บทคดยอส ำหรบผบรหำร (Executive summary)
โครงกำรศกษำกำรดแลรกษำผปวยพยำยำมฆำตวตำยในโรงพยำบำลสงเนน
Ext. จฑาภรณ จนวงศแกว 5102032
Ext. ภาวดา พทยาพฤกษ 5102112
Ext. วรรณศลป มะลทอง 5102121
Ext. วรนทรทพย ธงชย 5102128
Ext. วรษฐา เลาสกล 5102129
โรงพยำบำลสงเนน กลมท 7 ปกำรศกษำ 2556
อำจำรยทปรกษำ: ศ.วชย เอกพลำกร
ควำมเปนมำ
จากการปฏบตงานบนหอผ ปวยอายรกรรมชายและหญงทโรงพยาบาลสงเนน พบวามผ ปวยทเขามารบการรกษาทหอ
ผ ปวยดวยปญหาการพยายามฆาตวตายดวยวธตางๆ และสงเกตวาตวชวดตางๆ ไดแก อตราการฆาตวตายของอ าเภอสง
เนนสงเปนถงอนดบสามของจงหวดนครราชสมา และผ ปวยสวนใหญทพยายามฆาตวตายเปนผ ปวยในกลมวยรนและวย
ท างานซงเปนก าลงส าคญในการพฒนาประเทศ อกทงยงพบวามจ านวนผ ปวยทพยายามฆาตวตายซ าอยในสดสวนท
คอนขางสง ทงทโรงพยาบาลสงเนนมนกจตเวชและพยาบาลจตเวชทคอยใหการชวยเหลอผ ปวยในกลมนอยแลว ตลอดจนม
แนวทางการปฏบตเพอดแลรกษาผ ปวยพยายามฆาตวตายอย ทางกลมจงตองการศกษาระบบการจดการดแลรกษาผ ปวยใน
กลมดงกลาวเพอระบปญหาและเสนอแนะแนวทางแกไข โดยมเปาหมายเพอใหทางโรงพยาบาลใชเปนขอมลในการวางแนว
ทางแกไขปญหาและปรบปรงระบบใหดขนตอไป
วตถประสงค
1. เพอศกษาสาเหตและลกษณะของผทพยายามฆาตวตาย
2. เพอศกษาระบบการจดการกรณผ ปวยฆาตวตายและการเฝาระวงการฆาตวตายของโรงพยาบาลสงเนนทใชอยใน
ปจจบน
3. เพอหาแนวทางในการพฒนาคณภาพระบบบรการใหครอบคลม มประสทธภาพมากขนในการเฝาระวงและการดแล
รกษาผ ปวยใหไดรบการดแลอยางตอเนองและเหมาะสม
4. เพอน าเสนอผลทไดจากการศกษาเสนอตอเจาหนาทโรงพยาบาลใหทราบถงปญหาการฆาตวตายและระบบการ
จดการในโรงพยาบาล
วธกำรศกษำ
1. ทบทวนขอมลผ ปวยทเขารบการรกษาทหองฉกเฉนและหอผ ปวยดวยปญหาพยายามฆาตวตายตงแต
มกราคม-ธนวาคม พ.ศ. 2555 จาก OPD card และเวชระเบยน
2. สมภาษณเชงลกบคคลทเกยวของไดแก แพทย พยาบาลหองฉกเฉน พยาบาลทดแลหอผ ปวย นกจตเวชและ
พยาบาลจตเวช
3. ศกษาความรแนวทางเวชปฏบตจาก กรมสขภาพจต และแนวทางเวชปฏบตระดบจงหวดของจงหวด
นครราชสมา
4. ศกษาระบบการดแลผ ปวยพยายามฆาตวตายของโรงพยาบาลสงเนนทใชอยในปจจบน
5. วเคราะหขอมลทไดมาเพอระบปญหาทเกดขนในระบบการดแลผปวยดงกลาว
ผลกำรศกษำ
❶ Documentary review
