Edition-2015
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
DIST DANG (GUJARAT)
NAVODAYA VIDYALAYA SAMITI PUNE REGION
wwwjnvdangorg
परकाशक जवाहय नवोदम ववदमारम सऩताया Jawahar Navodaya Vidyalaya Saputara (An Autonomous body under MHRD) Government of India CBSE Affiliation Number 440019
ॐ शरी सयसवती शकरवणाा सससभताॊ सभनोहयाभ
कोटिचॊदरपरबाभषिऩषिशरीमकतववगरहाभ
वसननशदधाॊ शकाधानाॊ वीणाऩसतकभधारयणीभ
यतनसायनददरननभााणनवबषणबवषताभ
सऩसजताॊ सयगणबरनभववषणशशवाटदशब
वनदद बकतमा वसनददता च भनीनददरभनभानव
उऩ भखमारम NAVODAYA VIDYALAYA SAMITI REGIONAL OFFICE
Sheti Mahamandal Bhavan 2nd Floor B-Wing
270 Senapati Bapat Marg Pune-411016
Email nvsropunerediffmailcom
Website wwwnvsropunegovin
भखमारम
B-15 INSTITUTIONAL AREA SECTOR-62
NOIDA-201307 DIST-GAUTAM BUDH NAGAR UP
wwwnvshqorg
सॊदश
जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया ऩसतकारम ववबाग दवाया ldquoहभाया ऩसतकारमrdquo ई- ऩतरिका क परथभ अॊक को परकाशशत कयन जा यहा ह अनत परसनदनता हो यही ह| सचभच इसस जवाहय नवोदम ववदमारम क गरॊथऩार ववदमारथामो औय शशको की यचनातभक अशबवविमो औय ऩसतकारम की गनतववरधमो को उजागय कयन क शरए जहा एक औय साथाक भॊच परापत होगा वही दसयी तयप इसक भाधमभ स उनक वचारयक एवॊ रच ॊतन क ववशबनदन आमाभो को अशबवमसकत परदान कयन क नम ndashनम सअवसय इस ई-ऩतरिका स परापत होत यहग|
ldquo हभाया ऩसतकारमrdquo ई-ऩतरिका क परथभ सॊसकयण की सपरता क शरए भयी तयप स हाटदाक शब काभनाएॉ |
पराचामा शरी एनएस याण
जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया सजलरा डाॊग( गजयात)
सॊदश
भझ मह जानकय फड़ ही आनॊद का अनबव हो यहा ह की जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया क गरॊथारम ववबाग दवायाldquo हभाया ऩसतकारमrdquo ई-ऩतरिका का परथभ अॊक परकाशशत होन जा यहा ह जो ननशचम ही गरॊथारम ववबाग अऩनी अरग स ऩहचान फनाएगी इसभ कोई सॊदह नहीॊ| जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया क गरॊथऩार इसक शरए फधाई क ऩाि ह| भ आशासनदवत ह की ldquo हभाया ऩसतकारमrdquo ई- ऩतरिका का मह अॊक ऩाठको को सररचऩणा ऻान औय भहतवऩणा जानकारयमाॉ परदान कयगा| साथ ही इसस सबी गरॊथऩार शशको औय ववदमाथी बी राबासनदवत होग|
इस ई-ऩतरिका ldquoहभाया ऩसतकारमrdquo की सपरता क शरए भयी हाटदाक शबकाभनाएॉ|
भखम शशक शरी रगयीश याठोड
ऩीजीिी कोभसा जवाहय नवोदम ववदमारमसाऩताया
सजलरा डाॊग( गजयात)
सॊऩादक भणडर
Mr YogeshChaudhri(Art Teacher) MrNileshChaudhri(TGT-English)
Mr Manoj Patel (Gujarati Teacher) MrImranBagwan (LDC)
Mr DevangThakar(PGT-Hindi) MrEnadrasenPurane(FCSA)
पराककथन
जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया (डाॊग गजयात) की lsquoहभाया ऩसतकारमrsquo
ई-ऩतरिका क परथभ अॊक का परकाशन कयत हए भझ फहत ही खशी भहसस कय यहा हआजई-गवननसन ई-भीडडमा आदद तकननकी क मग भ मह ऩहरा कदभ कछ ससखन क सरए ई-ऩतरिका परसतत कय यहा ह इस ई-ऩतरिका का उददशम ववदमाथी सशक गरॊथऩार औय इसस जड़ सभच कासभनक वनद क बीतय जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग गरॊथारम क भाधमभ स गरॊथारम की गनतववधध एवॊ कामनकराऩ क फाय भ ववधधगत सवरऩ की ऩहचान कयाना बी ह
भयी ननमकतत जवाहय नवोदम ववदमारम साफयकाॊठा वषन २००१ भ हमी थी जहा भझ शरी ववएरसोरॊकी डॉकऩीसीयावशरी ववसदशनन शरी एसडीरोखॊड क नततव भ भय कामन भ भागनदशनक औय परयनासिोत यह ह इसक सरए भ इन सबी जवाहय नवोदम ववदमारम साफयकाॊठा क पराचामो भय साथी सशकगण औय ववधाथीओ का शकरिमा अदा कयता ह कजसका भझ सहमोग सभरा वषन २०१० क फाद भ जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊगभ कामनयत ह
वपर ॊससऩर शरी एन एस याण क भागनदशनन भ मह ऩसतकारम ई-ऩतरिका का परकाशन कय यहा हपरसतत ऩतरिका क ववषम-वसत का सॊमोजन ऩसतकारम क नववन सोच क आधाय ऩय करकमा गमा हकजसका शरम भाननीम शरी एनएस याण पराचामन जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग को ह कजसक शब सॊकलऩ एवभ परयणा क तरफना मह कामन सॊबव ही नही हो सकता था इसक साथ भय सशकसाथी औय ववदमाथीओ का बी फडा मोगदान यहा ह इसक सरए ननकशचत रऩ स व भहानीम गौयव क ऩाि ह
इस ऩतरिका क परकाशन हत हभ कजनस असबनव परयणा एवॊ सतत असबनॊदनीम सनह परापत होता यहा ह उनभ सवनपरथभ उलरखनीम ह शरी ससददवाकय(सहामक आमतत शणणक) औय आय क गपता ( सहामक आमतत गजयात सॊकर ) नववस िीम कामानरम-ऩण सॊबाग की सपयनीम एवॊ नवम सोच जो की अऩन
सजनशीर ववचायो एवॊ कलऩना स सभकनवत ह उनक दवाया इस सॊदबन भ सभमोधचत परापत भागन-दशनन क परनत बी हभ आबायी ह
ऩतरिका क इस अॊक को ससॊमोकजत कयन भ कजन- कजन ववदमाथीओ अधमाऩको की यचनाम परापत हमी ह उनक परनत बी हभ सचच हदम स आबाय परकट कयत ह
इस कामन भ सभच सॊऩादक भॊडर की सकषभ दकटट का बी भहतवऩणन मोगदान ह कजनभ सॊऩादन- परबाय क परभख उततयदामी शरी दवाॊग ठाकयऩीजीटीndashदहनदी
शरी ननरश चौधयी टीजीटी-इॊकलरश शरी मोगश चौधयी करा-सशक शरी भनोज ऩटर टीजीटी-गजयाती शरी इनरसन ऩयन कॊ पमटय सशक शरी इभयान फागवानएरडीसी एवॊ का लमायवीॊ क छािो(कॉभसन) का मोगदान यहा ह
इस ऩतरिका क बीतय अऩनी कछ सीभाए औय कसभमाहो सकती ह कजस ऩरयऩकषम भ ऩाठको की तयप स उनक फहभलम सझावो की परनता सददव आभॊतरित फनी यहगी
इसक साथ अपरर २०१४ स हय भहीन जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग की अधमतन शणणक गनतववधधमो को परसतत कयत यहन की इचछा सह आबाय
ननरश एभिॊडर ( गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम
साऩताया(डाॊगगजयात)
ldquoA good book is the best of friendsrdquo
अनकरभणणका
िस यचना यचनाकाय ऩटठ स १ डॉ एस आय यॊगनाथन शरीननरश एभटॊडर १
२ ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच काननो शरीननरश एभटॊडर ३
३ बायतक याटरीम ऩसतकारम
शरीननरश एभटॊडर ६
४ राइबरयी ऑप काॊगरस
शरीननरश एभटॊडर ८
५ नशनर राइबरयी ऑप चाइना
शरीननरश एभटॊडर ८
६ हावडन मननवससनटी राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
७ जभनन नशनर राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
८ तरबरदटश राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर १०
९ नशनर राइबरयी एॊड आकानइवस कनाडा
शरीननरश एभटॊडर १०
१० राइबरयी ऑप द यससमन अकडभी ऑप साईसज
शरीननरश एभटॊडर ११
११ भहतवऩणन ऩसतकारम वफसाइट शरीननरश एभटॊडर १२
१२ LIBRARY AUTOMATION शरीननरश एभटॊडर १७
१३ LIBRARY DETAILS
शरीननरश एभटॊडर २२
१४ AT GLANCE
शरीननरश एभटॊडर २३
१५ CAREER OPTION AFTER X AND XII शरीननरश एभटॊडर २७
१६ फक रयवम(जीत आऩकी)
शरीननरश एभटॊडर ३२
१७ HOW TO DEVELOP THE READING HANIT IN CHILDREN
शरीननरश एभटॊडर ३३
१८ LIBRARY ACHIEVMENTS
शरीननरश एभटॊडर ३४
१९ भसकान ददपती ३५
ldquoBook is lighthouse erected in the great sea of timerdquo
२० शबद सऩॊदन शरी भनोज ऩटर ३६
२१ फटी
ननमनत ऩवाय ३७
२२ यात शरी ननरश चौधयी ३८
२३ छबफीसजनवयी
शरी दवाॊग ठाकय ३९
२४ पमायी भाॉ ननमनत ऩवाय ४०
२५ ण हवषनदा ऩयभाय ४१ २६ ववधाथी
आमषी भोदी ४२
२७ ऩसतक
तजस चौधयी ४३
२८ भरटटाचाय
आकाश गाववत ४४
२९ भया सऩना नीयजा ४५
३० करकसान
ववयनर चोयससमा ४६
३१ सचचा सभि
इसशता एच तरोय ४७
३२ एक गरती
जादव तकपत
४८
३३ सभयणीम ऩर
शरीननरश एभटॊडर ४९
३४ सनधबन शरीननरश एभटॊडर ५७
एस आय यॊगनाथन एक ऩरयचम
जनभ Shiyali Ramamrita यॊगनाथन12 अगसत 1892 Shiyali तरबरदटश बायत(वतनभान तसभरनाड
बायत)भतम हो गई27 ससतॊफय 1972(80वषन की आम)फॊगरौय बायत वमवसाम भ
रखकशकषकगणणतऻराइबररयमन याटरीमता बायतीम घयाना राइबरयी साइॊस पररखनसचनाववऻान
उलरखनीम राइबरयी वगीकयणकयन क सरए परसतावना काभ कयता हराइबरयी साइॊसक ऩाॊच कानन
ऩट कवगीकयण यॊगनाथन माय औय गणणतऻ वगीकत सचीकोडशबदकोश सचीकोड सरए अनतरयतत ननमभोक साथ राइबरयी परशासन बायतीम राइबरयी घोषणाऩि राइबरयी अधधकारयमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम शरसभको क सरए राइबरयी भन अर वगीकयण औय सॊचाय शीषनको औय ससदधाॊत ऩोसटर
सचीसॊदहताओॊ का तरनातभक अधममन Shiyali Ramamrita यॊगनाथनअगसत 1892-27 ससतॊफय 1972) बायत क एकगणणतऻ औय राइबररयमनथा ि भ उनक सफस उलरखनीम मोगदान क अऩन ऩाॊच काननो थ राइबरयी साइॊस औय ऩहरी फड़ी analytic ससॊथदटक वगीकयण परणारी ऩट क वगीकयणक ववकास की उनहोन कहा करक बायतभ ऩसतकारमववऻान पररखनऔय सचना
ववऻानका वऩता भाना जाता ह औय वमाऩक रऩ स ि भ उनक भौसरक सोच क सरए दननमाक फाकी बय भजाना जाता ह
1
उनका जनभददन बायतभ याटरीम ऩसतकारम ददवस क रऩ भ हय सार भनामा जाता ह वह एक ववशव ववदमारम राइबररयमन औय ददलरी ववशव ववदमारम(1947-55) भ फनायसदहॊद ववशवववदमारम(1945-47) भ ऩसतकारम ववऻान क परोपसय औय ऩसतकारम ववऻान क परोपसय थ वऩछर ननमकतत उचच डडगरी की ऩशकश कयन कसरए उस ऩसतकारमाधमक ऩहर बायतीम
सकर क ननदशक फनामा ह उनहोन कहा करक वहसचना औय पररखन(खॊटी) क सरए अॊतयानटरीमसॊघ क भानद सदसम ननवानधचतकरकमा गमा था 1957 भ1953स 1944 बायतीम राइबरयी एसोससएशनक अधम थ औय गरट तरबरटनकी राइबरयी एसोससएशन क जीवन क सरए एक उऩाधम फनामा गमा थाअऩन जीवन क अॊनतभवषो भ यॊगनाथनअॊत भ फीभाय सवासम क सरए आग घटन टक ददएऔय कापी हद तकअऩन तरफसतयतक ही सीसभत था ससतमफय 1972 को27 वहबरोकाइदटस स
जदटरताओॊ कीभतम हो गई
1992 भ उनकी जनभ शताबदी ऩयकई जीवनी भािा औय यॊगनाथनक परबावऩय ननफॊधका सॊगरह उनक समभान भपरकासशत करकए गए थ
ldquoA book is a gift you can open again and againrdquo
2
ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच कानन
१ करकताफो का उऩमोग कयन क सरए कय यह ह
२ हय ऩाठक अऩन [मा उस] करकताफ
३ हय इसकी ऩाठक ऩसतक
४ ऩाठक क सभम की फचत कय
५ ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
अवरोकन ऩहर कानन ऩसतक उऩमोग क शरए कय यह ह
ऩहर कानन ऩसतकारम सवाओॊ क सरए आधाय का गठन करकमा डॉ यॊगनाथन करकताफ अतसय उनक हटान को योकन क सरए जॊजीय थ करक भनामा औय जोय बॊडायण औय सॊयण क फजाम परमोग ऩय था उनहोन कहा करक सॊयण औय बॊडायण भहतवऩणन थ करक धायणा को असवीकाय नहीॊ करकमा रकरकन कहा करक वह इस तयह की गनतववधधमो का उददशम उन क परमोग को फढावा दन क सरए करकमा गमा था करक भाॉग साभगरी क उऩमोग क तरफना भद भ कभ भलम नहीॊ ह उऩमोग ऩय फर दवाया डॉ यॊगनाथन क सरए ि का धमान refocused ऐस ऩसतकारम क सथान ऋण नीनतमो घॊट औय ऑऩयशन क ददनो साथ ही ऩसतकारम पनीचय की तयह साॊसारयक भाभरो औय सटाप की गणवतता क रऩ भ भददो का उऩमोग स सॊफॊधधत करकताफ उऩमोग क सरए कय यह ह ऩसतकारम ववऻान क ऩहर कानन ऩसतकारमो भ ऩसतको रोगो स दय फॊद होन का भतरफ नहीॊ कय यह ह करक इसका भतरफ ह दसयी ववधध हय ऩाठक उसकाउसकी करकताफ
इस कानन क सभदाम क हय सदसम को आवशमक साभगरी परापत कयन भ
3
सभ होना चादहए करक ऩता चरता ह डॉ यॊगनाथन सबी साभाकजक वातावयण स सबी वमकततमो ऩसतकारम सवा क हकदाय थ करक रगा औय ऩसतकारम का उऩमोग क आधाय जो सबी क हकदाय थ कयन क सरए सशा था म हको ऩसतकारमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम सॊयक दोनो क सरए कछ भहतवऩणन दानमतवो क तरफना नहीॊ थ ऩसतकाधम रोगो की उतकटट ऩहरी हाथ ऻान कामन करकमा जा यहा ह चादहए सॊगरह सभदाम क ववशष दहतो को ऩया कयना चादहए औय ऩसतकारमो को फढावा दन औय ऩाठको की एक ववसतत शरॊखरा को आकवषनत कयन क सरए फड़ ऩभान ऩय अऩनी सवाओॊ को ववऻावऩत कयना चादहए
२हय ऩाठक अऩन (मा उसक) ऩसतक
ऩसतकारम ववऻान क दसय कानन ऩसतकारम भ ऩढन क सरए चन तमा ववसशटट सॊयक नमामाधीश नहीॊ ह जरयत ह की एक ववशार सॊगरह करपट कयन क सरए सादहतम का अधधगरहण सॊयक की एक ववसतत सॊगरह की सवा का भतरफ ह करक हय कोई अरग सवाद औय भतबद ह औय हभ इसका समभान कयना चादहए
तीसयी ववरध हय इसकी ऩाठक फक
इस ससदधाॊत दसय कानन को फायीकी स सॊफॊधधत ह रकरकन मह एक ऩसतकारम भ परतमक आइटभ ह करक आइटभ उऩमोगी सभर जाएगा जो एक वमकतत मा वमकततमो ह सझाव ह करक आइटभ ऩय ही क दरत ह डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परतमक आइटभ मह उऩमतत ऩाठक ऩाता ह करक मह सननकशचत कयन क सरए कई तयीक वसीमत कय सकता ह करक फहस की एक ववधध सॊगरह खर ठॊड फसत भ डारन क सरए सफस ववशष रऩ स जरयत क सरए उऩमोग क सरए फननमादी ननमभो को शासभर करकमा गमाऩसतकारम ववऻान क तीसय कानन एक छोट
जनसाॊकयमकीम इस ऩढन क सरए चन सकत ह बर ही ऩसतकारमो करकताफ ऩसतकारम भ एक जगह ह इसका भतरफ ह हय इसकी ऩाठक ऩसतक
4
चौथा कानन ऩाठक क सभम की फचत कय
इस कानन क ऩसतकारम सवा की उतकटटता का दहससा कशरताऩवनक ऩसतकारम उऩमोगकतान की जरयतो को ऩया कयन की भता ह करक एक भानमता ह मह अॊत कयन क सरए डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परफॊधन भ सधाय कयन क सरए उधचत वमाऩाय क तयीको क उऩमोग की ससपारयश की उनहोन कहा करक एक ही सथान भ ऩसतकारम सॊगरह centralizing ववसशटट राब परदान की जाती ह करक भनामा उनहोन मह बी उतकटट सटाप ही शासभर नहीॊ होगा उलरखनीम ह करक भजफत सॊदबन कौशर रकरकन मह बी सचीफदध कयन भ भजफत तकनीकी कौशर
ऩाय सॊदसबनत आदशaccessioning औय साभगरी क सॊचरन क अधधकायी जो रोग
राइबरयी साइॊस क चौथ कानन सबी सॊयक आसानी स व जलदी स औय कशरता की इचछा साभगरी का ऩता रगान भ सभ होना चादहए भतरफ ह करक उऩमोगकतान का सभम फचान क सरए
ऩाॊचव ववरध ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
इस कानन स ऩमानवयण अऩन आऩ भ ऩरयवतनन ऩय आॊतरयक ऩरयवतनन की आवशमकता ऩय अधधक धमान क दरत करकमा डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम सॊगठनो सटाप भ वदधध शायीरयक सॊगरह ह औय सॊयक उऩमोग सभामोकजत कयना होगा करक फहस की मह शायीरयक इभायत भ वदधध की अनभनत क सरए िो को ऩढन ठॊड फसत भ डारन औय सची क सरए अॊतरय भ शासभर करकमा गमा
ldquoWe shouldnrsquot teach great books we should teach a love of
readingrdquo
5
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
परकाशक जवाहय नवोदम ववदमारम सऩताया Jawahar Navodaya Vidyalaya Saputara (An Autonomous body under MHRD) Government of India CBSE Affiliation Number 440019
ॐ शरी सयसवती शकरवणाा सससभताॊ सभनोहयाभ
कोटिचॊदरपरबाभषिऩषिशरीमकतववगरहाभ
वसननशदधाॊ शकाधानाॊ वीणाऩसतकभधारयणीभ
यतनसायनददरननभााणनवबषणबवषताभ
सऩसजताॊ सयगणबरनभववषणशशवाटदशब
वनदद बकतमा वसनददता च भनीनददरभनभानव
उऩ भखमारम NAVODAYA VIDYALAYA SAMITI REGIONAL OFFICE
Sheti Mahamandal Bhavan 2nd Floor B-Wing
270 Senapati Bapat Marg Pune-411016
Email nvsropunerediffmailcom
Website wwwnvsropunegovin
भखमारम
B-15 INSTITUTIONAL AREA SECTOR-62
NOIDA-201307 DIST-GAUTAM BUDH NAGAR UP
wwwnvshqorg
सॊदश
जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया ऩसतकारम ववबाग दवाया ldquoहभाया ऩसतकारमrdquo ई- ऩतरिका क परथभ अॊक को परकाशशत कयन जा यहा ह अनत परसनदनता हो यही ह| सचभच इसस जवाहय नवोदम ववदमारम क गरॊथऩार ववदमारथामो औय शशको की यचनातभक अशबवविमो औय ऩसतकारम की गनतववरधमो को उजागय कयन क शरए जहा एक औय साथाक भॊच परापत होगा वही दसयी तयप इसक भाधमभ स उनक वचारयक एवॊ रच ॊतन क ववशबनदन आमाभो को अशबवमसकत परदान कयन क नम ndashनम सअवसय इस ई-ऩतरिका स परापत होत यहग|
ldquo हभाया ऩसतकारमrdquo ई-ऩतरिका क परथभ सॊसकयण की सपरता क शरए भयी तयप स हाटदाक शब काभनाएॉ |
पराचामा शरी एनएस याण
जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया सजलरा डाॊग( गजयात)
सॊदश
भझ मह जानकय फड़ ही आनॊद का अनबव हो यहा ह की जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया क गरॊथारम ववबाग दवायाldquo हभाया ऩसतकारमrdquo ई-ऩतरिका का परथभ अॊक परकाशशत होन जा यहा ह जो ननशचम ही गरॊथारम ववबाग अऩनी अरग स ऩहचान फनाएगी इसभ कोई सॊदह नहीॊ| जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया क गरॊथऩार इसक शरए फधाई क ऩाि ह| भ आशासनदवत ह की ldquo हभाया ऩसतकारमrdquo ई- ऩतरिका का मह अॊक ऩाठको को सररचऩणा ऻान औय भहतवऩणा जानकारयमाॉ परदान कयगा| साथ ही इसस सबी गरॊथऩार शशको औय ववदमाथी बी राबासनदवत होग|
इस ई-ऩतरिका ldquoहभाया ऩसतकारमrdquo की सपरता क शरए भयी हाटदाक शबकाभनाएॉ|
भखम शशक शरी रगयीश याठोड
ऩीजीिी कोभसा जवाहय नवोदम ववदमारमसाऩताया
सजलरा डाॊग( गजयात)
सॊऩादक भणडर
Mr YogeshChaudhri(Art Teacher) MrNileshChaudhri(TGT-English)
Mr Manoj Patel (Gujarati Teacher) MrImranBagwan (LDC)
Mr DevangThakar(PGT-Hindi) MrEnadrasenPurane(FCSA)
पराककथन
जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया (डाॊग गजयात) की lsquoहभाया ऩसतकारमrsquo
ई-ऩतरिका क परथभ अॊक का परकाशन कयत हए भझ फहत ही खशी भहसस कय यहा हआजई-गवननसन ई-भीडडमा आदद तकननकी क मग भ मह ऩहरा कदभ कछ ससखन क सरए ई-ऩतरिका परसतत कय यहा ह इस ई-ऩतरिका का उददशम ववदमाथी सशक गरॊथऩार औय इसस जड़ सभच कासभनक वनद क बीतय जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग गरॊथारम क भाधमभ स गरॊथारम की गनतववधध एवॊ कामनकराऩ क फाय भ ववधधगत सवरऩ की ऩहचान कयाना बी ह
भयी ननमकतत जवाहय नवोदम ववदमारम साफयकाॊठा वषन २००१ भ हमी थी जहा भझ शरी ववएरसोरॊकी डॉकऩीसीयावशरी ववसदशनन शरी एसडीरोखॊड क नततव भ भय कामन भ भागनदशनक औय परयनासिोत यह ह इसक सरए भ इन सबी जवाहय नवोदम ववदमारम साफयकाॊठा क पराचामो भय साथी सशकगण औय ववधाथीओ का शकरिमा अदा कयता ह कजसका भझ सहमोग सभरा वषन २०१० क फाद भ जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊगभ कामनयत ह
वपर ॊससऩर शरी एन एस याण क भागनदशनन भ मह ऩसतकारम ई-ऩतरिका का परकाशन कय यहा हपरसतत ऩतरिका क ववषम-वसत का सॊमोजन ऩसतकारम क नववन सोच क आधाय ऩय करकमा गमा हकजसका शरम भाननीम शरी एनएस याण पराचामन जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग को ह कजसक शब सॊकलऩ एवभ परयणा क तरफना मह कामन सॊबव ही नही हो सकता था इसक साथ भय सशकसाथी औय ववदमाथीओ का बी फडा मोगदान यहा ह इसक सरए ननकशचत रऩ स व भहानीम गौयव क ऩाि ह
इस ऩतरिका क परकाशन हत हभ कजनस असबनव परयणा एवॊ सतत असबनॊदनीम सनह परापत होता यहा ह उनभ सवनपरथभ उलरखनीम ह शरी ससददवाकय(सहामक आमतत शणणक) औय आय क गपता ( सहामक आमतत गजयात सॊकर ) नववस िीम कामानरम-ऩण सॊबाग की सपयनीम एवॊ नवम सोच जो की अऩन
सजनशीर ववचायो एवॊ कलऩना स सभकनवत ह उनक दवाया इस सॊदबन भ सभमोधचत परापत भागन-दशनन क परनत बी हभ आबायी ह
ऩतरिका क इस अॊक को ससॊमोकजत कयन भ कजन- कजन ववदमाथीओ अधमाऩको की यचनाम परापत हमी ह उनक परनत बी हभ सचच हदम स आबाय परकट कयत ह
इस कामन भ सभच सॊऩादक भॊडर की सकषभ दकटट का बी भहतवऩणन मोगदान ह कजनभ सॊऩादन- परबाय क परभख उततयदामी शरी दवाॊग ठाकयऩीजीटीndashदहनदी
शरी ननरश चौधयी टीजीटी-इॊकलरश शरी मोगश चौधयी करा-सशक शरी भनोज ऩटर टीजीटी-गजयाती शरी इनरसन ऩयन कॊ पमटय सशक शरी इभयान फागवानएरडीसी एवॊ का लमायवीॊ क छािो(कॉभसन) का मोगदान यहा ह
इस ऩतरिका क बीतय अऩनी कछ सीभाए औय कसभमाहो सकती ह कजस ऩरयऩकषम भ ऩाठको की तयप स उनक फहभलम सझावो की परनता सददव आभॊतरित फनी यहगी
इसक साथ अपरर २०१४ स हय भहीन जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग की अधमतन शणणक गनतववधधमो को परसतत कयत यहन की इचछा सह आबाय
ननरश एभिॊडर ( गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम
साऩताया(डाॊगगजयात)
ldquoA good book is the best of friendsrdquo
अनकरभणणका
िस यचना यचनाकाय ऩटठ स १ डॉ एस आय यॊगनाथन शरीननरश एभटॊडर १
२ ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच काननो शरीननरश एभटॊडर ३
३ बायतक याटरीम ऩसतकारम
शरीननरश एभटॊडर ६
४ राइबरयी ऑप काॊगरस
शरीननरश एभटॊडर ८
५ नशनर राइबरयी ऑप चाइना
शरीननरश एभटॊडर ८
६ हावडन मननवससनटी राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
७ जभनन नशनर राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
८ तरबरदटश राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर १०
९ नशनर राइबरयी एॊड आकानइवस कनाडा
शरीननरश एभटॊडर १०
१० राइबरयी ऑप द यससमन अकडभी ऑप साईसज
शरीननरश एभटॊडर ११
११ भहतवऩणन ऩसतकारम वफसाइट शरीननरश एभटॊडर १२
१२ LIBRARY AUTOMATION शरीननरश एभटॊडर १७
१३ LIBRARY DETAILS
शरीननरश एभटॊडर २२
१४ AT GLANCE
शरीननरश एभटॊडर २३
१५ CAREER OPTION AFTER X AND XII शरीननरश एभटॊडर २७
१६ फक रयवम(जीत आऩकी)
शरीननरश एभटॊडर ३२
१७ HOW TO DEVELOP THE READING HANIT IN CHILDREN
शरीननरश एभटॊडर ३३
१८ LIBRARY ACHIEVMENTS
शरीननरश एभटॊडर ३४
१९ भसकान ददपती ३५
ldquoBook is lighthouse erected in the great sea of timerdquo
