omstandigheden

vermenigvuldigen. De bacterie produceert een gif. Gunstige omstandigheden voor botulisme zijn een

eiwitrijk, zuurstofarm milieu en water dat 20OC of warmer is. De optimale groei van de bacterie en van de

toxineproductie vindt plaats bij een pH tussen de 6 en 7. De afgelopen vier jaar zijn er geen meldingen

geweest van botulisme in zwemplas het Weerwater. Wel zijn er volgens de beheerder enkele meldingen

van dode vissen en watervogels geweest. Deze worden opgeruimd en er is een melding gedaan bij de

omgevingsdienst, zodat onderzoek naar de oorzaak kan worden uitgevoerd volgens het protocol

botulisme.

3.5 BEGRENZING ZWEMWATERZONE

Alle stranden in de plas hebben een afbakening van de veilige zwemzone op maximaal 1,0 meter

waterdiepte door middel van een drijflijn (Figuur 5 - Figuur 7). De afstand van de oever tot de drijflijn

varieert en is maximaal 20 meter. Er worden veel zwemmers buiten de drijflijn aangetroffen. De drijflijn op

het Fantasiestrand is tevens de scheidingslijn tussen de waterskibaan en het zwemgedeelte. Voor de

overige twee stranden wordt een zwemwaterzone van 40 meter uit de kant aangehouden.



17

4 Bronnen van verontreiniging en

gezondheidsrisico’s

4.1 INLEIDING

In dit hoofdstuk worden alle bronnen genoemd die tijdens de bureaustudie, het veldbezoek of uit

gegevens van waterschap Zuiderzeeland naar voren zijn gekomen. Vervolgens is een inschatting gemaakt

van potentiële bronnen van vervuiling. Ten slotte is een analyse uitgevoerd van de invloed van de

bronnen op de waterkwaliteit met behulp van model ZWEMPROF.

4.2 FECALE VERONTREINIGING

Fecale verontreiniging ter plaatse

Fecale verontreiniging ter plaatse wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door dieren. De zwemstranden zijn

voorzien van sanitair, welke is aangesloten op het riool. De kans op menselijke fecale verontreiniging is

daarom gering. De sanitaire voorzieningen bij het Stedenwijkstrand waren bij veldbezoek buiten gebruik.

Om de kans op fecale verontreiniging door mensen te voorkomen dient deze bruikbaar te zijn in het

zwemseizoen.

De stranden liggen binnen stedelijk gebied en vormen een aantrekkelijke uitlaatplek voor honden. Op het

Lumièrestrand en het Fantasiestrand zijn uitwerpselen en honden zelf aangetroffen tijdens het veldbezoek.

Op het Stedenwijkstrand zijn veel sporen zichtbaar van watervogels op het strand. In de meest

zuidwestelijke hoek van het strand zaten bij het veldbezoek een aantal zwanen en lagen veel uitwerpselen

op de waterlijn. De aanwezigheid van dieren op het strand en in het water vormen een bron van

verontreiniging, die in potentie kan leiden tot waterkwaliteitsproblemen in de vorm van eutrofiëring of

bacteriële verontreiniging.

Fecale verontreiniging vanuit de omgeving

Een ander risico voor de zwemwaterkwaliteit is fecale verontreiniging uit de omgeving. Op het Weerwater

vindt recreatievaart plaats. Dit betreft ook kajuitboten met boordtoilet. Maar gezien het verbod op het

direct lozen van het boordtoilet op het oppervlaktewater is het risico op fecale verontreiniging naar

verwachting gering.

4.3 OVERIGE VERONTREINIGING

Het weerwater ligt in het stedelijk gebied van Almere. Almere heeft een gescheiden rioolstelsel. Bij alle

stranden wordt vanuit omringende woonwijken regenwater geloosd in de directe omgeving. Hierdoor

kunnen uitwerpselen van honden in het oppervlaktewater terecht komen. Tevens kan water uit stedelijk

gebied een bron van verontreiniging vormen, vanwege oppervlakkige afspoeling van tuinen, uitloging

van steigers en het gebruik van mest en bestrijdingsmiddelen in tuinen.


18


Oppervlaktewater

Microverontreinigingen kunnen ook waterkwaliteitsproblemen opleveren. Op het terrein wordt alleen

gemaaid er worden geen bestrijdingsmiddelen ingezet. In het Weerwater wordt niet op

microverontreiniging gemeten. Het waterschap heeft de andere waterkwaliteitsgegevens beschikbaar

gesteld van zwemplas het Weerwater. Deze gegevens laten zien dat er geen problemen zijn met de

waterkwaliteit van de locatie.

4.4 POTENTIËLE BRONNEN

Naast bestaande bronnen zijn er bronnen die nu nog niet aan de orde zijn maar dat in de toekomst

misschien wel worden. Zwemmers kunnen, wanneer in grote aantallen aanwezig, zelf ook invloed

uitoefenen op de zwemwaterkwaliteit. Naast fecale verontreiniging kan ook het opwoelen van de bodem

voor problemen zorgen. Omwoeling van sediment kan een grote flux van fosfaat en nitraat naar de

waterkolom veroorzaken en algengroei bevorderen. Op een normale dag zijn slechts enkele bezoekers

aanwezig. Veel en frequente omwoeling van sediment door zwemmers wordt normaal gesproken niet

verwacht, op een drukke dag zou dit van gering belang kunnen zijn. Daarnaast bestaat de bodem binnen

de zwemzone vrijwel geheel uit zand, en is weinig begroeiing of een sliblaag zichtbaar.