ผ ปวยพยายามฆาตวตายทเขารบบรการในโรงพยาบาลสงเนนในป 2555 ทงหมด 59 ราย หลงจากผาน
inclusion & exclusion criteria ทางกลมไดท าการเกบขอมลจากผ ปวยจ านวน 47 ราย ซงเปนผ ปวยทเขารบบรการทหอง
ฉกเฉนทงทไมรบและรบไวรกษาตอในหอผ ปวย โดยศกษาหาลกษณะและปจจยตางๆของผ ปวยทพยายามฆาตวตาย
ตลอดจนการดแลรกษาทผ ปวยไดรบ จากผลการศกษาพบวา
ปจจยทำงดำนตวผปวย พบวา
- เพศ : เพศหญงมอตราการพยายามฆาตวตายมากกวาเพศชายในอตราสวน 2:1
-อาย : ชวงอายทพบในเพศหญงมากทสดคอชวงอาย 20-29 ป และในเพศชายพบวามอตราสวนใกลเคยงกนใน
ทกชวงอาย
-โรคทางกาย : ผ ปวยสวนใหญทพยายามฆาตวตายมกเปนผ ปวยทไมมโรคทางกาย
-โรคทางจตเวช : ประมาณรอยละ 9 ของผ ปวยทพยายามฆาตวตายมโรคทางจตเวช ซงเปนสดสวนทสงเมอ
เทยบกบกลมประชากรปกต
-สถานภาพสมรส : ผ ปวยทมคครองพบปญหาการพยายามฆาตวตายมากกวาผ ปวยโสด
-อาชพ : ผ ปวยทประกอบอาชพมปญหามากกวาผ ปวยทตกงาน
-สาเหต : ผ ปวยสวนใหญมกมสาเหตมาจากปญหาทางดานความสมพนธกบคครองและคนในครอบครว
-วธการ : ผ ปวยหญงมกใชวธการทไมรนแรง โดยการกนยาเกนขนาดพบมากทสด รองลงมาเปนการกนสารเคมท
หาไดในบาน สวนผ ปวยชายจะใชวธทรนแรงกวา เชน การแขวนคอ
ดำนกำรดแลรกษำ พบวา
-จากผ ปวย 47 คน มผ ปวยทไดรบการรกษาแบบผ ปวยในจ านวน 32 คน ใหผ ปวยกลบบาน 7 คน refer 6 คน
ผ ปวยปฏเสธการรกษา 5 คน และมผ ปวยเสยชวต 2 คน โดยเกณฑในการรบผ ปวยเขารกษาแบบผปวยในหรอไม
ยงไมมเกณฑชดเจน ขนอยกบแพทยและพยาบาลปฏบตหนาท ณ ชวงเวลานนๆเปนผพจารณา
-หองฉกเฉน จะใหการรกษาเบองตนและสงผ ปวยเขาหอผ ปวยโดยไมไดประเมนสภาพจตของผ ปวย
-หอผ ปวย จะใหการรกษาตามอาการและตดตามดแลผ ปวยอยางใกลชดเพอปองกนการฆาตวตายซ า จากนนจะ
consult ทมจตเวชมาประเมนสภาพจตใจและวางแผนการดแลตอเนอง แตถาตดวนหยดหรอทมจตเวชไมวางมา
ประเมน จะนดผ ปวยมาตดตามภายหลงจากจ าหนาย 1 สปดาห ซงปญหาทพบคอผ ปวยสวนใหญไมมาตามนด
ท าใหไมไดรบการประเมนและดแลตอเนอง
-NCD/OPD มเกณฑการประเมนกลมผ ปวยทตองไดรบการคดกรองภาวะซมเศราเบองตน แตจากการทบทวน
เวชระเบยนพบวา ผ ปวยสวนใหญทเขาเกณฑยงไมไดรบการประเมน
-แนวทางเวชปฏบตทมอยในโรงพยาบาล ไมคอยไดน ามาใชในทางปฏบตอยางจรงจง เนองจากมเนอหาบางสวน
ทยากตอการน ามาปฏบตจรง และบคลากรบางสวนเองกไมทราบวามแนวทางเวชปฏบตอย
