İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
KİMYASAL TEHLİKELER
Doç.Dr.İlgin KURŞUN
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
• Tozlar:
• Sınıflandırılması (organik tozlar, inorganik tozlar)
• Mesleki maruziyet alanları
• Çalışan sağlığına etkileri
• Ortam ve biyolojik ölçüm metotları
• Erken tanı yöntemleri
• Korunma yöntemleri
• Gaz, buhar ve dumanlar
• Kaynak çeşitleri ve gazları
• Solventler, asit ve bazlar, metaller ve tuzlar
• Pestisitler
• Çalışan sağlığına etkileri
• Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarında (MSDS), Risk (R) ve Güvenlik (S) tanımları,
• Önleme ve korunma yöntemleri
• Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve kontrolü
• Kanserojen, mutojen ve toksik maddeler
• Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı kimyasal maddeler
• Patlamadan korunma dokümanı ve patlayıcı ortamlarda kullanılacak makine ve teçhizat
İşyerinde sağlığı olumsuz etkileyebilecek kimyasal risk etmenleri:
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • 1. Bu madde sağlığım için tehlikelimizdir ? • 2. Kendimi nasıl koruyabilirim, • 3. Acil durumlarda neleri yapmam gerekiyor • 4. Bu soruların cevabını nereden bulabilirim
“
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yeni kimyasallar her yerde
• Yediğimiz gıdadan,
• Bakım ürünlerine,
• Böcek kovucularından,
• Halılara,
• Plastik oyuncaklara
• ve çok fazlasında…
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Sıradan bir
ev
Kimyasal ev
TV & Bilgisayar Kişisel bakım/Kozmetikler
Temizlik maddeleri
& Pestisitler Yerdöşemesi
Mobilya Döşeme
Mobilyalar
Otomobil
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
KİMYASAL MADDE
• Doğal halde bulunan veya
• Üretilen veya
• Herhangi bir işlem sırasında veya
• Atık olarak ortaya çıkan veya
• Kazara oluşan her türlü element,
bileşik veya karışım olarak
tanımlanmıştır.
(Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
Madde:4)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
KİMYA SANAYİİ’NİN TASNİFİ
ANA GRUPLAR
-Organik ve inorganik kimyasal maddeler,
-Plastikler, sentetik reçineler, elyaflar,
-Farmostatik kimya maddeleri ve ilaçlar,
-Temizleme, yıkama, parlatma maddeleri, parfümeri,
-Boyalar, vernikler, laklar , emaye boyalar,
-Zirai kimya maddeleri,
-Çeşitli kimyasal müstahzarlar,
-Petrol ürünleri,
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
TEHLİKELİ KİMYASALLAR ve KAYNAKLARI
Siyanid atıkları Elektrokaplama, metal işleme, kimyasallar Metal işleme atıkları Aşındırıcı asitler, Kesme yağı, Asidik Çamur Solventler Bitkisel yağ, kimya sanayi Civa Atıkları Darphane, pil sanayi Florid Boksit, gübreler Arsenik Gübre, ağaç işleme Pestisitler Üretim ve formulasyon, atık izolesi Plastik, Monomerler, vinil klorür, acrilonitril, Fenol Demir ve çelik, petrokimyasallar Asbest Asbestli çimento, izolasyon ve yapı sanayi Kurşun Boya, kurşun batarya sanayi
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Her kimyasal madde
• Uygun yolla ve uygun dozda canlı organizmalara verildiğinde zararlı etki meydana getirme kapasitesine sahiptir.
• Bir etki meydana getirebilmesi için öncelikle belirli bir yoldan vücuda alınması, absorbe olması gereklidir.
• SONUÇTA meydana gelen etkinin şiddeti, organizmada etki yerine ulaşan madde miktarına bağlıdır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASALLAR
KİMYASALLAR
YAŞAM
KALİTEMİZİ
ARTIRIRLAR
SAĞLIK VE
GÜVENLİK İÇİN
TEHLİKE
KAYNAKLARI
KİMYA SANAYİNİN FAALİYET ALANI DOĞAL MADDELERİN KİMYASAL YAPISINI
DEĞİŞTİREREK DİĞER ENDÜSTRİLERDE VEYA GÜNLÜK YAŞAMDA KULLANILMAK
ÜZERE YENİ MADDELER ÜRETMEKTİR
KİMYA SANAYİNDE
ÇALIŞANLAR
SANAYİNİN DİĞER
ALANLARINDA
ÇALIŞANLAR
ÇEVRE
BÜTÜN KİMYASALLAR
AYNI DERECEDE
ZARARLI DEĞİLDİR
KİMYASALLARIN
ZARARLI ETKİLERİ
KENDİ ÖZELLİKLERİ
İLE SINIRLI DEĞİLDİR
BİRDEN FAZLA ZARARLI
ETKİYE SAHİP OLABİLİR
AYNI YOLLA , AYNI
ŞEKİLDE, AYNI SÜREDE
ZARAR VERMEZLER
KİMYASALLARIN
ETKİLERİ KULLANIM VE
SAKLAMA KOŞULLARINA
BAĞLIDIR
SAĞLIK
BESLENME
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASALLAR
TEHLİKELİ KİMYASALLAR
ANİ, TEKRARLANAN VEYA
UZUN SÜRELİ MARUZİYET
SONUNDA SAĞLIĞA ZARARLI
OLANLAR
FİZİKSEL VE KİMYASAL
ÖZELLİKLERİ NEDENİYLE
ZARAR VERME RİSKİ
OLANLAR
ÇEVREYE ZARAR
VERENLER
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASALLAR
KİMYASALLARIN KULLANIMINDA GÜVENLİK HAKKINDA 170 NO’LU SÖZLEŞME-1990
ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO)
KİMYASALLARIN KULLANIMINDA GÜVENLİK HAKKINDA 177 NO’LU TAVSİYE KARARI
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI KİMYASALLARIN TAŞINMASI
ÖZELLİKLERİ
TOKSİK ÖZELLİKLERİ
PARLAMA, PATLAMA, OKSİTLEME,
TEHLİKELİ REAKSİYON VERME ÖZELLİKLERİ
AŞINDIRICI VE TAHRİŞ EDİCİ ÖZELLİKLERİ,
ALERJİK VE HASSASİYET OLUŞTURMA
ÖZELLİKLERİ
KANSOREJEN ETKİLERİ,
TERATOJENİK VE MUTAJENİK ETKİLERİ
ÜREME SİSTEMİNE ETKİLERİ
PATLAYICI MADDELER
SIKIŞTIRILMIŞ, SIVILAŞTIRILMIŞ BASINÇ
ALTINDA YOĞUNLAŞTIRILMIŞ
PARLAYICI,
PARLAYICI OLMAYAN VE
ZEHİRLİ GAZLAR
KOLAYLIKLA PARLAYABİLEN SIVILAR
KOLAYLIKLA PARLAYABİLEN KATILAR
OKSİDAN MADDELER,
ORGANİK PEROKSİTLER
ZEHİRLİ VE ENFEKSİYONA NEDEN
OLABİLECEK MADDELER
RADYOAKTİF MADDELER
AŞINDIRICI MADDELER
DİĞER ZARARLI MADDELER
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASALLAR
AVRUPA BİRLİĞİ SINIFLANDIRMASI
PARLAYICI
PATLAYICI
OKSİTLEYİCİ
ZEHİRLİ
TAHRİŞ EDİCİ
HASSASİYET
OLUŞTURUCU
KANSEROJEN
ÜREME İÇİN TOKSİK
MUTAJEN
ÇEVREYE ZARAR
VEREN
AŞINDIRICI
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
14
• İşyerlerinde
meydana gelen
kazaların çok düşük
bir bölümü teknik
hatalardan
• Büyük bir bölümü ise
insan hatalarından
kaynaklanmaktadır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
ÜLKEMİZDEKİ BAZI KİMYASAL
KAZALAR•
Kimya Deposu Yangın ve Patlamaları•
İstanbul Tuzla LMA Fab. Reaktör Patlaması(Reçine
üreten reakörün patlaması)•
İstanbul Başakşehir Saf Kimya Yangını
Gaziantep Allen Kimya Yangını
Gebze Boya Fabrikası Yangını
İst. Tuzla Kayalar Kimya Boya Fab. Yangını
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
16
YIL ŞEHİR/
ÜLKE
NEDENİ TEHLİKELİ
MADDE
ÖLÜ YARALI TAHLİYE
1970 Osaka/
Japonya
Patlama Gaz 92 - -
1972 Duque de
Brazil/Caxias
Proses
hatası
Gas (LPG) 39 51 -
1974 Fixborough/
İngiltere
Patlama Siklohekzan 23 104 300
1976 Houston/
A.B.D.
Trafik
kazası
Amonyak 6 178 -
1978 LosAlfaque
İspanya
Trafik
kazası
Propilen 216 200 -
1979 Bremen/
Almanya
Değirmen
kazası
Flor 14 27 -
1979 Mississaug
Kanada
Tren kazası Klor - - 25000
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
17
YIL ŞEHİR/ÜLKE NEDENİ Tehlikeli
madde ÖLÜM YARALI Boşaltma
1982 Tacoo/
Venezuela
Tank patlaması Fuel oil 153 20.000 40.000
1983 İstanbul/
Türkiye
Patlama 42 50 -
1984 River Dee/UK İçme suyunda
kontaminasyon
Fenol - 250 (2milyon
maruziyet)
1984 San Juanico/
Meksika
Patlama Gaz
(LPG)
452 4228 200.000
1989
Ufa/
Rusya
Boru hattı-sızma Doğal
gaz
645 - -
1992 Çorlu/
Türkiye
Patlama Metan 32 64 -
1993 Bangkok/
Tayland
Oyuncak
fabrikası yangın
Plastik 240 547 -
2001
Tolouse,
Fransa
Gübre tesisi
patlaması
Amonyum
nitrat 30 2500 -
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASALLAR
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN RİSKLERİ
SAĞLIK RİSKLERİ GÜVENLİK RİSKLERİ ÇEVRE İÇİN RİSKLER
YANICI
PARLAYICI
PATLAYICI
OKSİTLEYİCİ (OKSİDAN)
SUYA DUYARLI OLANLAR
BİRBİRLERİYLE
REAKSİYONA GİRENLER
ÇOK TOKSİK MADDE
TOKSİK MADDE
ZARARLI MADDE
AŞINDIRICI MADDE
TAHRİŞ EDİCİ MADDE
ALERJİK MADDE
KANSEROJEN MADDE
MUTAJEN MADDE
ÜREME İÇİN TOKSİK
MADDE
ÇEVRE İÇİN
ZARARLI OLAN
MADDELER
Meslek hastalıkları
İş kazaları
İş kazaları
Yangın
Parlama-patlama
Ekosistemin
dengesini bozma
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Bir kimyasalın risk değerlendirmesi
başlıca 4 basamakta yapılır:
1. Toksisitenin değerlendirilmesi
2. Doz-cevap ilişkisinin belirlenmesi
3. Maruziyetin belirlenmesi
4. Risk karekterizasyonu
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASALLAR
KİMYASALLARIN SAĞLIK
RİSKLERİNİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
FİZİKSEL VE
KİMYASAL
ÖZELLİKLERİ
MARUZ KALMA
ŞEKLİ VE SÜRESİ
KİŞİNİN
FİZYOLOJİK
ÖZELLİKLERİ
ÇEVRESEL
ÖZELLİKLER
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
21
MARUZ KALAN KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ YAŞ
YENİ DOĞMUŞ ÇOCUKLARDA BAZI ENZİMLER HENÜZ OLUŞMADIĞI İÇİN BU TÜR ENZİMLERLE DETOKSİFİYE OLAN KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİSİ ARTAR. İLERİ YAŞLARDA DA BAĞIRSAK FAALİYETLERİ VE ABSORBSİYON YAVAŞLADIĞINDAN AĞIZ YOLUYLA ALINAN MADDELERİN ETKİSİ GECİKEBİLİR. GENELLİKLE YAŞLI KİMSELER İLAÇ VE TOKSİK MADDELERE KARŞI DAHA DAYANIKSIZDIRLAR.
BESLENME
YETERSİZ BİR ŞEKİLDE BESLENEN SIÇANLARIN DDT VE KAFEİNE DAHA DUYARLI OLDUKLARI GÖSTERİLMİŞTİR. AYRICA YÜKSEK PROTEİNLİ VE KARBONHİDRATLI BESİNLER KLİNİKTE TOKSİK MADDELERLE OLUŞAN KARACİĞER HARABİYETİNE KARŞI KULLANILMAKTADIR. YAĞ DOKUDA BİRİKEN BAZI KİMYASALLARDA YAĞLI BESLENME SONUCU VÜCUTTA DAHA FAZLA TUTULURLAR.
CİNSİYET
HAMİLELİK
GENETİK FAKTÖRLER
BAZI BİREYLERDE DOĞUŞTAN NEDENLERLE BAZI ENZİM SİSTEMLERİNDE EKSİKLİK VEYA DAHA YÜKSEK AKTİVİTE SÖZ KONUSUDUR. BU NEDENLE AYNI MADDEYE FARKLI CEVAPLAR VERİLİR.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
22
KİMYASALLAR
KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
SOLUNUM ABSORBSİYON (DERİ VEYA GÖZLER) SİNDİRİM
KİMYASALLAR
İŞYERİ HAVASINDA
TOZ, SİS, DUMAN,
GAZ VE BUHAR. LİF
ŞEKLİNDE
DAĞILMIŞ
OLABİLİR VE
SOLUNABİLİR
(ÇAPI 3
MİKRONDAN AZ
UZUNLUĞU 5
MİKRONDAN FAZLA
UZUNLUK, ÇAP,
ORANI 3:1 DEN
BÜYÜK LİFLER)
SIVI KİMYASALLAR DERİ
YOLU İLE ABSORBLANABİLİR
AYRICA GÖZLER DE SIÇRAMA
VEYA BUHAR ŞEKLİNDE
BULUNAN MADDELERİ
ABSORBE EDEBİLİR.
