KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
90 Sena
Il-Glorji tal-Imghoddi...Garanzija ghall-Gejjieni
-.-
Silvio Cassar
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
Il-Glorji tal-Imghoddi...Garanzija ghall-Gejjieni
-.
90 Sena
-
L-Ewwel Edizzjoni Malta 2010
© 2010 KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920 VO/0127
Pubblikazzjoni: KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920 VO/0127
223, Triq il-Kbira, Óal Balzan BZN 1252, Malta EU.
Nota tal-awtur:
Niddikjara li t-tag˙rif kollu li qed jidher f’dan il-ktieb hu msejjes fuq dokumentazzjoni
riçerkata u fuq informazzjoni mog˙tija lili bil-fomm b’mod ˙ieles minn persuni li
©entilment aççettaw li jg˙adduli l-imsemmija informazzjoni.
Óafna mill-kliem uΩat ktibtu bl-istess ortografi ja misjuba fi l-minuti jew dokumenti o˙ra.
Issettjat u Stampat fi l-Best Print Co. Ltd., Qrendi.
xxii, 90p., 24.5cms
ISBN 978-99932-0-883-9
Dan ix-xog˙ol iddedikat lil dawk kollha li ˙abbew lil din is-Soçjetà,
˙admu, stinkaw kemm fel˙u, impenjaw ru˙hom u
ddedikaw ˙inhom b’mod volontarju tul is-snin sabiex iç-Circolo San Gabriele,imbag˙ad mill-1944 G˙aqda San Gabriel
u fl -1952 KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan AD 1920ikun promotur ewlieni ta’ attivitajiet
muΩikali, kulturali u soçjali f’Óal Balzan.
vi
L-ewwel ringrazzjament jmur lejn Alla l-Missier g˙al ˙ila, g˙all-kura©©, g˙al
perseveranza li tani sabiex naqsam mag˙hom din l-Istorja ta’ 90 sena.
Grazzi tmur lejn kull min ˙adem u ddedika l-ener©ija u t-talenti tieg˙u b’riΩq din
is-Soçjetà fl -img˙oddi, illum u g˙ada g˙ax l-g˙aqda hija l-aqwa teΩor li t˙addan
din is-Soçjetà.
Grazzi lill-Kumitat Çentrali li ˙alla f’idi dan ix-xog˙ol interessanti imma delikat.
Bis-sa˙˙a tag˙hom kelli g˙ad-dispozizzjoni tieg˙i l-kotba tal-minuti li tippossjedi
s-Soçjetà tag˙na.
Grazzi lill-Padrun tas-Soçjetà u Fundatur tal-Banda Gabriel Caruana MQR li f’kull
problema li sibt matul ir-riçerka kont insaqsi lilu u kien jirrispondini bl-aqwa mod
possibbli u ©ieli ferm aktar milli nkun irrid jien.
Grazzi lil erba’ persuni li kontinwament dejjem baqg˙u j˙e©©uni sabiex inlesti dan
ix-xog˙ol u tal-koperazzjoni assoluta li tawni… Dawn huma l-President tas-Soçjetà
s-Sur Lino Borg, is-Segretarju s-Sur Saviour Deguara, l-Assistant Segretarju s-Sur
John Pullicino u s-Sur Joseph Spiteri, membru fi l-Kumitat Çentrali g˙ad-dettalji li
jaf dwar sitwazzjonijiet li g˙addiet minnhom din is-Soçjetà.
Grazzi lis-Sur Carmel Bezzina BA, MA, Med Couns (Bristol) tal-g˙ajnuna, tal-
pariri u l-kura©© li tani sabiex nippubblika dan ix-xog˙ol.
Grazzi tal-g˙ajnuna u d-dedikazzjoni li wrew mieg˙i l-˙addiema tal-Best Print.
Fl-a˙˙arnett nirringrazzja lill-familja tieg˙i, lil marti Doreen u wliedi Kurt u Neil
g˙all-˙in twil li g˙amilt nikteb l-istorja glorjuΩa ta’ din is-Soçjetà.
Il-motto mag˙Ωul jikkonferma dan … Il-Glorji tal-Img˙oddi … Garanzija
g˙all-Ìejjieni.
Ringrazzjamenti
vii
Werrej
Messa©© mill-Eççellenza Tieg˙u
Dott. George Abela, President ta’ Malta ...................................................ix
Da˙la ...................................................................................................................xi
Messa©© mill-Padrun tas-Soçjetà u Fundatur tal-Banda
Gabriel Caruana MQR.................................................................................xiii
Intervista mal-President tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel,
is-Sur Lino Borg .......................................................................................xv
Introduzzjoni ...........................................................................................................1
Kapitlu 1
It-Twaqqif taç-Circolo San Gabriele ......................................................................3
Kapitlu 2
L-Ewwel Membri taç-Circolo San Gabriele .................................................... 11
Kapitlu 3
Is-Sede tas-Soçjetà ................................................................................................29
Kapitlu 4
Mill-Kotba tat-Tesserament tas-Soçji ...................................................................39
Kapitlu 5
Siltiet o˙ra mill-Istorja Intietef Óelwin mill-Kotba tal-Minuti .......................... 47
Kapitlu 6
Persona©©i li Ωaru l-KaΩin .....................................................................................63
Kapitlu 7
Il-KaΩin tal-Banda San Gabriel Óal Balzan A.D. 1920 illum .................................69
G˙eluq ..................................................................................................................89
ix
Il-KaΩini tal-Baned Maltin, matul l-a˙˙ar seklu u
nofs, taw kontribut kbir lill-kultura popolari Maltija.
Sa minn meta twaqqaf il-KaΩin bl-isem ta’ Circolo San Gabriele fi r-ra˙al sabi˙ u storiku ta’ Óal Balzan
fl -1920, din is-Soçjetà lag˙bet parti importanti
fi l-˙ajja soçjali tar-ra˙al, speçjalment fi Ωmien il-festa
ta’ Marija Annunzjata, fejn tie˙u sehem, fl imkien
mas-Soçjetà Filarmonika Marija Annunzjata u
anki f’okkaΩjonijiet o˙ra b˙all-Ìimg˙a l-Kbira.
G˙all-ewwel, il-KaΩin kien aktar medhi fi t-tiΩjin ta’
barra imma, maΩ-Ωmien, l-attivitajiet fejjieda tieg˙u
Ωdiedu aktar u aktar permezz ta’ volontiera ˙abrieka
u ©eneruΩi li ddedikaw ˙inhom u ˙ilithom g˙all-KaΩin u g˙ar-ra˙al tag˙hom.
Fl-1951, is-Sur Gabriel Caruana MQR ressaq proposta kura©©uΩa lill-Kumitat
tal-KaΩin sabiex titwaqqaf banda u dan kien l-ewwel pass g˙at-twelid tal-Banda
San Gabriel li g˙adha attiva sal-lum fi l-˙ajja soçjali u kulturali tar-ra˙al, kemm
f’okkaΩjonijiet ta’ fer˙ u kemm ta’ niket.
F’din l-okkaΩjoni tad-90 Anniversarju mit-twaqqif tal-KaΩin, hu tassew xieraq li
tinkiteb l-istorja tal-bidu ta’ din is-Soçjetà sabiex jing˙ata ©ie˙ lil min ˙adem biex
titwaqqaf u tiffjorixxi u fl -istess ˙in isservi ta’ inkora©©iment g˙all-futur lil dawk li
g˙adhom i˙abirku llum sabiex is-Soçjetà tkompli tissa˙˙a˙. Jien nixtieq nesprimi
l-awguri tieg˙i lill-awtur ta’ dan il-ktieb, is-Sur Silvio Cassar, lill-uffi çjali u l-membri
kollha tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel u lill-poplu kollu ta’ Óal Balzan.
E.T. Dott. George Abela
President ta’ Malta
14 ta’ Diçembru 2009
Messa©© mill-Eççellenza Tieg˙u
Dott. George Abela,President ta’ Malta
xi
L-2010 hija sena speçjali g˙all-KaΩin tal-Banda San Gabriel - Óal Balzan A.D. 1920
g˙ax qed jiççelebra d-90 sena mit-twaqqif tieg˙u. Hu Ωmien sabi˙ u g˙alhekk a˙na
li llum g˙adna nΩommu f’idejna din il-fjamma tixg˙el g˙andna dover li nag˙tu
gie˙ u nsellmu lil dawk li qabilna ˙admu fuq li ˙admu, stinkaw kemm fel˙u u
fl -istess ˙in g˙oΩΩewh.
Iva…qed infakkru eΩistenza sabi˙a ta’ 90 sena kontinwi. Din is-Soçjetà ferm
˙ajja, tant ˙abrieka, eΩemplari u ta˙dem fl -interess tar-ra˙al, tal-muΩika u tal-festa
titulari ad unur Marija Ssma ta˙t it-titlu tal-Lunzjata qed tesebixxi ©rajjietha f’dan
il-Ktieb ta’ Tifkira. Permezz tar-riçerka u tal-kitba kif ukoll ta’ diversi ritratti li qed
ji©u ppubblikati g˙all-ewwel darba sejrin naraw id-dinamiΩmu ta’ din is-Soçjetà li
kif sejrin naraw fi t-twelid tag˙ha l-isem kien ‘Circolo San Gabriele’, imbag˙ad
fi s-sena 1944 l-isem sar ‘G˙aqda San Gabriel’ sakemm fl -1952 ing˙ata l-isem
li lilna s-soçji u dawk mid˙la ta’ din is-Soçjetà jag˙tina stimolu f’˙ajjietna…
Il-KaΩin tal-Banda San Gabriel - Óal Balzan A.D. 1920.
Is-sabi˙ ta’ din is-Soçjetà, b˙al kull g˙aqda muΩikali o˙ra f’pajjiΩna, hu l-volontarjat.
U dan is-sens fi l-volontarjat hu timbru ˙aj u li jag˙tina sfog f’˙ajjietna. Tie˙u gost
tara l-KaΩin tag˙na attiv matul is-sena kollha minn kull lat. Jekk nitkellmu dwar
il-festa tal-Lunzjata tara ˙idma kbira g˙addejja fuq l-armar…restawr, irran©ar,
˙jata u nduratura, insomma dak li jkun hemm bΩonn. Jekk nitkellmu dwar il-bini
tal-Pro©ett ta’ estensjoni naraw binja kbira li issa telg˙et u aktar ma jg˙addi Ω-Ωmien
aktar tie˙u xejra mill-isba˙. Jekk nitkellmu fuq il-muΩika naraw li t-tag˙lim bla
˙las baqa’ g˙addej u minn Ωmien g˙al Ωmien ikollna allievi ©odda li jing˙aqdu
mal-Banda San Gabriel. L-attivitajiet kulturali jkomplu jnisslu fi na sens akbar lejn
it-tradizzjoni kulturali tag˙na b’diversi ta˙ditiet (Iljieli ta’ Nostal©ija) jew wirjiet.
BiΩΩejjed insemmu l-10 Edizzjoni tal-Wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa li ©ibdet lejn
il-KaΩin tag˙na ammonti kbar ta’ nies japprezzaw ix-xog˙ol rikk li kien fi ha. U
l-attivitajiet soçjali li jsiru turi l-istima li dan il-KaΩin igawdi kemm f’Óal Balzan
Da˙la
xii
u kemm ’l hinn mil-lokal tag˙na. Anke l-bit˙a tal-KaΩin turi sens ta’ rilassament
g˙al dawk li ji©u sal-KaΩin tag˙na. Ftit huma dawk is-Soçjetajiet li g˙ad issib
bit˙a tilqg˙ek!
U meta ng˙arblu dan kollu, a˙na lkoll membri/soçji ta’ din is-Soçjetà g˙andna
nkunu kburin li nag˙mlu parti minn Soçjetà hekk setg˙ana minkejja f’lokal zg˙ir.
Dan lilna ma jaqtg˙alniex qalbna! U bil-mod kif il-KaΩin ji©©edded minn Ωmien
g˙al Ωmien, dawn id-90 sena ta’ eΩistenza g˙andhom iservuna b˙ala kontinwazzjoni
g˙aΩ-Ωmien li ©ej bl-isfi di li jfi ©©u fi l-˙ajja li qed ng˙ixu llum.
Iva…din hi ©rajjietna! Kburin biha.
Silvio Cassar L-a˙˙ar Óadd tas-sena
Il-Mosta 27 ta’ Diçembru 2009
Festa tal-Familja Mqaddsa ta’ Nazaret
N.B. NiskuΩa ru˙i jekk insejt xi individwu, jekk jidhru noti Ωbaljati jew xi ˙add
ma jaqbilx mag˙hom. L-intenzjoni tieg˙i kienet li nevita dan kollu, g˙alhekk uΩajt
kemm stajt id-dokumentazzjoni li t˙addan is-Soçjetà.
xiii
Kien l-img˙allem u kuntrattur Piju Ebejer (1878-1932)
li stinka fuq li stinka sabiex jitwaqqaf iç-Circolo San Gabriele fl -1920. Grupp ta’ nies miç-Circolo Maria Annunziata bdew ji©bru g˙all-qniepen ©odda li kellha
tag˙mel il-parroçça tag˙na ta’ Marija Annunzjata ta’
Óal Balzan. Grupp ie˙or kien qed ji©bor il-fondi
g˙all-festa ta’ kull sena tal-Lunzjata u dawn marru
fuq min kien qed ji©bor il-fondi g˙all-qniepen u
rrifjutaw u ma ridux jikkontribwixxu g˙all-festa.
Ìara li ˙afna parruççani o˙ra g˙amlu b˙alhom u
sa tlett ijiem qabel il-©ranet tal-festa ma kienx g˙ad
hemm armar fi t-toroq Balzanin.
G˙alhekk meta l-img˙allem Piju Ebejer fi l-jiem tat-Tridu ma ra l-ebda dekorazzjoni
fuq iz-zuntier tal-Knisja u wisq aktar fi t-toroq, da˙˙al idejh fi l-but u dar fuq neputih
Ìuzeppi Muscat Ebejer u tah £3 u qallu biex imur g˙and l-Img˙ajjem ta’ Birkirkara u
jikri trofej u tazzi kkuluriti taΩ-Ωejt g˙al
quddiem il-Knisja. Dan in-neputi ©abar
ftit fl us o˙ra biex ikompli ma’ dak li tah
Mastru Ebejer. Mieg˙u ˙a lil Manwel
Mifsud ir-Ru˙˙ala u marru fuq dawk
li kienu qed ji©bru g˙all-qniepen u lil
dawn talbuhom kontribuzzjoni wkoll u
ma tawhomx. Meta raw hekk, ÌuΩeppi
Muscat Ebejer u s˙abu ddeçidew li
jitilqu miç-Circolo Maria Annunziata.
Minn hawn bdiet it-tfi ttxija g˙al post
sabiex ikun jista’ jinfeta˙ Circolo ie˙or.
Messa©© mill-Padrun tas-Soçjetà uFundatur tal-Banda
Gabriel Caruana MQR
Gabriel fl -aqwa tieg˙u fi s-snin 50
Carmena (bilqieg˙da), mart l-Img˙allem Piju Ebejer neé Michelizzi minn Reggio Calabria li kellhom 12-il wild fosthom Wi©i Ebejer, Segretarju tas-Soçjetà. Il-familja ta’ Gabriel Caruana fosthom il-Membru Onorarju Alfred Caruana.(Ritratt bil kortesija ta’ Myriam Cassar)
xiv
L-ewwel idea kien li jissemma g˙al San Valentinu, ko-protettur tal-parroçça iΩda
l-Kappillan Sisner mill-ewwel wera t-t˙assib tieg˙u dwar dan. Il-Kappillan ma
kienx kontra li jitwaqqaf kaΩin ie˙or, iΩda dan ikun imsemmi g˙all-Arkan©lu Gabriel
˙alli Ω-Ωew© g˙aqdiet ja˙dmu g˙all-istess festa u ji©u evitati l-piki maΩ-Ωminijiet.
Jing˙ad li l-istess Kappillan kien qal li ming˙ajr l-Arkan©lu Gabriel, l-Annunzjata
mhix kompluta. Iva, l-Arkan©lu Gabriel kien il-˙abbar lil Sidtna Marija. Kienu ferm
allura g˙aqlin missirijietna li 90 sena ilu waqqfu Soçjetà u semmewha g˙all-Arkan©lu
Gabriel, il-Qawwa t’Alla. Instab il-post, eΩattament fi Triq Santa Marija. Ma naqsitx
l-g˙ajnuna tal-Balzanin biex ikollhom sede fejn il-membri jkunu jistg˙u jiltaqg˙u,
ja˙dmu g˙all-festa ferm g˙al qalbhom tal-Lunzjata kif ukoll ikomplu t-tradizzjonijiet.
Dan kollu sar b’im˙abba u b’patrijottiΩmu. G˙alhekk jixraq li 90 sena wara niftakru
f’missirijietna li bdewlna t-triq sabiex meta n˙arsu madwarna llum naraw Soçjetà
li kibret, iffjorixxiet, impenjata ˙a tkompli timxi fuq il-prinçipji li waqqfu bihom
missirijietna 90 sena ilu u lesta g˙aΩ-Ωmien li ©ej.
U minn hawn insellem lil dawk li tul id-90 sena ˙admu fl imkien u dan juri l-kobor
tal-volontarjat. Nixtieq insellem lil dawk li jinsabu fi t-tmexxija tas-Soçjetà llum
fl imkien mal-Kumitat Çentrali u Sotto-Kumitati Nisa u Ûg˙aΩag˙ fl imkien mas-Soçji
kollha. Tislima mill-qalb, tislima ta’ bniedem li g˙ex u ̇ adem fostkom u kull meta
nisma’ fuq il-KaΩin tal-Banda San Gabriel,
il-KaΩin tag˙na, il-KaΩin ta’ Fuq, niftakar
fi kom u nawguralkom tkomplu xxerrdu u
tkattru t-tradizzjonijiet li kienu bdewhom
90 sena ilu missirijietna.
Awguri g˙al aktar snin ta’ ̇ idma u impenn
b’risq il-festa tal-Lunzjata, il-Banda San
Gabriel u l-komunità ta’ Óal Balzan.
xv
Óassejt li hu xieraq li f’din is-sena tad-90 naraw x’g˙andu xi jg˙idilna l-President
tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel, is-Sur Lino Borg. Bla dubju Lino hu persuna
ferm ma˙buba fostna tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel u fi h g˙ad tidher siner©ija
kbira speçjalment f’dak li g˙andu x’jaqsam mat-tlestija tal-Pro©ett kif ukoll dak
kollu li g˙andu x’jaqsam mad-dawl mill-koppla tal-Knisja Parrokkjali sat-toroq
tan-na˙a ta’ fuq tar-ra˙al. U tajjeb li ng˙idu li jekk jara bozza maqtug˙a jara
x’jag˙mel sabiex ibiddilha. Ejjew ˙a naraw x’kellu xi jg˙idilna.
M. Meta tara l-istorja ta’ din is-Soçjetà tinduna li l-bidu se˙˙ madwar il-Knisja ta’ Santa Marija fi l-parti ta’ fuq tar-ra˙al ta’ Óal Balzan. Anke l-ewwel sede taç-Circolo San Gabriele kien f’din it-triq. Int g˙ext Ωg˙oΩitek f’din it-triq ukoll. L-istorja turina li din it-triq kienet il-qalb tas-Soçjetà g˙ax insibu li dawk li kienu joqog˙du hemm kienu ferm akkaniti f’din is-Soçjetà. Hu minnu li int g˙alhekk in©bidt lejn il-KaΩin tal-Banda San Gabriel?
R. Jien twelidt fi Triq Santa Marija ftit ‘il bog˙od fejn iç-Circolo San Gabriele feta˙ l-ewwel dar tieg˙u. Triq Santa Marija kellha ˙afna nies li ˙admu g˙al
Intervista mal-President tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel, is-Sur Lino Borg
Membri attivi fi s-snin 80 ji˙du ˙sieb il-bar fi l-jiem tal-festa.
xvi
din is-Soçjetà. Jien
kelli Ωew© ˙uti o˙ra
˙ab r i eka…i l -mibk i
Pietru li kellu parti
mill-Kamra tan-Nar
San Gabriel u Guido li
dam g˙al 25 sena b˙ala
Segretarju u President,
issa President Onorarju
u elett fi l-Kunsill Lokali.
L-im˙abba g˙all-knisja u l-festa kienet ©ejja minn ommi, g˙all-ewwel kienet
tibg˙atna abbatini. Jien ghamilt il-priedka tal-Milied fl -1950 meta fi l-Knisja
kien qed jitqieg˙ed l-ir˙am tal-korsija fi Ωmien il-Kappillan Minuti u wara,
fl -erbg˙a ta’ fi lg˙odu g˙amiltha fi l-knisja tal-Konti Manduca ©ewwa l-Wardija.
Niktakar meta tlesta l-ir˙am kont Ωammejt is-sasla waqt it-tberik tal-ir˙am.
Domt 13-il sena ni©bor g˙as-si©©ijiet meta fi l-quddies tal-Ódud kienu jsiru
Ωew© ©abriet g˙all-Knisja.
M. Meta bdejt tersaq lejn din is-Soçjetà?R. Jien u Karlu Chetcuti konna ng˙inu lil Valent is-sagristan fi l-knisja. Meta toqrob
il-festa kienu ji©u tal-KaΩin ta’ Fuq jarmaw id-dawl tal-faççata tal-Knisja,
fosthom Beli Caruana, Piju Ebejer, Bramu Muscat, Nazju Magro, Çensu
Brincat, ÌuΩeppi Muscat (il-Bamba), Kola Borg u kont immur mag˙hom fuq
il-Knisja. Sa˙ansitra kienu jarmaw il-faççata tal-Knisja bil-pont. Hawn bdiet
die˙la im˙abba speçjali lejn
din is-Soçjetà.
M. Semmili diversi persuni o˙ra li g˙amlu parti minn din is-Soçjetà u int t˙ares lejhom u fi hom tara l-glorja ta’ din is-Soçjetà?R. Is-Soçjetà dejjem
kellha nies ta’ kalibru.
Niftakar lil Ìanni Borg li
kien President tliet darbiet,
kien ˙a l-bandalora artistika
Lino Borg mal-President ta’ dak iΩ-Ωmien Alfred Brincat. Jidhru wkoll Duminku Muscat, Kalç Micallef, il-mibki ÌuΩeppi Calleja u fuq wara l-mibki Benny Pace.
xvii
li l-KaΩin kien jipposjedi
u l-kotba d-dar fi Ωmien
il-gwerra. Alfred Brincat kien
President twajjeb u mexxa
l-KaΩin g˙al 26 sena. Hu
kien idoqq il-banda wkoll.
Gabriel Caruana li fl -1952
waqqaf il-Banda San Gabriel
u bis-sa˙˙a tieg˙u nxtara dan
il-Palazz, kien Segretarju 20
sena s˙a˙ u President g˙al
16-il sena. Valent Muscat kien Kaxxier g˙al 22 sena s˙a˙ u ˙iet il-pavaljuni
l-˙omor l-antiki li g˙adhom jintramaw mill-Qadi ’l isfel. Mikiel Micallef
‘il-Boqboq’ kien ta’ seng˙a kbira fl -injam. Niftakru ja˙dem ma’ Mikiel
Micallef ‘is-Sagristan’, (ku©ini) jirran©aw il-qniepen ˙alli jag˙mlu spazju
g˙all-qanpiena kbira li waslet fl -1949. L-idea kienet tal-Boqboq g˙al mod kif
saru. Kont intella’ l-ilma mit-tara© g˙at-tik˙il u kont fuq iz-zuntier meta telg˙et
il-qanpiena l-kbira, fi t-2 ta’ Jannar 1949. Imbag˙ad hemm nies b˙al Abram
Muscat li kien ji©bor g˙all-festa, kien isewwi u jiΩbog˙ l-armar. Konna mmorru
Diversi membri tas-Soçjetà fer˙ana wara l-març tal-a˙˙ar tat-Tridu, il-març tal-Ìimg˙a.
xviii
g˙al-liedna Óad-Dingli u tintrabat
fi l-bit˙a tal-KaΩin. Kien ikun hemm
ÌuΩeppi Debono il-Qannat, ÌuΩeppi
Sammut il-Keti jqatta’ l-liedna
bil-mannaretta u mqass taΩ-Ωabra. U
ma jistax jonqos li nsemmi n-nies ta’
Ωmienna. Ibda minn Alfred Muscat,
il-pittur li jir˙ama l-armar b’mod
professjonali, l-g˙aqal ta’ Philip
Borg li kien Segretarju wkoll, Kalç
Micallef li nqisu t-tieni missieri u ˙uh
Karmenu, li kwaΩi ˙alla ˙ajtu g˙all-festa, episodju li ma nistax ninsa malajr,
Kelinu Scicluna li g˙amel ˙afna Ωmien i˙it il-pavaljuni fi s-Sala Manduca,
Valent Azzopardi tan-nar, Benny Pace u ÌuΩeppi Calleja li ̇ admu l-iscafolding
u l-brazzi tal-metal, u aktar ‘il quddiem John Pullicino, Lino Ciappara, Joseph
Spiteri, Gabriel Agius, l-a˙wa Duminku u Victor Muscat ta’ Bramu u l-a˙wa
Alan u Saviour Deguara.
