7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 2
IndexInleiding...................................................................................................................................................................................3Stap1Bepaaleenkansrijkeonderliggendewaarde............................................................................................4Stap2Bepaaldevisie........................................................................................................................................................7Stap3Bepaaljuistestrategie......................................................................................................................................20Stap4Bepaalhetjuisteinstrument.........................................................................................................................25Stap5MoneyManagement..........................................................................................................................................28Stap6Bepaalgoedestrategievanuithandelen..................................................................................................31Stap7Evalueer..................................................................................................................................................................33Samenvatting......................................................................................................................................................................36
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 3
InleidingNahetsuccesvanonzeeerstegezamenlijkepublicatieKansenvoor2017hebbenwedeafgelopenwekengeschrevenaandezepublicatie.Ditdoe-het-zelf7stappenplangeeftudemogelijkheidomopeenconcretewijzeeenplanvanaanpaktemakenoveruwbeleggingsplan.Bedenkdatdeaanbiedervaneenbeleggingsproductaltijdéénmotiefvooropheeft:deverkoopvanhetproduct.Weproberenbeleggersdaaromonafhankelijkdoorhetwoudvanbeleggingsmogelijkhedenteloodsen.Uwgeestwerkt,netalseenparachute,hetbestealsdezeopenis.Wijnodigenuuitomditzevenstappenplanmeteenopenviziertebekijken.Denkookniettesnel:datweetikal.Ookalsuhetalwelweet,kijkdanookofuhetdoet.Wetenisimmersnietgelijkaandoen.Wewetenallemaalwatgezondetenis,maartochdoenwehetnietaltijd.Hetisookbelangrijkomtekijkenofuhetechtweet,doortekijkennaaruwbeleggingsresultaten.Alsudekennisuitditebookechtkent,danzietuditteruginderesultatenvanuwbeleggingen.Wehebbenniethetideedatwemetditboekwerkvolledigkunnenzijn.Hetiseenaanvullingopwww.deslimstebelegger.nlwaarweonzeideeënenvisiesdagelijksdelen.Wehebbenooknietdeillusiedatwezelfallesweten.HetmottovanDeSlimsteBeleggerisdaaromook:samenzijnwedeslimste!Geeftudaaromuwop-enaanmerkingenzodatweditebookkunnenverbeteren.Veelleesplezier!HarmvanWijk,HarryKlip,HenkHuisingenJan-RobertSchutte
DeSlimsteBeleggerwww.deslimstebelegger.nl
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 4
Stap1Bepaaleenkansrijkeonderliggendewaarde Iederebeleggerheeftzijn/haarvoorkeur.Vandeduizendenbeleggers,dieikinmijnlevengesprokenheb,warenerweinigendiegeenenkelideehaddenwaarkansenliggen.Somsmeteenbeetjehulp.Gamaarna,hetistochmogelijkomeenideetevormenoverdesectorwaaruinwerkzaambent?GrotebedrijvenDeeerstestapbijbeleggenbegintmeestalmethetkopenvanaandeleninbekende,groteNederlandsebedrijven.Datgeefteenvertrouwdgevoel.Erisnietsmismeeominstabielebedrijventebeleggen.Alserindegelijkebedrijvenwordtgeïnvesteerd,wordtvrijwelaltijddaarmeeeenbeleggingsdramavoorkomen,dusdathetgeïnvesteerdevermogenhelemaalensnelverdwijnt.KleinebedrijvenDetweedestapisomnaardekleinereaandelentekijkendieinNederlandgenoteerdstaan.Ikbenvaakopzoeknaarkleinebeursgenoteerdebedrijvenwaarweinigmensennogvangehoordhebben.Hetrisicoisgroterdanbijgrotebedrijven,maardekansopeenenormrendementisdatook.Aholdzalnogweleentijdjeblijvenbestaan,maarkleinerebedrijvenkunnenna1of2slechtejarenfaillietgaan.Maaralshetproductvanzo’nkleinerbedrijfaanslaatendeomzetenwinststijgen,dankunjeeenmooirendementmaken.DekoersontwikkelingvanGalapagos
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 5
SnellestijgersAlsje1aandeelMicrosoftin1986hadgekochtbijdebeursgangvoor$21hadjenueenslordige$19,000vergaard.Maarhetkannatuurlijkookhelemaalmisgaan.Denkaandeinternetbedrijvendiein2001en2002faillietgingen.Maardatisvoormijnujuistdeuitdagingomdegoedebedrijventeselecteren.WehebbentrouwensinNederlandookeenbedrijfdatzichlangzaamaanomhooggeworsteldheeft:Galapagos.Ditbiotechbedrijfstaatinmiddelskeuriginhetrijtjevan25AEX-bedrijven.Sectoren/Thema´sEenanderebenaderingisomintespelenopeenthema.Ookhierbijgeefikweereenwaarschuwing.Beleggerslevenvanhypenaarhype.Wattedenkenvandealgenoemdedotcom-bubbeldiein2001knapte,ofdehyperonddeoliesectorin2006en2007.Vandefitnessragevraagikmeafofditgeenvoorbijgaandfenomeenis.Basic-Fitzetbijvoorbeeldagressiefinopgroeienmaaktgeenextrawinst.Ookdetarievenstaanonderdrukdoordeinmiddelsbehoorlijkeconcurrentie.Ditdoetmeeenbeetjedenkenaandealles(bijna)gratishypeaanheteindvandevorigeeeuw.Vechtenomdegunstvanonlinegebruikervanjewebsitewastoenhetdevies.Erwerd(dooraandeelhouders)dikwijlsgrofbetaaldvooreenklant/gebruikerdienietsopleverde.Erzijngelukkigooklangetermijntrendswaarbijerbijbedrijvenlangzaamwaardewordtgecreëerd.Bijvoorbeeldgezondheidszorg,zekeralsikinzoomopdevergrijzing.Laatikafsluitenmeteensectordiehetdeafgelopentijdwelaardigdoet.DeSOX,deindexvanbedrijvenindehalfgeleidersectorissindshetdieptepuntin2008vervijfvoudigd!GrondstoffenErisnaastdeaandelenmarkteenlevendigegrondstoffenmarkt.Bankenenbrokershebbenookgeziendaterhiereenmarktvoorisenhebbendusallerleiproductenontwikkeldomingoederenteinvesteren.Naastbekendegrondstoffenzoalsgoudenoliezijnernogallerleianderelandbouwgoederenendelfstoffenwaaringehandeldkanworden.OpBartchart.comkaneenaardigoverzichtgevondenworden.Wistubijvoorbeelddaterookinaardappelenkangehandeldworden?Naastdepapierenhandelishetnatuurlijkmogelijkomdezeproductendaadwerkelijkfysiekaantehouden.Mensendiedebanknietvertrouwenhebbenmeestaleenhoeveelheidgoudinhuisliggenenhopennatuurlijkhiervanteprofiterenomdathetfinanciëlesysteemvroegeroflater[volgenshen]inelkaarmoetklappen.Hetgrotenadeelisdatergeendividendofrentewordtbetaald.Enhetfysiekaanhoudenkostgeldinverbandmetdeopslagvandegoederenenvooreventueleverzekeringen.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 6