२० शबद सऩॊदन शरी भनोज ऩटर ३६
२१ फटी
ननमनत ऩवाय ३७
२२ यात शरी ननरश चौधयी ३८
२३ छबफीसजनवयी
शरी दवाॊग ठाकय ३९
२४ पमायी भाॉ ननमनत ऩवाय ४०
२५ ण हवषनदा ऩयभाय ४१ २६ ववधाथी
आमषी भोदी ४२
२७ ऩसतक
तजस चौधयी ४३
२८ भरटटाचाय
आकाश गाववत ४४
२९ भया सऩना नीयजा ४५
३० करकसान
ववयनर चोयससमा ४६
३१ सचचा सभि
इसशता एच तरोय ४७
३२ एक गरती
जादव तकपत
४८
३३ सभयणीम ऩर
शरीननरश एभटॊडर ४९
३४ सनधबन शरीननरश एभटॊडर ५७
एस आय यॊगनाथन एक ऩरयचम
जनभ Shiyali Ramamrita यॊगनाथन12 अगसत 1892 Shiyali तरबरदटश बायत(वतनभान तसभरनाड
बायत)भतम हो गई27 ससतॊफय 1972(80वषन की आम)फॊगरौय बायत वमवसाम भ
रखकशकषकगणणतऻराइबररयमन याटरीमता बायतीम घयाना राइबरयी साइॊस पररखनसचनाववऻान
उलरखनीम राइबरयी वगीकयणकयन क सरए परसतावना काभ कयता हराइबरयी साइॊसक ऩाॊच कानन
ऩट कवगीकयण यॊगनाथन माय औय गणणतऻ वगीकत सचीकोडशबदकोश सचीकोड सरए अनतरयतत ननमभोक साथ राइबरयी परशासन बायतीम राइबरयी घोषणाऩि राइबरयी अधधकारयमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम शरसभको क सरए राइबरयी भन अर वगीकयण औय सॊचाय शीषनको औय ससदधाॊत ऩोसटर
सचीसॊदहताओॊ का तरनातभक अधममन Shiyali Ramamrita यॊगनाथनअगसत 1892-27 ससतॊफय 1972) बायत क एकगणणतऻ औय राइबररयमनथा ि भ उनक सफस उलरखनीम मोगदान क अऩन ऩाॊच काननो थ राइबरयी साइॊस औय ऩहरी फड़ी analytic ससॊथदटक वगीकयण परणारी ऩट क वगीकयणक ववकास की उनहोन कहा करक बायतभ ऩसतकारमववऻान पररखनऔय सचना
ववऻानका वऩता भाना जाता ह औय वमाऩक रऩ स ि भ उनक भौसरक सोच क सरए दननमाक फाकी बय भजाना जाता ह
1
उनका जनभददन बायतभ याटरीम ऩसतकारम ददवस क रऩ भ हय सार भनामा जाता ह वह एक ववशव ववदमारम राइबररयमन औय ददलरी ववशव ववदमारम(1947-55) भ फनायसदहॊद ववशवववदमारम(1945-47) भ ऩसतकारम ववऻान क परोपसय औय ऩसतकारम ववऻान क परोपसय थ वऩछर ननमकतत उचच डडगरी की ऩशकश कयन कसरए उस ऩसतकारमाधमक ऩहर बायतीम
सकर क ननदशक फनामा ह उनहोन कहा करक वहसचना औय पररखन(खॊटी) क सरए अॊतयानटरीमसॊघ क भानद सदसम ननवानधचतकरकमा गमा था 1957 भ1953स 1944 बायतीम राइबरयी एसोससएशनक अधम थ औय गरट तरबरटनकी राइबरयी एसोससएशन क जीवन क सरए एक उऩाधम फनामा गमा थाअऩन जीवन क अॊनतभवषो भ यॊगनाथनअॊत भ फीभाय सवासम क सरए आग घटन टक ददएऔय कापी हद तकअऩन तरफसतयतक ही सीसभत था ससतमफय 1972 को27 वहबरोकाइदटस स
जदटरताओॊ कीभतम हो गई
1992 भ उनकी जनभ शताबदी ऩयकई जीवनी भािा औय यॊगनाथनक परबावऩय ननफॊधका सॊगरह उनक समभान भपरकासशत करकए गए थ
ldquoA book is a gift you can open again and againrdquo
2
ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच कानन
१ करकताफो का उऩमोग कयन क सरए कय यह ह
२ हय ऩाठक अऩन [मा उस] करकताफ
३ हय इसकी ऩाठक ऩसतक
४ ऩाठक क सभम की फचत कय
५ ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
अवरोकन ऩहर कानन ऩसतक उऩमोग क शरए कय यह ह
ऩहर कानन ऩसतकारम सवाओॊ क सरए आधाय का गठन करकमा डॉ यॊगनाथन करकताफ अतसय उनक हटान को योकन क सरए जॊजीय थ करक भनामा औय जोय बॊडायण औय सॊयण क फजाम परमोग ऩय था उनहोन कहा करक सॊयण औय बॊडायण भहतवऩणन थ करक धायणा को असवीकाय नहीॊ करकमा रकरकन कहा करक वह इस तयह की गनतववधधमो का उददशम उन क परमोग को फढावा दन क सरए करकमा गमा था करक भाॉग साभगरी क उऩमोग क तरफना भद भ कभ भलम नहीॊ ह उऩमोग ऩय फर दवाया डॉ यॊगनाथन क सरए ि का धमान refocused ऐस ऩसतकारम क सथान ऋण नीनतमो घॊट औय ऑऩयशन क ददनो साथ ही ऩसतकारम पनीचय की तयह साॊसारयक भाभरो औय सटाप की गणवतता क रऩ भ भददो का उऩमोग स सॊफॊधधत करकताफ उऩमोग क सरए कय यह ह ऩसतकारम ववऻान क ऩहर कानन ऩसतकारमो भ ऩसतको रोगो स दय फॊद होन का भतरफ नहीॊ कय यह ह करक इसका भतरफ ह दसयी ववधध हय ऩाठक उसकाउसकी करकताफ
इस कानन क सभदाम क हय सदसम को आवशमक साभगरी परापत कयन भ
3
सभ होना चादहए करक ऩता चरता ह डॉ यॊगनाथन सबी साभाकजक वातावयण स सबी वमकततमो ऩसतकारम सवा क हकदाय थ करक रगा औय ऩसतकारम का उऩमोग क आधाय जो सबी क हकदाय थ कयन क सरए सशा था म हको ऩसतकारमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम सॊयक दोनो क सरए कछ भहतवऩणन दानमतवो क तरफना नहीॊ थ ऩसतकाधम रोगो की उतकटट ऩहरी हाथ ऻान कामन करकमा जा यहा ह चादहए सॊगरह सभदाम क ववशष दहतो को ऩया कयना चादहए औय ऩसतकारमो को फढावा दन औय ऩाठको की एक ववसतत शरॊखरा को आकवषनत कयन क सरए फड़ ऩभान ऩय अऩनी सवाओॊ को ववऻावऩत कयना चादहए
२हय ऩाठक अऩन (मा उसक) ऩसतक
ऩसतकारम ववऻान क दसय कानन ऩसतकारम भ ऩढन क सरए चन तमा ववसशटट सॊयक नमामाधीश नहीॊ ह जरयत ह की एक ववशार सॊगरह करपट कयन क सरए सादहतम का अधधगरहण सॊयक की एक ववसतत सॊगरह की सवा का भतरफ ह करक हय कोई अरग सवाद औय भतबद ह औय हभ इसका समभान कयना चादहए
तीसयी ववरध हय इसकी ऩाठक फक
इस ससदधाॊत दसय कानन को फायीकी स सॊफॊधधत ह रकरकन मह एक ऩसतकारम भ परतमक आइटभ ह करक आइटभ उऩमोगी सभर जाएगा जो एक वमकतत मा वमकततमो ह सझाव ह करक आइटभ ऩय ही क दरत ह डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परतमक आइटभ मह उऩमतत ऩाठक ऩाता ह करक मह सननकशचत कयन क सरए कई तयीक वसीमत कय सकता ह करक फहस की एक ववधध सॊगरह खर ठॊड फसत भ डारन क सरए सफस ववशष रऩ स जरयत क सरए उऩमोग क सरए फननमादी ननमभो को शासभर करकमा गमाऩसतकारम ववऻान क तीसय कानन एक छोट
जनसाॊकयमकीम इस ऩढन क सरए चन सकत ह बर ही ऩसतकारमो करकताफ ऩसतकारम भ एक जगह ह इसका भतरफ ह हय इसकी ऩाठक ऩसतक
4
चौथा कानन ऩाठक क सभम की फचत कय
इस कानन क ऩसतकारम सवा की उतकटटता का दहससा कशरताऩवनक ऩसतकारम उऩमोगकतान की जरयतो को ऩया कयन की भता ह करक एक भानमता ह मह अॊत कयन क सरए डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परफॊधन भ सधाय कयन क सरए उधचत वमाऩाय क तयीको क उऩमोग की ससपारयश की उनहोन कहा करक एक ही सथान भ ऩसतकारम सॊगरह centralizing ववसशटट राब परदान की जाती ह करक भनामा उनहोन मह बी उतकटट सटाप ही शासभर नहीॊ होगा उलरखनीम ह करक भजफत सॊदबन कौशर रकरकन मह बी सचीफदध कयन भ भजफत तकनीकी कौशर
ऩाय सॊदसबनत आदशaccessioning औय साभगरी क सॊचरन क अधधकायी जो रोग
राइबरयी साइॊस क चौथ कानन सबी सॊयक आसानी स व जलदी स औय कशरता की इचछा साभगरी का ऩता रगान भ सभ होना चादहए भतरफ ह करक उऩमोगकतान का सभम फचान क सरए
ऩाॊचव ववरध ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
इस कानन स ऩमानवयण अऩन आऩ भ ऩरयवतनन ऩय आॊतरयक ऩरयवतनन की आवशमकता ऩय अधधक धमान क दरत करकमा डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम सॊगठनो सटाप भ वदधध शायीरयक सॊगरह ह औय सॊयक उऩमोग सभामोकजत कयना होगा करक फहस की मह शायीरयक इभायत भ वदधध की अनभनत क सरए िो को ऩढन ठॊड फसत भ डारन औय सची क सरए अॊतरय भ शासभर करकमा गमा
ldquoWe shouldnrsquot teach great books we should teach a love of
readingrdquo
5
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
सॊदश
जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया ऩसतकारम ववबाग दवाया ldquoहभाया ऩसतकारमrdquo ई- ऩतरिका क परथभ अॊक को परकाशशत कयन जा यहा ह अनत परसनदनता हो यही ह| सचभच इसस जवाहय नवोदम ववदमारम क गरॊथऩार ववदमारथामो औय शशको की यचनातभक अशबवविमो औय ऩसतकारम की गनतववरधमो को उजागय कयन क शरए जहा एक औय साथाक भॊच परापत होगा वही दसयी तयप इसक भाधमभ स उनक वचारयक एवॊ रच ॊतन क ववशबनदन आमाभो को अशबवमसकत परदान कयन क नम ndashनम सअवसय इस ई-ऩतरिका स परापत होत यहग|
ldquo हभाया ऩसतकारमrdquo ई-ऩतरिका क परथभ सॊसकयण की सपरता क शरए भयी तयप स हाटदाक शब काभनाएॉ |
पराचामा शरी एनएस याण
जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया सजलरा डाॊग( गजयात)
सॊदश
भझ मह जानकय फड़ ही आनॊद का अनबव हो यहा ह की जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया क गरॊथारम ववबाग दवायाldquo हभाया ऩसतकारमrdquo ई-ऩतरिका का परथभ अॊक परकाशशत होन जा यहा ह जो ननशचम ही गरॊथारम ववबाग अऩनी अरग स ऩहचान फनाएगी इसभ कोई सॊदह नहीॊ| जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया क गरॊथऩार इसक शरए फधाई क ऩाि ह| भ आशासनदवत ह की ldquo हभाया ऩसतकारमrdquo ई- ऩतरिका का मह अॊक ऩाठको को सररचऩणा ऻान औय भहतवऩणा जानकारयमाॉ परदान कयगा| साथ ही इसस सबी गरॊथऩार शशको औय ववदमाथी बी राबासनदवत होग|
इस ई-ऩतरिका ldquoहभाया ऩसतकारमrdquo की सपरता क शरए भयी हाटदाक शबकाभनाएॉ|
भखम शशक शरी रगयीश याठोड
ऩीजीिी कोभसा जवाहय नवोदम ववदमारमसाऩताया
सजलरा डाॊग( गजयात)
सॊऩादक भणडर
Mr YogeshChaudhri(Art Teacher) MrNileshChaudhri(TGT-English)
Mr Manoj Patel (Gujarati Teacher) MrImranBagwan (LDC)
Mr DevangThakar(PGT-Hindi) MrEnadrasenPurane(FCSA)
पराककथन
जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया (डाॊग गजयात) की lsquoहभाया ऩसतकारमrsquo
ई-ऩतरिका क परथभ अॊक का परकाशन कयत हए भझ फहत ही खशी भहसस कय यहा हआजई-गवननसन ई-भीडडमा आदद तकननकी क मग भ मह ऩहरा कदभ कछ ससखन क सरए ई-ऩतरिका परसतत कय यहा ह इस ई-ऩतरिका का उददशम ववदमाथी सशक गरॊथऩार औय इसस जड़ सभच कासभनक वनद क बीतय जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग गरॊथारम क भाधमभ स गरॊथारम की गनतववधध एवॊ कामनकराऩ क फाय भ ववधधगत सवरऩ की ऩहचान कयाना बी ह
भयी ननमकतत जवाहय नवोदम ववदमारम साफयकाॊठा वषन २००१ भ हमी थी जहा भझ शरी ववएरसोरॊकी डॉकऩीसीयावशरी ववसदशनन शरी एसडीरोखॊड क नततव भ भय कामन भ भागनदशनक औय परयनासिोत यह ह इसक सरए भ इन सबी जवाहय नवोदम ववदमारम साफयकाॊठा क पराचामो भय साथी सशकगण औय ववधाथीओ का शकरिमा अदा कयता ह कजसका भझ सहमोग सभरा वषन २०१० क फाद भ जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊगभ कामनयत ह
वपर ॊससऩर शरी एन एस याण क भागनदशनन भ मह ऩसतकारम ई-ऩतरिका का परकाशन कय यहा हपरसतत ऩतरिका क ववषम-वसत का सॊमोजन ऩसतकारम क नववन सोच क आधाय ऩय करकमा गमा हकजसका शरम भाननीम शरी एनएस याण पराचामन जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग को ह कजसक शब सॊकलऩ एवभ परयणा क तरफना मह कामन सॊबव ही नही हो सकता था इसक साथ भय सशकसाथी औय ववदमाथीओ का बी फडा मोगदान यहा ह इसक सरए ननकशचत रऩ स व भहानीम गौयव क ऩाि ह
इस ऩतरिका क परकाशन हत हभ कजनस असबनव परयणा एवॊ सतत असबनॊदनीम सनह परापत होता यहा ह उनभ सवनपरथभ उलरखनीम ह शरी ससददवाकय(सहामक आमतत शणणक) औय आय क गपता ( सहामक आमतत गजयात सॊकर ) नववस िीम कामानरम-ऩण सॊबाग की सपयनीम एवॊ नवम सोच जो की अऩन
सजनशीर ववचायो एवॊ कलऩना स सभकनवत ह उनक दवाया इस सॊदबन भ सभमोधचत परापत भागन-दशनन क परनत बी हभ आबायी ह
ऩतरिका क इस अॊक को ससॊमोकजत कयन भ कजन- कजन ववदमाथीओ अधमाऩको की यचनाम परापत हमी ह उनक परनत बी हभ सचच हदम स आबाय परकट कयत ह
इस कामन भ सभच सॊऩादक भॊडर की सकषभ दकटट का बी भहतवऩणन मोगदान ह कजनभ सॊऩादन- परबाय क परभख उततयदामी शरी दवाॊग ठाकयऩीजीटीndashदहनदी
शरी ननरश चौधयी टीजीटी-इॊकलरश शरी मोगश चौधयी करा-सशक शरी भनोज ऩटर टीजीटी-गजयाती शरी इनरसन ऩयन कॊ पमटय सशक शरी इभयान फागवानएरडीसी एवॊ का लमायवीॊ क छािो(कॉभसन) का मोगदान यहा ह
इस ऩतरिका क बीतय अऩनी कछ सीभाए औय कसभमाहो सकती ह कजस ऩरयऩकषम भ ऩाठको की तयप स उनक फहभलम सझावो की परनता सददव आभॊतरित फनी यहगी
इसक साथ अपरर २०१४ स हय भहीन जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग की अधमतन शणणक गनतववधधमो को परसतत कयत यहन की इचछा सह आबाय
ननरश एभिॊडर ( गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम
साऩताया(डाॊगगजयात)
ldquoA good book is the best of friendsrdquo
अनकरभणणका
िस यचना यचनाकाय ऩटठ स १ डॉ एस आय यॊगनाथन शरीननरश एभटॊडर १
२ ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच काननो शरीननरश एभटॊडर ३
३ बायतक याटरीम ऩसतकारम
शरीननरश एभटॊडर ६
४ राइबरयी ऑप काॊगरस
शरीननरश एभटॊडर ८
५ नशनर राइबरयी ऑप चाइना
शरीननरश एभटॊडर ८
६ हावडन मननवससनटी राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
७ जभनन नशनर राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
८ तरबरदटश राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर १०
९ नशनर राइबरयी एॊड आकानइवस कनाडा
शरीननरश एभटॊडर १०
१० राइबरयी ऑप द यससमन अकडभी ऑप साईसज
शरीननरश एभटॊडर ११
११ भहतवऩणन ऩसतकारम वफसाइट शरीननरश एभटॊडर १२
१२ LIBRARY AUTOMATION शरीननरश एभटॊडर १७
१३ LIBRARY DETAILS
शरीननरश एभटॊडर २२
१४ AT GLANCE
शरीननरश एभटॊडर २३
१५ CAREER OPTION AFTER X AND XII शरीननरश एभटॊडर २७
१६ फक रयवम(जीत आऩकी)
शरीननरश एभटॊडर ३२
१७ HOW TO DEVELOP THE READING HANIT IN CHILDREN
शरीननरश एभटॊडर ३३
१८ LIBRARY ACHIEVMENTS
शरीननरश एभटॊडर ३४
१९ भसकान ददपती ३५
ldquoBook is lighthouse erected in the great sea of timerdquo
२० शबद सऩॊदन शरी भनोज ऩटर ३६
२१ फटी
ननमनत ऩवाय ३७
२२ यात शरी ननरश चौधयी ३८
२३ छबफीसजनवयी
शरी दवाॊग ठाकय ३९
२४ पमायी भाॉ ननमनत ऩवाय ४०
२५ ण हवषनदा ऩयभाय ४१ २६ ववधाथी
आमषी भोदी ४२
२७ ऩसतक
तजस चौधयी ४३
२८ भरटटाचाय
आकाश गाववत ४४
२९ भया सऩना नीयजा ४५
३० करकसान
ववयनर चोयससमा ४६
३१ सचचा सभि
इसशता एच तरोय ४७
३२ एक गरती
जादव तकपत
४८
३३ सभयणीम ऩर
शरीननरश एभटॊडर ४९
३४ सनधबन शरीननरश एभटॊडर ५७
एस आय यॊगनाथन एक ऩरयचम
जनभ Shiyali Ramamrita यॊगनाथन12 अगसत 1892 Shiyali तरबरदटश बायत(वतनभान तसभरनाड
बायत)भतम हो गई27 ससतॊफय 1972(80वषन की आम)फॊगरौय बायत वमवसाम भ
रखकशकषकगणणतऻराइबररयमन याटरीमता बायतीम घयाना राइबरयी साइॊस पररखनसचनाववऻान
उलरखनीम राइबरयी वगीकयणकयन क सरए परसतावना काभ कयता हराइबरयी साइॊसक ऩाॊच कानन
ऩट कवगीकयण यॊगनाथन माय औय गणणतऻ वगीकत सचीकोडशबदकोश सचीकोड सरए अनतरयतत ननमभोक साथ राइबरयी परशासन बायतीम राइबरयी घोषणाऩि राइबरयी अधधकारयमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम शरसभको क सरए राइबरयी भन अर वगीकयण औय सॊचाय शीषनको औय ससदधाॊत ऩोसटर
सचीसॊदहताओॊ का तरनातभक अधममन Shiyali Ramamrita यॊगनाथनअगसत 1892-27 ससतॊफय 1972) बायत क एकगणणतऻ औय राइबररयमनथा ि भ उनक सफस उलरखनीम मोगदान क अऩन ऩाॊच काननो थ राइबरयी साइॊस औय ऩहरी फड़ी analytic ससॊथदटक वगीकयण परणारी ऩट क वगीकयणक ववकास की उनहोन कहा करक बायतभ ऩसतकारमववऻान पररखनऔय सचना
ववऻानका वऩता भाना जाता ह औय वमाऩक रऩ स ि भ उनक भौसरक सोच क सरए दननमाक फाकी बय भजाना जाता ह
1
उनका जनभददन बायतभ याटरीम ऩसतकारम ददवस क रऩ भ हय सार भनामा जाता ह वह एक ववशव ववदमारम राइबररयमन औय ददलरी ववशव ववदमारम(1947-55) भ फनायसदहॊद ववशवववदमारम(1945-47) भ ऩसतकारम ववऻान क परोपसय औय ऩसतकारम ववऻान क परोपसय थ वऩछर ननमकतत उचच डडगरी की ऩशकश कयन कसरए उस ऩसतकारमाधमक ऩहर बायतीम
सकर क ननदशक फनामा ह उनहोन कहा करक वहसचना औय पररखन(खॊटी) क सरए अॊतयानटरीमसॊघ क भानद सदसम ननवानधचतकरकमा गमा था 1957 भ1953स 1944 बायतीम राइबरयी एसोससएशनक अधम थ औय गरट तरबरटनकी राइबरयी एसोससएशन क जीवन क सरए एक उऩाधम फनामा गमा थाअऩन जीवन क अॊनतभवषो भ यॊगनाथनअॊत भ फीभाय सवासम क सरए आग घटन टक ददएऔय कापी हद तकअऩन तरफसतयतक ही सीसभत था ससतमफय 1972 को27 वहबरोकाइदटस स
जदटरताओॊ कीभतम हो गई
1992 भ उनकी जनभ शताबदी ऩयकई जीवनी भािा औय यॊगनाथनक परबावऩय ननफॊधका सॊगरह उनक समभान भपरकासशत करकए गए थ
ldquoA book is a gift you can open again and againrdquo
2
ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच कानन
१ करकताफो का उऩमोग कयन क सरए कय यह ह
२ हय ऩाठक अऩन [मा उस] करकताफ
३ हय इसकी ऩाठक ऩसतक
४ ऩाठक क सभम की फचत कय
५ ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
अवरोकन ऩहर कानन ऩसतक उऩमोग क शरए कय यह ह
ऩहर कानन ऩसतकारम सवाओॊ क सरए आधाय का गठन करकमा डॉ यॊगनाथन करकताफ अतसय उनक हटान को योकन क सरए जॊजीय थ करक भनामा औय जोय बॊडायण औय सॊयण क फजाम परमोग ऩय था उनहोन कहा करक सॊयण औय बॊडायण भहतवऩणन थ करक धायणा को असवीकाय नहीॊ करकमा रकरकन कहा करक वह इस तयह की गनतववधधमो का उददशम उन क परमोग को फढावा दन क सरए करकमा गमा था करक भाॉग साभगरी क उऩमोग क तरफना भद भ कभ भलम नहीॊ ह उऩमोग ऩय फर दवाया डॉ यॊगनाथन क सरए ि का धमान refocused ऐस ऩसतकारम क सथान ऋण नीनतमो घॊट औय ऑऩयशन क ददनो साथ ही ऩसतकारम पनीचय की तयह साॊसारयक भाभरो औय सटाप की गणवतता क रऩ भ भददो का उऩमोग स सॊफॊधधत करकताफ उऩमोग क सरए कय यह ह ऩसतकारम ववऻान क ऩहर कानन ऩसतकारमो भ ऩसतको रोगो स दय फॊद होन का भतरफ नहीॊ कय यह ह करक इसका भतरफ ह दसयी ववधध हय ऩाठक उसकाउसकी करकताफ
इस कानन क सभदाम क हय सदसम को आवशमक साभगरी परापत कयन भ
3
सभ होना चादहए करक ऩता चरता ह डॉ यॊगनाथन सबी साभाकजक वातावयण स सबी वमकततमो ऩसतकारम सवा क हकदाय थ करक रगा औय ऩसतकारम का उऩमोग क आधाय जो सबी क हकदाय थ कयन क सरए सशा था म हको ऩसतकारमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम सॊयक दोनो क सरए कछ भहतवऩणन दानमतवो क तरफना नहीॊ थ ऩसतकाधम रोगो की उतकटट ऩहरी हाथ ऻान कामन करकमा जा यहा ह चादहए सॊगरह सभदाम क ववशष दहतो को ऩया कयना चादहए औय ऩसतकारमो को फढावा दन औय ऩाठको की एक ववसतत शरॊखरा को आकवषनत कयन क सरए फड़ ऩभान ऩय अऩनी सवाओॊ को ववऻावऩत कयना चादहए
२हय ऩाठक अऩन (मा उसक) ऩसतक
ऩसतकारम ववऻान क दसय कानन ऩसतकारम भ ऩढन क सरए चन तमा ववसशटट सॊयक नमामाधीश नहीॊ ह जरयत ह की एक ववशार सॊगरह करपट कयन क सरए सादहतम का अधधगरहण सॊयक की एक ववसतत सॊगरह की सवा का भतरफ ह करक हय कोई अरग सवाद औय भतबद ह औय हभ इसका समभान कयना चादहए
तीसयी ववरध हय इसकी ऩाठक फक
इस ससदधाॊत दसय कानन को फायीकी स सॊफॊधधत ह रकरकन मह एक ऩसतकारम भ परतमक आइटभ ह करक आइटभ उऩमोगी सभर जाएगा जो एक वमकतत मा वमकततमो ह सझाव ह करक आइटभ ऩय ही क दरत ह डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परतमक आइटभ मह उऩमतत ऩाठक ऩाता ह करक मह सननकशचत कयन क सरए कई तयीक वसीमत कय सकता ह करक फहस की एक ववधध सॊगरह खर ठॊड फसत भ डारन क सरए सफस ववशष रऩ स जरयत क सरए उऩमोग क सरए फननमादी ननमभो को शासभर करकमा गमाऩसतकारम ववऻान क तीसय कानन एक छोट
जनसाॊकयमकीम इस ऩढन क सरए चन सकत ह बर ही ऩसतकारमो करकताफ ऩसतकारम भ एक जगह ह इसका भतरफ ह हय इसकी ऩाठक ऩसतक
4
चौथा कानन ऩाठक क सभम की फचत कय
इस कानन क ऩसतकारम सवा की उतकटटता का दहससा कशरताऩवनक ऩसतकारम उऩमोगकतान की जरयतो को ऩया कयन की भता ह करक एक भानमता ह मह अॊत कयन क सरए डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परफॊधन भ सधाय कयन क सरए उधचत वमाऩाय क तयीको क उऩमोग की ससपारयश की उनहोन कहा करक एक ही सथान भ ऩसतकारम सॊगरह centralizing ववसशटट राब परदान की जाती ह करक भनामा उनहोन मह बी उतकटट सटाप ही शासभर नहीॊ होगा उलरखनीम ह करक भजफत सॊदबन कौशर रकरकन मह बी सचीफदध कयन भ भजफत तकनीकी कौशर
ऩाय सॊदसबनत आदशaccessioning औय साभगरी क सॊचरन क अधधकायी जो रोग
राइबरयी साइॊस क चौथ कानन सबी सॊयक आसानी स व जलदी स औय कशरता की इचछा साभगरी का ऩता रगान भ सभ होना चादहए भतरफ ह करक उऩमोगकतान का सभम फचान क सरए
ऩाॊचव ववरध ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
इस कानन स ऩमानवयण अऩन आऩ भ ऩरयवतनन ऩय आॊतरयक ऩरयवतनन की आवशमकता ऩय अधधक धमान क दरत करकमा डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम सॊगठनो सटाप भ वदधध शायीरयक सॊगरह ह औय सॊयक उऩमोग सभामोकजत कयना होगा करक फहस की मह शायीरयक इभायत भ वदधध की अनभनत क सरए िो को ऩढन ठॊड फसत भ डारन औय सची क सरए अॊतरय भ शासभर करकमा गमा
ldquoWe shouldnrsquot teach great books we should teach a love of
readingrdquo
5
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
सॊदश
भझ मह जानकय फड़ ही आनॊद का अनबव हो यहा ह की जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया क गरॊथारम ववबाग दवायाldquo हभाया ऩसतकारमrdquo ई-ऩतरिका का परथभ अॊक परकाशशत होन जा यहा ह जो ननशचम ही गरॊथारम ववबाग अऩनी अरग स ऩहचान फनाएगी इसभ कोई सॊदह नहीॊ| जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया क गरॊथऩार इसक शरए फधाई क ऩाि ह| भ आशासनदवत ह की ldquo हभाया ऩसतकारमrdquo ई- ऩतरिका का मह अॊक ऩाठको को सररचऩणा ऻान औय भहतवऩणा जानकारयमाॉ परदान कयगा| साथ ही इसस सबी गरॊथऩार शशको औय ववदमाथी बी राबासनदवत होग|