In 2022 zal de Floriade op deze locatie plaatsvinden. Dit zeer druk bezochte evenement kan te zijner tijd

een bron van verontreiniging vormen. Het wordt aangeraden om te beoordelen of het veilig is de

zwemplassen open te stellen voor bezoek tijdens de Floriade.

Een andere bron van vervuiling kunnen kadavers van dieren zijn. Door dode dieren kan o.a. botulisme

voorkomen. Aangezien zwerfvuil regelmatig netjes wordt opgeruimd, wordt dit risico klein geacht.

4.5 VEILIGHEIDSONDERZOEK

In 2012 is een veiligheidsonderzoek uitgevoerd naar het Weerwater. Hierbij zijn o.a. de volgende

onderwerpen onderzocht:

Beheer & onderhoud

Informatievoorziening

Hygiëne en gezondheid

Veiligheid

Boordeling veiligheidsonderzoek

Stedenwijkstrand

Geen sanitaire voorzieningen. Met hekwerk omheind en voorzien van houten toegangsvlonder met

rolstoel op en afrit. Wel hier en daar kuilen op het strand. Strand niet voorzien van informatiebord.

Beoordeling locatie: voldoende

Conclusie waterkwaliteit: goed, doorzicht 100 cm

Aanbevelingen: in drukke periode toiletvoorziening plaatsen

regelmatig frezen, egaliseren en vloedlijn ontdoen van wier en vogelpoep.

reductielaag te dicht aan oppervlak, nieuwe zandlaag opbrengen.

drijflijn nu 130 cm, terugbrengen naar 80 cm

Fantasiestrand

Alle noodzakelijke voorzieningen zijn voldoende aanwezig. Strand voorzien van twee drijflijnen in

verband met waterskischans op zeer korte afstand van zwemzone.



19

Beoordeling locatie: goed


Aanbevelingen: infoborden nog aanpassen nieuwe situatie

Lumièrestrand

Alle noodzakelijke voorzieningen zijn voldoende aanwezig. Ook diverse speeltoestellen aanwezig. Strand

bereikbaar via voet- en fietspaden. Strand zag er schoon en goed onderhouden uit.

Beoordeling locatie: goed


Aanbevelingen: drijflijn is nu 130 cm, terugbrengen naar 90 cm

organische laag bij vloedlijn te dicht aan de oppervlakte

Huidige situatie

Stedenwijkstrand

Het strand is in de huidige situatie voorzien van een informatiebord. Er zijn wel sanitaire voorzieningen

aanwezig, maar deze liggen voorbij het strand op de steiger. Deze plek is vanaf het strand niet goed

zichtbaar en is in de huidige situatie afgesloten. Tijdens het veldbezoek was het strand over het algemeen

schoon, maar op de waterlijn lagen veel uitwerpselen van watervogels en in de zwemzone dreven veel

plantenresten.

Fantasiestrand

De informatieborden zijn aangepast aan de nieuwe situatie.

Lumièrestrand

Ten tijde van het veldbezoek zag het strand er redelijk schoon maar niet goed onderhouden uit. In de

zwemzone dreven grote pakketten plantenresten, waartussen blauwalg zichtbaar was. Op het strand lag

zwerfvuil, zoals flessen en chips zakken. Deze situatie is in andere jaren ook geconstateerd.

4.6 ZWEMPROF

Bij de handreiking Zwemwaterprofielen zit het spreadsheetmodel Zwemprof. Hierin kunnen een aantal

parameters zoals dimensies van het zwemwater, aantallen bezoekers, aantallen aanwezige dieren

ingevoerd worden. Uitkomst van het model is dan een uitslag waarin een inschatting wordt gemaakt van

de invloed van een aantal factoren op de zwemwaterkwaliteit. Deze uitslag is te zien in Bijlage 3.

Op vrijwel alle punten scoren de zwemstranden van het Weerwater ‘geen invloed op het zwemwater’.

Alleen als het aantal bezoekers zich op een kluitje begeven zou dit van ‘geringe invloed’ kunnen zijn voor

het Fantasiestrand en het Lumièrestrand. Een aantal keer is verontreiniging opgetreden, maar het is

onduidelijk of dit door bezoekers of een andere bron is ontstaan. Op het Stedenwijkstrand lijkt in de

uitslag van Zwemprof niet direct een risicobron aanwezig te zijn, terwijl hier toch een aantal (forse)

overschrijdingen hebben plaatsgevonden. Dit duidt daarom op incidenten en/of een lokale factor; in het

veld viel op dat er relatief veel vogeluitwerpselen op de waterlijn lagen, welke mogelijk (in combinatie

met weersomstandigheden) een oorzaak kunnen zijn van incidentele verontreinigingen.

Op basis van deze gegevens uit Zwemprof worden geen (structurele) waterkwaliteitsproblemen met

betrekking tot bacteriologische verontreiniging verwacht.