LandenDelaatstetijdleesikweinigpositieveverhalenover(opkomende)landen.Natuurlijkkunjeookinspelenophetindeproblemenvaneenland,zoalsbijGriekenland.Combineerjeditdanmeteensector,dieindeproblemenisgekomeninhetgekozenland,zoalsdebancairesector,dankunjeweleenseenbehoorlijkeslagslaan.DemeestlogischekeuzeisomindebelangrijksteindexvanhetgekozenlandtebeleggenzoalsdeAEX.Maardoordeovernamesvanbedrijveneninternationaliseringzijnerweinigindicesdienogechteen“lokale”indexzijn.IndeAEXzitbijvoorbeeldRoyalDutchShelldatoverdehelewereldhaaractiviteitenheeft.Deindiceszijnvaaknieteengoedeweergavevandeeconomischestandvanhetland.ErzijnwelbeleggingsfondsendieinspelenopdeeconomischeontwikkelingenbinneneenLandofRegio.ObligatiesErzijnstaatsobligatieswaarbijhetrendementvandeNoord-Europeselandennietgeweldigis,maarbelegbijvoorbeeldineenobligatievandeTurkseoverheidenhetrendementwordtaanzienlijkhoger.Natuurlijkgaatdithogererendementgepaardmeteenhogerrisico.ValutaErkunnen,omintespelenopdeontwikkelingenvaneenland,ookvalutaaangehoudenworden.DezekunnenviaeenNederlandsebankofbrokeraangekochtenookweerverkochtworden.Debeleggersdiewatavontuurlijkeraangelegdzijnkunneneenrekeningopeneninhetlandnaarkeuze(vaakmeteenhogeredepositorentedaninNederland)endaardebuitenlandsevalutaopstorten.Daarbijwordtdanwelvalutarisicogelopenalsditnietwordtafgedekt. Henk Huising
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 7
Stap2BepaaldevisieOmgeldteverdienenopdebeurs,hebjenaastkennisvanhandelbareinstrumenten(ziestap4,HarmvanWijk)eneengoedMoneyManagement(ziestap5,JanRobertSchutte)allereersteengoedevisieeneenstrategienodig.Maarhoekomjetoteengoedevisie?Kortwegzijner2analysemethodesomdemarktteanalyserenenopbasishieropeenvisietevormen:FundamenteleAnalyse(FA)enTechnischeAnalyse(TA).
FundamenteleAnalyseDoorFundamenteleAnalyseprobeertuinzichttekrijgeninverschillendebedrijvenenkijktunaarmarktpositieentoekomstigewinstgevendheid.FundamenteleAnalysekijktnaardeoorzaakvandemarktbewegingen.Wezeggenookweleensdatbeleggenopbasisvanfundamenteleanalysehetzelfdeisalshetautorijdenopbasisvaneenachteruitkijkspiegel.FundamenteleAnalysevaneenbedrijfkanopbasisvankengetallendieookineenjaarverslagtevindenzijn.Ukijktdannaarwatumoetkopenofverkopen.Eigenlijkkunjezeggendatuinzichttrachttekrijgenindefinanciëlepositievanhetbedrijf,maarookindetoekomstigewinsten.Dankijktunaarfundamentelecijfersals:• Winstperaandeel(endusKoers/Winst-verhouding) • Dividendperaandeel(endusDividendrendement)• Omzetperaandeel• Kasstroomperaandeel(CashFlow)• EigenvermogenperaandeelIkfocusmijindezestapmeeropdeTechnischeAnalyse,omdatjeaandehandvandezeanalysemethodedetrendvandemarktgoedkuntinschatten,detiming(instap-enuitstapmomenten)goedkunttoepassenenlastbutnotleasteenadequaatMoneyManagementkunttoepassen.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 8
BijOptieAcademyhanterenwijTechnischeAnalysedanookomonzebeleggingenenerzijdsbeterte‘timen´enanderzijdsomonsmoneyenriskmanagementgoedtekunnentoepassen. KansvergrotendoormiddelvanTechnischeAnalyseWijpretenderennietomindeze7stappeneenzeeruitvoerigeverhandelingtemakenoverTechnischeAnalyse,wantdaarvoorzijnspecialistischeboekenbetergeschikt.WatikindithoofdstukoverTechnischeAnalyseaanuwilmeegeven,isdatuuwkansenopeenwinstgevendebeleggingvergrootdoorhetjuisttoepassenvandeTechnischeAnalyse.Datude‘wegvandeminsteweerstand’weettebewandelenopdebeursIkzalhierbijalleendiekoerspatronenenindicatorenbehandelendiewijbijOptieAcademyooksuccesvoltoepassen.Erzijnnamelijkhonderdenpatronenenindicatorenwaaruitukuntputten.Mijnervaringleertdatumaareenpaarbetrouwbarenodigheeftwaaruzichprettigbijvoelt:onsmottoisdanook:‘LessisMore’en‘KeepItSimpleStupid’.ZoalseerderaangegevenisTechnischeAnalyseuitermategeschiktomdemarktgoedte‘timen’.TerwijlFundamenteleAnalyseaangeeftwatjezoukunnenkopen/verkopen,beantwoordtTechnischeAnalysejuistwanneerjeietszoukunnenkopen/verkopen.KoersinformatieindegrafiekverdisconteerdIndegrafiekzitallekoersinformatieverdisconteerd.Besefweldatdeprijs(grafiek)‘thefootprintofmoney’is.Dekoersishetresultantevanvraagenaanbodendatgeeftdusdewaardeopdatmomentaan.Metanderewoorden:dekoersgeeftaanwatdemarktdenktwateenonderliggendewaarde(aandeel/index)waardis.Theoretischeen‘fairvalue’waardenzijnleukomteweten,maarjekunternietophandelen.Ukuntalleenhandelenwatdemarktopdatmomentalsjuisteprijsaangeeft.Deinteractietussenkopersenverkoperskangemakkelijkineengrafiekwordengetoond.Degrafiekgeeftaanwelkepartijenaandewinnendehandzijn:dekopersofdeverkopers.Hetvereistnatuurlijkweldenodigekennisenervaringomdegrafiekgoedtekunneninterpreteren.Indezestappenreikenwijudanookonzekennisendecennialangebeurspraktijkervaringaan,dusvanuitdehandelspraktijkhoewijdemarktanalyserenengeldwetenteverdienen.DriebasisprincipesvanTechnischeAnalyseDedriebelangrijkstebasisprincipesvanTechnischeAnalysezijn:
• Demarktverdisconteertalles:allegegevenszittendusindekoersverwerkt.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 9
• Koersenbewegenintrends(omhoog(‘bullish’),zijwaarts(neutral’),dalend(‘bearish’)).
• Degeschiedenisherhaaltzich;ditisvooralvanbelangbijpatronen.
VoorbeeldTeslaEenChineesgezegdeluidtookwel:“eengrafiekverteltmeerdan1000woorden”.OnderstaandegrafiekvanTeslaillustreertdanookeenmooiestijgendetrend.