इस ई-ऩतरिका ldquoहभाया ऩसतकारमrdquo की सपरता क शरए भयी हाटदाक शबकाभनाएॉ|
भखम शशक शरी रगयीश याठोड
ऩीजीिी कोभसा जवाहय नवोदम ववदमारमसाऩताया
सजलरा डाॊग( गजयात)
सॊऩादक भणडर
Mr YogeshChaudhri(Art Teacher) MrNileshChaudhri(TGT-English)
Mr Manoj Patel (Gujarati Teacher) MrImranBagwan (LDC)
Mr DevangThakar(PGT-Hindi) MrEnadrasenPurane(FCSA)
पराककथन
जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया (डाॊग गजयात) की lsquoहभाया ऩसतकारमrsquo
ई-ऩतरिका क परथभ अॊक का परकाशन कयत हए भझ फहत ही खशी भहसस कय यहा हआजई-गवननसन ई-भीडडमा आदद तकननकी क मग भ मह ऩहरा कदभ कछ ससखन क सरए ई-ऩतरिका परसतत कय यहा ह इस ई-ऩतरिका का उददशम ववदमाथी सशक गरॊथऩार औय इसस जड़ सभच कासभनक वनद क बीतय जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग गरॊथारम क भाधमभ स गरॊथारम की गनतववधध एवॊ कामनकराऩ क फाय भ ववधधगत सवरऩ की ऩहचान कयाना बी ह
भयी ननमकतत जवाहय नवोदम ववदमारम साफयकाॊठा वषन २००१ भ हमी थी जहा भझ शरी ववएरसोरॊकी डॉकऩीसीयावशरी ववसदशनन शरी एसडीरोखॊड क नततव भ भय कामन भ भागनदशनक औय परयनासिोत यह ह इसक सरए भ इन सबी जवाहय नवोदम ववदमारम साफयकाॊठा क पराचामो भय साथी सशकगण औय ववधाथीओ का शकरिमा अदा कयता ह कजसका भझ सहमोग सभरा वषन २०१० क फाद भ जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊगभ कामनयत ह
वपर ॊससऩर शरी एन एस याण क भागनदशनन भ मह ऩसतकारम ई-ऩतरिका का परकाशन कय यहा हपरसतत ऩतरिका क ववषम-वसत का सॊमोजन ऩसतकारम क नववन सोच क आधाय ऩय करकमा गमा हकजसका शरम भाननीम शरी एनएस याण पराचामन जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग को ह कजसक शब सॊकलऩ एवभ परयणा क तरफना मह कामन सॊबव ही नही हो सकता था इसक साथ भय सशकसाथी औय ववदमाथीओ का बी फडा मोगदान यहा ह इसक सरए ननकशचत रऩ स व भहानीम गौयव क ऩाि ह
इस ऩतरिका क परकाशन हत हभ कजनस असबनव परयणा एवॊ सतत असबनॊदनीम सनह परापत होता यहा ह उनभ सवनपरथभ उलरखनीम ह शरी ससददवाकय(सहामक आमतत शणणक) औय आय क गपता ( सहामक आमतत गजयात सॊकर ) नववस िीम कामानरम-ऩण सॊबाग की सपयनीम एवॊ नवम सोच जो की अऩन
सजनशीर ववचायो एवॊ कलऩना स सभकनवत ह उनक दवाया इस सॊदबन भ सभमोधचत परापत भागन-दशनन क परनत बी हभ आबायी ह
ऩतरिका क इस अॊक को ससॊमोकजत कयन भ कजन- कजन ववदमाथीओ अधमाऩको की यचनाम परापत हमी ह उनक परनत बी हभ सचच हदम स आबाय परकट कयत ह
इस कामन भ सभच सॊऩादक भॊडर की सकषभ दकटट का बी भहतवऩणन मोगदान ह कजनभ सॊऩादन- परबाय क परभख उततयदामी शरी दवाॊग ठाकयऩीजीटीndashदहनदी
शरी ननरश चौधयी टीजीटी-इॊकलरश शरी मोगश चौधयी करा-सशक शरी भनोज ऩटर टीजीटी-गजयाती शरी इनरसन ऩयन कॊ पमटय सशक शरी इभयान फागवानएरडीसी एवॊ का लमायवीॊ क छािो(कॉभसन) का मोगदान यहा ह
इस ऩतरिका क बीतय अऩनी कछ सीभाए औय कसभमाहो सकती ह कजस ऩरयऩकषम भ ऩाठको की तयप स उनक फहभलम सझावो की परनता सददव आभॊतरित फनी यहगी
इसक साथ अपरर २०१४ स हय भहीन जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग की अधमतन शणणक गनतववधधमो को परसतत कयत यहन की इचछा सह आबाय
ननरश एभिॊडर ( गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम
साऩताया(डाॊगगजयात)
ldquoA good book is the best of friendsrdquo
अनकरभणणका
िस यचना यचनाकाय ऩटठ स १ डॉ एस आय यॊगनाथन शरीननरश एभटॊडर १
२ ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच काननो शरीननरश एभटॊडर ३
३ बायतक याटरीम ऩसतकारम
शरीननरश एभटॊडर ६
४ राइबरयी ऑप काॊगरस
शरीननरश एभटॊडर ८
५ नशनर राइबरयी ऑप चाइना
शरीननरश एभटॊडर ८
६ हावडन मननवससनटी राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
७ जभनन नशनर राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
८ तरबरदटश राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर १०
९ नशनर राइबरयी एॊड आकानइवस कनाडा
शरीननरश एभटॊडर १०
१० राइबरयी ऑप द यससमन अकडभी ऑप साईसज
शरीननरश एभटॊडर ११
११ भहतवऩणन ऩसतकारम वफसाइट शरीननरश एभटॊडर १२
१२ LIBRARY AUTOMATION शरीननरश एभटॊडर १७
१३ LIBRARY DETAILS
शरीननरश एभटॊडर २२
१४ AT GLANCE
शरीननरश एभटॊडर २३
१५ CAREER OPTION AFTER X AND XII शरीननरश एभटॊडर २७
१६ फक रयवम(जीत आऩकी)
शरीननरश एभटॊडर ३२
१७ HOW TO DEVELOP THE READING HANIT IN CHILDREN
शरीननरश एभटॊडर ३३
१८ LIBRARY ACHIEVMENTS
शरीननरश एभटॊडर ३४
१९ भसकान ददपती ३५
ldquoBook is lighthouse erected in the great sea of timerdquo
२० शबद सऩॊदन शरी भनोज ऩटर ३६
२१ फटी
ननमनत ऩवाय ३७
२२ यात शरी ननरश चौधयी ३८
२३ छबफीसजनवयी
शरी दवाॊग ठाकय ३९
२४ पमायी भाॉ ननमनत ऩवाय ४०
२५ ण हवषनदा ऩयभाय ४१ २६ ववधाथी
आमषी भोदी ४२
२७ ऩसतक
तजस चौधयी ४३
२८ भरटटाचाय
आकाश गाववत ४४
२९ भया सऩना नीयजा ४५
३० करकसान
ववयनर चोयससमा ४६
३१ सचचा सभि
इसशता एच तरोय ४७
३२ एक गरती
जादव तकपत
४८
३३ सभयणीम ऩर
शरीननरश एभटॊडर ४९
३४ सनधबन शरीननरश एभटॊडर ५७
एस आय यॊगनाथन एक ऩरयचम
जनभ Shiyali Ramamrita यॊगनाथन12 अगसत 1892 Shiyali तरबरदटश बायत(वतनभान तसभरनाड
बायत)भतम हो गई27 ससतॊफय 1972(80वषन की आम)फॊगरौय बायत वमवसाम भ
रखकशकषकगणणतऻराइबररयमन याटरीमता बायतीम घयाना राइबरयी साइॊस पररखनसचनाववऻान
उलरखनीम राइबरयी वगीकयणकयन क सरए परसतावना काभ कयता हराइबरयी साइॊसक ऩाॊच कानन
ऩट कवगीकयण यॊगनाथन माय औय गणणतऻ वगीकत सचीकोडशबदकोश सचीकोड सरए अनतरयतत ननमभोक साथ राइबरयी परशासन बायतीम राइबरयी घोषणाऩि राइबरयी अधधकारयमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम शरसभको क सरए राइबरयी भन अर वगीकयण औय सॊचाय शीषनको औय ससदधाॊत ऩोसटर
सचीसॊदहताओॊ का तरनातभक अधममन Shiyali Ramamrita यॊगनाथनअगसत 1892-27 ससतॊफय 1972) बायत क एकगणणतऻ औय राइबररयमनथा ि भ उनक सफस उलरखनीम मोगदान क अऩन ऩाॊच काननो थ राइबरयी साइॊस औय ऩहरी फड़ी analytic ससॊथदटक वगीकयण परणारी ऩट क वगीकयणक ववकास की उनहोन कहा करक बायतभ ऩसतकारमववऻान पररखनऔय सचना
ववऻानका वऩता भाना जाता ह औय वमाऩक रऩ स ि भ उनक भौसरक सोच क सरए दननमाक फाकी बय भजाना जाता ह
1
उनका जनभददन बायतभ याटरीम ऩसतकारम ददवस क रऩ भ हय सार भनामा जाता ह वह एक ववशव ववदमारम राइबररयमन औय ददलरी ववशव ववदमारम(1947-55) भ फनायसदहॊद ववशवववदमारम(1945-47) भ ऩसतकारम ववऻान क परोपसय औय ऩसतकारम ववऻान क परोपसय थ वऩछर ननमकतत उचच डडगरी की ऩशकश कयन कसरए उस ऩसतकारमाधमक ऩहर बायतीम
सकर क ननदशक फनामा ह उनहोन कहा करक वहसचना औय पररखन(खॊटी) क सरए अॊतयानटरीमसॊघ क भानद सदसम ननवानधचतकरकमा गमा था 1957 भ1953स 1944 बायतीम राइबरयी एसोससएशनक अधम थ औय गरट तरबरटनकी राइबरयी एसोससएशन क जीवन क सरए एक उऩाधम फनामा गमा थाअऩन जीवन क अॊनतभवषो भ यॊगनाथनअॊत भ फीभाय सवासम क सरए आग घटन टक ददएऔय कापी हद तकअऩन तरफसतयतक ही सीसभत था ससतमफय 1972 को27 वहबरोकाइदटस स
जदटरताओॊ कीभतम हो गई
1992 भ उनकी जनभ शताबदी ऩयकई जीवनी भािा औय यॊगनाथनक परबावऩय ननफॊधका सॊगरह उनक समभान भपरकासशत करकए गए थ
ldquoA book is a gift you can open again and againrdquo
2
ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच कानन
१ करकताफो का उऩमोग कयन क सरए कय यह ह
२ हय ऩाठक अऩन [मा उस] करकताफ
३ हय इसकी ऩाठक ऩसतक
४ ऩाठक क सभम की फचत कय
५ ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
अवरोकन ऩहर कानन ऩसतक उऩमोग क शरए कय यह ह
ऩहर कानन ऩसतकारम सवाओॊ क सरए आधाय का गठन करकमा डॉ यॊगनाथन करकताफ अतसय उनक हटान को योकन क सरए जॊजीय थ करक भनामा औय जोय बॊडायण औय सॊयण क फजाम परमोग ऩय था उनहोन कहा करक सॊयण औय बॊडायण भहतवऩणन थ करक धायणा को असवीकाय नहीॊ करकमा रकरकन कहा करक वह इस तयह की गनतववधधमो का उददशम उन क परमोग को फढावा दन क सरए करकमा गमा था करक भाॉग साभगरी क उऩमोग क तरफना भद भ कभ भलम नहीॊ ह उऩमोग ऩय फर दवाया डॉ यॊगनाथन क सरए ि का धमान refocused ऐस ऩसतकारम क सथान ऋण नीनतमो घॊट औय ऑऩयशन क ददनो साथ ही ऩसतकारम पनीचय की तयह साॊसारयक भाभरो औय सटाप की गणवतता क रऩ भ भददो का उऩमोग स सॊफॊधधत करकताफ उऩमोग क सरए कय यह ह ऩसतकारम ववऻान क ऩहर कानन ऩसतकारमो भ ऩसतको रोगो स दय फॊद होन का भतरफ नहीॊ कय यह ह करक इसका भतरफ ह दसयी ववधध हय ऩाठक उसकाउसकी करकताफ
इस कानन क सभदाम क हय सदसम को आवशमक साभगरी परापत कयन भ
3
सभ होना चादहए करक ऩता चरता ह डॉ यॊगनाथन सबी साभाकजक वातावयण स सबी वमकततमो ऩसतकारम सवा क हकदाय थ करक रगा औय ऩसतकारम का उऩमोग क आधाय जो सबी क हकदाय थ कयन क सरए सशा था म हको ऩसतकारमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम सॊयक दोनो क सरए कछ भहतवऩणन दानमतवो क तरफना नहीॊ थ ऩसतकाधम रोगो की उतकटट ऩहरी हाथ ऻान कामन करकमा जा यहा ह चादहए सॊगरह सभदाम क ववशष दहतो को ऩया कयना चादहए औय ऩसतकारमो को फढावा दन औय ऩाठको की एक ववसतत शरॊखरा को आकवषनत कयन क सरए फड़ ऩभान ऩय अऩनी सवाओॊ को ववऻावऩत कयना चादहए
२हय ऩाठक अऩन (मा उसक) ऩसतक
ऩसतकारम ववऻान क दसय कानन ऩसतकारम भ ऩढन क सरए चन तमा ववसशटट सॊयक नमामाधीश नहीॊ ह जरयत ह की एक ववशार सॊगरह करपट कयन क सरए सादहतम का अधधगरहण सॊयक की एक ववसतत सॊगरह की सवा का भतरफ ह करक हय कोई अरग सवाद औय भतबद ह औय हभ इसका समभान कयना चादहए
तीसयी ववरध हय इसकी ऩाठक फक
इस ससदधाॊत दसय कानन को फायीकी स सॊफॊधधत ह रकरकन मह एक ऩसतकारम भ परतमक आइटभ ह करक आइटभ उऩमोगी सभर जाएगा जो एक वमकतत मा वमकततमो ह सझाव ह करक आइटभ ऩय ही क दरत ह डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परतमक आइटभ मह उऩमतत ऩाठक ऩाता ह करक मह सननकशचत कयन क सरए कई तयीक वसीमत कय सकता ह करक फहस की एक ववधध सॊगरह खर ठॊड फसत भ डारन क सरए सफस ववशष रऩ स जरयत क सरए उऩमोग क सरए फननमादी ननमभो को शासभर करकमा गमाऩसतकारम ववऻान क तीसय कानन एक छोट
जनसाॊकयमकीम इस ऩढन क सरए चन सकत ह बर ही ऩसतकारमो करकताफ ऩसतकारम भ एक जगह ह इसका भतरफ ह हय इसकी ऩाठक ऩसतक
4
चौथा कानन ऩाठक क सभम की फचत कय
इस कानन क ऩसतकारम सवा की उतकटटता का दहससा कशरताऩवनक ऩसतकारम उऩमोगकतान की जरयतो को ऩया कयन की भता ह करक एक भानमता ह मह अॊत कयन क सरए डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परफॊधन भ सधाय कयन क सरए उधचत वमाऩाय क तयीको क उऩमोग की ससपारयश की उनहोन कहा करक एक ही सथान भ ऩसतकारम सॊगरह centralizing ववसशटट राब परदान की जाती ह करक भनामा उनहोन मह बी उतकटट सटाप ही शासभर नहीॊ होगा उलरखनीम ह करक भजफत सॊदबन कौशर रकरकन मह बी सचीफदध कयन भ भजफत तकनीकी कौशर
ऩाय सॊदसबनत आदशaccessioning औय साभगरी क सॊचरन क अधधकायी जो रोग
राइबरयी साइॊस क चौथ कानन सबी सॊयक आसानी स व जलदी स औय कशरता की इचछा साभगरी का ऩता रगान भ सभ होना चादहए भतरफ ह करक उऩमोगकतान का सभम फचान क सरए
ऩाॊचव ववरध ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
इस कानन स ऩमानवयण अऩन आऩ भ ऩरयवतनन ऩय आॊतरयक ऩरयवतनन की आवशमकता ऩय अधधक धमान क दरत करकमा डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम सॊगठनो सटाप भ वदधध शायीरयक सॊगरह ह औय सॊयक उऩमोग सभामोकजत कयना होगा करक फहस की मह शायीरयक इभायत भ वदधध की अनभनत क सरए िो को ऩढन ठॊड फसत भ डारन औय सची क सरए अॊतरय भ शासभर करकमा गमा
ldquoWe shouldnrsquot teach great books we should teach a love of
readingrdquo
5
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
सॊऩादक भणडर
Mr YogeshChaudhri(Art Teacher) MrNileshChaudhri(TGT-English)
Mr Manoj Patel (Gujarati Teacher) MrImranBagwan (LDC)
Mr DevangThakar(PGT-Hindi) MrEnadrasenPurane(FCSA)
पराककथन
जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया (डाॊग गजयात) की lsquoहभाया ऩसतकारमrsquo
ई-ऩतरिका क परथभ अॊक का परकाशन कयत हए भझ फहत ही खशी भहसस कय यहा हआजई-गवननसन ई-भीडडमा आदद तकननकी क मग भ मह ऩहरा कदभ कछ ससखन क सरए ई-ऩतरिका परसतत कय यहा ह इस ई-ऩतरिका का उददशम ववदमाथी सशक गरॊथऩार औय इसस जड़ सभच कासभनक वनद क बीतय जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग गरॊथारम क भाधमभ स गरॊथारम की गनतववधध एवॊ कामनकराऩ क फाय भ ववधधगत सवरऩ की ऩहचान कयाना बी ह
भयी ननमकतत जवाहय नवोदम ववदमारम साफयकाॊठा वषन २००१ भ हमी थी जहा भझ शरी ववएरसोरॊकी डॉकऩीसीयावशरी ववसदशनन शरी एसडीरोखॊड क नततव भ भय कामन भ भागनदशनक औय परयनासिोत यह ह इसक सरए भ इन सबी जवाहय नवोदम ववदमारम साफयकाॊठा क पराचामो भय साथी सशकगण औय ववधाथीओ का शकरिमा अदा कयता ह कजसका भझ सहमोग सभरा वषन २०१० क फाद भ जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊगभ कामनयत ह
वपर ॊससऩर शरी एन एस याण क भागनदशनन भ मह ऩसतकारम ई-ऩतरिका का परकाशन कय यहा हपरसतत ऩतरिका क ववषम-वसत का सॊमोजन ऩसतकारम क नववन सोच क आधाय ऩय करकमा गमा हकजसका शरम भाननीम शरी एनएस याण पराचामन जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग को ह कजसक शब सॊकलऩ एवभ परयणा क तरफना मह कामन सॊबव ही नही हो सकता था इसक साथ भय सशकसाथी औय ववदमाथीओ का बी फडा मोगदान यहा ह इसक सरए ननकशचत रऩ स व भहानीम गौयव क ऩाि ह
इस ऩतरिका क परकाशन हत हभ कजनस असबनव परयणा एवॊ सतत असबनॊदनीम सनह परापत होता यहा ह उनभ सवनपरथभ उलरखनीम ह शरी ससददवाकय(सहामक आमतत शणणक) औय आय क गपता ( सहामक आमतत गजयात सॊकर ) नववस िीम कामानरम-ऩण सॊबाग की सपयनीम एवॊ नवम सोच जो की अऩन
सजनशीर ववचायो एवॊ कलऩना स सभकनवत ह उनक दवाया इस सॊदबन भ सभमोधचत परापत भागन-दशनन क परनत बी हभ आबायी ह
ऩतरिका क इस अॊक को ससॊमोकजत कयन भ कजन- कजन ववदमाथीओ अधमाऩको की यचनाम परापत हमी ह उनक परनत बी हभ सचच हदम स आबाय परकट कयत ह
इस कामन भ सभच सॊऩादक भॊडर की सकषभ दकटट का बी भहतवऩणन मोगदान ह कजनभ सॊऩादन- परबाय क परभख उततयदामी शरी दवाॊग ठाकयऩीजीटीndashदहनदी
शरी ननरश चौधयी टीजीटी-इॊकलरश शरी मोगश चौधयी करा-सशक शरी भनोज ऩटर टीजीटी-गजयाती शरी इनरसन ऩयन कॊ पमटय सशक शरी इभयान फागवानएरडीसी एवॊ का लमायवीॊ क छािो(कॉभसन) का मोगदान यहा ह
इस ऩतरिका क बीतय अऩनी कछ सीभाए औय कसभमाहो सकती ह कजस ऩरयऩकषम भ ऩाठको की तयप स उनक फहभलम सझावो की परनता सददव आभॊतरित फनी यहगी
इसक साथ अपरर २०१४ स हय भहीन जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग की अधमतन शणणक गनतववधधमो को परसतत कयत यहन की इचछा सह आबाय
ननरश एभिॊडर ( गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम
साऩताया(डाॊगगजयात)
ldquoA good book is the best of friendsrdquo
अनकरभणणका
िस यचना यचनाकाय ऩटठ स १ डॉ एस आय यॊगनाथन शरीननरश एभटॊडर १
२ ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच काननो शरीननरश एभटॊडर ३
३ बायतक याटरीम ऩसतकारम
शरीननरश एभटॊडर ६
४ राइबरयी ऑप काॊगरस
शरीननरश एभटॊडर ८
५ नशनर राइबरयी ऑप चाइना
शरीननरश एभटॊडर ८
६ हावडन मननवससनटी राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
७ जभनन नशनर राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
८ तरबरदटश राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर १०
९ नशनर राइबरयी एॊड आकानइवस कनाडा
शरीननरश एभटॊडर १०
१० राइबरयी ऑप द यससमन अकडभी ऑप साईसज
शरीननरश एभटॊडर ११
११ भहतवऩणन ऩसतकारम वफसाइट शरीननरश एभटॊडर १२
१२ LIBRARY AUTOMATION शरीननरश एभटॊडर १७
१३ LIBRARY DETAILS
शरीननरश एभटॊडर २२
१४ AT GLANCE
शरीननरश एभटॊडर २३
१५ CAREER OPTION AFTER X AND XII शरीननरश एभटॊडर २७
१६ फक रयवम(जीत आऩकी)
शरीननरश एभटॊडर ३२
१७ HOW TO DEVELOP THE READING HANIT IN CHILDREN
शरीननरश एभटॊडर ३३
१८ LIBRARY ACHIEVMENTS
शरीननरश एभटॊडर ३४
१९ भसकान ददपती ३५
ldquoBook is lighthouse erected in the great sea of timerdquo
२० शबद सऩॊदन शरी भनोज ऩटर ३६
२१ फटी
ननमनत ऩवाय ३७
२२ यात शरी ननरश चौधयी ३८
२३ छबफीसजनवयी
शरी दवाॊग ठाकय ३९
२४ पमायी भाॉ ननमनत ऩवाय ४०
२५ ण हवषनदा ऩयभाय ४१ २६ ववधाथी
आमषी भोदी ४२
२७ ऩसतक
तजस चौधयी ४३
२८ भरटटाचाय
आकाश गाववत ४४
२९ भया सऩना नीयजा ४५
३० करकसान
ववयनर चोयससमा ४६
३१ सचचा सभि
इसशता एच तरोय ४७
३२ एक गरती
जादव तकपत
४८
३३ सभयणीम ऩर
शरीननरश एभटॊडर ४९
३४ सनधबन शरीननरश एभटॊडर ५७
एस आय यॊगनाथन एक ऩरयचम
जनभ Shiyali Ramamrita यॊगनाथन12 अगसत 1892 Shiyali तरबरदटश बायत(वतनभान तसभरनाड
बायत)भतम हो गई27 ससतॊफय 1972(80वषन की आम)फॊगरौय बायत वमवसाम भ
रखकशकषकगणणतऻराइबररयमन याटरीमता बायतीम घयाना राइबरयी साइॊस पररखनसचनाववऻान
उलरखनीम राइबरयी वगीकयणकयन क सरए परसतावना काभ कयता हराइबरयी साइॊसक ऩाॊच कानन
ऩट कवगीकयण यॊगनाथन माय औय गणणतऻ वगीकत सचीकोडशबदकोश सचीकोड सरए अनतरयतत ननमभोक साथ राइबरयी परशासन बायतीम राइबरयी घोषणाऩि राइबरयी अधधकारयमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम शरसभको क सरए राइबरयी भन अर वगीकयण औय सॊचाय शीषनको औय ससदधाॊत ऩोसटर
सचीसॊदहताओॊ का तरनातभक अधममन Shiyali Ramamrita यॊगनाथनअगसत 1892-27 ससतॊफय 1972) बायत क एकगणणतऻ औय राइबररयमनथा ि भ उनक सफस उलरखनीम मोगदान क अऩन ऩाॊच काननो थ राइबरयी साइॊस औय ऩहरी फड़ी analytic ससॊथदटक वगीकयण परणारी ऩट क वगीकयणक ववकास की उनहोन कहा करक बायतभ ऩसतकारमववऻान पररखनऔय सचना
ववऻानका वऩता भाना जाता ह औय वमाऩक रऩ स ि भ उनक भौसरक सोच क सरए दननमाक फाकी बय भजाना जाता ह
1
उनका जनभददन बायतभ याटरीम ऩसतकारम ददवस क रऩ भ हय सार भनामा जाता ह वह एक ववशव ववदमारम राइबररयमन औय ददलरी ववशव ववदमारम(1947-55) भ फनायसदहॊद ववशवववदमारम(1945-47) भ ऩसतकारम ववऻान क परोपसय औय ऩसतकारम ववऻान क परोपसय थ वऩछर ननमकतत उचच डडगरी की ऩशकश कयन कसरए उस ऩसतकारमाधमक ऩहर बायतीम
सकर क ननदशक फनामा ह उनहोन कहा करक वहसचना औय पररखन(खॊटी) क सरए अॊतयानटरीमसॊघ क भानद सदसम ननवानधचतकरकमा गमा था 1957 भ1953स 1944 बायतीम राइबरयी एसोससएशनक अधम थ औय गरट तरबरटनकी राइबरयी एसोससएशन क जीवन क सरए एक उऩाधम फनामा गमा थाअऩन जीवन क अॊनतभवषो भ यॊगनाथनअॊत भ फीभाय सवासम क सरए आग घटन टक ददएऔय कापी हद तकअऩन तरफसतयतक ही सीसभत था ससतमफय 1972 को27 वहबरोकाइदटस स
जदटरताओॊ कीभतम हो गई
1992 भ उनकी जनभ शताबदी ऩयकई जीवनी भािा औय यॊगनाथनक परबावऩय ननफॊधका सॊगरह उनक समभान भपरकासशत करकए गए थ
ldquoA book is a gift you can open again and againrdquo
2
ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच कानन
१ करकताफो का उऩमोग कयन क सरए कय यह ह
२ हय ऩाठक अऩन [मा उस] करकताफ
३ हय इसकी ऩाठक ऩसतक
४ ऩाठक क सभम की फचत कय
५ ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
अवरोकन ऩहर कानन ऩसतक उऩमोग क शरए कय यह ह
ऩहर कानन ऩसतकारम सवाओॊ क सरए आधाय का गठन करकमा डॉ यॊगनाथन करकताफ अतसय उनक हटान को योकन क सरए जॊजीय थ करक भनामा औय जोय बॊडायण औय सॊयण क फजाम परमोग ऩय था उनहोन कहा करक सॊयण औय बॊडायण भहतवऩणन थ करक धायणा को असवीकाय नहीॊ करकमा रकरकन कहा करक वह इस तयह की गनतववधधमो का उददशम उन क परमोग को फढावा दन क सरए करकमा गमा था करक भाॉग साभगरी क उऩमोग क तरफना भद भ कभ भलम नहीॊ ह उऩमोग ऩय फर दवाया डॉ यॊगनाथन क सरए ि का धमान refocused ऐस ऩसतकारम क सथान ऋण नीनतमो घॊट औय ऑऩयशन क ददनो साथ ही ऩसतकारम पनीचय की तयह साॊसारयक भाभरो औय सटाप की गणवतता क रऩ भ भददो का उऩमोग स सॊफॊधधत करकताफ उऩमोग क सरए कय यह ह ऩसतकारम ववऻान क ऩहर कानन ऩसतकारमो भ ऩसतको रोगो स दय फॊद होन का भतरफ नहीॊ कय यह ह करक इसका भतरफ ह दसयी ववधध हय ऩाठक उसकाउसकी करकताफ
इस कानन क सभदाम क हय सदसम को आवशमक साभगरी परापत कयन भ
3
सभ होना चादहए करक ऩता चरता ह डॉ यॊगनाथन सबी साभाकजक वातावयण स सबी वमकततमो ऩसतकारम सवा क हकदाय थ करक रगा औय ऩसतकारम का उऩमोग क आधाय जो सबी क हकदाय थ कयन क सरए सशा था म हको ऩसतकारमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम सॊयक दोनो क सरए कछ भहतवऩणन दानमतवो क तरफना नहीॊ थ ऩसतकाधम रोगो की उतकटट ऩहरी हाथ ऻान कामन करकमा जा यहा ह चादहए सॊगरह सभदाम क ववशष दहतो को ऩया कयना चादहए औय ऩसतकारमो को फढावा दन औय ऩाठको की एक ववसतत शरॊखरा को आकवषनत कयन क सरए फड़ ऩभान ऩय अऩनी सवाओॊ को ववऻावऩत कयना चादहए
२हय ऩाठक अऩन (मा उसक) ऩसतक
ऩसतकारम ववऻान क दसय कानन ऩसतकारम भ ऩढन क सरए चन तमा ववसशटट सॊयक नमामाधीश नहीॊ ह जरयत ह की एक ववशार सॊगरह करपट कयन क सरए सादहतम का अधधगरहण सॊयक की एक ववसतत सॊगरह की सवा का भतरफ ह करक हय कोई अरग सवाद औय भतबद ह औय हभ इसका समभान कयना चादहए