-ระบบการจดเกบขอมล กระจดกระจายและมบางสวนเกบโดยทมจตเวช ซงท าใหบางครงการเขาถงขอมลเปนไป
ไดยาก ไมครบถวน และเปนอปสรรคตอการใหการดแลรกษาผ ปวยอยางตอเนอง
❷ In-depth interview : สอบถามความคดเหนและสมภาษณเชงลก แพทย พยาบาลหองฉกเฉน พยาบาลทดแลหอ
ผ ปวย นกจตเวชและพยาบาลจตเวช
มระบบคดกรอง ตดตามผปวยซมเศราหรอไม ถาม ระบบเปนอยางไร มขอดขอเสยอยางไร
บคลากรสวนใหญทราบวามระบบการคดกรองผ ปวยซมเศราซงการคดกรองสวนมากจะท าท NCD clinic ส าหรบในสวน
อนๆยงไมไดน ามาใชในทางปฏบตจรงมากนก เนองดวยภาระงานและระบบทไมเออ ท าใหไมสามารถท าไดอยางครบถวน
และยกหนาทสวนนใหทมจตเวชเปนผดแลหลก
ทานมความมนใจในการใหการรกษา ใหค าปรกษาแกผปวยหรอไม อยางไร
แพทยและพยาบาลมหนาทใหการดแลรกษาเบองตนและการรกษาตามอาการ สวนการใหค าปรกษาจะเปนของทมจตเวช
ซงส าหรบทมเองนนกมหลายหนาทไมเพยงเฉพาะการดแลผ ปวยจตเวช ประกอบกบยงไมมคลนกจตเวชชดเจนท าใหไม
สามารถดแลรกษาไดอยางตอเนองเหมาะสมเทาทควร
ทานทราบหรอไมวาม clinical practice guideline for suicidal attempt และไดน ามาใชจรงหรอไม อยางไร
บคลากรสวนใหญทราบวาม CPG แตไมคอยไดน ามาใชจรง สวนใหญจะท าตามแนวทางปฏบตทเคยท าตอๆกนมา หาก
จะใหน ามาใชจรงกสามารถท าไดแตยงมเนอหาบางสวนทอาจตองศกษาเพมเตมกอนน ามาใช เชน การใชแบบประเมน
8Q 9Q ซงแตเดมใชโดยทมจตเวชเทานน
ผลกำรวเครำะหเชงระบบ
ขอเสนอแนะ
●ขอเสนอแนะเชงรก (SO)รกไปขำงหนำ
• จดอบรมใหความรและกระตนให อสม. ตระหนกถงความส าคญของปญหาการฆาตวตายในอ าเภอสงเนน ใหอ
สม.สามารถคดกรองผ ปวยทมภาวะซมเศราดวย 2Q ได เพอสงตอเขารบการรกษาทโรงพยาบาล
• ปรบปรงแบบคดกรอง แบบประเมนโรคซมเศราและแบบประเมนการฆาตวตาย ใหสามารถใชไดงายขน
●ขอเสนอแนะเชงรบ (ST) สรำงสมพนธมตร
• สงตอ case ระหวางโรงพยาบาลและชมชน (อสม. รพสต.) ในการคดกรองผ ปวยทมปญหาทางจต และดแล
อยางตอเนอง
• สรางความสมพนธกบชมชนและสอ เชน โรงเรยน วทยชมชน เพอเผยแพรขอมล สถานการณการฆาตวตายใน
ปจจบน และใหความรเกยวกบผทมความเสยงตอการฆาตวตาย
• จดท าเอกสารใหความรเกยวกบเรองความเครยด ซมเศรา และเผยแพรแกผ ปวยทมาเขารบบรการ
• มบรการใหค าปรกษาทางจตเวชเบองตน 24 ชม.