TrendbepalingAandehandvandegrafiekishetheeleenvoudigtebepalenofkoersenomhoog,zijwaartsbewegenofomlaaggaan.Alsandereindicatorenwordentoegevoegdwordthetbeeldietsgecompliceerderenookdeinterpretatievaneengrafiekisvrijsubjectief.Hoeweljeeengoedbeeldhebtwatdemarktheeftgedaanenwatwaarschijnlijkdevolgendebewegingzalzijn,ishetuiteraardlastig,zonietonmogelijk,omtebepalenwatdekoersenindetoekomstzalgaandoen.Vraagaan5beleggersomdebovenstaandegrafiekvanTeslateanalyserenenuzultook5verschillendemeningenkrijgen.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 10
Stijgendetrend EenstijgendetrendisereenserievanhogerebodemsenhogeretoppenenwordtookwelinhetEngelseen‘uptrend’genoemd.Ineenstijgendetrendbegintdegrafiekderhalvelinksondereneindigtrechtsboven.ZiebovenstaandplaatjelinksbovenDalendetrendEendalendetrendisereenserievanlageretoppenenlagerebodemsenwordtookwelinhetEngelseen‘downtrend’genoemd.Ineendalendetrendbegintdegrafiekderhalvelinksboveneneindigtrechtsonder.Ziebovenstaandplaatjerechtsboven.
Zijwaartsetrendof´tradingrange´Eenzijwaartsetrendisereenserievan(ongeveer)gelijketoppenengelijkebodemsenwordtookwelinhetEngelseen‘tradingrange’genoemd.Bovenstaandegrafiekillustreertdezemarktfase.PatronenWijzullendepatronenbesprekendiewijhetmeestwaardevolachten.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 11
DubbelebodemEendubbelebodem-patrooniseenzeerkrachtigbodempatroon.Dekoersdaaltnietverderdandebodemsdierondhetzelfdeniveauliggenendievervolgensalssteunzonefungeren:koperstredendanrondditniveauindemarkt.Dubbeletop
Eendubbeletop-patrooniseenzeerkrachtigtoppatroon.Dekoersstijgtnietverderdandetopdierondhetzelfdeniveauligt,dievervolgensalsweerstandszonefungeren:verkoperstredendanrondditniveauindemarkt.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 12
Hoofdschouderpatronen
Hoofdschouderpatronenbehorentotdebelangrijksteenbetrouwbaarstepatronenmetongeveer85%betrouwbaarheid.Bijeenhoofdschouder-toppatroon(bovenstaandplaatje)wordteenhogeretopgeflankeerddoor2lageretoppenlinksenrechts.Deneklijnvormteensteunzoneenzodradezewordtdoorbroken,wordtin85vande100gevallenhetkoersdoelbehaald,zijndehetverschiltussenhethoofdendeneklijn.Hetkoersdoelvaneenhoofdschoudertoppatroonkanduswordengeprojecteerddoorvanafdeneklijnhetverschiltussendehoofdendeneklijnaftetrekken.
Bijeenhoofdschouder-bodempatroonwordteenlagerebodemgeflankeerddoor2hogerebodemslinksenrechts.Deneklijnvormteenweerstandszoneenzodradezewordtdoorbroken,wordtin85%vandegevallenhetkoersdoelbehaald,hetverschiltussenhethoofdendeneklijn.Hetkoersdoelvanditpatroonkanwordengeprojecteerddoorvanafdeneklijnhetverschiltussenhethoofdendeneklijnoptetellen.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 13
WeekgrafiekExxonMobilhoofdschoudertoppatroon
BovenstaandegrafiekgeeftdekoersontwikkelingaanvanhetAmerikaanseoliefondsExxonMobilopbasisvaneenweekgrafiek.Eenfraaiedowntrendwerdingezetvancirca$105tot$65.Bijdedoorbraakrond$85koneenforsedalingwordenverwachten,richtinghetkoersdoelad$65.Hethoofdligtop$105,terwijldeneklijnrond$85uitkomt:hetverschilbedraagtderhalve$20.Wekunnenopbasishiervanduseenkoersdoelbecijferenvan$85(neklijn)minus$20=$65,watalbinnenenkelemaandenwerdbehaald.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 14
IslandReversalsEenIslandReversalis,evenalshetkop-enschouderpatroon,eenzeerkrachtigomkeerpatroon(vandaardeterm‘reversal’).WijzijndanookheelalertbijhetsignalerenvaneenIslandReversal.Bijdevormingvanditpatroonisdeverwachtingdatdekoersdeanderekantzalopgaan.Devormingvanditpatrooniseenbelangrijkeindicatiedatdedalendetrendteneindeis.TenaanzienvaneenIslandReversal-toppatroon:heteerstedeelvanhetpatroonontstaatnadevormingvaneenopwaartskoershiaat('gap'),gevolgddooreenneerwaartse‘gap’.Eenneerwaartse'gap'ontstaatalshethoogstepuntvandedaglagerligtdanhetlaagstepuntvandevoorgaandedag.TenaanzienvaneenIslandReversal-bodempatroon:heteerstedeelvanhetpatroonontstaatnadevormingvaneenneerwaartskoershiaat('gap'),gevolgddooreenopwaartse‘gap’.Eenopwaartse'gap'ontstaatalshetlaagstepuntvandedaghogerligtdanhethoogstepuntvandevoorgaandedag.ZuivereIslandReversalszijnhetmooist,zoalsbovenstaandegrafiekenlatenzien.Indatgevalbevindende‘bars’tussendetweekoershiatenzichopeeneiland.Wijvindenditechterminderbelangrijk,zoalsonderstaandegrafiekenillustreren.Zodrajeeenomkeerpatroonziet,hoemooioflelijkdatookis,moetjehemdanwel‘bespelen’.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 15
Indepraktijkzietdateralsvolgtuit:IslandReversal-bodempatroon
IslandReversal-toppatroon
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 16
VoortschrijdendegemiddeldenvoortrendbepalingEenvoortschrijdendgemiddeldeiseenzeereenvoudigeindicatordiedeonderliggendetrendbepaalt.Bijeeneenvoudigvoortschrijdendgemiddeldeteltukoersenovereenbepaaldeperiodebijelkaaropendeeltdezedandoordezedoorhetaantalwaarnemingenomaanhetvoortschrijdendegemiddeldetekomen.Bijvoorbeeldvoortschrijdendgemiddeldevan10dagen:allekoersenvandie10dagenoptellenendelendoor10.Uheeftdanhet10daagsvoortschrijdendgemiddelde.De3meestbekendevoortschrijdendegemiddeldenzijn:
Eenvoudigvoortschrijdendgemiddelde:hierbijwordendekoersenovereenbepaaldeperiodebijelkaaropgeteldengedeelddoordezeperiode.DitwordtaangeduidalsMA(movingaverage).Exponentieelvoortschrijdendgemiddelde:hierwordttelkenseenbepaaldgewichttoegekendaandekoersovereenbepaaldeperiode.DitgemiddeldewordtaangeduidalsEMA(exponentialmovingaverage).Gewogenvoortschrijdendgemiddeldehierbijwordttelkenshetgewichtlineairverminderdovereenbepaaldeperiode,naarmatementeruggaatintijd.DitgemiddeldewordtaangeduidalsWMA(weigthedmovingaverage).
