AKBANK VOB
TANITIM KİTİ
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
VADELİ İŞLEMLER
TEMEL KAVRAMLAR
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
Uzun (Long) ve Kısa (Short) Pozisyon
Her vadeli işlem sözleşmesinde uzun ve kısa olmak üzere iki taraf vardır. Vadeli işlem sözleşmesinde uzun taraf dayanak malı teslim alma yükümlüğüne sahip olan, kısa taraf ise bunu teslim etmekle yükümlü olan taraftır. Uzun pozisyon almış olan bir yatırımcı fiyatların artması halinde kar elde ederken, kısa pozisyon almış olan bir yatırımcı fiyatların düşmesi sonucunda karlı duruma geçecektir.
Dayanak Varlık
Türev araçların tümü, bir dayanak varlığın üzerine düzenlenir. Örneğin pamuk vadeli işlem sözleşmesinde dayanak varlık pamuktur. Dayanak varlığın bir fiziki kıymet olması zorunlu değildir. Hisse senedi endeksi gibi değişik göstergeler de dayanak varlık olarak seçilebilir. İlgili ürünün arz ve talebinin sürekli olması koşuluyla herhangi bir ürünün üzerine vadeli işlem sözleşmesi dizayn edilebilir.
Uzlaşma Şekli
Sözleşmenin vadesinde açık pozisyon sahibi olan tarafların yükümlülüklerini nasıl yerine getirecekleri, sözleşmenin uzlaşma şekline bağlıdır. İki tür uzlaşma şekli vardır: Fiziki teslimat ve nakdi teslimat. Fiziki teslimat yönteminde vade sonunda alım satıma konu ürünün anlaşılan fiyatla teslim edilmesi veya teslim alınması söz konusudur. Nakdi teslimat yönteminde ise sözleşmede alınmış olan pozisyon Borsa tarafından vade sonu uzlaşma fiyatı üzerinden ters işlemle kapatılır. Aradaki fark kar veya zarar olarak yatırımcının hesabına aktarılır.
Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı
Vade sonu uzlaşma fiyatı hesaplamasındaki en önemli husus, uzlaşma fiyatının, hesaplandığı sözleşmenin dayanak varlığının hesaplama yapılan tarihteki (vade tarihi) spot fiyatını gerçekçi yansıtıyor olmasıdır. Bu sebeple, vade sonu uzlaşma fiyatı her sözleşmenin tipine göre farklı belirlenebilir ve VOB uzlaşma fiyatının nasıl belirlenebileceğini sözleşme genelgelerinde duyurur.
VOB TEMEL KAVRAMLAR
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
Pozisyon
Pozisyon Nedir?
• Pozisyon VOB’da yaptığınız alım ve satımlar sonucunda tuttuğunuz net kontrat miktarıdır.
• VOB’da yükselişe yatırım yapıyorsanız alım yaparak uzun pozisyon almanız; düşüşe yatırım yapıyorsanız ise satış yaparak kısa pozisyon almanız gerekmektedir.
• VOB’da aldığınız pozisyonları ters işlem yaparak kapatabilirsiniz. Örneğin uzun pozisyonunuzu satış yaparak, kısa pozisyonunuzu ise alım yaparak kapatabilirsiniz.
Pozisyon Büyüklüğü Nedir?
• Pozisyon büyüklüğü VOB’da
yatırım yaptığınız, kar ya da
zararını üstlendiğiniz miktardır.
• VOB’da kontrat büyüklükleri
değişkenlik gösterdiğinden her tip
kontrat için farklı hesaplanmaktadır.
Pozisyon Büyüklüğü
= Endeks-30 Fiyatı
= 85,850
= 8585 TL 10 10
Pozisyon Büyüklüğü
= $-TL Fiyatı x 1000 = 1,5150 x 1000 = 1515 TL
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
Kaldıraç Nedir?
Nasıl Hesaplanır? • Kaldıraç (Leverage), yatırdığınız sermayenin üzerinde bir pozisyonun kar ya
da zararına ortak olmaktır.
• Kaldıraç, kontratın fiyatına ve borsanın belirlediği teminata göre değişiklik
göstermektedir ve aşağıdaki şekilde hesaplanabilir:
Kaldıraç = Pozisyon Büyüklüğü
Teminat
ENDEKS KALDIRAÇ DOLAR KALDIRAÇ
Fiyat 85,850 Fiyat 1,5150
Pozisyon Büyüklüğü 8585 Pozisyon Büyüklüğü 1515
Teminat 800 Teminat 130
Kaldıraç =
8585 = 10,7
Kaldıraç =
1515 = 11,7
800 130
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
Teminatlandırma
Başlangıç Teminatı: VOB’da pozisyon almak için yatırılması
gereken nakit ve/ya nakit dışı meblağdır. Başlangıç teminatlarının
en az %30’u nakit TL olarak yatırılmak zorundadır.