20


5 Analyse historische

waterkwaliteitsdata

5.1 FYSISCH CHEMISCHE WATERKWALITEIT

Waterschap Zuiderzeeland monitort de waterkwaliteit van het Weerwater al vanaf het jaar 2002. Naast

bacteriologische data (paragraaf 5.2) zijn ook fysisch-chemische waterkwaliteitsparameters gemeten.

Hieronder zijn de gemiddelde gegevens gepresenteerd van 2010 – 2013, bemonsterd in de maanden april

tot en met september.

Jaar Doorzicht (cm) EGV (mS/m) pH O2 (mg/l) O2 (%) T (˚C)

Zwemstrand Fantasiestrand

2013 82 115 8,5 9,6 101 18,0

2012 83 114 8,5 10,1 105 17,4

2011 89 119 8,4 9,9 105 18,0

2010 76 127 8,1 9,1 96 18,2

Zwemstrand Lumièrestrand

2013 88 111 8,5 10,1 107 19,2

2012 83 110 8,4 9,8 102 17,5

2011 89 114 8,2 9,4 99 17,6

2010 75 125 8,0 8,7 91 18,3

Zwemstrand Stedenwijkstrand

2013 88 116 8,4 9,4 98 18,0

2012 83 116 8,2 9,6 100 18,1

2011 81 117 8,4 9,6 102 17,6

2010 73 128 8,2 9,2 97 18,3

Tabel 3. Gemiddelde waarden per zwemseizoen voor de periode 2010-2013

Tabel 3 geeft een overzicht van de zomerhalfjaargemiddelde van een aantal gemeten parameters. Het

doorzicht en de pH zijn de laatste jaren toegenomen. De EGV (de geleidbaarheid) is juist afgenomen, wat

betekend dat er minder opgeloste stoffen zijn. Deze trends passen bij een toename van waterplanten en/of

algen. In het Weerwater is dit naar verwachting de toename in waterplanten. De fysische parameters zijn

normaal voor een plas in Nederland, op basis van deze gegevens zijn er geen aanwijzingen voor

vervuiling en is de waterkwaliteit van het weerwater goed.



21

5.2 BACTERIOLOGISCHE WATERKWALITEIT

Waterschap Zuiderzeeland meet naast de fysisch-chemische parameters ook bacteriologische indicatoren.

Sinds 2005 zijn E. coli en intestinale enterococcen gemeten. Op het Stedenwijkstrand zijn in de afgelopen 4

zwemseizoenen enkele verhogingen van E. coli en intestinale enterococcen waargenomen. De sterkste

verhoging van E. coli vond plaats in 2012, voor intestinale enterococcen was dit in 2010. Voor beide

groepen bacteriën zijn de gegevens van deze jaren als voorbeeld weergegeven in onderstaande grafieken.

In Figuur 12 en Figuur 14 zijn de metingen uitgezet samen met de gemeten watertemperaturen. In Figuur

13 en Figuur 15 zijn de meetgegevens van E. coli en intestinale enterococcen uitgezet samen met neerslag

gegevens (meetstation Lelystad). Neerslag kan op deze locatie invloed hebben op oppervlakkige

afspoeling van uitwerpselen van bijvoorbeeld watervogels.

Voor zwemstranden Fantasiestrand en Lumièrestrand zijn de gegevens van de jaren 2010-2013 uitgezet.

Deze grafieken staan weergegeven in Bijlage 4.

Voor beide parameters (E. Coli & intestinale enterococcen) geldt dat de gemeten aantallen KVE/100ml een

rapportagegrens van 15 of 10 KVE/100ml is opgegeven. Voor de grafieken en berekeningen wordt gewerkt

met de helft van rapportagegrens (7,5), aangezien de waarde kleiner dan 15 is. Eventuele extra metingen

zijn meegenomen in de grafieken, aangezien deze tussenmetingen een goed beeld van de situatie geven

ten tijde van verhoogde waarnemingen. De normen voor E. coli en intestinale enterococcen uit de

Europese zwemwaterrichtlijn staan gegeven in Tabel 1.

Stedenwijkstrand

In 2010 en 2012 is er spraken geweest van een bacteriële verontreiniging van E. coli. In 2010 betreft het een

lichte overschrijding op 16 augustus (1.100 KVE/100ml) en op 13 september betreft het een concentratie

van 2.500 KVE/100ml. In 2012 betreft het een forse overschrijding van de norm met een concentratie van

7100 KVE/100ml op 21 mei. Als voorbeeld geven Figuur 12 en Figuur 13 de situatie weer in 2012 in relatie

tot watertemperatuur en neerslag. Naar verwachting betreft het incidenten door een combinatie van

factoren (watertemperatuur, neerslag en de aanwezigheid van een fecale bron), dat heeft geleidt tot een

bacteriologische verontreiniging. Alle overige metingen liggen de afgelopen vier zwemseizoenen onder de

500 KVE/100ml.


22


Figuur 12. E. coli (KVE/dl) en watertemperatuur (◦C). De gele lijn betreft de 95-percentiel norm voor een ‘uitstekende’

beoordeling.