OptieAcademygebruikt4-talEMA’sOptieAcademygebruiktondermeereen4-talexponentielevoortschrijdendegemiddelden(exponentialmovingaverages(EMA),namelijkmetdeperioden10,20,40en47ongeachthettimeframe.Ditwerktzowelopuur,dag,week,maand,kwartaalenjaarbasis.Voordetrendbepalinggebruikenwijde10,20,40en47EMA’s,diewealskorteenlangebandenaanduiden.Erzijntweezoneszichtbaar,diegevormdwordendoorhetcluster10en20(dekortebanden)EMArespectievelijk40,47(delangebanden).Dezetweezonesfungerendanalssteunzoneineenstijgendetrendofeenweerstandineendalendetrend.ZolangdetweekorteEMA’sbovendelangeEMA’snoteren,isersprakevaneenstabieleopwaartsetrend.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 17
DaggrafiekmetEMA’s10,20,40en47
BovenstaandegrafiekvanDSMlaatdefunctievandeEMA-bandenduidelijkzien.Dezefungerenalseenduidelijkesteunzone,wantdekoersveerdeiederekeeropvanafdezelijnen.Wezatensindsbegindecember2016rondeenkoersvan€56longinDSM.WehebbenmedeopbasisvandevoortschrijdendegemiddeldendezelongpositieopgebouwdinDSMenditjaarhebbenwehiermeedanookeenfraaiewinstbehaald.MeerderetimeframesAlswijeengrafiekanalyseren,dandoenwijdatopmeerderetimeframes(tijdvenstersofperiodes)omeenbeterbeeldtekrijgenvandemarkt.Alswijeenpositiewilleninnemenvoordeietslangeretermijn,dankijkenwebijvoorbeeldnaardeweek-endaggrafiek.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 18
WeekgrafiekDSM
DaggrafiekDSM
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 19
Alswijdaarentegeneenkorteretradewillenopzetten,dangebruikenwekorteretimeframes,bijvoorbeeldeen4uur-en1uurgrafiek.Onzeervaringisdatwedebestepositieskunneninnemendoortweeverschillendetimeframestecombineren.DitjaarhebbenwebijvoorbeeldpositiesingenomeninDSMenhebbenwijdezemaandenaangehouden.Teneerstekekenwijoferopweekbasiseentrendveranderinghadplaatsgevondenenvervolgenszoomenwijinopdegrafiekenhebbenwijopdagbasispositiesingenomen.Deweekgrafiek‘gebiedde’onsdanookomzolangmogelijkineenpositieteblijvenzitten,omdatwijonzestoploss-niveauenexit-levels(uitstapniveaus)voldoenderuimhebbengenomen.Opdezewijzehebbenonzepositiesdusvoldoenderuimteentijdgekregenomterenderen.Bijdebepalingvandetimeframesishetbelangrijkdatuzelfbepaaltwelketimeframeshetbestebijupassen.Watvooronswerkthoeftnatuurlijknietvoorutewerken.Datisgeheelafhankelijkofueendaytraderofeenswingtraderbentenhoelangugemiddeldeenpositieaanwilthouden.Metvriendelijkegroeten,HarryKlipenJan-RobertSchutte,OptieAcademy
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 20
Stap3BepaaljuistestrategieDoel:RendementmakenmetbeleggenWijvindendatjebeleggenmoetzienalseenbusinessennietalshobby,immers:eenhobbymaggeldkostenenbeleggenmoetdaarentegenjuistgeldopbrengen.Destrategiemoetduszijnommetbeleggenrendementtebehalen.Beleggeniséénvandemoeilijksteberoepen,ondanksdathetzosimpellijkt.Deslimste‘quants’wedijverenopdedealingroomsomnetdatbeetjeextrauitde‘markttehalen’enzelfszijzienhetnietaltijdgoed.Voordatubegintmetbeleggenenvoordatudus1eurouitgeeftindeaankoopvaneffecten,ishetbelangrijkomeerstinkaarttebrengenwatuwdoelismetbeleggen.
Wetenwatuwdoelis,helptunamelijkomgemotiveerdteblijvenalsugeconfronteerdwordtmeteenuitdagingtijdensdehandelenhetzaluhelpenombeterebeleggingsbeslissingentemaken.Inprincipeiseendoelaltijdindividueelbepaaldenkandusperpersoontotaalanderszijn.Vanuitdepsychologieisbekenddatalseendoelhelderenindetailwordtomschrevendekansveelgroterwordtdatdatdoelookbereiktwordt.Hetontwikkelenvaneen(beleggings)planisessentieelvooruwsucces,maarumoeteerstuwtrading/beleggingsdoelendefiniërenenpasdaarnaeenhandelsplan
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 21
ontwikkelen.DuseerstdefiniërenWATtebereikenendanHOEdattedoen.Hetontwikkelenvaneenwinstgevendetrading/beleggingsstrategiekunjezoingewikkeldmakenalsjezelfwilt,daaromplaatsenwezeinzeseenvoudige,maarzeerbelangrijkestappen.
1. Hetselecterenvaneenmarkt.
2. Hetselecterenvaneentijdschema.
3. Hetselecterenvaneenhandelsstijl.
4. Hetdefiniërenvaninstappunten(entry).
5. Hetdefiniërenvanuitstappunten(exit).
6. Evaluerenvanuwhandelsstrategie.
Umoetgoednadenkenwat,hoelangenopwelkemanieruwilthandelen.Daarnaastmoetuuwin-enuitstapregelsdefiniëren.Hoepreciezerditallesis,destemeerkansdathetwordtnageleefd.Deexit-regelszullenwelaternoguitgebreidbehandelen.Alslaatstemoetusteedsuwstrategieevalueren,immers:stilstandisachteruitgang. OptiesgebruikenvanafstartbeleggenWijvindendatjemetbeleggenookaltijdoptiesmoetgebruiken.Beleggenmetoptiesisweliswaarnieteenvoudig,maardeeigenschappenvanoptieskunnenvoorextrarendementzorgenineenbeleggingsportefeuille.Optieskunnennamelijkextrarendementopleveren,mitsgoedgebruikt,ineenzijwaartsemarkt.Dooroptiesalvanafhetbeginbijhetopzettenvaneenbeleggingsportefeuilletegebruiken,kunjezenamelijkalinzettenomdekoopprijsvaneenvoorjouaantrekkelijkaandeelteverlagen.StrategieAandelennaarOptiesAlsjeaandelengebruiktincombinatiemetoptieskunjedoorhetopstrijkenvanpremieextrarendementgenereren.Jebegintinhetkwadrant(zieonder)aandelinkerzijdeenJegaatvervolgensmetdeklokmeeomdecirkelrondtemaken.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 22
1) Alsubegintmethetschrijvenvaneenputoptie(=potentiëleafnameplicht),kun
jeeenaandeelmeteendiscount(korting)kopen.Alsuditdoetmeteenoutofthe
moneyput,kuntueenaanzienlijkekortingopdehuidigekoersvanhetaandeel
bedingen.