Sürdürme Teminatı: Borsada oluşan zararlar ya da nakit-dışı
teminatların değerlerinin düşmesi sonucunda başlangıç teminatının
inebileceği en düşük seviyeye sürdürme teminatı denir. VOB
tarafından başlangıç teminatlarının %75’i olarak belirlenmiştir.
Teminat Tamamlama Çağrısı (Margin Call): Yatırılan başlangıç
teminatının piyasa dalgalanmaları ile sürdürme teminatının altına
düşmesi durumunda, kalan teminatın başlangıç teminatı seviyesine
tamamlanması talep edilir.
* Akbank
tarafından
kabul
edilen
teminatlar
Teminat Çeşidi
Değerleme
Katsayısı
TL * 1.00
Döviz (USD & Euro) * 0.95
Hazine Bonosu 0.90
Devlet Tahvili 0.80
Dövize Endeksli Devlet Tahvili 0.80
Döviz Ödemeli Devlet Tahvili 0.80
IMKB 30 Hisse Senedi 0.70
Borsa Yatırım Fonları 0.70
A Tipi Yatırım Fonu 0.70
B Tipi Yatırım Fonu 0.80
Likit Fon * 0.90
900 TL Başlangıç Teminatı
İşlem Yapılabilir bölge
75% 675 TL Sürdürme Teminatı
Margin Call Teminat Başlangıç Teminatı Seviysine
Tamamlanmalı
İşlem Gören
Sözleşmeler
Başlangıç
Teminatı
Sürdürme
Teminatı
IMKB 100 700 TL 525 TL
IMKB 30 800 TL 600 TL
IMKB 30-100 Fark 200 TL 150 TL
Faiz (G-DIBS) 300 TL 225 TL
Dolar - TL (nakdi) 130 TL 97,5 TL
Euro - TL (nakdi) 170 TL 127,5 TL
Dolar - TL (fiziki) 13000 TL 9750 TL
Euro - TL (fiziki) 17000 TL 12750 TL
Eur/Usd 120 TL 90 TL
Pamuk (EGEST 1) 240 TL 180 TL
Buğday (AKS) 240 TL 180 TL
Altın 550 TL 412,5 TL
Dolar/Ons Altın 150 TL 112,5 TL
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
VOB Seans Saatleri
İşlem yapılmayan dönemde, sistem açık olmakla birlikte emir girişi ya da işlem gerçekleşmesi mümkün değildir. Bu dönemde temsilciler tarafından;sisteme bağlanılabilir, sorgulama yapılabilir, normal seans başladıktan sonra sisteme gönderilmek üzere, toplu emir dosyası oluşturulabilir. Önceki günlerden kalan “iptale kadar geçerli” ya da “tarihli” emirler iptal edilebilir ya da kötüleştirme şeklinde düzeltilebilir.
Saat 09:15-17:35 arasında “normal seans” adı verilen tek bir seans düzenlenir. Normal seans fiyat ve zaman önceliğine dayanılarak sürekli müzayede esasıyla işlemlerin gerçekleştirildiği seanstır. Normal seansın son 10 dakikası “kapanış aralığı” olarak adlandırılır. Normal seans bittikten sonra uzlaşma fiyatlarının ilan edilmesiyle birlikte kapanış fiyatından emirler de sistem tarafından eşleştirilir. Normal seans bittikten sonra eşleştirilen bu emirler normal seans işlemlerine dahil edilir.
Saat 17:45’te işlem gününe ait uzlaşma fiyatları ilan edilir. Uzlaşma fiyatlarının ilan edilmesini takiben teminat tamamlama çağrıları, ilgili üyenin TVİS terminallerinde yayınlanır.
Nakdi uzlaşmadan doğan takas yükümlülükleri için “Takas süresi” T günü saat 17:45’te başlar ve T+1 günü saat 14:30’a kadar devam eder. Fiziki teslimata konu vadeli işlem sözleşmelerine ilişkin fiziki teslimat yükümlülükleri için “Takas süresi” T günü saat 17:45’te başlar ve T+2 günü saat 16:30’a kadar devam eder.
Akbank’ta Takas Aralığı 12:00’ye kadar uygulanmaktadır ve teminat tamamlama çağrısı yerine getirilmediğinde gereken kadar pozisyon otomatik olarak kapatılmaktadır.
