Budowa skóry Budowa skóry
Dr n. med. Joanna CzuwaraDr n. med. Joanna Czuwara
Specjalista dermatologSpecjalista dermatolog
NASKÓREK NASKÓREK warstwa rogowa zawiera warstwa rogowa zawiera keratynę, NMF, płaszcz keratynę, NMF, płaszcz
lipidowy chroni przed utratą lipidowy chroni przed utratą wody wody
warstwa ziarnistawarstwa ziarnista warstwa kolczysta warstwa kolczysta warstwa podstawnawarstwa podstawna
SKÓRA WŁAŚCIWASKÓRA WŁAŚCIWA tkanka łączna (kolagen, tkanka łączna (kolagen,
włókna sprężyste, GAG, włókna sprężyste, GAG, fibroblasty) fibroblasty)
naczynia krwionośne naczynia krwionośne
i chłonnei chłonne nerwy nerwy przydatki przydatki
Bło
na p
odst
awna
Bło
na p
odst
awna
Funkcje skóryFunkcje skóryNajwiększy narząd organizmu (powierzchnia 1,5-Największy narząd organizmu (powierzchnia 1,5-
2,2 m2,2 m22))
1. Zapewnienie integralności organizmu 2. Ochronna (czynniki mechaniczne, chemiczne, fizyczne,
bakteryjne)3. Termoregulacyjna4. Regulacja wodno-elektrolitowa5. Resorpcja przez skórę (kremy, leki: nitrogliceryna,
estrogeny, nikotyna etc.)6. Czuciowa 7. Metabolizm białek, lipidów, węglowodanów, lipidów,
witamin8. Odpornościowa9. Synteza witaminy D310. Estetyczna
Skóra Skóra
Waży 3-3,5 kg (dwa razy tyle co waży Waży 3-3,5 kg (dwa razy tyle co waży mózg)mózg)
Średnia grubość 1,5mm (najcieńsza na Średnia grubość 1,5mm (najcieńsza na powiekach <1mm, dłonie i podeszwy powiekach <1mm, dłonie i podeszwy najgrubsza >3mmnajgrubsza >3mm
Skóra kobiety jest cieńszaSkóra kobiety jest cieńsza Podczas całego życia zrzucamy średnio Podczas całego życia zrzucamy średnio
18kg skóry w postaci naskórka18kg skóry w postaci naskórka
NaskórekNaskórek
KomórkiKomórki
1.1. KeratynocytyKeratynocyty
2.2. MelanocytyMelanocyty
3.3. Kom. Kom. LangerhansaLangerhansa
4.4. Kom. MerckelaKom. Merckela
WarstwyWarstwy
1.1. podstawnapodstawna
2.2. kolczystakolczysta
3.3. ziarnistaziarnista
4.4. rogowa rogowa
DesmosomyDesmosomy
Mostki międzykomórkowe zbudowane z białek (desmogleiny, desmokoliny) połączonych z filamentami w keratynocytach (desmoplakiny, cytokeratyny)
Powierzchnia skóryPowierzchnia skóry Nie jest gładka, poletkowana Linie papilarne (dłonie i stopy),
najgrubsza warstwa rogowa Średnia grubość naskórka
0.12-0,17 mm, dłonie i stopy 0,8-1,4 mm
Dążenie do wyrównania stężeń powoduje, że woda w skórze podatna jest na wyparowanie z organizmu
(TEWL). Skóra, zwłaszcza naskórek
chroni organizm przed nadmiernym parowaniem
wody.
Skóra chroni organizm przed Skóra chroni organizm przed wyparowaniem wody wyparowaniem wody
Warstwa rogowa10% H2O
Naskórek30% H2O
Skóra właściwa50% H2O
Ciało70% H2O
Otoczenie > 1% H20
Teoria muru i „zaprawy Teoria muru i „zaprawy murarskiej”murarskiej”
Warstwa rogowa odgrywa najważniejszą rolę w Warstwa rogowa odgrywa najważniejszą rolę w tworzeniu bariery naskórkowej.tworzeniu bariery naskórkowej.