M. Jekk t˙ares lura minn xiex g˙adda dan il-KaΩin, tiftakar xi avvenimenti li lilek jag˙mluk kburi li tmexxi din is-Soçjetà?
R. Il-festa hija avveniment ewlieni li l-KaΩin ja˙dem g˙aliha matul is-sena kollha.
Madanakollu kull festa t˙alli l-marka tag˙ha, kemm fi l-programm muΩikali,
il-marçi u l-armar. L-ewwel anniversarju li niftakar marbut mal-KaΩin kien
f’g˙eluq il-50 sena mit-twaqqif tal-KaΩin. Hemm ritratt tat-tliet diri©enti
tal-KaΩin Alfred Brincat li kien President, Gabriel Caruana li kien Segretarju
u Valent Muscat li kien Kaxxier qed jirçievu r-rigali waqt il-kunçert
kommemorattiv li kien sar fuq iz-zuntier tal-Knisja Parrokkjali. Kienu saru
©img˙a attivitajiet, fosthom quddiesa fi l-bit˙a tal-KaΩin mill-Kappillan
Dun Karm Sciberras. Niftakar fi d-diskors ta’ Gabriel Caruana fejn kien qal
bid-dmug˙ f’g˙ajnejh li ˙amsin sena ilu t˙awlet si©ra f’art g˙ammiela li qed
tag˙ti l-frott. U disg˙in sena wara naraw kemm kibret din is-si©ra…biΩΩejjed
tid˙ol sal-KaΩin u t˙ares madwarek.
Niftakar fl -1995, il-75 Anniversarju tal-KaΩin, li b’xorti ˙aΩina l-KaΩin ma
kienx g˙addej minn Ωminijiet feliçi. Kien sar programm muΩikali fi l-Pjazza.
Il-palk bil-kolonni b’portiku Ruman u tpo©©iet il-Lunzjata Ω-Ωg˙ira ta˙thom.
Is-Segretarju Guido Borg kien ma jifl a˙x, u b’sorpriΩa g˙amel diskors
xix
irrekordjat. Kien g˙amel enfasi fuq l-g˙aqda tas-Soçjetà, fuq iΩ-Ωg˙aΩag˙ u
fuq Óal Balzan. U fi Ωmienna niftakar il-50 Anniversarju tal-Banda. Kien sar
programm muΩikali fi s-Sala Aurora, però g˙adna wkoll niftakru ftit tas-snin ilu
eΩattament fi d-29 ta’ Settembru 2007, festa litur©ika tal-Arkan©lu Gabriel, meta
l-Banda San Gabriel g˙amlet programm muΩikali eççellenti fl -okkaΩjoni tal-50
sena mix-xiri tas-Sede tas-Soçjetà (1957-2007). Kien programm muΩikali
oma©© g˙all-Padrun tas-Soçjetà u Fundatur tal-Banda Gabriel Caruana MQR
g˙all-˙idma tieg˙u kbira fi ̇ dan il-KaΩin tal-Banda San Gabriel. Ma rridx ninsa
t-tqeg˙id tal-ewwel ©ebla tal-Pro©ett ta’ bini ©did b˙ala estensjoni tal-KaΩin.
Kienet serata kommoventi g˙alija u g˙all-membri li g˙andhom g˙al qalbhom
din is-Soçjetà.
M. Int wie˙ed mill-anzjani tag˙na f’din is-Soçjetà, però l-ener©ija li g˙andek g˙adha Ωag˙Ωug˙a? X’tikkummenta?
R. Jien kont wie˙ed miΩ-Ωg˙ar mal-grupp tal-armar u anke fi l-Kumitat.
Fl-attivitajiet dejjem kont noqg˙od wara, g˙alhekk qatt ma ssibni f’ritratti
antiki. Jien nipprova qatt ma na˙li l-˙in, la fi l-KaΩin u wisq aktar id-dar. Naf
li qed nikber u s-sa˙˙a qed tmajna, imma nixtieq li nara l-Pro©ett ta’ bini lest.
Nixtieq ukoll li wara li ili nie˙u ˙sieb l-elettriku g˙al dawn l-a˙˙ar sitta u
erbg˙in sena kemm fuq il-Knisja Parrokkjali u fi t-toroq BalΩanin, ikun hemm
xi ˙add li jkompli jmexxi warajja.
M. Kemm ilek President ta’ din is-Soçjetà?R. Sirt President fl -14 ta’ Novembru
1997 b’vot unanimu. Kien
Ωmien diffi çli g˙all-KaΩin meta
s-sena ta’ qabel ma kienx sar
rendikont fi nanzjarju u s-Seduta
Ìenerali a©©ornat g˙all-14 ta’
Novembru 1997. Ma rridx ninsa
nirringrazzja lis-soçji tal-fi duçja
li wrew fi ja tul dawn is-snin
kollha, lil Kalç Micallef, lil
Philip Borg, lil Joseph Spiteri
u lil Joe Attard. Joe Attard,
eks-Kaxxier, kien strumentali
dak iΩ-Ωmien g˙as-Soçjetà billi L-uffi çjali tas-Soçjetà dakinhar tal-Kunçert Kommemorattiv fl -okkaΩjoni tal-50 sena mit-twaqqif.
xx
bena mill-©did il-kotba fi nanzjarji tal-KaΩin. Qatt m’g˙addieli minn mo˙˙i li
xi darba jg˙ajtuli g˙al President. Suppost g˙alija kienet sena tal-a˙˙ar g˙ax
fi l-KaΩin kienet qed ta˙kem inçertezza kbira. Kien ©ie Kalc Micallef ikellimni
fejn kont na˙dem f’San Anton. Bla tidwir mal-lewΩa qalli li Philip Borg ©ietu
l-idea li nil˙aq President tas-Soçjetà g˙ax fi ja ra medjatur u b’hekk inkun nista’
ner©a’ ng˙aqqad il-KaΩin. Kalç kompla fuq dak li qallu Philip sabiex ma naqtax
qalbi g˙all-Presidenza g˙ax kont il-bniedem li naf l-irkejjen kollha tal-KaΩin u
tal-festa. L-istess idea kellu Gabriel Caruana. Fuq kollox riedu li jkun hemm
kontinwita’ ma’ ̇ ija Guido li serva b˙ala President qabli g˙al 7 snin. G˙alhekk
kelli g˙aΩla jew man-na˙a tal-familja jew tal-KaΩin. Jien qabel ma nag˙mel
xi ˙a©a ng˙id, ‘X’inhu l-a˙jar g˙all-KaΩin?’ U g˙alhekk din id-darba reba˙
il-KaΩin.
M. L-akbar u©ig˙ ta’ ras b˙alissa tieg˙ek huwa l-bini tal-Pro©ett. Xi tg˙idli dwar dan.
R. Il-bini tat-tkabbir tal-KaΩin lest u g˙andna l-kamra tal-Kumitat u l-basement
lesti minn kollox u qed jintuΩaw. IΩda mis-Seduta Ìenerali li saret fi s-27 ta’
Frar 2004 sas-17 ta’ Awwissu 2009 il-©urnata ta’ meta tlestew il-balavostri
tal-faççata g˙addew 5 snin u nofs. Kollox jie˙u Ω-Ωmien tieg˙u…a˙na m’a˙niex
xi eççezzjoni. Il-permessi damu, min˙abba li hu bini antik ferm u d-dewmien
tal-kuntrattur. Ix-xoghol tal-bini wara t-t˙affi r beda fi l-15 t’Ottubru 2007 sas-17
t’Awwissu 2009. Rajnieh tiela’ ©ebla ©ebla u kull wa˙da qanqlet diskussjoni
s˙i˙a, u fejn stajna ˙dimna a˙na…tkabbir tal-kantina, membrane, katusi, dawl,
ilma u elf ˙a©’o˙ra.
M. Int President rispettat, ˙abrieki u kapaçi til˙aq kompromess ma’ kul˙add. Barra minn hekk, int m’intix President tal-©lekk, tal-bibiti jew ta’ fuq is-si©©u. Anzi int President li tmidd idejk mal-ewwel bΩonn. G˙ala?
R. Illum il-Presidenti tal-KaΩini tal-Banda m’g˙adux iΩ-Ωmien li jkunu Membri
Parlamentari jew li ji©u darba g˙as-Seduta Ìenerali. Illum trid ixxammar
il-kmiem u ta˙dem mal-Kumitat u s-soçji. Jien nemmen li l-©erarkija trid
tinqaleb, g˙ax meta jarawk ta˙dem, ji©u Ωgur. Meta nkun il-KaΩin dejjem insib
x’nag˙mel, kemm g˙all-festa u kemm fi l-pro©ett.
M. Ner©g˙u mmorru lura fl -istorja. Jing˙ad li ç-Circolo San Gabriele kienu jsibuh b˙ala dawk tan-na˙a ta’ fuq. Ìeografi kament hu vera hekk. Imma minn fejn nibtet din l-idea?
xxi
R. Skont kif kont nisma’
mix-xju˙ tag˙na kienu
jg˙idu li meta twaqqaf
il-KaΩin, is-Segretarju
ÌuΩeppi Muscat (il-
Fechica) kien lehaq
ftehim maç-Circolo Maria Annunziata (il-KaΩin
t’Isfel) fuq il-©bir
tal-plattina li kien isir kull
nhar ta’ Óadd. Kienu
qasmu t-toroq orizzontali
ji©ifi eri minn hdejn il-Pick Quick f’tarf Triq San Valentinu, mal-kampnar sa
dritt lejn Triq l-G˙erusija li dak iΩ-Ωmien kien ir-raba’ ta’ Sajrunies. Dak kien
il-limiti tal-KaΩin ta’ Fuq li g˙adu jg˙odd sal-©urnata tal-lum ˙lief li issa ˙adna
faççata wa˙da tal-pjazza. ÌuΩeppi Muscat kien bniedem intelli©enti ˙afna,
jg˙idu li kienu jiktbulu bit-Taljan u jirrispondi bil-Malti.
M. Jing˙ad li dawk li kienu mid˙la taç-Circolo San Gabriele kellhom laqam? X’kien dan il-laqam u g˙ala kienu jsibuhom hekk?
R. Jien kont nisma’ li tal-KaΩin ta’ Fuq kienu jsibuna tal-BAGOLLI. Dan g˙ax ̇ afna
miΩ-Ωg˙aΩag˙ kienu siefru biex isibu x-xog˙ol, iΩda dan il-laqam ma damx ˙afna.
M. Il-kwistjoni li tinfeta˙ Soçjetà o˙ra f’Óal Balzan kienet il-qniepen. Taqbel mag˙ha din int jew g˙andek xi verΩjoni o˙ra x’jg˙idu missirijietna?
R. Kif jing˙ad il-problema kienet fuq il-©bir tal-qniepen, iΩda anke fuq il-klassi
kif ukoll fuq li Ω-Ωg˙aΩag˙ ma kinux rappreΩentati fi l-Kumitati. InΩid ukoll
l-affarijiet nazzjonali li kienu saru qabel u kienu qed isiru b˙al ng˙idu a˙na
l-iΩvilupp kostituzzjonali li saru bejn l-1919 u l-1921. Li tipprotesta kienet xi
˙a©a ©dida, imma g˙all-festa tal-1920 li saret fl -11 t’April ̇ afna Ωg˙aΩag˙ kienu
©abu anke pilandri minn B’Kara u ramaw it-toroq. Kienet daqqet il-Banda L’Isle
Adam tar-Rabat u g˙amet programm ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Geatano
Grech1. Il-KaΩin feta˙ wara din il-festa fi d-19 t’April 1920. Riedu jsemmuh
1 Is-Surmast Gaetano Grech idderie©a l-Banda L’Isle Adam g˙al 17-il sena mill-1894 sal-1911
u wara assenza ta’ sentejn, re©a’ ˙a lil din il-Banda g˙al tmien snin o˙ra, ji©ifi eri mill-1913
sal-1921; b’kollox il-Banda damet 25 sena ta˙t id-direzzjoni ta’ dan is-Surmast.
xxii
g˙all-Ko-protettur tal-Parroçça San Valentinu iΩda l-Kappillan Sisner wera idea
o˙ra, dik li jissemma g˙al dak li ˙abbar lil Marija…l-Arkan©lu Gabriel, hekk
imsejja˙ b˙ala ‘Il-Qawwa t’Alla’. U disg˙in sena wara qeg˙din niççelebraw
dak li missirijietna waqqfu hawn fi l-lokal ta’ Óal Balzan…Soçjetà attiva matul
is-sena kollha, attivitajiet kulturali u soçjali u fuq kollox trawwem u tg˙allem
il-muΩika bla ˙las lil dawk li jixtiequ jitg˙allmu strument fi ˙danha. U din
is-sena wkoll g˙andna allieva li ˙ar©et iddoqq mal-Banda San Gabriel. Din
jisimha Antonella Briffa li ˙u n-nannu tag˙ha ji©i l-ewwel Surmast Direttur
tal-Banda San Gabriel eΩattament Mro. Carmelo Briffa.
M. Il-Motto uΩat f’dawn il-festi tad-90 sena hu ‘Il-Glorja tal-Img˙oddi, Garanzija
g˙all-Ìejjieni’. Xi tg˙idli dwar dan?R. Dak li missirijietna kienu kapaçi jag˙mlu, hekk a˙na wkoll inkomplu fejn ̇ allew
ta’ qabilna. Dan illum qed nuruh b’dak li qed nag˙mlu kemm fi l-Pro©ett ta’
estensjoni, kemm mil-lat muΩikali, u kemm mil-lat soçjali. Hekk biss nistg˙u
nikkonfermaw dak li qed jg˙id il-motto f’dawn il-festi tad-disg˙in sena. U
hawn nappella liΩ-Ωg˙aΩag˙ Balzanin kollha sabiex jersqu u jiddedikaw il-˙in
liberu tag˙hom f’attivitajiet g˙all-©id tar-ra˙al tag˙na fl ok jarmu sa˙˙ithom
f’vizzji moderni. Jekk isir sforz inkunu qeg˙din inΩommu l-katina s˙i˙a li
˙allewlna ta’ qabilna.
M. Messa©© lis-Soçji ta’ din is-Soçjetà u lill-Balzanin kollha.R. B˙alissa l-g˙an tieg˙i u tal-Kumitat preΩenti hu li nlestu g˙al kollox il-Pro©ett
g˙ax dan ser ikun l-akbar rigal lis-soçji, lill-Balzanin kollha u lil dawk li ji©u
jΩuruna. Il-KaΩin tal-Banda San Gabriel hu miftu˙ g˙al kul˙add. Ninsabu
disponibbli g˙al dawk li jixtiequ jesprimu ˙sibijiet ©odda fostna, l-aktar
Ωg˙aΩag˙ li lesti jkunu parti mit-tmexxija ta’ dan il-KaΩin fi l-futur. Nies
©odda fostna j©ibulna ideat innovattivi u g˙aldaqstant inkunu vera qed insa˙˙u
x’jg˙id il-motto uΩat f’din is-sena tad-90 Anniversarju…Il-Glorja tal-Img˙oddi,
Garanzija g˙all-Ìejjieni.
Grazzi lill-President Lino Borg talli g˙o©bok twie©eb bl-akbar reqqa u dettall
kull mistoqsija. Tul din l-intervista fi k stajt nara persuna©© ta’ impenn massimu,
serju, dinamiku u Balzani denju u bil-wisq xieraq li tmexxi l-KaΩin tal-Banda San
Gabriel – Óal Balzan AD 1920. AD MULTOS ANNOS!
1
Sewwa jg˙idu… ‘L-istorja tirrepeti ru˙ha!’ U dan qed jing˙ad g˙ax jekk titkellem
ma’ membru attiv ©ewwa l-KaΩin tal-Banda San Gabriel id-diskors ikun dwar
il-festa tal-Lunzjata, dwar il-KaΩin (issa s’intendi dwar it-tlestija tal-pro©ett il-©did)
jew dwar Óal Balzan in©enerali. Disg˙in sena ilu, missirijietna hekk kienu ˙asbu
wkoll meta ©ew biex iwaqqfu Soçjetà ©dida f’Óal Balzan. Kienu ˙asbu biss dwar
il-festa tal-Lunzjata u t-tkabbir tag˙ha. U dan lilna li qed ng˙ixu disg˙in sena wara
jag˙milna kburin, jag˙milna aktar sodi fi t-twemmin tag˙na b˙ala Soçjetà…g˙ax
l-g˙an kollu tag˙na hu marbut madwar il-festa g˙aΩiΩa tag˙na l-Balzanin il-festa
tal-Lunzjata, kif ukoll li ng˙ollu isem il-Banda tag˙na…il-Banda San Gabriel.
U fi l-fatt din is-sena hija meqjusa b˙ala sena importanti g˙al din is-Soçjetà. Hija
sena ta’ ti©did, sena ta’ Ωvilupp u stennija, sena ta’ kura©© u determinazzjoni. Dan
il-kliem kollu jg˙odd f’din is-sena çelebrattiva g˙as-Soçjetà tag˙na. Il-fatt li meta
tid˙ol ©ewwa l-bit˙a tal-KaΩin, faççata tieg˙ek tara binja enormi fi l-pro©ett li l-KaΩin
tal-Banda San Gabriel qed iwettaq. G˙alhekk hija sena ta’ Ωvilupp, g˙alhekk hija
sena ta’ stennija, g˙alhekk hija sena ta’ kura©©, g˙ax b’din id-determinazzjoni kollha
ser twassalna g˙al KaΩin akbar, g˙al KaΩin fejn is-Soçji jkollhom fejn jiΩviluppaw
it-talenti tag˙hom. Semmejt il-kelma ti©did. Iva din hija sena ta’ ti©did g˙all-fatt
li tul dawn id-disg˙in sena ta’ ˙ajja, a˙na l-membri tal-lum ser in©eddu ˙idmietna
g˙al aktar suççessi g˙all-KaΩin tal-Banda San Gabriel…is-Soçjetà li tant in˙obbu.
U hawn fl -istess nifs qeg˙din inroddu ˙ajr lil ta’ qabilna g˙as-sagrifi ççji u l-˙idma
kbira li wettqu sabiex a˙na llum qeg˙din hawn, in˙ossuna grati lejhom. G˙andna
nkunu grati lejn missirijietna (l-ewwel membri) g˙ax mit-tfi ttix li g˙amilt, stajt
ninduna f’liema serjeta’ da˙lu sabiex iwaqqfu ç-Circolo San Gabriel, kollox
skont il-li©i, kollox skont ir-regola, wara kollox dehret fi hom onestà, impenn,
perseveranza u determinazzjoni li ma tkunx ˙a©a ta’ ftit Ωmien iΩda pedamenti sodi
Introduzzjoni
2
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
g˙al snin twal sabiex illum fi s-sena 2010 qed niffesti©©aw id-disg˙in anniversarju
mit-twaqqif. U mhux ta’ b’xejn hu f’waqtu l-motto uΩat g˙ad-disg˙in sena…
IL-GLORJI TAL-IMGÓODDI, GARANZIJA GÓALL-ÌEJJIENI.
U hawn jid˙ol punt ie˙or dwar il-volontarjat. Id-dinja saret tant mg˙a©©la li
wie˙ed diffi çli jsib ̇ in g˙all-volontarjat. Però g˙all-grazzja t’Alla hawn fi s-Soçjetà
tag˙na g˙adek issib membri li b’qalbhom g˙adhom jag˙tu dak kollu possibbli
g˙at-tkabbir tas-Soçjetà. Dawn il-membri attivi ˙aqqhom kull tif˙ir, ˙aqqhom
grazzi g˙ax-xog˙ol li jwettqu ©ewwa l-istess KaΩin. Però l-g˙ajta tibqa’ g˙al aktar
˙idma fi s-Soçjetà tag˙na speçjalment fi l-©enerazzjoni Ωag˙Ωug˙a. U hawn vera
imbag˙ad jid˙ol il-motto uΩat f’dawn il-festi speçjali tad-disg˙in sena mit-twaqqif
taç-Circolo San Gabriele.
3
Fl-epoka tal-1920, il-popolazzjoni f’Casal Balzan1 insibu li kienet tla˙˙aq 1,228
li minnhom 512 kienu r©iel u 716 nisa. Fil-qasam tas-sa˙˙a, Casal Balzan kellu
wkoll il-Ber©a tieg˙u li kienet ti©bor ir-ra˙al ta’ Óal Lija u ta’ Ó’Attard ukoll.
It-Tabib tad-Distrett kien Dott. Tancred Castillo.2
Is-Sorijiet Fran©iskani Missjunarji ta’ Marija kienu waslu f’Casal Balzan fi s-sena
1920. Billi kellhom g˙al qalbhom it-tag˙lim, fet˙u skola bl-isem Stella Maris School li g˙adha tag˙ti sehemha fl -edukazzjoni ta’ pajjizna sal-lum.3 Skola privata
o˙ra kienet dik Elementary g˙all-bniet biss li kienu jattendu madwar 60 tifl a. Din
kienet tinsab fi l-Kunvent tal-Buon Pastur fi Triq Idmejda u b˙ala Sinjora kellha lil
Sr. Marija Dolores Bonavia. L-Iskola Primarja tal-Bniet f’Casal Balzan fi s-sena
1920 kienet dik fejn illum hemm il-bini tal-Kunsill Lokali, mag˙ruf b˙ala Palazzo
Testaferrata fi l-bidu ta’ Triq il-Kbira, il-parti ta’ fuq. L-Iskola Primarja tas-Subien
kienet tintuΩa dik id-dar il-kbira qrib il-Ìnien ta’ San Anton li llum i©©ib l-isem ta’
Dar is-Ser˙. F’Casal Balzan konna nsibu wkoll skola ta’ bil-lejl.4
F’Casal Balzan kont issib ukoll Ferg˙a tal-Posta fi s-sena 1920 però din g˙alqet
fi s-sena 1921. L-G˙assa tal-Pulizija kienet f’salib it-toroq bejn Triq il-Kbira u Triq
San Anton, Casal Balzan, u Triq Annibale Preca u Triq il-Kbira, Casal Lija. Din
l-G˙assa kienet isservi kemm g˙an-nies ta’ Casal Balzan u ta’ Casal Lija.
1 Hekk jidher isem Óal Balzan fi l-Minuti tal-ewwel snin. 2 Guido Borg B.A. - “Óal Balzan fl -1920.” Ktieb tal-Festa 1994 - KaΩin tal-Banda San Gabriel
– Óal Balzan.
3 Dun Ìwann Dimech. Óal Balzan Ìrajjietu sal-1999 - Edukazzjoni f’Óal Balzan p© 342. 4 Guido Borg B.A. - “Óal Balzan fl -1920.” Ktieb tal-Festa 1994 - KaΩin tal-Banda San Gabriel
– Óal Balzan.
It-Twaqqif
taç-Circolo San Gabriele
Kapitlu 1
4
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
Fil-qasam agrikolu, Casal Balzan kien fl -aqwa
tieg˙u. ’Il bog˙od mill-iΩvilupp, Óal Balzan
kien jg˙odd sew il-motto tieg˙u ‘Hortibus Undique Septa’ – ‘Imdawwar bil-©onna minn
kullimkien.’ Il-©onna tal-larin© u l-arja friska
kienet tag˙mel il-qasam agrikolu mfi ttex.5
Il-Gvernatur ta’ Malta fi s-sena 1920 kien
Lord Plumer. Malta kienet ta˙tu bejn l-1919
u l-1924. L-Isqof kien Mons. Dom. Mauro
Caruana OSB. Ittra interessanti li sibt kienet
intbag˙tet f’Novembru 1924 lil dan l-Isqof
mis-Segretarju Carmelo Buhagiar biex jing˙ata
permess ˙alli ç-Circolo San Gabriele jkun jista’
jag˙mel lotteriji ‘che per detta festa occorrono grandi spese.’ Fil-11 ta’ Diçembru 1924,
l-Isqof Caruana jibg˙at lura ‘non trovo nessuna
oggezzione riguardo la grazia domandata.’
L-iskop ewlieni….
L-iskop ewlieni mill-bidu sa mit-twaqqif kien li din is-Soçjetà tg˙in fi l-festi esterni
tal-Lunzjata, Patruna ta’ Óal Balzan. Disg˙in sena wara baqa’ bl-istess skop. Dan
kollu jag˙milna kburin. Però l-iskop ewlieni kiber mal-milja taΩ-Ωminijiet…u
barra l-armar, Ωdiedet il-muΩika, g˙ajnuna fi l-Knisja (kemm barra u kemm ©ewwa)
u dak kollu li jorbot mieg˙u r-ra˙al li fi h g˙amilna l-ewwel passi…Óal Balzan.
G˙alhekk a˙na rridu nkomplu nixprunaw it-tradizzjonijiet ta’ qabilna ˙alli n˙allu
din is-Soçjetà li tant in˙obbu fi l-quççata.
Il-bidu…
Imma x’kien il-veru punt tat-tluq li ©ieg˙el li tinfeta˙ Soçjetà ©dida? F’mo˙˙na
jrid ikollna s-sitwazzjoni ta’ pajjiΩna. Ma ninsewx li g˙axar xhur qabel kienet
5 Guido Borg B.A. - “Óal Balzan fl -1920.” Ktieb tal-Festa 1994 - KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan.
L-ittra li nbag˙tet lill-IsqofMons. Dom. Mauro Caruana.