08:45 09:15 17:25 17:35 17:45 T+1 14:30
İşlem Yapılmayan
Dönem
Normal Seans Kapanış Aralığı
Takas Aralığı
Normal Seans Sonu
Uzlaşma Fiyatı Açıklanması
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
VOB
ÜRÜNLER
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
Hisse Senedi Üzerine Sözleşmeler
IMKB – 30
IMKB – 100
IMKB – 30-100 Fark
Döviz Üzerine Sözleşmeler
Dolar-TL (nakdi)
Dolar-TL (fiziki)
Euro-TL (nakdi)
Euro-TL (fiziki)
Eur/Usd
Emtia Üzerine Sözleşmeler
Altın
Dolar/Ons Altın
Pamuk
Buğday
Faiz Üzerine Sözleşmeler
Gösterge Tahvil
VOB
ÜRÜN ÇEŞİTLERİ
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
VOB-IMKB 30 Sözleşmesi
• İMKB-30 ulusal hisse senedi fiyat endeksinin 1.000'e bölünmesinden sonra 100 TL ile çarpılması sonucu bulunan değer (İMKB-30 Endeksi /1.000)*100 TL (örn. 85,850*100 = 8.585 TL)
Sözleşme Büyüklüğü
• İMKB-30 Endeksi'nin 1.000'e bölünmüş değeri virgülden sonra üç basamak halinde kote edilir (örn. 85,850 veya 85,825). Kotasyon Şekli
• Baz fiyatın % +15'idir. Günlük Fiyat Hareket Sınırı
• 0,025 (25 endeks puanı) (Minimum Fiyat Adımı Değeri = 2,5 TL) Minimum Fiyat Adımı
•Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık (Aynı anda içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Bu üç vade ayından biri Aralık ayı değilse, Aralık vade ayı ayrıca işleme açılır.)
Vade Ayları
• Seans sona ermeden önceki son 10 dakika içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktarlarına göre ağırlıklı fiyatlarının ortalaması günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Gün Sonu Uzlaşma
• Son işlem günü Borsada seansın kapanmasından önceki 30 dakika içerisinde, İMKB’de gerçekleşen tüm İMKB-30 ulusal hisse senedi fiyat endeks değerlerinin aritmetik ortalaması vadeli işlem sözleşmesinde vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kullanılır.
Vade Sonu Uzlaşma
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
VOB-TLDolar Sözleşmesi
• 1.000 ABD Doları Sözleşme Büyüklüğü
• 1 ABD Doları'nın Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir (örn. 1,5655 TL veya 1,5660 TL). Kotasyon Şekli
• Baz fiyatın % +10'udur. Günlük Fiyat Hareket Sınırı
• 0,0005 (Minimum fiyat adımının değeri 0,5 TL'ye karşılık gelir.) Minimum Fiyat Adımı
•Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık (Aynı anda içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Bu üç vade ayından biri Aralık ayı değilse, Aralık vade ayı ayrıca işleme açılır.)
Vade Ayları
• Seans sona ermeden önceki son 10 dakika içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktarlarına göre ağırlıklı fiyatlarının ortalaması günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Gün Sonu Uzlaşma
• TCMB'nin son işlem günü saat 15:30 itibariyle açıklayacağı gösterge niteliğindeki ABD Doları satış kuru Vade Sonu Uzlaşma
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
VOB-Altın Sözleşmesi
• 100 gram 995/1000 saflıkta rafine edilmiş külçe altın Sözleşme Büyüklüğü
• 1 gram altının Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra üç basamak halinde kote edilir (örn. 61,680 TL veya 61,685 TL). Kotasyon Şekli
• Baz fiyatın % +10'udur. Günlük Fiyat Hareket Sınırı
• 0,005 (Minimum fiyat adımının değeri 0,5 TL'ye karşılık gelir.) Minimum Fiyat Adımı
•Aynı anda Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık aylarından en yakın üç tanesine ait sözleşmeler işlem görür. Vade Ayları
• Seans sona ermeden önceki son 10 dakika içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktarlarına göre ağırlıklı fiyatlarının ortalaması günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Gün Sonu Uzlaşma
•Son işlem günü Londra'da öğleden sonra yapılan altın sabitleme seansında oluşan altının Dolar/ons fiyatının TCMB’nin 15:30'da açıklayacağı ABD Doları satış kuru ile TL/gram'a çevrilerek ile bulunan değer kullanılır..
Vade Sonu Uzlaşma
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
NEDEN
VADELİ İŞLEMLER
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
Neden Vadeli İşlemler ?
Vadeli (Futures) İşlemler : Organize bir borsada, kontratta
yazılan miktardaki varlığı, kontratta belirtilen tarihte alma ve/ya satma sözleşmeleridir.