ORTAM HAVASINDA
BULUNAN TOZLARIN
YUTULMASI,
KİMYASAL MADDE
BULAŞMIŞ ELLERİN
TEMİZLENMEDEN
YEMEK YENİLMESİ,
SİGARA İÇİLMESİ
YOLUYLA,
YANLIŞLIKLA YUTMA
YOLUYLA,
GAZ, TOZ, BUHAR,
DUMAN SIVI VEYA
KATI MADDELERİN
VÜCUDA
GİRMESİDİR.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Kimyasalların vücuda giriş yolları
Deri
Sindirim kanalı
Solunum yolu
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASALLAR
HEDEF ORGANLAR
KİMYASALLAR VÜCUDA GİRDİKLERİ ZAMAN LOKAL VEYA (KAN DOLAŞIMINA
GEÇER VE BÖYLECE VÜCUDUN TÜM KISIMLARINA DAĞILIRLARSA) SİSTEMİK
ETKİLERE NEDEN OLABİLİRLER
KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİLERİ, TÜM ORGANLARDA AYNI DEĞİLDİR.
GENELLİKLE 1-2 ORGANI ETKİLERLER. KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİLERİNİ
GÖSTERDİKLERİ BU ORGANLAR HEDEF ORGAN OLARAK TANIMLANIR
DERİ AKCİĞER MERKEZİ
SİNİR
SİSTEMİ
KAN
DOLAŞIM
SİSTEMİ
KARACİĞER BÖBREK
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Organik fosforlar Böcek ilaçları Kurşun Cıva Manganez Arsenik
Karbon monoksit Vinil klorür Tiner Benzen Tolüen
Benzidin boyalar Betanaftilamin Cıva Mangal dumanları
Asbest Nitrozaminler Dumanlar Kurşun
Karbon tetraklorür Vinil klorür Tiner
Asbest Silisyum Pamuk tozu Kadmiyum Berilyum Dizel gazlar
Nikel, Katran , Benzen, Akrilik, Epoksi reçineleri
kurşun
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
26
BAZI DURUMLARDA BİR
MADDE TEK BAŞINA
ZARARA NEDEN OLMAZ,
AMA BAŞKA BİR
KİMYASAL MADDENİN
TOKSİK ETKİSİNİ
İNDÜKLEYEBİLİR (0+1=3)
KİMYASALLAR
KİMYASAL MADDE ETKİLEŞMELERİ
(Interactions) BAĞIMSIZ ETKİ SİNERJİK ETKİ ANTAGONİZMA
VÜCUDA ALINAN
HER KİMYASAL
BİRBİRİNDEN
TAMAMEN
BAĞIMSIZ
FİZYOLOJİK
ETKİDE
BULUNABİLİR ADDİTİF ETKİ POTANSİYALİZASYON
KİMYASALLAR
AYNI ORGANDA
AYNI YÖNDE VE
AYNI ŞEKİLDE ETKİ
EDEBİLİRLER.
ORGANİZMAYA GİREN VE AYNI
YÖNDE ETKİ GÖSTEREN 2
KİMYASAL MADDE TOPLU
ETKİSİ BUNLARIN BİR
BİRLERİNDEN AYRI İKEN
GÖSTERDİKLERİ TOKSİKOLOJİK
ETKİNİN TOPLAMINA EŞİTTİR
(1+1=2)
BİR KİMYASAL MADDE
DİĞERİNİN ETKİSİNİ
ARTTIRIR.
BÖYLECE BİRİNCİ MADDE
POTANSİYATÖR OLARAK ETKİ
EDER VE TOPLAM ETKİDE
HER İKİ KİMYASALIN KENDİ
ETKİLERİNİN TOPLAMINDAN
FAZLADIR (1+1=4)
BİR KİMYASAL MADDENİN
ETKİSİ DİĞERİ
TARAFINDAN ORTADAN
KALDIRILABİLİR.
(ANTİDOT-PANZEHİR)
(n-Hegzan ile toluene)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
27
KİMYASALLAR
SAĞLIK ZARARLARINA NEDEN OLAN KİMYASALLAR
VE ZARARLARI
TAHRİŞ EDİCİLER
DUYARLILAŞTIRICILAR
(ALERJENLER)
TAHRİŞ EDİCİLER
KİMYASAL
YANIKLARA
NEDEN OLANLAR
RENK DEĞİŞİMİNE VE
LEKELERE
NEDEN OLANLAR
KANSEROJEN, MUTAJEN,
ÜREME İÇİN TOKSİK
MADDELER
KANSEROJENLER
MUTAJENLER
ÜREME İÇİN TOKSİK
MADDELER
TERATOJENLER
ÇOK TOKSİK,
TOKSİK VE
ZEHİRLİ MADDELER
AKUT ETKİLER
MESLEK
HASTALIKLARI
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASALLAR
ÇOK TOKSİK
TOKSİK
ZEHİRLİ KİMYASALLAR
GAZLAR
ÇÖZÜCÜLER,
ORGANİK-İNORGANİK
BİLEŞİKLER
AMONYAK
ORGANİK KURŞUN
BİLEŞİKLERİ
KARBON SÜLFÜR
HİDROKARBONLAR vb.
METALLER
ARSENİK, BERİLYUM,
KADMİYUM, KROM,
MANGAN, NİKEL, KURŞUN
CİVA
vb.
AMETALLER
FOSFOR,
ORGANİK VE İNORGANİK
BİLEŞİKLER
TOZLAR
ZEHİRLİ GAZLAR
KARBON MONOKSİT
FOSGEN
AMONYAK
HİDROJEN SÜLFÜR
KLOR
HALOJENLİ
HİDROKARBONLAR vb.
BOĞUCU GAZLAR
KARBON DİOKSİT
KATILAR SIVILAR
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASALLAR
TAHRİŞ EDİCİLER,
DUYARLILAŞTIRICILAR
(ALERJENLER)
GÜÇLÜ TAHRİŞ
EDİCİLER
KUVVETLİ ASİT VE BAZLAR
H2SO4,
HCl,
NaOH
KİMYASAL YANIKLARA
NEDEN OLANLAR
KARBON DİSÜLFİT,
PETROL DAMITMA ÜRÜNLERİ
DUYARLILAŞTIRICILAR
KROMATLAR,
EPOKSİ REÇİNELER
AKRİLİK REÇİNELER
ZAYIF TAHRİŞ
EDİCİLER
KRONİK TAHRİŞ
ZAYIF ASİTLER
ZAYIF ALKALİLER
RENK DEĞİŞİMİ
VE LEKELERE
NEDEN OLANLAR
AĞIR METALLER
GÜMÜŞ,
CIVA,
ARSENİK
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
ORTAMIN İZLENMESİ- ÖLÇÜMLER
MARUZİYET SINIR DEĞERİ
VERİLMİŞ KİMYASALLAR İÇİN
ORTAM ÖLÇÜMLERİ YAPILIR
ORTAM ÖLÇÜMÜ
ZAMAN,
YER
KOŞULLAR
SAĞLIK RİSKLERİNİN KONTROLÜ - İZLEME
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASALLAR
KİMYASALLARIN GÜVENLİK RİSKLERİ
YANGIN PATLAMA PARLAMA
YANICI
PARLAYICI
PATLAYICI
OKSİTLEYİCİ (OKSİDAN)
SUYA DUYARLI
VE
BİRBİRLERİYLE REAKSİYONA GİREN
MADDELER
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASALLAR
YANMA
NOKTALARI
FİZİKSEL
HALLERİ
KİMYASALLARIN
FİZİKSEL VE KİMYASAL
ÖZELLİKLERİ
KAYNAMA
NOKTALARI
KİMYASALLARIN GÜVENLİK RİSKLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
PARLAMA
NOKTALARI
PATLAMA
LİMİTLERİ
KİMYASAL
ÖZELLİKLERİ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
RİSKİ ÖNLEMEK
TEHLİKELERİ BELİRLE
RİSKİ DEĞERLENDİR
UYGUN KONTROL MEKANİZMALARINI KUR
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
RİSK KONTROL ÖNLEMLERİNİN HİYERARŞİSİ
• ORTADAN KALDIRMAK
• TEHLİKESİZ VEYA DAHA AZ TEHLİKELİ OLANI KULLANMAK
• IZOLE ETMEK
• MÜHENDİSLİK ÖNLEMLERİ UYGULAMAK
• GÜVENLİ ÇALIŞMA ALIŞKANLIĞI KAZANDIRMAK (EĞİTİMİ DE İÇEREN)
• KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANMAK
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
KİMYASAL HİJYEN PROGRAMI
• Ortaya çıkan
sorunların bir daha
oluşmaması için
kaydedilmesinin
sağlanması
• Sorunları ortadan
kaldırmaya yönelik
önlemler
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
BULAŞMA YOLU (Temas, Ortak Kullanılan Maddeler, Hava)
ETKEN-KAYNAK
KONAK (Duyarlılık)
TEHLİKENİN OLUŞMASI
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
KİMYASAL RİSK ÖNLEMLERİ •Kaynakta, •Ortamda, •Kişiye yönelik, olmak üzere sırasıyla 3 aşamada değerlendirilmelidir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Kullanılan Maddenin Değiştirilmesi
Kaynakta Alınacak Önlemler
Kimyasal Risk Önlemleri
– Benzen yerine toluen, benzin yerine gazyağı vs. gibi daha az zararlı madde kullanmak.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
– Örneğin, işyeri ortamına bol miktarda boya ve tiner yayan tabanca boyası yerine havasız tabanca tekniğini uygulamak veya durum uygunsa fırça kullanmak hem boyadan, tinerden ekonomi sağlayacak hem de ortam havası daha az kirlenmiş olacaktır.
Kaynakta Alınacak Önlemler
Kimyasal Risk Önlemleri
İşlemin Değiştirilmesi
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
İşlemin Kapalı Sisteme Alınması
Kaynakta Alınacak Önlemler
Kimyasal Risk Önlemleri
İşlemin Yer ve Süre Olarak Sınırlanması
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Kaynakta Alınacak Önlemler
Kimyasal Risk Önlemleri
– Özellikle tozun ortama karışmadan
bastırılmasına yarayan bu yöntem
maden işletmelerinde çok yararlı
olmaktadır.
Islak (Sulu) Yöntemler Kullanılması
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yerel Aspirasyon Sisteminin Uygulanması
Kaynakta Alınacak Önlemler
Kimyasal Risk Önlemleri
– Gaz, toz, buhar gibi maddelerin
kaynağında, ortama yayılmadan
çekilerek dışarı atılmasını sağlayan
bu yöntem ne yazık ki, pek çok yerde
yanlış uygulanmakta ve bazen yarar
yerine zarar vermektedir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Kaynakta Alınacak Önlemler
Kimyasal Risk Önlemleri
Sürekli Ortam Ölçümleri – Ortamda, sık sık sorun olan
madde veya etkenler özel
detektör tüpleri veya
deteksiyon cihazları ile kontrol
edilerek alınan önlemlerin
yeterliliği denetlenmeli,
gerekiyorsa yeni önlemler
alınmalıdır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Kaynakta Alınacak Önlemler
Kimyasal Risk Önlemleri
Yeterli Bakım Programı
– Risklerin kaynağında
önlenmesi için tesis edilen
sistemlerin bakımlarının
yapılması kimyasalların
ortama yayılmasını
önlemede etkili olacaktır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
45
Ortamda (Hava yolunda) Alınacak Önlemler
Kimyasal Risk Önlemleri
– Düzensiz bir işyeri, iş verimini düşüreceği gibi iş kazaları olasılığını arttıracak ve iş gereği oluşan süprüntü vb. maddeler örneğin bulaşık üstüpüler, tozlar sağlığı olumsuz yönde etkileyebilecektir.
İşyeri Düzeni
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Ortamda (Hava yolunda) Alınacak Önlemler
Kimyasal Risk Önlemleri
Genel Aspirasyon
Burada da ilk göz önüne alınacak husus çalışan kişilerin soludukları hava düzeyinde etkin bir havalanma sağlanmasıdır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Ortamda (Hava yolunda) Alınacak Önlemler
Kimyasal Risk Önlemleri
Seyreltme Aspirasyonu (Temiz Hava Sağlanması)
zararlı maddeler dışarı atılırken gerekli olan temiz hava da bir başka sistemden içeri verilmelidir.
– Tamamen kapalı iş ortamlarında bir yandan yerel aspirasyon ile
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Eğitim
Çalışan Kişide (Alıcıda) Alınacak Önlemler
Kimyasal Risk Önlemleri
– Önlemlerin en etkili ve yararlısı, çalışanların, hangi tehlikelerle karşı karşıya olduğu, nasıl korunacağı, alınan önlemlere nasıl uyacağı konusunda yapılacak ve belirli aralıklarla tekrarlanan işçi sağlığı ve iş güvenliği eğitimleridir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Çalışan Kişide (Alıcıda) Alınacak Önlemler
Kimyasal Risk Önlemleri
Kişisel Koruyucular
– Gözlük, maske, eldiven, baret vb. kişisel koruyucular en son başvurulacak fakat gerektiğinde kesinlikle kullanılması zorunlu araçlardır.