Figuur 13. E. coli (KVE/dl) en neerslag (mm/d). De gele lijn betreft de 95-percentiel norm voor een ‘uitstekende’

beoordeling.

De waarden voor intestinale enterococcen ligt in vrijwel alle jaren ruim onder de 200 KVE/dl. In 2010 en

2012 zijn ook hier enkele lichte verhogingen te zien in de concentratie, enkel in 2010 komt deze boven de

200 KVE/dl uit. Figuur 14 en Figuur 15 toont de gemeten waarden in 2010 ten opzichte van

watertemperatuur en neerslag.



23

Figuur 14. Intestinale enterococcen (KVE/dl) en watertemperatuur (◦C). De gele lijn betreft de 95-percentiel norm voor

een ‘uitstekende’ beoordeling.

Figuur 15. Intestinale enterococcen (KVE/dl) en neerslag (mm/d). De gele lijn betreft de 95-percentiel norm voor een

‘uitstekende’ beoordeling.

Fantasiestrand

Voor het zwemstrand Fantasiestrand zijn dezelfde grafieken gemaakt. Deze zijn weergegeven in Bijlage 4.

Voor zowel E. coli als intestinale enterococcen geldt dat vrijwel alle gemeten waarden onder de 95-

percentiel norm van ‘uitstekend’ liggen. Echter in 2012 was er een lichte verhoging van E. coli met een

concentratie van 680 KVE/dl, deze waarde ligt nog steeds onder de norm ‘goed’. Ook voor intestinale


24


enterococcen is op dat moment een lichte verhoging te zien in de concentratie. Maar deze blijft onder norm

van ‘uitstekend’.

De lage concentraties van E. coli en intestinale enterococcen duidt op een goede bacteriologische

waterkwaliteit. De lichte verhogingen in concentratie in 2012 lijken om een incident te gaan, aangezien dit

in de overige drie seizoenen niet is voor gekomen.

Lumièrestrand

Ook voor het zwemstrand Fantasiestrand zijn dezelfde grafieken gemaakt, welke zijn weergegeven in

Bijlage 4.

Het Lumièrestrand toont een overeenkomstig beeld als bij het Fantasiestrand, waarbij voor zowel E. coli

als intestinale enterococcen geldt dat vrijwel alle gemeten waarden onder de norm van ‘uitstekend’ liggen.

In 2010 en 2011 was er een lichte verhoging van E. coli. In 2010 was de concentratie 630 KVE/dl (2010), dit

is nog steeds onder de norm ‘goed’. Ook voor intestinale enterococcen is op dat moment een lichte

verhoging te zien in de concentratie, maar deze blijft ook onder de norm.

De lage concentraties van E. coli en intestinale enterococcen duidt op een goede bacteriologische

waterkwaliteit. De lichte verhogingen in concentratie in 2010 en 2011 lijken om een incident te gaan,

aangezien dit in de laatste twee seizoenen niet is voor gekomen.

5.3 BEOORDELING PROLIFERATIE BLAUWALGEN

Het rapport Blauwalgen in het zwemwaterprofiel (RWS waterdienst, 2008) is een handreiking om het

risico op proliferatie van toxische blauwalgen te beoordelen. In deze paragraaf zijn de stappen die deze

beoordelingsmethode voorschrijft uitgewerkt voor het Weerwater. Voor een beschrijving van de methode

zie paragraaf 2.3.

Toetsing op basis van handreiking blauwalgen in het zwemwaterprofiel

Stap 1. Aanwezigheidscheck gegevens blauwalgen

Er is een uitgebreide dataset van waterkwaliteitsmetingen beschikbaar voor het Weerwater. In de

afgelopen vier zwemseizoenen zijn geen blauwalgen aangetroffen op de zwemlocaties. Tijdens het

veldbezoek is wel een lokaal drijflaagje aangetroffen, mogelijk een incidentele waarneming door

opwaaiing in een hoek, mogelijk waren dit ook groen algen.

Stap 2. Analyse toestandsvariabelen

Het water is vrijwel altijd vrij helder met een doorzicht van >80cm, voor de afgelopen vier

zwemseizoenen. Dit betreft bodemzicht binnen de zwemzone. De zuurgraad ligt binnen de norm van het

MTR (MTR norm: pH 6.5 - 9). Gemiddeld ligt de pH tussen de 8,0 en 8,5. Verder toont het water een

gevarieerde ondergedoken watervegetatie. Lokaal is tussen drijvende pakketten plantenresten wat

blauwalg aangetroffen, maar dit betreft heel lokaal voorkomende blauwalg. De blauwalg ontstaat door het

rotten van plantenresten en daarbij het vrijkomen van nutriënten. Chlorofyl-a was de afgelopen vier jaar

gemiddeld <10 ug/l, ruim onder de norm van 50 ug/l. De toestandsvariabelen geven geen aanleiding tot

het vermoeden van algenbloei.

Stap 3. Blauwalgen analyse

Tijdens de waterkwaliteitsmetingen zijn geen blauwalgen aangetroffen. Tijdens het veldbezoek is wel

enige blauwalg aangetroffen, deze was zichtbaar tussen rottende planten resten. De blauwalg komt hierbij



25

slechts heel lokaal voor. Het is onduidelijk welke soort blauwalg dit betreft. Naar verwachting zal met het

verwijderen van de plantenresten ook de blauwalg verdwijnen.