StelhetaandeelAperamnoteert€46,20endeMEI42Putkunjeschrijvenvoor
€0,70(Ditiseenopeningsverkoop).Datbetekentdatjehetaandeeleigenlijk
vooreenprijsvan€41,30kuntverkrijgen.
Eenkortingvanzo’n10%opdehuidigekoers.Jemoetditweldoenalsjehetgeld
hebt,dus€4.200,omhetaandeelookechttekunnenkopen.Alsdekoersminder
dan10%daaltenbovende€42noteertopdederdevrijdagvanmei,deexpiratie,
danhebjedepremiedefinitiefverdiend.
Diekansisongeveer80%.Maarjehebtookeenkleinekans(ongeveer20%)dat
dekoersmeerdaaltenonderde€42uitkomt.Danzaldekopervandeputzijn
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 23
rechtuitoefenenenuhoudenaandeverplichtingzeaanteschaffenvoor€42per
aandeel.Uheeftdanuw€4.200nodigvoordekoopvan100aandelen.
2) Ukrijgtdeaandelengeleverdvoor€42,00enbentde‘gelukkige’eigenaar
gewordenvan100aandelenAperam.Ubentnuboveninhetkwadrant
aangekomen.Uheeftdeaandelendandusmetkortinggekocht,ofteweluweerste
‘winst’tenopzichtevandeoudeprijsvan€46,20isalbinnen.
Natuurlijklooptuvanafdiekoersrisicoopeenverderedaling,maardatisbij
aandelenaltijdhetgeval.Ukuntalsaandeelhouderdividendkrijgenopuw
aandelenomzonaastuweventuelekoerswinstextrarendementteverkrijgen.Er
isechternogeenextramogelijkheid,namelijkwatweinhetvolgendekwadrant
gaanbespreken,hetwederominzettenvanopties:inditgevaleengeschreven
call.
3) Omextrarendementopuwaandelentekrijgen,kuntuopiedere100aandelen1
callschrijven(=potentiëleleverplicht).Belangrijkisweldatunietmeerschrijft
danuwaandelenbezit,andersbentunietgedektenloopturisicodeaandelente
moetenleverentegeneenhogerekoers.UkuntdanbijvoorbeelddeJUN45Call
Aperamschrijvenvoorbijvoorbeeld€0,70.
Doorhetschrijvenvanoptiesmaarnuaandecallkantmetexpiratiemaandjuni,
zorgtuvoorextrarendement,maarlegtuweluwverkoopprijsvast:u
maximaliseerteigenlijkhiermeeuwwinst.Echtervanwinstnemenisnog
niemandarmergeworden(ooknietrijkeroverigens,maardatterzijde).
Tevensheeftualtijdooknogdemogelijkheidomuwoptieterugtekopenendeze
naareenlangerelooptijdteverlengen:ditnoemenwedoorrollen.Indit
voorbeeldbijvoorbeeldnaardeJUL47Call.Datisnietnodigalsuermeeakkoord
gaatdatuuwaandelenmetwinstkwijtraakt.Degoudenregelisimmersniet
voorniets:“PlanyourtradeandTradeyourplan”.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 24
4) Alsuuwcalloptielaatuitoefenen,heeftuhetlaatstekwadrant(ondersteplaatje)
bereiktenheeftunormalitereengoedewinstbereikt.Ukunterdanvoorkiezen
omopnieuweenputteschrijveninAperamofineenanderfonds.
Hetspelbegintdanweervanvoorafaan…inhetlinkerkwadrant.Speelditspel
natuurlijkwelineenaandeelwatuzouwillenverkrijgenenwaarumethetschrijven
vaneenputeengoedepremievanontvangt.Tegenoveriederegeschrevenputstaat
vanzelfsprekendweleenplicht,namelijkdatudeaandeleneventueelbinnenkrijgt.
Maardanweltegeneenaardigekorting.
Metvriendelijkegroeten,OptieAcademyJanRobertSchutteenHarryKlip
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 25
Stap4BepaalhetjuisteinstrumentNadateenkansrijkeonderliggendewaardeisgeselecteerd,devisieisbepaaldendejuistestrategieisgekozen,gaanweopzoeknaarhetjuisteinstrument.HetjuisteinstrumentdatpastbijdevisieenstrategieWekunnenkiezenuitbijvoorbeeldaandelen,opties,Turbo’s,Speeders,Sprinters,Futures,CFD’s,beleggingsfondsen,ETF’sofwarrants.Hetjuisteinstrumentkiezenweopbasisvandevisieendestrategie.VoorennadelenOokishetbelangrijkdevoor-ennadelenvandeinstrumententekennen.Jehoeftoverigensnietalleinstrumententekennen.Jemoetechterwelwetenhoeeeninstrumentwerktvoordatjehetgaatgebruiken.Hieronderzullenwekortdeinstrumentenbespreken.AandelenEenaandeeliseenbewijsvaneigendomineenonderneming.Eenbedrijfheeftkapitaalnodigvoorbijvoorbeelddeaanschafvanmachines.Alsaandeelhouderontvangjeeenvergoedingvoorhetbeschikbaarstellenvankapitaal.Eendeelvandewinstdiehetbedrijfmaakt,kanwordenuitgekeerdaandeeigenarenindevormvandividend.ObligatiesEenobligatieiseenschuldbewijsdatuitgegevenisdooreenondernemingofoverheid.Eenondernemingtrektopdezemaniervreemdvermogenaan,waarvoorhetbedrijfrentevergoedtaandecrediteur.Bijeenaandelenemissiewordtdaarentegeneigenvermogenvergroot.Eenbedrijfkannaast(bancaire)leningen,ookobligatiesen/ofaandelenuitgevenomgeldaantetrekkenterfinancieringvandeactiviteiten.Dewerkingvaneenbedrijfsobligatieisoverhetalgemeenhetzelfdealsdievaneenstaatsobligatie.Eenstaatsobligatiewordtechteruittegevendoordeoverheid.Opdezemanierfinanciertdeoverheidhaartekort.Destaatsleningiseigenlijkeenhypotheekopdetoekomstigebelastingontvangstenvaneenland.Overhetalgemeenligtdecouponrentevanbedrijfsobligatieshogerdanbijstaatsobligatieshetgevalis.Geldlenenaaneenbedrijfisimmersrisicovollerdangeldlenenaaneenoverheid,sommigelandennatuurlijkbuitenbeschouwinggelatenzoalsbijvoorbeeldGriekenland.OptiesEenoptieiseenrechtomeenonderliggendewaardetekopenofteverkopentegeneenvantevorenafgesprokenprijsgedurendeeenvantevorenafgesprokenperiode.Eencalloptieishetrechtomtekopen.Eenputoptieishetrechtomteverkopen.CalloptieEenkopervaneencalloptieontvangtditrechtenbetaaltvoorhetrechteenpremieaandeschrijver,verkoper,vandecalloptie.Deverkopervandecalloptieheefteenleverplicht.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 26
