Effekten van de schelpdiervisserij op het bodemleven in de Voordelta
Fase-rapport over de onderdelen
'natuurlijke ontwikkeling' en 'effekten schelpdiervisserij1
J.A. Craeymeersch, EB.M. Brummelhuis, W. Dimmers, A. Engelberts, M.M. Markusse,
P. Schout & J.M. Verschuure
oktober 1996
Koninklijke Nederlandse Akademie van WetenschappenNEDERLANDS INSTITUUT VOOR OECOLOGISCH ONDERZOEK
Centrum voor Estuariene en Mariene OecologieVierstraat 28 4401 EA Yerseke - Nederland
Inhoud
I. INLEIDING 2
IL MATERIAAL EN METHODEN 3
II. 1. SITUERING VAN HET ONDERZOEKSGEBIED - BEMONSTERINOSOPZET. 3
11.1.1. Natuurlijke ontwikkeling , 311.1.2. Effektonderzoek 3
11.2. BEPALING VAN DICHTHEID EN BIOMASSA INFAUNA 4
11.3, MATHEMATISCHE VERWERKING 4
H.3,1. Natuurlijke ontwikkeling 411.3.2. Effektonderzoek 5
III. RESULTATEN 6
III. 1. NATUURLIJKE ONTWIKKELING 6
III. 2, EFFEKTONDERZOEK 6
IV.DISKUSSIE 8
IV. 1. NATUURLIJKE ONTWIKKELING 8
IV. 2. EFFEKTONDERZOEK 8
V. CONCLUSIES EN VERDER ONDERZOEK 10
VI. REFERENTIES 11
LIJST VAN TABELLEN EN FIGUREN 12
BIJLAGE 1. LENGTE-GEWICHTREGRESSIES 46
I. Inleiding
Het gebied zeewaarts van de Zuidhollandse en Zeeuwse eilanden is een relatief beschutte overgangszonetussen de (voormalige) estuaria en volle zee. Het gebied wordt gekenmerkt door een rijke bodernfauna.Hierdoor is dit gebied ook een belangrijke kinderkamer voor vis, en fourageer-, overwinterings- enbroedgebied voor vogels. Voor het gebied tussen dè Nieuwe Waterweg en de kop van Walcheren is daaromeen beleidsplan opgesteld: het Beleidsplan Voordelta (van Alphen & Molendijk, 1993). Het gebied omvat de(voormalige) buitendelta's van Haringvliet, Grevelingen en Oosterschelde. Het mondingsgebied van deWesterschelde is in het Beleidsplan niet opgenomen. De zeewaartse begrenzing valt samen met de ligging vande NAP -20m dieptelijn. Het Beleidsplan Voordelta is gericht op het veilig stellen van de natuurlijkeontwikkeling. Door een werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van de provincies Zuid-Holland enZeeland en van de ministeries van LNV en V&W (RWS) is een opzet uitgewerkt voor monitorjng enonderzoek naar de effekten van verstoring op de natuurlijke ontwikkeling (Rijkswaterstaat, 1994). Ditmonitorings- en onderzoeksplan valt in vier delen uiteen:
a. monitoring natuurlijke ontwikkeling
b. onderzoek effekten gebruiksfunkties op de natuurlijke ontwikkeling;
c. monitoring recreatie (m.n. verspreiding t.g.v. beleidsplan);
d. monitoring visserij (m.n. economische effekten t.g.v. beleidsplan).
In dit kader voert het Nederlands Instituut voor Oecologisch Onderzoek (NIOO), samen met het Rijksinstituutvoor Visserij-Onderzoek (RIVO-DLO) en het Rijksinstituut voor Kust en Zee (RWS-RIKZ), een onderzoek uitnaar de effekten van de schelpdiervisserij op het bodemleven. Het onderzoeksprojekt bestaat uit driedeelprojekten, die onder de delen a) en b) van het genoemde monitorings- en onderzoeksplan vallen.