Bu araçlar ancak, hangi tehlikeye karşı ne kadar ve ne sürede koruduğu bilinci ile kullanılırsa yararlı olurlar.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
KİŞİSEL
ÖNLEMLER
•Kaza durumunda duşlar ve
göz yıkama üniteleri
–Saniyeler içerisinde ulaşılır mesafede
olmalı
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Çalışan Kişide (Alıcıda) Alınacak Önlemler
Kimyasal Risk Önlemleri
Yeterli Sağlık Kontrolü
– Çalışan kişilerin işe giriş muayeneleri ve periyodik tıbbi kontrolleri sorunların erken tespit edilmesi ve gereken önlemlerin alınarak tedavilerinin yapılması çoğu kez hayat kurtarıcı olmaktadır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
YÜKSEK PERFORMANS SIVI KROMATOGRAFİSİ HPLC)
Ve İYON KROMATOGRAFİSİ(IC)
İşyeri ortamındaki aldehitler, polinukleer aromatik hidrokarbonlar, tekstil
boyaları, pestisitler, asitler vb. kimyasalların analizleri yapılabilmektedir.
TARAYICI ELEKTRON MİKROSKOBU (SEM)
Asbest liflerinin sayımında kullanılan çok güçlü ve kesin sonuç veren bir
mikroskoptur.
KİŞİSEL ORNEKLEME CİHAZLARI
Kişisel gaz ve toz örnekleyicileri İsçilerin maruz kaldığı kimyasal
maddelerden ve tozlardan numune almak için kullanılırlar
Gürültü ve titreşim ölçüm cihazları
İşçilerin maruz kaldığı gurultu ve titreşim Düzeyini ölçmek için
kullanılırlar.
Termal konfor ölçüm cihazları
İs yerinin termal özelliklerini ölçmek için kullanılırlar (Sıcaklık, nem, hava akım hızı).
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
DETAM İş Sağlığı ve Güvenliği
Kimyasallara Maruz Kalmanın
Gözlenmesi • Fabrika içi denetim ile gözetilmesi
• Doğrudan okuma yapabilen cihazlarla
• Numune toplama pompalarıyla
Renkli Tüpler
Sensörler
Taşınabilir Gaz Kromotografları
Numune Toplama Pompası
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
• KKD’ler biraz rahatsız edici olmalarına rağmen gerekli olduğunda kullanılmaları gerekir. KKD’ler kullanım alanı için çok dikkatli seçilmeli ve kullanıcılar bu konuda eğitilmelidir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Depolama
• Depolamada işaretlere dikkat edilmeli
• Depolama raflarından malzemenin
düşmemesi için önlem alınmalı
• Dökülmelere karşı önlem alınmalı
• Etkileşen kimyasallar yan yan
konulmamalı
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Depolama • Malzeme tanklarının etrafı taşma havuzu ile
çevrilmeli ve dökülmelere karşı önlem alınmalıdır.
• Varil, bidon vb malzemeler kirlilik yaratmayacak şekilde depolanmalıdır.
• Kullanım alanlarında göz duşları ve malzeme güvenlik bilgi formları bulundurulmalıdır.
• Yanıcı kimyasallar diğerlerinden ayrı olarak güneşten etkilenmeyecek şekilde kapalı alanda depolanmalıdır.
• Dökülmelere karşı uygun nitelikte absorban malzemeler konulmalıdır.
• Kaplar Tanımlı olmalıdırlar
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
58
MALZEMELERİN
DEPOLANMASINDA GÜVENLİK
Depolama ve Taşıma Etiketleri
SEMBOL ANLAMI
Isıdan koruyunuz
Kanca kullanmayınız
Donmaktan koruyunuz
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Zehirli (T)
Bir Arada Depolanması Sakıncalı
Olan maddeler
Çok Zehirli (T +) ve
maddeler
Oksitleyici (O) maddelerle
Bir arada depolanmaz.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
60
TEHLİKE SEMBOL VE İŞARETLERİ (EK-4)
E Patlayıcı T+ Çok Toksik C Aşındırıcı
O Oksitleyici T Toksik Xi Tahriş Edici
F+ Çok Kolay Alevlenir Xn Zararlı
F Kolay Alevlenir N Çevre İçin Tehlikeli
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
RİSK İBARELERİ (EK-5)
• R 1-Kuru halde patlayıcıdır.
• R 2-Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında patlama riski.
• R 3-Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında çok ciddi patlama riski.
• R 4-Çok hassas patlayıcı metalik bileşikler oluşturur.
• R 5-Isıtma patlamaya neden olabilir.
• R 6-Hava ile temasta veya havasız ortamda patlayıcıdır.
• R 7-Yangına neden olabilir.
• R 8-Yanıcı maddelerle temasında yangına neden olabilir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
GÜVENLİK İBARELERİ (EK-6)
• S 1-Kilit altında muhafaza edin.
• S 2-Çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutun.
• S 3-Serin yerde muhafaza edin.
• S 4-Yerleşim alanlarından uzak tutun.
• S 5-....... içinde muhafaza edin. (Uygun sıvı üretici tarafından belirlenir)
• S 6-....... içinde muhafaza edin. (İnert gaz üretici tarafından belirlenir)
• S 7-Kabı sıkıca kapatılmış halde muhafaza edin.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
R (Özel Risk-Tehlike) ve S (Güvenlik-Sağlık) Numaraları
• R - Risk ve S - Güvenlik numaraları
uluslararasıdır.
• R - Risk numaraları o malzemenin yol
açabileceği zararları ve tehlikeleri gösterir.
• S - Güvenlik numaraları o malzemenin
kullanımı, depolanması sırasında zararlarının
azaltılması ve ortadan kaldırılması için alınması
gereken önlemleri / tavsiyeleri belirtir..
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Toksikolojik Etkiler
• R42/R43 Hassaslaştırıcı
• Xi Tahriş edici
• Xn Zararlı
• C Korozif(Aşındırıcı)
• T Toksik
• T+ Çok toksik
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
65
ETİKETLEME
İÇİNDE KİMYASAL MADDE BULUNAN
BÜTÜN KAPLAR ETİKETLENMELİDİR
KİMYASAL MADDELER DAHA
KÜÇÜK KAPLARA AKTARILIRSA
BUNLAR YENİDEN ETİKETLENMELİDİR.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
66
� ETİKETLER
� KULLANMA TALİMATLARI
� GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI
TÜRKÇE ve ANLAŞILIR
OLMALIDIR.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Etiketleme
Difenilamin
100 kg
ABC Kimya Sanayi A.Ş., istanbul yolu...,Tel:0312...
Toksik
T EC No: 204-539-4
- Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda
toksiktir
- Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde
muhafaza edin.
-Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven
kullanın
-Kaza halinde veya kendinizi iyi hissetmiyorsanız
hemen bir doktora başvurun (mümkünse bu etiketi
gösterin)
N
Çevre için
tehlikeli
EC No
Maddenin ismi
ve miktarı
R cümlecikleri
R 23/24/25
S cümlecikleri
(1/2)
36/37-45
Firmanın adı,
adresi, tel,.....
Tehlike
sembolleri
ASG 06.08.2014 67
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI
(MSDS)
Kimyasalların neden olduğu sağlık ve güvenlik tehlikelerinin azaltılmasına yarayan bir sistemin parçasıdır.
Kimyasal maddeyi ;
•Taşıyanların ,
•Depolayanların,
•Kullananların Ve
•Üretimde Çalışanların
kimyasal maddelerin tehlikeleri konusunda doğru değerlendirme yapmalarını sağlamayı amaçlar.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI (MSDS) Kimyasalı
• Üreten,
• İthal Eden veya
• Dağıtımını Yapanlar,
• Bir Madde İlk Defa Alındığında veya
Malzeme Güvenlik Formlarında Değişiklik
Yapıldığında,
Kimyasal maddelerle birlikte
Malzeme Güvenlik Formlarını (MSDS) kullanıcıya vermelidirler .
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Kimyasal Atıkların Bertaraf Edilmesi Kimyasalların kullanıldığı yerlerde
atıkların oluşması çok normaldir. Bazı kimyasalların artıkları ve/veya atıkları hem çevre hem de insan sağlığı için çok tehlikeli olabilir. Bu gibi durumlarda kimyasal atık veya artığın türüne göre insan sağlığına ve ekolojiye yönelik riskler ortadan kaldırılmalı veya en aza indirilmelidir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Çeşitli kimyasal maddelerin çalışma ortamında bulunması ile ilgili olarak aşağıdaki tanımlamalar kullanılmaktadır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
TLV (Threshold Limit Value, Eşik Limit Değer): Maddelerin havadaki izin
verilen üst limit konsantrasyonları günde 7-8, haftada 40 saat çalışma saatleri
göz önüne alınarak kimyasal maddenin havada bulunmasına izin verilen
zararlı etkisi olmayan günlük ortalama konsantrasyonu (mg/L, g/m3).
Maksimum Tolere doz (MTD): 90 gün kimyasala maruz kalan hayvanlarda %
10 ağırlık kaybından başka hiçbir etki oluşturmayan ve ölüme neden olmayan,
hayvanların ömürlerini kısaltmayan madde dozu.
ADI (Acceptable Daily Intake, Kabul Edilebilir Günlük Alım Düzeyi) : Bir
kimyasal maddenin tüm yaşam boyunca alındığında toksik etki göstermeyip
bir risk taşımayan besinlerle günlük alım düzeyi (mg/kg/gün). NOEL: (No observed effect level )Eşik doz, toksik etki göstermeyen düzey. ADI = NOEL
MAC (Maksimum Müsade Edilen Konsantrasyon): Çevresel ve endüstriyel havada kimyasal
maddenin bulunmasına izin verilen ve zararlı bir etki meydana getirmeyen maksimum konsnatrasyon
ppm (mg/L) (mg/m3).
TWA-TLV veya TLV-TWA (Time Weighted Average): Günde 7-8 saat haftada 40 saat üzerinden
hesaplanan, havada bulunmasına izin verilen, zararlı etkisi olmayan günlük konsantrasyon.
STEL, TLV-STEL( Short-term Exposure Limit): Kısa bir zaman süresince temas için müsade edilen
düzey, süre genellikle 15 dakika.
TLV-C (ceiling): Kısa süre de olsa aşılmaması gereken düzeyler.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
YANGIN
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
YANMA NEDİR
YANMA
MADDENİN ISI VE OKSİJENLE BİRLEŞMESİ SONUCU OLUŞAN KİMYASAL BİR OLAYDIR.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
YANGIN SINIFLARI
KORLU YANAN
KATI MADDELER
ODUN
KÖMÜR
KAĞIT
TEKSTİL
ÜRÜNLERİ
KAUÇUK VB.
YANICI SIVILAR
VEYA SIVI HALE
GELEN
KATILAR
BOYALAR
PETROL
ÜRÜNLERİ
YAĞLAR
YANICI
GAZLAR
HİDROJEN
DOĞALGAZ
METAN
ETAN
PROPAN
BÜTAN
ASETİLEN
YANICI
METALLER
MAGNEZYUM
SODYUM
ALEMİNYUM
TOZLARI VB.
AYRICA
NİTRATLAR
C
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
76
YANGIN SEBEPLERİ
SABOTAJ
TABİAT OLAYLARI KAZALAR
DİKKATSİZLİK İHMAL
SİRAYET
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
SÖNDÜRME MADDELERİ
• Su;
• Köpük;
• Karbondioksit;
• Kuru Kimyevi Toz ( KKT ) ;
• Halojenlendirilmiş hidrokarbonlar (Halokarbon);
• Kum
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın Güvenliği; Kapsam
Yangın Önleme : Tehlike belirleme, Risk Analizi, Risk Yönetimi olarak tanımlanan “proaktif” çalışmalar: İş yeri çalışma yönergelerinin hazırlanması , depolama koşullarının belirlenmesi, işyeri düzen ve temizliği, periyodik bakımlar,denetim,raporlama, eğitim, düzeltici çalışmalar...
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın Güvenliği; Kapsam
Yangın Korunma Önlemleri: • Yangın uyarı sistemleri • Otomatik söndürme söndürme sistemleri, • Yangın anında ısı ve duman yayılmasını engelleyecek yapısal önlemler, kaçış yolları, acil ışıklandırma, • Yangın su tesisatı, depo, pompa, hidrant,hortum dolapları, • Söndürme cihazları
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
80
Bina, makine,
teçhizat, hammadde,
ambalaj malzemesi,
demirbaş ve ürün
kayıpları vb.
Üretimin durması
veya sona ermesi, bakım
onarım yenileme, sipariş
iptali, atık ve kalıntıların
temizlenmesi, personel
giderleri, sigorta vb.
DOĞRUDAN MADDİ
K A Y I P L A R
DOLAYLI MADDİ
K A Y I P L A R
MİL
Lİ
EK
ON
OM
İ
Türkiye’de yılda
40.000 yangın
Meydana gelmekte,
500 kişi ölmektedir.
A.B.D.’de yangınlar
sonucunda her bir milyon
kişiden 55’i ölüyor,
620’si yaralanıyor.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanmanın temel kavramları
Alevlenme noktası: Isınan maddeden çıkan gazların, bir alevin geçici olarak yaklaştırılıp uzaklaştırılması sonucunda yanmayı sürdürdüğü en düşük sıcaklıktır.
Basınçlandırma: Kaçış yollarındaki iç hava basıncını yapının diğer mekânlarındaki basınca göre daha yüksek tutarak duman sızıntısını önleme yöntemidir.
81
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanmanın temel kavramları
• Duman perdesi: Yükselen dumanın yanal yayılımını sınırlamak amacıyla tavanda sabit konumda, uzaktan kapatılabilen veya bir algılayıcı uyarısıyla kapanan, yangına karşı dayanıklı bölücü perdedir.