●ขอเสนอแนะเชงพฒนำ (WO) พฒนำภำยใน
• ปรบปรง CPG ระบบการชวยเหลอผ ปวยเตรยมฆาตวตายใหเออตอการน ามาใชจรง ใหบคลากรรบทราบ
เกยวกบ CPG การใชงานและสามารถน ามาใชไดอยางมประสทธภาพ
• ผลกดนใหมคลนคจตเวชเตมรปแบบ
• สรางระบบการเกบขอมลเกยวกบปญหาทางจตเวชทสามารถถงขอมลมาใชไดงาย และสามารถสงตอขอมลใน
การใหการรกษาอยางตอเนอง
Review Literature กำรฆำตวตำย ตรงกบพจนานกรมไทยวา อตวนบาตกรรม หมายถง การทบคคลท าใหชวตของตนเองสนสดดวย
ตวของตวเองโดยเจตนาและไมใชอบตเหต โดยผทฆาตวตายเชอวาเปนวธการแกปญหาทดทสดแลว
อำกำรของผทเสยงตอกำรฆำตวตำย
สวนย เกยวกงแกว (2545) สรปอาการของผทเสยงตอการฆาตวตายไวดงน อาการแสดงของผทฆา
ตวตายไมไดแสดงออกอยางชดเจน หรอจดกลมอาการไดเชนเดยวกบปญหาทางจตเวชประเภทอนๆ แตเปนการประมวล
อาการ และอาการแสดงทมขอบงชหรอแนวโนมน าไปสการฆาตวตายไดมาก ดงน
1) บคคลทฆาตวตายสวนมากไดพยายามสงสญญาณของความกดดน และความทกขตางๆใหผอนร
โดยเชอวาเกอบ 2 ใน 3 ไดพยายามสอสารความตงใจจะตายใหผอนรบร ซงการสอสารอาจตรงไปตรงมา เชน รายงานหรอ
บอกวนทตนเองจะตาย หรออาจไมตรงไปตรงมา เชน กลาววา “เธอคงไมตองมาเหนอยกบฉนอกแลว”
2) ผ ปวยทแสดงอาการเดนชดของอารมณเศรา โดยเชอวาการคดถงการฆาตวตายเกดไดสงมากทก
ชวงเวลาทมอาการซมเศรา ซงบคคลสวนมากอาจคดวาความเสยงในการฆาตวตายจะเกดสงสดในชวงทผ ปวยเรมม
อาการดขน เพราะผ ปวยเรมรบรปญหาของตนเองและมพลงทจะฆาตวเองได แตในความจรงแลว ผ ปวยคดถงการฆาตว
ตายไดตลอดเวลา จงไมควรไววางใจ
3) บคคลทแยกตวจากสงคมหรอแสดงทาทของความรสกหมดหวง โดยพบวา รอยละ 30 ของผทฆาตว
ตายส าเรจมประวตเคยพยายามฆาตวตายมากอน และจากผฆาตวตายส าเรจ 1 ใน 6 ราย มการทงขอความของการจะ
ฆาตวตายหรอวางแผนการฆาตวตายเอาไว
4) บคคลทเกยวของกบการใชสารเสพตดตางๆ รวมถงการใชแอลกอฮอลโดยพบวารอยละ 40 ของผฆา
ตวตาย ตรวจพบวามแอลกอฮอลในกระแสเลอดถงรอยละ 90
5) ผ ปวยในระยะกลบบาน ตอนทเตรยมตวออกจากโรงพยาบาลผ ปวยสวนมากทงปวยกายและปวย
ทางจตมกจะมอาการตางๆดขน แตจากการศกษาพบวาผ ปวยจะเรมมความรสกตางๆไมดอยางรวดเรว และท าการฆาตว
ตายในชวงตดตามการรกษาไดสง ในชวง 6 เดอน 1 ป และ 2 ป
ปจจยเสยงตอกำรฆำตวตำย
สมภพ เรองตระกล (2543) กลาวถงปจจยเสยงตอการฆาตวตายไวดงน
1) สถานภาพสมรส ผทแตงงานจะมโอกาสเสยงต า แตผ ทเปนโสด หยาราง และเปนหมาย มโอกาสเสยงสง