5
L-ewwel Statut miktub –Regulamenti- Liscop tac-Circolo. (Kif tinstab miktuba)
6
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
faqqg˙et ir-rewwixta tal-Maltin mill-impoΩizzjoni tal-barrani f’dan il-kaΩ
fi l-konfront tal-Gvern Kolonjali IngliΩ, f’dik li hi mag˙rufa b˙ala s-Sette Guigno.
Jing˙ad li b˙al kull ̇ ag’o˙ra, il-poplu kellu fehmiet differenti f’kull ̇ a©a, ibda fuq
kwistjonijiet lokali kif ukoll fuq dawk nazzjonali. Jekk ni©i g˙all-kwistjonijiet
lokali, jing˙ad li hawn f’Casal Balzan in˙olqet kwistjoni dwar il-qniepen. Fil-bidu
tas-sena 1920, il-Kappillan ta’ dak iΩ-Ωmien Dun Amabile Sisner kien ˙abbar
li ser jibda ji©bor il-fl us ˙alli l-Parroçça tkun tista’ tixtri sett qniepen ©odda6.
Jidher g˙alhekk li l-unika Soçjetà li kienet teΩisti f’dik l-epoka, iç-Circolo Maria Annunziata7 ddeçieda li ma torganizzax il-festi esterni tal-Lunzjata b˙as-snin
ta’ qabel ˙alli jag˙ti çans lill-Kappillan ji©bor il-fondi me˙tie©a g˙al opra hekk
kbira.
Hemm min jg˙id li Ωg˙aΩag˙ Balzanin ipprotestaw kontra dan u ddeçidew li
6 Fis-sena 1919 kien in˙atar kumitat g˙all-qniepen ©odda. BaΩikament kien iffurmat mill-istess
Kumitat taç-Circolo Maria Annunziata, l-unika Soçjetà fi r-rahal sal-1919. Il-Kumitat kien
iffurmat hekk: President - Ìuzeppi Vassallo Ta’ Mudest, Segretarju – In-Nutar Lui©i Gauci
Forno, Kaxxier - Lui©i Briffa Il-Pepes, Viçi-Kaxxier - Salvatore Pisani Tat-Tanti fi lwaqt li b˙ala
membri nsibu lil Salvatore Debono Ta’ Peppina, Fredu Camilleri Ta’ Dorina, Carmelo Muscat
Ta’ Vokali, Mikiel Micallef Tal-Fanfra, Carmelo Pisani, Çensu Brincat Ta’ Balal, ÌuΩeppi
Sammut (missier il-Kanonku Dun Spir) u Fran©isku Sammut Ta’ Rozi. Irridu ng˙idu li dawn il-
membri kellhom kura©© kbir g˙ad-diffi kultajiet kbar li kienu ser isibu biex ji©bru l-fondi. Dawn
bdew ji©bru fl us u damu 6 snin sabiex waslu biex jixtru sett qniepen ©odda tad-Ditta FrançiΩa
Paccard. Ma kinitx triq façli sabiex jin©abru l-fondi me˙tie©a, ma ninsewx il-qag˙da ta’ pajjiΩna
fi s-snin 20. Dan kollu jistqarru Valentino Muscat mag˙ruf b˙ala s-Surmast u Kaxxier g˙al
Ωmien twil fi l-KaΩin tal-Banda San Gabriel li fi l-gazzetta Óal Balzan jg˙id ukoll li ‘kienet triq iebsa u dan juri kemm l-antenati tag˙na ̇ abbew lil Óal Balzan’. Jing˙ad ukoll li dan il-Kumitat
wera x-xewqa mal-Kappillan li l-festa tinΩamm g˙al sentejn. Intant kien la˙aq miet il-Kappillan
Sisner fl -1923 u le˙aq b˙ala Kappillan FX Zahra.
7 Iç-Circolo Maria Annunziata kien twaqqaf fi s-sena 1890 bl-g˙an li jie˙u ˙sieb l-armar ta’ barra
tal-festa tal-Lunzjata. Insibu li lokalitajiet o˙ra bdew jift˙u diversi g˙aqdiet soçjali kif ukoll
muΩikali bl-g˙an li jissa˙˙u l-festi titulari kif ukoll sekondarji (tal-Fratellanzi). Nafu wkoll li
f’Óal Balzan il-festi ta’ ©ewwa ad unur l-Annunzjata bdew jie˙du xejr’o˙ra tant li fi s-sena 1868
saret l-istatwa artistika tal-Lunzjata minn idejn Salvatore Dimech ‘is-Sartx’ fi lwaqt g˙all-festa
tas-sena 1875 fi l-Knisja Parrokkjali kienet iΩΩanΩnet l-Antifona Spiritus Sanctus ta’ Dott. Mro
Paolo Nani. (Dan insibuh f’dak li ˙alla s-Sur Pawlu Grima, President g˙al 39 sena fi s-Soçjetà
Marija Annunzjata li fi Ωmienu twaqqfet il-Banda Marija Annunzjata fi s-sena 1993.)
L-ewwel President taç-Circolo Maria Annunziata kien Valentino Falzon mag˙ruf b˙ala ‘Iç-Çej’.
Dan dam mit-twaqqif tac-Circolo sal-1897 sakemm mis-sena 1898 insibu lil Mastru Piju Ebejer
jokkupa l-kariga ta’ President. Mastru Pij dam jokkupa din il-kariga sas-sena 1903. Aktar ‘il
quddiem naraw lil Valentino Falzon attiv fi ç-Circolo San Gabriele u jiddisinja l-pedestall ta’
Ìuditta li kienet saret fi s-sena 1926 fi lwaqt lil Mastru Piju Ebejer narawh i˙abrek sabiex issir
il-festa tal-Lunzjata tas-sena 1920 meta qamet il-kwistjoni tal-qniepen. Dan narawh aktar ‘il
quddiem f’din il-kitba.
It-Twaqqif taç-Circolo San Gabriele
7
huma stess jorganizzaw il-festi esterni f’©ieh il-Lunzjata. Jissemmew ismijiet ta’
Balzanin, fosthom il-kuntrattur mag˙ruf Balzani Mastru Piju Ebejer (1874-1931)8
li ˙e©©e© lil dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ Balzanin sabiex jie˙du dan il-pass. Jing˙ad li hu
kien ta £2 lil Giuseppe Muscat Ebejer u lil Manwel Mifsud Ir-Ru˙˙ala (f’Óal
Balzan issib il-laqam b˙ala Tan-Nu˙˙ala) u talabhom ji©bru £2 o˙ra sabiex imorru
Birkirkara g˙and Ìanni l-Img˙ajjen biex jikru trofej u bnadar ˙alli xorta jarmaw
g˙all-festa tal-Lunzjata.9 Jing˙ad li dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ Balzanin kellhom dispjaçir
fi hom infushom g˙all-fatt li l-festa tal-Lunzjata kienet ta˙bat dejjem fi Ω-Ωmien ir-
Randan (25 ta’ Marzu). Jidher li kien hemm diversi reazzjonijiet dwar id-data
tal-festa. G˙alhekk qatt ma setg˙u jistabbilixxu data li tibqa’ ssir il-festa. Meta
allura dehret li l-festa ˙a tibda ssir Óadd fuq l-G˙id, inqalg˙et din il-kwistjoni tal-
qniepen.
F’dik is-sena, il-festa titulari tal-Lunzjata kienet
saret nhar il-Óadd 11 t’April 1920, Óadd fuq
l-G˙id il-Kbir (L-G˙id il-Kbir kien ©ie ççelebrat
fl -4 ta’ April 1920)10. Kien it-Tnejn ta’ wara,
ji©ifi eri d-19 t’April 1920 li nsibu l-eqdem
irçevuta fl -arkivju tal-KaΩin bl-ittri C.S.G. li
juri l-˙las tal-kiri tas-Sede l-©dida g˙aç-Circolo San Gabriele li kien g˙adu kif infeta˙. Dan
juri li dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ ma kellhom l-ebda
kompromess fi r-ra˙al ma’ ˙add, dan juri li dawn
iΩ-Ωg˙aΩag˙ kellhom g˙al qalbhom il-festa
titulari tal-Lunzjata u kienu lesti jag˙mlu minn
kollox basta ma jitnaqqsilhom xejn minn dak li
kienu j˙obbu…il-festa tal-Lunzjata. Nimma©ina
8 Mastru Pij, kif kien mag˙ruf fost il-Balzanin, kien kuntrattur mag˙ruf f’dawk iΩ-Ωminijiet u
bena diversi postijiet fosthom il-Kunvent tal-Buon Pastur f’Óal Balzan fi s-sena 1899, il-Villa
tal-Im˙allef Refalo (illum il-parti l-antika tal-Lukanda Corinthia) fost ˙afna bini militari ie˙or.
Hu kien twieled il-Belt Valletta u mg˙ammed fi l-Parroçça ta’ San Duminku. Però wara t-twelid,
missieru Mastru Ìann u ommu Carmela ©ew joqog˙du Óal Balzan. Imbag˙ad iΩΩewweg lil
Carmela (ritratt f’pa©na xiii), Taljana minn Reggio Calabria u kellhom 12-il wild…wie˙ed
minnhom kien Luigi Ebejer BEM li serva g˙al diversi snin b˙ala Segretarju ta’ din is-Soçjetà.
9 Minn fomm Gabriel Caruana.
10 Din is-sena ja˙bat l-istess kalendarju ji©ifi eri l-G˙id sar il-Óadd 4 t’April 2010.
L-Img˙allem Balzani Mastru Piju Ebejer. (Ritratt bil-kortesija ta’ Myriam Cassar)
8
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
li saru diversi laqg˙at mal-Kappillan Sisner11, kemm qabel il-festa li kienet saret
il-Óadd 11 t’April 1920 kif ukoll fi l-©img˙a ta’ wara. Permezz ta’ dik l-irçevuta,
to˙ro© il-konkluΩjoni li d-data uffi çjali tal-ftu˙ ta’ din is-Soçjetà l-©dida g˙andha
tkun id-19 t’April 1920.12
Is-sitwazzjoni tal-pajjiΩ f’dik l-epoka
Madanakollu, wie˙ed ma jistax jeskludi s-sitwazzjoni politika ta’ dak iΩ-Ωmien li
setg˙et b’mod jew ie˙or inkora©©iet liΩ-Ωg˙aΩag˙ biex jift˙u soçjetà ©dida. Wie˙ed ta’
min ig˙id li ç-Circolo Maria Annunziata kien aktar mi©bud lejn il-Partit Nazzjonalista
mmexxi minn Nerik Mizzi (1885-1950), mentri n-nies li kienu ©ejjin min-na˙a ta’ fuq
ta’ Óal Balzan kienu l-biçça l-kbira mi©budin lejn il-Partit Kostituzzjonali mmexxi
minn Sir Gerald Strickland (1861-1940). Allura jista’ jkun li din il-qasma setg˙et
affettwat l-andament biex tinfeta˙ Soçjetà ©dida hawn f’Óal Balzan. 13
11 Il-Kappillan Amabile Sisner twieled f’Bormla fi t-13 t’Awwissu 1854 u miet fi s-17 ta’ Ìunju
1923. Kien kittieb mag˙ruf f’dawk iΩ-Ωminijiet. Hu serva ta’ Kappillan bejn it-18 ta’ Ìunju
1896 sakemm miet. Kittieb ta’ diversi kotba. Biex nuru ftit eΩempji, fi s-sena 1900 Sisner kien
˙are© il-Óajja ta’ San Fran©isk Saverju – Appostlu tal-Indja. Fl-1904 hu ppubblika ktieb ‘Imxi
l-Ìenna’ li kien popolari ˙afna f’pajjiΩna. L-itwal poeΩija li kiteb kien jisimha Lill-Óanina
Omm Alla (Consolatrix Affl ictorum). (Carmel Bezzina ‘Dun Amabile Sisner’ Óal Balzan
Mejju-Ìunju 1973: p© 2-3)
12 Guido Borg B.A. – Ktieb tal-Festa 1988 KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan. Il-Bidu
tas-Soçjetà.
13 Guido Borg B.A. jikteb fl -istess ktieb, ‘G˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ tas-seklu 20 l-idea li ti©©ieled g˙al
drittijietek forsi kienet xi ˙a©a ©dida. G˙alihom kienu Ωminijiet ta’ tama g˙al ©ejjieni hieni.’
L-aktar dokumenti antiki li tippossjedi din is-Soçjetà.
It-Twaqqif taç-Circolo San Gabriele
9
Fl-ewwel irçevuta li g˙amel il-Kappillan
Sisner nhar it-Tnejn 19 t’April 1920 insibu li
sejja˙ lil dawk it-tliet Ωg˙aΩag˙ ‘quali deputati, rappresentanti e soci del Circolo San Gabriele’, xhieda li Giuseppe Muscat, Giuseppe Falzon u
Salvatore Attard mhux biss kienu soçji iΩda kienu
qed jirrappreΩentaw lil s˙abhom li kienu tawhom
l-awtorita’ biex jie˙du dan il-pass. Dan kollu
juri li l-Kappillan Sisner kien jaf x’inhu g˙addej
sew fi r-ra˙al u dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ kienu jg˙arrfuh
b’kollox x’inhu g˙addej.
B’xorti ˙aΩina ma nsibu l-ebda minuti tal-ewwel
laqg˙a. Però fi l-Ktieb ‘Introito e Esito’ li kienu
jΩommu f’dawk iΩ-Ωminijiet, naraw li ç-Circolo San Gabriele kien feta˙ b’g˙oxrin soçju li ˙ar©u
porzjon ta’ 2s 6d(12c5m) kull wie˙ed. Hawnhekk ta’ min jinnota li l-kera tad-dar
fejn infeta˙ il-KaΩin kienet ta’ £2 kull sitt xhur bil-quddiem. Fil-minuti tat-28
ta’ Settembru 1920 jidhru r-regoli tal-kiri ta’ kamra g˙all-futbol. Imbag˙ad
insibu wkoll fatt importanti ie˙or fi r-rendikont tat-13 ta’ Novembru 1920, ji©ifi eri
L-ewwel rendikonti li nsibu fl -Arkivju
Nerik MizziSir Gerald Strickland
10
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
seba’ xhur wara l-ftu˙ tas-Soçjetà, li d-d˙ul ta’ 5s (25c) g˙all-Chera tal-Camra tal-Football, prova li l-futbol kien di©a’ jeΩisti f’Óal Balzan f’dik is-sena. Kera
o˙ra simili g˙all-Futbol re©g˙et issemmiet f’Seduta tal-Kumitat li saret fi t-22 ta’
Jannar 1922. Dan juri li dilettanti Balzanin tal-Futbol kienu jag˙mlu uΩu mill-istess
post taç-Circolo San Gabriele.
Dokument li tissemma l-camra tal-football. (miktuba kif misjuba fi d-dokument)
Dokument juri li kienu saru sett regoli ˙alli d-dilletanti tal-futbol jikru kamrafi s-Sede tac-Circolo San Gabriele
Kif tindunaw il-kera kienet tit˙allas minn qabel. Mela l-ewwel kera t˙allset fl -20 t’April 1920 kif jidher f’ritratt qabel, fi lwaqt it-tieni kera t˙allset fi s-17 t’Ottubru 1920.
11
It-tliet rappreΩentanti li kienu marru jiltaqg˙u mal-Kappillan Sisner sabiex
jirrappreΩentawhom fi l-ftu˙ ta’ Soçjetà ©dida bl-iskop li tie˙u ˙sieb il-festi esterni
kienu Giuseppe Muscat1, Guiseppe Falzon2 u Salvatore Attard3. Giuseppe Muscat
kien twieled fl -24 ta’ Marzu 1899, ji©ifi eri meta feta˙ iç-Circolo San Gabriele kellu
21 sena. Insibuh b˙ala President tas-Soçjetà fi s-sena 1921 imbag˙ad jer©a’ fi s-sena
1932, però serva g˙al Ωmien twil b˙ala Segretarju wkoll. Giuseppe Falzon twieled
fi l-5 ta’ Mejju 1899. Falzon miet fl -eta’ Ωg˙ira ta’ 29 sena eΩattament fi t-12 ta’
Settembru 1928. Salvatore Attard twieled fi s-17 ta’ Settembru 1903, l-iΩg˙ar fost
s˙abu g˙ax fl -1920 kellu biss 17-il sena. Kien la˙aq President tas-Soçjetà fl -1927,
però serva b˙ala l-Kaxxier taç-Circolo sa mit-twaqqif. Minn dan kollu naraw li
din is-Soçjetà l-©dida resqu fi ˙danha diversi Ωg˙aΩag˙ Balzanin. G˙aldaqstant,
mid-dokumenti li qrajt, naraw li dawn it-tliet persona©©i huma t-tliet Fundaturi
tas-Soçjetà.
(Dettalji minn Guido Borg B.A. – Ktieb tal-Festa 1988 KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan.
Il-Bidu tas-Soçjetà.)
1 Giuseppe Muscat Ta’ Fechica, il-kbir minn ̇ ames a˙wa. O˙tu Lonza kienet t˙it u fost xog˙lijiet
li g˙amlet kienu l-bnadar tat-trofej l-antiki. Ma deherx aktar wara s-sena 1932 meta serva b˙ala
President f’dik is-sena. Imbag˙ad kien iΩΩewwe© u mar joqg˙od Ra˙al Ìdid. Miet fl -eta’ ta’
73 sena. Kien bniedem ta’ skola u kellu xog˙ol tajjeb…fi l-fatt kien imla˙˙aq fi d-Dipartiment
tal-Ordinanza. Mill-minuti jidher li kien il-mo˙˙ wara kull deçiΩjoni li kienet tittie˙ed.
2 Giuseppe Falzon Ta’ Budajda, mid-dokumenti stajt ninnota li kien ji©bor regolari g˙an-nar
g˙all-festa titulari tas-SSma Maria Annunziata.
3 Salvatore Attard Ta’ Bassas, kien joqg˙od f’Numru 131, Strada Reale, Casal Lia. Kellu missieru
membru wkoll fl -istess Circolo u jidher li warrab mix-xena mat-tmiem tas-snin 20. Na˙seb
huma Ωew© fatturi li telaq…iΩ-Ωwie© kif ukoll li fl -ewwel g˙axar snin, iç-Circolo San Gabriele
le˙aq tragwardi kbar, però bi sfortuna l-politika naffret xi membri.
L-Ewwel Membritaç-Circolo San Gabriele
Kapitlu 2
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
12
U˙ud mill-membri li welldu din
is-Soçjetà
Din hi l-lista li sibt ta’ w˙ud mill-ewwel
membri li ˙allsu u ˙admu sabiex isiru soçji
maç-Circolo San Gabriele:- (innotaw li sibtha
bil-laqmijiet b’kollox)
Giuseppe Micallef I (Stellati) - Kien
il-prokuratur tal-Festa tal-Lunzjata fi s-snin
20. Kien jie˙u ˙sieb il-luminazzjoni tal-festa
tal-Lunzjata. Giuseppe Muscat (Ta’ Fechica), Giuseppe Muscat Ebejer (Ta’ Vokali), Emanuele Galea (Ta’ Fu©naj)4,
Carmelo Buhagiar (Tal-Puxa), Salvatore
Attard (Ta’ Bassas), Luigi Ebejer (Ta’
4 Il-laqam ta’ Emmanuel Galea kien Tal-Fu©naj. Dan g˙addihuli s-Sur Guido Borg.
Salvatore Attard, l-iΩg˙ar wie˙ed mit-3 rappreΩentanti. Serva b˙ala kaxxier fl -ewwel snin
sakemm le˙aq President fi s-sena 1927.
Giuseppe Muscat serva b˙ala President fi s-sena 1921 u 1932. G˙amel Ωmien twil iservi b˙ala Segretarju u bla dubju wera serjetà kbira kif mexxa l-affarijiet fi ç-çircolo fi t twelid tieg˙u.
Giuseppe Falzon wie˙ed mit-3 rappreΩentanti u miet f’età Ωg˙ira ta’ 29 sena.
13
L-ewwel Soçji… dawn missirijietna li welldu Soçjetà li llum kibret,iffjorixxiet u sa˙ansitra kabbret is-Sede tag˙ha g˙al aktar ˙idma fi Ωmien li ©ej.
14
L-Ewwel statut taç-Circolo San Gabriele pprintjat (circa 1921)
L-Ewwel Membri taç-Circolo San Gabriele
15
Piu jew Ta’ Piju), Vittorio Chetcuti, Paolo Chetcuti (Il-Patrak), Giuseppe
Falzon (Budajda), Giuseppe Micallef (Ta’ Ketrin), Gabriele Micallef (Stellati), Carmelo Sciberras (Tal-Fajjenza), Salvatore Sammut (Ta’ Emilia), Giuseppe
Sammut (Ta’ Emilia), Giuseppe Brincat (Iddicu), Francesco Sammut (Sellidi), Valentino Falzon (Iç-Çej) , Giacchino Demicoli (Ta’ Ganni tal-Bambina), Giovanni Pace (Ta’ Zelemetta), Luqa u Poalo Agius (Ta’ Luka), Giovanni
Muscat (Vocali), Giovanni Pullicino (Ta’ Mazza), Giuseppe Vella (Ta’ Metteu), Giuseppe Chetcuti (Ta’ Gheita), Michele Ebejer ( Ta’ Piu jew Ta’ Piju), Paolo
Muscat (Ta’ Funzu), Paolo Zarb (Ta’ Chelment), Carmelo Attard (Ta’ Bassas) u
Vincenzo Brincat. M’hemmx dubju li dawn il-membri kollha kellhom sehem s˙i˙
fi l-proçess tat-twaqqif taç-Circolo San Gabriele. Jing˙ad ukoll li dawn il-membri
li kienu mid˙la taç-Circolo San Gabriele kienu jissej˙u b˙ala Tal-Bagolli. Hemm
diversi tifsiriet x’seta’ wassal sabiex dawn jissej˙u Tal-Bagolli. Però na˙seb l-aktar
tifsira li tag˙mel sens kienet li meta dawn il-membri ta’ din is-Soçjetà ©dida kienu
jo˙or©u jarmaw it-toroq, kienu
jo˙or©u puliti sa˙ansitra l-g˙odod
©ewwa l-bagolli (bagalji). Hemm
min jg˙id ukoll li min˙abba l-faqar
li kien hawn (l-aktar min˙abba l-eku
tal-ewwel gwerra dinjija) u˙ud minn
dawn il-membri bdew jemigraw biex
isibu orizzonti o˙ra. G˙aldaqstant
bdew isej˙ulhom bagolli.
Insibu Ωew© Seduti Ìenerali
sabiex jin˙atar il-Cumitat Direttiv5
taç-Circolo San Gabriele. Dan
iç-Circolo beda jara kif ser jo˙loq
sistemi ©odda dwar il-festa
tal-Lunzjata. Tant hu hekk li kienu
pproponew Kumitat tal-Festa li
jie˙u ˙sieb il-festa mal-Kappillan
Sisner wara laqg˙a li saret mal-istess
Kappillan fi l-21 t’Awwissu 1921.
5 Cumitat Direttiv – Hekk huma mniΩΩlin il-kelmiet preçiΩi fi l-minuti. Baqg˙et tintuΩa sal-gwerra.
Illum imsejja˙ Kumitat Çentrali.
Rendikont tal-Kumitat tal-Festa, liema Kumitat kien issuggerit miç-Circolo San Gabriele sabiex jie˙u ˙sieb il-festa. Il-fi rem li jidhru fi l-qieg˙ huma ta’ Carmelo Buhagiar b˙ala President u Giuseppe Muscat b˙ala Kaxxier, it-tnejn kienu membri fi l-Kumitat taç-Circolo
San Gabriele u kienu fi l-Kumitat tal-Festa. Dan juri l-˙e©©a u l-interess sa mill-bidu dwar il-festa tal-Lunzjata.
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
16
Fil-Minuti sibt ‘li fuq ra©unijiet ta’ xi çirkostanzi’, dan il-Kumitat tal-Festa ltaqa’
g˙all-ewwel darba fi t-18 ta’ Settembru 1921 bil-membri kollha jkunu ©ejjin minn
dan iç-Circolo San Gabriele. Il-formazzjoni tal-Kumitat tal-Festa sibt li kien
Carmelo Buhagiar b˙ala President, Salvatore Attard b˙ala Segretarju u Giuseppe
Muscat b˙ala Kaxxier fi lwaqt li d-Deputati kienu Giuseppe Micallef I, Salvatore
Sammut, Paolo Agius u Giuseppe Sammut.
Fil-kotba Introitu e Esito jidhru fi rem tal-President kull sena differenti mentri dik
tal-Kaxxier tibqa’ ta’ Salvatore Attard. Jidher li kienu jaqilbu l-poΩizzjonijiet
tal-uffi çjali però dik ta’ Kaxxier baqg˙et l-istess g˙al seba’ snin sakemm Salvatore
Attard sar President fi t-30 t’April 1927 segwit b˙ala Segretarju minn Giuseppe
Muscat fi lwaqt li Kaxxier sar Carmelo Sciberras. Tajjeb li ng˙idu li s-soçji kienu
j˙allsu l-abbonament darba fi s-sena, imbag˙ad tit˙allas l-entratura. Dan baqa’ jsir
sas-snin 70, anke jekk tbiddlu ftit ukoll il-proçeduri.