Yangın esnasında oluşan dumanın yayılmasını önlediği gibi, çatı havalandırma kapakları sayesinde dumanın yayılmadan tahliyesinde büyük rol oynar. Mevcut yangın algılama sistemine entegre edilebilen perdeler, tehlike anında otomatik olarak çalışmaya başlarlar.
82
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanmanın temel kavramları
• Duman tahliyesi: Dumanın yapının dışına kendiliğinden çıkması veya mekanik yollarla zorlamalı olarak atılmasıdır.
83
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanmanın temel kavramları (Devam)
• Duman yönlendirme bacası: Yangın hâlinde, dumanların istenilen yöne çekilerek yangının genişlemesini önlemeye yönelik bacalardır
Güvenlik bölgesi: Binadan tahliye edilen şahısların bina dışında güvenli olarak bekleyebilecekleri bölgedir.
84
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanmanın temel kavramları (Devam)
Kaçış (Yangın) merdiveni: Yangın halinde ve diğer acil hallerde binadaki insanların emniyetli ve süratli olarak tahliyesi için kullanılabilen, yangına karşı korunumlu bir şekilde düzenlenen ve tabiî zemin seviyesinde güvenlikli bir alana açılan merdivendir.
85
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanmanın temel kavramları (Devam)
• Kaçış yolu: Oda ve diğer müstakil hacimlerden çıkışlar, katlardaki koridor ve benzeri geçişler, kat çıkışları, zemin kata ulaşan merdivenler ve bina son çıkışına giden yollar dahil olmak üzere binanın herhangi bir noktasından yer seviyesindeki cadde veya sokağa kadar olan ve hiçbir şekilde engellenmemiş bulunan yolun tamamıdır.
86
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanmanın temel kavramları (Devam)
• Yangın kesici: Bina içinde, yangının ve dumanın ilerlemesini ve yayılmasını belirlenmiş bir süre için durduran, yatay veya düşey konumlu elemandır.
87
Yangın duvarı: İki bina arasında veya aynı bina içinde farklı yangın yüküne sahip hacimlerin birbirinden ayrılması gereken hâllerde, yangının ilerlemesini ve yayılmasını belirlenmiş bir süre için durduran düşey elemandır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanmanın temel kavramları (Devam)
88
Yangın güvenlik holleri; kaçış merdivenlerine dumanın geçişinin engellenmesi, söndürme ve kurtarma elemanlarınca kullanılması ve gerektiğinde engellilerin ve yaralıların bekletilmesi için yapılır. Hollerin, kullanıcıların kaçış yolu içindeki hareketini engellemeyecek şekilde tasarlanması şarttır.
Yangın güvenlik hollerinin duvar, tavan ve tabanında hiçbir yanıcı malzeme kullanılamaz ve bu hollerin, yangına en az 120 dakika dayanıklı duvar ve en az 90 dakika dayanıklı duman sızdırmaz kapı ile diğer bölümlerden ayrılması gerekir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
89
Yangın güvenlik hollerinin taban alanı, 3 m2;’den az, 6 m2’den fazla
ve kaçış yönündeki boyutu ise 1.8 m’den az olamaz.
Acil durum asansörü önünde yapılacak yangın güvenlik holü alanı, 6
m2’den az, 10 m2’den çok ve herhangi bir boyutu 2 m’den daha az
olamaz.
Konutlar için özel durumlar hariç olmak üzere, asansör kapıları
önünde, yüksek binalarda kaçış merdiven yuvaları ile acil durum
asansörü önünde yangın güvenlik holü yapılır.
Yangın güvenlik hollerinin kullanmaya uygun şekilde boş
bulundurulmasından, bina veya işyeri sahibi ve yöneticileri
sorumludur.
Yangın güvenlik holü:
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanmanın temel kavramları (Devam)
90
Yangın kapısı: Bir yapıda kullanıcılar, hava veya nesneler için dolaşım imkânı sağlayan, kapalı tutulduğunda duman, ısı ve alev geçişine belirli bir süre direnecek nitelikteki kapı, kapak veya kepenktir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanmanın temel kavramları (Devam)
• Yangın kompartımanı: Bir bina içerisinde, tavan ve taban döşemesi dahil olmak üzere, her yanı en az 60 dakika yangına karşı dayanıklı yapı elemanları ile duman ve ısı geçirmez alanlara ayrılmış bölgedir.
91
İki veya daha çok bina tarafından ortak kullanılan duvarlar, kazan
dairesi, otopark, ana elektrik dağıtım odaları, yapı içindeki trafo
merkezleri, orta gerilim merkezleri, jeneratör grubu odaları ve benzeri
yangın tehlikesi olan kapalı alanların duvarları ve döşemeleri
kompartıman duvarı özelliğinde olmalıdır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanmanın temel kavramları (Devam)
92
Yangın perdesi: Korunması gereken nesne, ürün veya alt yapının yangına karşı korunması veya ısının yatay veya düşey olarak yayılmasını engellemek maksadıyla kullanılan özel donanımlı bariyerlerdir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yağmurlama (sprinkler) sistemi: Yangını söndürmek, soğutmayı sağlamak ve gelişen yangını itfaiye gelinceye kadar sınırlamak amacı ile kurulan ve su püskürtmesi yapan otomatik sistemdir. Sistem, bir su kaynağına bağlı bulunan ve içinde basınçlı su ile dolu bir boru ağı kullanarak sabit yangın söndürme sağlar.
Yangından kaynaklanan ısı ile açılan sprinklerin her biri dakikada ortalama 100 litre suyu yansıtıcı vasıtasıyla yağmurlama yaparak yangın mahalline boşaltır ve yangını kontrol altına alır ve söndürür. (video-sprinkler)
93
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanmanın temel kavramları (Devam)
• Yangın tahliye projesi: Mimari proje üzerinde, kaçış yollarının,
• yangın merdivenlerinin,
• acil durum asansörlerinin,
• yangın dolaplarının,
• itfaiye su verme ve alma ağızlarının ve
• yangın pompalarının yerlerinin
renkli olarak işaretlendiği projedir.
94
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yüksek binalar ile toplam kapalı kullanım alanı 1000 m2’den büyük imalathane, atölye, depo, otel, motel, sağlık, toplanma ve eğitim binalarında, binaya ait yangın tahliye projeleri, bina girişinde ve yangın sırasında itfaiyenin kolaylıkla ulaşabileceği bir yerde bulundurulur.
95
Yangın tahliye projesi:
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın kimyasına genel bakış
• Yanma: Bir kimyasal olaydır. Yanıcı maddelerin belirli bir ısı seviyesinde oksijenle birleşmesidir.
96
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın kimyasına genel bakış (Devam)
97
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın kimyasına genel bakış (Devam)
98
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın kimyasına genel bakış (Devam)
99
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
• Yanma için maddenin bir oksijen kaynağı ile reaksiyona girmesi ve yanmanın başlaması için ateşleme gerekir.
• Genellikle ortamın ısıtılması yanma reaksiyonun başlaması için gerekli ateşlemeyi sağlar.
100
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
3) ISI KAYNAKLARI
Her maddenin yanabilmesi için ayrı bir ısı derecesi vardır. Yani o maddenin yanmaya başlayabilmesi için yeterli ısıya sıcaklığın yükselmesi gerekir. Mesela bir kağıtla bir tahtayı elimize alalım.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
ISI KAYNAKLARI
Bir kibritle kağıt parçasını tutuşturabildiğimiz halde tahtayı aynı şekilde tutuşturamayız. Çünkü tahtanın yanma sıcaklığına ulaşması gerekmektedir. Kağıtta bu süre ve yanma sıcaklığının düşük olması, kağıdın kolayca yanmaya başlamasını temin eder.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
ISI KAYNAKLARI
Katı bir maddenin veya bir akaryakıtın yanması için, yanmaya başlamasına yetecek kadar ısı verilmesi gerekir. Yanma ısısı o maddenin çıkartacağı buharın yanacağı en alçak ısı derecesidir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
• Isı kaynakları, yanıcı maddeyi tutuşma sıcaklığına (yanma noktasına) gelecek kadar ısıtan kaynaklardır.
104
Bir maddenin yanmaya başlaması için yeterli miktarda ısıya
ihtiyaç vardır. İhtiyaç duyulan bu ısı bir çok kaynaktan elde
edilmektedir.
Isı kaynakları iki kısımda incelenir.
Doğal Isı Kaynakları
Yapay Isı Kaynakları
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Doğal Isı Kaynakları
Güneş
Yıldırım
Volkanlar
Güneş: Güneşin radyasyon şeklinde yaydığı enerjiye güneş ısısı
enerjisi denir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Suni Isı Kaynakları
Açık Ateşler
Elektrik Arkları
Aşırı Isı Veren Kaynaklar
Kızgın Yüzeyler
Kıvılcımlar
Statik Elektrik Arkları
Sürtünme ile ortaya çıkan ısı
Çarpmalarla ortaya çıkan kıvılcımlar
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
• Cisimlerin konumuna göre yanma hızları:
Yanıcı maddelerin yanma hızları diğer etkenlerin yanında konumlarına göre de değişiklikler gösterir.
Yatay konumdaki cisimlerde yangının yüzeysel yayılması daha yavaştır.
Düşey konumdaki cisimlerde yangının yüzeysel yayılması daha hızlıdır.
107
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanma ürünleri
• Zehirli ve boğucu gazlar
CO
CO2
SO2
H2S
NH3
HCN ve C3H4O
• Duman
• Isı
• Alev
108
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanma ürünleri (Devam)
• Tüm kimyasal reaksiyonlarda olduğu gibi yanma olayında da reaksiyon çıktıları vardır.
• Yanma sonucu ortaya çıkan ürünlerin cinsi ve miktarı,
yanan maddelerin özelliklerine, miktarına ve yanmanın tam veya kısıtlı yanma olmasına göre değişir.
Duman: yanma sonucu açığa çıkan gaz, su buharı ve çeşitli katı maddeler ile sıvı haldeki aerosol parçacıklardan oluşan bir karışımdır.
Duman içindeki gazlar, yanıcı maddeye göre değişiklik gösterir.
109
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
110
Karbondiok
sit
Karbonmonok
sit
Metan Hidrojen
Sülfür
Kükürt Dioksit
CO2 CO CH4 H2S SO2
Renksiz Renksiz Renksiz Renksiz Renksiz
Kokusuz Kokusuz Kokusuz Çürük Yumrt. Keskin Kokulu
- Yanıcı Yanıcı Yanıcı -
Boğucu Boğucu Boğucu Zehirleyici Solunum
Rahatsız.
- Patlayıcı Patlayıcı Patlayıcı -
Bazı Gazların Özellikleri;
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanma ürünleri (Devam-Alev)
Alev yanma olayının gözle görülen kısmıdır.
Özellikle tam yanma durumunda çok net bir şekilde görülür.
Genellikle hızlı tepkimeye giren yanan maddelerde ısı, çoğu zaman da ışık yayan gaz kütlelerine alev denilmektedir.
Kızıl renktedir.
Oksijen azaldıkça alev sarımtırak renge dönüşür.
Yanma sonucu oluşan gazların türleri ve miktarları da alev renginin oluşumunu etkiler.
111
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanma ürünleri (Devam)
Özellikle akaryakıt yangınlarında renk değişimi önem kazanır.
Dolu tank, siyah duman ve kızıl alevle yanar.
Tank boşaldıkça (yakıt seviyesi düştükçe) duman rengi, kahverengiye, alev rengi ise sarıya dönüşür.
Tankın doluluk seviyesi daha da düştükçe patlayıcı gazlar artar; duman sarı- mor karışımında, alev ise maviye dönüşür.
Mavi alev yanmakta olan tankın infilak etmekte olduğunun işaretidir.
112
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın (Devam)
113
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın (Devam)
114
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın (Devam)
115
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın (Devam)
Sıcaklık 5 dakika sonra 555 oC,
10 dakika sonra 660 oC,
15 dakika sonra 720 oC,
Yarım saat sonra 820 oC,
Bir saat sonra 927 oC’ a yükselmektedir.
İnsan vücudu ve solunum sistemleri 65 oC sıcaklığa sınırlı bir süre, 120 oC sıcaklığa 15 dakika, 143 oC sıcaklığa 5 dakika, 177 oC sıcaklığa ise 1 dakika dayanabilir.
116
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın nedenleri (Devam)
1) Korunma önlemlerinin alınmaması: En önemli nedendir.
• Yangın, elektrik kontağı, ısıtma sistemleri, LPG tüpleri, parlayıcı–patlayıcı maddelerin yeterince korunmaya alınmamasından doğmaktadır.
• Önlem:
Elektrik enerjisi aksamının teknik koşullara göre yapılması,
LPG tüplerinin doğru kullanılması,
Bacaların temizlenmesi ve
Parlayıcı–patlayıcı maddeler için gerekli önlemin alınması halinde yangın afetinde büyük ölçüde azalma olacaktır.
117
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın nedenleri (Devam)
2) Bilgisizlik:
Yangına karşı hangi önlemlerin nasıl alınacağını bilmemek ve bu konuda yeterli eğitimden geçmemek yangının önemli nedenlerindendir.
Elektrikli aletlerin doğru kullanımını bilmemek, soba ve kalorifer sistemlerini yanlış yerleştirmek, tavan arasına ve çatıya kolay tutuşabilecek eşyalar koymak yangını davet eder.
118
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın nedenleri (Devam)
Yangının oluşumunu önlemek ve oluşan bir yangının söndürülmesini bilmek eğitim ve bilgilenmeden geçmektedir.