तीसयी ववरध हय इसकी ऩाठक फक
इस ससदधाॊत दसय कानन को फायीकी स सॊफॊधधत ह रकरकन मह एक ऩसतकारम भ परतमक आइटभ ह करक आइटभ उऩमोगी सभर जाएगा जो एक वमकतत मा वमकततमो ह सझाव ह करक आइटभ ऩय ही क दरत ह डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परतमक आइटभ मह उऩमतत ऩाठक ऩाता ह करक मह सननकशचत कयन क सरए कई तयीक वसीमत कय सकता ह करक फहस की एक ववधध सॊगरह खर ठॊड फसत भ डारन क सरए सफस ववशष रऩ स जरयत क सरए उऩमोग क सरए फननमादी ननमभो को शासभर करकमा गमाऩसतकारम ववऻान क तीसय कानन एक छोट
जनसाॊकयमकीम इस ऩढन क सरए चन सकत ह बर ही ऩसतकारमो करकताफ ऩसतकारम भ एक जगह ह इसका भतरफ ह हय इसकी ऩाठक ऩसतक
4
चौथा कानन ऩाठक क सभम की फचत कय
इस कानन क ऩसतकारम सवा की उतकटटता का दहससा कशरताऩवनक ऩसतकारम उऩमोगकतान की जरयतो को ऩया कयन की भता ह करक एक भानमता ह मह अॊत कयन क सरए डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परफॊधन भ सधाय कयन क सरए उधचत वमाऩाय क तयीको क उऩमोग की ससपारयश की उनहोन कहा करक एक ही सथान भ ऩसतकारम सॊगरह centralizing ववसशटट राब परदान की जाती ह करक भनामा उनहोन मह बी उतकटट सटाप ही शासभर नहीॊ होगा उलरखनीम ह करक भजफत सॊदबन कौशर रकरकन मह बी सचीफदध कयन भ भजफत तकनीकी कौशर
ऩाय सॊदसबनत आदशaccessioning औय साभगरी क सॊचरन क अधधकायी जो रोग
राइबरयी साइॊस क चौथ कानन सबी सॊयक आसानी स व जलदी स औय कशरता की इचछा साभगरी का ऩता रगान भ सभ होना चादहए भतरफ ह करक उऩमोगकतान का सभम फचान क सरए
ऩाॊचव ववरध ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
इस कानन स ऩमानवयण अऩन आऩ भ ऩरयवतनन ऩय आॊतरयक ऩरयवतनन की आवशमकता ऩय अधधक धमान क दरत करकमा डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम सॊगठनो सटाप भ वदधध शायीरयक सॊगरह ह औय सॊयक उऩमोग सभामोकजत कयना होगा करक फहस की मह शायीरयक इभायत भ वदधध की अनभनत क सरए िो को ऩढन ठॊड फसत भ डारन औय सची क सरए अॊतरय भ शासभर करकमा गमा
ldquoWe shouldnrsquot teach great books we should teach a love of
readingrdquo
5
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
पराककथन
जवाहय नवोदम ववदमारम साऩताया (डाॊग गजयात) की lsquoहभाया ऩसतकारमrsquo
ई-ऩतरिका क परथभ अॊक का परकाशन कयत हए भझ फहत ही खशी भहसस कय यहा हआजई-गवननसन ई-भीडडमा आदद तकननकी क मग भ मह ऩहरा कदभ कछ ससखन क सरए ई-ऩतरिका परसतत कय यहा ह इस ई-ऩतरिका का उददशम ववदमाथी सशक गरॊथऩार औय इसस जड़ सभच कासभनक वनद क बीतय जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग गरॊथारम क भाधमभ स गरॊथारम की गनतववधध एवॊ कामनकराऩ क फाय भ ववधधगत सवरऩ की ऩहचान कयाना बी ह
भयी ननमकतत जवाहय नवोदम ववदमारम साफयकाॊठा वषन २००१ भ हमी थी जहा भझ शरी ववएरसोरॊकी डॉकऩीसीयावशरी ववसदशनन शरी एसडीरोखॊड क नततव भ भय कामन भ भागनदशनक औय परयनासिोत यह ह इसक सरए भ इन सबी जवाहय नवोदम ववदमारम साफयकाॊठा क पराचामो भय साथी सशकगण औय ववधाथीओ का शकरिमा अदा कयता ह कजसका भझ सहमोग सभरा वषन २०१० क फाद भ जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊगभ कामनयत ह
वपर ॊससऩर शरी एन एस याण क भागनदशनन भ मह ऩसतकारम ई-ऩतरिका का परकाशन कय यहा हपरसतत ऩतरिका क ववषम-वसत का सॊमोजन ऩसतकारम क नववन सोच क आधाय ऩय करकमा गमा हकजसका शरम भाननीम शरी एनएस याण पराचामन जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग को ह कजसक शब सॊकलऩ एवभ परयणा क तरफना मह कामन सॊबव ही नही हो सकता था इसक साथ भय सशकसाथी औय ववदमाथीओ का बी फडा मोगदान यहा ह इसक सरए ननकशचत रऩ स व भहानीम गौयव क ऩाि ह
इस ऩतरिका क परकाशन हत हभ कजनस असबनव परयणा एवॊ सतत असबनॊदनीम सनह परापत होता यहा ह उनभ सवनपरथभ उलरखनीम ह शरी ससददवाकय(सहामक आमतत शणणक) औय आय क गपता ( सहामक आमतत गजयात सॊकर ) नववस िीम कामानरम-ऩण सॊबाग की सपयनीम एवॊ नवम सोच जो की अऩन
सजनशीर ववचायो एवॊ कलऩना स सभकनवत ह उनक दवाया इस सॊदबन भ सभमोधचत परापत भागन-दशनन क परनत बी हभ आबायी ह
ऩतरिका क इस अॊक को ससॊमोकजत कयन भ कजन- कजन ववदमाथीओ अधमाऩको की यचनाम परापत हमी ह उनक परनत बी हभ सचच हदम स आबाय परकट कयत ह
इस कामन भ सभच सॊऩादक भॊडर की सकषभ दकटट का बी भहतवऩणन मोगदान ह कजनभ सॊऩादन- परबाय क परभख उततयदामी शरी दवाॊग ठाकयऩीजीटीndashदहनदी
शरी ननरश चौधयी टीजीटी-इॊकलरश शरी मोगश चौधयी करा-सशक शरी भनोज ऩटर टीजीटी-गजयाती शरी इनरसन ऩयन कॊ पमटय सशक शरी इभयान फागवानएरडीसी एवॊ का लमायवीॊ क छािो(कॉभसन) का मोगदान यहा ह
इस ऩतरिका क बीतय अऩनी कछ सीभाए औय कसभमाहो सकती ह कजस ऩरयऩकषम भ ऩाठको की तयप स उनक फहभलम सझावो की परनता सददव आभॊतरित फनी यहगी
इसक साथ अपरर २०१४ स हय भहीन जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग की अधमतन शणणक गनतववधधमो को परसतत कयत यहन की इचछा सह आबाय
ननरश एभिॊडर ( गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम
साऩताया(डाॊगगजयात)
ldquoA good book is the best of friendsrdquo
अनकरभणणका
िस यचना यचनाकाय ऩटठ स १ डॉ एस आय यॊगनाथन शरीननरश एभटॊडर १
२ ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच काननो शरीननरश एभटॊडर ३
३ बायतक याटरीम ऩसतकारम
शरीननरश एभटॊडर ६
४ राइबरयी ऑप काॊगरस
शरीननरश एभटॊडर ८
५ नशनर राइबरयी ऑप चाइना
शरीननरश एभटॊडर ८
६ हावडन मननवससनटी राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
७ जभनन नशनर राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
८ तरबरदटश राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर १०
९ नशनर राइबरयी एॊड आकानइवस कनाडा
शरीननरश एभटॊडर १०
१० राइबरयी ऑप द यससमन अकडभी ऑप साईसज
शरीननरश एभटॊडर ११
११ भहतवऩणन ऩसतकारम वफसाइट शरीननरश एभटॊडर १२
१२ LIBRARY AUTOMATION शरीननरश एभटॊडर १७
१३ LIBRARY DETAILS
शरीननरश एभटॊडर २२
१४ AT GLANCE
शरीननरश एभटॊडर २३
१५ CAREER OPTION AFTER X AND XII शरीननरश एभटॊडर २७
१६ फक रयवम(जीत आऩकी)
शरीननरश एभटॊडर ३२
१७ HOW TO DEVELOP THE READING HANIT IN CHILDREN
शरीननरश एभटॊडर ३३
१८ LIBRARY ACHIEVMENTS
शरीननरश एभटॊडर ३४
१९ भसकान ददपती ३५
ldquoBook is lighthouse erected in the great sea of timerdquo
२० शबद सऩॊदन शरी भनोज ऩटर ३६
२१ फटी
ननमनत ऩवाय ३७
२२ यात शरी ननरश चौधयी ३८
२३ छबफीसजनवयी
शरी दवाॊग ठाकय ३९
२४ पमायी भाॉ ननमनत ऩवाय ४०
२५ ण हवषनदा ऩयभाय ४१ २६ ववधाथी
आमषी भोदी ४२
२७ ऩसतक
तजस चौधयी ४३
२८ भरटटाचाय
आकाश गाववत ४४
२९ भया सऩना नीयजा ४५
३० करकसान
ववयनर चोयससमा ४६
३१ सचचा सभि
इसशता एच तरोय ४७
३२ एक गरती
जादव तकपत
४८
३३ सभयणीम ऩर
शरीननरश एभटॊडर ४९
३४ सनधबन शरीननरश एभटॊडर ५७
एस आय यॊगनाथन एक ऩरयचम
जनभ Shiyali Ramamrita यॊगनाथन12 अगसत 1892 Shiyali तरबरदटश बायत(वतनभान तसभरनाड
बायत)भतम हो गई27 ससतॊफय 1972(80वषन की आम)फॊगरौय बायत वमवसाम भ
रखकशकषकगणणतऻराइबररयमन याटरीमता बायतीम घयाना राइबरयी साइॊस पररखनसचनाववऻान
उलरखनीम राइबरयी वगीकयणकयन क सरए परसतावना काभ कयता हराइबरयी साइॊसक ऩाॊच कानन
ऩट कवगीकयण यॊगनाथन माय औय गणणतऻ वगीकत सचीकोडशबदकोश सचीकोड सरए अनतरयतत ननमभोक साथ राइबरयी परशासन बायतीम राइबरयी घोषणाऩि राइबरयी अधधकारयमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम शरसभको क सरए राइबरयी भन अर वगीकयण औय सॊचाय शीषनको औय ससदधाॊत ऩोसटर
सचीसॊदहताओॊ का तरनातभक अधममन Shiyali Ramamrita यॊगनाथनअगसत 1892-27 ससतॊफय 1972) बायत क एकगणणतऻ औय राइबररयमनथा ि भ उनक सफस उलरखनीम मोगदान क अऩन ऩाॊच काननो थ राइबरयी साइॊस औय ऩहरी फड़ी analytic ससॊथदटक वगीकयण परणारी ऩट क वगीकयणक ववकास की उनहोन कहा करक बायतभ ऩसतकारमववऻान पररखनऔय सचना
ववऻानका वऩता भाना जाता ह औय वमाऩक रऩ स ि भ उनक भौसरक सोच क सरए दननमाक फाकी बय भजाना जाता ह
1
उनका जनभददन बायतभ याटरीम ऩसतकारम ददवस क रऩ भ हय सार भनामा जाता ह वह एक ववशव ववदमारम राइबररयमन औय ददलरी ववशव ववदमारम(1947-55) भ फनायसदहॊद ववशवववदमारम(1945-47) भ ऩसतकारम ववऻान क परोपसय औय ऩसतकारम ववऻान क परोपसय थ वऩछर ननमकतत उचच डडगरी की ऩशकश कयन कसरए उस ऩसतकारमाधमक ऩहर बायतीम
सकर क ननदशक फनामा ह उनहोन कहा करक वहसचना औय पररखन(खॊटी) क सरए अॊतयानटरीमसॊघ क भानद सदसम ननवानधचतकरकमा गमा था 1957 भ1953स 1944 बायतीम राइबरयी एसोससएशनक अधम थ औय गरट तरबरटनकी राइबरयी एसोससएशन क जीवन क सरए एक उऩाधम फनामा गमा थाअऩन जीवन क अॊनतभवषो भ यॊगनाथनअॊत भ फीभाय सवासम क सरए आग घटन टक ददएऔय कापी हद तकअऩन तरफसतयतक ही सीसभत था ससतमफय 1972 को27 वहबरोकाइदटस स
जदटरताओॊ कीभतम हो गई
1992 भ उनकी जनभ शताबदी ऩयकई जीवनी भािा औय यॊगनाथनक परबावऩय ननफॊधका सॊगरह उनक समभान भपरकासशत करकए गए थ
ldquoA book is a gift you can open again and againrdquo
2
ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच कानन
१ करकताफो का उऩमोग कयन क सरए कय यह ह
२ हय ऩाठक अऩन [मा उस] करकताफ
३ हय इसकी ऩाठक ऩसतक
४ ऩाठक क सभम की फचत कय
५ ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
अवरोकन ऩहर कानन ऩसतक उऩमोग क शरए कय यह ह
ऩहर कानन ऩसतकारम सवाओॊ क सरए आधाय का गठन करकमा डॉ यॊगनाथन करकताफ अतसय उनक हटान को योकन क सरए जॊजीय थ करक भनामा औय जोय बॊडायण औय सॊयण क फजाम परमोग ऩय था उनहोन कहा करक सॊयण औय बॊडायण भहतवऩणन थ करक धायणा को असवीकाय नहीॊ करकमा रकरकन कहा करक वह इस तयह की गनतववधधमो का उददशम उन क परमोग को फढावा दन क सरए करकमा गमा था करक भाॉग साभगरी क उऩमोग क तरफना भद भ कभ भलम नहीॊ ह उऩमोग ऩय फर दवाया डॉ यॊगनाथन क सरए ि का धमान refocused ऐस ऩसतकारम क सथान ऋण नीनतमो घॊट औय ऑऩयशन क ददनो साथ ही ऩसतकारम पनीचय की तयह साॊसारयक भाभरो औय सटाप की गणवतता क रऩ भ भददो का उऩमोग स सॊफॊधधत करकताफ उऩमोग क सरए कय यह ह ऩसतकारम ववऻान क ऩहर कानन ऩसतकारमो भ ऩसतको रोगो स दय फॊद होन का भतरफ नहीॊ कय यह ह करक इसका भतरफ ह दसयी ववधध हय ऩाठक उसकाउसकी करकताफ
इस कानन क सभदाम क हय सदसम को आवशमक साभगरी परापत कयन भ
3
सभ होना चादहए करक ऩता चरता ह डॉ यॊगनाथन सबी साभाकजक वातावयण स सबी वमकततमो ऩसतकारम सवा क हकदाय थ करक रगा औय ऩसतकारम का उऩमोग क आधाय जो सबी क हकदाय थ कयन क सरए सशा था म हको ऩसतकारमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम सॊयक दोनो क सरए कछ भहतवऩणन दानमतवो क तरफना नहीॊ थ ऩसतकाधम रोगो की उतकटट ऩहरी हाथ ऻान कामन करकमा जा यहा ह चादहए सॊगरह सभदाम क ववशष दहतो को ऩया कयना चादहए औय ऩसतकारमो को फढावा दन औय ऩाठको की एक ववसतत शरॊखरा को आकवषनत कयन क सरए फड़ ऩभान ऩय अऩनी सवाओॊ को ववऻावऩत कयना चादहए
२हय ऩाठक अऩन (मा उसक) ऩसतक
ऩसतकारम ववऻान क दसय कानन ऩसतकारम भ ऩढन क सरए चन तमा ववसशटट सॊयक नमामाधीश नहीॊ ह जरयत ह की एक ववशार सॊगरह करपट कयन क सरए सादहतम का अधधगरहण सॊयक की एक ववसतत सॊगरह की सवा का भतरफ ह करक हय कोई अरग सवाद औय भतबद ह औय हभ इसका समभान कयना चादहए
तीसयी ववरध हय इसकी ऩाठक फक
इस ससदधाॊत दसय कानन को फायीकी स सॊफॊधधत ह रकरकन मह एक ऩसतकारम भ परतमक आइटभ ह करक आइटभ उऩमोगी सभर जाएगा जो एक वमकतत मा वमकततमो ह सझाव ह करक आइटभ ऩय ही क दरत ह डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परतमक आइटभ मह उऩमतत ऩाठक ऩाता ह करक मह सननकशचत कयन क सरए कई तयीक वसीमत कय सकता ह करक फहस की एक ववधध सॊगरह खर ठॊड फसत भ डारन क सरए सफस ववशष रऩ स जरयत क सरए उऩमोग क सरए फननमादी ननमभो को शासभर करकमा गमाऩसतकारम ववऻान क तीसय कानन एक छोट
जनसाॊकयमकीम इस ऩढन क सरए चन सकत ह बर ही ऩसतकारमो करकताफ ऩसतकारम भ एक जगह ह इसका भतरफ ह हय इसकी ऩाठक ऩसतक
4
चौथा कानन ऩाठक क सभम की फचत कय
इस कानन क ऩसतकारम सवा की उतकटटता का दहससा कशरताऩवनक ऩसतकारम उऩमोगकतान की जरयतो को ऩया कयन की भता ह करक एक भानमता ह मह अॊत कयन क सरए डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परफॊधन भ सधाय कयन क सरए उधचत वमाऩाय क तयीको क उऩमोग की ससपारयश की उनहोन कहा करक एक ही सथान भ ऩसतकारम सॊगरह centralizing ववसशटट राब परदान की जाती ह करक भनामा उनहोन मह बी उतकटट सटाप ही शासभर नहीॊ होगा उलरखनीम ह करक भजफत सॊदबन कौशर रकरकन मह बी सचीफदध कयन भ भजफत तकनीकी कौशर
ऩाय सॊदसबनत आदशaccessioning औय साभगरी क सॊचरन क अधधकायी जो रोग
राइबरयी साइॊस क चौथ कानन सबी सॊयक आसानी स व जलदी स औय कशरता की इचछा साभगरी का ऩता रगान भ सभ होना चादहए भतरफ ह करक उऩमोगकतान का सभम फचान क सरए
ऩाॊचव ववरध ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
इस कानन स ऩमानवयण अऩन आऩ भ ऩरयवतनन ऩय आॊतरयक ऩरयवतनन की आवशमकता ऩय अधधक धमान क दरत करकमा डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम सॊगठनो सटाप भ वदधध शायीरयक सॊगरह ह औय सॊयक उऩमोग सभामोकजत कयना होगा करक फहस की मह शायीरयक इभायत भ वदधध की अनभनत क सरए िो को ऩढन ठॊड फसत भ डारन औय सची क सरए अॊतरय भ शासभर करकमा गमा
ldquoWe shouldnrsquot teach great books we should teach a love of
readingrdquo
5
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
सजनशीर ववचायो एवॊ कलऩना स सभकनवत ह उनक दवाया इस सॊदबन भ सभमोधचत परापत भागन-दशनन क परनत बी हभ आबायी ह
ऩतरिका क इस अॊक को ससॊमोकजत कयन भ कजन- कजन ववदमाथीओ अधमाऩको की यचनाम परापत हमी ह उनक परनत बी हभ सचच हदम स आबाय परकट कयत ह
इस कामन भ सभच सॊऩादक भॊडर की सकषभ दकटट का बी भहतवऩणन मोगदान ह कजनभ सॊऩादन- परबाय क परभख उततयदामी शरी दवाॊग ठाकयऩीजीटीndashदहनदी
शरी ननरश चौधयी टीजीटी-इॊकलरश शरी मोगश चौधयी करा-सशक शरी भनोज ऩटर टीजीटी-गजयाती शरी इनरसन ऩयन कॊ पमटय सशक शरी इभयान फागवानएरडीसी एवॊ का लमायवीॊ क छािो(कॉभसन) का मोगदान यहा ह
इस ऩतरिका क बीतय अऩनी कछ सीभाए औय कसभमाहो सकती ह कजस ऩरयऩकषम भ ऩाठको की तयप स उनक फहभलम सझावो की परनता सददव आभॊतरित फनी यहगी
इसक साथ अपरर २०१४ स हय भहीन जवाहय नवोदम ववदमारम डाॊग की अधमतन शणणक गनतववधधमो को परसतत कयत यहन की इचछा सह आबाय
ननरश एभिॊडर ( गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम
साऩताया(डाॊगगजयात)
ldquoA good book is the best of friendsrdquo
अनकरभणणका
िस यचना यचनाकाय ऩटठ स १ डॉ एस आय यॊगनाथन शरीननरश एभटॊडर १
२ ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच काननो शरीननरश एभटॊडर ३
३ बायतक याटरीम ऩसतकारम
शरीननरश एभटॊडर ६
४ राइबरयी ऑप काॊगरस
शरीननरश एभटॊडर ८
५ नशनर राइबरयी ऑप चाइना
शरीननरश एभटॊडर ८
६ हावडन मननवससनटी राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
७ जभनन नशनर राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
८ तरबरदटश राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर १०
९ नशनर राइबरयी एॊड आकानइवस कनाडा
शरीननरश एभटॊडर १०
१० राइबरयी ऑप द यससमन अकडभी ऑप साईसज
शरीननरश एभटॊडर ११
११ भहतवऩणन ऩसतकारम वफसाइट शरीननरश एभटॊडर १२
१२ LIBRARY AUTOMATION शरीननरश एभटॊडर १७
१३ LIBRARY DETAILS
शरीननरश एभटॊडर २२
१४ AT GLANCE
शरीननरश एभटॊडर २३
१५ CAREER OPTION AFTER X AND XII शरीननरश एभटॊडर २७
१६ फक रयवम(जीत आऩकी)
शरीननरश एभटॊडर ३२
१७ HOW TO DEVELOP THE READING HANIT IN CHILDREN
शरीननरश एभटॊडर ३३
१८ LIBRARY ACHIEVMENTS
शरीननरश एभटॊडर ३४
१९ भसकान ददपती ३५
ldquoBook is lighthouse erected in the great sea of timerdquo
२० शबद सऩॊदन शरी भनोज ऩटर ३६
२१ फटी
ननमनत ऩवाय ३७
२२ यात शरी ननरश चौधयी ३८
२३ छबफीसजनवयी
शरी दवाॊग ठाकय ३९
२४ पमायी भाॉ ननमनत ऩवाय ४०
२५ ण हवषनदा ऩयभाय ४१ २६ ववधाथी
आमषी भोदी ४२
२७ ऩसतक
तजस चौधयी ४३
२८ भरटटाचाय
आकाश गाववत ४४
२९ भया सऩना नीयजा ४५
३० करकसान
ववयनर चोयससमा ४६
३१ सचचा सभि
इसशता एच तरोय ४७
३२ एक गरती
जादव तकपत
४८
३३ सभयणीम ऩर
शरीननरश एभटॊडर ४९
३४ सनधबन शरीननरश एभटॊडर ५७
एस आय यॊगनाथन एक ऩरयचम
जनभ Shiyali Ramamrita यॊगनाथन12 अगसत 1892 Shiyali तरबरदटश बायत(वतनभान तसभरनाड
बायत)भतम हो गई27 ससतॊफय 1972(80वषन की आम)फॊगरौय बायत वमवसाम भ
रखकशकषकगणणतऻराइबररयमन याटरीमता बायतीम घयाना राइबरयी साइॊस पररखनसचनाववऻान
उलरखनीम राइबरयी वगीकयणकयन क सरए परसतावना काभ कयता हराइबरयी साइॊसक ऩाॊच कानन
ऩट कवगीकयण यॊगनाथन माय औय गणणतऻ वगीकत सचीकोडशबदकोश सचीकोड सरए अनतरयतत ननमभोक साथ राइबरयी परशासन बायतीम राइबरयी घोषणाऩि राइबरयी अधधकारयमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम शरसभको क सरए राइबरयी भन अर वगीकयण औय सॊचाय शीषनको औय ससदधाॊत ऩोसटर
सचीसॊदहताओॊ का तरनातभक अधममन Shiyali Ramamrita यॊगनाथनअगसत 1892-27 ससतॊफय 1972) बायत क एकगणणतऻ औय राइबररयमनथा ि भ उनक सफस उलरखनीम मोगदान क अऩन ऩाॊच काननो थ राइबरयी साइॊस औय ऩहरी फड़ी analytic ससॊथदटक वगीकयण परणारी ऩट क वगीकयणक ववकास की उनहोन कहा करक बायतभ ऩसतकारमववऻान पररखनऔय सचना
ववऻानका वऩता भाना जाता ह औय वमाऩक रऩ स ि भ उनक भौसरक सोच क सरए दननमाक फाकी बय भजाना जाता ह
1
उनका जनभददन बायतभ याटरीम ऩसतकारम ददवस क रऩ भ हय सार भनामा जाता ह वह एक ववशव ववदमारम राइबररयमन औय ददलरी ववशव ववदमारम(1947-55) भ फनायसदहॊद ववशवववदमारम(1945-47) भ ऩसतकारम ववऻान क परोपसय औय ऩसतकारम ववऻान क परोपसय थ वऩछर ननमकतत उचच डडगरी की ऩशकश कयन कसरए उस ऩसतकारमाधमक ऩहर बायतीम
सकर क ननदशक फनामा ह उनहोन कहा करक वहसचना औय पररखन(खॊटी) क सरए अॊतयानटरीमसॊघ क भानद सदसम ननवानधचतकरकमा गमा था 1957 भ1953स 1944 बायतीम राइबरयी एसोससएशनक अधम थ औय गरट तरबरटनकी राइबरयी एसोससएशन क जीवन क सरए एक उऩाधम फनामा गमा थाअऩन जीवन क अॊनतभवषो भ यॊगनाथनअॊत भ फीभाय सवासम क सरए आग घटन टक ददएऔय कापी हद तकअऩन तरफसतयतक ही सीसभत था ससतमफय 1972 को27 वहबरोकाइदटस स
जदटरताओॊ कीभतम हो गई
1992 भ उनकी जनभ शताबदी ऩयकई जीवनी भािा औय यॊगनाथनक परबावऩय ननफॊधका सॊगरह उनक समभान भपरकासशत करकए गए थ
ldquoA book is a gift you can open again and againrdquo
2
ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच कानन
१ करकताफो का उऩमोग कयन क सरए कय यह ह
२ हय ऩाठक अऩन [मा उस] करकताफ
३ हय इसकी ऩाठक ऩसतक
४ ऩाठक क सभम की फचत कय
५ ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
अवरोकन ऩहर कानन ऩसतक उऩमोग क शरए कय यह ह
ऩहर कानन ऩसतकारम सवाओॊ क सरए आधाय का गठन करकमा डॉ यॊगनाथन करकताफ अतसय उनक हटान को योकन क सरए जॊजीय थ करक भनामा औय जोय बॊडायण औय सॊयण क फजाम परमोग ऩय था उनहोन कहा करक सॊयण औय बॊडायण भहतवऩणन थ करक धायणा को असवीकाय नहीॊ करकमा रकरकन कहा करक वह इस तयह की गनतववधधमो का उददशम उन क परमोग को फढावा दन क सरए करकमा गमा था करक भाॉग साभगरी क उऩमोग क तरफना भद भ कभ भलम नहीॊ ह उऩमोग ऩय फर दवाया डॉ यॊगनाथन क सरए ि का धमान refocused ऐस ऩसतकारम क सथान ऋण नीनतमो घॊट औय ऑऩयशन क ददनो साथ ही ऩसतकारम पनीचय की तयह साॊसारयक भाभरो औय सटाप की गणवतता क रऩ भ भददो का उऩमोग स सॊफॊधधत करकताफ उऩमोग क सरए कय यह ह ऩसतकारम ववऻान क ऩहर कानन ऩसतकारमो भ ऩसतको रोगो स दय फॊद होन का भतरफ नहीॊ कय यह ह करक इसका भतरफ ह दसयी ववधध हय ऩाठक उसकाउसकी करकताफ
इस कानन क सभदाम क हय सदसम को आवशमक साभगरी परापत कयन भ
3
सभ होना चादहए करक ऩता चरता ह डॉ यॊगनाथन सबी साभाकजक वातावयण स सबी वमकततमो ऩसतकारम सवा क हकदाय थ करक रगा औय ऩसतकारम का उऩमोग क आधाय जो सबी क हकदाय थ कयन क सरए सशा था म हको ऩसतकारमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम सॊयक दोनो क सरए कछ भहतवऩणन दानमतवो क तरफना नहीॊ थ ऩसतकाधम रोगो की उतकटट ऩहरी हाथ ऻान कामन करकमा जा यहा ह चादहए सॊगरह सभदाम क ववशष दहतो को ऩया कयना चादहए औय ऩसतकारमो को फढावा दन औय ऩाठको की एक ववसतत शरॊखरा को आकवषनत कयन क सरए फड़ ऩभान ऩय अऩनी सवाओॊ को ववऻावऩत कयना चादहए
२हय ऩाठक अऩन (मा उसक) ऩसतक
ऩसतकारम ववऻान क दसय कानन ऩसतकारम भ ऩढन क सरए चन तमा ववसशटट सॊयक नमामाधीश नहीॊ ह जरयत ह की एक ववशार सॊगरह करपट कयन क सरए सादहतम का अधधगरहण सॊयक की एक ववसतत सॊगरह की सवा का भतरफ ह करक हय कोई अरग सवाद औय भतबद ह औय हभ इसका समभान कयना चादहए
तीसयी ववरध हय इसकी ऩाठक फक