Fatt kurjuΩ li osservajt dwar l-ewwel
membri ta’ dan iç-Circolo San Gabriele
kien li kienu jag˙mlu l-almu tag˙hom
sabiex ji©©eneraw il-fl us u bla dubju
jkunu jistg˙u jmexxu l-operat tag˙hom ’il
quddiem. Però fl -istess ˙in kienu attenti
minn kull ˙a©a madwarhom l-aktar
mid-dejn li seta’ jikber f’limitu li ma
jkunux jistg˙u jirkupraw. Però dan qatt
ma se˙˙ g˙ax kienu membri biΩlin, kawti
f’kull deçiΩjoni u sodi f’dak li kienu qed
jag˙mlu. Rigward id-dejn, il-Cumitat Direttiv kien g˙amilha çara li l-ebda membru ma jista’ j˙alli l-Kumitat qabel
jag˙laq iΩ-Ωmien dment li ç-Circolo jkollu d-dejn. Dan sibtu fi l-minuti tas-seduta
L-aktar rendikont antik tal-˙ru© li sibt fl -arkivju. Id-data turi 13 ta’ Novembru 1920 ji©ifi eri 7 xhur wara t-twaqqif.
L-aktar rendikont antik tad-d˙ul li sibt fl -arkivju. Id-data turi 13 ta’ Novembru 1920 ji©ifi eri 7 xhur wara t-twaqqif.
L-Ewwel Membri taç-Circolo San Gabriele
17
tal-Cumitat Direttiv tat-8 ta’ Jannar 1922. Fatt ie˙or interessanti hu li dejjem ̇ asbu
u warrbu l-fl us minn qabel g˙all-kera tal-post fejn kienu jiltaqg˙u. Meta ma kinux
jaslu fi l-fl us sabiex jag˙mlu jew jixtru dak li jridu, kienu jissellfu. U hekk sar sabiex
tinxtara l-mobilja g˙aç-Circolo f’Lulju 1921. Dawn kienu ˙ar©uhom il-President
Giuseppe Muscat u d-Deputat Salvatore Sammut billi ̇ ar©u £4 kull wie˙ed bil-patt
li kif iç-Circolo jkollu l-fl us, dawn jinghataw lura. U hekk sar g˙ax wara er©ajt sibt
noti dwar il-˙las dovut lil Muscat u Sammut.
Ritratt antik u uniku….
Kien ©ie deçiΩ li g˙andu jittie˙ed ritratt tas-soçji taç-Circolo San Gabriele. Dan fi l-fatt
sar u fi s-Sala tal-KaΩin hemm ritratt sabi˙ ferm u rikordju eççellenti tal-ewwel soçji
tas-Soçjetà. Ir-ritratt t˙allas mill-membri stess u kien ittie˙ed fi s-26 ta’ Marzu 1922.
Lista ta’ g˙amara (mobilia) li nxtrat fi l-15 ta’ Lulju 1921 bil-fi rma tal-President Giuseppi Muscat
Il-votazzjoni sabiex tkun elett il-Comitat Direttiv.
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
18
Il-Presidenti tas-Soçjetà
Skont il-kotba tal-minuti jidher li l-ewwel President taç-Circolo San Gabriele kien
is-Sur Albert Pearson.6 G˙aldaqstant, din is-Soçjetà tirrikonoxxi lis-Sur Albert
Pearson b˙ala l-ewwel President taç-Circolo San Gabriele. Fil-Kotba tal-Minuti
ssib imniΩΩel lil Pearson b˙ala l-ewwel membru li ˙allas it-tessera tieg˙u. Però
mbag˙ad ˙dejn ismu tidher il-kelma DISMISS 31-10-1920. Dan juri li f’sitt xhur,
Pearson spiçça minn President.
F’dokument Introito e Esito li j©ib id-data tal-14 ta’ Novembru 1920, insibu li
Emanuel Galea7 jiffi rma b˙ala President ProviΩorju taç-Circolo San Gabriele u
6 Is-Sur Albert Pearson li kien ja˙dem b˙ala Gwardjan fi l-Óabs ta’ Kordin, kien inqatel fl -1 ta’
Settembru 1924 waqt il-qadi ta’ dmirijietu minn pri©unier. F’dan il-qtil doppju mieg˙u kien
inqatel ukoll ic-Chief Warden Salvatore Grech ukoll (Eddie Attard, ‘Corradino Prison tragedy
of 80 years ago’. The Sunday Times, 29-08-2004 p© 39) 7 Emanuel Galea ‘Ta’ Fu©naj’ kien joqg˙od f’Numru 11, Strada Reale, Casal Lia. Jidher attiv
Lista ta’ dawk il-membrili ˙allsu sabiex jidhru fi r-ritratt memorabbli.
L-ispejjeΩ tal-fotografi ja u ta˙t jiffi rmawil-3 uffi çjali.
L-Ewwel Membri taç-Circolo San Gabriele
19
g˙alhekk sar it-tieni President taç-Circolo f’dik il-˙abta. F’dan id-dokument juri
li Emanuel Galea baqa’ jservi b˙ala President ProviΩorju sat-13 ta’ Marzu 1921.
Hawnhekk fi s-Seduta Ìenerali le˙aq b˙ala President Giuseppe Muscat8 (Fechica)
b’Emanuel Galea jsir Segretarju. Dan jikkonferma li Giuseppe Muscat serva b˙ala
sew sa Ìunju 1923, meta mbag˙ad insibu li kien indispost sal-1925 fejn er©ajt bdejt nara ismu
fost is-soçji m˙allsa. F’dawk is-snin nieqes quddiem ismu tidher il-kelma ‘marid’. 8 Huwa minnu li l-ewwel fi rma tieg˙u b˙ala President sibtha fi t-12 ta’ Ìunju 1921, imma
l-probabbilita’ li kienu ilu mill-ewwel tas-sena 1921. Is-Seduti Ìenerali kienu jkunu tnejn
f’sena Ωgur…wa˙da fl -ewwel ta’ Jannar fl -10.30am u l-o˙ra fi l-bidu ta’ Lulju. Jista’ jag˙ti l-kaΩ
ukoll li saret Seduta Ìenrali qabel ˙alli s-soçji jkunu jafu dwar il-bidla tas-Sede li minn Strada
Santa Marija marru Strada Dietro la Chiesa u le˙aq President f’dik is-Seduta Ìenerali.
Ritratt memorabbli tal-antenati tag˙na. Filliera ta’ fuq (mix-xellug g˙al-lemin)
Valentino Stivala, Carmelo Scicluna, Giovanni Muscat, Gabriel Micallef, Luigi Grima, Paolo Zarb, Matteo Vella, Annunziato Callus, ÌuΩeppi Camilleri.
It-tieni fi lliera (mix-xellug g˙al-lemin)
ÌuΩeppi Vella, Giocchino Demicoli, Carmelo Attard, Publio Muscat, Paolo Agius, Ìuzeppi Micallef, Salvatore Sammut, Annunziato Muscat, Vincenzo Brincat.
Bilqieg˙da (mix-xellug g˙al-lemin)
ÌuΩeppi Falzon, Salvatore Attard, ÌuΩeppi Muscat, Carmelo Buhagiar, ÌuΩeppi Muscat, Paolo Camilleri, ÌuΩeppi Sammut.
Bilqieg˙da fl -art (mix-xellug g˙al-lemin)
Michele Ebejer, Giovanni Pace, Pietro Pawl Muscat (˙u Valentino Muscat, Pietru Pawl kien dak li ˙a ˙sieb il-bottegin fi Ωmien il-gwerra u kellu x’jg˙id mal-familja refu©jati fi l-KaΩin l-antik). Emanuele
Galea, Vittorio Chetcuti.
20
Alb
ert P
ears
on, l
i ser
va b
˙ala
l-ew
wel
Pre
side
nt fl
-ew
wel
xhu
r ta
s-se
na 1
920,
is
mu
jinqa
ta’ u
jil˙
aq P
resi
dent
Em
anue
l Gal
ea li
fi l-
min
uti
jidhe
r b˙
ala
Pre
side
nt P
rovi
Ωorj
u.
L-e
ww
el fo
rmaz
zjon
i tal
-Com
itat D
iret
tiv —
2 ta
’Aw
issu
192
0(d
aqs
tliet
xhu
r w
ara)
. L-a
ktar
dok
umen
t li s
ibt d
war
il-f
orm
azzj
oni
tal-
eww
el C
omita
t Dir
ettiv
taç-
Cir
colo
San
Gab
riel
e.
Jikk
onfe
rma
li l-
eww
el P
resi
dent
kie
n is
-Sur
Alb
ert P
ears
on.
L-Ewwel Membri taç-Circolo San Gabriele
21
President taç-Circolo li mbag˙ad fi t-12 ta’ Ìunju 1921, naraw il-bidla tas-Sede
g˙al Strada Dietro la Chiesa. Muscat dam b˙ala President sal-31 ta’ Diçembru
1921 meta imbag˙ad sar Segretarju taç-Circolo. Biex nikkonferma dawn qed
nippubblika dokumenti li jikkonfermaw lil Giuseppe Muscat (Tal-Fechica) fi l-
kariga ta’ President.
G˙as-sena 1922 naraw lil Carmelo Buhagiar b˙ala President, Emanuel Galea jil˙aq
President fi s-sena 1923 u Carmelo Buhagiar jer©a’ jkun President mis-sena 1924
sal-1925. Fis-sena 1926 jilhaq Luqa Agius segwit minn Salvu Attard fi s-sena 1927
li niftakru kien wie˙ed mit-tliet rappreΩentanti li marru quddiem il-Kappillan Sisner
sabiex tinfeta˙ Soçjetà ©dida. Insibuh sa mill-bidu, ji©ifi eri fl -ewwel 6 snin b˙ala
l-Kaxxier tal-istess Circolo. G˙al sentejn, ji©ifi eri fi s-snin 1928 u 1929 insibu
Dokument li juri li Giuseppe Muscat serva b˙ala President taç-Circolo San Gabriele minkejja li
fl -ir˙ama mhemmx miktub ismu. Fid-dokument naraw li minkejja li ser jinbidel il-post,
il-Comitat Direttiv iddikjara li l-isem jibqa’ l-istess.
Dokument li jikkonferma li Giuseppe Muscat serva b˙ala President fl -ewwel Ωminijiet tas-Soçjetà.
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
22
lil Giuseppe Sammut il-Keti sakemm fi s-sena 1930 insibu lil Ìanni Borg9. G˙al
ftit xhur fi s-sena 1931 jil˙aq Pawlu Agius u jer©a’ Ìanni Borg sakemm fi s-sena
1932 jil˙aq Giuseppe Muscat (wie˙ed mit-tliet rappreΩentanti tal-bidu u President
fi s-sena 1921) segwit minn Valent Muscat10 g˙al ftit xhur fi s-sena 1933. Mill-istess
sena 1933 sat-tmiem tal-gwerra nsibu lil Ìanni Borg. G˙al ftit Ωmien fi s-sena
1946 jil˙aq Anton Stivala u jer©a’ Ìanni Borg meta fl -1953 jil˙aq Alfred Brincat.
Mis-sena 1974 sas-sena 1990, il-Presidenza tkun f’idejn Gabriel Caruana, Padrun
tas-Soçjetà u Fundatur tal-Banda San Gabriel. Imbag˙ad g˙al seba’ snin insibu lil
Guido Borg sakemm fi s-sena 1997 le˙aq ˙uh Lino Borg li hu l-President attwali.
Ninnutaw ukoll li fi s-snin 20, il-Presidenza kienet tkun g˙al terminu ta’ sena wa˙da
biss. Qabel ma kont rajt il-Kotba tal-Minuti kelli l-˙sieb li wa˙da mir-ra©unijiet li
min ikun President taç-Circolo idum sena wa˙da biss g˙all-fatt li ma jkunx hemm
qbil bejn il-membri. Però dan mhu minnu xejn. Iktar kienet b˙ala proçedura ta’
dawk iΩ-Ωminijiet jew ftehim li l-Presidenza tkun g˙al sena wa˙da biss. Ma rridux
ninsew fatt ie˙or li f’dawk iΩ-Ωminijiet kienu jsiru Ωew© Seduti Ìenerali fi s-sena.
Wa˙da minnhom kienet tkun eΩattament fl -Ewwel tas-Sena (l-1 ta’ Jannar) u l-o˙ra
©eneralment qrib l-a˙˙ar ta’ Ìunju bidu ta’ Lulju. Però kif nersqu lejn it-tletinijiet,
din is-sitwazzjoni dwar il-Presidenti ma tidhirx aktar. Ìovanni (Ìanni) Borg11 kien
la˙aq President fi s-sena 1933 u dam sas-sena 1945, tajjeb li nsemmu li pajjiΩna bejn
is-snin tal-1939 u l-1942 kien fl -eqqel tat-Tieni Gwerra Dinija. L-aktar President li
dam jokkupa l-poΩizzjoni ta’ President g˙al 21 sena s˙a˙ bejn l-1953 u l-1974 issa
mag˙ruf b˙ala KaΩin tal-Banda San Gabriel kien Alfred Brincat.
9 Ìanni Borg, ‘Ta’ Majru’, twieled fi t-3 ta’ Marzu 1903. Hu kien miΩΩewwe© lil Mikelina
(mag˙rufa Lina) née Sammut u kellhom tifel. Hu miet fi t-30 ta’ Lulju 1963 (Id-dettalji
g˙addiehomli ibnu stess is-Sur Paul M. Borg) 10 Valent Muscat, ‘Il-Qorru’, dam ftit b˙ala President g˙ax kien emigra 11 Ta’ min jinnota li fi s-sena 1948/49 iΩ-Ωew© Soçjetajiet ta’ Óal Balzan, iç-Circolo San Gabriele
u ç-Circolo Maria Annuziata kellhom b˙ala Presidenti rispettivi tag˙hom Ωew© a˙wa – Ìanni
Borg g˙aç-Circolo San Gabriele u Mario Borg g˙aç-Circolo Maria Annunziata.
23
Ûew© rendikonti o˙rajn li Giuseppe Muscat jiffi rma b˙ala President.
24
Dokument li juri li xi kwistjoni ’l hawn u ’l hemm kienet tin˙oloq maç-Circolo Annunziata bil-fi rma tal-President Giuseppe Muscat f’Diçembru 1921.
Dokument li juri li Guiseppe Muscat kien le˙aq President fi t-13 ta’ Marzu 1921
X’©ara fi s-Seduta Ìenerali tal-13 ta’ Marzu 1921. il-President Emanuel Galea itemm il-
Presidenza Provisoria u jil˙aq b˙ala President Giuseppe Muscat fi lwaqt li l-istess Galea assuma
l-kariga ta’ Segretarju.
25
Carmelo Buhagiar serva b˙ala President fi s-sena 1922 u bejn is-sena 1924 u l-1925.
Giuseppe Sammut sewa b˙ala President fi s-snin 1928 u 1929
Emanuel Galea serva b˙ala President ProviΩorjufi s-sena 1921 u President fi s-sena 1923.
Luqa Agius serva b˙ala President fi s-sena 1926.
26
Toni Stivala serva b˙ala President fi s-sena 1946. Stivala fl imkien ma’ Luigi Ebejer BEM kienu
ntbag˙tu b˙ala delegati f’isem l-G˙aqda San Gabrielfl -Assemblea Nazzjonali tas-sena 1944
wara t-tmiem tal-gwerra.
Valent Muscat serva b˙ala President g˙al ftit xhur fi s-sena 1933.
Ganni Borg serva b˙ala President fi s-sena 1930, jerga’ jag˙mel perjodu fi s-sena 1931, imbag˙ad mill-1933 sal-1945, ji©ifi eri l-perjodu tat-Tieni
Gwerra Dinija u jer©a’ bejn is-sena 1046 sal-1952.
Pawlu Agius serva b˙ala President fi s-sena 1931. Miet f’età kbira ta’ 98.
27
Alfred Brincat serva b˙ala President mis-sena 1953 sas-sena 1974, l-a˙˙ar wie˙ed li dam f’din il-kariga.
Guido Borg serva b˙ala Presidentmis-sena 1990 sal-1997.
Gabriel Caruana MQR serva b˙alaPresident bejn l-1974 u l-1990.
Lino Borg, beda b˙ala president fi s-sena 1997 u g˙adu b’din il-kariga sal-©urnata tal-lum.
28
Il-P
adru
n ta
s-So
çjet
à G
abri
el C
arua
na M
QR
(fi n
-nof
s) li
ser
va g
˙al a
ktar
min
n 40
sen
a be
jn m
embr
u ta
l-K
umita
t, Se
gret
arju
u P
resi
dent
jidh
er
mal
-Kum
itat t
as-s
ena
2006
/7.
Jidh
er u
koll
il-P
resi
dent
attw
ali L
ino
Bor
g (b
ilqeg
˙da
t-3
mix
-xel
lug)
li il
u js
ervi
ta’ P
resi
dent
sa
mis
-sen
a 19
97.
29
Meta tifl i s-sitwazzjoni ©eografi ka tar-ra˙al, meta Óal Balzan sar Parrocca fl -1655
fi Ωmien il-Kappillan Dun Adrijanu Zarb naraw li kien mag˙mul minn Ωew© Ωoni….
iΩ-Ωona tal-Knisja ta’ Santa Marija u Ω-Ωona tal-Knisja l-qadima tal-Annunzjata.
Il-bini kien idawwar dawn iΩ-Ωew© knejjes. G˙alhekk jing˙ad ukoll li n-nies
minkejja li f’ra˙al wie˙ed, ©a kienu msej˙a b˙ala n-nies ta’ fuq tar-ra˙al (Santa
Marija) u n-nies t’isfel tar-ra˙al (tal-Lunzjata). U ©ara li meta ©iet biex tinbena
Knisja Parrokkjali ©dida, jidher li l-Knisja nbniet eΩattament fi n-nofs tar-ra˙al.
Meta tifl i s-sitwazzjonijiet tal-G˙aqdiet MuΩikali Maltin tinnota li ̇ afna drabi dawn
l-G˙aqdiet twaqqfu madwar il-Knisja Parrokkjali jew xi Kappella fi l-madwar.
S’intendi l-ir˙ula tal-img˙oddi kienu jinbnew b’dan il-mod. Il-Knisja Parrokkjali
bil-bini mdawwar mag˙ha jew b’xi Kappella bil-bini mdawwar mag˙ha. Hekk ukoll
jing˙ad f’Óal Balzan. Jekk immorru lura madwar 355 sena (is-sena 1655) meta Óal
Balzan sar Parroçça, naraw
iΩ-Ωona tat-Tliet Knejjes
u Ω-Ωona tal-Kappella
ta’ Santa Marija abitata
bin-nies. Imbag˙ad meta
nbniet il-Knisja Parrokkjali,
il-madwar beda jigi abitat
ukoll. Anke meta twaqqaf
iç-Circolo San Gabriele
fl -1920, l-ewwel sede
taç-Circolo kienet f’numru
5, Triq Santa Marija. Din
id-dar kienet proprjetà L-ewwel dar li laqg˙et lil din is-Soçjetà glorjuΩa.
Is-Sede tas-SoçjetàKapitlu 3
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
30
tal-Knisja u nkriet lis-Soçjetà mill-Kappillan Dun Amabile Sisner. Illum din id-dar
hija residenza privata.
Imbag˙ad fi t-12 ta’ Ìunju 1921, insibu li s-Soçjetà ttrasferiet ru˙ha f’lokal qrib
il-Knisja Parrokkjali, illum Pjazza Annunzjata. Kundizzjoni wa˙da kienu g˙amlu
l-membri, li s-Soçjetà tibqa’ ta˙t l-isem ta’ Circolo San Gabriele. Insibu li f’din
is-sena 1921, il-Wisq Nobbli Konti Bernardo Manduca Piscopo Macedonia Zamitt
in˙atar President Onorarju taç-Circolo San Gabriele. Illum din id dar hija wkoll
residenza privata.
Il-Kumitat u s-soçji dejjem kellhom il-˙sieb
li jiksbu dar a˙jar u aktar çentrali u dan
insibuh fi l-15 t’Awwissu 1922. Din id-dar
li ttie˙det kienet eΩattament f’wesg˙a Ωg˙ira
ta˙t il-kampnar. Fit-8 ta’ Frar 1923 t˙allset
£1 g˙all-mejn ©did tal-ilma f’applikazzjoni
li saret mill-President Carmelo Buhagiar
eΩattament meta nkiseb. Fl-1 ta’ Ìunju 1924
insibu Ωvolt’o˙ra g˙aç-Circolo San Gabriele
min˙abba l-fatt li issa nsibu li l-Cumitat Direttiv da˙˙al is-servizz tad-dawl. Din
id-dar m’g˙adhiex teΩisti g˙ax twaqqg˙et
sabiex tinfeta˙
il-pjazza.
Fis-Seduta Ìenerali li saret fi t-22 ta’ Marzu 1933
kienu preΩenti 23 membru nqrat ittra mis-Segretarju
li kien bag˙atlu l-proprjetarju tal-bini taç-Circolo San Gabriele No.205, Strada Reale Casal Balzan li kienet
tg˙id li s-Soçjetà taççetta li l-kera minn £14 issir £17
fi s-sena. Dan kollu s-soçji aççettawh bil-kundizzjoni
li sid il-kera jaççetta wkoll li jin˙arqu 3000 bomba
tal-bjut minn fuq il-bejt taç-Circolo, jinΩeba’ l-bieb ta’
barra u titbajjad il-faççata u li l-bottegin ikun pubbliku
g˙all-©ranet tal-festa u jinfeta˙ il-bieb tal-©enb.
It-tieni dar li abita fi ha ç-Circolo San
Gabriele.
L-approvazzjoni tal-Comitat Direttiv li tidda˙˙al il-luce elettrika fi l-KaΩin.
Is-Sede tas-Soçjetà
31
Jidher li dan ma tantx ©ie aççettat g˙ax
fi t-23 ta’ Awwissu 1934, il-KaΩin mar
f’post ie˙or, 92, Triq il-Kbira b’kera ta’
£16. Hawn iç-Circolo San Gabriele kien
ta˙t il-Presidenza ta’ Ìanni Borg fi lwaqt
is-Segretarju kien Luigi Ebejer. Fil-minuti
naraw li l-bottegin ̇ adu Pietru Pawl Muscat
bi ˙las ta’ £8.2 fi s-sena u bil-kundizzjoni li
jrid jifta˙ u jag˙laq il-KaΩin kuljum, jaqsam
il-˙las tal-kera £2 mill-ewwel u £6 qabel
il-festa tal-Lunzjata u jΩomm l-indafa.
F’dan il-lokal dam g˙al 27 sena fejn insibu
wkoll li matul it-Tieni Gwerra Dinjija, parti
minn din id-dar kienet okkupata minn Ωew©
familji refu©jati biex jistkennu mill-qilla
tal-g˙adu. Dan jidher g˙all-ewwel darba
fl -14 ta’ Marzu 1939 f’laqg˙a tal-Cumitat
It-tielet residenza taç-Circolo San Gabriele eΩattament ta˙t il-kampnar tal-Knisja Parrokkjali. Illum il-bini m’g˙adux jeΩisti.
Ìanni Bor© dakinhar taΩ-Ωwie© tieg˙uma’ Lina fi s-sena 1939. (Ritratt bil kortesija ta’ Yvonne u Maria Borg)
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
32
Direttiv. Però kien fi t-12 ta’ Ìunju
1940 li saret seduta tal-Kumitat li fi ha
re©a’ ltaqa’ u ttie˙du deçiΩjonijiet dwar
il-kiri tal-kmamar ta’ fuq g˙all-familja
Grech u l-kmamar t’isfel g˙all-familja
Portelli b˙ala refu©ju. Kien sar
ftehim li dawn iΩ-Ωew© familji jkunu
responsabbli minn kull ˙sara li tista’
ssir kif ukoll j˙allsu £1 fi x-xahar kull
wie˙ed. Kienet ittie˙det deçiΩjoni li
l-bandalora jerfag˙ha l-President Ìanni
Borg fi d-dar tieg˙u. Fatt interessanti
kien li s-seduta tal-Kumitat tas-6
ta’ Settembru 1941 kienet saret fuq
iz-zuntier tal-Knisja wara kwistjoni
bejn dak li kien imexxi l-bottegin PP
Muscat u s- Sur Portelli r-refu©jat, fejn
dan spiçça mkeççi u da˙let il-familja
Camilleri.
Hekk kif g˙addiet il-gwerra, u issa nbidel l-isem g˙al G˙aqda San Gabriel fi d-9
ta’ Jannar 1944, il-membri bdew jer©g˙u jibnu u jqajmu l-interess fost il-Balzanin.
Instabu diffi kultajiet kbar, l-aktar min˙abba l-mewt tas-Segretarju Luigi Ebejer BEM
fi s-sena 1948. L-antenati tag˙na jg˙idu li
l-mewt ta’ Wi©i tant ˙asdet lill-membri li
g˙al xi Ωmien il-KaΩin kien g˙at-te’ biss.
Però g˙all-grazzja t’Alla, l-attivita’ bdiet
tikber minn sena g˙al sena mas-sena 1950.