Bu nedenle yangını önlemeyi öğrenmek kadar yangını söndürmede ilk müdahaleleri de öğrenmek gerekir.
119
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
120
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
121
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın nedenleri (Devam)
3) İhmal: Yangın konusunda bilgili olmak yetmez.
• Söndürülmeden atılan bir kibrit veya sigara izmariti,
• kapatmayı unuttuğunuz elektrikli çay makinesi,
• LPG tüpü,
• ateşi söndürülmemiş ocak,
• fişi prizde unutulan her türlü elektrikli cihaz sebebiyle büyük yangınlar çıkabilir.
122
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın nedenleri (Devam)
4) Kazalar: İstem dışı oluşan olaylardan bazıları da (kalorifer kazanının patlaması, elektrik kontağı gibi) yangına neden olmaktadır.
• Ancak kendiliğinden gelişen bütün olaylarda, başlangıçta yeterli önlemlerin alınmaması sonucu olabildiği gibi bilgisizliğin de rol oynadığını görebiliyoruz.
123
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın nedenleri (Devam)
5) Sıçrama: Kontrol altındaki bir ateşin, ihmal veya bilgisizlik sonucu yayılarak veya parlayıp–patlayarak sıçraması her zaman mümkündür.
6) Sabotaj: Çeşitli amaç ve kazanç uğruna kasıtlı olarak yangın çıkarılmasıdır.
7) Doğal olaylar: Rüzgarlı havalarda kuru dalların birbirine sürtmesi sonucu, yıldırım düşmesi, deprem, yüksek hava sıcaklığı ve benzeri doğa olayları sonucu yangınlar çıkabilir.
124
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
YANGIN ÖNLEMLERİ
Kurum, kuruluş ve işyerlerinde yangını önleyici tedbirler iki kısımda ele alınır.
• 1- Yapısal Bakımdan Yangından Korunma
• 2- Organizasyon Bakımdan Yangından Korunma
125
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
126
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
127
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Yangınların sınıflandırılması ve
söndürme ilkeleri
1) A SINIFI YANGINLAR:
• Tahta, kağıt, kömür, ot, odun, saman vb. gibi katı maddelerin alevli ve korlu olarak yandığı yangınlardır.
• Adi yangın sınıfına girer.
• Genelde korlu olarak yanarlar ve artık olarak karbon tabakası bırakırlar.
• Yanma madde yüzeyi ile sınırlı değildir.
• Maddenin gözenek yapısına göre içe doğru nüfuz eder ve için için bir yanma oluşturur. Bu durum yanmanın korlu olarak görüntü vermesinin nedenidir…
128
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
2) B SINIFI YANGINLAR:
Yanabilen sıvıların oluşturdukları yangınlardır.
Benzin, benzol, boyalar gibi sıvı yanıcı maddelerden kaynaklanan yangınlardır.
B sınıfı yangınlarda yanma sıvının yüzeyindedir.
Sıvı yüzeyinde buhar tabakası yanmakta, yanma ile çıkan ısı buhar tabakasının devamını ve yanmanın beslenmesini sağlamaktadır.
129
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
3) C SINIFI YANGINLAR:
• Parlayıcı gazların oluşturduğu Gaz yangınlarıdır (LPG, havagazı, hidrojen vb.).
• C sınıfı yangınlarda yanma gazın sızdığı yüzeydedir.
• Gaz basıncının atmosfer basıncından fazla olduğu yerlerde yanma bu şekilde devam eder.
• Gaz ve atmosfer basıncının eşit olduğu yerlerde yanma bütün bölgelerde devam eder.
• Gaz, depo vb. kapalı yerlerde ise bu durumda yanma bölgesindeki hızlı yanma basıncını yenecek açıklık (havalandırma) yoksa, patlama kaçınılmaz olur.
130
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
4) D SINIFI YANGINLAR:
• Yanabilen hafif metaller Alüminyum, Magnezyum, Titan, Sodyum vb. veya bunların alaşımlarının (alkaliler hariç) oluşturduğu yangınlar girer.
• Daha çok endüstriyel çevrelerde görülmekle birlikte gelişen teknoloji ile son yıllarda daha geniş alanlara yayıldıkları gözlemlenmektedir.
131
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
5) E SINIFI YANGINLAR (Avustralya ve Asya için)
• Elektrik teçhizat tesisat ve ekipmanları ile elektronik cihazlardan çıkan yangınlardır.
• Aslında genellikle elektrik sadece yangının başlangıç nedenidir.
• Devamında yanan madde cinsine göre diğer sınıflardan birinde değerlendirilebilir.
132
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
• F Sınıfı yangınlar Bitkisel ve hayvansal pişirme yağlarının yangınlarını kapsar. Sulu Kimyasal söndürücüler yada toz söndürücüler ile söndürülür.
• ASLA SU İLE SÖNDÜRMEYİNİZ. AKSİ HALDE PARLAMA VE PATLAMA OLUR.”
133
6) F SINIFI YANGINLAR:
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Çünkü ; Bir birim su : 100 ºC de 1700 kat genleşir. 126 ºC de 1827 kat genleşir 226 ºC de 2298 kat genleşir. 326 ºC de 2760 kat genleşir. 426 ºC de 3230 kat genleşir. 526 ºC de 3690 kat genleşir.
Bu da yangının müthiş şekilde parlamasına ve patlamasına neden olur. YANGININ ANİDEN YÜZLERCE KEZ BÜYÜMESİNE NEDEN OLUR
134
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanan maddenin cinsine göre yapılan bu sınıflandırmaların ötesinde sanayide;
“JET YANGINLARI” ,
“HAVUZ YANGINLARI” ve
“ BLEVE” olarak adlandırılan yangınlar da vardır.
135
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Yangınların sınıflandırılması ve söndürme ilkeleri (Devam)
136
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
137
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
138
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
1) JET YANGINI:
• İnce uzun alevle yanar ve gaz borusu kaçaklarının tutuşmasında görülür.
• Daha çok yanıcı parlayıcı sıvıların ve gazların boru içinde belli bir basınçla nakledilmesi esnasında borunun veya eklentilerinin herhangi bir yerinde basınçla çıkan sıvı yada gazın tutuşması şeklinde gerçekleşir.
139
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
2) BLEVE:
• Ateş Topu olarak da adlandırılır. Yangın ve patlamanın karışımıdır.
• Çok kısa zamanda çok yoğun ısı açığa çıkar.
• Olay bir tank içinde sıvılaştırılmış gazın atmosferik kaynama noktasının üstünde muhafazasında bu tank yarılır veya açılırsa tank içindeki madde gaz ve sıvı karışımı halinde akmaya başlar, hava içinde çok hızlı genişler ve bulut oluşturur.
• Bu buhar bulutu bir ateş kaynağına denk gelirse ateş topu oluşturur ve birkaç saniye içerisinde çok yüksek ısı açığa çıkar.
• Böyle bir yangında birkaç yüz metre ötelerde bile derin yanıklara ve ölümlere maruz kalınabilir.
140
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
3) HAVUZ TİPİ YANGIN:
• Ham petrolün veya petrol esaslı yanıcıların tanktan sızması ve tutuşmasında görülür.
• Bazen de çok büyük hacimli yüzer tavanlı tankların tutuşması bu yangın tipine örnektir.
• Aslında olay tipik bir B sınıfı yangındır.
• Ancak burada yanıcı madde çok fazladır ve yangın devam ettikçe artan ısı yangının beslenmesini dolayısıyla şiddetini arttırır.
141
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangınların sınıflandırılması ve söndürme ilkeleri (Devam)
142
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
143
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
• Su,
• Kuru Kimyevi Toz (KKT),
• Karbondioksit (CO2),
• Köpük, diğer söndürücü gazlar,
• Malzemeleri yangın üzerine sevk etmeye yarayan Arazöz,
• Yangın hidrantları,
• Yangın söndürme tüpleri ile;
• Özel olarak yapılmış sabit yangın söndürme sistemlerinin tamamı.
144
Yangına müdahale araçları: Herhangi bir yangını kontrol altına alma veya söndürme amacıyla kullanılan her türlü malzeme, araç ve gereçlerdir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
1) SU: Yangın söndürücüler içerisinde daha ucuz ve daha kolay temin edilebilenidir.
• Bir yangının çevreye yayılmasını ve giderek genişlemesini önlemekte, yangın mahalline yakın bulunan yanıcı ve patlayıcı madde depolarının soğutulmasında kullanılır.
145
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
• SU – AVANTAJLARI:
– Depolanmasının kolaylığı,
– Isı alma özelliğinden dolayı yanıcı maddelerin ısısının kolaylıkla tutuşma sıcaklığının altına düşürmesi,
– Buhar haline geçerken 1.7 kere genişlediğinden yangın için gerekli olan oksijenin (havanın) önünü buhar olarak kesmesi ve boğma etkisi yapması,
– Yanabilen cisimleri ıslatarak, tutuşma ısılarının altında kalmasını sağlaması.
146
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
• SU – DEZAVANTAJLARI:
– Elektrik akımını iletmesi,
– Bazı kimyasal maddelerle (Na, Mg) reaksiyona girerek H2 gazı açığa çıkarması,
– Yüzey gerilimi yüksek olduğundan yanan maddelerin içine yavaş işlemesi.
147
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
• Bütün bunlara karşın sıvı yakıt yangınlarında; sis halinde verilerek
yakıtı alevlenme noktasının altına kadar soğutmak suretiyle yangının söndürülmesinde,
• Aşırı derecede ısıya maruz kalmış teçhizatı ve özellikle tankları soğutarak, yırtılma ve yarılmalarının önlenmesinde,
• Yangın söndürme ekiplerini doğrudan ve radyant ısı etkisinden korumak amacıyla SU kullanılır.
148
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
2) Kuru kimyasal tozlu söndürme cihazları (KKT):
• Temel söndürme maddesi amonyumfosfattır.
• B ve C sınıfı yangınlarda olduğu kadar A sınıfı yangınlarda da etkilidir.
• Yangın sırasında sıcak yüzeyle karşılaşınca erir ve yapışkan hale gelerek yanıcı maddenin üzerine yapışır.
• Bu tabaka yanıcı maddenin hava ile temasını keser, oksijenin yanma zincirine katılmasını engelleyerek söndürmeyi gerçekleştirir.
149
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
• Püskürtme sırasında görüşü bozduğu,
nefes almayı zorlaştırdığı,
yanıcı madde dağıldığında sıcak korun yeniden tutuşabileceği,
elektrik yangınlarında etkili olurken, elektrik bağlantı ve nakil hatlarına zarar verdiği göz önünde tutulmalıdır.
• Etkin söndürme gücü, geniş kullanım alanı, kolay kullanım, emniyetli aksesuarlarla donatılmış olması ve rahat taşınması Kuru Kimyevi Tozlu söndürme cihazlarının tercih edilme sebepleridir.
• Çeşitli tipleri bulunmaktadır. (1,2,6,12,25,50,ve 100 kg’lık)
150
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
151
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
152
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
3) Karbondioksitli yangın söndürme cihazları:
• Yangın söndürme cihazları içerisinde en çok kullanılanlardandır.
• Cihazların içerisinde basınçla sıvılaştırılmış saf karbondioksit (CO2) gazı bulunur.
• CO2 gazı, yanmayan ve bir çok madde ile reaksiyona girmeyen özelliğe sahip olması, havadan 1,5 kat daha ağır olması sebebiyle yangın sırasında havanın yerini alarak yangını boğma etkisi göstermesi avantajlarıdır.
153
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
• Zehirleyici etkiye sahip olması, dezavantajı olup,
• İnsanların bulunduğu yerlerde kullanılmaması önerilmektedir.
• Yanabilen sıvı yangınları ile elektrikli malzeme yangınlarında öncelikle kullanılır. (video)
154
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
155
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
4) Köpük:
• Özellikle yanabilen sıvıların yüzeyini genişçe kaplama özelliği, köpüğün sıvı yangınlarında tercih edilme sebebidir.
• Köpük, yangın yüzeyini sarar ve hava ile (oksijen) olan teması keserek tam sönme sağlanıncaya kadar kademe kademe ilerleyerek akar.
• Ayrıca yangın sırasında çeşitli sebeplerle sıçrayan küçük parçalar köpükle etkisiz hale gelir. (video)
156
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Kimyasal Köpük ve Mekanik Köpük olarak iki türü bulunur.
• Kimyasal köpük: Köpük oluşumu, alimünyumsülfat ve sodyumbikarbonatın sudaki reaksiyonu ile meydana getirilir.
– Isıya dayanıklı olup, çok yoğun olduğundan yavaş hareket eder.
• Mekanik köpük: Protein esaslı veya sentetik olabilen mekanik köpük, yüzeyi kaplayarak buhar çıkmasına engel olur.
– Köpük içerisinde su mevcut olduğundan, suyun soğutma etkisi de ayrı bir avantajdır.
– Ancak, elektrik sistemiyle ilgili yangınlarda önerilmemektedir.
157
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
158
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Köpük kullanılmaması gereken yerler: ► LPG yangınları, ► Sıcak asfalt ve ağır yağ yangınları, ► Elektrik tesisatı yangınları, ► Gıda maddeleri yangını, ► Kuru kimyevi toz kullanılan yangınlar (aynı anda kullanılmaz).