Het eerste deelprojekt, "Omvang schelpdierbestanden en -vangsten" (1), omvat een jaarlijkse inventarisatie vande schelpdierbestanden in de gehele Voordelta. Het tweede deelprojekt, "Effekten schelpdiervisserij opbodemdiergemeenschappen" (2), beschrijft de direkte invloed van schelpdiervisserij op de bodemdieren. Hetderde deelprojekt, "Natuurlijke ontwikkeling bodemgemeenschappen" (3), is erop gericht de verspreiding, dedichtheid en de biomassa van de macrobenthische fauna in de gehele Voordelta in kaart te brengen. Dit isnodig om na te gaan in hoeverre de bij het effektonderzoek gevonden resultaten van belang zijn voor de geheleVoordelta. De bemonsteringen geven bovendien inzicht in de natuurlijke ontwikkeling van het bodemleven enhet voedselaanbod voor hogere trofische niveaus.
In dit fase-rapport worden de resultaten van a) de bodemdierbestandsopnames in 1994 en 1995 (deelonderzoek2) en b) het effektonderzoek (deelonderzoek 3) gepresenteerd. De verspreiding en omvang van deschelpdierbestanden zijn gerapporteerd in van der Land (1995, 1996, concept).
II. Materiaal en methoden
IL 1. Situering van het onderzoeksgebied - bemonsterinasopzet
II.l.l. Natuurlijke ontwikkeling
Voor de inventarisatie van de verspreiding, dichtheid en biomassa van de macrobenthische infauna is uitgegaanvan het monitoringsonderzoek dat in de buitendelta Haringvliet gebeurt in het kader van het projekt 'EvaluatieGrootschalige Lokatie voorde Berging van Baggerspecie' (GLBB) (zie o.a. Craeymeersch, 1992). In dit gebiedwaren reeds bemonsteringen voorzien in 1994 en 1996. Het gebied werd uitgebreid richting Haringvlietsluizen,en in de buitendelta's van de Oosterschelde en de Grevelingen werden nieuwe gebieden gekozen. De driegebieden zijn verder onderverdeeld in hokken. Per hok zijn random stations gekozen.. De positie van destations in het GLB B-gebied is reeds in 1989 vastgelegd.
In het najaar 1994 werden in de buitendelta Haringvliet drie punten per hok bemonsterd, zoals gebruikelijk inhet GLBB-projekt, In de buitendelta's Grevelingen en Oosterschelde werd één punt per hok bemonsterd. Debemonstering vond plaats tussen 24 augustus en 31 oktober. Door de laattijdige planning is een deel van debuitendelta Grevelingen niet bemonsterd, en zijn een aantal monsters in de buitendelta Haringvliet genomentijdens en na de kokkelvisserij.
In 1995 is uitgegaan van het in 1994 bemonsterde gebied. In de buitendelta Grevelingen is, conform deoorspronkelijke planning, een iets groter gebied bemonsterd dan in 1994. In de buitendelta Haringvliet is éénpunt per hok bemonsterd. De bemonstering vond plaats van 17 tot 22 augustus. In figuur 1 wordt de positie vande monsterpunten gegeven.
De bemonstering in de buitendelta's Grevelingen en Oosterschelde gebeurde met een Reineck box-corer(oppervlakte 0,0683 of 0.074m^). In de buitendelta Haringvliet werd, zoals gebruikellijk in het GLBB-projekt,bemonsterd met een van Veen-grijper (oppervlakte 0.2m2). De maximum diepte van een monster genomen meteen van Veen-grijper is kleiner dan van een monster genomen met een box-corer. Daardoor worden de dieperlevende dieren met een grijper minder of helemaal niet gevangen. Maar, een grijper is veel lichter dan een box-corer en kan op kleinere boten met een geringe diepgang gebruikt worden. Gezien de geringe diepte van hetgebied tussen de Hinderplaat en de kust van Voorne moet de bemonstering in dit gebied met kleinere botenuitgevoerd worden.
De monsters werden aan boord op een lmm-zeef gespoeld en in 4% gebufferde formaline bewaard.