Mal-proposta tat-twaqqif tal-Banda San
Gabriel fi s-sena 1951 u d-diversi karrijiet
tal-Karnival li saru, attivitajiet kontinwi
o˙rajn, il-˙ajja fi l-KaΩin tikber u tiffjorixxi
sew. Aktar minn hekk, fuq inizjattiva ta’
Gabriel Caruana li kien jokkupa l-kariga
ta’ Segretarju u ssekondata mill-Kaxxier
ta’ dak iΩ-Ωmien Piju Ebejer, f’seduta fl -10
t’Awwissu 1957 ©ie deçiΩ li jinxtara l-post
Ir-4 residenza li rat 3 ismijiet differenti…minn Circolo San Gabriele g˙al G˙aqda San Gabriel,g˙al KaΩin tal-Banda San Gabriel.
Mument storika g˙as-Soçjetà tag˙na…Gabriel Caruana b˙ala Segretarju jiffi rma l-kuntratt tax-xiri tas-Sede preΩenti tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel.
Is-Sede tas-Soçjetà
33
preΩenti. Issa l-KaΩin kien akkwista b’mod permanenti Palazz b’sular wie˙ed,
b’faççata klassika, post çentrali ˙dejn il-Knisja Parrokkjali.
Issa li l-KaΩin ©ie akkwistat, bdiet issir ˙idma kbira kemm ˙alli l-membri jkollhom
post xieraq u diçenti kif ukoll fejn il-Kumitat ikun jista’ jtejjeb l-operat tieg˙u. U
hekk kien g˙ax bdew isiru diversi attivitajiet g˙ax issa s-sede kienet akbar. Óa©a
interessanti li sibt li fi d-9 t’Awwissu tal-1959, ji©ifi eri kwaΩi sentejn wara, sar
l-ewwel tie© fi l-KaΩin. Is-sede tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel kien ospita l-ewwel
tie©. Dan kien it-tie© tal-koppja Charles1 u Lina Caruana. Charles kien membru
fi l-KaΩin tal-Banda San Gabriel u ji©i hu l-Padrun tas-Soçjetà Gabriel Caruana li
dak iΩ-Ωmien kien ukoll is-Segretarju.
L-armar tas-Soçjetà
B˙al kull ˙a©’o˙ra, il-bidu hu diffi çli. Hekk hu wkoll g˙as-Soçjetà tag˙na. Però
sa mit-twaqqif taç-Circolo San Gabriele, il-membri fi ̇ danu sa ninn
dejjem kellhom demmhom ibaqbaq
sabiex ja˙dmu u jorganizzaw festa
li tixraq hawn f’Óal Balzan. B’xi
mod jew ie˙or l-istatwi tal-profeti
li kienu bdew isiru wara l-1903
minn Vincenzo Cremona kif
ukoll Karlu Karlozzu Darmanin2,
kienu jintramaw fi n-na˙a ta’ fuq
tar-ra˙al. Dawn kienu proprjetà
taç-Circolo Maria Annunziata, però
dawn l-istatwi baqg˙u jintramaw
1 Niftakru wkoll li Charles Caruana kien miet fl -2002 u apparti li kien membru tal-KaΩin, g˙amel
karriera twila jie˙u ˙sieb il-forçina tul il-purçissjoni bil-vara tal-Lunzjata. Insemmu wkoll li
g˙amel Ωmien twil i©orr il-bandalora artistika tas-Soçjetà meta din kienet tin˙areg fi l-març li
l-Banda San Gabriel kienet tag˙mel lejlet il-festa tal-Lunzjata.
2 Minn riçerka dwar Karlu Darmanin u x-xog˙lijiet tieg˙u, is-Sur Victor Caruana BA (Hons)
MA (Hist. of Art) jg˙id li xi ppanne©©ar ta’ tliet profeti juri li huma attribwiti lis-Senglean
Karlu Darmanin. Hu jis˙aq li l-istil u t-teknika tal-˙dax-il profeti mhux kollu l-istess, allura
jissu©©erixxi li dawn saru minn Ωew© artisti differenti…ji©ifi eri daqs tmienja minnhom saru
minn Vincenzo Cremona, mentri li tlieta l-o˙ra saru minn Karlu Darmanin.
L-ewwel tie© fi l-KaΩin preΩenti. Dan sar il-Óadd fi lg˙odu 9 t’Awwissu 1959 minn Charles u Lina Caruana. (Ritratt bil kortesija ta’ Mario Caruana)
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
34
hemmhekk sal-lum. G˙aldaqstant din is-Soçjetà fl -ewwel snin tag˙ha bdiet ta˙seb
ukoll sabiex ikollha l-armar tag˙ha.
Fis-sena 1924 bdew isiru sett ta’ g˙axar trofej. Kien Mikiel Micallef ‘Il-Boqboq’, bit-t˙abriek ta’ Çensu Brincat u ÌuΩeppi Muscat Ebejer meg˙juna minn s˙abhom
li ˙admu kemm fel˙u sabiex ikollhom dan l-armar ©did li ΩΩaΩnu fi s-sena 1925.
Imbg˙ad fi s-seduti tal-Cumitat Direttiv lejn tmiem is-sena 1926 bdew jissemmew fi eri
bl-iskop ˙alli ç-Circolo jag˙mel statwa ta’ Ìuditta. Fl-istess seduta kien ©ie deçiΩ
ukoll li ‘porzjon ta’ wie˙ed minn erbg˙a mill-qlig˙ tal-fi eri kien imur g˙all-Kappillan tar-ra˙al abbinifi ççjenza tal-bibien tal-Knisja Parrokkjali’. Kien ©ie deçiΩ ukoll li £1
fi x-xahar mill-fond taç-Circolo kien imur ukoll g˙all-pedestall ta’ Ìuditta. Barra minn
hekk kien ©ie deçiΩ ukoll li l-qlig˙ mill-bottegin imur g˙all-pedestall ta’ Ìuditta.
F’seduta o˙ra tas-7 ta’ Ottubru 1928, il-Cumitat Direttiv kien aççetta li jekk ma jaslux
fi l-fl us g˙all-pedestall, jittie˙du fl us mill-kaxxa taç-Circolo, però b’kundizzjoni li
Valent Falzon iç-Çej, mg˙allem Balzani, l-ewwel President fi ç-Circolo l’Annunziata fi s-sena 1890
u ddisinja l-pedestall maestuΩ ta’ Ìuditta fost affarijiet o˙ra.
Wie˙ed mill-˙afna disinni ta’ Valent Falzon li ©ew f’idi. Jing˙ad li fi s-snin 20 kien ©a beda ja˙seb b’disinni g˙all-pavimentar tal-Knisja Parrokkjali li imbag˙ad kien sar fi s-sena 1950 ta˙t il-Kappillan Mons FX Zahra. (Ritratti bil-kortesija tas-Sur Lino Falzon u l-familja tieg˙u)
35
Dettal mill-pedestall ta’ Ìuditta, mag˙mul b’seng˙a minn idejn Balzanija 80 sena ilu.
Rendikont tax-xahar ta’ Mejju 1930…xahar importanti g˙ax fi h t˙allset il-bandalora artistika u unika li l-KaΩin tal-Banda San Gabriel illum
g˙adu j˙addan fi h.
L-istatwa ta’ Ìuditta, minn dejjem hekk prominenti fi l-qalba tar-ra˙al matul il-jiem
tal-festa tal-Lunzjata.
L-ewwel darba li tissemma l-bandalora f’laqgha tal-Comitato Direttiv fi s-27 ta’ Settembru 1928
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
36
jibqa’ fl us g˙all-kera u neçessita’ o˙ra. Dan ittie˙ed permezz ta’ vot, 25 favur u 4
kontra. Dan kollu juri d-determinazzjoni li ç-Circolo jkollu statwa b’pedestall kbir
u maestuΩ. Id-disinn kien sar mill-imghallem Balzani Valent Falzon iç-Çej fi lwaqt
li x-xog˙ol tal-injam g˙all-darb’o˙ra sar minn Mikiel Micallef ‘Il-Boqboq’ (1888-
1971) u tlesta g˙all-festa tal-1930.
Il-pedestall g˙all-istatwa ta’ Ìuditta tlesta u g˙aldaqstant issa l-Cumitat Direttiv kien
˙ass il-˙tie©a li ç-Circolo San Gabriele ikollu bandalora rrakkmata. Din issemmiet
l-ewwel darba fi s-seduta tal-Kumitat tas-27 ta’ Settembru 1928, dak iΩ-Ωmien ta˙t
il-Presidenza ta’ Ìuzeppi Sammut ‘Il-Keti’ u Ìovanni Borg b˙ala segretarju.
Imbag˙ad f’Seduta Ìenerali tas-7 t’Ottubru 1928, din il-proposta g˙addiet bi 30
favur u 3 kontra. F’Seduta Ìenerali o˙ra d-disinn kien g˙adda b’30 vot favur
u xejn kontra. F’laqg˙a o˙ra
l-Kumitat approva s-somma ta’
£30 g˙all-bandalora rrakmata.
L-inizjattiva ta’ dan kollu biex
isir dan il-pro©ett kien tal-
Kaxxier Mikiel Micallef ‘Il-
Boqboq’. Luqa Agius, li kien
President fi s-sena 1926, kien
˙ejja d-disinn bla fl us fi lwaqt
li Benjamin Sultana, mela
b’disinni rikki ta’ ©ewwa tal-
bandalora. Ta’ dan Sultana
t˙allas £33. Il-˙sieb kien li
l-bandalora tiΩΩanΩan fi s-sena
1929 imma kien hemm
problema li drapp mag˙Ωul
u l-aktar addattat ma nstabx.
Din il-bandalora artistika kienet
swiet lis-Soçjetà total ta’ £32
14s 1d. Jidher li l-irrakkmar
tad-deheb u xog˙ol ie˙or li
g˙amlu s-Sorijiet tal-Buon
3 Anton Camilleri – Ktieb tal-festa 2002 KaΩin tal-Banda San Gabriel - Óal Balzan AD 1920.
L-Arma tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel.
Il-bandalora artistika li tant kburi j˙addan fi h il-KaΩin tag˙na. Nimma©ina l-fer˙ u s-sodisfazzjon
mat-tlestija tal-bandalora rrakmata.
Is-Sede tas-Soçjetà
37
Pastur sewa £25. Kien sar ftehim sabiex il-bandalora tin©ieb f’Sibt il-G˙id
ming˙and l-istess Sorijiet u mat-tberik taç-Circolo jsir it-tberik tag˙ha wkoll. Din
il-bandalora kienet iΩΩanΩnet fi s-sena 1930, kemm fi l-wasla tal-istatwa meta kienet
©iet Ωgraffjata u ndurata mill-©did u kemm fi l-festa ta’ dik is-sena. U wara jag˙mel
festin g˙as-soçji u jistieden lil Konti B. Manduca wkoll.
Il-Cumitat Direttiv kien ikkonferma fi s-6 ta’ Novembru 1928 l-arma u l-motto
li ç-Circolo San Gabriele kellu juΩa fuq il-bandalora artistika li l-membri bdew
ja˙sbu li jkollhom. Dan il-motto g˙adu jiddistingwina sal-©urnata tal-lum. L-arma
tinkludi torri bil-kliem Fortitudo Dei…’Il-Qawwa t’Alla’. Kien il-Kan. Dun Karm
Cortis4 li ˙are© b’din l-idea ori©inali u
ntog˙©bot ferm mill-membri tal-istess
Circolo.
Tajjeb li nsemmu nota minn dokument
li j©ib id-data tat-3 ta’ Mejju 1931 fejn
insibu li g˙all-pedestall ta’ Ìuditta kien
hemm debitu ta’ £1.5s.9d. G˙aldaqstant
sar arbural fi ç-Circolo bejn is-soçji sabiex
jit˙allas dan id-dejn u n©abret is-somma
ta’ £1.0s.6d però d-differenza li kien fadal
t˙allset miç-Circolo. Dan ir-rendikont
i©ib il-fi rem tal-President Giovanni Borg,
Giuseppe Muscat b˙ala Segretarju u
Mikiel Micallef b˙ala Kaxxier.
Dan l-armar kollu g˙adu jisebb˙u Triq
il-Kbira ˙dejn il-Knisja u fl imkien
mal-pedestall u l-istatwa ta’ Ìuditta,
jag˙mlu toroq imΩejna bl-aqwa armar
fi l-jiem tal-festa titulari tal-Lunzjata.
4 Mons. Karm Cortis (1878-1962) kellu dottorat fi t-Teolo©ija mill-Universita’ ta’ Malta u wara
ntbaghat Ruma biex jispeçjalizza fi l-Bibbja u fi l-Ligi t’Alla. Serva bhala Kappillan tal-Mellieha
sakemm le˙aq Arçipriet tal-Katidral tal-Imdina. Fil-vaganzi kien jigi joqghod f’numru 61, Triq
il-Kbira, Óal Balzan.
Wie˙ed mis-sett ta’ 10 trofej li issa g˙andhom 85 sena fuqhom. Mag˙mulin g˙al darb’o˙ra mill-idejn Balzanija.
38
Il-K
aΩin
tal-
Ban
da S
an G
abri
el ta
˙t id
-del
l tal
-Kni
sja
Par
rokk
jali
arm
at g
˙all-
fest
a ta
l-L
unzj
ata
tas-
Sena
200
6
39
Mill-Kotbatat-Tesserament tas-Soçji
Fl-ewwel ˙ames xhur mit-twaqqif taç-Circolo San Gabriele nsibu 42 membru.
Sibt li l-ewwel Laqgha Ìenerali saret il-Óadd 25 ta’ Settembru 1920 u attendew
32 membru. Dan juri l-entuΩjaΩmu fi ˙dan il-membri g˙al din is-Soçjetà ©dida
li kienet g˙adha kif twaqqfet. Tajjeb li nkomplu naraw sena b’sena l-andament
tal-membri fi ˙dan dan iç-Circolo San Gabriele.
L-imsie˙ba taç-Circolo San Gabriele fi s-snin 20
Fl-1921 insibu 63 membru, fl -1922 insibu 65, fl -1923 insibu 65, fl -1924 insibu 61,
fl -1925 insibu 78, fl -1926 insibu 66, fl -1927 insibu 68, fl -1928 insibu 69 u fl -1929
insibu 63.
Dawn il-fi guri jistghu jvarjaw xi ftit, però waqt ir-ricerka qtajt dawk li matul is-sena
mietu jew telqu minn soçji. Rajt ukoll membri li matul is-sena kienu emigraw jew
inkella sospiΩi minn membri. B˙ala ammont ta’ membri nara li kien tajjeb meta
tqis il-kuntest ta’ ra˙al Ωghir kif kien Óal Balzan, b’popolazzjoni ta’ 1,228 ru˙ li
512 kienu r©iel u 716 kienu nisa (minn dawn in-numri insibu kwaΩi 200 li kienu
tfal). Irridu nqisu li ©ewwa Óal Balzan kien hemm Circolo ie˙or kif ukoll il-faqar
li kien jeΩisti l-aktar min˙abba l-eΩitu tal-irvellijiet tas-Sette Guigno tal-1919, daqs
g˙axar xhur biss qabel. Imbag˙ad irridu nqisu wkoll li din kienet Soçjetà ©dida…
nafu li l-bidu ta’ kull ˙a©a hu ferm diffi çli, allura b’hekk naraw id-determinazzjoni
tal-membri li jwelldu Circolo ©did u jibqa’ g˙addej dawn is-snin kollha, jevolvi,
jikber u fi ˙danu jkabbar l-attivita’ tieg˙u fost il-poplu Balzani fi l-qasam muΩikali,
soçjali u kulturali.
Kapitlu 4
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
40
Membri tas-snin 30
Fl-1930 insibu 61 membru, fl -1931 insibu 78, fl -1932 insibu 90, fl -1933 insibu 70,
fl -1934 insibu 62, fl -1935 insibu 59, fl -1936 insibu 52, fl -1937 insibu 47, fl -1938
insibu 42 u fl -1939 insibu 26.
Is-snin 20 kienu snin li fi ç-Circolo sar ˙afna u ˙afna xog˙ol sabiex is-Soçjetà
taqbad ir-ritmu u tibqa’ fuq saqajha. Kif rajna saru opri kbar… it-Trofej, Ìuditta,
u l-Bandalora. Ma ninsewx li minn Ωmien g˙al Ωmien kienu jixtru affarijiet sabiex
isebb˙u l-KaΩin fosthom jissemma sufan lussuΩ. Issa kien iΩ-Ωmien li jikkonsolidaw
dak li sar fl -ewwel g˙axar snin. U l-istess jing˙ad g˙as-snin 30 meta nitkellmu dwar
l-andament tal-membri. L-ammonti jistghu jvarjaw ’l hawn u ’l hemm min˙abba
kaΩi ta’ mewt jew emigrazzjoni, però fi s-sena 1932 naraw l-akbar ammont ta’
membri fi ˙dan is-Soçjetà…dejjem meta ç-Circolo San Gabriele kien g˙adu
fl -ewwel Ωminijiet tieg˙u. Waqt il-qari tal-minuti fi s-snin 30, ninnota li fl -ambjent
taç-Circolo da˙let xi ftit jew wisq il-politika. Anke naraw li fuq insistenza ta’ Luigi
Ebejer, Segretarju, qrib is-sena 1936 kienet ©iet iddoqq il-Banda Cittadina King’s
Own tal-Belt Valletta. Dan ©ara min˙abba l-fatt li ç-Circolo Maria Annunziata kien i©ib il-Banda La Vallette tal-Belt Valletta ddoqq f’Óal Balzan. Il-Kappillan
Dun FX Zahra ma kienx ta l-permess tieg˙u sabiex tin©ieb banda o˙ra ddoqq f’Óal
Balzan iΩda min˙abba l-fatt li fi s-sena 1936 kien ©ej il-Gvernatur Charles Bonham
Carter g˙al Ωjara f’Óal Balzan, iç-Circolo San Gabriel kien ©ab il-Banda King’s
Il-mod ta’ kif kienu jΩommu r-rendikonti tal-membri meta kienu j˙allsu t-tessera.
Mill-Kotba tat-Tesserament tas-Soçji
41
Own1 iddoqq g˙all-festa tal-Lunzjata.
Ironikament din il-Banda g˙adha ti©i
ddoqq hawn f’Óal Balzan eΩattament
f’Jum il-Festa meta g˙as-6.30pm
tag˙mel març sakemm fi nΩul
ix-xemx tilqa’ l-istatwa tal-Lunzjata
bid-daqq tal-Ave Maria. L-istess
Banda King’s Own tag˙ti l-a˙˙ar
tislima bl-Ave Maria lil-Lunzjata
fi d-d˙ul tal-istatwa.
Membri tas-snin 40
Imbag˙ad jigu s-snin 40…snin li l-pajjiΩ kien g˙addej mit-Tieni Gwerra Dinija
u g˙alhekk kull Soçjetà f’pajjiΩna kellha tnaqqas jew ©ieli twaqqaf ftit l-operat
tag˙ha. Fis-sena 1940, kienu 13-il membru biss li baqg˙u j˙allsu l-miΩata ta’ soçji.
Sadanittant il-Kumitat kien iddeçieda li s-soçji jin˙elsu mill-˙las tal-abbonament
li kienu j˙allsu. Dan ©ara fi s-sentejn tal-gwerra bejn Ìunju tal-1940 u Ìunju
tal-1942.
Tg˙addi l-Gwerra...
Il-Kumitat taç-Circolo San Gabriele jaqbel li jibdel ismu g˙al isem bil-Malti…
G˙aqda San Gabriel f’Seduta Ìenerali nhar il-Óadd 9 ta’ Jannar 1944. Il-Kumitat
kien iddeçieda li l-G˙aqda San Gabriel tag˙ti sehemha mir-rigal tax-xabla
lill-Gvernatur Lord Gort. Il-membri jer©g˙u jibdew jiΩdiedu wara l-effetti u
r-riperkusjonijiet tal-gwerra. Issa l-G˙aqda kellha 25 membru. Fis-sena 194 ,
il-Kumitat kien iddeçieda li mill-Kumitat tad-Direzzjoni jin˙atru Ωew© membri
mis-Soçjetà sabiex jie˙du sehem fi l-Kungress Nazzjonali. Dawn kienu Luigi
Ebejer u Toni Stivala u hawn turi l-volonta’ u l-impenn tas-Soçjetà mhux biss f’Óal
Balzan imma wkoll fuq skala nazzjonali.
1 Min˙abba l-Final tat-Tazza tad-Dinja 2010, il-festa tal-Lunzjata tmexxiet g˙all-ewwel Óadd
t’Awwissu 2010, g˙aldaqstant min˙abba l-festa ta’ San Duminku li ssir fi l-Belt Valletta u
l-Banda King’s Own tie˙u sehem attiv fi l-festa, is-servizz tal-istess banda f’Óal Balzan kellu
jit˙assar g˙al din is-sena.
Il-Banda Cittadina King’s Own waqt il-març tag˙ha qabel il-purçissjoni.
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
42
X’insibu fi l-Ktieb
tat-Tesserament…
Fis-sena 1945 insibu 34 membru.
(Il-Padrun tas-Soçjetà u Fundatur
tal-Banda Gabriel Caruana j˙allas
it-tessera ta’ soçju g˙all-ewwel darba
fl -eta’ ta’ 16-il sena). Fis-sena 1946 insibu
27 membru.
Fis-sena 1947 insibu 42 membru. Il-mibki
Pirotekniku Valent Azzopardi fl -eta’ ta’
18-il sena, eks-Kaxxier Piju Ebejer u
l-eks-g˙alliem tal-allievi u l-eks-Assistant
Surmast tal-Banda San Gabriel u issa Surmast Onorarju Gabriel Muscat j˙allsu
t-tessera ta’ soçji g˙all-ewwel darba. Dawn kienu ©ew proposti minn ÌuΩeppi Debono
mag˙ruf b˙ala ‘Il-Qannat’ li aktar tard kien g˙amel Ωmien Segretarju. Fis-sena 1948
insibu 46 membru fi lwaqt li fi s-sena 1949 insibu 51 membru.
Meta l-Italja u l-Ìermanja rtiraw mill-gwerra. Triq Santa Marija kienet iç-çentru ta’ attiva’ li fi ha l-Balzanin ˙ar©u jifi r˙u tmiem il-gwerra u dan kien ifi sser qawmien ©did. Fil-qalba tan-nies jidhru Luigi Ebejer BEM, Segretarju u Gabriel Caruana fl -eta’ ta’ 15-il sena.
Dettalji li ˙are© il-Comitato Direttiv fi Ωmien diffi çli tat-Tieni Gwerra Dinija.
Mill-Kotba tat-Tesserament tas-Soçji
43
Snin tad-Deheb – Is-Snin 50
Jaslu s-snin 50. G˙al ˙afna meqjusin b˙ala snin tad-deheb fi ˙dan din is-Soçjetà.
Minn G˙aqda San Gabriel, fi s-sena 1952 g˙all-KaΩin tal-Banda San Gabriel –
Óal Balzan AD 1920. It-twaqqif tal-Banda San Gabriel bidel ˙idmet is-Soçjetà.
Issa l-isem tas-Soçjetà beda jikber permezz tal-Banda San Gabriel fuq livell
nazzjonali. Il-Banda San Gabriel, barra l-programmi u l-marçi matul il-festa titulari
tal-Lunzjata f’Óal Balzan, fl -4 t’Awwissu 1956 daqqet fi l-festa tal-Patrijarka San
Duminku ta’ Guzman ©ewwa l-Belt Valletta. Imbag˙ad fl -10 ta’ Frar 1957, il-Banda
San Gabriel daqqet g˙al darb’o˙ra ©ewwa l-Belt fi l-festa ta’ Missierna San Pawl
Nawfragu. Dan kien suççess g˙all-Banda San Gabriel meta hekk fl -ewwel Ωminijiet
tag˙ha kienet ˙adet sehem fi Ω-Ωew© festi titulari ©ewwa l-Belt Valletta. Mhux
hekk biss, fi d-9 ta’ Settembru 1958, il-Banda San Gabriel daqqet g˙al darb’o˙ra
fi l-Belt Valletta b˙ala parti miç-çelebrazzjonijiet tal-Assedju l-Kbir2.
Ma ninsewx li l-Banda San Gabriel ˙adet sehem fl -ewwel Quddiesa Solenni
tan-Novell Saçerdot Dun Ìwann Zammit Hammet, li kien ukoll Direttur Spiritwali
tal-KaΩin tag˙na. Il-Banda San Gabriel kienet akkumpanjatu mid-dar tieg˙u
sal-Knisja Parrokkjali nhar id-9 t’Awwissu 1953. Fl-1954 il-Banda daqqet marçi
ferrie˙a waqt li r-Re©ina EliΩabetta II g˙addiet minn Óal Balzan fi triqtha lejn
il-Palazz ta’ San Anton.
Il-Karnival
U xi ng˙idu g˙all-Karnival? Il-KaΩin tal-Banda San Gabriel beda jie˙u sehem
ukoll fi l-Karnival ta’ Malta. Jibqg˙u popolari diversi karrijiet però l-anzjani
tag˙na jg˙idu li l-karru bit-tema ‘Catching Fish with Ties instead of Rods and
Lines!’ jibqa’ l-aktar mag˙ruf. Wara dawn is-suççessi kien hemm membri sodi,
2 Gabriel Caruana jirrakontali li wara dan il-Programm MuΩikali li Mro. Carmelo Briffa dderie©a
kien ˙are© bl-unuri. Mro. Cardenio Botti (1890-1973), wara dan il-Programm MuΩikali,
kien qal lil Gabriel li l-kapaçità ta’ dan is-Surmast mhux biss fl -eΩekuzzjoni tal-istrument li
jdoqq (il-Baxx) iΩda fi d-direzzjoni wkoll. Mro. Carmelo Briffa twieled f’Birkirkara fl -1907.