Skład warstwy rogowejSkład warstwy rogowej
KERATYNA - 58%KERATYNA - 58%
NMF - 30%NMF - 30%
LIPIDY - 11%LIPIDY - 11%
Płaszcz lipidowy ma kwaśne Płaszcz lipidowy ma kwaśne pHpHLipidy pochodzenia naskórkowegoLipidy pochodzenia naskórkowego
fosfolipidyfosfolipidy
sfingomielinasfingomielina
cholesterol glukozyloceramidycholesterol glukozyloceramidy
Lipidy z gruczołów łojowychLipidy z gruczołów łojowych
trójglicerydytrójglicerydy
kwasy tłuszczowekwasy tłuszczowe
glicerolglicerol
woskiwoski
sterolesterole
cholesterol i jego estrycholesterol i jego estry
Lamelarny układ lipidów Lamelarny układ lipidów naskórkowychnaskórkowych
Lipidy naskórkoweLipidy naskórkowe
Skóra jest tkanką aktywnie syntetyzującą Skóra jest tkanką aktywnie syntetyzującą lipidy, średnia ich ilość wynosi 100 lipidy, średnia ich ilość wynosi 100 mg/dzieńmg/dzień
In vitroIn vitro keratynocyty syntetyzują wszystkie keratynocyty syntetyzują wszystkie lipidy poza NNKT, podobnie jak lipidy poza NNKT, podobnie jak in vivoin vivo
Naskórkowa lipogeneza może być badana Naskórkowa lipogeneza może być badana eksperymentalnie po dostarczeniu NNKT, eksperymentalnie po dostarczeniu NNKT, podobnie jak w układzie podobnie jak w układzie in vivoin vivo
Stabilizacja błon lipidowychStabilizacja błon lipidowychZachodzi w obecności ceramidów i omega-hydroksykwasów, pochodnych kwasu linolowego
Ciałko lamelarneCiałko lamelarne
▪ FOSFOLIPIDY FFA
▪ SFINGOMIELINA CERAMIDY▪ CHOLESTEROL▪ GLICEROLIPIDY FFA▪ GLUKOZYLOCERAMIDY CERAMIDY CHOLESTEROL
HYDROLAZYHYDROLAZY
Funkcje lipidów naskórkaFunkcje lipidów naskórka CERAMIDY tworzą międzykomórkowe błony lipidowe, zewnętrzną barierę
lipidową KORNEOCYTÓW
Kwas linolowy i linolenowy (omega-6) regulują procesy zapalne,
tworzenie lamelarnych struktur lipidowych, rogowacenie naskórka
(deficyt kwasu linolenowego w AZS, rybiej łusce, trądziku i suchej skórze)
Przetrwanie ciałek Odlanda w górnych warstwach rogowych i
nieprawidłowe tworzenie dwubłonowych struktur lipidowych w
przestrzeniach międzykomórkowych w łuszczycy (upośledzone
dojrzewanie i uwalnianie zawartości ciałek lamelarnych)
Funkcje lipidów naskórka Funkcje lipidów naskórka cd.cd.
CHOLESTEROL
hydroliza siarczanu złuszczanie korneocytów
(upośledzony szlak w recesywnej X-linked ichtyosis,
upośledzone złuszczanie i łuska a duża zawartość siarczanu
cholesterolu w warstwie rogowej)
SFINGOZYNA
formowanie ziarnistości błonowych, wzrost/różnicowanie
korneocytów, hamowanie wzrostu bakterii i drożdży
Sulfataza steroidowaSulfataza steroidowa
Skóra do pełnego wyleczenia potrzebuje:
ceramidów
cholesterolu
NNKT (kwas linolowy, linolenowy)
Pielęgnacja skóryPielęgnacja skóry
Zwiększenieuwodnienia
hydrolipidów
Zwiększenieuwodnienia
hydrolipidów
Humektanty Omega-6, Omega-3Ceramidy Lipidy, fosfolipidy (DMS)
NMF = Natural Moisturizing NMF = Natural Moisturizing FactorFactor
AMINOKWASYAMINOKWASY 40% 40% KWAS PIROGLUTAMINOWYKWAS PIROGLUTAMINOWY 12% 12% MLECZANY MLECZANY 12% 12% MOCZNIKMOCZNIK 7% 7% Na,K,Ca,Mg,PO4,ClNa,K,Ca,Mg,PO4,Cl 18.5% 18.5% NH3,KWAS MOCZOWY, GLIKOZAMINA, NH3,KWAS MOCZOWY, GLIKOZAMINA,
KREATYNINA 1.5%KREATYNINA 1.5% ???? 9% 9%
Degradacja filagryny do NMF zależy od wilgotności skóry
Przy wysokim nawilżeniu, degradacja enzymatyczna filagryny jest zahamowana