Stap 4. Inschatting kans op blauwalgen

De afgelopen vier zwemseizoenen zijn geen verhoogde concentraties blauwalgen geconstateerd. De

toestandsvariabelen duiden op een goede waterkwaliteit en een stabiel watersysteem. Daarmee is de kans

op een blauwalgenbloei in de komende zwemseizoenen klein.

Er is geen verdere actie nodig.


26


6 Europese zwemwaterrichtlijn

beoordeling

6.1 INLEIDING

De Europese zwemwaterrichtlijn geeft kwaliteitsklassen voor de beoordeling van zwemwater op gebied

van fecale verontreiniging. Deze richtwaarden zijn weergegeven in Tabel 4. Volgens de richtlijn kan een

zwemwater gekwalificeerd worden als ‘uitstekend’, ‘goed’, ‘aanvaardbaar’, of ‘slecht’.

Parameter Uitstekend Goed Aanvaardbaar Referentiemethode

Intestinale enterococcen

(kve/100ml)

200* 400* 330** ISO 7899-1 of ISO 7899-2

E. coli

(kve/100ml)

500* 1000* 900** ISO 9308-3 of ISO 9308-1

* Gebaseerd op het 95-percentiel

** Gebaseerd op het 90-percentiel

Tabel 4. Normen kwaliteitsklassen zoet binnenwater (Europese zwemwater richtlijn)

In de volgende paragrafen worden de bacteriologische data van zwemplas het Weerwater getoetst aan

bovenstaande normen.

6.2 INTESTINALE ENTEROCOCCEN

Stedenwijkstrand

Figuur 14 laat zien dat vrijwel alle gemeten waarden van intestinale enterococcen lager zijn dan 200

KVE/100ml . In 2010 is een lichte overschrijding te zien in de concentratie met een waarde van 230

KVE/100ml. Alle overige meetwaarden liggen onder de overschrijdingslijn voor het 95-percentiel met

beoordeling ‘uitstekend’. Onderstaande tabel laat de beoordeling zien op basis van de 95-

percentielwaarden over de laatste vier zwemseizoenen. Hieruit volgt dat de waterkwaliteit ‘uitstekend’ is.

Intestinale enterococcen

(KVE/100ml)

Algemene beoordeling

Gebaseerd op het 95-percentiel 45,2 Uitstekend

Tabel 5. beoordeling van de bacteriologische waterkwaliteit voor intestinale enterococcen voor de periode 2010-2013

Fantasiestrand

De grafieken in Bijlage 4 laten zien dat alle gemeten waarden van intestinale enterococcen ruim lager zijn

dan 200 KVE/100ml . In 2012 is een lichte verhoging te zien in de concentratie (100 KVE/100ml), maar dit

lijkt om een incident te gaan.



27

Onderstaande tabel laat de beoordeling zien op basis van de 95-percentielwaarden over de laatste vier

zwemseizoenen. Hieruit volgt dat de waterkwaliteit ‘uitstekend’ is.

Intestinale enterococcen (KVE/100ml) Algemene beoordeling



Lumièrestrand

De grafieken in Bijlage 4 laten zien dat alle gemeten waarden van intestinale enterococcen lager zijn dan

200 KVE/100ml. In 2010 en 2011 zijn lichte verhogingen te zien in de concentratie (100-140 KVE/100ml),

maar dit lijkt om incidenten te gaan.






6.3 ESCHERICHIA COLI

Stedenwijkstrand

Uit Figuur 12 blijkt dat er een aantal keer een bacteriologische verontreiniging is geweest in 2010 en 2012.

In 2010 betreft het een lichte overschrijding op 16 augustus (1.100 KVE/100ml) en op 13 september betreft

het een concentratie van 2.500 KVE/100ml. In 2012 betreft het een forse overschrijding van de norm met

een concentratie van 7.100 KVE/100ml op 21 mei. Vanwege het aantal incidenten en de forse

overschrijdingen heeft dit gevolgen voor de algemene beoordeling.


zwemseizoenen. Hieruit volgt dat de waterkwaliteit ‘goed’ is.


Gebaseerd op het 95-percentiel 504,5 Goed

Tabel 8. Beoordeling van de bacteriologische waterkwaliteit voor E. coli voor de periode 2010-2013

Fantasiestrand

De grafieken in bijlage 3 laten zien dat slechts één meetwaarde van E. coli groter is dan 500 KVE/100ml .

Deze lichte overschrijding vond plaats in 2012. Buiten dit incident liggen alle waarden ruim onder de

norm.







28


Lumièrestrand

De grafieken in bijlage 3 laten zien dat slechts één meetwaarde van E. coli groter is dan 500 KVE/100ml.

Deze lichte overschrijding vond plaats in 2010. Het opvolgende jaar is ook een verhoging zichtbaar, maar

deze overschrijdt de norm niet. De laatste twee jaren liggen alle metingen ruim onder de norm.