159
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
160
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
KKT OTOMATİK SÖNDÜRME SİSTEMLERİ Akaryakıt İstasyonları Otomatik/Manual Söndürme Sistemleri
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
162
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
163
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangınla mücadele
• Yangın çıkmasının önlenmesi
• Yangının kısa sürede tespiti
• Yangının yayılmasının önlenmesi
• Yangının söndürülmesi
• Yangın sırasında tahliye
164
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın çıkmasının önlenmesi
• Isı kaynağının kontrolü: Çıplak alev, yanan sigara,
soba, buhar boruları, elektrik ark ve kıvılcımları, güneş ışığı, sürtünmeden doğan kıvılcım, parlama-patlama olayları, egzotermik reaksiyonlar bilinen yaygın ısı kaynaklarıdır.
165
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın çıkmasının önlenmesi
Yanıcı Madde Kontrolü: Yanıcı madde kullanılıyorsa, birimde günlük ihtiyaca yetecek kadar bulundurmak, boş malzeme kaplarını biriktirmeden uygun metotlarla uzaklaştırmak, yanıcı maddelerin depolanması ile ilgili kurallara uymak, bu husustaki en önemli hususlardır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangın çıkmasının önlenmesi
Oksijen Kontrolü: Yanma olayında oksijenin kontrolü en zor olandır. Atmosfere açık çalışmalarda bu mümkün olmamakla birlikte özel işlemlerde, parlayıcı, patlayıcı sıvıların asal gazla pompalanması, yanıcı maddelerin nitratlar, peroksitler, kloratlar, perkloratların yanında bulundurulmaması alınabilecek önemli tedbirlerdir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Parlama ve Patlama (Devam)
• Daha farklı kriterlerle de sınıflandırma yapılabilir.
• Not: Sıvılar kaynama sıcaklıklarına kadar ısıtılınca uçuculuk özellikleri artar ve daha çabuk buharlaşarak diğer sınıf parlayıcıların özelliklerine ulaşabilirler.
• Parlayıcı Maddelere Örnekler:
Sıvılar Katılar Gazlar
Aseton Fosfor penta klorür Asetilen
Benzen Zirkon Metan
Hegzan Magnezyum Propan
Toluen Betanaftilansin Etan Ksilen, Metil alkol, Benzin Karpit
168
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Parlama ve Patlama (Devam)
• Patlama: İdeal karışımda tutuşan parlayıcı maddenin çok hızlı ve kontrol edilemeyen enerji açığa çıkarmasıdır. Patlama şiddeti olayın gerçekleştiği mekanın kapalılık durumu ile doğru orantılıdır.
• Patlama şiddeti ayrıca, parlayıcı maddenin cinsi ,miktarı , uygun karışım özellikleri ile de doğru orantılıdır.
• Detanasyon Hızı: Patlama basıncının yayılma hızı.
• Tahrip Gücü: Patlayıcı maddenin konsantrasyonu, parlama sonucu ortaya çıkardığı enerji, ve detanasyon hızının oluşturduğu güç.
169
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Patlama: Hava ile karışım halinde olan gazın parlama (tutuşma) ısısına
erişmesi ile tamamının aniden yanması sonucu meydana gelen hacim
genişlemesidir.
Parlama ve Patlama (Devam)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Parlama ve Patlama (Devam)
• Patlama olayını patlayan maddenin cinsine göre 5 ana grupta inceleyebiliriz:
1) Gaz patlamaları,
2) Basınç patlamaları,
3) Toz patlamaları,
i. Metalik toz patlamaları,
ii. Organik toz patlamaları,
4) Kimyasal madde patlamaları,
5) Katı madde patlamaları.
171
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Parlama ve Patlama (Devam)
• Katı Madde Patlayıcıları; Durağan (Stabil) olmaları, genellikle özel amaçlı üretilmeleri, doğal olarak yaygın halde bulunmamaları sebebi ile genellikle kontrollü olarak patlatılırlar. Çok nadir olarak ve büyük ihmaller sonucu kazara patlarlar.
• Toz Patlamaları’nın oluşması için ise spesifik özel şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. En çok toz patlamalarına gıda sektöründe rastlanmaktadır.
• Sıvı Maddeler; bu sınıflandırmaya dahil edilmemiştir. Sıvı maddeler ancak gazlaşmaları halinde buharları parlayabilir. Sıvı içerisinde oksijen bulunmadığından sıvı halde parlama olmaz bu itibarla parlayıcı sıvılar gaz patlamaları ile birlikte değerlendirilmiştir.
172
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Parlama ve Patlama (Devam)
• Kimyasal Madde Patlamaları ise, genellikle kimyasal reaksiyonlar ile başlarlar.
• Gerek kullanılan hammaddelerin, gerekse yarı mamul ve mamul maddelerin depolanması, taşınması ve kullanım safhasında istenmeyen bir şekilde farklı kimyasallarla karşılaşılması veya farklı ortamlarda bulunması, oluşabilecek reaksiyonlar sonucu bazen vahim olaylara sebep olmaktadır.
173
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Parlama ve Patlama (Devam)
Basınç Patlamalarına sebep olan Basınçlı kaplar ve sistemler küçük büyük sanayinin her çeşidinde değişik boyutlarda bulunan sistemlerdir. İçlerinde zaman, zaman parlayıcı, patlayıcı gaz ve buharlar da bulundurulan bu sistemler, sadece hava veya su, ya da su buharı da ihtiva etseler patlama riski taşırlar. Basınç altındaki sistemlerde, basınç sebebiyle patlama riski içlerinde sıvı veya gaz bulunması ile ilgilidir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Parlama ve Patlama (Devam)
• Gaz patlamaları normalde basınç patlamalarıdır. Ancak bu patlamanın olabilmesi için gazın içinde bulunduğu kabın basıncını yükseltecek bir unsur bulunmalıdır. Bu unsur genellikle tanktan sızan gazın tutuşması sonucu oluşan parlama ve yangın olmaktadır.
Sızan gaz yere doğru akarak birikir.Bir ısı kaynağı ile karşılaşınca tutuşur
175
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Parlama ve Patlama (Devam)
Parlama Patlama Tehlikesi Kaynakları: Yanıcı, parlayıcı, patlayıcı maddeler; İşletmede yanıcı gazlar, sıvılar veya tozlar üretiliyorsa, depolanıyorsa veya işleniyorsa ve bu arada gaz, buhar, toz gibi parlayıcı karışımlar oluşuyorsa ortamda parlama, patlama tehlikesi vardır.
176
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Parlama ve Patlama (Devam)
• Patlayıcı karışım; Eğer yanıcı gaz, buhar ve tozlar bir kıvılcım sonucu tutuştuğunda kendiliğinden alev oluşumu sağlayacak miktarda bulunuyorsa bu bir patlayıcı karışımdır.
177
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Parlama ve Patlama (Devam)
• Parlama ve patlamayı önlemek için;
1) Sızıntıyı önle: Uygun tesisat kurulması ile,
Devamlı kontrol ve basınç testi ile ,
Boru donanımının kontrolü ile,
Otomatik kesiciler (Basınç ayarlı çekvalfler) ile
Dedektörler ile.
178
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Parlama ve Patlama (Devam)
2) Hava ve/veya Oksijen ile uygun karışımı önle;
Mümkünse açık havada çalış,
Zemin seviyesi altında çukurlar olmasın,
Uygun tabi ve suni aspirasyon kullan,
Gerekirse detektör kontrollü otomatik aspirasyon kur.
179
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Parlama ve Patlama (Devam)
3) Açık alevi önle:
(Sigara, çakmak girişi) yasakla,
Isınma sistemini açık alevle yapma,
Isıl çalışmalar izne bağlı olsun,
Kıvılcım çıkaran malzeme kullanma,
180
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Parlama ve Patlama (Devam)
4) Elektrik:
Uygun tesisat,
Expruf armatür - ex-proof (alevsızdırmaz) elektrik malzemeleri
Topraklama,
Statik Elektrik;
Tüm metal kısımları toprakla,
Mümkünse zemin antistatik olsun,
Tesise girişte nötralizatör koy.
181
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Parlama ve Patlama (Devam)
5) Personelin eğitimi: ŞART.....
182
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yanıklar
• Yangın yerinde oluşan kızgın hava kısa süre de olsa solunduğunda, solunum alanlarında yanmaya neden olmaktadır.
• İç yanık denilen bu hadise burun kıllarının yanmış olması ile teşhis edilmekte ve bu yanık karşısında tıbben yapabilecek bir şey kalmamaktadır.
• 1. Derece yanık; Derinin güneş yanığı gibi yanması, deride kızarıklık biçiminde görülen yanıktır. Önemli kabul edilmez.
• 2. Derece yanık; Su toplanarak derinin kabarcıklaşması biçiminde meydana gelen yanıktır. Acı verir.
• 3. Derece yanık; Su toplayan kabarcıkların patlaması ve çukurlukların kemiğe doğru genişleyen boşluklar oluşturması ve daha ileri safhada ise Derinin kömürleşecek derecede kavrulması biçiminde meydana gelen yanıktır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik (Devam)
• A sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde çok maksatlı kuru kimyevi tozlu veya sulu,
• B sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde kuru kimyevi tozlu, karbondioksitli veya köpüklü,
• C sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, kuru kimyevi tozlu veya karbondioksitli,
• D sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde ise kuru metal tozlu söndürme cihazları bulundurulacaktır.
• Otopark, depo, tesisat daireleri ve benzeri yerlerde ayrıca tekerlekli tip söndürme cihazı bulundurulur.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik (Devam)
• Taşınabilir söndürme tüpleri için, söndürücünün duvara bağlantı asma halkası duvardan kolaylıkla alınabilecek şekilde ve zeminden asma halkasına olan uzaklığı yaklaşık 90 cm'yi aşmayacak şekilde montaj yapılır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik (Devam)
Madde 126- Çalışma saatleri içinde görevli sayısına ve o binadaki en büyük amirin takdirine göre, binanın her katı, bölmesi veya tamamı için görevliler arasından yangın güvenliği sorumlusu seçilir. Sorumlu, çalışma saatinin başlangıcından bitimine kadar sorumlu olduğu bölümde, yangına karşı korunma önlemlerini kontrol etmek ve aldırmakla yükümlüdür. Kat mülkiyetine tabi binalarda bu sorumluluğu bina yöneticisi üstlenir. Kamu binalarında bir gece bekçisi ve/veya güvenlik görevlisi bulunması asıldır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik (Devam)
Ekiplerin kuruluşu
• Madde 127- Yapı, bina, tesis ve işletmelerden; 10 bağımsız bölümü olan konutlar ile 50 kişiden fazla insan bulunan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmelerde aşağıdaki ekipler oluşturulur. a) Söndürme ekibi, b) Kurtarma ekibi, c) Koruma ekibi, d) İlk yardım ekibi. Diğer yapı, bina, tesis ve işletmelerde ise; sahip, yönetici veya amirin uygun göreceği ekipler kurulur ve diğer önlemler alınır
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik (Devam)
Ekiplerin kuruluşu
• Ekipler, 137 nci maddede belirtilen yönergeyi yürütmekle görevlendirilen amirin belirleyeceği ihtiyaca göre, en büyük amirin onayıyla kurulur. Söndürme ve kurtarma ekipleri en az 3'er, koruma ve ilk yardım ekipleri ise en az 2'şer kişiden oluşur.
• Kurumda sivil savunma servisleri kurulmuşsa; söz konusu ekiplerin görevleri, bu servislerce yürütülür. Her ekipte bir ekip başı bulunur. Ekip başı, aynı zamanda yönergeyi uygulamakla görevli amirin yardımcısıdır.
• Madde 128- Ekiplerin görevleri aşağıda belirtilmiştir. a) Söndürme Ekibi: Binada çıkacak yangına derhal müdahale ederek söndürmek ve/veya genişlemesine mani olmak, b) Kurtarma Ekibi: Yangın vukuunda can ve mal kurtarma işlerini yürütmek,
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik (Devam)
Ekiplerin kuruluşu
• c) Koruma Ekibi: Kurtarma ekibince kurtarılan eşya ve evrakı korumak, yangın nedeniyle ortaya çıkması muhtemel panik ve kargaşayı önlemek, d) İlk Yardım Ekibi: Yangın nedeniyle yaralanan veya hastalanan kişilere ilk yardım yapmak.
• Madde 129- Ekiplerin birbirleriyle işbirliği yapmaları ve karşılıklı yardımlaşmalarda bulunmaları esastır. Ekiplerin yangın anında sevk ve idaresi, itfaiye gelinceye kadar yönergeyi uygulamakla görevli amir veya yardımcılarına aittir. Bu süre içinde ekipler, amirlerinden emir alırlar. İtfaiye gelince, söndürme ve kurtarma ekipleri derhal itfaiye amirinin emrine girerler.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangınla mücadelede 4 altın öğüt
1) Yangın, doğal afetler dışında, genelde insan hatasından dolayı meydana gelir.
2) Yangını önlemek, söndürmekten daha kolaydır ve risk taşımaz.
3) Yangını önlemek, bir veya birkaç kişinin görev ve sorumluluğu değil, tüm insanların görevidir. yangını söndürmek ise bu konuda eğitilmiş insanların görevidir.
4) Yangın can ve mal düşmanıdır. ancak, yangın anında insana en büyük düşman, panik ve mantıksız harekettir.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangınla Mücadelede Dikkat Edilecek Hususlar
• Karmakarışık bir çalışma yangını büyütür. Şuurlu ve sistemli bir çalışma yangının zamanında söndürülmesini sağlar.
• Yangına müdahale ederken, yangının itfaiye teşkilatına ihbar edilmesi çok önemlidir.