PutoptieEenverkopervaneenputoptiebetaaltvoorhetverkooprechteenpremieaandeschrijver,verkopervandeputoptie.Deverkopervandeputoptieheefteenafnameplicht.OptiestrategieënDoorhetkopenenverkopenvancalloptiesenputoptiesmeteventueelverschillendelooptijdenkunnenweverschillendeoptiestrategieënopzetten.Turbo’s,Speeders,SprintersofBoostersTurbo’s,Speeders,SprintersofBoosterszijnallemaalnamenvoorhetzelfdeproduct.MeteenTurbolongspeeltmeninopeenstijgingvandeonderliggendewaarde.MeteenTurboshortspelenweinopeendalingvandeonderliggendewaarde.TurbolongBijeenTurbolongwordteendeelvandeaanschafvanbijvoorbeeldeenaandeelgefinancierddoordebank.Debankbetaaltbijvoorbeeld80%enrekentdaarvooreenrentevergoeding.Dekopervandeturbolongprofiteertechtervoor100%meevaneenstijgingvandeonderliggendewaarde.Omdaterslechts20%doordeklantzelfwordtbetaald,ontstaateenhefboom.TurboshortBijeenTurboshortwordtbijvoorbeeldeenaandeelverkochtwaardoorhetaandeellaterzalmoetenwordenteruggekocht.Hetgelddatnodigisvoorhetterugkopenvanhetaandeelpluseenbufferparkeertdebank.Dezebufferbetaaltdeklant.Omdatdeklantalleendebufferbetaalt,ontstaatzoeenhefboomopdeeventueledalingvandeonderliggendewaarde.CFDEenCFDstaatvoorContractForDifference.Ditiseencontracttussentweepartijen,dekoperendeverkoper,waardeverkoperhetverschil(difference)betaalttussendewaardevandeonderliggendewaardevanhetmomentbijaankoopenverkoop.CFD’slijkenopTurbo’s,SpeedersenSprinters,maarkennengeenstop-loss.Destop-lossdienjezelftebepaleneninteleggendesgewenst.BeleggingsfondsenEenbeleggingsfondsisvaakeenjuridischeentiteit,eennaamlozevennootschap,waarbijbeleggersindirectaandelen,obligaties,onroerendgoed,grondstoffenetceteraaanschaffen.Hetbeleggingsfondsontvangtdeinkomstenengeeftdeze,naaftrekvankosten,dooraandebeleggers.Weinigbeleggerswetenechterdathettotalekostenvanhet
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 27
beleggingsfondstussen3%en5%opjaarbasisliggen.Hetishierdoorvrijwelonmogelijkomalsbeleggergeldteverdienenmeteenbeleggingsfonds.ETF’sOmdezeredenkiezensteedsmeerbeleggersvoorETF’sinplaatsvanbeleggingsfondsen.ETF’szijnbeleggingsfondsenzonderdurefondsmanager.ETF’s,ookweltrackersgenoemd,volgenéénopééneenindex,zoalsdeAEXindex.DekostenvanETF’szijnlaag.Doordezelagekostenhoudtdebeleggerzelfnogwatover.ETF’swordendaaromsteedspopulairder.WarrantEenwarrantiseensoortoptie,maarinplaatsvandedezeoptiesdoordebeurswordenuitgegeven,voordezeuitgegevendooreenonderneming,bijvoorbeeldeenfinanciëleinstelling.Naastdewarrantswordendoorfinanciëleinstellingennogheelveelanderegestructureerdeproductenuitgegeven.OptiesgeschiktvoorparticulierebeleggersDemeestebeleggerskunnenprimauitdevoetenmetopties.Optiesbiedenalseenvoordeeldatdeinvesteringrelatiefkleinis.Bovendienkunjemetoptiesprofiterenvaneenstijgende,dalendeeneenzijwaartsemarkt.Doordecombinatievanverschillendeoptiesiseraltijdeenstrategietebedenkendiepastbijdevisieopdeonderliggendewaarde.WeetwatjedoetOptieshebbenechteralsnadeel,datdezerelatiefcomplexzijn.Vandaardatookvaakwordtgezegddatoptiesrisicovolzijn.EenbekendeuitspraakvanWarrenBuffettis:“Riskisnotknowingwhatyouaredoing”.Optieszijndusnietrisicovol.Hethandelenmetoptieszonderdatjevoldoendekennishebtiswelrisicovol.Zorgerdusaltijdvoordatjegoedrisicomanagementtoepast.Hierkomenweeenstapvijfuitgebreidopterug.HarmvanWijkwww.beleggen.com
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 28
Stap5MoneyManagementHetbelangrijkstevooreenondernemerisdatdezeweetteoverlevenindemarkt.Ditkanalleenalsergoedmetgeldwordtomgegaanenergeendermategroteverliezenwordengeledenzodateruiteindelijkwinstkanwordengemaakt.Eengoedeondernemergooitgeen‘goedgeld’naar‘kwaadgeld’.Dezeanalogiekunnenweookdoortrekkennaarhettradenenbeleggen.Helaaszienwevaakdatbeleggersjuistverliesgevendepositiesbijkopen(middelen),waardoorzijhundroomvan‘TradingforaLiving’zienvervliegen.Wijzienmiddelenvanverliesgevendepositiesdanookals‘thefastestwaytothepoor’shouse’.Goedetradersgebruikeneenstop-loss,maarsuccesvolletradersgebruikentevenseenwinstdoel.HethanterenvangoedMoneyManagementisbijbeleggenessentieel.
MoneymanagementspelBijOptieAcademyhebbenwijregelmatigbijonzemasterclassesookeenMoneyManagementspelgespeeld,waarinwijmetechtgeld(slechts€2)gingenhandelenvolgenseensysteemwaariniedereendezelfdewinstkansenhad.Ondankseengoederisk/reward-verhoudingvanzelfs1:1,5werdervakerdanverwachtgeldverlorenenzelfsookaccountsopgeblazen.Wijhanterendefilosofievande3M’s.DatzijnMethode(vergelijkbaarmethandelssysteem),MoneymanagementenMindset.Wehebbenereen4deMaan
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 29
toegevoegd,dievanMentor(coach).MeerdereonderzoekenlatenziendateenopzichgoedeMethodedooreenslechteMindsetenverkeerdMoneyManagementvolledigomzeepkanwordengeholpen.Een‘losers’Mindsetspreektvoorzich,maareenslechtMoneyManagementisnetzobepalendvooreenresultaat.Hetbelangvanverliezenbeperkttehouden?Waaromishetzobelangrijkomuwvermogentebeschermentegengroteverliezen?Wie50%verliestopeenaandeelmoetzelfseenrendementmakenvan100%omweerophetbreak-evenniveautekomen(zieonderstaandetabel).