इस ससदधाॊत दसय कानन को फायीकी स सॊफॊधधत ह रकरकन मह एक ऩसतकारम भ परतमक आइटभ ह करक आइटभ उऩमोगी सभर जाएगा जो एक वमकतत मा वमकततमो ह सझाव ह करक आइटभ ऩय ही क दरत ह डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परतमक आइटभ मह उऩमतत ऩाठक ऩाता ह करक मह सननकशचत कयन क सरए कई तयीक वसीमत कय सकता ह करक फहस की एक ववधध सॊगरह खर ठॊड फसत भ डारन क सरए सफस ववशष रऩ स जरयत क सरए उऩमोग क सरए फननमादी ननमभो को शासभर करकमा गमाऩसतकारम ववऻान क तीसय कानन एक छोट
जनसाॊकयमकीम इस ऩढन क सरए चन सकत ह बर ही ऩसतकारमो करकताफ ऩसतकारम भ एक जगह ह इसका भतरफ ह हय इसकी ऩाठक ऩसतक
4
चौथा कानन ऩाठक क सभम की फचत कय
इस कानन क ऩसतकारम सवा की उतकटटता का दहससा कशरताऩवनक ऩसतकारम उऩमोगकतान की जरयतो को ऩया कयन की भता ह करक एक भानमता ह मह अॊत कयन क सरए डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परफॊधन भ सधाय कयन क सरए उधचत वमाऩाय क तयीको क उऩमोग की ससपारयश की उनहोन कहा करक एक ही सथान भ ऩसतकारम सॊगरह centralizing ववसशटट राब परदान की जाती ह करक भनामा उनहोन मह बी उतकटट सटाप ही शासभर नहीॊ होगा उलरखनीम ह करक भजफत सॊदबन कौशर रकरकन मह बी सचीफदध कयन भ भजफत तकनीकी कौशर
ऩाय सॊदसबनत आदशaccessioning औय साभगरी क सॊचरन क अधधकायी जो रोग
राइबरयी साइॊस क चौथ कानन सबी सॊयक आसानी स व जलदी स औय कशरता की इचछा साभगरी का ऩता रगान भ सभ होना चादहए भतरफ ह करक उऩमोगकतान का सभम फचान क सरए
ऩाॊचव ववरध ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
इस कानन स ऩमानवयण अऩन आऩ भ ऩरयवतनन ऩय आॊतरयक ऩरयवतनन की आवशमकता ऩय अधधक धमान क दरत करकमा डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम सॊगठनो सटाप भ वदधध शायीरयक सॊगरह ह औय सॊयक उऩमोग सभामोकजत कयना होगा करक फहस की मह शायीरयक इभायत भ वदधध की अनभनत क सरए िो को ऩढन ठॊड फसत भ डारन औय सची क सरए अॊतरय भ शासभर करकमा गमा
ldquoWe shouldnrsquot teach great books we should teach a love of
readingrdquo
5
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
अनकरभणणका
िस यचना यचनाकाय ऩटठ स १ डॉ एस आय यॊगनाथन शरीननरश एभटॊडर १
२ ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच काननो शरीननरश एभटॊडर ३
३ बायतक याटरीम ऩसतकारम
शरीननरश एभटॊडर ६
४ राइबरयी ऑप काॊगरस
शरीननरश एभटॊडर ८
५ नशनर राइबरयी ऑप चाइना
शरीननरश एभटॊडर ८
६ हावडन मननवससनटी राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
७ जभनन नशनर राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर ९
८ तरबरदटश राइबरयी
शरीननरश एभटॊडर १०
९ नशनर राइबरयी एॊड आकानइवस कनाडा
शरीननरश एभटॊडर १०
१० राइबरयी ऑप द यससमन अकडभी ऑप साईसज
शरीननरश एभटॊडर ११
११ भहतवऩणन ऩसतकारम वफसाइट शरीननरश एभटॊडर १२
१२ LIBRARY AUTOMATION शरीननरश एभटॊडर १७
१३ LIBRARY DETAILS
शरीननरश एभटॊडर २२
१४ AT GLANCE
शरीननरश एभटॊडर २३
१५ CAREER OPTION AFTER X AND XII शरीननरश एभटॊडर २७
१६ फक रयवम(जीत आऩकी)
शरीननरश एभटॊडर ३२
१७ HOW TO DEVELOP THE READING HANIT IN CHILDREN
शरीननरश एभटॊडर ३३
१८ LIBRARY ACHIEVMENTS
शरीननरश एभटॊडर ३४
१९ भसकान ददपती ३५
ldquoBook is lighthouse erected in the great sea of timerdquo
२० शबद सऩॊदन शरी भनोज ऩटर ३६
२१ फटी
ननमनत ऩवाय ३७
२२ यात शरी ननरश चौधयी ३८
२३ छबफीसजनवयी
शरी दवाॊग ठाकय ३९
२४ पमायी भाॉ ननमनत ऩवाय ४०
२५ ण हवषनदा ऩयभाय ४१ २६ ववधाथी
आमषी भोदी ४२
२७ ऩसतक
तजस चौधयी ४३
२८ भरटटाचाय
आकाश गाववत ४४
२९ भया सऩना नीयजा ४५
३० करकसान
ववयनर चोयससमा ४६
३१ सचचा सभि
इसशता एच तरोय ४७
३२ एक गरती
जादव तकपत
४८
३३ सभयणीम ऩर
शरीननरश एभटॊडर ४९
३४ सनधबन शरीननरश एभटॊडर ५७
एस आय यॊगनाथन एक ऩरयचम
जनभ Shiyali Ramamrita यॊगनाथन12 अगसत 1892 Shiyali तरबरदटश बायत(वतनभान तसभरनाड
बायत)भतम हो गई27 ससतॊफय 1972(80वषन की आम)फॊगरौय बायत वमवसाम भ
रखकशकषकगणणतऻराइबररयमन याटरीमता बायतीम घयाना राइबरयी साइॊस पररखनसचनाववऻान
उलरखनीम राइबरयी वगीकयणकयन क सरए परसतावना काभ कयता हराइबरयी साइॊसक ऩाॊच कानन
ऩट कवगीकयण यॊगनाथन माय औय गणणतऻ वगीकत सचीकोडशबदकोश सचीकोड सरए अनतरयतत ननमभोक साथ राइबरयी परशासन बायतीम राइबरयी घोषणाऩि राइबरयी अधधकारयमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम शरसभको क सरए राइबरयी भन अर वगीकयण औय सॊचाय शीषनको औय ससदधाॊत ऩोसटर
सचीसॊदहताओॊ का तरनातभक अधममन Shiyali Ramamrita यॊगनाथनअगसत 1892-27 ससतॊफय 1972) बायत क एकगणणतऻ औय राइबररयमनथा ि भ उनक सफस उलरखनीम मोगदान क अऩन ऩाॊच काननो थ राइबरयी साइॊस औय ऩहरी फड़ी analytic ससॊथदटक वगीकयण परणारी ऩट क वगीकयणक ववकास की उनहोन कहा करक बायतभ ऩसतकारमववऻान पररखनऔय सचना
ववऻानका वऩता भाना जाता ह औय वमाऩक रऩ स ि भ उनक भौसरक सोच क सरए दननमाक फाकी बय भजाना जाता ह
1
उनका जनभददन बायतभ याटरीम ऩसतकारम ददवस क रऩ भ हय सार भनामा जाता ह वह एक ववशव ववदमारम राइबररयमन औय ददलरी ववशव ववदमारम(1947-55) भ फनायसदहॊद ववशवववदमारम(1945-47) भ ऩसतकारम ववऻान क परोपसय औय ऩसतकारम ववऻान क परोपसय थ वऩछर ननमकतत उचच डडगरी की ऩशकश कयन कसरए उस ऩसतकारमाधमक ऩहर बायतीम
सकर क ननदशक फनामा ह उनहोन कहा करक वहसचना औय पररखन(खॊटी) क सरए अॊतयानटरीमसॊघ क भानद सदसम ननवानधचतकरकमा गमा था 1957 भ1953स 1944 बायतीम राइबरयी एसोससएशनक अधम थ औय गरट तरबरटनकी राइबरयी एसोससएशन क जीवन क सरए एक उऩाधम फनामा गमा थाअऩन जीवन क अॊनतभवषो भ यॊगनाथनअॊत भ फीभाय सवासम क सरए आग घटन टक ददएऔय कापी हद तकअऩन तरफसतयतक ही सीसभत था ससतमफय 1972 को27 वहबरोकाइदटस स
जदटरताओॊ कीभतम हो गई
1992 भ उनकी जनभ शताबदी ऩयकई जीवनी भािा औय यॊगनाथनक परबावऩय ननफॊधका सॊगरह उनक समभान भपरकासशत करकए गए थ
ldquoA book is a gift you can open again and againrdquo
2
ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच कानन
१ करकताफो का उऩमोग कयन क सरए कय यह ह
२ हय ऩाठक अऩन [मा उस] करकताफ
३ हय इसकी ऩाठक ऩसतक
४ ऩाठक क सभम की फचत कय
५ ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
अवरोकन ऩहर कानन ऩसतक उऩमोग क शरए कय यह ह
ऩहर कानन ऩसतकारम सवाओॊ क सरए आधाय का गठन करकमा डॉ यॊगनाथन करकताफ अतसय उनक हटान को योकन क सरए जॊजीय थ करक भनामा औय जोय बॊडायण औय सॊयण क फजाम परमोग ऩय था उनहोन कहा करक सॊयण औय बॊडायण भहतवऩणन थ करक धायणा को असवीकाय नहीॊ करकमा रकरकन कहा करक वह इस तयह की गनतववधधमो का उददशम उन क परमोग को फढावा दन क सरए करकमा गमा था करक भाॉग साभगरी क उऩमोग क तरफना भद भ कभ भलम नहीॊ ह उऩमोग ऩय फर दवाया डॉ यॊगनाथन क सरए ि का धमान refocused ऐस ऩसतकारम क सथान ऋण नीनतमो घॊट औय ऑऩयशन क ददनो साथ ही ऩसतकारम पनीचय की तयह साॊसारयक भाभरो औय सटाप की गणवतता क रऩ भ भददो का उऩमोग स सॊफॊधधत करकताफ उऩमोग क सरए कय यह ह ऩसतकारम ववऻान क ऩहर कानन ऩसतकारमो भ ऩसतको रोगो स दय फॊद होन का भतरफ नहीॊ कय यह ह करक इसका भतरफ ह दसयी ववधध हय ऩाठक उसकाउसकी करकताफ
इस कानन क सभदाम क हय सदसम को आवशमक साभगरी परापत कयन भ
3
सभ होना चादहए करक ऩता चरता ह डॉ यॊगनाथन सबी साभाकजक वातावयण स सबी वमकततमो ऩसतकारम सवा क हकदाय थ करक रगा औय ऩसतकारम का उऩमोग क आधाय जो सबी क हकदाय थ कयन क सरए सशा था म हको ऩसतकारमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम सॊयक दोनो क सरए कछ भहतवऩणन दानमतवो क तरफना नहीॊ थ ऩसतकाधम रोगो की उतकटट ऩहरी हाथ ऻान कामन करकमा जा यहा ह चादहए सॊगरह सभदाम क ववशष दहतो को ऩया कयना चादहए औय ऩसतकारमो को फढावा दन औय ऩाठको की एक ववसतत शरॊखरा को आकवषनत कयन क सरए फड़ ऩभान ऩय अऩनी सवाओॊ को ववऻावऩत कयना चादहए
२हय ऩाठक अऩन (मा उसक) ऩसतक
ऩसतकारम ववऻान क दसय कानन ऩसतकारम भ ऩढन क सरए चन तमा ववसशटट सॊयक नमामाधीश नहीॊ ह जरयत ह की एक ववशार सॊगरह करपट कयन क सरए सादहतम का अधधगरहण सॊयक की एक ववसतत सॊगरह की सवा का भतरफ ह करक हय कोई अरग सवाद औय भतबद ह औय हभ इसका समभान कयना चादहए
तीसयी ववरध हय इसकी ऩाठक फक
इस ससदधाॊत दसय कानन को फायीकी स सॊफॊधधत ह रकरकन मह एक ऩसतकारम भ परतमक आइटभ ह करक आइटभ उऩमोगी सभर जाएगा जो एक वमकतत मा वमकततमो ह सझाव ह करक आइटभ ऩय ही क दरत ह डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परतमक आइटभ मह उऩमतत ऩाठक ऩाता ह करक मह सननकशचत कयन क सरए कई तयीक वसीमत कय सकता ह करक फहस की एक ववधध सॊगरह खर ठॊड फसत भ डारन क सरए सफस ववशष रऩ स जरयत क सरए उऩमोग क सरए फननमादी ननमभो को शासभर करकमा गमाऩसतकारम ववऻान क तीसय कानन एक छोट
जनसाॊकयमकीम इस ऩढन क सरए चन सकत ह बर ही ऩसतकारमो करकताफ ऩसतकारम भ एक जगह ह इसका भतरफ ह हय इसकी ऩाठक ऩसतक
4
चौथा कानन ऩाठक क सभम की फचत कय
इस कानन क ऩसतकारम सवा की उतकटटता का दहससा कशरताऩवनक ऩसतकारम उऩमोगकतान की जरयतो को ऩया कयन की भता ह करक एक भानमता ह मह अॊत कयन क सरए डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परफॊधन भ सधाय कयन क सरए उधचत वमाऩाय क तयीको क उऩमोग की ससपारयश की उनहोन कहा करक एक ही सथान भ ऩसतकारम सॊगरह centralizing ववसशटट राब परदान की जाती ह करक भनामा उनहोन मह बी उतकटट सटाप ही शासभर नहीॊ होगा उलरखनीम ह करक भजफत सॊदबन कौशर रकरकन मह बी सचीफदध कयन भ भजफत तकनीकी कौशर
ऩाय सॊदसबनत आदशaccessioning औय साभगरी क सॊचरन क अधधकायी जो रोग
राइबरयी साइॊस क चौथ कानन सबी सॊयक आसानी स व जलदी स औय कशरता की इचछा साभगरी का ऩता रगान भ सभ होना चादहए भतरफ ह करक उऩमोगकतान का सभम फचान क सरए
ऩाॊचव ववरध ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
इस कानन स ऩमानवयण अऩन आऩ भ ऩरयवतनन ऩय आॊतरयक ऩरयवतनन की आवशमकता ऩय अधधक धमान क दरत करकमा डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम सॊगठनो सटाप भ वदधध शायीरयक सॊगरह ह औय सॊयक उऩमोग सभामोकजत कयना होगा करक फहस की मह शायीरयक इभायत भ वदधध की अनभनत क सरए िो को ऩढन ठॊड फसत भ डारन औय सची क सरए अॊतरय भ शासभर करकमा गमा
ldquoWe shouldnrsquot teach great books we should teach a love of
readingrdquo
5
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
ldquoBook is lighthouse erected in the great sea of timerdquo
२० शबद सऩॊदन शरी भनोज ऩटर ३६
२१ फटी
ननमनत ऩवाय ३७
२२ यात शरी ननरश चौधयी ३८
२३ छबफीसजनवयी
शरी दवाॊग ठाकय ३९
२४ पमायी भाॉ ननमनत ऩवाय ४०
२५ ण हवषनदा ऩयभाय ४१ २६ ववधाथी
आमषी भोदी ४२
२७ ऩसतक
तजस चौधयी ४३
२८ भरटटाचाय
आकाश गाववत ४४
२९ भया सऩना नीयजा ४५
३० करकसान
ववयनर चोयससमा ४६
३१ सचचा सभि
इसशता एच तरोय ४७
३२ एक गरती
जादव तकपत
४८
३३ सभयणीम ऩर
शरीननरश एभटॊडर ४९
३४ सनधबन शरीननरश एभटॊडर ५७
एस आय यॊगनाथन एक ऩरयचम
जनभ Shiyali Ramamrita यॊगनाथन12 अगसत 1892 Shiyali तरबरदटश बायत(वतनभान तसभरनाड
बायत)भतम हो गई27 ससतॊफय 1972(80वषन की आम)फॊगरौय बायत वमवसाम भ
रखकशकषकगणणतऻराइबररयमन याटरीमता बायतीम घयाना राइबरयी साइॊस पररखनसचनाववऻान
उलरखनीम राइबरयी वगीकयणकयन क सरए परसतावना काभ कयता हराइबरयी साइॊसक ऩाॊच कानन
ऩट कवगीकयण यॊगनाथन माय औय गणणतऻ वगीकत सचीकोडशबदकोश सचीकोड सरए अनतरयतत ननमभोक साथ राइबरयी परशासन बायतीम राइबरयी घोषणाऩि राइबरयी अधधकारयमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम शरसभको क सरए राइबरयी भन अर वगीकयण औय सॊचाय शीषनको औय ससदधाॊत ऩोसटर
सचीसॊदहताओॊ का तरनातभक अधममन Shiyali Ramamrita यॊगनाथनअगसत 1892-27 ससतॊफय 1972) बायत क एकगणणतऻ औय राइबररयमनथा ि भ उनक सफस उलरखनीम मोगदान क अऩन ऩाॊच काननो थ राइबरयी साइॊस औय ऩहरी फड़ी analytic ससॊथदटक वगीकयण परणारी ऩट क वगीकयणक ववकास की उनहोन कहा करक बायतभ ऩसतकारमववऻान पररखनऔय सचना
ववऻानका वऩता भाना जाता ह औय वमाऩक रऩ स ि भ उनक भौसरक सोच क सरए दननमाक फाकी बय भजाना जाता ह
1
उनका जनभददन बायतभ याटरीम ऩसतकारम ददवस क रऩ भ हय सार भनामा जाता ह वह एक ववशव ववदमारम राइबररयमन औय ददलरी ववशव ववदमारम(1947-55) भ फनायसदहॊद ववशवववदमारम(1945-47) भ ऩसतकारम ववऻान क परोपसय औय ऩसतकारम ववऻान क परोपसय थ वऩछर ननमकतत उचच डडगरी की ऩशकश कयन कसरए उस ऩसतकारमाधमक ऩहर बायतीम
सकर क ननदशक फनामा ह उनहोन कहा करक वहसचना औय पररखन(खॊटी) क सरए अॊतयानटरीमसॊघ क भानद सदसम ननवानधचतकरकमा गमा था 1957 भ1953स 1944 बायतीम राइबरयी एसोससएशनक अधम थ औय गरट तरबरटनकी राइबरयी एसोससएशन क जीवन क सरए एक उऩाधम फनामा गमा थाअऩन जीवन क अॊनतभवषो भ यॊगनाथनअॊत भ फीभाय सवासम क सरए आग घटन टक ददएऔय कापी हद तकअऩन तरफसतयतक ही सीसभत था ससतमफय 1972 को27 वहबरोकाइदटस स
जदटरताओॊ कीभतम हो गई
1992 भ उनकी जनभ शताबदी ऩयकई जीवनी भािा औय यॊगनाथनक परबावऩय ननफॊधका सॊगरह उनक समभान भपरकासशत करकए गए थ
ldquoA book is a gift you can open again and againrdquo
2
ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच कानन
१ करकताफो का उऩमोग कयन क सरए कय यह ह
२ हय ऩाठक अऩन [मा उस] करकताफ
३ हय इसकी ऩाठक ऩसतक
४ ऩाठक क सभम की फचत कय
५ ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
अवरोकन ऩहर कानन ऩसतक उऩमोग क शरए कय यह ह
ऩहर कानन ऩसतकारम सवाओॊ क सरए आधाय का गठन करकमा डॉ यॊगनाथन करकताफ अतसय उनक हटान को योकन क सरए जॊजीय थ करक भनामा औय जोय बॊडायण औय सॊयण क फजाम परमोग ऩय था उनहोन कहा करक सॊयण औय बॊडायण भहतवऩणन थ करक धायणा को असवीकाय नहीॊ करकमा रकरकन कहा करक वह इस तयह की गनतववधधमो का उददशम उन क परमोग को फढावा दन क सरए करकमा गमा था करक भाॉग साभगरी क उऩमोग क तरफना भद भ कभ भलम नहीॊ ह उऩमोग ऩय फर दवाया डॉ यॊगनाथन क सरए ि का धमान refocused ऐस ऩसतकारम क सथान ऋण नीनतमो घॊट औय ऑऩयशन क ददनो साथ ही ऩसतकारम पनीचय की तयह साॊसारयक भाभरो औय सटाप की गणवतता क रऩ भ भददो का उऩमोग स सॊफॊधधत करकताफ उऩमोग क सरए कय यह ह ऩसतकारम ववऻान क ऩहर कानन ऩसतकारमो भ ऩसतको रोगो स दय फॊद होन का भतरफ नहीॊ कय यह ह करक इसका भतरफ ह दसयी ववधध हय ऩाठक उसकाउसकी करकताफ
इस कानन क सभदाम क हय सदसम को आवशमक साभगरी परापत कयन भ
3
सभ होना चादहए करक ऩता चरता ह डॉ यॊगनाथन सबी साभाकजक वातावयण स सबी वमकततमो ऩसतकारम सवा क हकदाय थ करक रगा औय ऩसतकारम का उऩमोग क आधाय जो सबी क हकदाय थ कयन क सरए सशा था म हको ऩसतकारमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम सॊयक दोनो क सरए कछ भहतवऩणन दानमतवो क तरफना नहीॊ थ ऩसतकाधम रोगो की उतकटट ऩहरी हाथ ऻान कामन करकमा जा यहा ह चादहए सॊगरह सभदाम क ववशष दहतो को ऩया कयना चादहए औय ऩसतकारमो को फढावा दन औय ऩाठको की एक ववसतत शरॊखरा को आकवषनत कयन क सरए फड़ ऩभान ऩय अऩनी सवाओॊ को ववऻावऩत कयना चादहए
२हय ऩाठक अऩन (मा उसक) ऩसतक
ऩसतकारम ववऻान क दसय कानन ऩसतकारम भ ऩढन क सरए चन तमा ववसशटट सॊयक नमामाधीश नहीॊ ह जरयत ह की एक ववशार सॊगरह करपट कयन क सरए सादहतम का अधधगरहण सॊयक की एक ववसतत सॊगरह की सवा का भतरफ ह करक हय कोई अरग सवाद औय भतबद ह औय हभ इसका समभान कयना चादहए
तीसयी ववरध हय इसकी ऩाठक फक
इस ससदधाॊत दसय कानन को फायीकी स सॊफॊधधत ह रकरकन मह एक ऩसतकारम भ परतमक आइटभ ह करक आइटभ उऩमोगी सभर जाएगा जो एक वमकतत मा वमकततमो ह सझाव ह करक आइटभ ऩय ही क दरत ह डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परतमक आइटभ मह उऩमतत ऩाठक ऩाता ह करक मह सननकशचत कयन क सरए कई तयीक वसीमत कय सकता ह करक फहस की एक ववधध सॊगरह खर ठॊड फसत भ डारन क सरए सफस ववशष रऩ स जरयत क सरए उऩमोग क सरए फननमादी ननमभो को शासभर करकमा गमाऩसतकारम ववऻान क तीसय कानन एक छोट
जनसाॊकयमकीम इस ऩढन क सरए चन सकत ह बर ही ऩसतकारमो करकताफ ऩसतकारम भ एक जगह ह इसका भतरफ ह हय इसकी ऩाठक ऩसतक
4
चौथा कानन ऩाठक क सभम की फचत कय
इस कानन क ऩसतकारम सवा की उतकटटता का दहससा कशरताऩवनक ऩसतकारम उऩमोगकतान की जरयतो को ऩया कयन की भता ह करक एक भानमता ह मह अॊत कयन क सरए डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परफॊधन भ सधाय कयन क सरए उधचत वमाऩाय क तयीको क उऩमोग की ससपारयश की उनहोन कहा करक एक ही सथान भ ऩसतकारम सॊगरह centralizing ववसशटट राब परदान की जाती ह करक भनामा उनहोन मह बी उतकटट सटाप ही शासभर नहीॊ होगा उलरखनीम ह करक भजफत सॊदबन कौशर रकरकन मह बी सचीफदध कयन भ भजफत तकनीकी कौशर
ऩाय सॊदसबनत आदशaccessioning औय साभगरी क सॊचरन क अधधकायी जो रोग
राइबरयी साइॊस क चौथ कानन सबी सॊयक आसानी स व जलदी स औय कशरता की इचछा साभगरी का ऩता रगान भ सभ होना चादहए भतरफ ह करक उऩमोगकतान का सभम फचान क सरए
ऩाॊचव ववरध ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
इस कानन स ऩमानवयण अऩन आऩ भ ऩरयवतनन ऩय आॊतरयक ऩरयवतनन की आवशमकता ऩय अधधक धमान क दरत करकमा डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम सॊगठनो सटाप भ वदधध शायीरयक सॊगरह ह औय सॊयक उऩमोग सभामोकजत कयना होगा करक फहस की मह शायीरयक इभायत भ वदधध की अनभनत क सरए िो को ऩढन ठॊड फसत भ डारन औय सची क सरए अॊतरय भ शासभर करकमा गमा
ldquoWe shouldnrsquot teach great books we should teach a love of
readingrdquo
5
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
एस आय यॊगनाथन एक ऩरयचम
जनभ Shiyali Ramamrita यॊगनाथन12 अगसत 1892 Shiyali तरबरदटश बायत(वतनभान तसभरनाड
बायत)भतम हो गई27 ससतॊफय 1972(80वषन की आम)फॊगरौय बायत वमवसाम भ
रखकशकषकगणणतऻराइबररयमन याटरीमता बायतीम घयाना राइबरयी साइॊस पररखनसचनाववऻान
उलरखनीम राइबरयी वगीकयणकयन क सरए परसतावना काभ कयता हराइबरयी साइॊसक ऩाॊच कानन
ऩट कवगीकयण यॊगनाथन माय औय गणणतऻ वगीकत सचीकोडशबदकोश सचीकोड सरए अनतरयतत ननमभोक साथ राइबरयी परशासन बायतीम राइबरयी घोषणाऩि राइबरयी अधधकारयमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम शरसभको क सरए राइबरयी भन अर वगीकयण औय सॊचाय शीषनको औय ससदधाॊत ऩोसटर
सचीसॊदहताओॊ का तरनातभक अधममन Shiyali Ramamrita यॊगनाथनअगसत 1892-27 ससतॊफय 1972) बायत क एकगणणतऻ औय राइबररयमनथा ि भ उनक सफस उलरखनीम मोगदान क अऩन ऩाॊच काननो थ राइबरयी साइॊस औय ऩहरी फड़ी analytic ससॊथदटक वगीकयण परणारी ऩट क वगीकयणक ववकास की उनहोन कहा करक बायतभ ऩसतकारमववऻान पररखनऔय सचना
ववऻानका वऩता भाना जाता ह औय वमाऩक रऩ स ि भ उनक भौसरक सोच क सरए दननमाक फाकी बय भजाना जाता ह
1
उनका जनभददन बायतभ याटरीम ऩसतकारम ददवस क रऩ भ हय सार भनामा जाता ह वह एक ववशव ववदमारम राइबररयमन औय ददलरी ववशव ववदमारम(1947-55) भ फनायसदहॊद ववशवववदमारम(1945-47) भ ऩसतकारम ववऻान क परोपसय औय ऩसतकारम ववऻान क परोपसय थ वऩछर ननमकतत उचच डडगरी की ऩशकश कयन कसरए उस ऩसतकारमाधमक ऩहर बायतीम
सकर क ननदशक फनामा ह उनहोन कहा करक वहसचना औय पररखन(खॊटी) क सरए अॊतयानटरीमसॊघ क भानद सदसम ननवानधचतकरकमा गमा था 1957 भ1953स 1944 बायतीम राइबरयी एसोससएशनक अधम थ औय गरट तरबरटनकी राइबरयी एसोससएशन क जीवन क सरए एक उऩाधम फनामा गमा थाअऩन जीवन क अॊनतभवषो भ यॊगनाथनअॊत भ फीभाय सवासम क सरए आग घटन टक ददएऔय कापी हद तकअऩन तरफसतयतक ही सीसभत था ससतमफय 1972 को27 वहबरोकाइदटस स
जदटरताओॊ कीभतम हो गई
1992 भ उनकी जनभ शताबदी ऩयकई जीवनी भािा औय यॊगनाथनक परबावऩय ननफॊधका सॊगरह उनक समभान भपरकासशत करकए गए थ
ldquoA book is a gift you can open again and againrdquo
2
ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच कानन
१ करकताफो का उऩमोग कयन क सरए कय यह ह
२ हय ऩाठक अऩन [मा उस] करकताफ
३ हय इसकी ऩाठक ऩसतक
४ ऩाठक क सभम की फचत कय
५ ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
अवरोकन ऩहर कानन ऩसतक उऩमोग क शरए कय यह ह
ऩहर कानन ऩसतकारम सवाओॊ क सरए आधाय का गठन करकमा डॉ यॊगनाथन करकताफ अतसय उनक हटान को योकन क सरए जॊजीय थ करक भनामा औय जोय बॊडायण औय सॊयण क फजाम परमोग ऩय था उनहोन कहा करक सॊयण औय बॊडायण भहतवऩणन थ करक धायणा को असवीकाय नहीॊ करकमा रकरकन कहा करक वह इस तयह की गनतववधधमो का उददशम उन क परमोग को फढावा दन क सरए करकमा गमा था करक भाॉग साभगरी क उऩमोग क तरफना भद भ कभ भलम नहीॊ ह उऩमोग ऩय फर दवाया डॉ यॊगनाथन क सरए ि का धमान refocused ऐस ऩसतकारम क सथान ऋण नीनतमो घॊट औय ऑऩयशन क ददनो साथ ही ऩसतकारम पनीचय की तयह साॊसारयक भाभरो औय सटाप की गणवतता क रऩ भ भददो का उऩमोग स सॊफॊधधत करकताफ उऩमोग क सरए कय यह ह ऩसतकारम ववऻान क ऩहर कानन ऩसतकारमो भ ऩसतको रोगो स दय फॊद होन का भतरफ नहीॊ कय यह ह करक इसका भतरफ ह दसयी ववधध हय ऩाठक उसकाउसकी करकताफ
इस कानन क सभदाम क हय सदसम को आवशमक साभगरी परापत कयन भ
3