II. 1.2. Effektonderzoek
Om de direkte effekten van schelpdiervisserij op het bodemleven te kunnen onderzoeken, is het in eengevarieerd gebied als de Voordelta nodig dat bestaande schelpdierbanken deels wel en deels niet bevist worden.Gebaseerd op een bestandsopname van schelpdieren in 1994, en op gegevens over de verspreiding van kokkelsin het recente verleden, zijn, in overleg met de kokkelsector, gebieden aangewezen die gedurende deonderzoeksperiode voor de visserij open of gesloten zullen blijven (van der Land, 1995),
Uit de schelpdierbestandsopname bleek dat in 1994 enkel het kokkelbestand in de monding van het Haringvlietvoor de visserij interessant was. Twee belangrijke kokkelbanken werden door een scheidingslijn bevist-onbevistdoorsneden, respektievelijk gelegen aan de zuidoostpunt van de Hinderplaat en tegen de Westplaat.
Volgens het werkplan moest, direkt aansluitend op de visserij-aktiviteiten - het visserij-seizoen eindigde eindnovember - de in- en epifauna van beviste en niet beviste gebieden bemonsterd worden. Door omstandigheden(zie Craeymeersch et al., 1995) vond de eerste bemonstering echter pas na de winter plaats. Eventuele direkteeffekten op de bodemfauna kunnen aldus in de tussenliggende periode teniet gedaan zijn, bijv. door deinwerking van getij en golven, of winterstormen. Anderszijds betekent dit dat, als er geen effekten gevondenworden, eventuele direkte effekten na een winter niet meer waarneembaar zijn en dus, waarschijnlijk, nietbelangrijk voor de ontwikkeling van de bodemfauna in het gebied.
De macrobenthische infauna van de (in 1994) twee belangrijke kokkelbanken - gelegen in het mondingsgebiedvan het Haringvliet aan de zuidoostelijke rand van de Hinderplaat en ten zuiden van de Westplaat - is driemaalbemonsterd. De eerste twee bemonsteringen vonden plaats 1995, met name in februari (15-17.02.95) en oktober(24-26.10.95). De derde bemonstering gebeurde na de winter, in maart 1996 (4-6.03.96). Beviste en onbevistegebieden van beide banken werden met boeien afgebakend, en binnen ieder gebied werden 25 happen (vanVeen; O.lm^) genomen, in het totaal 100 happen. Achteraf is gebleken dat de positionering van de boeienblijkbaar niet steeds precies genoeg was, en het aantal monsters daardoor niet gelijk verdeeld is over bevist enonbevist gebied (figuur 2). Ieder monster werd in het veld op een lmm zeef uitgespoeld, en het residu ingebufferde 4% formaldehyde bewaard. De monsters worden verder in het lab uitgezocht.
De epifauna werd viermaal bemonsterd in 1995, met name in februari (15-17.02), april (11-12.04), augustus(22-23.08) en oktober (24-26.10), en tweemaal in 1996, in maart (04-06.03) en mei (28-29.05). In bevist enonbevist gebied van beide banken werden 5 slepen van ±500 meter, bij iedere campagne opnieuw randomgekozen, met een 3m boomkor (maaswijdte 2 cm) genomen. Door omstandigheden (gescheurd net) is echter infebruari 1995 en mei 1996 met een fijner net gevist (maaswijdte 1 cm). De monsters werden aan boorduitgezocht, en de aantallen van de verschillende vissen (demersale en pelagische) en epibenthischeongewervelden genoteerd. Van de meest dominante soorten is tevens het natgewicht bepaald. Van garnalen isenkel het natgewicht bepaald. In ieder gebied zijn ook telkens diepte, saliniteit en een aantal andere parametersgemeten.