Powstawanie NMFPowstawanie NMF
Filagryna (filament aggregating Filagryna (filament aggregating protein)protein)
Kationowe białko Unikalny skład aminokwasów (bogata
w argininę, glutaminę, glicynę, serynę i histydynę)
Proteolityczny rozkład filagryny uwalnia wolne aminokwasy tworzące NMF w warstwie rogowej o zdolności wiązania wody
Choroby z nieprawidłową Choroby z nieprawidłową filagrynąfilagryną
Suchość skóry, rogowacenie i zwiększona utrata wody (TEWL)
1. Upośledzone wytwarzanie: porokeratoza, łuszczyca, rybia łuska zwykła
2. zmutowana, niepełnowartościowa: AZS, zespół Nethertona, rybie łuski (ichthyosis linearis circumflexa), rybia łuska zwykła
Komórki LangerhansaKomórki Langerhansa Komórki dendrytyczne pochodzące
ze szpiku, makrofagi Zdolność prezentacji antygenu na
cząsteczkach MHC-I i MHC-II Aktywują limfocyty T i stymulują
swoistą reakcję immunologiczną UV zmniejsza liczbę i aktywność LC
Komórki LangerhansaKomórki Langerhansa
Nadzór immunologiczny: chronią przed rozwojem infekcji wirusowych HPV i rakiem
Wykorzystywane w naturalnej immunoterapii skóry i niszczeniu zmian przedrakowych
Nadmierna aktywność w atopowym zapaleniu skóry, wyprysku alergicznym kontaktowym
Komórki barwnikowe - Komórki barwnikowe - melanocytymelanocyty
produkują i wydzielają barwnik (melanina z tyrozyny)
komórki dendrytyczne, pochodzenia ektodermalnego z grzebienia nerwowego
1 MC na 36 KC komórka jasna pozbawione połączeń
międzykomórkowych
MelanosomyMelanosomy
Barwienie L-dopa (aktywność tyrozynazy), barwienie srebrem (melanina), S-100 (komórki)
Ochronna rola melaninyOchronna rola melaniny
Synteza Synteza melaninymelaniny
TYROZYNA
DIHYDROFENYLOAMINA DOPA
DOPACHINONOksydacja-cyklizacja
Tyrozynaza (Cu) Oksydacja
Tyrozynaza (Cu) Oksydacja
FEOMELANINAczerwona lub żółta,
rozpuszczalna w śr. zasadowym
EUMELANINAczarna lub brązowa,
nierozpuszczalna w śr. zasadowym
Formuły złożone
Formuły złożone
PrzebarwieniaPrzebarwienia
Prawidłowa skóra Melanocytozawzrost liczby MC
Zwiększona ilość melaninyw skórze właściwej
Przebarwienie naskórkoweakumulacja barwnika
Czynniki nasilające Czynniki nasilające przebarwieniaprzebarwienia
ekspozycje słoneczne samouszkodzenia terapia antykoncepcyjna (estrogeny,
progesteron) zaburzenia hormonalne leki (np. minocyklina), leki
fotouczulające i reakcje fototoksyczne substancje zapachowe i alkohole ciąża stany zapalne skóry
Błona podstawnaBłona podstawna
Złożona struktura odpowiadająca za ścisłe przyleganie naskórka do skóry właściwej
Budowa warstwowa (lamina lucida, lamina densa, sublamina densa)
Złożona budowa: białka i proteoglikany
Błona podstawnaBłona podstawna
Nieprawidłowa budowa – mutacje białek odpowiadają za choroby pęcherzowe wrodzone do postaci dystroficznych lub letalnych włącznie
Zniszczenie białek hemidesmosomów lub BMZ prowadzi do podnaskórkowych pęcherzy
Składowe skóry właściwejSkładowe skóry właściwej
1. PODPOROWE (macierz zewnątrzkomórkowa)1. PODPOROWE (macierz zewnątrzkomórkowa) Kolagen 70-80% (twardość, sprężystość), kolagen Kolagen 70-80% (twardość, sprężystość), kolagen
typu I i IIItypu I i III kolagen typu I stanowi podstawowe rusztowanie kolagen typu I stanowi podstawowe rusztowanie