• Söndürme maddesi, yanan cisim sıvı değilse her zaman doğrudan doğruya yanan maddenin üstüne püskürtülür. Dumana veya aleve püskürtülmez. Yanan parlayıcı bir sıvı ise ateşin sıçramasına mani olmak için yanmakta olan yüzeyin hemen üstüne püskürtülür.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangınla Mücadelede Dikkat Edilecek Hususlar
Ateş, döşemeye veya yere sıçramışsa tercihen en yakın yerden başlanarak söndürülür. Alev bir duvarı kaplamaya başlamışsa önce dip taraf, sonra yukarı taraf söndürülür. Yangın elektrik kontağından çıkmışsa, elektrik kesilmeden su sıkılmaz. YANGIN SÖNDÜRMELERDE RÜZGAR ARKAYA ALINIR.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yangınla Mücadele
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Konunun genel amacı
• Katılımcıların, çalışanların kullanması gereken Kişisel Koruyucu Donanımların (KKD) özellikleri, kullanım yerleri, kullanımı, gözetim ve denetimi konularında bilgi edinmelerini sağlamaktır. Yönetmelikte tanımlanan tüm KKD� ları kapsamaktadır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Man (İnsan) ( Hatalara neden olan insan faktörü)
Machine (Makine)
( Uygun olmayan, koruyucusuz makine ve
ekipman gibi fiziksel faktörler)
Media (Ortam-çevre)
( Bilgi, bilgilendirme, çalışma metotları
ve çevresel faktörler)
Management (Yönetim)
(Yönetimsel faktörler)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ GENEL RİSK KONTROL YÖNTEMLERİ
Acil durum planlaması ve tatbikatı
Eğitim
DÖF (Düzeltici, önleyici faaliyetler)
KKD (Kişisel Koruyucu Donanım)
Mekanik önlemler
Çalışma koşullarının değiştirilmesi
Tasarım ve iş akışı değişikliği
İş başı bilgilendirme
Performans ölçüm ve izleme
Uyarı levhaları
Yatırım
Dokümantasyon (Talimat, tutanak, vb.)
Tehlikelerin ve risk faktörlerinin
kaynağında yok edilmesi
Yasal gereklilikler
İSG Hizmetlerinde Amaç; İnsanın yaşam kalitesini yükseltmektir... 197
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
198
KAZALARIN SEBEPLERİ
GÜVENSİZ
DAVRANIŞLAR
88%
GÜVENSİZ
KOŞULLAR
10%
NEDENİ
SAPTANAMAYAN
KAZALAR
2%
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
• GÜVENSİZ DAVRANIŞLAR
- İŞÇİNİN KENDİNE GÜVENMEMESİ…
- VERİLEN EMRİ UYGULAMAMA VB…
Güvensiz
davranışlar
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ GÜVENSİZ KOŞULLAR
• Gerekli koruyucu malzemenin olmaması
• Çalışma yeri dağınıklığı
• Yetersiz ışık
• Yetersiz havalandırma
• Emniyetsiz çalışma metodu
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
201
Tehlikeli Durumlar
Uygun olmayan koruyucular
Koruyucusuz çalışma
Kusurlu alet teçhizat kullanma
Emniyetsiz yapılmış alet ve makine
Yetersiz, bakımsız bina, makine, alet
Yetersiz yada fazla aydınlatma
Yetersiz kişisel koruyucu
Yetersiz havalandırma
Emniyetsiz yöntem ve şartlar
.....
TEHLİKELİ DURUM VE TEHLİKELİ DAVRANIŞLAR
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
202
Tehlikeli Davranışlar
Emniyetsiz çalışma
Gereksiz hızlı çalışma
Uygun olmayan emniyet donanımı
Emniyetsiz yükleme, taşıma, istif
Emniyetsiz vaziyet alma
Tehlikeli yerlerde çalışma
Şaşırma, kızgınlık, üzgünlük, ürkme,şakalaşma
Kişisel koruyucu kullanmamak
...
TEHLİKELİ DURUM VE TEHLİKELİ DAVRANIŞLAR
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
GERİYE KALAN % 2 İSE ADINA KADER DEDİĞİMİZ “ KAÇINILMAZLIK”
HALİDİR.
Deprem, Sel vb. Doğal Afetler
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
204
Kişisel koruyucu donanım Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç,
gereç ve cihazlardır.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
KKD, risklerin, iş organizasyonu ve teknik önlemlerle ,çalışma yöntemleriyle önlenemediği veya tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılması gereken cihazlardır..
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Kişisel Koruyucu Ekipmanların Amacı Nedir?
• İş sahasındaki mevcut ve potansiyel tehlikelerden
çalışanların korunması
• Tehlikeler
• – Hareket eden nesneler,
• – Yüksek ve düşük sıcaklıklar,
• – Işık radyasyonu (kaynak, taşlama, ısıl işlem,
• – Düşen nesneler,
• – Keskin, sivri kenarlı nesneler,
• – Zemin Koşulları
• – Kimyasal maddeler
• – Toz, duman, buhar, . . .vb.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik • Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı ile ilgili
• olarak aşağıdaki hususlara uyulacaktır:
• a) İşyerinde kullanılan kişisel koruyucu donanım, Kişisel Koruyucu
• Donanım Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
• ve üretilmiş olacaktır.
• Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
• 1)Ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun olacaktır.
• 2) İşyerinde var olan koşullara uygun olacaktır.
• 3) Kullanan işçinin sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine uygun olacaktır
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik
4) Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyacaktır.
b) Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla kişisel koruyucu donanımın kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu kişisel koruyucu donanımların bir arada kullanılması uyumlu olacak ve risklere karşı etkin olacaktır.
c) Kişisel koruyucu donanımların kullanılma koşulları özellikle kullanılma
süreleri, riskin derecesine ve maruziyet sıklığına, işçinin çalıştığı yerin
özelliklerine ve performansına bağlı olarak belirlenecektir.
d) Tek kişi tarafından kullanılması gereken kişisel koruyucu donanımların,
zorunlu hallerde birkaç kişi tarafından kullanılması halinde, bu kullanımdan
dolayı sağlık ve hijyen problemi doğmaması için her türlü önlem
alınacaktır.
e) İşyerinde, her bir kişisel koruyucu donanım için yeterli bilgi bulunacak ve bu bilgilere kolayca ulaşılabilecektir.
f) Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilecek, bakım
ve onarımları ve ihtiyaç duyulan elemanlarının değiştirilmelerinden sonra,
hijyenik şartlarda muhafaza edilecek ve kullanıma hazır bulundurulacaktır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
İşyerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı toplu korunma ya da iş organizasyonu veya çalışma yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda kullanılacak kişisel koruyucu donanımların özellikleri, temini, kullanımı ve diğer hususlarla ilgili usul ve esasları belirleyen ve 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında yer alan işyerlerini kapsayan yönetmelik 02.07.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup 11/2/2004 tarihli ve 25370 sayılı Resmî Gazete`de yayımlanan Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik de yürürlükten kaldırılmıştır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Yönetmelikte; risklerin, toplu korunmayı sağlayacak teknik veya iş organizasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği, tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılan kişisel koruyucu donanımın,iş kazası ya da meslek hastalığının önlenmesi, çalışanların sağlık ve güvenlik risklerinden korunması, sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi amacıyla kullanılacağı belirtilmiştir. Ayrıca işverenin, toplu korunma , kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vereceği, kişisel koruyucu donanımın seçimi, değerlendirilmesi, kullanılması hususları ile işverenin kişisel koruyucu donanımların kullanımı esnasında alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında çalışanlara ve temsilcilerine bilgi vermesi gibi yükümlülükleri de söz konusu yönetmelik hükümleri ile düzenlenmiştir
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
CE Uygunluk İşareti:
Üreticinin,
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM YÖNETMELİĞİNDEN kaynaklanan bütün
yükümlülüklerini yerine getirdiğini ve KKD' nin ilgili tüm uygunluk değerlendirme
işlemlerine tabi tutulduğunu gösteren işareti,
İfade eder.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
211
Toplu korunma uygulamaları (Genel Kurallar)
Kişiye yönelik korunma uygulamaları (Kişisel korunma)
İŞ KAZALARINDAN KORUNMA
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
212
Toplu korunma uygulamaları
İşyerinin uygun planlanmalıdır.
En uygun ve sağlıklı teknoloji kullanılmalıdır.
Zararlı maddeler zararsız veya daha az zararlı maddelerle
değiştirilmelidir.
İş bitiminde çalışma yerinde hiçbir alet, ekipman ve malzeme
bırakılmamalıdır.
Çalışma alanlarına yetkisiz kişilerin girmesi engellenmeli, emniyet şeridi
çekilmeli, güvenlik ve uyarı işaretlemesi yapılmalıdır.
İŞ KAZALARINDAN KORUNMA
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
213
Çevrede ve kişisel güvenlik ve emniyet tedbirlerini almadan çalışmaya
başlanmamalıdır.
Makine ve ekipmanın dışarıdan yetkisiz kişiler tarafından kullanılmasına
izin verilmemelidir.
Tehlikeli olabilecek ekipman tehlikesiz olanla değiştirilmelidir.
Çalışma alanında yeterli havalandırma ve aydınlatmanın olmasına dikkat
edilmelidir.
Uyarı levhaları görünür şekilde çalışma ortamında bulundurulmalı ve uygulanmalıdır.
İŞ KAZALARINDAN KORUNMA
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLAR
-Solunum Koruma – Baş Koruma – El Koruma – Ayak Koruma – Göz Koruma – İşitmenin Korunması – Gövde Koruma
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
215
Kişiye yönelik korunma uygulamaları
İşe uygun personel seçimi, eğitim ve denetim yapılmalıdır.
Çalışanın “İşe Giriş Sağlık Muayenesi” olması gerekmektedir.
Periyodik sağlık muayeneleri yapılmalıdır.
Uygun kişisel koruyucu donanımlar kullanılmalıdır.
İŞ KAZALARINDAN KORUNMA
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
216
İşyerinde kullanılan KKD, KKD yönetmeliğine uygun olacaktır. Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun olacaktır İşyerinde var olan koşullara uygun olacaktır Kullananın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine uygun
olacaktır Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyacaktır.
Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla KKD’ın
kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD’lar bir arada kullanmaya uyumlu olacak ve risklere karşı etkin olacaktır.
KKD’ların kullanılma koşulları özellikle kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet sıklığına, çalışılan yerin özelliklerine ve KKD’ın performansına bağlı olarak belirlenecektir.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
217
Zorunluluk nedeniyle birden fazla kişinin aynı KKD’ı kullanması gerektiğinde herhangi bir sağlık problemine yol açılmaması için hijyen için gerekli tüm önlemler alınacaktır.
KKD’lar işveren tarafından ücretsiz verilecek, bakım/onarım ve parça değişimi sonrası hijyenik şartlarda kullanıma hazır tutulacaktır.
İşveren çalışanı KKD’ların hangi risklere karşı kullanılacağı konusunda bilgilendirecektir.
İşveren KKD kullanımı hususunda uygulamalı eğitim verecektir.
KKD’lar istisnai ve özel durumlar haricinde sadece amacına uygun olarak kullanılacaktır.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
218
Öncelikle KKD yönetmeliğine uygunluğu ve birden fazla KKD kullanımı esnasında uyumluluk kriterlerini değerlendirecektir.
Bu değerlendirmede, Diğer yollarla önlemeyen risklerin analiz ve değerlendirilmesi, Ek risk yaratmaması, İşyerinde varolan koşullara uygunluğu
hususları göz önüne alınacaktır.
KKD’ın herhangi bir elemanında değişiklik yapılaması durumunda yukarıdaki değerlendirme yeniden yapılacaktır.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
219
İşveren, işçilerin KKD’ları uygun şekilde kullanması için her türlü önlemi alacaktır.
İşçiler de kendilerine verilen KKD’ları aldıkları eğitime ve talimata uygun kullanmakla yükümlüdür.
İşçiler KKD’da gördükleri herhangi bir eksikliği veya arızayı işverene bildirecektir.
İşçilere verilen KKD’lar her zaman etkili şekilde çalışır durumda olacak, temizlik ve bakımı yapılacak ve gerektiğinde yenileri ile değiştirilecektir.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
220
İşçilerin Bilgilendirilmesi : İşveren KKD kullanımında sağlık ve güvenlik yönünden alınması gereken önlemler hakkında işçilere ve/veya temsilcilerine bilgi verecektir.
İşçilerin Görüşlerinin Alınması ve Katılımın Sağlanması :
İşveren işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
221
KKD Kullanımı için riskler belirlenir.
RİSKLER
• FİZİKSEL
MEKANİK : Yüksekten Düşmeler, Darbeler vb., Batmalar vb. Titreşim, Kaymalar -Düşmeler
TERMAL : Sıcaklık/Alev, Soğuk
ELEKTRİK
RADYASYON : İyonize Radyasyon, İyonize Olmayan Radyasyon
GÜRÜLTÜ
• KİMYASAL
AEROSOLLER : Tozlar/Lifler, Duman, Buhar
SIVILAR : Sıvıya Batma, Sıçrama
GAZLAR/BUHARLAR
• BİYOLOJİK
ZARARLI BAKTERİLER
ZARARLI VİRÜSLER
MANTARLAR
MİKROBİYOLOJİK OLMAYAN ANTİJENLER
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
222
VÜCUDUN KISIMLARI
• BAŞ KAFATASI KULAK GÖZ SOLUNUM YOLU YÜZ
• ÜST BEDEN EL KOL
• ALT BEDEN AYAK BACAK
• DİĞER DERİ GÖVDE/KARIN PARENTERAL YOLLAR TÜM VÜCUT
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
223
KKD Listesi BAŞ KORUYUCULARI
• Koruyucu Baretler, Koruyucu Başlık vb.