11.2. Bepaling van dichtheid en blomassa Infauna
In het lab werden de monsters verder gesorteerd. Alle organismen (met uitzondering van Actiniaria, Nemerteaen Oligochaeta) werden, voor zover mogelijk, op soort gebracht en de aantallen van iedere soort bepaald. Bij dewormen werd dit aantal bepaald door het tellen van het aantal koppen. Van Decapoda en Mollusca werd delengte bepaald. De biomassa (uitgedrukt in asvrijdrooggewicht) werd meestal indirekt bepaald aan de hand vaneen lengte-gewicht relatie of een natgewicht-asvrijdrooggewicht conversiefaktor.
Bijlage 1 geeft een overzichte van de gevonden lengte-gewicht relaties 0ogW=a+b*logL met W»ADW(asvrijdrooggewicht) in mg en L-lengte in mm). Voor de exemplaren die gebruikt werden bij de bepaüng vande lengte-gewichtregresstes werd de direkt bepaalde biomassa gebruikt bij de biomassaberekeningen.
Voor de overige soorten werd het natgewicht bepaald met een Sartorius balans tot op 0.1 mg nauwkeurig.Hiervoor werden de natte exemplaren even (1-10 sec) op een filtreerpapier gedroogd en dan gewogen. Groteexemplaren werden langere tijd gedroogd. Voor de omrekening van natgewicht naar asvrijdrooggewichtwerden dezelfde conversiefaktoren gebruikt als opgesteld in het kader van het monitoringsprogramma van dezoute wateren van het Deltagebied (Craeymeersch et al„ 1994a,b).
11.3. Mathematische verwerking
II.3.1. Natuurlijke ontwikkeling
De (rekenkundig) gemiddelde totale dichtheid en biomassa en de gemiddelde dichtheid en biomassa per soortwerden berekend a) voor iedere buitendelta afzonderlijk en b) over het gehele gebied. Omdat de fauna in debuitendelta Haringvliet ten oosten en ten westen van de Hinderplaat sterk verschillend is (o.a. Craeymeersch etal., 1990), zijn de gemiddelde waardes voor beide gebieden afzonderlijk berekend. Bij de berekeningen zijn demonsters gelegen op en direkt ten zuiden van de Hinderplaat niet meegenomen.
De berekeningen zijn uitgevoerd met het programm BIOSTRAT van Rijkswaterstaat, Rijksinstituut voor Kusten Zee. De gemiddelde waardes (en standaardfouten) zijn afgerond volgens Sokal & Rohlf (1981, p. 151).
1U.2. Effektonderzoek
Voor zowel de infauna (dichtheid) als de epifauna en vissen (dichtheid; voor garnalen natgewicht) is vooriedere campagne via een tweewegsvariantie-analyse getest of het aantal individuen gevonden in het beviste enonbeviste deel van beide kokkelbanken verschilden. Om aan de voorwaarden voor een variantie-analyse tevoldoen (Sokal & Rohlf, 1981), zijn de data logaritmisch getransformeerd.
III. Resultaten
III. 1. Natuurlijke ontwikkeling
De gemiddelde dichtheid en biomassa (totaal en per soort) is gegeven in tabellen 4 tot en met 6. Voor de totaledichtheid en biomassa, en voor de meest dominante soorten is de verspreiding weergegeven in figuren 3 tot enmet 14. Duidelijk is dat niet al deze soorten overal voorkomen, en dat er van jaar tot jaar sterke fluktuatieskunnen optreden.
De draadworm Heteromastus filiformis bijvoorbeeld vinden we vooral in hoge aantallen in het gebied tenoosten van de Hinderplaat, al is de dichtheid er in 1995 zevenmaal lager dan in 1994. Ook de strandgaper Myaarenaria vinden we vooral in dit gebied, en ook deze soort kende een sterke achteruitgang, zowel in dichtheidals in biomassa.
De Amerikaanse zwaardschede Ensis directus vinden we vooral in de buitendelta Grevelingen. Daarnaast iseen hoge biomassa enkel in de Oude Roompot (buitendelta Oosterschelde) gevonden. Verder blijkt ook dat velesoorten vooral op de vooroever en de hellingen tussen geulen en platen in hoge aantallen voorkomen (zie bijv.Lanice conchilega, Abra alba), zoals reeds opgemerkt voor veel schelpdieren door van der Land (1995).