Veelbeleggerszeggenweleens:ikneemgeenverliesditaandeel,wantikstaopeenverliesvan25%enhetkomtwelweergoedmethelaasvaakalsgevolgdathetaandeelnogverderzakt.Alshetaandeeldan50%gedaaldis,zalhetaandeeldus1000%moetenstijgenomophet‘break-even’-niveautekomen.Wevinden‘hopen’danookgeengoedestrategie,wantvanhopenkomtmeestalwanhopen.Afhankelijkvanhetverwachterendementopuwbeleggingenkanhetdusjarenduren(ofnooit)omuwbeginvermogenweerterugtekrijgen.Besefookdatuwgelddanniet
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 30
vrijvooranderebeleggingenisalsuverliesgevendepositiesaanhoudt.Onzeconclusiewaarombeleggersgeldverliezenisnajarenlangecoachingvanbeleggers,datdatkomtomdatveelbeleggersineeuwenoudevalkuilenstappen:slechtmoneymanagement,misvattingvandegokkerengebrekaandiscipline,begeleidingenervaring.Naarwijhopen,zultudezefoutennahetlezenvandeze7stappennietmeermaken.Metvriendelijkegroeten,OptieAcademy
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 31
Stap6BepaalgoedestrategievanuithandelenNaasteengoedestrategievanhetinnemenvanpositiesishetookbelangrijkomopeengoedmomentuitdemarkttegaan:depositietesluiten.Deuitstapkoers,oftwelde‘exit’,ishetniveauwaaropuuitdemarktstapt,ookwelsluitingstransactiegenoemd.Hetverschiltussende‘entry’-koersende‘exit’-koersmaalhetaantalbepaalthetuiteindelijkeresultaat. Hetisaltijdgoedomeennauwkeurigeresultaatsanalysetemaken.Ukuntdanzienwatuwgemiddeldewinstenenverliezenzijnenukuntdusuwresultaatinzichtelijkmaken.Alsueenbepaaldpatroonontdektwaarbijuverliezenmaakt,danweetuwaaraanumoetwerken.AlsuallesbijhoudtinExcel,kuntuallescijfermatiggoedbijhoudenenevalueren.Erzijnverschillendemanierenhoeutoteensluitingstransactiebesluit.Dezemoetpassenbijuwpersoonlijkheidenbinnenhetdooruopgesteldehandelsplan.Alleenzoheeftudemeestekansdatuookgevolggeeftaanderegelsvanuwhandelsplant.a.v.sluitingstransacties.Veelparticulierenpassenhunstoplossaandeomstandighedenaan,vaakalsdekoershetniveauvandestoplossnadert.Daaromeenvasteregel:Pasnooitdestoplossaaninuwnadeel,dusalsuwaandelenheeftgekocht,magunooitdestoplossverlagen!Umagwelalsdekoersstijgtuwstoplosshogerzetten.Ditwordtookwel‘trailen’genoemd.Wetenhoeenwanneereentradeaftesluitenzalvooreengrootdeeluwsuccesoffalenalsbeleggermaken.Erzijndrieverschillendeexit(uitstap)regelsdieukunttoepassen:
1. Stoploss-regelsomuwvermogentebeschermen.Zorgdatdezeregelszo
preciesmogelijkzijnopgesteldenhelderalskristalzijnennietvoormeerder
uitlegvatbaaris.Alleenzokomtunietindeverleidingtegenderegelste
zondigen.Veelparticulierebeleggershoudenzichhiernietaan,metalsgevolg
datzelouter‘bleeders’inhunportfeuillehebben,omdatzijdestoplossniet
gerespecteerdhebben,maaraangepast.Zijzijnindehoopfasebelandof
zeggen:lagerdanditkanniet…
2. Winstnemenopuwkoersdoel(target)omuwwinstenechtterealiseren.Pas
alshetkoerdoelisbehaaldendetradegeslotenis,kunjestellendatderegels
zijngevolgd.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 32
3. Tijdsfactoromuuiteentradetebevrijden,indiendemarkthelemaalniet
beweegt.Ditisvooralvoordaytradershetgeval,maarditkanookalsereen
belangrijkeventaankomt,zoalsdeAmerikaansepayrolls,eenevent,zoalsde
‘Brexit’,ofkwartaalcijfersvaneenbedrijf.Bedenkdatgokkengeenonderdeel
isvaneengoedhandelsplan.
Besef:eenaapkaneenpositieinnemen,maargeldwordtpasverdiend/verlorenwanneerudepositiesluit.
BuytherumoursellthefactDitbekendebeursgezegdebetekentnietsandersdandaterwordtgekochtopeengeruchtenalslaterblijktdathetgeruchteenfeitwordt,wordterweerverkocht.Alsereenreactievandemarktopeeneconomischnieuwsberichtwordtverwacht,kijkdaneerstofdezereactienietalheeftplaatsgevondenopbasisvanlouterhetgerucht. Ditishettegenovergesteldewatdemeesteparticulierebeleggersdoen.Zijwachteneerstafenalserbijvoorbeeldbedrijfscijferswordengepubliceerd,stappenzijmeteengoedgevoelin.Decijfersbetekenentocheenstijgingvandewinst,dusdanmoettochookdekoersomhooggaan,ishunidee. Echter,alsdandeprofessionelemarktwinstwilnemenophunpositie,kandatdekoersdermateonderdrukzettendatervoordeparticulierebeleggereenverliesoverblijft.Demarktisvraagenaanbodenalsdevraagafneemtenhetaanbodoverheerstzaldatzorgenvooreenlagerekoers.Hethebbenvaneenexitstrategiebetekenthethebbenvaneenvoorafgedefinieerdesetvanregelsdieuheeftontwikkeldvooruwtrading. Hetbetekentwetenwatudoetinplaatsvanalleenmaargokken.Helaasbeginnenveelteveelmensenmetbeleggenzondereenduidelijkestrategie,watbetekentdatzevolledigonvoorbereiddemarktingaan.Steldusduidelijkeregelsopvooruwexit-strategieomzodebestekansopsuccestehebben. Metvriendelijkegroeten,OptieAcademyJanRobertSchutteenHarryKlip
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 33
Stap7EvalueerEenstapdienogaleenswordtovergeslagenbijhetbeleggen,ishetevalueren.Hetgaathierbijnietalleenomheteindresultaat.Hetgaatzekerookomhetevaluerenvanhetproces.Hetprocesisbelangrijkerdandeuitkomstdaarvan.
Deuitkomstvaneentransactieisafhankelijkvanfactorendievaakbuitenjebeïnvloedingsfeerliggen.Alsjeeenaandeelkoopt,danhebjeweiniginvloedophetfeitofeenaandeelinkoersstijgt.Eenaandeelstijgtwanneeriemandandersbereidisommeertebetalendanwatjijvoorhetaandeelhebtbetaald.Daarophebjeinprincipeweiniginvloed.HetprocesWaarjewelinvloedophebt,ishetproces.Watgingergoedenwatkonerbeter?Watkunjedevolgendekeerbeterdoen?Omgoedinzichttekrijgeninhetproces,ishetverstandigomeentradingdagboekbijtehouden.Erwordtweleensgezegddathetbelangrijksteboekvaneenbeleggerzijneigentradingdagboekis.InzichtinjeprogressieDoorteevaluerenopdagbasis,weekbasis,maandbasisenjaarbasisontstaatinzichtinjeprogressiealsbelegger/trader.Jelegtineentradingjournaalvastwatvoortypetransactiejehebtgedaan:
1. Gingjelongofgingjeshort?
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 34
2. Watwasdeonderliggendewaarde(deAEX,deDAX,deBund,goud,RoyalDutchShell),etcetera?
3. Watwasdestartdatum,desluitdatum,deopeningskoers,deslotkoers,hetresultaat,dekosten,etcetera
4. Watwasderedenvandetransactiebijvoorbeeldeenuitbraak,eenkoopsignaalvaneenindicator,eenpatroonzoalseeneerstehogerebodem,etcetera?