सभ होना चादहए करक ऩता चरता ह डॉ यॊगनाथन सबी साभाकजक वातावयण स सबी वमकततमो ऩसतकारम सवा क हकदाय थ करक रगा औय ऩसतकारम का उऩमोग क आधाय जो सबी क हकदाय थ कयन क सरए सशा था म हको ऩसतकारमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम सॊयक दोनो क सरए कछ भहतवऩणन दानमतवो क तरफना नहीॊ थ ऩसतकाधम रोगो की उतकटट ऩहरी हाथ ऻान कामन करकमा जा यहा ह चादहए सॊगरह सभदाम क ववशष दहतो को ऩया कयना चादहए औय ऩसतकारमो को फढावा दन औय ऩाठको की एक ववसतत शरॊखरा को आकवषनत कयन क सरए फड़ ऩभान ऩय अऩनी सवाओॊ को ववऻावऩत कयना चादहए
२हय ऩाठक अऩन (मा उसक) ऩसतक
ऩसतकारम ववऻान क दसय कानन ऩसतकारम भ ऩढन क सरए चन तमा ववसशटट सॊयक नमामाधीश नहीॊ ह जरयत ह की एक ववशार सॊगरह करपट कयन क सरए सादहतम का अधधगरहण सॊयक की एक ववसतत सॊगरह की सवा का भतरफ ह करक हय कोई अरग सवाद औय भतबद ह औय हभ इसका समभान कयना चादहए
तीसयी ववरध हय इसकी ऩाठक फक
इस ससदधाॊत दसय कानन को फायीकी स सॊफॊधधत ह रकरकन मह एक ऩसतकारम भ परतमक आइटभ ह करक आइटभ उऩमोगी सभर जाएगा जो एक वमकतत मा वमकततमो ह सझाव ह करक आइटभ ऩय ही क दरत ह डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परतमक आइटभ मह उऩमतत ऩाठक ऩाता ह करक मह सननकशचत कयन क सरए कई तयीक वसीमत कय सकता ह करक फहस की एक ववधध सॊगरह खर ठॊड फसत भ डारन क सरए सफस ववशष रऩ स जरयत क सरए उऩमोग क सरए फननमादी ननमभो को शासभर करकमा गमाऩसतकारम ववऻान क तीसय कानन एक छोट
जनसाॊकयमकीम इस ऩढन क सरए चन सकत ह बर ही ऩसतकारमो करकताफ ऩसतकारम भ एक जगह ह इसका भतरफ ह हय इसकी ऩाठक ऩसतक
4
चौथा कानन ऩाठक क सभम की फचत कय
इस कानन क ऩसतकारम सवा की उतकटटता का दहससा कशरताऩवनक ऩसतकारम उऩमोगकतान की जरयतो को ऩया कयन की भता ह करक एक भानमता ह मह अॊत कयन क सरए डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परफॊधन भ सधाय कयन क सरए उधचत वमाऩाय क तयीको क उऩमोग की ससपारयश की उनहोन कहा करक एक ही सथान भ ऩसतकारम सॊगरह centralizing ववसशटट राब परदान की जाती ह करक भनामा उनहोन मह बी उतकटट सटाप ही शासभर नहीॊ होगा उलरखनीम ह करक भजफत सॊदबन कौशर रकरकन मह बी सचीफदध कयन भ भजफत तकनीकी कौशर
ऩाय सॊदसबनत आदशaccessioning औय साभगरी क सॊचरन क अधधकायी जो रोग
राइबरयी साइॊस क चौथ कानन सबी सॊयक आसानी स व जलदी स औय कशरता की इचछा साभगरी का ऩता रगान भ सभ होना चादहए भतरफ ह करक उऩमोगकतान का सभम फचान क सरए
ऩाॊचव ववरध ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
इस कानन स ऩमानवयण अऩन आऩ भ ऩरयवतनन ऩय आॊतरयक ऩरयवतनन की आवशमकता ऩय अधधक धमान क दरत करकमा डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम सॊगठनो सटाप भ वदधध शायीरयक सॊगरह ह औय सॊयक उऩमोग सभामोकजत कयना होगा करक फहस की मह शायीरयक इभायत भ वदधध की अनभनत क सरए िो को ऩढन ठॊड फसत भ डारन औय सची क सरए अॊतरय भ शासभर करकमा गमा
ldquoWe shouldnrsquot teach great books we should teach a love of
readingrdquo
5
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
उनका जनभददन बायतभ याटरीम ऩसतकारम ददवस क रऩ भ हय सार भनामा जाता ह वह एक ववशव ववदमारम राइबररयमन औय ददलरी ववशव ववदमारम(1947-55) भ फनायसदहॊद ववशवववदमारम(1945-47) भ ऩसतकारम ववऻान क परोपसय औय ऩसतकारम ववऻान क परोपसय थ वऩछर ननमकतत उचच डडगरी की ऩशकश कयन कसरए उस ऩसतकारमाधमक ऩहर बायतीम
सकर क ननदशक फनामा ह उनहोन कहा करक वहसचना औय पररखन(खॊटी) क सरए अॊतयानटरीमसॊघ क भानद सदसम ननवानधचतकरकमा गमा था 1957 भ1953स 1944 बायतीम राइबरयी एसोससएशनक अधम थ औय गरट तरबरटनकी राइबरयी एसोससएशन क जीवन क सरए एक उऩाधम फनामा गमा थाअऩन जीवन क अॊनतभवषो भ यॊगनाथनअॊत भ फीभाय सवासम क सरए आग घटन टक ददएऔय कापी हद तकअऩन तरफसतयतक ही सीसभत था ससतमफय 1972 को27 वहबरोकाइदटस स
जदटरताओॊ कीभतम हो गई
1992 भ उनकी जनभ शताबदी ऩयकई जीवनी भािा औय यॊगनाथनक परबावऩय ननफॊधका सॊगरह उनक समभान भपरकासशत करकए गए थ
ldquoA book is a gift you can open again and againrdquo
2
ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच कानन
१ करकताफो का उऩमोग कयन क सरए कय यह ह
२ हय ऩाठक अऩन [मा उस] करकताफ
३ हय इसकी ऩाठक ऩसतक
४ ऩाठक क सभम की फचत कय
५ ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
अवरोकन ऩहर कानन ऩसतक उऩमोग क शरए कय यह ह
ऩहर कानन ऩसतकारम सवाओॊ क सरए आधाय का गठन करकमा डॉ यॊगनाथन करकताफ अतसय उनक हटान को योकन क सरए जॊजीय थ करक भनामा औय जोय बॊडायण औय सॊयण क फजाम परमोग ऩय था उनहोन कहा करक सॊयण औय बॊडायण भहतवऩणन थ करक धायणा को असवीकाय नहीॊ करकमा रकरकन कहा करक वह इस तयह की गनतववधधमो का उददशम उन क परमोग को फढावा दन क सरए करकमा गमा था करक भाॉग साभगरी क उऩमोग क तरफना भद भ कभ भलम नहीॊ ह उऩमोग ऩय फर दवाया डॉ यॊगनाथन क सरए ि का धमान refocused ऐस ऩसतकारम क सथान ऋण नीनतमो घॊट औय ऑऩयशन क ददनो साथ ही ऩसतकारम पनीचय की तयह साॊसारयक भाभरो औय सटाप की गणवतता क रऩ भ भददो का उऩमोग स सॊफॊधधत करकताफ उऩमोग क सरए कय यह ह ऩसतकारम ववऻान क ऩहर कानन ऩसतकारमो भ ऩसतको रोगो स दय फॊद होन का भतरफ नहीॊ कय यह ह करक इसका भतरफ ह दसयी ववधध हय ऩाठक उसकाउसकी करकताफ
इस कानन क सभदाम क हय सदसम को आवशमक साभगरी परापत कयन भ
3
सभ होना चादहए करक ऩता चरता ह डॉ यॊगनाथन सबी साभाकजक वातावयण स सबी वमकततमो ऩसतकारम सवा क हकदाय थ करक रगा औय ऩसतकारम का उऩमोग क आधाय जो सबी क हकदाय थ कयन क सरए सशा था म हको ऩसतकारमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम सॊयक दोनो क सरए कछ भहतवऩणन दानमतवो क तरफना नहीॊ थ ऩसतकाधम रोगो की उतकटट ऩहरी हाथ ऻान कामन करकमा जा यहा ह चादहए सॊगरह सभदाम क ववशष दहतो को ऩया कयना चादहए औय ऩसतकारमो को फढावा दन औय ऩाठको की एक ववसतत शरॊखरा को आकवषनत कयन क सरए फड़ ऩभान ऩय अऩनी सवाओॊ को ववऻावऩत कयना चादहए
२हय ऩाठक अऩन (मा उसक) ऩसतक
ऩसतकारम ववऻान क दसय कानन ऩसतकारम भ ऩढन क सरए चन तमा ववसशटट सॊयक नमामाधीश नहीॊ ह जरयत ह की एक ववशार सॊगरह करपट कयन क सरए सादहतम का अधधगरहण सॊयक की एक ववसतत सॊगरह की सवा का भतरफ ह करक हय कोई अरग सवाद औय भतबद ह औय हभ इसका समभान कयना चादहए
तीसयी ववरध हय इसकी ऩाठक फक
इस ससदधाॊत दसय कानन को फायीकी स सॊफॊधधत ह रकरकन मह एक ऩसतकारम भ परतमक आइटभ ह करक आइटभ उऩमोगी सभर जाएगा जो एक वमकतत मा वमकततमो ह सझाव ह करक आइटभ ऩय ही क दरत ह डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परतमक आइटभ मह उऩमतत ऩाठक ऩाता ह करक मह सननकशचत कयन क सरए कई तयीक वसीमत कय सकता ह करक फहस की एक ववधध सॊगरह खर ठॊड फसत भ डारन क सरए सफस ववशष रऩ स जरयत क सरए उऩमोग क सरए फननमादी ननमभो को शासभर करकमा गमाऩसतकारम ववऻान क तीसय कानन एक छोट
जनसाॊकयमकीम इस ऩढन क सरए चन सकत ह बर ही ऩसतकारमो करकताफ ऩसतकारम भ एक जगह ह इसका भतरफ ह हय इसकी ऩाठक ऩसतक
4
चौथा कानन ऩाठक क सभम की फचत कय
इस कानन क ऩसतकारम सवा की उतकटटता का दहससा कशरताऩवनक ऩसतकारम उऩमोगकतान की जरयतो को ऩया कयन की भता ह करक एक भानमता ह मह अॊत कयन क सरए डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परफॊधन भ सधाय कयन क सरए उधचत वमाऩाय क तयीको क उऩमोग की ससपारयश की उनहोन कहा करक एक ही सथान भ ऩसतकारम सॊगरह centralizing ववसशटट राब परदान की जाती ह करक भनामा उनहोन मह बी उतकटट सटाप ही शासभर नहीॊ होगा उलरखनीम ह करक भजफत सॊदबन कौशर रकरकन मह बी सचीफदध कयन भ भजफत तकनीकी कौशर
ऩाय सॊदसबनत आदशaccessioning औय साभगरी क सॊचरन क अधधकायी जो रोग
राइबरयी साइॊस क चौथ कानन सबी सॊयक आसानी स व जलदी स औय कशरता की इचछा साभगरी का ऩता रगान भ सभ होना चादहए भतरफ ह करक उऩमोगकतान का सभम फचान क सरए
ऩाॊचव ववरध ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
इस कानन स ऩमानवयण अऩन आऩ भ ऩरयवतनन ऩय आॊतरयक ऩरयवतनन की आवशमकता ऩय अधधक धमान क दरत करकमा डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम सॊगठनो सटाप भ वदधध शायीरयक सॊगरह ह औय सॊयक उऩमोग सभामोकजत कयना होगा करक फहस की मह शायीरयक इभायत भ वदधध की अनभनत क सरए िो को ऩढन ठॊड फसत भ डारन औय सची क सरए अॊतरय भ शासभर करकमा गमा
ldquoWe shouldnrsquot teach great books we should teach a love of
readingrdquo
5
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
ऩसतकारम ववऻान क ऩाॊच कानन
१ करकताफो का उऩमोग कयन क सरए कय यह ह
२ हय ऩाठक अऩन [मा उस] करकताफ
३ हय इसकी ऩाठक ऩसतक
४ ऩाठक क सभम की फचत कय
५ ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
अवरोकन ऩहर कानन ऩसतक उऩमोग क शरए कय यह ह
ऩहर कानन ऩसतकारम सवाओॊ क सरए आधाय का गठन करकमा डॉ यॊगनाथन करकताफ अतसय उनक हटान को योकन क सरए जॊजीय थ करक भनामा औय जोय बॊडायण औय सॊयण क फजाम परमोग ऩय था उनहोन कहा करक सॊयण औय बॊडायण भहतवऩणन थ करक धायणा को असवीकाय नहीॊ करकमा रकरकन कहा करक वह इस तयह की गनतववधधमो का उददशम उन क परमोग को फढावा दन क सरए करकमा गमा था करक भाॉग साभगरी क उऩमोग क तरफना भद भ कभ भलम नहीॊ ह उऩमोग ऩय फर दवाया डॉ यॊगनाथन क सरए ि का धमान refocused ऐस ऩसतकारम क सथान ऋण नीनतमो घॊट औय ऑऩयशन क ददनो साथ ही ऩसतकारम पनीचय की तयह साॊसारयक भाभरो औय सटाप की गणवतता क रऩ भ भददो का उऩमोग स सॊफॊधधत करकताफ उऩमोग क सरए कय यह ह ऩसतकारम ववऻान क ऩहर कानन ऩसतकारमो भ ऩसतको रोगो स दय फॊद होन का भतरफ नहीॊ कय यह ह करक इसका भतरफ ह दसयी ववधध हय ऩाठक उसकाउसकी करकताफ
इस कानन क सभदाम क हय सदसम को आवशमक साभगरी परापत कयन भ
3
सभ होना चादहए करक ऩता चरता ह डॉ यॊगनाथन सबी साभाकजक वातावयण स सबी वमकततमो ऩसतकारम सवा क हकदाय थ करक रगा औय ऩसतकारम का उऩमोग क आधाय जो सबी क हकदाय थ कयन क सरए सशा था म हको ऩसतकारमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम सॊयक दोनो क सरए कछ भहतवऩणन दानमतवो क तरफना नहीॊ थ ऩसतकाधम रोगो की उतकटट ऩहरी हाथ ऻान कामन करकमा जा यहा ह चादहए सॊगरह सभदाम क ववशष दहतो को ऩया कयना चादहए औय ऩसतकारमो को फढावा दन औय ऩाठको की एक ववसतत शरॊखरा को आकवषनत कयन क सरए फड़ ऩभान ऩय अऩनी सवाओॊ को ववऻावऩत कयना चादहए
२हय ऩाठक अऩन (मा उसक) ऩसतक
ऩसतकारम ववऻान क दसय कानन ऩसतकारम भ ऩढन क सरए चन तमा ववसशटट सॊयक नमामाधीश नहीॊ ह जरयत ह की एक ववशार सॊगरह करपट कयन क सरए सादहतम का अधधगरहण सॊयक की एक ववसतत सॊगरह की सवा का भतरफ ह करक हय कोई अरग सवाद औय भतबद ह औय हभ इसका समभान कयना चादहए
तीसयी ववरध हय इसकी ऩाठक फक
इस ससदधाॊत दसय कानन को फायीकी स सॊफॊधधत ह रकरकन मह एक ऩसतकारम भ परतमक आइटभ ह करक आइटभ उऩमोगी सभर जाएगा जो एक वमकतत मा वमकततमो ह सझाव ह करक आइटभ ऩय ही क दरत ह डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परतमक आइटभ मह उऩमतत ऩाठक ऩाता ह करक मह सननकशचत कयन क सरए कई तयीक वसीमत कय सकता ह करक फहस की एक ववधध सॊगरह खर ठॊड फसत भ डारन क सरए सफस ववशष रऩ स जरयत क सरए उऩमोग क सरए फननमादी ननमभो को शासभर करकमा गमाऩसतकारम ववऻान क तीसय कानन एक छोट
जनसाॊकयमकीम इस ऩढन क सरए चन सकत ह बर ही ऩसतकारमो करकताफ ऩसतकारम भ एक जगह ह इसका भतरफ ह हय इसकी ऩाठक ऩसतक
4
चौथा कानन ऩाठक क सभम की फचत कय
इस कानन क ऩसतकारम सवा की उतकटटता का दहससा कशरताऩवनक ऩसतकारम उऩमोगकतान की जरयतो को ऩया कयन की भता ह करक एक भानमता ह मह अॊत कयन क सरए डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परफॊधन भ सधाय कयन क सरए उधचत वमाऩाय क तयीको क उऩमोग की ससपारयश की उनहोन कहा करक एक ही सथान भ ऩसतकारम सॊगरह centralizing ववसशटट राब परदान की जाती ह करक भनामा उनहोन मह बी उतकटट सटाप ही शासभर नहीॊ होगा उलरखनीम ह करक भजफत सॊदबन कौशर रकरकन मह बी सचीफदध कयन भ भजफत तकनीकी कौशर
ऩाय सॊदसबनत आदशaccessioning औय साभगरी क सॊचरन क अधधकायी जो रोग
राइबरयी साइॊस क चौथ कानन सबी सॊयक आसानी स व जलदी स औय कशरता की इचछा साभगरी का ऩता रगान भ सभ होना चादहए भतरफ ह करक उऩमोगकतान का सभम फचान क सरए
ऩाॊचव ववरध ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
इस कानन स ऩमानवयण अऩन आऩ भ ऩरयवतनन ऩय आॊतरयक ऩरयवतनन की आवशमकता ऩय अधधक धमान क दरत करकमा डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम सॊगठनो सटाप भ वदधध शायीरयक सॊगरह ह औय सॊयक उऩमोग सभामोकजत कयना होगा करक फहस की मह शायीरयक इभायत भ वदधध की अनभनत क सरए िो को ऩढन ठॊड फसत भ डारन औय सची क सरए अॊतरय भ शासभर करकमा गमा
ldquoWe shouldnrsquot teach great books we should teach a love of
readingrdquo
5
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
सभ होना चादहए करक ऩता चरता ह डॉ यॊगनाथन सबी साभाकजक वातावयण स सबी वमकततमो ऩसतकारम सवा क हकदाय थ करक रगा औय ऩसतकारम का उऩमोग क आधाय जो सबी क हकदाय थ कयन क सरए सशा था म हको ऩसतकारमो ऩसतकारम औय ऩसतकारम सॊयक दोनो क सरए कछ भहतवऩणन दानमतवो क तरफना नहीॊ थ ऩसतकाधम रोगो की उतकटट ऩहरी हाथ ऻान कामन करकमा जा यहा ह चादहए सॊगरह सभदाम क ववशष दहतो को ऩया कयना चादहए औय ऩसतकारमो को फढावा दन औय ऩाठको की एक ववसतत शरॊखरा को आकवषनत कयन क सरए फड़ ऩभान ऩय अऩनी सवाओॊ को ववऻावऩत कयना चादहए
२हय ऩाठक अऩन (मा उसक) ऩसतक
ऩसतकारम ववऻान क दसय कानन ऩसतकारम भ ऩढन क सरए चन तमा ववसशटट सॊयक नमामाधीश नहीॊ ह जरयत ह की एक ववशार सॊगरह करपट कयन क सरए सादहतम का अधधगरहण सॊयक की एक ववसतत सॊगरह की सवा का भतरफ ह करक हय कोई अरग सवाद औय भतबद ह औय हभ इसका समभान कयना चादहए
तीसयी ववरध हय इसकी ऩाठक फक
इस ससदधाॊत दसय कानन को फायीकी स सॊफॊधधत ह रकरकन मह एक ऩसतकारम भ परतमक आइटभ ह करक आइटभ उऩमोगी सभर जाएगा जो एक वमकतत मा वमकततमो ह सझाव ह करक आइटभ ऩय ही क दरत ह डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परतमक आइटभ मह उऩमतत ऩाठक ऩाता ह करक मह सननकशचत कयन क सरए कई तयीक वसीमत कय सकता ह करक फहस की एक ववधध सॊगरह खर ठॊड फसत भ डारन क सरए सफस ववशष रऩ स जरयत क सरए उऩमोग क सरए फननमादी ननमभो को शासभर करकमा गमाऩसतकारम ववऻान क तीसय कानन एक छोट
जनसाॊकयमकीम इस ऩढन क सरए चन सकत ह बर ही ऩसतकारमो करकताफ ऩसतकारम भ एक जगह ह इसका भतरफ ह हय इसकी ऩाठक ऩसतक
4
चौथा कानन ऩाठक क सभम की फचत कय
इस कानन क ऩसतकारम सवा की उतकटटता का दहससा कशरताऩवनक ऩसतकारम उऩमोगकतान की जरयतो को ऩया कयन की भता ह करक एक भानमता ह मह अॊत कयन क सरए डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परफॊधन भ सधाय कयन क सरए उधचत वमाऩाय क तयीको क उऩमोग की ससपारयश की उनहोन कहा करक एक ही सथान भ ऩसतकारम सॊगरह centralizing ववसशटट राब परदान की जाती ह करक भनामा उनहोन मह बी उतकटट सटाप ही शासभर नहीॊ होगा उलरखनीम ह करक भजफत सॊदबन कौशर रकरकन मह बी सचीफदध कयन भ भजफत तकनीकी कौशर
ऩाय सॊदसबनत आदशaccessioning औय साभगरी क सॊचरन क अधधकायी जो रोग
राइबरयी साइॊस क चौथ कानन सबी सॊयक आसानी स व जलदी स औय कशरता की इचछा साभगरी का ऩता रगान भ सभ होना चादहए भतरफ ह करक उऩमोगकतान का सभम फचान क सरए
ऩाॊचव ववरध ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
इस कानन स ऩमानवयण अऩन आऩ भ ऩरयवतनन ऩय आॊतरयक ऩरयवतनन की आवशमकता ऩय अधधक धमान क दरत करकमा डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम सॊगठनो सटाप भ वदधध शायीरयक सॊगरह ह औय सॊयक उऩमोग सभामोकजत कयना होगा करक फहस की मह शायीरयक इभायत भ वदधध की अनभनत क सरए िो को ऩढन ठॊड फसत भ डारन औय सची क सरए अॊतरय भ शासभर करकमा गमा
ldquoWe shouldnrsquot teach great books we should teach a love of
readingrdquo
5
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
चौथा कानन ऩाठक क सभम की फचत कय
इस कानन क ऩसतकारम सवा की उतकटटता का दहससा कशरताऩवनक ऩसतकारम उऩमोगकतान की जरयतो को ऩया कयन की भता ह करक एक भानमता ह मह अॊत कयन क सरए डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम परफॊधन भ सधाय कयन क सरए उधचत वमाऩाय क तयीको क उऩमोग की ससपारयश की उनहोन कहा करक एक ही सथान भ ऩसतकारम सॊगरह centralizing ववसशटट राब परदान की जाती ह करक भनामा उनहोन मह बी उतकटट सटाप ही शासभर नहीॊ होगा उलरखनीम ह करक भजफत सॊदबन कौशर रकरकन मह बी सचीफदध कयन भ भजफत तकनीकी कौशर
ऩाय सॊदसबनत आदशaccessioning औय साभगरी क सॊचरन क अधधकायी जो रोग
राइबरयी साइॊस क चौथ कानन सबी सॊयक आसानी स व जलदी स औय कशरता की इचछा साभगरी का ऩता रगान भ सभ होना चादहए भतरफ ह करक उऩमोगकतान का सभम फचान क सरए
ऩाॊचव ववरध ऩसतकारम एक स फढ जीव ह
इस कानन स ऩमानवयण अऩन आऩ भ ऩरयवतनन ऩय आॊतरयक ऩरयवतनन की आवशमकता ऩय अधधक धमान क दरत करकमा डॉ यॊगनाथन ऩसतकारम सॊगठनो सटाप भ वदधध शायीरयक सॊगरह ह औय सॊयक उऩमोग सभामोकजत कयना होगा करक फहस की मह शायीरयक इभायत भ वदधध की अनभनत क सरए िो को ऩढन ठॊड फसत भ डारन औय सची क सरए अॊतरय भ शासभर करकमा गमा
ldquoWe shouldnrsquot teach great books we should teach a love of
readingrdquo
5
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
बायतक याषरीम ऩसतकारम
नशनर राइबरयी का इनतहास 1836 भ करकतता ऩकबरक राइबरयी क गठन क साथ शर हआ मही कायण ह करक एक गय सयकायी सॊसथा थी औय एक भासरकाना आधाय ऩय चरामा गमा था
सदसमता भ INR300 ( मएस $ 490) मोगदान क रोग परोऩयाइटय फन गमा याजकभाय दवायकानाथ
टगोय करक राइबरयी का ऩहरा भासरक था ₹ उस सभम 300 ताकरक गयीफ छािो औय अनम रोगो क
सभम की कछ अवधध क सरए ननशलक उऩमोग ऩसतकारम की अनभनत दी गई एक भहतवऩणन यासश थी भटकालप उस सभम गवननय जनयर करकतता सावनजननक ऩसतकारम क सरए पोटन ववसरमभ कोरकाता क कॉरज क ऩसतकारम स 4675 सॊसकयणो सथानाॊतरयत कय ददमा मह औय वमकततमो स ऩसतको का दान ऩसतकारम क नासबक का गठन करकमा करकतता ऩकबरक राइबरयी दननमा क इस दहसस भ ऩहरी फाय सावनजननक ऩसतकारम क रऩ भ एक अदववतीम कसथनतथी
इस तयह की एक अचछी तयह स सॊगदठत औय कशरताऩवनक चरान ऩसतकारम 19वीॊ सदी की ऩहरी छभाही क दौयान मयोऩ भ बी दरनब था
इॊऩीरयमर राइबरयी
इॊऩीरयमर राइबरयी करकतता भ सधचवारम ऩसतकारमो भ सएक नॊफय क सॊमोजन क दवाया 1891 भ फनाई गई थी उन भ ससफस भहतवऩणन औय ददरचसऩ कई करकताफ ऩवन भ ईसट इॊडडमा कॉरज पोटन ववसरमभ क ऩसतकारम औय रॊदन भ ईसट इॊडडमा फोडन क ऩसतकारम स सॊफॊधधत
कजसभ गह ववबाग क ऩसतकारम था रकरकन ऩसतकारम का उऩमोग सयकाय क वरयटठ अधधकारयमो क सरए परनतफॊधधत करकमा गमा था सीऩीएर औय इॊऩीरयमर राइबरयी का सभाभरन 1903 भ Celestin क रॉडन कजननबायत क गवननय जनयरजनता क उऩमोग क सरए एक ऩसतकारम खोरन क ववचाय की कलऩना उनहोन दखा दोनो ऩसतकारमो-शाही ऩसतकारम औय करकतता ऩकबरक राइबरयी थ कभ उऩमोग सववधाओॊ मा परनतफॊध क अबाव भ उनहोन कहा करक इन ऩसतकारमो क दोनो का सभदध सॊगरह सभरान का पसरा करकमा इॊऩीरयमर राइबरयी फरामा नई एकीकत ऩसतकारम औऩचारयक रऩ स भटकालपहॉर
कोरकाता भ 30 जनवयी 1903 को जनता क सरए खोरा गमा था भटकालपहॉर ऩहर गवननय जनयर क घय गमा था
6
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
वसरॊगटन काननवासरस औय वॉयन हकसटॊलस इभायत भ यहत थ औय आणखयी नाभ अऩनी आधाय ऩय उसकी शासीससभनत क एक सदसम क साथ एक वववाद रड़ा था रॊदन क याजऩि मह सॊदबन क एक ऩसतकारम होना चादहए करक इयादा ह सचना दी छािो क सरए काभ कय यह एक जगह औय ह
इससरए जहाॊ तक सॊबव हो हय काभ बायत क फाय भ सरखा ह कजसभ बायत क बववटम क
इनतहासकायो क सरए साभगरी का बॊडाय करकसी बी सभम दखा औय ऩढा जा सकता ह
याषरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी की घोषणा
आजादी क फाद बायत सयकाय न याटरीम ऩसतकारम क रऩ भ इॊऩीरयमर राइबरयी का नाभ
फदर गमा ह औ यसॊगरह भौजद Belvedere एसटट क सरए एसपरनड स सथानाॊतरयत कय ददमा गमा था 1 फयवयी 1953 ऩय याटरीम ऩसतकारम जनता क सरए खोरा गमा था 2010 भ सॊसकनत भॊिारमऩसतकारम क भासरक बायतीम ऩयाततव सवण (एएसआई) दवाया फहार ऻानऩीठ कयन का ननणनम सरमा ऩसतकारम बवन का जामजा रत सभम सॊयण इॊजीननमयो एक ऩहर स अऻात क की खोज की जभीन भॊकजर क कभय क फाय भ1000 वगन पट आकाय भ करकसी बी तयह का कोई खोरन क सरए रगता ह एएसआई ऩयाततवववदो एक जार दयवाज क सरए (कभय की छत करक रऩो) ऩहरी भॊकजर ि खोज कयन की कोसशश की रकरकन कछ नहीॊ सभरा इभायत
ऐनतहाससक औय साॊसकनतक भहतव का ह क फाद स एएसआई इस तोड़न क फजाम फोय कयन क सरए दीवाय क भाधमभ स एक छद का पसरा करकमा ह खजान की दकान क सरए वॉयनहकसटॊलस