Van de halfgeknotte strandschelp Spisuia subtruncata is in 1995 in de buitendelta Grevelingen en het gebiedten westen van de Hinderplaat een sterke toename genoteerd, in het gebied ten oosten van de Hinderplaat eensterke afname.
Op de vooroever van de buitendelta's Grevelingen in Haringvliet blijkt de dichtheid van de schelpkokerwormLanice conchilega in 1995 vee] hoger dan het jaar voordien.
III. 2. Effektonderzoek
Infauna
Tabellen 5 tot en met 7 geven de gemiddelde dichtheid en biomassa (totaal en per soort) voor de beviste enonbeviste gebieden nabij de Hinderplaat en de Westplaat. De resultaten van de tweewegsvariantie-analyse zijnweergegeven in tabel 8 (voor soorten die niet in tabel voorkomen, werden geen signifikante verschillengevonden).
Beide banken zijn duidelijk niet gelijk wat soortensamenstelling en/of dichtheid betreft. Soorten alsBathyporeia pilosa, Cerastoderma editie, Heteromastus filiformis, Pygospio elegans en Streblospio shrubsoliikomen in februari 1995 op de ene bank meer voor dan op de andere. Er blijken meer signifikante verschillen tezijn in dichtheid dan in biomassa. Opvallend is verder dat er in het najaar minder signifikante verschillen zijndan in het voorjaar.
Vooral in februari 1995 blijken er signifikante verschillen tussen beviste en onbeviste gebieden, met name voorde volgende soorten: Corophium volutator, Macoma balthica, Mya arenaria, Ner eis (N. spec., N. diversicolor,N. succinea), Oligochaeta, Pectinaria koreni, Pygospio elegans, Streblospio shrubsolii en Tharyx marioni.Maar deze verschillen doen zich slechts voor op één bank (interaktieterm signifikant verschillend van nul), metname op de kokkelbank nabij de Westplaat, Voor een aantal van deze soorten is de verspreiding weergegevenin figuur 15,
Epibenthos en vissen
In tabel 9 is een overzicht gegeven van het gemiddeld aantal individuen (gem. biomassa voor garnalen)gevonden in het beviste en onbeviste deel van beide kokkelbanken. Duidelijk is dat de aantallen van enkelesoorten in de tijd verschillen, ook als we de eerste en laatste campagne (bemonstering met fijnere maaswijdte)buiten beschouwing laten. Ook is het effekt van de zoetwaterlozingen begin 1995 duidelijk te zien. Een aantalzoetwatersoorten (bijv. blankvoorn) zijn met het zoete water mee naar de Voordelta gevoerd.
De resultaten van de variantie-analyses zijn in tabel 10 gegeven (voor soorten die niet in tabel voorkomen,werden geen signifikante verschillen gevonden). Signifante verschillen tussen beviste en onbeviste gebiedenvinden we vooral in februari 1995, maar slechts bij vier soorten.
IV. Diskussie
IV. 1. Natuurlijke ontwikkeling
Dat de Voordelta op basis van de soortensamenstelling en dichtheden van de infauna onderverdeeld kanworden volgens een dieptegradiënt, is bekend (Craeymeersch et al., 1990). De huidige gegevens (dit rapport;van der Land, 1995, 1996) bevestigen dit. Verder blijkt ook nu weer dat er grote verschillen bestaan tussen deverschillende buitendelta's. Zo blijkt het oostelijk deel van de Haringvliet buitendelta duidelijk verschillend quasoortensamenstelling van de rest van de Voordelta. En opnieuw blijken er ook grote jaarlijkse fluktuaties tebestaan. Zo blijkt de biomassa in de buitendelta's van de Oosterschelde en de Grevelingen in 1995 dubbel zohoog dan in 1994.
De fluktuaties in de Haringvlietmonding zijn zeker deels toe te schrijven aan het langdurig spuien van zoetwater begin 1995.