Vade sonuna kadar alınıp satılabilir, vade sonundan önce ters işlemle kapatılabilirler.
Kar/Zarar günlük olarak hesaplanır.
Takas Kurumu garantörlüğünde sözleşme alan taraflar kredi riski taşımazlar.
Kaldıraçlı (leverage) sözleşmelerdir; yatırımcı sözleşme büyüklüğü kadar yatırım yapmadan kaldıraç vasıtasıyla işlem yapabilir.
Belirlenmiş başlangıç teminatı ile işlem yapabilir.
Forward İşlemler :
İki taraf arasında yapılan özel bir
sözleşmedir.
Devredilemeyen sözleşmelerdir,
vade sonunda teslimat vardır.
Kar/Zarar vade sonunda ortaya
çıkar.
Sözleşme alan karşılıklı olarak
birbirlerinin riskini anlaşma
koşullarında üstlenir.
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
Neden Vadeli İşlemler?
YATIRIM •Türev araçlar geleneksel yatırım araçlarından daha az ilk yatırım gerektirmektedir. Az bir teminat yatırarak, ilgili aracın tüm getirisi (veya zararı) elde edilmektedir.
•Türev araçlarda fiyatların hem düşmesi hem de yükselmesi beklentisiyle yatırım yapılabilir.
•Türev araçlarda riskin istenilen düzeye getirilme imkanı yüksektir. Örneğin riski düşürmek için aynı anda sözleşmenin kısa vadelisi alınıp uzun vadelisi satılabilir.
•Bu piyasalarda emtia da bir yatırım aracı haline gelmiştir ve yatırım seçeneklerimiz artmıştır.
KORUNMA
•İhracat yapan bir şirketin 3 ay sonra döviz geliri elde edeceğini varsayalım. Şirketin kar veya zararı 3 ay sonraki döviz kuruna bağlı hale gelmiştir. Şirket, kur artarsa kar edecek, düşerse zarar edecektir. Şirket 3 ay sonraki döviz kuru seviyesinden bağımsız olarak, şu an itibariyle 3 ay sonraki kar veya zararını sabitlemek isteyebilir. Bunu da vadeli işlem sözleşmelerini kullanarak kolayca sağlar. Aynı şekilde bu durum karşı taraf olan ithalatçı için de söz konusudur. 3 ay sonra satın alacağı döviz için ödeyeceği Türk Lirası tutarını şimdiden belirlemek isteyebilir.
•Pamuk üreticisi olduğumuzu varsayarsak hasat zamanına kadar pamuk fiyatlarındaki azalıştan endişe duyarız. Bu endişeden kurtulmak istiyorsak VOB’da sözleşme satarak kendimizi koruma altına alabiliriz. Bu sayede ürünümüzü belirlediğimiz (sözleşme sattığımız) fiyattan satmış olup pamuk fiyatlarındaki iniş çıkışlardan etkilenmemiş oluruz.
•Alım satıma konu herhangi bir ekonomik varlığın, aynı anda farklı piyasalardaki fiyat farklılığından kar sağlamak üzere, alınıp satılmasıyla gerçekleştirilen işlemlere arbitraj işlemleri denir. Arbitraj kazancı elde edilmesi için ekonomik varlığın eş anlı olarak birden fazla piyasada alınıp satılması (veya satılıp alınması) gereklidir. Arbitraj amaçlı işlemlerde hiç bir risk üstlenmeden aynı andaki fiyat farklılıklarından kar elde edilmektedir. Risksiz oluşu, arbitrajı spekülasyondan (yatırımdan) ayıran en önemli özelliktir. Bununla beraber, etkin piyasalarda arbitraj işlemi yapmak hemen hemen imkansızdır. Çünkü bu tür piyasalarda oluşacak fiyat farklılıkları, bunu fark eden yatırımcıların yaptıkları işlemlerle çok kısa sürelerde ortadan kaldırılır.