Hu n˙atar l-ewwel Surmast tal-Banda San Gabriel fl -1952 meta dak iΩ-Ωmien kien Assistant
Surmast mal-Banda Duke of Connaught Own ta’ Birkirkara. In˙atar Surmast Direttur fi s-sena
1953 mal-Banda San Ìuzepp ta’ Óal Kirkop ukoll. Jing˙ad li kellu paçenzja kbira fi t-tag˙lim
tal-allievi. L-Erbg˙a 12 t’April 1972, il-Banda San Gabriel akkumpanjat il-funeral tas-Surmast
Mro. Briffa f’korteo mill-Knisja ta’ San Pawl tal-Wied f’Birkirkara sal-Kolle©©jata BaΩilika
Elenjana.
44
It-tema g˙all-Karnival ‘Coming from the moon’.
Il-grupp jippoΩa f’Misra˙ San Ìor© fi l-Karnival tal-1952. L-isem kien ‘Latest Invention - Catching Fish with Ties instead of Rods and Lines!’
Mill-Kotba tat-Tesserament tas-Soçji
45
deçiΩi u lesti jag˙mlu din is-Soçjetà,
minkejja f’ra˙al Ωg˙ir, Soçjetà ewlenija
f’pajjiΩna.
X’insibu fi l-Ktieb tat-Tesserament
fi l-Óamsinijiet…
Fl-1950 insibu 58 membru, fl -1951
insibu 58, fl -1952 insibu 87, fl -1953
insibu 81, fl -1954 insibu 75, fl -1955
insibu 82, fl -1956 insibu 84, fl -1957
insibu 80, fl -1958 insibu 81 u fl -1959
insibu 85.
Fis-Sittinijiet… u s-Sebg˙inijiet…
Jekk inkomplu nag˙tu titwila lejn l-andament tal-membri tesserati fi l-KaΩin matul
is-snin 60 naraw li issa t-total beda joqrob lejn il-mitt membru mal-1965. Hawnhekk
insibu wkoll li g˙al xi snin, l-aktar g˙all-perjodu tal-bidu tas-sittinijiet, il-membri
Fuq il-lemin Gabriel Caruana, Nazju Magro, Benny Pace (kokka) u fuq ix-xellug Karmenu Micallef u Kola Borg.
F’dak il-Karnival tal-1952, il-karru gie kklassifi kat fl -ewwel post. Nazju Magro, bil-fer˙ qata’ ras il-maskarun u tellag˙ha mal-arblu u xeg˙elha g˙al tlitt ijiem.
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
46
naqsu l-aktar min˙abba l-kwistjoni li l-Partit Laburista kellu mal-Awrorita’
Ekklesjastika, l-emigrazzjoni jew jiΩΩew©u u jmorru joqog˙du postijiet o˙ra. Però
kif jg˙addi dan il-perjodu, lejn l-a˙˙ar tas-sittinijiet, Ωdiedu l-membri g˙al 158.
Fis-snin 70 naraw Ωieda sena wara sena rigward tesserament tal-membri.
Fit-Tmeninijiet... fi s-Snin Disg˙in… u l-Millennju…
Fil-bidu tas-snin 80 naraw li issa l-KaΩin jaspira li jil˙aq il-200 membru. U hekk
kien g˙ax fi s-sena 1984 le˙aq il-190 membru fi lwaqt li fi s-sena 1985 in-numru
ta’ membri tela’ 220 membru b’miΩata ta’ lira. Imbag˙ad fi s-sena 1988, is-soçji
regolari telg˙u 241 u ironikament waqt li kont g˙addej bit-tiftix dwar il-membri,
ninduna li l-241 membru fi l-lista kont jien. Fis-snin 90 l-andament jibqa’ l-istess,
ji©ifi eri jvarja 220 membru ’l fuq. U l-istess wara l-millenju sal-©urnata tal-lum,
naraw li l-KaΩin i˙addan fi h 227 membru.
Jalla l-ammont ta’ membri jibqg˙u jizdiedu ˙alli nkomplu nkabbru din il-familja
tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel.
Fis-sena 1986, il-KaΩin tal-Banda San Gabriel kien ikkompeta fi l-Kompetizzjoni Karru, Ûifna u Kostum fejn gie kklassifi kat fi t-tieni post bl-isem ‘U x’fatta skantajt b’li jo˙rog mill-bajd!’
47
Siltiet o˙ra mill-Istorja
Intietef Óelwin mill-Kotba tal-Minuti
Waqt il-qari tal-Kotba tal-Minuti sa mis-sena 1920…is-sena tat-twaqqif…iltqajt
ma’ siltiet jew sitwazzjonijiet li bla dubju ma stajtx nibqa’ g˙addej u qisu ma ©ara
xejn. G˙alhekk ˙a naqsamhom mag˙kom.
• L-isba˙ kitba li sibt fi l-minuti tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel kienet ta’ Carmelo
Buhagiar, il-Puxa, Segretarju fi l-bidu u g˙al diversi snin taç-Circolo San
Gabriele kif ukoll President fi s-snin 1922 kif ukoll bejn is-sena 1924 u l-1925.
Carmelo Buhagiar twieled fl -1 ta’ Frar 1897, ji©ifi eri meta twaqqfet is-Soçjetà
kellu 23 sena. Mg˙ammed mill-Kappillan Dun Amabile Sisner fi l-Parroçça
ta’ Óal Balzan. Missieru kien jismu Michele u ommu Rosalia.1 Mill-Kotba
tal-Minuti jidher li kellu sa˙˙a kbira fi ç-Circolo San Gabriele u wie˙ed minn
dawk li ̇ adem ferm g˙at-twaqqif taç-Circolo minkejja li ma kienx wie˙ed minn
dawk it-tliet rappreΩentanti li kienu marru quddiem il-Kappillan Sisner. Nota
negattiva turi lil Buhagiar jibg˙at ittra fi s-17 ta’ Novembru 1930 lill-President
Giovanni Borg (Ìanni) li jirriΩenja mill-istess Kumitat min˙abba nuqqasijiet li
bdew ise˙˙u.
• Fis-Seduta tal-Cumitat Direttiv tal-31 ta’ Lulju 1921, il-President Giuseppe
Muscat jitlob lill-Kumitat sabiex jibdew ‘jin˙atru Viçi-President u Viçi-Cassier biex ikunu ta’ g˙ajnuna g˙all-istess deputati.’ Fil-fatt dawn il-karigi ©ew
esegwiti b’votazzjoni mill-membri fi s-7 t’Awwissu 1921 b’Carmelo Buhagiar
jil˙aq Viçi-President (21 iva u 2 le) u Giovanni Pace jil˙aq Viçi-Caxxier (18 iva
u 5 le).
1 Arkivju tal-Parroçça.
Kapitlu 5
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
48
• Dokument li sibt però ming˙ajr data
minn rendikont ta’ ˙ru© (esitu) juri Ωew©
trattamenti li saru fi ç-Circolo fl -ewwel snin
tat-twaqqif. Dan ir-rendikont juri kemm
sewa t-trattament tal-okkaΩjoni tat-Tberic tac-Circolo f’bisquitini u Pasta Reali. Trattament ie˙or kien taΩ-Ωjara fi ç-Circolo San Gabriele mir-Rev.mu Mons. M. Caruana,
Isqof ta’ Malta. Dawn iΩ-Ωew© trattamenti
swew £.0.16.10. Dan juri li Mons. Isqof kien
g˙amel Ωjara fi ç-Circolo San Gabriele però
ma sibt l-ebda data. Il-fl us tat-trattamnet
kienu n©abru fost is-soçji.
• F’rendikont ta’ bejn l-14 ta’ Novembru
1920 u t-22 ta’ Jannar 1921 naraw spejjeΩ
li saru g˙all-presepju fi l-KaΩin. Dan juri
l-entuΩjaΩmu ta’ dawn is-soçji tal-bidu.
• Fis-Seduta tal-Kumitat tal-4 ta’ Dicembru 1921 kien ©ie deçiΩ li jsir ‘biljetti tal-awgurazzjoni tal-Milied u l-Ewwel tas-Sena’ biex jintbag˙tu. Dokument li
sibt juri l-lista tal-G˙aqdiet u individwi li kienu jibag˙tu.
Ir-rendikont tal-festin li sarg˙ar-Rev. Mons. Isqof M. Caruana
Siltiet o˙ra mill-Istorja Intietef Óelwin mill-Kotba tal-Minuti
49
• Kienu retti fuq dak li kienu qed jag˙mlu. Din in-nota turi li Giuseppe Cassar ma
˙allasx fi l-˙in l-abbonament b˙ala soçju, allura ©ie sospiΩ bl-ordni tal-Cumitat Direttiv.
• F’Óadd il-G˙id, 16 ta’ April
1922 sar g˙all-ewwel darba
it-tberik taç-Circolo San Gabriele mill-Kappillan Dun
Amabile Sisner u l-KaΩin kien
g˙adu fl -ewwel Sede tieg˙u
f’Nru 8, Triq Santa Marija.
Il-Kappillan kien milqug˙
mill-President Carmelo
Buhagiar, mis-soçji u l-˙bieb
tag˙hom fl imkien mad-Deputat is-Sur Walter L. Salomone. Il-gazzetta
‘Il-Progress’ tal-Ìimgha 21 ta’ April 1922 f’pa©na 2 irraportat li sar it-tberik
u wara festin Ωg˙ir u s-Sur Salomone
awgura lis-soçji jkomplu ja˙dmu
g˙all-©id tal-KaΩin u tar-ra˙al kollu.2
• L-ewwel applikazzjoni g˙as-servizz
tal-ilma ©ewwa ç-Circolo San Gabriele saret fi l-15 t’ Awwissu 1922.
Ix-xog˙lijiet tlestew fi t-8 ta’ Frar 1923.
Swew liç-Circolo £1.09 9/12.
• Fit-12 ta’ Novembru 1922, tintbag˙at ittra
ffi rmata mill-Kumitat kollu lid-Deputat
is-Sur Walter L. Salamone3 sabiex
jg˙arrfuh bil-˙sara li qed issir liz-zuntier
tal-Knisja. Dan kollu juri l-interess li
kellhom g˙ar-ra˙al tag˙na.
2 Siltiet mill-istorja ta’ Óal Balzan ta’ Anton Camilleri Dip.LIS.
3 Is-Sur Walter L. Salamone kien ©ie elett fl -elezzjoni li saret f’Ottubru 1921 g˙all-Assemblea
Le©islattiva u kien ˙are© fuq id-distrett ta’ Óal Balzan mal-Partit Kostituzzjonali ta’ Sir Gerald
Strickland,
Ma kien Ja˙arbilhom xejn!
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
50
• Tissemma wa˙da mill-akbar fi eri li qatt saret f’Óal Balzan fl -Iskola Primarja
tas-Subien qrib il-Ìonna ta’ Sant’Anton organizzata miç-Circolo San Gabriele. Dan juri li minkejja din is-Soçjetà kienet g˙adha fi l-bidu tag˙ha, in-nies ta’ Óal
Balzan kienet qed issir popolari u bdiet torbot qalbha sew mag˙ha.
• In-nota tal-Cumitat Direttiv dwar l-offerta tal-Botteghin.
• 25-64-67 kienu n-numri tal-Lottu li ç-Circolo San Gabriel kien jilg˙ab. Dan
beda jse˙˙ mill-11 ta’ Mejju 1924 u beda jie˙u ̇ siebu Vincenzo Brincat. Hu kien
jie˙u ˙sieb jilg˙ab dan il-biljett tal-Lottu ta’ Malta mill-kaxxa tal-KaΩin u kull
darba li jinxtara jitwahhal fi n-Notice Board g˙as-sodisfazzjon ta’ kull membru.
In-numru 25 kien il-Jum Litur©iku tal-festa tal-Lunzjata, però n-numri 64 u 67
ma jidher minn imkien kif intg˙aΩlu.
• Fis-sena 1924 idda˙˙let il-luce elettrica. Dan ©ie approvat fi s-seduta tad-29 ta’
Mejju 1924 u g˙alhekk jekk isir id-dejn
min˙abba dan, il-Cumitat Direttiv iffi rma li
l-istess membri jridu jag˙mlu tajjeb. Ma’
dan ©ie deçiΩ ukoll li tinxtara linfa tal-˙©ie©
addattata g˙as-sala. Hawn il-KaΩin kien
ta˙t il-kampnar tal-Knisja Parrokkjali…
illum infet˙et il-wesg˙a ta’ Triq il-Kbira. Il-mod ta’ kif is-Segretarju kien jinforma lil s˙abu tal-Comitat Direttiv g˙al-laqg˙a.
Siltiet o˙ra mill-Istorja Intietef Óelwin mill-Kotba tal-Minuti
51
• Id-d˙ul tat-tfal fi l-KaΩin kien ipprojbit…
ma setg˙ux jid˙lu tfal ˙lief f’lejlet u nhar
il-festa tal-Lunzjata li fi s-snin 20 kienet
issir fl -24 u l-25 ta’ Marzu. Din ir-regola
saret g˙al Luigi Ebejer g˙ax ried jid˙ol
fi l-jiem tal-festa. Fil-Minuti ffi rmati
mis-Segretarju Emanuel Galea fi l-5 ta’
Diçembru 1921 naraw nota li ddeçieda
l-Cumitat Direttiv dwar jekk jistg˙ux
jid˙lu tfal ta˙t l-eta’.
• Iç-Circolo San Gabriele kien jie˙u sehem fi l-festa titulari tal-Lunzjata, fi l-festa
ta’ San Valentinu ko-protettur tal-Parroçça, tal-Qalb ta’ Ìesu’ u fi l-festa
Nazzjonali tat-8 ta’ Settembru. F’dawn il-festi kienet issir luminazzjoni.
• F’ittra mibg˙uta lill-Kappillan F.S. Zahra mis-Segretarju taç-Circolo San Gabriele Giuseppe Muscat f’Jannar tal-1924 ji©bed l-attenzjoni tal-Comitato delle Campane li ma jsirx telf ta’ fl us meta ji©u biex jinqalbu minn Sterlini g˙al
dawk FrançiΩi sabiex tkun tista’ tit˙allas id-Ditta FrançiΩa Paccard. Fis-17 ta’
Marzu 1924, il-Kappillan bag˙at lura javΩahom li ser jag˙mel ˙iltu biex ma
jsirx telf. Minn dokument li jidher aktar tard, il-Kappillan bag˙at lura juri li
l-Comitato della Campane g˙amel £27 qlig˙. EΩempju klassiku tal-interess li
kellhom fi r-ra˙al u ta’ dak kollu li jkun g˙addej. Ma kien ja˙arbilhom xejn!
• Ittra iebsa mibg˙uta f’Mejju 1925 lill-Kappillan Dun F.S. Zahra mis-Segretarju
Guiseppe Muscat min˙abba ‘id-decisioni dwar il-projbizioni tal hrug ta l’istatwa tal-gbir kaddis, protettur tghana, missier tghana hu illiberatur tghana, hu r-refugiu tghana San Valentinu, dejjem wara il BEATA VERGNI MARIA ANNUNZIATA PADRUNA TAS-SEMA U L’ART’. Dawn xtaqu li
fi s-sena çentinarja minn meta da˙let il-qima tieg˙u f’Óal Balzan, il-vara to˙ro©
f’purçissjoni. (Tajjeb li nkunu nafu l-qag˙da tal-istatwa ta’ San Valentinu.
Ma kinitx façli li tin˙are©, imma jing˙ad li fi n-Nadur, l-istess tip ta’ statwa ta’
San Koronat, kienet ˙ar©et xi snin qabel.) Il-Kappillan g˙all-bidu m’aççettax
din il-proposta min˙abba forsi l-biΩg˙a li l-festa ta’ San Valentinu tg˙olli
rasha fi l-popolarita’ fost il-Balzanin. Però aktar tard aççetta li l-istatwa to˙ro©
proçessjonalment. Wara dan kollu, iç-Circolo ried li l-fi era tas-soltu li kienet
issir qabel il-festa ta’ San Valentinu tkun amministrata u mmexxija mill-istess
Nota fi l-minuti dwar tfal ta˙t l-età
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
52
Circolo u l-qlig˙ mill-fi era jkun kollu taç-Circolo sabiex ikunu jistg˙u jag˙mlu
festa kompluta. Il-Kappillan deher li aççetta kollox. Minn rendikont jidher çar
li l-fl us li kien fadal kienu ser jintuΩaw g˙all-festa tal-Lunzjata tas-sena 1926.
• Ûew© dokumenti utili o˙ra kienu li f’dik l-epoka ç-Circolo San Gabriel kien
i©ib il-baned g˙all-festa tal-Lunzjata. Jidhru rçevuti tal-fl us li kienu t˙allsu
lis-Soçjetà Filarmonika De Rohan ta’ ÓaΩ-Ûebbu© u l-istediniet fl imkien ma’
rçevuti lil St. Elena Band Club ta’ Birchircara. Il-Banda Sant’ Elena tag˙mel
is-servizz tag˙ha lejlet il-Festa tal-Lunzjata tal-lum.
• Iç-Circolo San Gabriele jistieden lill-Konti Bernardo Manduca Piscopo
Macedonia Zamitt sabiex isir President Onorarju bl-ittra mibg˙uta fi d-29 ta’
Marzu 1926. Il-Konti jaççetta malajr li jassumi l-kariga ta’ President Onorarju
fi ç-Circolo San Gabriele fl -1 t’April 1926 kif jidher fi d-dokument.
• Is-Soçjetà appuntat b˙ala Kappillan Spiritwali tag˙ha lir-Revdo. Padre Valentino
Cardona OFM fi l-11 ta’ Ìunju 1926. Hu kien li fi l-festa tal-Qalb ta’ Ìesu’
jag˙mel qrar u quddiesa bit-tqarbina g˙as-spejjeΩ tas-Soçjetà. Fis-snin ta’ wara
kien intalab sabiex jag˙ti konferenzi fi Ωmien il-Milied ukoll.
• F’Jannar 1922 jidher g˙all-ewwel darba Luigi Ebejer. Dan milli jidher ma
©ab l-ebda dikjarazzjoni tal-©enituri tieg˙u biex jsir membru fi ç-Circolo skont
l-istatut g˙ax kien g˙adu ta˙t l-eta’. U
l-Comitat Direttiv ©ibidlu l-attenzjoni
dwar dan. Però fi d-9 ta’ Settembru 1922
jidher l-ewwel darba b˙ala membru Luigi
Ebejer fl -eta’ ta’ 16-il sena regolari.
Tidher fi l-Minuti dikjarazzjoni li ommu
Carmena Ebejer iffi rmat sabiex hu jit˙alla
jid˙ol membru fi ç-Circolo San Gabriele. L-istatut kien jg˙id li ‘ankas min 16 ma jistax jid˙ol membru, icun ta eta’ bejn 16 il.sena u 18 il.sena, irid icollu il cunsens tal genituri jew ta min icun kied ji˙u cura tighou.’4 Luigi Ebejer jil˙aq Segretarju
4 X’kien jg˙id l-istatut u kkwotat kelma b’kelma u kif jinsab miktub. Staut III - Art III.
Luigi Ebejer B.E.M.
Siltiet o˙ra mill-Istorja Intietef Óelwin mill-Kotba tal-Minuti
53
fi s-sena 1932 li dam sal-1935 u
jerga’ jkun Segretarju bejn l-1937
sal-1948 sakemm miet fl -eta’ Ωg˙ira
ta’ 42 sena. Wi©i, kif kien mag˙ruf
fost il-Balzanin, twieled fl -1906.
Fi Ωmienu dehru sistemi ©odda ta’
tmexxija fi s-Soçjetà u l-persuna
tieg˙u kienet infl uwenti sew qalb
il-membri. Jing˙ad li wara l-mewt
tieg˙u, issa bl-isem ta’ G˙aqda San
Gabriel li kien issu©©eriha hu stess,
kien inhass vojt kbir fi l-KaΩin.
Hawn min jg˙id li l-membri attivi
kien naqsu sew g˙al xi Ωmien.
• Xi ˙a©’o˙ra li ltqajt waqt il-qari tal-minuti kienet il-©bir li kien isir kull nhar
ta’ Óadd. Dan g˙adu jsir sal-lum il-©urnata bid-differenza li jsir kull ˙mistax.
Il-©bir kien jissejja˙ b˙ala l-Ìbir tal-Plattina. Imbag˙ad kienu jsiru diversi
Lotteriji matul is-sena li ©eneralment kien jintreba˙ o©©ett tal-ikel. Dan kollu
kien iwassal sabiex iç-Circolo San Gabriele jibqa’ g˙addej bil-˙idma tieg˙u
kemm fl -armar u kemm fi t-tisbi˙ tal-KaΩin.
• Fit-18 ta’ Ìunju 1924, il-President taç-Circolo Carmelo Buhagiar jikteb
twissija lis-soçji f’ittra li bag˙tilhom ‘iwissi is-soci in©enerali, partikolari il membri tal Cumitat direttiv li ma jabbusawx minaccaw lil hatt fuk cirkostanzi ta politica u la fi l casin u lancas barra mil cazin, u min jicser din il prcedura, il cumitat behsiebu jihu passi severissimi u l-piena tcun ta’ tkeccija mic circolu; g˙aldaqstant nispera li cull hatt jobdi dil procedura sabiex ma isirux cuntrasti u fl istes hin is-societa’ tghana tibka tgawdi il paçi li bosta mil g˙edewwa tg˙ana jixtieku ferm li jtelfuna.’ Ittra li wie˙ed g˙andu x’jomg˙od sew!
• Rendikont ie˙or tas-sena 1925 juri ‘Il-contribuzioni li saret in connessioni tad-dimostrazioni tal-Knipel il Godda Ta dan ir-Rahal.’ Dan juri li s-soçji
baqg˙u dejjem jikkontribwixxu g˙all-qniepen minkejja li ˙ames snin qabel
naraw il-kwistjoni tal-qniepen u tinfeta˙ din is-Soçjetà. Naraw li saret festa
kbira fl -okkaΩjoni tal-wasla tal-qniepen g˙ax sa bombi u sunetti kienu ordnati.
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
54
• Xi ̇ a©a interessanti li turi kemm l-antenati tag˙na kienu serji, huma d-dokumenti
li juri l-inventarju ta’ x’jipposjedi ç-Circolo San Gabriele. Impossibbli li
nippubblikaw dokumenti g˙ax hemm wisq.
• Fis-sena 1932, Cumitat Direttiv b’Luigi Ebejar b˙ala Segretarju kien ippropona
li g˙andu jinxtara biljard g˙all-membri ‘sabiex ikunu jistg˙u jqattg˙u ˙in a˙jar fi l-KaΩin.’ Fil-fatt inxtara l-biljard 9x4 piedi li
sewa £14 f’salt u £1 fi x-xahar u dam sentejn
biex jit˙allas.
• Fis-sena 1933 kienet saret regola li kull min hu
soçju fi ç-Circolo San Gabriele u mhux imwieled
f’Óal Balzan ma jistax ji©i propost u lanqas elett
b˙ala membru tal-Cumitat Direttiv.
• Luigi Gauci Forno u Luigi Briffa, President u
Segretarju taç-Circolo Maria Annunziata kienu
membri wkoll ©ewwa ç-Circolo San Gabriel fi s-snin 40. Dan juri li f’Óal Balzan kien hawn
armonija bejn iΩ-Ωew© Soçjetajiet.
Rendikont tal-Ìbir tal-Plattinata’ kull nhar ta’ Óadd.
Rendikont tal-Lotteriji li kienu jsiru fi s-snin 20.
Siltiet o˙ra mill-Istorja Intietef Óelwin mill-Kotba tal-Minuti
55
• Fl-istudji tal-qari tad-dokumenti nnotajt li l-kelma fi nali li kienu jg˙idu
Giuseppe Muscat u Carmelo Buhagiar kienet tissupera kollox. Fil-fatt anke
˙afna mix-xog˙ol u l-©bir fi l-qieg˙ tal-karta kont issib isem wie˙ed minn dawn
bil-fi rma wkoll. Ta˙t kollox issib il-kelma Inkarigat. Fis-snin 30 insibu lil
Luigi Ebejer u Ìanni Borg f’kull deçiΩjoni.
• Kif g˙edna aktar ’il quddiem, l-ewwel tie© li sar fi s-sede li llum g˙andu l-KaΩin
tal-Banda San Gabriel kien ta’ Charles Caruana u martu Lina. Dan kien sar
f’Novembru 1959 u sar il-˙las ta’ £6. It-tieni tie© kien sar fi d-9 t’April 1961
meta kien sar it-tie© ta’ Myriam Cassar (nee’ Caruana) ma’ Charles Cassar.