De afname van Spisuia subtruncata in het oostelijk deel van de Haringvliet buitendelta is zeker een gevolg vande lage saliniteit in dit gebied begin 1995.
Verder suggereert Van der Land (1996) dat de achteruitgang van Mya arenaria vermoedelijk te wijten is aansterfte van adulte dieren door het zoete water. Anderszijds is wel gekend dat Mya arenaria plotse en groteschommelingen in saliniteit goed kan verdragen (Matthiessen, 1960). Ze kunnen plotse fluktuaties van 18 %»doorstaan, en lange tijd saliniteiten van slechts 4 %o overleven. De soort komt trouwens vooral diep in estuariavoor. De tolerantie is wel proportioneel met de lengte. In 1994 vonden we vooral dieren tussen 2 en 12 mm. Infebruari 1995 noteerden we in dit gebied saliniteiten lager dan 4%o; in april lag de saliniteit nog beneden de 10%o (Craeymeersch et al., 1995). Waarschijnlijk zijn de dieren toch te lang aan een erg laag zoutgehalteblootgesteld, en hebben vooral de kleinere exemplaren dit niet overleefd. In de gebieden waar heteffektonderzoek uitgevoerd is, vonden we trouwens in februari 1995 nog wel heel veel dieren met een lengtetussen 10 en 20 mm (> 1000 ind/m2), maar in oktober 1995 nog slechts enkele exemplaren.
IV. 2. Effektonderzoek
Infauna
Vooral in februari 1995 blijken de aantallen van enkele soorten signifikant te verschillen tussen bevist enonbevist gebied op de kokkelbank nabij de Westplaat. Uit figuur 15 blijkt dat de dichtheidsverschillen vooroligochaeten, Nereis diversicolor en Tharyx marioni veroorzaakt worden door de grotere dichtheden op slechtsenkele punten in onbevist gebied. De lagere dichtheden in het beviste gebied moeten dus niet aan visserijworden toegeschreven.
Verder is het opvallend dat waar grotere aantallen Mya's gevonden zijn in bevist gebied, daar ook nog grotereaantallen kokkels voorkwamen. Kortom, is daar wel gevist? De kokkels gevonden in bevist gebied waren, openkele uitzonderingen na, echter allen 12 tot 20 mm lang (jaarklas 1994), en waren in 1994 zeker nog te kleinom opgevist te worden. In onbevist gebied werden ook veel grotere kokkels gevonden (jaarklas 1993). Wekunnen er dus van uitgaan dat de het beviste en onbeviste gebied nabij de Westplaat inderdaad ook bevist enonbevist zijn.
Verder is het de vraag of de verschillen niet het gevolg zijn van een natuurlijke gradiënt. Voor M, baUhica, M.arenaria, P. elegans en S. shrubsolii is daarom de verspreiding in het najaar 1994 (natuurlijke ontwikkeling) inhet gebied op en rond de kokkelbank nabij de Westplaat nader bekeken (figuur 16). Voor geen van deze viersoorten is in het najaar 1994 een duidelijke gradiënt te zien. Anderszijds bleek bij de schelpdierinventarisatie inhet voorjaar van 1994 wel duidelijk een gradiënt voor het nonnetje (M. balthica): naar de Westplaat toe hogereaantallen (fig. 7b in van der Land, 1995). Ook voor Streblospio shrubsolii is waarschijnlijk sprake van eennatuurlijke gradiënt. Immers, ook in oktober 1995 en maart 1996 zijn de dichtheden in onbevist gebied (dichter
bij de Westplaat) veel hoger dan in bevist gebied. Bij Pygospio elegans is er waarschijnlijk geen sprake van eennatuurlijke gradiënt, althans niet van een altijd aanwezige gradiënt. Immers, in oktober 1995 en maart 1996 isde dichtheid in onbevist gebied niet meer hoger dan in onbevist gebied. En dit niet door een sterke rekolonisatievan deze opportunistische soort in het beviste gebied, maar door een sterke achteruitgang in niet bevist gebied.Rest nog de vraag of de verschillen bij Mya arenarla aan visserij te wijten zijn. Hierover valt op basis van degegevens geen definitieve uitspraak te doen.