29

7 Conclusie, maatregelen en

aanbevelingen

7.1 CONCLUSIES

Bacteriologische waterkwaliteit

Op basis van de Europese zwemwaterrichtlijn worden de zwemstranden van zwemlocatie het Weerwater

volgens de richtlijn als volgt beoordeeld:

Het Stedenwijkstrand ‘goed’

Het Fantasiestrand ‘uitstekend’

Het Lumièrestrand ‘uitstekend’

Het Stedenwijkstrand heeft een aantal keer een bacteriologische verontreiniging gehad, zodat de

beoordeling op ‘goed’ in plaats van ‘uitstekend’ is uitgekomen.

Verontreinigingsbronnen

De mogelijke bronnen voor fecale verontreiniging lijken hoofdzakelijk honden en watervogels in- en rond

het Weerwater. Door de aanwezigheid van sanitaire voorzieningen is de kans op fecale verontreiniging

door mensen klein. Het model Zwemprof laat zien dat enkel wanneer de zwemmers zich op een kluitje

bevinden, dit van geen of geringe invloed kan zijn op de waterkwaliteit.

Volgens Zwemprof is er geen invloed van watervogels. Enkel bij grote aantallen lijken watervogels van

invloed te zijn (ongeveer 300 vogels). Op het Stedenwijkstrand zijn lokaal veel uitwerpselen gevonden van

watervogels, wat mogelijk in het verleden toch van invloed is geweest op de (lokale) waterkwaliteit.

Honden en andere (huis)dieren zijn niet toegestaan in de zwemzone. Toch zijn op het Fantasiestrand en

het Lumièrestrand sporen en uitwerpselen aangetroffen op het strand. Vooralsnog leiden deze (mogelijke)

bronnen niet tot onaanvaardbare situaties.

Cyannobacteriën (blauwalg)

De afgelopen vier zwemseizoenen zijn geen blauwalgen waargenomen op de zwemlocaties. Tijdens het

veldbezoek waren op het Fantasiestrand en het Lumièrestrand blauwalgen zichtbaar tussen drijvende

plantenresten in de zwemzone. Het betrof zeer lokale blauwalgontwikkeling, wat eenvoudig te

voorkomen is door het verwijderen van de plantenresten. Over het algemeen is het water in de zwemzone

van de verschillende stranden helder. Dit duidt op een goede waterkwaliteit. Ook de

waterkwaliteitsmetingen tonen een goede waterkwaliteit, waardoor de kans op een toxische

blauwalgenbloei in de komende 5 jaar klein wordt geacht.


30


7.2 MAATREGELEN EN AANBEVELINGEN

In deze paragraaf wordt een opsomming gegeven van maatregelen en aanbevelingen die in dit rapport

gedaan zijn en aanvullingen daarop. In Tabel 11 zijn maatregelen weergegeven die in het

zwemwaterprofiel van 2008 zijn beschreven.

uitgevoerd

Belangrijke toestandsvariabelen voor blauwalg blijven monitoren. +

Toename van aantal vogels op het strand kan leiden tot gezondheidsrisico’s.

Vogels dienen frequent te worden weggejaagd en/of een verbod invoeren op het

voeren van eenden en ganzen. Uitwerpselen dienen frequent te worden verwijderd.

-

Sporen van honden zijn aangetroffen. Uitwerpselen dienen te worden verwijderd.

Het weren van honden door strenger toezicht heeft de voorkeur.

-

Tabel 11. Opsomming van aanbevelingen en aandachtspunten uit vorig zwemwaterprofiel.

De in 2008 voorgestelde maatregelen zijn voor een deel uitgevoerd. Sporen en uitwerpseleen van honden

en watervogels worden nog regelmatig aangetroffen op de stranden. De afgelopen jaren hebben zich

enkele bacteriologische verontreinigingen voorgedaan. Het is belangrijk om de mogelijke bronnen van

fecale verontreiniging zoveel mogelijk te beperken.

Om waterkwaliteitsproblemen in de toekomst te voorkomen nemen wij bovenstaande aanbevelingen

betreffende honden en watervogels over. Vooral uitwerpselen van watervogels waren lokaal veel

aanwezig. De volgende aanbevelingen zijn geformuleerd:

Aanbevelingen

De uitwerpselen in het zwemseizoen frequent te verwijderen en indien mogelijk watervogels van de

stranden te verjagen.

Een alternatieve locatie voor watervogels creëren, zodat deze minder snel naar de stranden komen.

In de weken na maaiactiviteiten geregeld de stranden bezoeken en plantenresten verwijderen. Langs de

waterlijn lagen tijdens het veldbezoek veel plantenresten. Op termijn gaan deze rotten en stinken, wat

onaangenaam is voor de bezoekers van het strand.

Tabel 12 Aanbevelingen

7.3 VERVOLGTRAJECT

Met deze rapportage is de update van het zwemwaterprofiel voor zwemplas het Weerwater gereed. Twee

van de drie stranden scoren als eindoordeel ‘uitstekend’ (Fantasiestrand en Lumièrestrand) en één plas

scoort ‘goed’ (Stedenwijkstrand). Daarmee wordt de zwemwaterkwaliteit in dit rapport volgens de

Europese zwemwater richtlijn ingedeeld in de klasse ‘goed’.