Ta’ min jinnota li Charles Caruana u Myriam huma ˙ut il-Padrun tas-Soçjetà u
Fundatur tal-Banda Gabriel Caruana MQR. Fil-minuti nsibu li Gabriel Caruana
˙are© mil-laqg˙a tal-Kumitat sabiex ma jinfl uwenzax lil s˙abu l-membri jekk
i˙allux ’l o˙tu tiΩΩewwe© fi l-KaΩin u kemm ser iΩommu b˙ala donazzjoni.
Il-Kumitat kien iddeçieda li jing˙ata permess isir tie© ie˙or kif ukoll tinΩamm
l-istess donazzjoni tal-ewwel tie©.
• Fil-Minuti dwar ix-xiri tal-KaΩin preΩenti fi s-sena 1957, is-Segretarju Gabriel
Caruana jikteb li ‘dal-post mhux abitabbli nag˙mlu minnu ©ojjel fi l-qalba ta’ Óal Balzan.’ Hekk hu… g˙andu ra©un biex ibig˙!!
• Hekk temm jg˙id is-Segretarju Gabriel Caruana fi l-Laqg˙a Ìenerali tal-10
t’Awwissu 1957. Il-mozzjoni g˙ax-xiri tas-sede l-©dida g˙as-Soçjetà g˙addiet
b’26 favur u 4 kontra. ‘B’dan il-mod nifhem li din hija triq tas-sagrifi ççju iΩda bi ftit g˙ajnuna min-na˙a tag˙na u bit-tama li g˙andna fi l-protettur tag˙na l-Arkan©lu San Gabriel, ix- xog˙ol isir u jkollna sede addattata g˙all-KaΩin tal-Banda San Gabriel.’
• X’intqal fi l-Minuti tas-Seduta tal-Kumitat f’Awwissu 1988 mis-Segretarju
Guido Borg dwar il-festa tal-1988, ‘Il-març tal-Ìimg˙a tal-A˙˙ar tat-Tridu, l-akbar fer˙ deher f’wiçç Lonza Zammit, née Falzon. Ironikament ˙arset lejn iΩ-Ωg˙aΩag˙ jaqbΩu u jg˙ajtu mal-Banda, fer˙ana b’dak li kien beda missierha (Giuseppe Falzon Ta’ Budajda), 68 sena qabel.’ Ikompli jg˙id, ‘IΩ-Ωg˙aΩag˙ iduru dawra tond waqt il-març tal-a˙˙ar bil-©irasuri, sfafar u gassijiet. Il-lampi tal-faççata tal-Knisja jindifnu fi d-du˙˙an. Ìmiel u gost tara daqs dawk Ωg˙aΩag˙ jixxalaw g˙as-suççess tal-festa!’
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
56
• Gabriel Caruana u Abraham Muscat quddiem Bieb il-Belt fl -a˙˙ar tal-˙amsinijiet,
jie˙du sehem fi l-manifestazzjoni ta’ Kristu Re.
• Il-Banda San Gabriel bdiet ukoll tag˙ti s-sehem tag˙ha fi l-purçissjoni ta’ lejlet
il-Milied organizzata mis-Soçjetà tal-M.U.S.E.U.M. ta’ Óal Balzan b’daqq ta’
innijiet tal-Milied. Dan beda jsir fi s-sena 1969.
• G˙as-sena 1970 kienu ©ew ivvutati £300 g˙all-festi ta’ g˙eluq il-50 sena
mit-twaqqif tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel ta˙t it-titlu taç-Circolo San
Gabriele. Ìew ukoll ko-optjati membri ad Hoc… li kienu Philip Borg, Karmenu
Micallef u Victor Mifsud.
• Is-Sibt 12 ta’ Lulju 1980, lejlet il-festa tal-Lunzjata, ©riet l-a˙bar li l-Gvern
Çentrali kien waqqaf il-permessi tan-nar. G˙aldaqstant il-festa kellha tieqaf
u saret f’Settembru. Dan kien se˙˙ wara spluΩjoni fi l-Kamra tan-Nar ta’
San Ìuzepp f’ÓaΩ-Ûebbu©. Din id-diΩgrazzja kienet se˙˙et ©img˙a qabel.
Mad-deçiΩjoni li ma jistax jin˙araq nar, ©ie deçiΩ miΩ-Ωew© Soçjetajiet li
jwaqqfu tal-festi esterni. Il-festi interni tkomplew regolari. Barra kienet saret
protesta mid-dilettanti Balzanin kontra din id-deçiΩjoni.5
5 In-Taghna – 14 ta’ Lulju 1980 Protesta ˙dejn il-Knisja ta’ Óal Balzan.
Gabriel Caruana u Abraham Muscat quddiem Bieb il-Belt fi l-purçissjoni ta’ Kristu Re.
Siltiet o˙ra mill-Istorja Intietef Óelwin mill-Kotba tal-Minuti
57
• Fil-11 t’Ottubru 1982 irwiefen
qawwija 72 knot g˙amlu ˙sara
kbira lill-piramida tal-kampnar
tal-Knisja Parrokkjali. Il-Kappillan
Dun Tarçis Delicata ried isewwi
din il-˙sara imma ma seta’ jsib lil
˙add li jkun jista’ jafda biex isir
xog˙ol sew. G˙aldaqstant kien
avviçina xi membri mill-KaΩin u
dawn aççettaw u fi l-fatt ix-xog˙ol
sar bejn it-13 ta’ Frar u s-6 ta’
Marzu 1983. Ix-xog˙ol kien
fdat f’idejn Kalç Micallef, Benny
Pace, Karmenu Micallef, Lino Borg, Kola Borg, Michael Micallef u s-sagristan
Valent Chetcuti. Barra minnhekk il-membri tag˙na jkunu ta’ g˙ajnuna kbira
minn Ωmien g˙al Ωmien u jmiddu idejhom mal-ewwel kelma. Apparti l-g˙ajnuna
kbira li jag˙tu fl -armar tal-festa, kienu diversi g˙ajnuniet li taw speçjalment meta
jsir xi armar g˙all-pittura.
• Fil-festa tal-1984 kien sar il-març ta’ fi lg˙odu g˙all-ewwel darba fl -okkaΩjoni
tas-Sena taΩ-Ûg˙aΩag˙. Dan dam isir sentejn.
• Is-Seduta Ìenerali tas-sena 1985
kienet ©iet trasferita min˙abba l-fatt
li kien miet Nazju Magro, membru
attiv g˙al snin twal fi l-KaΩin
tal-Banda San Gabriel, proprju
fl -istess ©urnata. Nazju da˙al
membru fi l-15 ta’ Frar 1948. Ìie
elett g˙all-ewwel darba fi l-Kumitat
Çentrali fi s-Seduta Ìenerali li kienet
saret fi s-7 ta’ Jannar 1951. Nota li
Ωgur ma nistax in˙alliha barra fuq
se˙ibna hi li Nazju miet fi l-KaΩin
stess, fi l-post li fi h qatta’ ˙inu
Il-Purçissjoni tal-Bambin immexxija mill-Qasam tal-M.U.S.E.U.M. ta’ Óal Balzan li tie˙u sehem il-Banda San Gabriel quddiem is-Sede tas-Soçjetà.
Il-Kampnar waqt ix-xog˙lijiet.
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
58
ja˙dem, jistinka u j˙abrek sabiex il-KaΩin u l-festa tal-Lunzjata jibqghu l-a˙jar.
Nazju miet imdawwar mill-aqwa ˙bieb tieg˙u nhar il-Ìimg˙a 4 t’Ottubru 1985.
Hekk kiteb Guido Borg fi l-Ktieb tal-Minuti, ‘Nazju miet fi l-KaΩin, il-KaΩin li tant ˙adem g˙alih, il-KaΩin li ddedika ˙inu u ˙ajtu g˙alih.’
• Fit-28 ta’ Mejju 1986, il-KaΩin akkwista l-istatwa tal-Lunzjata li l-Konti Bernardo
Manduca madwar 30 sena qabel kien jo˙ro©ha fi l-març tal-Ìimgha tal-A˙˙ar
tat-Tridu. Imbag˙ad in-neputi tal-istess Konti, il-Konti Frans Manduca kien
irregala din lill-KaΩin.
• Valentino Muscat, mag˙ruf b˙ala ‘Is-Surmast’, miet fi l-11 t’Awwissu 1988 u
kien President Onorarju. Il-Banda San Gabriel kienet akkumpanjatu fi l-funeral
tieg˙u u wara fi t-23 ta’ Settembru 1988 sar programm MuΩiko-Letterarju
Membri mis-Soçjetà tag˙na mat-tne˙˙ija tat-travi mis-saqaf tal-Knisjawara t-tlestija tal-pittura tal-Kappellun tar-RuΩarju.
Il-briju waqt l-març ta’ fi lg˙odu mill-Banda San Gabriel tas-sena 1985organizzat fl -okkaΩjoni tas-Sena taΩ-Ûg˙aΩag˙.
Siltiet o˙ra mill-Istorja Intietef Óelwin mill-Kotba tal-Minuti
59
f’gie˙u. Dan il-programm kien ˙a
˙siebu s-Surmast Onorarju Balzani
Mro. Gabriel Muscat li g˙amel
karriera twila bil-kariga ta’ Assistant
Surmast mal-Banda San Gabriel.
Kien jg˙allem ukoll u min jaf kemm
˙argu allievi minn ta˙tu. Gabriel
illum jg˙odd 76 sena. It-timbru
tas-Surmast Onorarju Gabriel Muscat
jibqa’ l-març brillanti li kiteb fi s-sena
1984 bl-isem ta’ Peter. Dan il-març
kien ©ie kkummissjonat minn Pietru
Borg, ˙u l-President attwali Lino
Borg. Tajjeb li ng˙idu li s-Segretarju
ta’ dak iΩ-Ωmien Guido Borg, li ji©i ˙u˙ ukoll, kien addattalu l-kliem ˙alli jikber
il-briju waqt il-marçi tal-Banda San Gabriel.
• Mons. Dun Ìwann Dimech6 kien it-tieni Direttur Spiritwali tal-KaΩin tal-Banda
San Gabriel wara li Dun Ìwann Zammit Hammet serva g˙al 37 sena s˙a˙ bejn
l-1953 sal-1990. Hu n˙atar waqt laqg˙a tal-Kumitat nhar il-5 ta’ Diçembru
1990. Id-Direttur Spiritwali tas-Soçjetà llum hu l-Kappillan tal-Parroçça Dun
Kalçidon Vassallo
• Il-KaΩin tal-Banda San Gabriel jipposjedi bandiera sabi˙a immens. Il-˙jata
kienet saret minn Helen Bonnet fi s-sena 2005. L-arblu 60 pied, il-bandiera u
l-fontispizju jag˙mlu faççata mill-isba˙ u jikkumplimentaw lil xulxin.
6 Dun Ìwann Dimech miet it-Tlieta 6 ta’ Jannar 2009 fl -eta’ sabi˙a ta’ 86 sena. Mons. Dun
Ìwann Dimech twieled il-Furjana fi t-2 ta’ Diçembru 1922. Studja fi l-Kulle©© San Alwi©i.
Fl-1940 tela’ G˙awdex mal-familja u kompla l-istudji tas-Seminarju tal-Qalb ta’ Ìesu’. Ordnat
saçerdot fi s-16 t’April 1949 u sena wara ©ie lura Malta proprju Óal Balzan. Mons. Ì. Dimech
g˙amel diversi riçerki u tfi ttxijiet dwar l-istorja ta’ Óal Balzan sakemm fl -2004 ©ie ppubblikat
il-ktieb ÓAL BALZAN – Ìrajjietu sa l-1999. Ma naqas qatt ta’ kull sena artiklu interessanti
fi l-ktieb annwali li l-KaΩin tal-Banda San Gabriel jippubblika fi l-jiem tal-festa tal-Lunzjata.
Óadem u stinka f’diversi g˙aqdiet kemm f’Óal Balzan u kemm fuq livell nazzjonali. Fl-1993
re©a’ mar jg˙ix f’G˙awdex wara 44 sena fostna l-Balzanin.
Nazju Magro fl imkien ma’ Piju Ebejer u t-tifel ta’ Nazju Bartolomew fi l-bit˙a tal-KaΩin fi s-sittinijiet. (Ritratt bil-kortesija ta’ Bartolomew Magro)
60
Programm MuΩikali u Letterarju f’gie˙ Valentino Muscat.
‘Il-Lunzjata tal-Konti’ kif inhi mag˙rufa.
61
Il-Óadd mal-Maltin fuq TVM li kien sar il-Óadd 31 ta’ Ottubru 1993
Id-Direttur Spiritwali g˙al kwaΩi 19-il sena Mons. Dun Ìwann Dimech.
62
Il-fontispizju u l-arblu tas-Soçjetà inawgurati fl -2005 fl -okkaΩjoni ta’ g˙eluq it-350 sena mit-twaqqif tal-Parroçça ta’ Óal Balzan (1655-2005)
L-istatwa tal-Lunzjata fl -isfond il-bandiera prima tas-Soçjetà tperper u ssellem fer˙ana.
63
Din is-Soçjetà laqg˙et diversi persuni distinti fi s-sede tag˙ha. F’Marzu 1944,
il-Gvernatur Lord Gort ©ie Óal Balzan u kien mistieden fi l-KaΩin. L-istess kien
g˙amel il-Gvernatur Sir Gerald Creasy fl -1950, il-Gvernatur Sir Robert Laycock
fl -1955 u Sir Maurice Dorman fl -1963. Fid-29 ta’ Ìunju 1963 kien ©ie l-KaΩin
tag˙na l-Konslu Amerikan Mr. B.W. Ruffner sabiex jippreΩenta Ωew© standarti,
wie˙ed Amerikan u l-ie˙or ta’ Michigan State li l-a˙wa ÌuΩeppi u Salvu Gauci
rregalaw lill-Banda San Gabriel. Dawn kienu g˙exu g˙al Ωmien twil fl -Istati
Uniti. L-Arcisqof Mons. Mikiel Gonzi kien ukoll Ωar il-KaΩin wara li amministra
s-Sagrament tal-GriΩma tal-Isqof lit-tfal Balzanin fi s-sena 19671.
In-Nunzju Appostoliku Mons. Edoardo Pecoraio u Sir Anthony Mamo (1909-2008),
dak iΩ-Ωmien Gvernatur Ìenerali, g˙amlu Ωjara ta’ kortesija lill-KaΩin tal-Banda
San Gabriel wara li Mons. Pecoraio mexxa t-Translazzjoni Solenni ta’ Lejliet
il-Festa Titulari tal-Lunzjata nhar l-10 ta’ Ìunju 1972.
1 Minuti tas-Soçjetà
Persona©©i li Ωaru l-KaΩinKapitlu 6
Sir Anthony Mamo Mons. Eduardo Pecoraio
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
64
G˙all-festa tal-1975 li issa bdiet issir fi t-tieni Óadd tal-Lulju, kien Ωar il-KaΩin
in-Nunzju Appostoliku l-©did Mons. Antonio Del Giudice li kellu r-residenza
tieg˙u f’Óal Balzan stess.
L-A©ent President tar-Repubblika Dr Paul Xuereb fl imkien mas-Sinjura tieg˙u
Edith kienu attendew g˙all-programm muΩikali ©ewwa l-KaΩin u l-Banda San
Gabriel kienet ta˙t id-Direzzjoni tat-tieni Surmast Direttur Mro. Clemente
Sciberras.
Fis-sena 1999 saret Ωjara fi l-KaΩin tal-Banda San Gabriel mill-Isqof Mons. Joe
Grech DD, iben Óal Balzan li kien in˙atar l-Isqof ta’ Melbourne fl -Awstralja
mill-Papa Gwanni Pawlu II.
Il-President ta’ Malta l-Prof. Guido
De Marco ˙a ritratt tal-okkazjoni
mal-Kumitat Çentrali waqt Ωjara
fi l-KaΩin nhar il-Óadd 29 ta’ Settembru
2002 – Jum il-festa tal-Arkan©lu San
Gabriel - meta f’dik is-sena s-Soçjetà
ççelebrat g˙eluq il-50 sena mit-twaqqif
tal-Banda San Gabriel. Hawn ma nistax
ma nsemmix id-diskors tal-President
tas-Soçjetà s-Sur Lino Borg waqt iΩ-Ωjara
tal-E.T. Il-President Demarco meta qal
‘li l-©urnata tad-19 t’April 1920 tibqa’
Dr. Paul Xuereb jidher jiffi rma l-ktieb tal-viΩitaturi fi l-preΩenza ta’ Gabriel Caruana MQR, President tas-Soçjetà, u tas-Segretarju, Guido Borg fl -okkaΩjoni tal-festa ta’ Marija Annunzjata nhar is-6 ta’ Lulju 1988. Jidher wkoll ÌuΩeppi Calleja (RIP) membru tal-Kumitat.
Persona©©i li Ωaru l-KaΩin
65
timbru f’mo˙˙na g˙ax grupp ta’ nies Balzanin fet˙u soçjetà bl-isem ta’ Circolo San Gabriele fi Triq Santa Marija. Dan g˙amluh b’sagrifi ççju u b’im˙abba kbira lejn Marija Annunzjata sabiex waqt li jfa˙˙ruha fi lg˙odu, f’nofsinhar u fi lg˙axija bl-Ave Marija, riedu jie˙du ˙sieb l-armar u t-tiΩjin tal-festa ta’ barra u b’hekk jesprimu l-akbar im˙abba lejn il-Patruna tag˙hom kull meta ja˙bat it-Tieni Óadd
ta’ Lulju.’
L-E.T. Il-President tar-Republika
ta’ Malta, Dr. Edward Fenech
Adami attenda l-programm
muΩikali fi s-Sala Aurora fejn kien
©ie onorat il-Padrun tas-Soçjetà
Gabriel Caruana MQR. Il-Banda
San Gabriel kienet ta˙t is-Surmast
Direttur attwali Mro. Joseph Vella.
Wara g˙amel Ωjara fi l-KaΩin f’din
l-okkaΩjoni ta’ g˙eluq il-Óamsin
Sena (1957-2007) mill-akkwist tas-sede tas-Soçjetà. Jidhru l-Padrun tas-Soçjetà
Gabriel Caruana MQR, il-President tas-Soçjetà Lino Borg u s-Segretarju Saviour
Deguara.
Il-Wisq Nobbli Bernardo Manduca Piscopo Macedonia Zamitt
Benefattur ewlieni g˙all-KaΩin tal-Banda San Gabriel kien il-Konti Bernardo
Manduca Piscopo Macedonia Zamitt.2 Fil-fatt l-ewwel programm muΩikali
u l-ewwel dehra tal-istess Banda San Gabriel fl -1952 saret quddiem il-Villa
tal-Konti Manduca, illum l-Ambaxxata Spanjola. Sakemm dam ˙aj l-istess Konti,
il-Banda San Gabriel kienet ta’ kull sena ddoqq ©ewwa l-Wardija g˙all-festa
tal-Madonna tal-Abbandunati li kienet ti©i organizzata mill-istess Konti ©ewwa
l-lokal tal-Wardija. Tant kemm kellu g˙al qalbu l-patruna tag˙na l-Balzanin
il-Lunzjata, il-Konti ˙aseb sabiex fi s-saqaf tal-Knisja ©ewwa l-Wardija ddedikata
2 Il-Konti Bernardo Manduca Piscopo Macedonia Zamitt kien il-wild il-kbir minn 6 itfal tal-Konti
Francesco Manduca Piscopo Macedonia u martu Angiolina. Il-Konti Bernardo twieled fl -1891
u miet fi s-sena 1971. Fil-funeral tieg˙u, ma setax jonqos li l-Banda San Gabriel takkumpanjah.
Hu kien benefattur u ̇ abib kbir tal-Balzanin, kemm g˙all-Knisja Parrokkjali u kemm g˙all-KaΩin
tal-Banda San Gabriel. Kien devot tal-Lunzjata. Jibqa’ fi l-memorja tal-anzjani Balzanin. Anke
missieru l-Konti Francesco kien benefattur kbir.
66
Il-katuba li ng˙atat b’donazzjoni mill-Konti Manduca, benefattur tal-Balzanin.
Il-Konti Bernardo Manduca Piscopo Macedonia Zamitt (xellug) mal-koppja Charles u Myriam Cassar f’tie© li sar fi l-KaΩin fi d-9 t’April 1961. (Ritratt bil-kortesija ta’ Myriam Cassar)
Persona©©i li Ωaru l-KaΩin
67
lill-Madonna tal-Abbandunati, ma naqasx
li ma jkunx hemm pittura tat-t˙abbira
tal-Arkan©lu Gabriel lil Marija. G˙all-festa
tal-1953, Gabriel Caruana jirrakontali storja
˙elwa fuq dan il-Konti. Id-drawwa kienet li
l-març tal-Ìimgha tal-A˙˙ar tat-Tridu jidhol
©ol-Villa Macedonia tal-Konti bid-daqq ta’
març brijuΩ. Il-Konti kien jag˙ti x’jixorbu
lill-bandisti u l-˙bieb kollha tal-istess
Konti li jkunu mal-banda. Gabriel kompla
qalli li kien ikun hemm briju s˙i˙ fi l-Villa
tal-Konti. L-istess Konti Manduca kien ikun
fi s-seba’ sema jara lill-Balzanin jie˙u hekk
gost quddiem il-Banda San Gabriel hekk
fi l-bidu tag˙ha. Intant, il-waqfa tal-Banda San Gabriel kienet lesta u kompliet
is-servizz tag˙ha. Gabriel kien jibqa’ hemm jg˙in lill-Konti jerfa’ l-affarijiet. Però
˙in minnhom il-Konti dar fuq Gabriel u staqsieh li minkejja li kien hemm fer˙
mal-waqfa tal-Banda, Gabriel kellu dwejjaq. Minnufi h Gabriel dar fuq il-Konti u
qallu, ‘Il-Batterija (il-katuba, il-platti u t-tamborlin) g˙adha dejn u ma nafx kif ser
in˙allashom’. Tajjeb li nkunu nafu li sa
sena qabel dawn kienu jissellfu ming˙and
l-G˙aqda MuΩikali Duke of Connaught
Own ta’ B’Kara. U Gabriel minn jeddu
kien mar xtara sett. Bla telf ta’ ˙in
il-Konti dar fuq Gabriel u qallu: ‘Tini l-kont u n˙allashomlok jien’. Gabriel
temm jirrakontali din l-istorja meta qalli
li hemm kont ̇ adt ir-ru˙ u g˙al darb’o˙ra
l-Konti kien iffrankali problema. Hekk
temm dan ir-rakkont Gabriel, ‘Dal-Konti benefattur per eççellenza.’
Il-lapida ta’ fejn hu midfun il-Konti B. Manduca Zamitt ©ewwa l-Knisja li tant kienet g˙al qalbu, iddedikata lill-Madonna tal-Abbandunati fi l-Wardija, fejn g˙al Ωmien twil il-Banda San Gabriel u l-membri tag˙ha taw il-kontribut tag˙hom fi l-festa li ssir ©ewwa l-Wardija.
Fis-saqaf tal-istess Knisja fi l-Wardija nsibu pittura tat-t˙abbira tal-Arkan©lu Gabriel lil Marija. Dan juri kemm l-istess Konti kellu g˙al qalbu dan it-titlu tal-Annunzazjoni ta’ Marija.
68
Il-K
aΩin
tal-
Ban
da S
an G
abri
el m
ixg˙
ul u
mlib
bes
l-aq
wa
arm
ar fi
l-fe
sta
tal-
Lun
zjat
a.
69
Il-KaΩin tal-Banda San Gabriel Óal Balzan A.D. 1920 illum
Kumitati…
Il-KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan AD 1920 hu mmexxi mill-Kumitat
Çentrali ta˙t it-tmexxija tal-President. L-istatut jg˙id li l-President, is-Segretarju,
il-Kaxxier u d-Direttur huma l-erba’ uffi çjali fi lwaqt li l-Kumitat ji©bor fi h 11-il
membru ie˙or. Niftakru li l-istatut kien ©ie a©©ornat fi s-sena 2008. Wara diversi
xhur ta’ laqghat minn kumitat apposta, l-istatut ©ie rivedut u approvat fi s-Seduta
Ìenerali Straordinarja miΩmuma nhar il-Óadd 20 t’April 2008. Insibu wkoll
Sotto-Kumitat Nisa u s-Sotto-Kumitat Ûg˙aΩag˙ San Gabriel.
Kapitlu 7
Membri attivi fl -armar fi s-sena 1984
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
70
Membri Attivi… Sezzjoni Armar.
Minn Ωmien g˙al Ωmien jittie˙du ritratti ˙alli jibqg˙u tifkira tal-membri attivi
tas-Soçjetà, b˙al dak ir-ritratt li qed jidher f’pagna 19 li ttie˙ed fi s-sena 1922, u
ritratti o˙ra li jibqg˙u tifkira g˙all-familja tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel.
Membri Attivi… Sezzjoni Nar.