białkowe skóry właściwej i stanowi 90% jej suchej białkowe skóry właściwej i stanowi 90% jej suchej masymasy
1 gram kolagenu vs 1 gram stali wykazuje większą 1 gram kolagenu vs 1 gram stali wykazuje większą oporność na rozciąganieoporność na rozciąganie
Elastyna 1-3% (elastyczność)Elastyna 1-3% (elastyczność) Proteoglikany (utrzymanie wody w skórze, Proteoglikany (utrzymanie wody w skórze,
najliczniej reprezentowane przez kwas hialuronowy)najliczniej reprezentowane przez kwas hialuronowy)
2. MORFOTYCZNE2. MORFOTYCZNE fibroblasty, naczynia krwionośne, limfatyczne, fibroblasty, naczynia krwionośne, limfatyczne,
nerwynerwy
Budowa włókien Budowa włókien kolagenowychkolagenowych
Trzyniciowa, prawoskrętna struktura helisy Trzyniciowa, prawoskrętna struktura helisy Białko grubości 1,5 nm, długości 300 nm Białko grubości 1,5 nm, długości 300 nm Nici połączone wiązaniami chemicznymi i Nici połączone wiązaniami chemicznymi i
krzyżowymikrzyżowymi Bardzo wytrzymałe na rozciąganieBardzo wytrzymałe na rozciąganie Okres biologicznego półtrwania wynosi 15 latOkres biologicznego półtrwania wynosi 15 lat 3 podstawowe aminokwasy: glicyn3 podstawowe aminokwasy: glicyna,a, prolin prolinaa i i
hydroksyprolinhydroksyprolinaa, hydroksylizyn, hydroksylizynaa Witamina C jest kofaktorem procesów hydroksylacjiWitamina C jest kofaktorem procesów hydroksylacji Wytrzymałe na rozciąganie – porównywalne do staliWytrzymałe na rozciąganie – porównywalne do stali
Proces syntezy włókien Proces syntezy włókien kolagenowychkolagenowych
Włókna kolagenu z charakterystycznym
prążkowaniem
Podstawowa jednostkastrukturalna – potrójna helisa
gen mRNA prokolagen tropo-kolagen
włóknakolagenowe
Elastoza słoneczna - słoneczne Elastoza słoneczna - słoneczne zwyrodnienie tkanki sprężystejzwyrodnienie tkanki sprężystej
Kwas hialuronowy - HAKwas hialuronowy - HA Należy do mukopolisacharydów (proteoglikanów) Substancja naturalna, fizjologicznie występująca w
skórze W starzejącej się skórze jego ilość znacząco się
zmniejsza, co prowadzi do nasilenia zmarszczek, utraty sprężystości i wiotkości skóry
Silne właściwości nawilżające Higroskopijny (kwas hialuronowy może wiązać wodę
w ilości 1000-4000 przekraczającej jego masę) Zastosowany w mezoterapii istotnie wygładza skórę,
zwiększa uwodnienie i napięcie, wypełnia drobne zmarszczki i normalizuje mikrozagłębienia
Kwas hialuronowyKwas hialuronowy
Obecnie stosowany nie pochodzi od zwierząt
Otrzymywany z biofermentacji bakterii
Niestabilizowany lub stabilizowany, usieciowany, o
określonym pH i osmolarności
Ulega naturalnej biodegradacji
Powikłania (0.8%): reakcje miejscowej
nadwrażliwości
ProteoglikanProteoglikan
Przydatki skóry Przydatki skóry
Włosy
Gruczoły łojowe
Gruczoły potowe (ekrynowe, apokrynowe)
Paznokcie
Włosy Włosy
Anagen Katagen Telogen
Włosy są atrybutem urody Wypadanie włosów, choroby owłosionej skóry głowy
rodzą zaburzenia natury psychicznej
Włosy żyją w fazach
Brodawka włosa
Owłosienie Owłosienie
Średnio 5 mln włosów na całej Średnio 5 mln włosów na całej powierzchni skórypowierzchni skóry
Bez włosów są podeszwy i dłonieBez włosów są podeszwy i dłonie
Jak powstaje włos?Jak powstaje włos? Włos powstaje w wyniku intensywnego podziału
komórek w najgłębiej położonej w skórze partii
mieszka włosowego – opuszce włosa i macierzy włosa