โดยเฉพาะผทเปนหมายตงแตอายยงนอย จะมโอกาสเสยงสงมากภายในระยะเวลา 1 ป หลงจากคครองเสยชวต
2) ศาสนา ศาสนาเปนปจจยทมความส าคญตอการฆาตวตาย เชน ผนบถอศาสนาครสตนกายโปรเตสแตนด จะ
มอตราการฆาตวตายสงกวาผนบถอศาสนาครสตนกายคาทอลกและยว ทงนเนองจากมขอหามเร องการฆาตวตายท
บญญตไวในศาสนาตางๆไมเหมอนกน ส าหรบประเทศไทยมขอหามในศาสนาไววาการฆาตวตายเปนบาป จงมอตราการ
ฆาตวตายต า
3) สถานภาพทางสงคมและเศรษฐกจ มรายงานวาผทตกงานโดยเฉพาะผชายมโอกาสฆาตวตายสง
4) เพศ อตราการฆาตวตายในเพศชายเมอเปรยบเทยบกบเพศหญงเทากบ 3:1
5) อาย ในประเทศตางๆทวโลกอตราการฆาตวตายจะสงในผสงอาย แตในประเทศไทยโดยเฉพาะในระยะ 3 ป
มานตงแตวกฤตเศรษฐกจอตราการฆาตวตายกลบพบสงในเดกวยรนและผใหญตอนตนซงมอายระหวาง 15 -24 ป โดยม
สาเหตทส าคญคอ
5.1) เปนโรคซมเศรา
5.2) ตดสารเสพตด
5.3) มความผปกตของบคลกภาพ
6) มวถชวตทเครยดและยงยากล าบาก พบวาในผทฆาตวตายส าเรจจะมความยงยากล าบากและความเครยด
น ามากอนในอตราสง โดยปญหาในชวตจะมความแตกตางกนตามอายของผ ปวยและโรคทผ ปวยเปนอย
7) โรคทางกาย จดวาเปนความเครยดทมความส าคญตอการฆาตวตายโดยเฉพาะในผสงอาย โดยเฉพาะโรค
ทางกายเปนสาเหตส าคญของการฆาตวตาย พบรอยละ 10 ของคนวยหนมสาว รอยละ 25 ของวยกลางคน และรอยละ
35 ของวยสงอาย
8) ประวตการฆาตวตายในครอบครว ผ ปวยซงมประวตบคคลในครอบครวฆาตวตายจะมโอกาสฆาตวตายสง
กวาประชากรทวไป โดยมรายงานวา รอยละ 6 ของผฆาตวตายมบดาหรอมารดาฆาตวตายเชนกน
9) การฆาตวตายและความผดปกตทางชวเคมทางสมอง ในปจจบนจากการศกษา พบวา ในสมองของผฆาตว
ตายมความผดปกตของสารเคมในสมองคอระดบของสารเซอโรโทนนลดต าลง สงผลใหผ ปวยขาดการควบคมอารมณและ
มพฤตกรรมกาวราวรนแรงรวมกบเกดอารมณเศราและฆาตวตาย
10) โรคทางจตเวช ซงเปนสาเหตส าคญของการฆาตวตาย ม 4 โรคคอ
10.1) โรคซมเศรา จากการศกษาเกอบทกรายงานทวโลก พบวา รอยละ 15 ของผ ปวยโรคซมเศราจะฆาตวตายส าเรจ
10.2) โรคจตเภท รอยละ 10 ของผ ปวยโรคจตเภทจะฆาตวตายส าเรจ 10.3) ตดสารเสพตด ผ ปวยโรคพษสราเรอรง เพศชายมโอกาสฆาตวตายสงกวาประชากรทวไป
8 เทา และผ ปวยเพศหญงมโอกาสฆาตวตายสงกวา 15 เทา
10.4) บคลกภาพผดปกต พบวา รอยละ 3-18 ของผฆาตวตายส าเรจมความผดปกตของบคลกภาพชนดทพบบอยคอตอตานสงคมและบคลกภาพชนดคาบเสน