Il-KaΩin tal-Banda San Gabriel kellu fi ˙danu l-parti tal-piroteknika bl-isem ta’
G˙aqda tan-Nar San Gabriel. In-nar jissemma f’diversi kotba tal-minuti ta’ din
is-Soçjetà. Sa mis-sena 1920 dejjem sar il-log˙ob tan-nar u dan jixhduh l-ammont
ta’ permessi li kienu jsiru sabiex ikun jista’ jsir il-log˙ob tan-nar. Però wara
l-gwerra tibda ΩΩid il-˙idma tal-membri ta’ dan il-KaΩin sabiex ja˙dmu n-nar
sakemm fi l-bidu tas-snin 60 inbena post addattat aktar viçin ir-rahal fejn jista’
jinhadem in-nar. Fis-sena 1963 inkisbet biçça art fl -in˙awi tal-Iklin u Ìuzeppi
Scicluna mag˙ruf ‘Tal-La˙am’ fl imkien ma’ dilettanti o˙ra tal-istess KaΩin bnew
post g˙ax-xog˙ol tan-nar. B’xorti ˙aΩina ©ara li mal-mewt ta’ min kellu l-liçenzji
f’ismu tal-Kamra tan-Nar San Gabriel Valent Azzopardi, il-familjari talbu lura
l-post li g˙al dawn l-a˙˙ar 45 sena n˙adem nar kemm g˙all-festa tal-Lunzjata,
g˙al diversi festi f’parroççi o˙ra kif ukoll fuq livell nazzjonali.
Membri attivi fl -armar fi s-sena 2005
Il-KaΩin San Gabriel illum
71
Attivitajiet…. iΩommu lis-Soçjetà attiva u nkomplu nkabbru
t-tradizzjonijiet ta’ qabilna.
Xi ˙a©a li saret appuntament g˙all-KaΩin tal-Banda San Gabriel hija l-Wirja
tal-Ìimgha Mqaddsa u l-Pageant ta’ Óadd il-Palm. Kull sena l-wirja qed tikber
kif ukoll il-Pageant qed iΩΩid fi n-numru ta’ persona©©i. Novita’ g˙al din is-sena
l-Wirja tal-Gimgha Mqaddsa saret fi l-basement tal-KaΩin eΩattament fi l-parti
l-©dida. Din is-sena kienet ta˙bat l-10 edizzjoni tal-Wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa
li Ωaruha ammonti kbar ta’ nies. Membri mill-KaΩin tag˙na jie˙du sehem ukoll
f’pageants tal-Ìimgha l-Kbira f’Malta kif ukoll f’G˙awdex. U mag˙hom inΩidu
l-Pageant tal-Irxoxt f’Birkirkara organizzata mill-G˙aqda MuΩikali Sant’Elena.
Attivitajiet soçjali…
Huma diversi l-attivitajiet soçjali li l-KaΩin tal-Banda San Gabriel itella’ minn
Ωmien g˙al Ωmien. Ikliet dejjem b’xi tema differenti…jekk hux Chinese Night,
BBQs, Pasta Night, Maroccan Night, Spare Ribs Night, Maltese Night u aktar,
fl imkien ma’ Coffee Mornings and Tombola, Wine Festival, Eurovision Night,
insomma attivitajiet li jinkludu massa ta’ nies jiltaqg˙u sabiex fl imkien jg˙addu
Fis-sena 2007, membri attivi tal-armar fer˙ana wara li lestew xog˙olhom
72
G˙all-festa tas-sena 1949 jidher li d-dilettanti tan-Nar Balzaninkellhom Programm im˙ejji sew g˙all-festa tal-Lunzjata.
Programm ta’ Nar kbir kien sar fi s-sena 1969…is-sena tat-3 Çentinarju.
73
Fit-tmeninijiet, u˙ud tal-fehma li dawn kienu l-aqwa Ωminijiet tal-G˙aqda tan-nar San Gabriel.
Fis-sebg˙inijiet.
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
74
serata mill-aktar pjaçevoli u familjari ©ewwa l-KaΩin. Dan kollu jsir biex barra
li l-membri jiltaqg˙u fl imkien ma’ ˙biebhom, isir ©bir ta’ fondi ˙alli nkomplu
nkabbru l-attività tag˙na.
25 Sena ta’ Pubblikazzjoni 1984-2009
G˙all-okkazjoni tal-festa 2009 tfakkret
il-25 sena ta’ pubblikazzjonijiet.
Dawn taw minjiera ta’ informazzjoni
b’diversi artikli dwar dak kollu li
jorbot mieg˙u Óal Balzan…il-˙ajja
tal-KaΩin, il-festa tal-Lunzjata,
avvenimenti importanti, persona©©i
Balzanin u o˙rajn li rabtu isimhom
ma’ dan ir-ra˙al, ˙sibijiet reli©juΩi,
poeΩiji, ritratti antiki u riçenti…fi
kliem ie˙or, g˙odda ideali g˙al dawk
li jfi ttxu dawn it-tip ta’ kotba festivi u
lil dawk li jistudjaw permezz ta’ riçerki. Il-KaΩin tal-Banda San Gabriel dejjem
appo©©ja din it-tip ta’ letteratura g˙ax permezz t’hekk qed inkomplu nag˙tu g˙arfi en
lit-tradizzjonijiet tal-img˙oddi lill-©enerazzjoni li tielg˙a, liΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na,
lill-Komunità Balzanija u lill-pajjiΩ in©enerali ˙alli l-istorja ma tintesiex. F’dawn
l-a˙˙ar snin, din il-pubblikazzjoni le˙qet livelli kbar, grazzi lill-editur lis-Sur John
Pullicino.
L-A˙˙ar Çena li saret fi l-basement eΩattament f’kantina mill-aktar adattata.
U˙ud mill-persona©©i li jie˙du sehem fi l-Purçissjoni ta’ Óadd il-Palmorganizzata minn din is-Soçjetà.
U˙ud mill-membri li jag˙tu sehemhom waqt id-diversi attivitajiet li jittellg˙u fi l-KaΩin tag˙na b’riΩq il-festa.
Il-KaΩin San Gabriel illum
75
Il-Website
G˙al dawn l-a˙˙ar seba’ snin, il-KaΩin tal-Banda San Gabriel ˙oloq l-website
uffi çjali tieg˙u bl-indirizz www.stgabrielbandclub.com. Website informattiva
g˙all-a˙˙ar, ritratti u tag˙rif li jag˙mel din il-website ferm imfi ttxija kemm
mill-Balzanin u ferm attraenti, informattiva u a©©ornata, dawk imsifrin kif ukoll
mid-dilettanti tal-festi Maltin. Il-webmaster Saviour Deguara fl imkien ma’ Silvio
Cassar jie˙du ˙sieb iΩommu a©©ornati lil dawk kollha li jid˙lu fi s-sit b’dak kollu li
jkun g˙addej fi s-Soçjetà.
Disinn Interessanti
Karta li turi diversi disinni li kienu qed jit˙ejjew
˙alli jsiru brazzi ©odda g˙al mal-kolonni tat-Triq
il-Kbira. Id-disinn li ntag˙Ωel kien dak li jidher
fi ç-çirku. Dawn id-disinni kienu saru minn Gabriel
Caruana fi s-snin 50. Fis-snin 80, Ìuzeppi Calleja
fl imkien ma’ Benny Pace kienu g˙amlu brazzi
©odda u g˙adhom jintramaw sal-lum.
Xandiriet fuq it-TeleviΩjoni
Kienu diversi xandiriet fuq it-televiΩjoni li saru
minn Óal Balzan. Ibda mill-Programm Bon©u Malta fi s-sena 1985 u Il-Óadd mal-Maltin fl -
1993 li kienu ippreΩentati minn Charles Xuereb
u fi s-sena 2002 Il-Óadd it-Tajjeb ippreΩentat minn George Micallef u Hector
Bruno.
Il-Marçi fi Ωmien il-festa
Il-Marc tal-Ìimgha jew tal-A˙˙ar tat-Tridu. Dan il-març jibqa’ popolari u ferm
mistenni kemm mill-membri, mill-Balzanin u dawk kollha li ji©u jΩuruna. Apparti
l-briju bid-daqq ta’ marçi mill-Banda San Gabriel, il-qofol ikun it-tlug˙ tal-istatwa
tal-Arkan©lu San Gabriel fuq il-kolonna biswit il-KaΩin bid-daqq tal-Innu San
Gabriel tal-ewwel Surmast Direttur tal-Banda San Gabriel Mro. Carmelo Briffa.
B˙ala disinn kien intag˙Ωel li hu mdawwar b’çirku.
76
Araw kemm jirnexxielkom tag˙rfu nies!
George Micallef jidher jintervista lid-diri©enti tal-KaΩin ta’ dak iΩ-Ωmien is-Sur Lino Borg (President), Joseph Spiteri (Segretarju) u Joe Attard (Kaxxier). Jidher is-Segretarju preΩenti Saviour Deguara li kien
qed jirrapreΩenta lis-Sotto-Kumitat Û©˙aΩag˙ tas-Soçjetà.
77
L-Ewwel Kumitat tan-Nisa fl imkien mal-President ta’ dak iΩ-Ωmien fl imkien ma’ Guido Borg (illum President Onorarju). Jidhru fi r-ritratt mix-xellug Rose Muscat, Lonza Micallef, Stella Micallef, (Omm
iç-Chairperson tal-Kumitat tan-Nisa prezenti Helen Bonett) u Mary Muscat.
Membri ta’ din is-Soçjetà fer˙anin quddiem l-istatwa tal-Arkan©lu San Gabrielwaqt il-març tal-A˙˙ar tat-Tridu.
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
78
Març ie˙or mistenni ikun il-Març tal-A˙˙ar. Dan jibda mad-daqq tal-barka
sagramentali u d-dilettanti Balzanin jing˙aqdu fl -a˙˙ar ˙inijiet tal-festa.
L-armar tat-Triq il-Kbira tul iΩ-Ωminijiet.
L-istatwa tal-Arkan©lu San Gabriel li tintrama biswit il-KaΩin saret g˙all-festa
tas-sena 1993. Din takkumpanja l-març
brijuΩ li l-Banda San Gabriel tag˙mel
fl -a˙˙ar tat-Tridu. Din l-istatwa saret
mill-istatwarju l-Kav. Alfred Camilleri
Cauchi fuq l-inizjattiva ta’ Gabriel
Pullicino li ©abar il-fondi me˙tie©a
sabiex tkun tista’ ssir. Waslet f’Óal
Balzan it-Tlieta 6 ta’ Lulju 1993
fost il-fer˙ tad-dilettanti Balzanin,
akkumpanjata mill-Banda San
Gabriel.
Nazju Magro bl-iljun f’idejh waqt il-març tal-A˙˙ar tat-Tridu. (Bil-kortesija ta’ Bartolomew Magro)
L-armar fi t-toroq Balzanin g˙amelpassi kbar ’il quddiem.
Il-KaΩin San Gabriel illum
79
Il-Banda San Gabriel
maΩ-Ωminijiet.
U nkomplu nsemmu ©rajjiet il-Banda
San Gabriel. Semmejna s-snin 50.
Fis-sena 1962, il-Banda San San Gabriel
˙adet sehem fi ç-çerimonja tal-ftu˙
tas-Sala Aurora, is-Sala Parrokkjali li
min jaf kemm rat attivitajiet diversi kif
ukoll programmi muΩikali u strumentali
mill-Banda San Gabriel. F’dik is-sena
wkoll il-Banda ̇ adet sehem g˙all-ewwel
darba fi l-festa ta’ Santa Katerina
©ewwa Ω-Ûejtun. Fl-1964 kienet
g˙amlet març madwar it-toroq Balzanin
fl -okkaΩjoni tal-Festi tal-Indipendenza.
Fis-sena 1965, il-Banda San Gabriel
fet˙et il-festi tal-75 sena mit-twaqqif
tal-KaΩin Marija Annunzjata kif ukoll
˙adet sehem fi l-Kungress Nazzjonali
tax-Xirka tal-Isem Imqaddes t’Alla
Triq il-Kbira fi t-3 Çentinarju tat-Tqeg˙id tal-Ewwel Ìebla tal-Knisja Parrokkjali 1669-1969.
Strada Reale armata g˙al okkaΩjoni tal-festa tal-Lunzjata li kienet saret fi d-9 ta’ April 1925.
Triq il-Kbira mill-festa 1970 sal-festa 1973.
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
80
li sar f’Óal Balzan. Ma setax jonqos
ukoll li l-Banda San Gabriel tag˙ti
sehemha meta fi s-sena 1967, ir-Re©ina
EliΩabetta II re©g˙et Ωaret Malta.
Saru festi ad unur tag˙ha u l-banda
daqqet ˙dejn il-bieb t’isfel ta’ San
Anton nhar is-17 ta’ Novembru hekk
kif ir-Re©ina kienet ˙ier©a fi triqtha
lejn il-Belt. Fis-sittinijiet kienet tie˙u
sehem fi l-festa tal-Madonna G˙ajnuna
tal-Insara li ssir fl -Oratorju f’Birkirkara
u fi l-festa ta’ San ÌuΩepp Óaddiem. Fis-sena 1968 ̇ adet sehem fl -okkaΩjoni tal-mitt
sena mill-wasla tal-istatwa titulari tal-Lunzjata fi lwaqt fi s-sena 1969 ˙adet sehem
kbir fi l-festi speçjali tat-tliet çentinarju mit-tqeg˙id tal-ewwel ©ebla tal-Knisja
Parrokkjali.
Kienet is-sena 1970. 40 sena ilu…Il-KaΩin tal-Banda San Gabriel jiççelebra
˙amsin sena ta’ ˙ajja u attivita’. Il-festi çinkwantenarji mit-twaqqfi f taç-Circolo San Gabriele kienu mifruxa fuq ©imgha s˙i˙a. Il-festi kienu g˙alqu billi l-Banda
San Gabriel esegwiet Kunçert kommemorattiv ta˙t is-Surmast Briffa nhar il-Óadd
18 t’Ottubru 1970. Fis-sena 1971, il-Banda g˙addiet f’idejn Mro. Clemente
Dawn il-pavaljuni saru fuq disinn ta’ Valentino Muscat. Il-pavaljuni bis-sopraporti b’kollox kienu ΩΩanΩnu g˙all-festa tal-1974. Dawn biddlu g˙al kollox l-atmosfera ta’ din it-triq prinçipali.
Triq il-Kbira llum. Fl-aqwa tag˙ha armata g˙all-festa.
Il-KaΩin San Gabriel illum
81
Sciberras1. Fis-sena 1973 insibu li l-Banda San Gabriel daqqet fi l-festa tal-Madonna
tal-Karmnu ©ewwa l-Gzira. F’Ottubru tal-1974, il-KaΩin tal-Partit Laburista kien
ikkummisjona març fi t-toroq Balzanin lill-Banda San Gabriel u fi l-festa tas-sena
1975, il-KaΩin Marija Annunzjata kien ikkummisjona lill-Banda San Gabriel
sabiex tag˙mel il-març ta’ fi lg˙odu fl -okkaΩjoni tal-festa tal-Lunzjata. Fl-istess
sena ˙adet sehem fl -isfi lata ta’ Jum ir-Repubblika ©ewwa l-Belt Valletta nhar it-13
ta’ Diçembru 1975. Irridu ng˙idu wkoll li fi s-snin 70, il-Banda San Gabriel ˙adet
sehem fi tliet funerali b’daqq ta’ marçi funebri. Dawn kienu fi s-sena 1971 tal-Konti
Manduca, tal-ewwel Surmast Direttur Mro Carmelo Briffa u fi s-sena 1974 ˙adet
sehem fi l-funeral tal-mibki President ma˙bub Alfred Brincat.
Fis-snin 80, il-Banda San Gabriel kompliet bl-attivita’ tag˙ha. Barra li kienet
g˙amlet g˙al sentejn konsekuttivi l-març ta’ fi lg˙odu g˙all-festa tal-1984
1 Mro. Clemente Sciberras A.Mus.LCM in˙atar b˙ala t-tieni Surmast Direttur f’Mejju tal-1972
wara l-mewt tas-Surmast Carmelo Briffa. Hu baqa’ jmexxi l-Banda San Gabriel sal-1991. Hu
twieled f’Birkirkara fl -1940 u miet il-Óadd 18 t’Awwissu 2002. Jibqa’ mag˙ruf g˙all-març
li kien ikkompona g˙all-Banda San Gabriel bl-isem Festa Balzanija fi s-sena 1984. Kien ©ie
wkoll addattat il-kliem minn Guido Borg ˙alli jitkanta waqt il-briju tal-festa.
Il-Banda San Gabriel mas-Surmast Direttur attwali Mro. Joseph Vella.
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
82
fl -okkaΩjoni tas-sena ddedikata liΩ-Ωg˙aΩag˙ u fl -1985 ukoll. Fl-istess sena, fl -20
ta’ Diçembru 1985, il-Banda San Gabriel ˙adet sehem bi programm muΩikali
f’Misra˙ il-Óelsien fi l-Belt Valletta fl -okkaΩjoni tal-kampanja tal-Milied ‘Ifra˙ u Ferra˙’. F’Settembru 1989, il-Banda San Gabriel ˙adet sehem bi programm
©ewwa l-Belt Valletta fl -okkaΩjoni tal-25 sena tal-Indipendenza.
Mro. Joseph Vella waqt Programm MuΩikali nhar is-Sibt 29 ta’ Settembru 2007 fl -okkaΩjoni mill-50
sena tax-xiri tas-Sede tas-Soçjetà
Mro. Clemente Sciberraswaqt Programm MuΩikali fi l-bit˙a tal-KaΩin.
Waqtiet il-Banda San Gabriel fi l-festa tal-Lunzjata.
Il-KaΩin San Gabriel illum
83
Fis-snin 90, il-Banda San
Gabriel kompliet bl-attività
tag˙ha, issa ta˙t is-Surmast Mro.
Joseph Vella2. Mro. Joseph
Vella sar it-tielet Surmast
Direttur tal-Banda San Gabriel.
Fil-11 ta’ Diçembru 1993,
il-Banda San Gabriel fl imkien
mal-Banda Cittadina King’s
Own g˙amlu març mill-aqwa
fi Triq ir-Repubblika ©ewwa
l-Belt Valletta fl -okkazjoni
tad-19-il Anniversarju ta’ Malta
Repubblika. Fis-sena 1995, il-Banda San Gabriel fet˙et il-festi speçjali tal-75 sena
mit-twaqqif taç-Circolo San Gabriele b’març mat-toroq Balzanin meta inkixfet
lapida fl -ewwel sede taç-Circolo fi Triq Santa Marija. It-Tlieta 4 ta’ Lulju sar
2 Mro. Joseph Vella A.Mus. LCM L.Mus LCM FVCM la˙aq Surmast Direttur lejn tmiem
is-sena 90. Suççess kbir g˙as-Surmast Direttur tal-Banda San Gabriel kien meta ˙a sehem
f’kompetizzjoni g˙all-a˙jar març organizzat mis-Soçjetà MuΩikali Vilhena tal-Floriana. Mro.
Vella ˙a sehem bil-kompoΩizzjoni tal-març Jurgen u ©ie kklassifi kat fl -ewwel post.
Il-Programm MuΩikali ta’ fuq iz-zuntier tal-Knisja fi t-Tieni Jum tat-Tridu fi l-festa tal-Lunzjata.
Is-Segretarju Gabriel Caruana, f’isem il-KaΩin tal-Banda San Gabriel jag˙ti rigal tal-okkaΩjoni lis-Sur Pawlu Grima, President tas-Soçjetà Marija Annunzjata fl -okkaΩjoni tal-75 sena mit-twaqqif waqt Programm MuΩikali li sar fi l-Pjazza tar-ra˙al. Jidhru wkoll fuq ix-xellug Charles Chetcuti, Segretarju tal-istess Soçjetà. Jakkumpanjaw lil Gabriel Caruana hemm il-President Alfred Brincat u Valentino Muscat, President u Kaxxier rispettivament.
KaΩin tal-Banda San Gabriel – Óal Balzan A.D. 1920
84
il-programm muΩikali tal-75 sena
fi l-Pjazza tar-ra˙al fuq palk apposta.
Fit-8 ta’ Mejju 1999, il-Banda San
Gabriel tellg˙et programm muΩikali
fi l-Ìonna ta’ San Anton fl -okkaΩjoni
tal-Wirja Annwali tal-Ortikultura.
Jasal il-Millenju. Programm kbir u
jibqa’ jissemma g˙all-Banda San
Gabriel kien dak li sar fi l-Pjazza
tar-ra˙al fl imkien mal-Banda Marija
Annunzjata fl -okkaΩjoni tat-350 sena
mit-twaqqif tal-Parroçça fi s-sena
1655. Dan kien sar it-Tnejn 4 ta’
Lulju 2005. Kien ̇ a sehem ukoll il-Kor tal-Parroçça ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast
Balzani s-Sur Lawrence Scicluna.
Il-Banda San Gabriel tibqa’ impenjata kif jidher f’din l-istorja. It-tag˙lim jibqa’
g˙addej mis-Surmast Direttur tal-Banda San Gabriel Mro. Joseph Vella lill-allievi
tas-sezzjoni injam fi lwaqt li l-Assistant Surmast Anthony Carbonaro jg˙allem
lill-allievi tas-sezzjoni brass. Ta’ kull sena l-Banda San Gabriel ikollha stediniet
diversi fi l-festi fi l-bliet u l-ir˙ula. S’intendi l-quççata ta’ kull sena g˙all-Banda
Il-lapida mal-faççata tal-ewwel sedefi Triq Santa Marija.
Is-Surmast Direttur Mro. Joseph Vella li qed jiççelebra l-20 senab˙ala Surmast Direttur tal-Banda San Gabriel.
Il-KaΩin San Gabriel illum
85
San Gabriel hu l-programm muΩikali li jittella’ l-Óamis fi t-Tieni Jum tat-Tridu.
Dan il-programm muΩikali qed jikber fi l-popolarita’ sew. F’dan l-a˙˙ar sentejn,
silta muΩikali partikolari tkun mistennija g˙all-fatt li jkollha akkumpanjament
minn log˙ob tan-nar. Novità g˙al
din is-sena kienet li l-Banda San
Gabriel daqqet f’Villa Macedonia,
illum l-Ambaxxata Spanjola, il-post
fejn g˙amlet l-ewwel dehra tag˙ha
nhar it-23 ta’ Marzu 1952 (58 sena
ilu). Jidher ©ejjieni aktar attiv
g˙al din il-Banda San Gabriel ˙alli
l-iskop li twaqqfet g˙alih jitkompla
mal-milja taΩ-Ωminijiet.3
3 Bla dubju kienu aktar servizzi li tellg˙et il-Banda San Gabriel, imma li kieku kellna niktbu
kollox, kien ikolli bΩonn ta’ aktar u aktar pa©ni.
L-Assistent Surmast tal-Banda San GabrielMro. Anthony Carbonaro.
Il-Banda San Gabriel meta daqqet fi l-Villa Macedonia f’Jum il-Ìonna organizzat mill-Kunsill Lokali Óal Balzan. Niftakru li Villa Macedonia – illum l-Ambaxxata Spanjola – kien il-post fejn il-Banda San
Gabriel rat it-twelid tag˙ha fi t-23 ta’ Marzu 1952.
86
Mument mill-isba˙ waqt il-˙ru© tal-istatwa tal-Lunzjata f’nhar il-festa.
IL-Programm MuΩikali li ttellà l-Banda San Gabriel fi t-tieni jum tat-Tridujkun akkumpanjat mil-log˙ob tan-nar.
87
L-istatwa tal-Lunzjata u l-faççata tal-Knisja Parrokkjali mixg˙ula qabel id-d˙ul tal-istatwa lura fi l-Knisja. Membri mill-KaΩin tal-Banda San Gabriel jie˙du ˙sieb ta’ kull sena l-armar tal-faççata tal-Knisja
Partitarji mill-KaΩin tal-Banda San Gabriel fi tmiem il-festa tal-Lunzjata ma’ streamer‘VALENT, INT DEJJEM F’QALB IL-BALZANIN’
li kien sar wara l-mewt tal-Licencee’ Valent Azzopardi fi s-sena 2007. Valent, pirotekniku eççellenti, kien involut fi l-qasam pirotekniku g˙al aktar minn 60 sena.
88
L-istatwa artistika u devota ta’ Marija Annunzjata Patruna ta’ Óal Balzanminquxa fl -injam minn Mastru Salvu Dimech fl -1868
89
Rajna storja ta’ 90 sena. Dawn u aktar huma ©rajjietna! Jidher fi ç-çar li din
is-Soçjetà ma tieqaf qatt…u nΩidu li hi G˙aqda rispettata, ˙abrieka u organizzata
minn kull lat. Hu normali wkoll li minn Ωmien g˙al Ωmien xi polemika tin˙oloq
fi ˙danha, imma l-interess tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel jibqa’ ulterjuri fuq
kollox. U g˙alhekk is-Soçjetà tag˙na waslet fejn waslet illum g˙ax dawk li servew
f’Kumitati kif ukoll il-membri tag˙ha tul iΩ-Ωminijiet g˙arfu li l-interess tas-Soçjetà
hu ’l fuq mill-interess personali tag˙hom. U hawn tid˙ol il-gratitudini lejn dawk
kollha li tul id-90 sena li g˙addew g˙amlu parti minn din is-Soçjetà glorjuza. Iva…
grazzi kbira lil dawk kollha li taw il-kontribut tag˙hom lill-KaΩin tal-Banda San
Gabriel. U l-motto uΩat jixhed dan…IL-GLORJI TAL-IMGÓODDI, GARANZIJA
GÓALL-ÌEJJIENI.
G˙eluq