Tworzą go żywe, bardzo aktywnie dzielące się komórki
Włos jest jedną z najszybciej dzielących się tkanek w
organizmie
Jest bardzo wrażliwy na niedobory substancji, które
stymulują podziały
Duża zdolność do regeneracji
Typy włosówTypy włosów
Meszkowe – cienkie i krótkie, pokrywające prawie całą skórę
Terminalne - brwi i rzęsy- włosy okolic płciowych- owłosionej skóry głowy
Gruczoł łojowyGruczoł łojowy
gruczoły holokrynowe wytwarzają nieprzerwanie łój sebocyty dojrzewają przez 14-30 dni łój odpowiada za natłuszczanie skóry,
chroni przed utratą wody, ma właściwości grzybostatyczne
nasilenie trądziku koreluje z produkcją skwalenu i obniżonym stężeniem kwasu linolenowego w łoju
Ilościowe oznaczanie produkcji Ilościowe oznaczanie produkcji łojułoju
Metoda grawimetryczna Absorpcja na glince i ważenie Metoda kolorymetryczna (analogicznie do
papierka lakmusowego) z wykorzystaniem kryształów fotoelektrycznych lub taśmy celofanowej
Ilość łoju:1. Zdrowi – w 3 godz. wydzielają 1 mg łoju/10
cm22. Sucha skóra – poniżej 0,5 mg /10 cm23. Tłusta skóra – powyżej 1,5-4 mg /10 cm2
Aparat włosowo – łojowy = Aparat włosowo – łojowy = mieszek łojowymieszek łojowy
Samodzielnie na:- Brzegu powiek (gruczoły Meiboma)- Brzegu czerwieni wargowej
Hormonalna regulacja gruczołów Hormonalna regulacja gruczołów łojowychłojowych
Androgeny – stymulują - siarczan dehydroepiandrosteronu- testosteron - 5-alfa dihydrotestosteron (konwersja testosteronu
przez 5 alfa-reduktazę I w receptorach androgenowych w gruczołach łojowych lup przez 17-beta dehydrogenazę hydroksysteroidową)
- obniżone stężenie globulin wiążących hormony płciowe
Estrogeny – zmniejszają rozmiary gruczołów łojowych Tyroksyna – stymuluje gruczoły łojowe Progesteron – zatrzymuje wodę, obrzęk naskórka i
uciśnięcie przewodu wyprowadzającego
Gruczoły potoweGruczoły potoweEkrynowe Regulują temperaturę organizmu Uchodzą bezpośrednio na skórę Wydzielają wodę i elektrolity Obecne na całej powierzchni
skóry z małymi wyjątkami Występują u wyższych naczelnych
i koni Czynność regulowana przez układ
nerwowy (ACTH +, atropina -)
Gruczoły potoweGruczoły potoweApokrynowe Produkcja zapachu
(feromonów) Zlokalizowane w pachach,
pachwinach, kroczu Opróżniają zawartość do
mieszka włosowego Ich aktywność regulowana
hormonami płciowymi Zapach ciała powstaje w
wyniku działania bakterii, które bytują w tych miejscach. Produkują one zapach w wyniku rozkładu potu i łoju i są najbardziej aktywne przy odpowiedniej wilgotności
PaznokciePaznokcie Struktura złożona, skeratynizowana Obrąbek naskórkowy tzw. „skórka”
pokrywa wraz ze skórą macierz paznokcia
Rola w chwytaniu drobnych, płaskich przedmiotów
Wzrost 2 mm na miesiąc Paznokieć wydala znaczne ilości wody i
łatwo wysycha Zmiany płytki paznokciowej
charakterystyczne dla wielu chorób dermatologicznych i ogólnych
Łamliwe, kruche paznokcieŁamliwe, kruche paznokcie
Unikanie wysuszających procedur
(zmywacze acetonowe, mycie silnymi
detergentami)
Unikanie wycinania obrąbka naskórkowego
Natłuszczanie płytki
Wykluczenie niedokrwistości mikrocytarnej
Suplementacja biotyny, cystyny, witamin z
grupy B, krzemu
Tkanka podskórnaTkanka podskórna Produkcja ciepła
Akumulacja energii
Rola izolacyjna
Wytrzymałość mechaniczna