औय अनम तरबरदटश अधधकारयमो मा एक जगह दवाया इसतभार की सजा क भ करकमा जा यहा कभय क फाय भ अटकर रगाई ह
ldquoA room without books is like a body without a soulrdquo
7
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
राइबरयी ऑप काॊगरस
अभरयका क वासश ॊगटन डीसी भ कसतथ इस ऩसतकारम भ करकताफो क बॊडाय को सभादहत कयन क सरए नतन इभायत इसतभार भ राइ जा यही ह | आज की तायीख भ इस दननमा का सफस फड़ा ऩसतकारम होन का गौयव हाससर ह औय धगनीज फक ऑप वलडन रयकॉडन भ बी इसका नाभ दजन ह | आज महाॉ ३३ सभरमन स जमादा करकताफ भोजद ह महाॉ क फतशलफ की कर रॊमफाई ८३८ सभर ह | करकताफो क आरावा मह ३ सभरमन साउॊ ड यकॉडडिलस १४७ सभसरमन पोटोगराप ५३ सभसरमन भ ऩ (भानधचि) एवॊ अनम कई भहतवऩणन साभगरीमा ह |
नशनर राइबरयी ऑप चाइना
चीन क फीकजॊग शहय भ कसथत ह मह ऩसतकारम कजस एसशमा की सफस फड़ी औय ववशव की दसयी सफस फड़ी राइबरयी भना गमा ह |इस ऩसतकारम भ २६३ सभसरमन करकताफो का सॊगरह ह | इसकी सथाऩना २४ अपरर १९०९ को की गई थी |
8
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
हावडा मननवशसािी राइबरयी
अभरयका क सफस ऩयान ऩसतकारमो भ शभाय हावनदन मननवससनटी राइबरयी सससटभ भ ७३ ऩसतकारम शासभर ह| इस दननमा क सफस फड़ अकादभी ऩसताकरम भ धगना जाता ह | सन १६३८ जोन हावनदन न ४०० करकताफो क साथ इस राइबरयी की सथाऩना की| इस ववशार ऩसतकारम भ करकतफो की १८ सभसरमन खॊड यख गए ह| मह दननमा का सफस फड़ा पराइवट राइबरयी सससटभ ह | हावनदनमननवससनटी राइबरयी राइबरयी ऑप काॊगरस औय फोसटन ऩकबरक राइबरयी क फाद अभरयका की तीसयी औय दननमा की छठी सफस फड़ी राइबरयी ह |
जभान नशनर राइबरयी
जभनन की फर कपटन भ भौजद जभनन नशनर राइबरयी को वहाॊ की सतानीम बाषा भ दमतश तरफरतरफलमोटक कहा जाता ह १९१२ भ सथावऩत मह ऩसतकारम १८५ सभरीमन ऩसतक को का सवाभी ह | जभनन राइबरयी एक यपयस राइबरयी ह मानन की महाॉ ऩय करकताफ ससपन यीडडग रभ भ ही ऩढान को दी जाती ह न की घय र जान को |महाॉ ऩय ऩढन आन वारो की उमर कभ स कभ १८ वषन हो न चादहए औय ऩहचान क सरए उसक ऩास ऩासऩोटन मा अनम कोई ऩहचान ऩि होना चादहए कजसस सही उमर का ऩता चर सक |
9
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
तरबरटिश राइबरयी मक का मह याटरीम ऩसतकारम १७५३ भ सथावऩत करकमा गमा |रॊदन भ कसथत इस ऩसतकारम को दननमा की भहततवऩणन रयसचन ऩसतकारमो भ धगना जाता ह | मह करयफ साढ १४ सभसरमन करकताफ ह |
नशनर राइबरयी एॊड आकााइवस कनाडा
कनाडा क ओटावा राइबरयी भ भौजद ऩसतकारम भ २० सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह |मह दयअसर ऩकबरक आकानइव ऑप कनाडा औय वह की नशनर राइबरयी का सॊमतत रभ ह |इस राइबरयी भ २४ सभसरमन पोटोगराप औय कई ऩताफाईट डडकजटर कनटट ह |इसक आरावा इस राइबरयी भ कनाडा सयकायन आकानइव दोमभनट बी यख जात ह इस राइबरयी करक सफस ऩयान करकताफ १४७० भ छवऩ परववमस जोसपस की सरखी एकनतकरकवटस ऑप ढ जज एॊड ढ जददमन
वोयनrsquo ह |
10
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
राइबरयी ऑप द यशशमन अकडभी ऑप साईसज
रस भ भौजद दननमा की तीसयी सफस फड़ी इस राइबरयी भ २०५ सभसरमन करकताफो का बॊडाय ह १८ जनवयी १७१४ को इसकी शरआत रस क सट भ हई १७२४ स १९१७ की तरफच स सट ऩीटसनफगन ऩीटसनफगन अकडभी ऑप साईसज क नाभ स जान जाता था सन १७८३ स दश बय क साय ऩकबरशसन को मह कयना जरयी ह उनक महा छाऩन वारी हय करकताफ एक भफत कॉऩी महाॊ बजी जाए |
ldquoLibraries are reservoirs of strength grace and wit reminders of order calm and
continuity lakes of mental energy neither warn or cold light or dark The
pleasure they give is steady unorgiastic reliable deep and long-lasting In any
library in the world I am at home unselfconscious still and absorbedrdquo
11
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
भहतवऩणा ऩसतकारम वफसाइि UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY
httpwwwlibuchicagoedu
VIRTUAL LIBRARY
httpwwwvliborg
NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE
httpwwwnlmnihgov
LIBRARY OF CONGRESS EXHIBITIONS
httpcweblocgovexhibits
LIBRARY
httpwwwlibraryucsbedu
W3C REFERENCE LIBRARY
httpwwww3orglibrary
HARVARD LIBRARY RESOURCES
httpwwwharvardedumuseums
ELECTRONIC LIBRARY
httpwwwlibrarywiscedu
WEBMASTER REFERENCE LIBRARY
httpwwwwebreferencecom
12
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
NATIONAL DIGITAL LIBRARY PROGRAM LEARNING PAGE
httprs6locgovammemndlpedu
INTERNET PUBLIC LIBRARY ONLINE NEWSPAPERS
httpwwwiplorgreadingnews
PUBLIC LIBRARY OF SCIENCE
httpwwwpubliclibraryofscienceorg
BRITISH LIBRARY
httpwwwbluk
UNIVERSITY LIBRARY
httpwwwuicedudeptslib
INTERNET PUBLIC LIBRARY-REFERENCE CENTER
httpwwwiplorgref
RESEARCH LIBRARY
httplib-wwwlanlgov
WEB DIRECTORY LATIN AMERICAN ndashWWW VIRTUAL LIBRARY
httplanicutexasedulashtml
ARIADNE-LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE JOURNAL
httpwwwariadneacuk
WWWVIRTUAL LIBRARY INTERNATIONAL AFFAIRS RESOURCES
httpwwwetoneduvl
13
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
TECH LIBRARY
httpwwwnetappcomtech-library
GAMES AND RECREATION-WWWVIRTUAL LIBRARY
httpwebpurplefrogcomythothlibraryrecreationhtml
PUBLIC LIBRARY ASSOCIATION
httpwwwplaorg
WWW VIRTUAL LIBRARY PHYSICS
httpwwwvliborgphysicshtml
WORLD WIDE WEB VIRTUAL LIBRARY
httpwwwulbacbeceesemetasustvlhtml
ASIAN STUDIES WWW VIRTUAL LIBRARY
httpcoombsanueudauwwwvl-asianstudieshtml
NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA
httpwwwnlagovau
DIGITAL LIBRARY COLLECTIONS
httpdigital nyplorg
LIBRARY OF CONGRESS
httplcweblocgovrrrecord
COUNCIL ON LIBRARY AND INFORMATION RESOURCES
httpwwclirorg
AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION BANNED BOOKS WEEK
httpwwwalaorgbbooks
14
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
WWW VIRTUAL LIBRARY ON KNOWLEDGE MANAGEMENT
httpwwwbrintcomkm
NATIONAL AGRICULTURAL LIBRARY
httpwwwedgovNLE
NATIONAL LIBRARY SERVICE FOR THE BLIND AND PHYSICALLY
httplcweblocgovnls
MATHEMATICS-WWW VIRTUAL LIBRARY
httpeuclidmathfsuedusciencemathhtml
INDIAN RIVER COUNTRY MAIN PUBLIC LIBRARY
httpindian-riverfluslibrarymain
LIBRARY-SASKATCHEWAN INDIAN CULTURAL CENTRE
httpwwwsiccskcalibraryttm
HEALTH LIBRARY
httpwwwhelthlibrarycom
HISTORIC FILMS
httpwwwhistoricfilmscom
DELHI LIBRARY NETWORK
httpdelnetnicin
INDIAN LAW RESEARCH
httpwwwlawresearchcom
15
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
LIBRARY AGENCY HOMEPAGES
httpdlisdosstateflusfgilsfl-libhtml
THE ASIATIC SOCIETY OF INDIA
httpeducationvsnlcomasbl
JUSTICE PUBLIC LIBRARY DISTRICT
httpwwwnorthstarnetorgjdshomejpl
INDIAN PRAIRIE PUBLIC LIBRARY-ELECTRIC LIBRARY
httpwwwnorthstarnetorginshomeinslibelibraryhtm
LIBRARY OF CONGRESS
httpwwwlocgov
ALA LIBRARY EDUCATIION AND EMPLOYMENT MENU PAGE
httpwwwalaorgeducation
INSTITUTE OF MESEUM AND LIBRARY SERVICES
httpwwwimlsgov
REFERENCE amp REFERRAL CENTER PUBLIC LIBRARYINDIAN COUNTRY
httpwwwitpldlibilusfr-bodyhtml
INTERNET PUBLIC LIBRARY
httpwwwiplorg
ldquoLibraries are every manrsquos free universityrdquo
16
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
LIBRARY AUTOMATION
By Nilesh Tandel
Preface
The old concept of libraries as store house of book is fast changing and giving place to the
global libraries using Library is the fulcrum of support for the academic activities in any
institution of higher studies These have therefore no option except to adopt changes at the
earliest due to the changing userrsquos demands as a result of the drastic developments in the
information communication technology Today is becoming unmanageable to handle with the
traditional tools Itrsquos only through automation that this glut of information can be brought
under check for profitable use by the reader
Definition
Library automation is the general term for information and communication technology(ICT)
that are used to replace manual system in the library
Library automation Objectives
1 To improve control over collection
2 To have an effective control over the entire operation
3 To improve the existing services
4 To share effectively the resources among various libraries in a region
5 To avoid duplication of work
6 To use the services of the existing staff effectively
Planning for Automation
The first step in your journey towards automating you library is to get a policy decision
approved by the managementCollege authorities This project sanction will be ultimately
depend upon the degree of your power and skill to convince them about your three CS
(Capability Competence and Capacity) to accomplish the project
Project proposal
1 Needs mapping
2 Best possible software
3 Staff involvement
17
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
4 Budget (purchase operation maintenance etc)
5 Hardware requirement (clientserver printers)
6 Platform ( operating system)
7 User awareness
8 Maintenance
The second step in this direction is to visit some of the already automated libraries in your
city If locally not available not hesitate to go and visit libraries in other cities
Selecting Automation Package
1 User friendly
2 Popularity of a package
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Minimal training
5 Multi-user and unlimited user access
6 Multilingual amp Multimedia
7 Support internationally known standards( MARC ACCR-2 DUBLIN CORE Z39 etc)
8 Training and support (E-mail Discussion Forums)
Area of Automation
To cover everything in the library section is complete automation
1 Acquisition
1 Suggestionsrsquo management
2 Ordering cancellation and reminders
3 Receiving
4 Budget management
5 Master file management such as currency table vendors publishers etc
2 Cataloguing
1 Creation Storage Retrievals and management of bibliographic records and indexers
2 ImportExport facility
3 Circulation
1 Issue Return Renewal of Documents
2 Recall Reservation Reservation Cancellation
3 Reminders (Manually- E-mail)
4 Reports
18
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
5 Documents- IssuedReturned (Period Subject Doc type etc)
6 Popular Documents (Max Issued)
7 Fine Amount collected
8 Fine receipt
Serial control
1 Subscription of New journals
2 Renewal of Journals
3 Invoice Processing
4 Payments
5 Receipts of New Issues
6 Reminders for missing issues
7 Browsing Issues
8 Reports Generation
Opac
1 Simple amp Advanced Searching
2 Boolean Search
3 Field based searching (Author subject source etc)
4 Browsing
5 Field Based
6 Hierarchical
7 Personalized OPAC (My OPAC) SDI CAS Reservation DDC Outstanding Docrsquos
Subject list etc
Administration
1 User IDF amp Encrypted password protection
2 Module level security
3 Budget management
4 Stock verification
5 Master files updating
6 Fixing Due dates overdue charges etc
7 Eligibility Holiday maintenance
8 Feedback
19
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
Technologies Check inout
1 Bar code system
1 Bar code Printer
2 Labels ( Numeric Alphabetic Alphanumeric)
3 Barcode Scanner
2 RFID System
1 RFID Tags
2 Coupler ( Reader)
3 Gate Antenna
4 Antenna ( Stock Verification)
5 Return Box
Advantages of RFID
1 Fast track circulation operation
2 Self check InOut by users
3 Security
4 Tag life
5 Shelf management becomes easier
6 Stock verification becomes faster and easier
Disadvantages
1 High cost
2 Removal of exposed tags by users
3 Reader collisions amp Tag collisions
Software Available for Automation
1 Librarian e-granthalaya Libsys Soul Slim 21 Libsuite Nalanda Nexlib Autolib Libra
2000 Easylibsoft
SOUL (Software for university Libraries)
1 Developed by INFLIBNET
2 Windows based user friendly software
3 Well designed screens logically arranged functions with extensive help messages
4 Based on client server architecture
5 Does not need extensive training
6 Multi-user access
7 Provides facility to create view records in regional languages(Multilingual)
20
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
8 Supports internationally know standards CCF AACR-2 etc
9 Nominal Price ( Includes installation onsite training One year support free future
updated multilingual software manuals)
Advantages of library automation
1 Improve the quality speed and effectiveness of services
2 Relieve professional staff form clerical work
3 Improve access to remote users
4 Facilitate wider dissemination of information products and services
5 Enable rapid communication with other libraries
6 Improve the management of physical and financial resources
Disadvantages of Library Automation
1 Initial and recurring expenses
2 Continuous staff training
3 Hardware and software obsolescence
Conclusion
For the successful implementation of an integrated library system all key factors must
be in place support from administration staff competence consideration of user
requirements availability of the infrastructure excellent managerial skill of coordinator of the
project
Todayrsquos usersrsquo expect from the librarians to provide pinpointed and exhaustive
information without any loss of time
Presentation Seminal of ldquoROLE OF LIBRARY IN DIGITAL ERA ldquoAgriculture university
Navsari Gujarat
ldquoBooks are the quietest and most constant of friends they are the most
accessible and wisest of counselors and the most patient of teachersrdquo
21
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA
LIBRARY DETAILS
1 TEXT BOOKS 5830 2 REFERENCE BOOKS 1681 3 MAGAZINES 30 4 NEWS PAPERS 14 5 CDrsquoS 14 6 CAREER GUIDENCE FILE 13 7 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE
ldquoSchool libraries have an important role to play in our future competitiveness in
the global economyrdquo
22
Sr No YEAR ACCNO EXPENDITURE
ENG HINDI GUJ MARATHI
1 2008-09 1-323 21748 68 08 247 0 2 2009-10 324-495 20072 39 81 52 0 3 2010-11 496-569 16311 16 58 0 0 4 2011-12 570-1020 81943 188 255 31 7
5 2012-13 1021-1505 124353 258 196 29 0 6 2013-14 1506-1681 50897 110 52 14 0 7 TOTAL 1681 315324 679 622 373 7
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA DANG
LIBRARY DEPARTMENT
AT GLANCE
A INTRODUCTION Jawahar navodaya vidayalaya saputara library establised 2008-09
B AIMS Library department should be aims following
1 Reading habits amongst students and teachers
2 Develop proper reading habit amp information knowledge 3 Develop reading writing amp speaking skill 4 E- Granthalaya software library automation
C RESOURCES 1 TOTAL BOOKS ACCESSIONED 1681 2 TOTAL TEXT BOOKS ACCESSIONED 5830
3 BOOKS RECIEVED FROM NVS 05 4 BOOKS RECEIVED FROM CBSE 01 5 LANGUAGE WISE BOOKS AVAILABLE 1681
1 ENGLISH 679 2 HINDI 622
3 GUJARATI 373 4 MARATHI 07
6 MAGAZINES 30 1 MONTHLY 30
LANGUAGE WISE PERIODICALS
1 ENGLISH 13 2 HINDI 10 3 GUJRATI 07
EDUCATION 04
1 PHYSICS FOR YOU (ENGLISH)
2 MATHEMATICS TODAY ( ENGLISH)
3 CHEMISTRY TODAY ( ENGLISH)
4 BIOLOGY TODAY ( ENGLISH)
5
MEDICAL 01
1 HEALTH amp NUTRITION (ENGLISH)
SCIENCE amp ENVIRONMENT 03
1 VIGYAN PRAGATI( HINDI) 2 SCIENCE CITY ( GUJARATI) 3 DISCOVER(INDIA)(ENGLISH)
23
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
CAREER 05
1 PRATIYOGITA DARPAN (HINDI)
2 COMPETITION SUCCESS REVIEW (HINDI)
3 CARRIER CHALLENGE (GUJARATI)
4 LETEST FACTS IN GENERAL KNOWLEDGE (GUJ)
5 COMPETITION REFRESHER (ENGLISH)
SPORTS amp GAMES 01
1 CRICKET TODAY (HINDI)
COMMERCE 03
1 ASIAN ECONOMY REVIEW (ENGLISH)
2 BUSINESS TODAY (ENGLISH)
3 INDIAN JNL OF MARKETING
CHILDRENS MAGAZINES 13
1 HANSH ( HINDI) 2 SAFARI (GUJARATI) 3 SUMAN SAURABH (GUJARATI) 4 BALVATIKA (HINDI) 5 NANDAN( HINDI) 6 SHAHITYA AMRIT(HINDI) 7 KADAMBINI(HINDI) 8 PARAB(GUJARATI) 9 SABDA SRUSHTI(GUJARATI) 10 NAVNEET ( HINDI) 11 TWINKLE MAGAZINE(ENGLIH) 12 WISDOM(ENGLISH) 13 SAFARI(GUJARATI)
NVS PUBLICATIONS 11 1 SANKALPJYOTI
2 NVS MAGAZINE
3 ANKUR RAJBHASHA
7 NEWS PAPERS 14
1 TIMES OF INDIA (ENGLISH) 07
2 RAJASTHAN PATRIKA (HINDI) 04
3 GUJARAT MITRA (GUJARATI) 01
4 DIVYA BHASKAR (GUJARATI) 01
5 SANDESH (GUJARATI) 01
24
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
5 NEWS PAPER CLIPPINGS 04
1 SCIENCE WORLD (TIMES FO INDIA)
2 CAREER PLUS (SANDESH)
3 8 WONDERS IN WORLD (TIMES OF INDIA)
4 OUR LEADERS (TIMES OF INDIA)
6 SCRAP BOOK 04
1 GYANPITH PURASHKAR (HINDI)
2 AUTHOUR OF GUJARATI (GUJARATI)
3 GENERAL KNOWLEDGE (GUJARATI)
4 MEDICAL SCIENCIES (GUJARATI)
D LIBRARY SERVICES
1 CIRCULATION OF BOOKS(ISSUE amp RETURN)
2 HOUSE LIBRARY
3 REFERENCE SERVICES
4 READY REFERENCE
5 ONLINE REFERENCE
6 REDERS CLUB
7 EXHIBITIONS DISPLAYS
8 NEW BOOKS ALERTS
9 ANNOUNCEMENTS IN
MORNING ASSEMBLY (CAS)
10 SCRAP BOOKS
11 CBSE QUESTIONS PAPERS (CLASS-X amp XII) (NTSE NTS NMMS GKOLMPIAD)
12 NEWS PAPER CLIPPING SERVICES
13 LIBRARY INSTRUCTIONS
14 COPETITIONS
15 CAREER GUIDANCE INFORMATION
16 E-GRANTHALAYA
25
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA -DANG
LIBARARY DEPARTMENT
MONTH ACTIVITY PLAN
APRIL-14
A Distribution of library cards for the new students B Distribution of text books class VI-XII C Condemnations of oldunserviceable text books D Stock verifications E Library services informations F Competitions writing book reviews G Inaugurations of readers club( proposed to copy
write day 23042014) H Selections of the best reader year of 2013-2014 ( presents will be given on school academic annual
prize day)
MAY-
JUNE -14
Summer break
JULY-14
A Starting circulation of books B Starting house library C Accession of new books amp periodicals D Educational CDs for all class students E Competitions writing book reviews F QUIZ competitions ( all house)
AUG-14 A Purchasing of new books for the year 2014-15 B School library committee meeting C Essay writing competition ( all house) D Competitions writing book reviews
SEP-14 A Processing of new books B Book poster competition ( all house) C Competitions writing book reviews D Hindi books exhibition
OCT-14 Autumn break
NOV-14
A National book week celebration