5. Wanneererietsmisging,watgingerdanmis?Hieronderiseenlijstmetfoutenenfoutcodes:
1 Patroon voldeed niet aan alle voorwaarden
2 Patroon goed gehandeld, maar uitgestopt
3 Te snel ingestapt - signaal niet afgewacht
4 Te laat ingestapt
5 Verkeerde aantal contracten
6 Verkeerde stop loss geplaatst
7 Te snel winstgenomen-koersdoel niet afgewacht
8 Te snel verlies genomen-stop niet afgewacht
9 Geen stop geplaatst
10 Geen koersdoel geplaatst
11 Impulsive trade
12 Geen fout gemaakt
13 Teveel winst laten lopen
14 Platform / Internet Failure
GestructureerdvastleggenDoorhetgestructureerdvastleggenvaniederetransactieontstaatmeerinzicht.
• Maakjebijvoorbeeldvaakdezelfdefout?• Hoekunjedezefoutvoorkomen?• Verdienjebijvoorbeeldmetnamemetshortpositiesofmetlongposities?• Verdienjeveelmetaandelenofjuistmetindices?
Welketrendzieje?Ookkrijgjeinzichtinjevorderingenalsbelegger/trader.Dooropweekbasistegaankijkennaardeafgelopendagen,opmaandbasisnaardeafgelopenwekenenopjaarbasisnaardeafgelopenmaanden,isereentrendteontdekken?MinderlastvanemotiesEentradingjournaalleertjewatgoedgaatenwatopditmomentnogmindergoedgaat.Doortefocussenophetprocesennietophetresultaatzorgjedatjeminderlasthebtvanemoties.Immershoemeeremoties,hoelagerderatio.
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 35
EmotiesverlagenjeIQUitonderzoekaandeuniversiteitenvanHarvardenPrincetonisgeblekendatstresszorgtvooreenlagereIQ-score.Proefpersonenbleken13IQ-puntenlagertescorenonderinvloedvanstress.Zorgerdusvoordatjestressniveauverlaagd.MisserszijnleermomentenBenjetevroeguitgestaptenhebjehierdoorwinstmisgelopen?Datisnieterg,wantiedereenmaaktfouten.Welzijnhetleermomenten,waaruwatmeemoetdoen.Hetwordtpasvervelendalsucontinudezelfdefoutenmaaktenuhierdoorergonzekerwordt.OorzaakvanemotiesGanaofjehethandelssysteemgoedhebtgevolgd.Zoniet,danmoetjenagaanwaardoorjeuitbalansgebrachtbent,waardoorjehebtafgewekenvanjesysteem.Watheeftdeemotiesveroorzaaktenwaaromhebjetoengeen‘time-out’genomen?Stop-lossEvalueerwatergebeurdisenwatdeoorzaakwasenzorgervoordathetnietmeergebeurt.Hetergstedatjekangebeuren,isalsjejouwsysteemnietgevolgdhebt,bijvoorbeelddatjegeenstop-losshebtingesteldofjestop-losshebtherroepenendatjehierdoorgeldhebtverdiend.ZondersysteemhandelenJehebtdanredenomdatdevolgendekeerweernetzotedoen.Jegeloofinjesysteemzaldanafnemen,waardoorjeeigenlijkalzondersysteemhandelt.HarmvanWijkwww.beleggen.com
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 36
SamenvattingStap1:begineerstmeteenkansrijkeonderliggendewaarde.Ditkunnengrotebedrijven,kleinebedrijvenofsnelgroeiendebedrijvenzijn.Ookkuntuconcentrerenopbepaaldesectorenenthema’s.Kijkooknaarbepaaldetrendsdieuziet,zoalsdevergrijzingofdehalfgeleidersector.Ukuntookkiezenvoordiverseindices,obligatiesofvaluta’s,afhankelijkwathetbestebijupast.Stap2:isbepaaldeenvisieopdezeonderliggendewaarde.Eenvisiekunjeontwikkelenopbasisvantechnischeanalyseoffundamenteleanalyse.Technischeanalysekunjegebruikenvoortimingenrisicomanagement.Hetuitgangspuntisdatallekoersinformatieindekoersisverwerkt.Doortekijkennaardetrend,stijgend,zijwaarts,ofdalendvergrootjedekansenopsucces.Naasttrends,kunnenweookkijkennaarpatronenzoalsdubbelebodemsomaanhoofd-schouderpatrooneenofIslandreversals.Eenzeerwaardevolstukgereedschapishetvoortschrijdendgemiddelde.Dezekunnenookincombinatiemetelkaarwordengebruikt.Ookkangekekenwordennaarverschillendetijmframesincombinatiemetelkaaromooknaarhetgrotereplaatjetekunnenkijken.Stap3:bepaaldejuistestrategie.Destrategiewordtgekozenopbasisvanuwdoel,deonderliggendewaardeendevisieopdeonderliggendewaarde.Ookuwkennisvandeverschillendeinstrumenten,zoalsoptiesisdaarbijvanbelang.Bepaalopbasisvandevoorgaandedriestappenhetjuisteinstrument,stap4.Ukuntkiezenuitaandelen,obligaties,opties,turbo’s,Speeders,sprinters,boosters,CFD’s,beleggingsfondsen,ETF’s,warrants,etcetera.Weetiniedergevalwatjedoetenkieseeninstrumentdatjebegrijptendatbijjepast.Stap5:gaatoverMoney/Management.KijknaareengoedeRisk/Reward-verhoudingincombinatiemetdewinstkansen.Gebruikde4M’s:methode.Zorgervoordatverliezenbeperktblijven:alseenaandeel90%daalt,zalhetweer1000%moetenstijgen!
7stappennaarbeterbeleggencopyrightwww.deslimstebelegger.nl 37
Stap6:bepaaleengoedestrategievanuithandelen.Dewinstwordtpasbehaaldwanneeruuitdemarktstapt.Pastnooitdestoplossaaninuwnadeel,maarukuntdezewelmeeomhoogtrekken,‘trailen’genoemd.Neemwinstwanneerhetkoersdoelisbehaald.Enstapuitdemarktwanneerdezenietbeweegtofbijeenbelangrijkevent.Delaatstestap,stap7:evalueerdetransactie.Hetgaatomheteindresultaat,maaromhetproces.Ophetproceshebjeinvloed,opdeuitkomstniet.Houeentradingjournaalbijomtebeoordelenhoedevorderingenzijn.Focusophetproces,voorkomtookdatemotieseentegroterolgaanspelen.Wijwensenuveelsuccesbijhetimplementerenvandezezevenstappenomtekomentotbeterebeleggingsresultaten.HarmvanWijk,HarryKlip,HenkHuisingenJan-RobertSchutte
DeSlimsteBelegger