ARBİTRAJ
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
Yatırım Amaçlı VOB
VOB’da işlemler kaldıraçlı olduğu için aldığınız pozisyondaki 1%’lik fiyat
değişimi yatırdığınız başlangıç teminatını yaklaşık olarak 10%*kaldıraç
oranı kadar etkileyecektir. 100 kontratlık pozisyon için örneklemek
gerekirse:
ENDEKS KONTRATLARINDA KAR/ZARAR
1 Kontratlık Teminat: 800 Başlangıç Teminatı 80000
Satış Fiyatı: 85,850 Kar/Zarar 8500
Alış Fiyatı: 85,000 Anapara Değişimi 10,62%
Fiyat Değişimi 1,00%
Kontrat Adedi 100
KAR/ZARAR = Satış Fiyatı - Alış Fiyatı
x Kontrat Adedi
= 85,850 - 85,000
x 100 = 8500 TL 10 10
DÖVİZ KONTRATLARINDA KAR/ZARAR
Teminat: 130 Başlangıç Teminatı 13000
Alış Fiyatı: 1,5150 Kar/Zarar -1500
Satış Fiyatı: 1,5000 Anapara Değişimi -11,54%
Fiyat Değişimi 1,00%
Kontrat Adedi 100
KAR/ZARAR = (Satış Fiyatı - Alış Fiyatı) x 1000 x Kontrat Adedi
= ( 1,5000 - 1,5150 ) x 1000 x 100 = -1500 TL
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
Korunma Amaçlı VOB 31 Aralıkta 1.000.000 USD döviz gelirim olacak,
Aralık sonu USD/TL kurunun nerede olacağını
bilmiyorum, maliyetlerimi hesaplamak ve kur riski
almamak için nasıl bir yatırım kararı izlemeliyim?
VOB
VOB Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda Aralık
vadeli TL/Dolar sözleşmesi satmalısınız!
Tabloda görülebileceği üzere kendisini VOB’dan hedge eden ihracatçı kurun
aşağı ya da yukarı hareketlerinden etkilenmeyerek kuru sabitlemiş olacaktır.
Tarih: 22 Nisan 11 Korunmak İstenen Spot Tutar 1.000.000 $
Spot USD: 1,5164 1 Sözleşme Büyüklüğü 1.000 $
Haziran Vadeli VOB-TLDolar: 1,5340 Satılacak Sözleşme Sayısı 1.000.000 ÷ 1.000 = 1.000 adet
VOB-TLDolar Başlangıç Teminatı: 130 Yatırılacak Başlangıç Teminatı 130 x 1.000 = 130.000 TL
Vade Sonu Spot ve VOB-TLDolar Kapanış
VOB'da elde edilen Kar/Zarar Vade Sonunda Spot Piyasada satılan
Dolar'dan elde edilen Gelir Net Gelir Sabitlenen Satış Kuru
1,3840
1,5340 - 1,3840 = 0,1500 (1 USD)
1,3840 x 1.000.000 = 1.384.000 1.384.000 + 150.000 = 1.534.000 1.534.000 ÷ 1.000.000 = 1,5340 0,1500 x 1.000 = 150 (1 kontrat)
150 x 1.000 = 150.000 (1000 kontrat)
1,5340
1,5340 - 1,5340 = 0,0000 (1 USD)
1,5340 x 1.000.000 = 1.534.000 1.534.000 + 0 = 1.534.000 1.534.000 ÷ 1.000.000 = 1,5340 0,0000 x 1.000 = 0 (1 kontrat)
0 x 1.000 = 0 (1000 kontrat)
1,6840
1,5340 - 1,6840 = -0,1500 (1 USD)
1,6840 x 1.000.000 = 1.684.000 1.684.000 - 150.000 = 1.534.000 1.534.000 ÷ 1.000.000 = 1,5340 -0,1500 x 1.000 = -150 (1 kontrat)
-150 x 1.000 = -150.000 (1000 kontrat)
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
AKBANK
VADELİ İŞLEMLER
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
Neden Akbank ?
Alternatif
Alım-Satım Kanalları
i - İnternet Şube
ii - Akbank VOBFX
iii - Akbank Yatırımcı Merkezi
Yüksek
Hizmet
Kalitesi
Rekabetçi
Komisyon
Oranları
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
VOB Hesap Açılışı
Şubede Hesap Açılır
En Geç İki Günde Hesap Aktive Olur
VOB İşlemlerine Başlanabilir
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü
Teminat Tamamlama Akışı
T günü 17:45’te Teminat Tamamlama Çağrısı oluşan müşteriler SMS ile bilgilendirilir
Teminat Tamamlama Yükümlülüğü T+1 günü 12:00’ye kadar yerine getirilmelidir
Teminat Tamamlama Yükümlülüğü; 1) Gerekli miktarda pozisyon kapatarak
2) Gerekli tutarı vadesiz mevduatta bulundurarak
3) VOB’a teminat yatırarak yerine getirilebilir
Teminat Tamamlama Yükümlülüğü yerine getirilmediği takdirde Akbank Otomatik Pozisyon Kapatma Sistemi devreye girer ve gerektiği kadar pozisyonu piyasa fiyatından likide eder
TEŞEKKÜRLER
Sermaye Piyasası İşlemleri Bölümü