( 14112014 to 20112014)
B Readers club activities C Book Exhibition
DEC-14
A Careers amp counseling for the class VI-XII B Accession of new books C Local library visit D Readers club activities
JAN-15
A Quiz competitions for the class VI-XII B Completing of new books accessions
FEB-15 A Preparation of search of internet
MARCH-15
A Collections of library cards B Collections of library books C Infrastructure maintenance
26
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
CAREER OPTIONS AFTER X AND XII
NILESH TANDEL LIBRARIAN
JAWAHAR NAVODAYA
VIDYALAYA SAPUTARA DIST
DANGS STATE GUJARAT
After 10th SSC
ITI
DIPLOMA
ENGINEERING
COMMERCE
ARTS
SCIENCE
27
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
After 12th HSC (Com)
BCom
C A FOUNDATION
C S FOUNDATION
BBA
CALL CENTRE
BCA
DEd
After BCom
MBA
LLBLLM
CA
BEd ndash MEd
ICWAI
Bachelor in Library Science
CS
MCAMCMSoftware Job
GPSCUPSC exam ndash IAS Officer
Computer Course
28
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
After 12TH HSC(Sci)
BSc in
Dairy
Technology
WITH PCMB
Bach of
Pharmacy
BSc in
AgricultureBTech in
Agriculture
BTech in
Biotech
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCB
BAMS
BHMS
BDS
MBBS
Paramedical course
BSc Nursing
Diploma in Nursing
BMLT
BSc Home Science
BSc
BVSc
29
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
After 12TH HSC(Sci)
WITH PCM
NDA(NavyArmyAir Force)
BArch
Bachelor of planning and design
Technical entry in Indian army
BE
BTech
Eng Diploma
BCABCS
Hotel Management
Film and TV Diploma
After Graduationhellip
WITH PCMB
MB A
Masters in Pharmacy
MSc in Biotechnology
MSc in Animal Husbandry
MTech in Agriculture
30
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
After Graduationhellip
WITH PCM
MCA
MBA
MCS
MSc
ldquoEffective school library programs can also help to promote the development of
information literacy skills among all students by supporting and coordinating the
collaborative planning and implementation of reading programs inquiry and
research tasks and independent studyrdquo
31
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
फक रयवम
1 ऩसतक का नाभ जीत आऩकी 2 रखक का नाभ सशव खडा 3 बाषा - दहनदी
4 करकभत २६५- 5 परकाशक Mc millan India Ltd Delhi
कौन स उमर क रोग ऩढ सकत ह -सबी क सरए ऩसतक क ववषम भ - ldquoकजतन वारा कोई अरग काभ नहीॊ कयत| व हय काभ अरग ढॊग स कयत ह |rdquo
ldquoकाभमाफी की औय र जान वारी सीडीrdquo मह करकताफ जो अऩनी कजॊदगी को औय फहतय औय खशार फनाना चाहता ह उनक सरए काभमाफी क यासत भ भददगाय सातरफत होता हो सकती ह | इस करकताफ भ ननमन तरफॊदओॊ का भहानता स वववयण ददमा ह |
इस ऩसतक क फाय भभयी याम- भय नजरयम स मह करकताफ भ सकयातभक नजरयमा अऩनी कजॊदगी भ कस ववकससत कय कजसभ उनहोन दसयो की गरनतमाॉ औय कसभमो को खोजन की जगह उनकी अचछाई खोज हय कभ फौयन कयन की आदत डार रगाताय ऻान हाससर कयन का कामनिभ फनाएॉ नकायातभक असय स फच ददन की शरआत करकसी अचछ कभ स कय| मह करकताफ काभमाफी क सरम आवशमक एवॊ उऩमोगी साधन क फाय भ फताती ह औय एक नकशा तमाय कयती ह जो आऩकाभकसद (भॊकजर) तक ऩोहचाती मह ऩसतक आऩक सरए construction manual ह | जो आऩ कजॊदगी भ हाससर कयना चाहत ह कस हाससर कयग औय कफ हाससर कयग मह action plan तमाय कयन भ भदद कयगी|
परसततकतान ननरश एभ टॊडर (गरॊथऩार) जवाहय नवोदम ववदमारम दाॊग
ldquoBooks to the ceiling Books to the skyrsquo
My pile of books is a mile high How I love them
32
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
HOW TO DEVELOP THE READING HABIT IN
CHINLDREN
For a healthy learning attitude your child should be interested in reading
from the early age In this situation parents teachers librarian play a very
important role
Tips for the parents teachers and librarian for promoting reading habits in their
children
1 Select the best time to read with your child It may be before or after the
dinner
2 Give a comfortable and calm environment to your child for reading
3 Pick up a book
4 Ask your child to select the book of his own interest for reading
5 Practice your reading habit
6 Donrsquot give up
7 Use picture books for better understanding with your child and ask him to
turn the pages
8 Explain the pictures and characters of the books in an interesting style
9 Donrsquot put too much pressure on yourself
10 Before your child start reading a book browse the table of contents to from
an idea of what the book is about
11 Book review
ldquoThe school library functions as a vital instrument in the educational process not as a
separate entity isolated from the total school program but involved in the teaching and
learning processrdquo
33
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
LIBRARY ACHIEVMENTS STUDENTS
Sr Subject Rank 1 Competition success review all India first 01 students 2 Competition success review all India consolation prize 95 students 3 Psa-2 series exam 2013 participant 22 students 4 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) participant 51 students 5 Gk Olympiad 2015(Quiz comp) participant 55 students 6 Gk Olympiad 2014(Quiz comp) all India 02 students 7 Reserve bank of India (essay comp) 15 students participant 8 Shivaji foundation (Quiz comp) all India silver medal 9 Bird behavioramp Our environment
(Jim Corbet) all India silver medal ( two students)
10 Prayosha District Loc Science (ITQuiz comp)
First Prize
11 NTSE amp NMMS ( CLASS-X amp VIII) 32 Students participant 12 Cbse Bal Swachhata mission 14th to 19th
November 2014 comp 167 students participant
13 Cbse Expression series on swami vivekanandon 12th jan 2015
02 students participant
PERSONAL DATA (NILESH TANDEL LIBRARIAN)
Sr Subject Rank
1 Competition success review 2007(Essay) All India first
2 Gk Olympiad Certificate
3 Digital library Era seminar(agriculture university navsari) presentation
4 Role of librarians ( international school Ahmadabad) participant
5 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2012)
Presentation
6 HOW TO USE LIBRARY FACILITY IN EDUCATION (induction course-2013)
Presentation
7 Library knowledge resource centre amp role of teacherlibrarian(induction course-2014)
Presentation
8 Inter university chess Pilani participant
9 Khel Maha Kumbh ( chess) 2011-12-13 District champion
34
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
भसकान
वो अनभोर चीज ह भसकान
जो खयीदी नहीॊ जाती तरफना फोर ही सफ कछ
सभजा दती ह भसकान
ननयाशा भ बी दती ह आशा की
उमभीद होती ह भसकान
दखो क ऩर भ भनान
की दवा ह भसकान
भसकान दन वारो का कछ
घटाती नहीॊ ह भसकान
औय ऩान वारो की खशहार
फनाती ह भसकान
उधाय भाॊगन मा चयान स
नहीॊ ह सभरती भसकान
एक ऩर की भसकान मादो भ सदा कद हो जाती ह
औय कजसन थाभा भसकान का
हाथ उस सददव सभरती यहगी
ननही सी पमायी सी छोटी सी भसकान परसततकताा -टदपती
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
35
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
ળબદસદન
ભનગભતાસય ફોરાલ ત
હમાના ઝરખ સભાલ ત
ળબદસદનથી કભ દય
આલ હરદમ સાથ સયખાલ ત
કષણકષણ અસહય અનત ફની
કા ખોલાઈ યતો ફતાલ ત
વલયહદદદના અણદીઠા ડઘા ndash
વભરન અજલાા થયાલ ત
અત કષણ લાસોભા લાટ હોમ
ઝખનાન ભગર ફનાલ ત
ભનોજ ટર
તારીભી નાતક ગ જયાતી જનલી સાપ તાયા ડાગ ગ જયાત
36
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
फिी आसभान छन का यवाफ ददखाता ह फटा
भगय छक ददखरा दती ह फटी दननमा कहती ह की फटा चाॉद ह
तो करपय फटी तो सयज ह
औय चाॉद सयज स ही परकासशत होता ह
सबी फट का पमाय दत ह
भगय फटी ही तो सबी को खसशमाॉ दती ह
रोग कहत ह की फटा तो दहया ह
ऩय फटी ही सचचा सोना होती ह
अगय जाननी हो फटी की करकमभत
तो ऩछो फगय फटी क फाऩ को तो जान ऩाओग फटी तमा ह
फटा घय सॊबारता ह भगय वो तो
अऩन कजन क सरए
फटी तो दो दो घयो की योनक ह
औय उस सॊबारती ह तरफन अऩन कजन उसक तरफना तो दननमा अधयी ह
ऩय उस ही जनभ रन स ऩहर भाय ददमा जाता ह ऩय तमो
परसतत कताा - ननमनत ऩवाय (अॊकय ऩतरिका परथभ परसततकताा) का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
37
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
યાત
એક દદrsquo
સધમા કાળ ઉબો હ
નીહાતો અતાચ
તમા તો ndash
સ મદએ કહય ભન
lsquoયાતન ભવ છ ભાયrsquo
lsquoજયા ધીયજ યાખોrsquo
lsquoયાત આલતી હળ rsquo
કહય ભ
તમા તો ndash
આલતા જોઈ યાતન
પયીન ાછો કહલા ગમો સમદન
lsquoયાત આલી ગઈrsquo
ણ સમદ કા
તમા તો ndash
હસતો દીઠો ભચદન परसतनत-
शरी ननरश चौधयी िीजीिीndashइॊसलरश
जनवव साऩताया (डाॊग)
38
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
छबफीस जनवयी छबफीस जनवयी आमा गणतॊि ndash टदवस आमा ककतनी खशी ककतना चन ककतना उलरास रामा दश का शासन जनता का जनता क शरए जनता क दवाया कयना शसखामा दश क ननमभndash काननो का सॊगरह ह सॊववधान lsquoननभााता सशभनतrsquo क थ डॉ अमफडकय परधान छबफीस जनवयी सन ऩचास को सॊववधान हआ था ज़ायी अऩना सॊववधान ऩाकय फहत खश हए नय-नायी शरणखत रचीरा शभशरण ह कई सॊववधानो का बायतीम सॊववधान ह बॊडाय कई परावधानो का हय ि स सॊफॊरधत ननमभndash कानन ह शभरता ऩढनndash सभझन भ ह आसान इसस सकन ह शभरता इॊसान हो जाता असहाम फदरध हो जाती ववकर जफ चाय सदसमो क ऩरयवाय भ कोई सभसमा आती ननकर तोड़ ऩरयवाय की भमाादा जफ कोई हो जाता अनशासनहीन इसस फोध होता ह ककतना ज़रयी ह सॊववधान सकर हो मा कॉरज़ यर हो मा ज़र सड़क भॊटदय मा घय हो भरा हो मा खर तरफना अनशासन ककसी कामा भ यह न जाता भर चायो तयफ़ बगदड़ भच जाती होती ठरभ-ठर गणतॊि-टदवस क आज फीत ऩचऩन फयस सभनत क ण भधय भानो सऩन सयस ऩनीत अवसय ह परण कय न की कार ऩयस कक ऩारन कयग सॊववधान का भन भ रक हयस
परसतनत-
शरी दवाॊग ठाकय
ऩीजीिीndashटहनददी जनवव साऩताया (डाॊग)
39
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
पमायी भाॉ
इस नफयत बयी दननमा भ फसहाया थ हभ
ऩय तन ऊॉ गरी थाभ कय सहाया ददमा भाॉ
फाय-फाय गरती कयक भन तया ददर दखामा
ऩय तन अनदखा कयक भझ पमाय स सभजामाभाॉ
जफ बी कबी भन अऩना हौसरा खोमा
त भया हौसरा फनकय साभन खड़ी यही भाॉ
इस दननमा भ सबी न भया नतयसकाय करकमा
ऩय तन पमाय दकय भझ गर रगामा भाॉ
सबी न भयी राखो कसभमो को ननकारा
ऩय तन भयी खतरफमा दखकय हौसरा ददमा भाॉ
इस कदठन यासतो ऩय फाय-फाय असपरता सभरी भझ
ऩय तन भझ भागनदशनन दकय सपरता ददरवाई भाॉ
हयफाय भन अऩना सोचा तया कछ बी नहीॊ
ऩय तन हयफाय भया सोच अऩना कछ बी नहीॊ भाॉ
रोग कहत ह बगवान करकसी को नहीॊ ददखत
ऩय भ मकीॊ स कहती ह की भन उस दखा ह
अऩनी पमायी भाॉ क रऩ भ
परसततकताा - ननमनत ऩवाय
का -९
जनवव साऩताया (डाॊग)
40
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
કષણ
એક ગમતી કષણ મલ તોય ઘણ છ ાગણીના થોડા અક રફટ તોય ઘણ છ જન માટ છડી છ આ કવળતાઓ એની એકાદ પકતત સાભલ તોય ઘણ છ
હિમાય ની જમ અડગ એમની કથથરતા સિજ અમથી પીગલ તોય ઘણ છ નદીઓ અવળરત મલતીિોયસાગરમિી એમ એકાદ સાગર-વમન મલ તોય ઘણ છ
નથીમરી મન ષયનીમાનળતા િજી એકાદ મિા-માનળ ન ઉદાિરણ મલ તોય ઘણ છ
કોણ આપ છ જીળનભર સથળારો અિી
પણ ભરોસોજીત એળો એકાદ પરસગ મલ તોય ઘણ છ
એક ગમતી કષણ
परसतनत-
ऩयभाय हवषादा िीजीिीndashटहनददी
जनवव साऩताया (डाॊग)
41
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
ववधाथी ह बगवान
ककतनी अजीफ फनाई ह म दननमा तन
ककतन अजीफ भनषम ह महाॉ ऩय
कबी हसात ह दो ऩर
कबी ररात ह हयऩर || आज तक तयी इस दननमा भ
सयज नहीॊ फदरा चाॉद नहीॊ फदरा
नहीॊ फदरा म आसभान
रककन ककतना फदर गमा इनदसान कछ रोग ह सख भ डफ कछ रोग ह द ख भ डफ
कोन ऩयवाह कय इन दणखमायो की सजसन आज तक सख क सवपन तक नहीॊ दख |
इसशरए बगवान न बजा
अऩन एक दवदत याजीव गाॉधी को
सजसन सवा की दननमा क रोगो की
अऩन तन- भन धन स औय फनाई एक पमायी सी
छोिी सी अऩनी भामानगयी
सजसका नाभ ह नवोदम ववधमारम
दननमा क दणखमायरोगो क शरए
हभ नवोदम क ववधाथी ही ह
जो हॊभशा सवा कयग दननमा क रोगो की | कमोकक सजसका कोई नहीॊ हउसक शरए
ईशवय औय हभ नवोदम क ववधाथी ह परसततकताा -आमषी भोदी
का -१०
जनवव साऩताया (डाॊग)
42
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
ऩसतक
हजायो ऩनदनो का मह सभह
आज भ तभको कछ कहॉ
तभ कमा जानो एक ऩसतक की ककमभत
सजस न फढाई रोगो की हीमभत
जहाॊ था फहत अऻान
वहाॊ परामा ह ऻान ही ऻान
ऩसतक ह फहत सायी
शभरती ह इसस फहत जानकायी
हय कछ इसभ सभाॉ जाम
जो कही स बी आम
शभरता ह हभ ऩसतको स इनतहास
आओ शरख ऩसतको का एक इनतहास
परसततकताा - तजस चौधयी
का - १२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
43
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
भरषिाचाय
चना ह सयकाय को दश क खानतय ना जान वो कस फनी ऩसो की खानतय
जरती ह रचॊगायी दश क खानतय सयकाय जीती ह ऩसो क खानतय |
आम टदन म यरी कयत ह सख द ख का म बाव फतात रोगो को म आकवषात कय त ह
रोगो का म भन हय रत ह| रड़त ह रोग अऩन हकक क शरए सयकाय फनी ह भरषिाचाय क शरए
नहीॊ बयता ऩि भरषिाचाय स
तो झोरी बयत ह गयीफो की कभाई स | सयकाय ह भछायो कक दसयी परजानत वो अऩन दभ ऩ उनको चस रती
थोड़ ऩस दक वोि र जाती वोि शभरत ही सफ बर जाती | फॊद कयो म भरषिाचाय का धॊधा कभ कयो गयीफो को तयसाना आऩ फन हो रोगो क खानतय नहीॊ फन ऩस की खानतय |
परसतत कताा - आकाश गाववत
का -१२ वव कॉभसा
जनवव साऩताया (डाॊग)
44
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
भया सऩना
आसभाॊ को छना ह
कछ कय टदखाना ह नए चभकत तायो स जीवन को सजाना ह|
गगन की ऊॊ चाईमो तक सवमॊ को र जाना ह हौसर औय जोश स भॊसजर को ऩाना ह|
दननमा भ नाभ कभाना ह आज हभन थाना ह
कछ आशाएॉ ह भन भ जो तमह फताना ह
कही शाॊत ऩड़ी इस चतना की आज कपय स जगाना ह|
दननमा की सफस ऊॊ चाई ऩय अऩना ऩरयशरभ रहयाना ह
कहीॊ ठहयना नहीॊ फस चरत जाना ह|
परसतत कतान -नीयजा ववआय
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
(अॊकय ऩतरिका परथभ अॊक परसततकताा) 45
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
ककसान उठ सफह कयत भाॉ को परणाभ
करपय कय अऩन फरो को परणाभ
सरए फरो को साथ चर
भाॉ का नाभ गन-गनात चर | धयती ऩय तरफज जो फोत
खन ऩसीना एक जो कयत
सफह शाभ कभ वो कयत नाभ अऩना करकसान फतराव | ना कयना करकसान का अऩभान
करकसान ह अनन का बगवान
फाॊट सबी अनाज जग भ
राए खसशमो का वो भरा जग भ | तरफन करकसान ह ठॊडा चरा करकसान जग भ ह सफस दहमभत वारा ददन यात भ भहनत कयता धयती को वो हया बया कयता |
परसतत कतान -तरफयनर चौयससमा
का १२ वव कॉभसन
जनववसाऩताया (डाॊग)
46
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
सचचा शभि दो दोसत थ |एक का नाभ नयश औय दसय का नाभ भहश था |वो दो नो साथ भ ऩढाई कयत थ औय एक ही का भ ऩढत थ औय वो दोनो अचछ दोसत थ | अचानक एक ददन हआ की अचानक भहश क थोड़ थोड़ फर झडन रग औय दो ndashनतन ददन हो गई उसक ऩय फार झड गई औय वो गॊजा हो गमा औय वो क सय की फीभायी स ऩीडड़त होन रगा |भहश क दसय दोसत उस ऩयशान कय यह थ उसका भजाक उडा यह थ ldquoम दखो भहसक गॊजा हो गमा ह भहश गॊजा हो गमा ऐस कयक को म फात जानन को सभरी की भहश को क सय की फीभायी ह| करपय उसन एक उऩाई ननकारा |नयश न अऩन भाता- वऩता स कहा की भ बी गॊजा होना चाहता ह म फात सनकय नयश क भाता ndashवऩता न कहा की म तभ तमा फोर यह हो तमह ऩता ह तभ म तमा कयन जा यह हो औय नयश क भाता-वऩता उस गॊजा होन स भन कयत ह करपय बी नयश नहीॊ भानता औय वो अऩनी किद ऩय अदा यहा |करपय दसय ददन नयश फार काटन वार को फराता ह |औय वो नयश को फराता ह औय नयश गॊजा कयवान जाता ह उसक ऩहर बी उसक भाता ndashवऩता न भना करकमा की गॊजा भत कयवा ऩय नयश गॊजा कयवान सरए फठ जाता ह |करपय फर कटान वार न उस साय फार कट ददए औय नयश बी गॊजा हो गमा |उसक भाता ndashवऩता को फहत द ख हआ की नयश सय फार कटवा ददए | एक ददन नयश सकर गमा | तो नयश को यासत भ भहश औय उसक अधमाऩक सभरत ह औय करपय नयश क अधमाऩक न ऩछा की तभ फहत ददन स ददख नहीॊ औय तभन तमो गॊजा कयवा सरमा | मानन की तभ गॊजा तमो हो गमा करकस कायण स ऐसा उसक अधमाऩक कहत ह | तबी नयश न कहा की भया दोसत को फीभायी ह क सय की तो उसक सय फार जड़ गए तो सफ उसकी भजाक उडा यह थ भझ फहत फया रगा तो भन भन भ थान री की भ बी गॊजा हो जाऊॊ गा तो भन फजी गॊजा कयवा सरमा औय भय दोसत भहश की भजाक अबी कोई नहीॊ कयगा| करपय ऩीछ स नयश क भाता-वऩता आए औय फोर हभ नहीॊ ऩता था की नयश अऩन दोसत क सरए कछ बी कय सकता ह | उनक भाता ndashवऩता को फहत खशी होती ह औय नयश क अधमाऩक उस शाफसी दत ह| औय सबी खश हो जात ह |
सीख - हभको ऩहर दसय की जगह ऩय खद को यख कय कलऩना कयनी चादहए करपय आऩको ऩता चरगा की उसको आऩक भजाक स कसा द ख होता होगा इस सरए हभ करकसी की भजाक नहीॊ उडानी चादहए |
परसतत कताा - इशशता एच तरोय
का ९
जनवव सऩताया (डाॊग)
47
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
एक गरती - एक गाॊव भ एक करकसान यहता था कजसका नाभ यभश था | वह एक फड़ा भहनत इॊसान था |
एक फाय अचछी वषान हई औय यभश न खत भ तरफज फो दीए | धीय-धीय तरफज पट कय एक ऩौधा आमा औय खत भ धान फड़ा होन रगा वह करकसान यात ददन उस खत की यखवारी कयता था | वो ऩय ददन औय यात अऩन खत की यखवारी कयता जफ वह दोऩहय को आयाभ कयता तो उसकी ऩतनी रकषभी दोऩहय क सभम खत की यखवारी कयती | एक ददन जफ करकसान न सोचा की धान तो करकतना अचछा ऩक गमा ह हभ कर इस धान को काट रग औय उसन मह बी सोचा की भन तो जफ स धान को ऩौधा ननकरा था तफ स भ इसकी यखवारी कयता हॉ ऩय एक बी ददन कोई जानवय नहीॊ आमा इस सरए उसन सोचा की इतन भ न भय खत की यखवारी की रकरकन कोई नहीॊ आमा तो आज बी कोई नहीॊ आमगा औय आज यात भ आयाभ स खाना खा कय सो जाऊॉ गा सोचकय यात हो गई औय यभश न यात का बोजन ऩट बय कय खा सरमा औय आयाभ स गहयी नीॊद भ सो गमा जफ आधी यात हई तो गाॉव की गौवशारा की गाम जो जॊगर भ खो गई थी व गाम आई औय यभश क खत का धान ऩया खा गई औय आधा धान गॊदा कय ददमा |
- दसय ददन सफह यभश उठा तो उसन दखा की उसक खत भ ऩका जो धान था वह धान गाम खा गमी तो यभश ऩया शोक भ आ गमा औय वहाॉ खत भ नजदीक जा कय दखा तो गौशारा की गाम सबी खत को साप कयक जा यही थी | यभश खत क तरफच भ फठ कय अऩन आऩ ऩय फहत ऩसतावा कय यहा था की अगय भ आज की यात भ जग जाता तो आज भझ मह नोफत दखनी नहीॊ ऩड़ती यभश सोचता ह की भन करकतना अचछा सऩना दखा था की भ कर इतना अचछा धान काट कय करकसी फड़ वमाऩायी को फचता तो भय घय भ करकतना भनापा होता भ अऩन ऩरयवाय की सबी जरयत ऩया कय ऩाता रकरकन आज भयी एक गरती वजह स भझ फहोत फड़ा नकसान हो गमा |
सीख हभ कबी बी करकतनी बी भहनत कय ऩय सभम क अॊत तक अऩन आऩ ऩय घभॊड नहीॊ कयना चादहए |
परसतत कताा - जादव तसपत अ का ndash ११
जनवव सऩताया (डाॊग)
48
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
सभयणीम ऩर
49
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
50
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
51
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
52
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
53
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
54
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
55
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
56
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
REFERENCE
1 Role of school Librarianrsquos in Education 2009
2 Role of Librarian in Digital Era 2011
3 Ankur Rajbhasha Patrika 2014
4 Weekipedia (google)
5 Internet aur pustkalay Jyoti prakashan jaipur
6 wwwimagegooglecom
57
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT
JAWAHAR NAVODAYA VIDYALAYA SAPUTARA GUJARAT