Eindoordeel zwemwaterprofiel: Goed

Volgens de richtlijn betekent dit dat er geen extra maatregelen nodig zijn. Het voldoet om het huidige

beheer en onderhoud voort te zetten. Het zwemwaterprofiel dient binnen vier jaar geactualiseerd te

worden (zie Tabel 13).

Ten aanzien van het risico op bacteriologische verontreiniging en blauwalgenbloei kunnen eerder

beschreven maatregelen overwogen worden. Volgens de handreiking blauwalgen in het

zwemwaterprofiel is de kans op proliferatie van toxische blauwalgen klein.



31

Zwemwaterindeling Actualisatie zwemwaterprofiel vindt plaats

Uitstekend Als de indeling verandert in goed, aanvaardbaar of slecht, of als er

inrichtingsmaatregelen zijn uitgevoerd die de waterkwaliteit veranderen

Goed Binnen vier jaar

Aanvaardbaar Binnen drie jaar

Slecht Binnen twee jaar

Tabel 13 Actualisatieschema


32


8 Literatuur

CIW 2000. Normen voor waterbeheer, Achtergronddocument voor NW4.

Donk, E. van, Collé, C. (1988) Cecariën-dermatitis, een mogelijke complicatie bij actief biologisch

beheer in zwemwateren. H2O (21) nr. 24.

Blauwalgen protocol 2012

Richtlijn 2006|7|EG VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD. 15 februari 2006 Betreffende

het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van de richtlijn 76|160|EEG.

RIZA/ Grontmij 2005. Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel. 21 juni 2005 RIZA-

Grontmij.

RIZA/ V&W/ DHV, 2005. KRW en oppervlakte water, bescherming van zwemwater en

oppervlaktewater voor drinkwaterbescherming onder de Europese Kaderrichtlijn Water.

Veiligheidsonderzoek 2012 – Openbare zwemgelegenheden in oppervlaktewateren in de Provincie

Flevoland. Provincie Flevoland

Zwemprof Spreadsheetmodel behorende bij Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel

RIZA-Grontmij versie 2.3

Zwemwaterprofiel het Weerwater 2008, Waterschap Zuiderzeeland



33

Bijlage 1 Verslag veldbezoek

Datum : 22 augustus 2013

Tijd : 11:30

Weertype : Zonnig, wisselend bewolkt, gemiddelde temperatuur 17,2 ◦C

Beheerder : dhr H. Slagter, Gemeente Almere

Algemeen

- De indruk van de zwemstranden is wisselend. Het fantasiestrand geeft een onderhouden en schone

indruk. Het strand is geëgaliseerd en het gras gemaaid. Er ligt weinig tot geen zwerfvuil. In de

oostelijke hoek is veel organisch materiaal opgehoopt, welke een lichte stank afgeeft. Op het strand

zijn veel sporen van honden en watervogels zichtbaar, tevens uitwerpselen. Tijdens het bezoek

liepen er ook honden over het strand.

- Het Stedenwijkstrand is omheind door een hek, zodat huisdieren actief geweerd worden; bij de

ingang staan duidelijke borden. Op het strand zijn enkel sporen aanwezig van watervogels. Dit

betreft vrij veel uitwerpselen, vooral in de zuidelijke hoek waar een koppel zwanen zich ophoudt.

- Het Lumièrestrand heeft last van zwerfvuil in de hoeken van het strand. In de zwemzone ligt een

grote hoeveelheid plantenresten. Tussen de plantenresten zijn blauwalgen zichtbaar.

- Op de waterlijn liggen op alle stranden veel plantenresten. Op zowel het Stedenwijkstrand als het

Lumièrestrand leidt dit tot lokale blauwalg vorming.

- Op alle stranden is sanitair aanwezig, welke aangesloten is op het riool. Het sanitair op het

Stedenwijkstrand is ten tijden van het veldbezoek afgesloten. Tevens is het toiletgebouw slecht

zichtbaar vanaf het strand en is deze met gravitie bespoten.

Beheer en onderhoud

- Aan het begin van het zwemseizoen vindt er een grote controle ronde plaats van alle

toiletgebouwen. Aansluitend worden alle gebreken hersteld en worden de gebouwen opengesteld

voor gebruik.

- In het zwemseizoen worden de gebouwen dagelijks schoongemaakt (boven bepaalde temperaturen

2x per dag). Ook wordt er gecontroleerd op gebreken. Indien er schade is wordt het gebouw tijdelijk

afgesloten voor reparatie. Door ervaring blijkt dat op enkele stranden de capaciteit van de

toiletgebouwen te groot is, waardoor enkele op slot worden gezet. Als blijkt dat extra capaciteit

nodig is worden deze opengesteld. Als er sprake is van doorlopend vandalisme wordt een

toiletgebouw voor bepaalde tijd dichtgezet.

- Er is een verbod voor honden (met uitzondering van de aangewezen honden stranden) en paarden

op de stranden. Dit staat ook aangegeven op de infoborden bij de ingangen van de stranden. In de

periode van 1 april tot 1 oktober wordt tijdens het zwemseizoen gericht gecontroleerd en bekeurd op

de aanwezigheid van honden en paarden op de stranden. Tijdens het zwemseizoen zijn op het

Weerwater watervogels aanwezig maar deze leveren geen problemen op. Wel zijn er uitwerpselen

van vogels op de stranden aanwezig en deze worden volgens de beheerder regelmatig opgeruimd

zodat de badgasten hier geen/zo weinig mogelijk overlast van hebben.