Voor beide kokkelbanken is ook nagegaan in hoeverre er soorten in februari 1995 niet meer voorkwamen tengevolge van de spuien van zoet water. In tabel 9 wordt de gemiddelde dichtheid gegeven voor alle soorten diein het najaar 1994 op de veertien op en nabij beide kokkelbanken gelegen stations gevonden werden. Tevens ishet aantal stations gegeven waarop de soorten voorkwamen.
Op de kokkelbank nabij de Westplaat werden volgende soorten niet meer in februari 1995 gevonden: Abraal ba, Anaitides mucosa, Harmothoe spec., Lanice conchilega, Mactra corallina, Magelona papülicornis,Mysella bidentata, Polydora ligni, Pseudopolydora pulchra, Spio martinensis, Spisuia subtruncata, Tellinafabula, Tellina tenuis en Venerupis pullastra. Nabij de Hinderplaat werden volgende soorten niet meergevonden: Abra alba, Anaitides mucosa, Barnea candida, Corbula gibba, Haustorius arenarius, Laniceconchilega, Magelona papillicornis, Mysella bidentata, Nephtys cirrosa, Notomastus latericeus, Pectinariakoreni, Polydora ligni, Procerea cornuta, Spio martinensis, Spiophanex bombyx, Spisuia subtruncata enVenerupis pullastra.
Veelal gaat het hierbij om dieren die slechts in 1 of 2 stations gevonden werden. Veel van deze soorten wordenaltijd al zelden gevonden in de Voordelta (bijv. Barnea candida, Mactra corallina), of komen nooit in groteaantallen voor in het gebied tussen Hinderplaat en Voorne (bijv. Lanice conchilega, Venerupis pullastra,Magelona papillicornis).
Het verdwijnen van Spisuia subtruncata kan aan het zoete water toegeschreven worden. De halfgeknottestrandschep kent zowiezo sterk fluktuerende aantallen in dit gebied. Aantallen als in 1994 werden tijdens hetonderzoek naar de evaluatie van de GLBB slechts eenmaal eerder gevonden. Veelal wordt de broedval in debuitendelta Haringvliet grotendeels of weggepredateerd of tijdens de winter uitgespoeld (mond. med. M. vanStralen in Craeymeersch, 1992).
Rest nog de opvallende achteruitgang van twee borstelwormen van de familie Spionidae, Spio martinensis enPolydora ligni. De achteruitgang van P. ligni is vrijwel zeker niet te wijten aan het zoete water. Immers, desoort wordt ook elders bij zeer lage zoutgehaltes (tot 1-3 %o C1-) gevonden (Wolff, 1973). Het verdwijnen van S.martinensis kan samenhangen met de lage saliniteit. In het Deltagebied komt de soort niet voor in het VeerseMeer en in lagere aantallen in het brakke deel van de Westerschelde (eigen waarnemingen). Beide soortenworden trouwens wel weer gevonden in oktober 1995. Gezien Spionidae veelal opportunistische soorten zijn, ishet trouwens te verwachten dat een eventuele sterfte ten gevolge van visserij niet lang merkbaar zal zijn.
Epibenthos en vissen
De vangstsamenstelling was in de verschillende bemonsteringen duidelijk verschillend. Een deel van dezeverschillen hangt uiteraard samen met de zoetwaterlozing begin 1995. Maar voor veel soorten is het gebied eenopgroeigebied (de Groot, 1983), en van veel vissoorten (bot, schol, haring, schar) werden dan ook vooral kleineexemplaren gevangen. Voor de garnaal is het gebied zowel opgroeigebied als verblijfplaats voor volwassenexemplaren (de Groot, 1983). Garnalen werden dan ook bij iedere campagne gevonden.