KULAK KORUYUCULARI • Kulak Tıkaçları, Tam Akustik Baretler, İç Haberleşme Donanımlı Kulak
Koruyucuları vb.
GÖZ ve YÜZ KORUYUCULARI • Gözlükler, X-Işını Gözlüğü, Yüz Siperleri, Ark Kaynağı Maskeleri vb.
SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI • Gaz- Toz Filtreli Maskeler, Hava Beslemeli Solunum Cihazları vb.
EL ve KOL KORUYUCULARI • Özel Koruyucu Eldivenler, Tek Parmak eldivenler, Parmaksız Eldivenler vb.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
224
AYAK ve BACAK KORUYUCULARI • Normal Ayakkabılar, Parmak Koruyuculu Ayakkabılar, Dizlikler vb.
CİLT KORUYUCULARI • Koruyucu Kremler/ Merhemler
GÖVDE ve KARIN BÖLGESİ KORUYUCULARI • Makinelere – Kimyasallara Karşı Koruyucu Yelek, Ceket ve Önlükler vb.
VÜCUT KORUYUCULAR • Düşmeyi Önleyici Ekipman, Paraşütçü Kemeri, Koruyucu İş Elbisesi vb.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
225
KKD KULLANILMASININ GEREKLİ OLABİLECEĞİ
İŞLER ve SEKTÖRLER
BAŞ KORUYUCULARI
• KORUYUCU BARETLER
İnşaat İşleri
Tüneller-Maden Ocakları
Patlatma İşleri
Yüksek Fırınlar,Ergitme Ocakları,Çelik İşleri, Haddehaneler
Gemi Yapım İşleri
Demiryollarında Yapılan İşler
Endüstriyel Fırınlar, Makineler ve Boru Hatlarında Yapılan İşler
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
226
AYAK KORUYUCULARI
• DELİNMEZ TABANLI EMNİYET AYAKKABILARI Karkas ve Temel İşleri, Yol Çalışmaları İskelelerde Yapılan İşler Bina Yıkım İşleri
• DELİNMEZ TABAN GEREKTİRMEYEN EMNİYET AYAKKABILARI Çelik Köprüler, Çelik Bina İnşaatları Tadilat ve Bakım İşleri Yüksek Fırınlar, Ergitme Ocakları Yeraltında ve Taşocaklarında Yapılan İşler vb.
• KAYMAYI ÖNLEYİCİ ve DELİNMEYE DAYANIKLI AYAKKABILAR Çatı İşleri
• YALITKAN TABANLI KORUYUCU AYAKKABILAR Çok Sıcak veya Soğuk Malzemelerle Yapılan Çalışmalar
• KOLAYCA ÇIKARILABİLEN EMNİYET AYAKKABILARI Ergimiş Maddelerin Ayakkabıdan İçeri Girme Riski Bulunan İşler
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
227
YÜZ ve GÖZ KORUYUCULARI
• KORUYUCU GÖZLÜKLER, YÜZ SİPERLİKLERİ/ YÜZ KORUYUCULARI
Kaynak Yapma, Öğütme ve Ayırma İşleri Taş Yontma ve Şekillendirme İşleri Talaş Çıkaran Makinelerle Yapılan Çalışmalar vb.
SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI • RESPİRATÖRLER/SOLUNUM Cihazları
Yetersiz Oksijen ve Zararlı Gazların Bulunabileceği Ortamlar Yüksek Fırınlara Yükleme Alanları, Ağır Metal Dumanlarının Bulanacağı
Yerler Toz Oluşumunu Önlemenin Yetersiz olduğu Yerler
İKLİME DAYANIKLI GİYSİ
YANSITICI GİYSİ
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
228
EL, KOL ve VÜCUT KORUMASI
• KORUYUCU GİYSİ Asit-Baz Çözeltileri, Dezenfektan –Aşındırıcı Temizlik Ürünleriyle
Çalışma Sıcak Maddelerle ve Isı etkisinin Hissedildiği Yerlerde Çalışma ,
Kumlama İşleri
• ATEŞE DAYANIKLI KORUYUCU GİYSİ
• DELİNMEYE DAYANIKLI ÖNLÜKLER Kesme ve Kemiklerden Ayırma – El Bıçakları ile Yapılan Çalışmalar
• DERİ ÖNLÜKLER Kaynak İşleri, Sıcak Demircilik İşleri, Döküm İşleri
• ELDİVENLER Kaynak İşleri Asit- Baz Çözeltileriyle Yapılan Çalışmalar
• METAL ÖRGÜLÜ ELDİVENLER Kesme ve Kemiklerden Ayırma İşleri Kesim Makinelerinin Bıçaklarının Değiştirilmesi
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
229
GÖZLÜKLER Hızlı uçan parçacıklara karşı gözlük: Bu gözlükler yeterli sağlamlıkta olmalıdır.
Tozlara, rüzgara ve kıvılcıma karşı gözlük:Gözleri bütünüyle kaplayan, kenarlıkları şakak kemiklerine oturan tipte olmalıdır.
Zararlı ışınlara karşı gözlük: Işının şiddetine uygun koyulukta olmalıdır.
Zararlı gazlara karşı gözlük:Havalandırma delikleri olmayan gözlükler kullanılır.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
230
Tehlikeli sıvılara karşı gözlük:Havalandırma delikleri sıçrayacak sıvının girmesini engelleyecek şekilde olmalıdır.
Erimiş metal sıçramalarına karşı gözlük: Darbelere ve yüksek ısıya dayanıklı
malzemeden yapılmış olmalıdır.
Buğulanmaya karşı tedbir alınmalıdır: Buğulanmayan gözlük veya buğu önleyici solüsyon kullanılmalıdır.
Terlemeye karşı tedbir alınmalıdır: Ter bantları kullanılmalıdır.
Numaralı gözlük kullanan kişiler; Numaralı gözlük üzerine koruyucu gözlük takabilmelidir.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
231
KULAK KORUYUCULAR
Gürültü seviyesi 80 desibelin altına düşürülmeye çalışılmalıdır.
Ortamdaki gürültü 80 desibelin altına düşürülemez ise kulak koruyucuları kullanılmalıdır.
Çeşitli Kulak tıkaçları, Manşonlu kulak koruyucuları ve kulak koruyucu baretler mevcuttur.
Kulak tıkaçları 15-25 desibele kadar,
Manşonlu kulaklıklar 30-35 desibele kadar,
Çok fazla gürültü olan yerlerde
tıkaç ve manşon birlikte kullanılır.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
232
MASKELER
İşyeri ortamında yok edilemeyen insan sağlığına zararlı olan GAZ VE TOZ halindeki maddelerin insan vücuduna girmesini önlemek için MASKELER kullanılır.
Maskelerin;
Hava temizleyici
Temiz hava beslemeli
Temiz havası kendinden
türleri vardır.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
233
Filtreli toz maskesi: Tozlu ortamda kullanılır.
Süzgeçli gaz maskesi: Zararlı gazların bulunduğu yerlerde kullanılır. Gazın cinsine göre filtre takılmalıdır,
Basınçlı temiz hava maskesi: Basınçlı bir hava tüpünden bir hortum vasıtasıyla temiz hava ile besler. Oksijenin yeterli olmadığı ortamda kullanılır,
Hortumlu temiz hava maskesi: Maskenin ucuna takılı olan hortum vasıtasıyla temiz havanın solunmasını sağlar. Oksijensiz ortamlarda veya ortamda ne tür zararlı gazın olduğu bilinmediği durumlarda kullanılabilir.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
234
Basınçlı oksijen solunum cihazı: Basınçlı oksijen tüpü ile beslenen maskedir.
Basınçlı hava solunum cihazı: Basınçlı hava tüpünden beslenen maskedir.
Oksijen üretimli solunun cihazı: Kimyasal bir yolla üretilen oksijenin solunumunu sağlayan maskedir.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
T O Z M A S K E L E R İ
FİLTRE
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
G A Z M A S K E L E R İ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
KİMYASAL ETKİLERE KARŞI TAM DONANIMLI KORUYUCULAR
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
238
YÜZ KORUYUCULARI
YÜZ SİPERLERİ: Bütün yüzü örten, koruyan, koruyuculardır. Uçan parçacıkların yüze zarar vermesini önler
KAYNAKÇI MASKELERİ: Isı ve aleve dayanıklı, kaynak ışınlarına (Parlak ışınlara, mor ötesi ve kızıl ötesi ışınlara) karşı koruyucu özellikte olmalıdır.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Y Ü Z
SİPERİ
Barete monte
edilebilir
Ayarlı bir bantla başa tespit edilebilir
Kimyasal ve metalik sıçramalar ile kıvılcımlara karşı gözleri ve yüzü kısmen veya tamamen korur
Mafsallı şekilde indirilip
kaldırılabilir
pleksiglas ve saydam malzemeden imal
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ I S I
SİPERİ
Yüzü ısıya karşı korur
Baş bantlı ya da baretle kullanılır
Demir-çelik sanayi, haddehaneler ve tav fırınlarında kullanılır
Krom-nikel Veya
Paslanmaz çelik telden
örülmüş Kafes
şeklinde
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KAYNAKÇI YÜZ
SİPERİ
Yüzü ve gözleri korur
El ile tutulur veya işçinin müdahalesi olmadan gerekli bir yere tespit edilir
Gövde kısmı fiberglastan veya kraft kağıttan yapılır
Elektrik kaynağında güvenle kullanılır
Saydam kısmı darbelere dayanıklı
çift cam
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ B A Ş L I K
Başı ve yüzü kimyasal maddelerden, özellikle asit sıçramalarından
korumak üzere kullanılır
İthal kumaştan imal edilir
PVC’den mamul tipi de bulunur
Tanecik sıçramalarına karşı korur
Fiberglas ve branda malzemesinden yapılır
Hava hatlı solunum cihazıyla kullanılır
Yüz kısmı şeffaf
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Özellikle kadınların saçlarını makinelerin hareketli aksamına ( mil,kayış,volan,zincir,matkap,dişliler) kaptırmasını önler
Statik elektrik tesiri ile dağınık saçların
makinelerin dönen kısmına sarılmasını önler
B A Ş L I K
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
244
AYAK KORUYUCULAR
İletken ayakkabılar, patlayıcı maddelerle çalışılan yerlerde, insan vücudunda oluşan statik elektriğin, tehlikesiz bir şekilde, toprağa iletilmesi için kullanılır.
• Çelik maskaratlı ayakkabılar
• Asit ve kostiğe dayanıklı ayakkabılar
• Çivi batmasına karşı özel tabanlı ayakkabılar
• Elektrikçiler için yalıtkan ayakkabı
• Statik elektriğe karşı antistatik ayakkabı
• Muhtelif çizmeler
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
246
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
KAYMAZ TABANLI ÇİZME YALITIMLI ÇİZME
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
Lastik çizme
Lastik çizme Çizmeli tulum Kasık çizme
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
249
GÖVDE KORUYUCULAR
• Ceket ve pantolonlar
• Tulumlar
• İş önlükleri
• Emniyet kemeri
İş elbiselerinin sarkık kısımları olmamalı, cepler küçük ve az olmalıdır.
Statik elektriğin engellenmesi için %100 pamuklu
kıyafetler kullanılmalıdır.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
ERGİMİŞ METALSIÇRAMALARINA KARŞI ÖNLÜK
KİMYASALLARA KARŞI ÖNLÜK
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
DELİNME, KESİLMEYE KARŞI ÖNLÜK ISITICI YELEK
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
252
EMNİYET KEMERİ Yerden en az 1.5 metre yükseklikte çalışırken “Emniyet kemeri”
kullanmak gerekmektedir.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
253
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
DÜŞMEYİ ÖNLEYİCİ EKİPMAN FRENLEME EKİPMANI
VÜCUDU BOŞLUKTA TUTABİLEN DONANIM (PARAŞÜTÇÜ KEMERİ)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
255
KAFA KORUYUCULAR
Darbe tesirlerinden korunmak için kullanılır.
Düşme mesafesine bağlı olarak 10 –15 Kg ağırlığındaki cisimlerin etkilerinden korur.
Plastik baretler, asgari 300 gr. ağırlığında olup, iyi kullanıldığı takdirde 5 yıl süreyle kullanılabilir.
Bileşiminde polietilen oranı fazla olan plastik baretler, sıcak ortamlarda yumuşadığından, bu yerlerde kullanılmamalıdır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ NORMAL TİP BARET
LAMBALI BARET
KULAKLIKLI BARET
ÇENE BAĞLI MADENCİ SİPERLİ
KASK
İTFAİYECİ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
257
Kullanılmış baretler dezenfekte edilmeden başka kişilere verilmemelidir.
Baretler, kolon ve bantları çıkarılarak kullanılmamalıdır.
Baretler sık sık kontrol ve testten geçirilerek, kullanma ve eskime sonucunda, koruyucu özelliklerini yitirip yitirmedikleri belirlenmelidir.
Baretler, sık sık temizlenmeli ve dezenfekte edilmeli, kullanılmadığı zamanlarda havadar bir yerde ambalajı içinde saklanmalıdır.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
258
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
259
EL KORUYUCULAR:
Makinelerden, kimyasallardan, elektrik ve ısıdan korunma
sağlanır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
KORUYUCU ELDİVENLER
TEK PARMAKLI ELDİVEN
METAL ÖRGÜLÜ ELDİVEN YALITKAN ELDİVEN
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ
SLOGANIMIZ
• (0) SIFIR İŞ KAZASI
• (0) SIFIR İŞ GÜCÜ KAYBI
• (0) SIFIR İŞ GÖREMEZLİK GÜN SAYISIDIR