Hydromorfologie

- Het Weerwater wordt van alle kanten gevoed met water uit stedelijke omgeving. De afwatering

bevindt zich aan de noordzijde van de plas. Hierdoor zal de waterstroming in de plas overwegend in

Noordelijke richting.


34


- De diepte van het Weerwater wordt geschat op 7 meter. De oppervlakte is circa 170 ha. Het

Fantasiestrand wordt deels door strekdammen van basalt van de rest van het Weerwater gescheiden.

De overige twee stranden staan in open verbinding met het Weerwater. Hierdoor is het water van

deze locaties sterk afhankelijk van de waterkwaliteit van de plas.

Ecologie

- De omgeving van de zwemstranden bestaat hoofdzakelijk uit stedelijk gebied. De oevers naast de

stranden bestaan deels uit ontwikkelde rietkragen, deels uit gemaaide oevers en deels uit bebouwde

(betonen) oevers.

- Grenzend aan de zwemstranden liggen ligweides, welke regelmatig worden gemaaid. Het water

binnen de zwemzone is helder, dit geeft de indruk van een goede ecologische kwaliteit. Op de

waterlijn en in de zwemzone van alle stranden ligt aangespoelde watervegetatie, waarschijnlijk ten

gevolge van maaiactiviteiten. Op het Stedenwijkstrand en het Lumièrestrand leidt dit tot lokale

ontwikkeling van blauwalgen.

- In het Weerwater groeien waterplanten uitbundig, wat zelfs leidt tot overlast voor waterrecreanten.

- Enkele soorten aanwezige watervegetatie: Riet, fonteinkruid, grof hoornblad en waterpest.

- Enkele soorten aanwezige fauna: knobbelzwanen, ganzen, meerkoet en wilde eend.

Overige bijzonderheden

- Volgens de beheerder worden plantenresten regelmatig verwijderd. De plantenresten op de stranden

lijken echter al langer aanwezig, gezien de vorming van blauwalgen op de rottende planten.

- In het verleden zijn klachten geweest van zwemmersjeuk. Dit betrof meestal zwemmers die ver uit

de zwemzone zwommen, daar waar veel waterplanten aan zijn.



35

Bijlage 2 Functie-, watersysteem- en

peilkaart omgeving

Weerwater.


36


Bijlage 3 Uitslag Zwemprof

Uitslag Stedenwijkstrand

Invulblad Stedenwijkstrand



37

Uitslag Fantasiestrand

Invulblad Fantasiestrand


38


Uitslag Lumièrestrand

Invulblad Lumièrestrand



39

Bijlage 4 Bacteriologische verontreiniging

Fantasiestrand en Lumièrestrand

Fantasiestrand

Onderstaande grafieken tonen de gemeten concentraties van E. coli en intestinale enterococcen voor

zwemlocatie Fantasiestrand, uitgezet tegen de watertemperatuur en de neerslag.

Figuur 16. E. coli (KVE/dl) en watertemperatuur (◦C)

Figuur 17. E. coli (KVE/dl) en neerslag (mm/d)


40


Figuur 18. Intestinale enterococcen (KVE/dl) en watertemperatuur (◦C)

Figuur 19. Intestinale enterococcen (KVE/dl) en neerslag (mm/d)

Lumièrestrand

Onderstaande grafieken tonen de gemeten concentraties van E. coli en intestinale enterococcen voor

zwemlocatie Lumièrestrand, uitgezet tegen de watertemperatuur en de neerslag.



41

Figuur 20. E. coli (KVE/dl) en watertemperatuur (◦C)

Figuur 21. E. coli (KVE/dl) en neerslag (mm/d)


42


Figuur 22. Intestinale enterococcen (KVE/dl) en watertemperatuur (◦C)

Figuur 23. Intestinale enterococcen (KVE/dl) en neerslag (mm/d)



43

Colofon

ZWEMWATERPROFIEL HET WEERWATER

OPDRACHTGEVER:

Waterschap Zuiderzeeland

STATUS:

Definitief

AUTEUR:

Mark van Heukelum

Wilco de Bruijne

GECONTROLEERD DOOR:

Doortje Bonthuis

VRIJGEGEVEN DOOR:

Wilco de Bruijne

17 januari 2014

077358354:0.9

ARCADIS NEDERLAND BV

Het Rietveld 59a

Postbus 673

7300 AR Apeldoorn

Tel 055 5815 999

Fax 055 5815 599

www.arcadis.nl

Handelsregister 09036504

©ARCADIS. Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitzonderingen door de

wet gesteld, mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbenden niets

uit dit document worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door

middel van druk, fotokopie, digitale reproductie of anderszins.

Documents

Zwemwaterprofiel het Weerwater · het merendeel van de zwemmers zich bevindt en waarvoor de doelstellingen van de richtlijn gelden. Het profiel dient gebaseerd te zijn op en te voldoen