De verschillen tussen de banken blijken zich niet gedurende het hele onderzoeksperiode voor te doen.Verschillen tussen de fauna nabij de Westplaat en de Hinderplaat in februari 1995 zijn waarschijnlijk deels toete schrijven aan verschillen in saliniteit (daarom ook meer blankvoorn nabij Westplaat). Slechts voor enkelesoorten werden voor meerdere campagnes signifikante verschillen gevonden. Zo zijn de aantallen van, vooralkleine, bot meestal hoger nabij de Westpiaat dan nabij de Hinderplaat.
Ook de verschillen in februari 1995 tussen bevist en onbevist gebied zijn mogelijks toe te schrijven aanverschillen in saliniteit. Zo had schol duidelijk de grootste aantallen in het onbeviste gebied nabij deHinderplaat. Maar na februari is slechts één noemenswaardig verschil in dichtheid tussen bevist en onbevist
10
gebied te noteren in maart 1996 voor de strandkrab: hogere aantallen in onbevist dan in bevist gebied. Dit kanuiteraard niet meer aan bevissing in 1994 toegeschreven worden.
V. Conclusies en verder onderzoek
Concluderend kunnen we dus stellen dat de verschillen tussen beviste en onbeviste gebiedenhoogstwaarschijnlijk niet aan visserij toe te schrijven zijn, als is dit zeker voor Mya arenaria met de bestaandegegevens niet aan te tonen. Helaas heeft er noch in 1995 noch in 1996 kokkelvisserij plaatsgevonden in deVoordelta. Hierdoor kunnen de resultaten niet geverifieerd worden (wat, gezien de lange periode van lagesaliniteiten in het gebied, wenselijk is), en blijven de resultaten beperkt tot een specifiek gebied in de Voordelta,namelijk de Haringvlietmonding.
Wel heeft er in 1996 visserij op Spisuia plaatsgevonden. Maar de visserij is dit jaar vroeg begonnen en eindjuli waren alle bevisbare Spisula-banken reeds min of meer bevist. Het zou daarom onmogelijk geweest zijn eenzeker niet bevist gedeelte te vinden (van der Land, pers, med.).
Daarom is door NIOO-CEMO, RIVO en RTKZ besloten een 'nep-bevissing' (dit is een bevissing zonder dat erschelpdieren aanwezig zijn) uit te voeren op een tweetal stroken van ongeveer 50 bij 500 meter, één in hetkokkelgebied in de Haringvlietmonding en één in het Brouwerhavense Gat. De kokkelsektor heeft hiervoor eenschip beschikbaar gesteld en de bevissing is op 26 augustus uitgevoerd. Op 27 en 28 augustus is door hetNIOO-CEMO de fauna bemonsterd in en langs beide zijden van de beviste gebieden. Bedoeling is dezebemonstering eind oktober en begin volgend jaar te herhalen.
Een belangrijke voorwaarde voor dit type experiment is uiteraard dat de afwezigheid van de doelsoort geeninvloed heeft op de aanwezigheid of afwezigheid van andere organismen. In het gebied ten oosten van deHinderplaat blijkt de fauna in jaren zonder kokkels echter niet wezenlijk verschillend van deze in jaren metkokkels (gegevens onderzoek naar evaluatie GLBB). En ook in de Grevelingenmonding blijkt, in geval diepteen sediment gelijk zijn, de fauna op stations met Spisuia's niet wezenlijk anders dan de fauna op nabijgelegenstations zonder Spisuia's (gegevens onderdeel natuurlijke ontwikkeling).
11
VI. Referenties
Craeymeersch, J.A., O. Hamerlynck, K. Hostens, A. Vanreusel & M. Vinex 1990. De ekologischeontwikkeling van de Voordelta. Deelrapport 1. De huidige ekologische situatie van de Voordelta. DeltaInstituut voor Hydrobiologisch Onderzoek, Yerseke / Rijksuniversiteit Gent, Instituut voor Dierkunde,Gent.
Craeymeersch, J.A. 1992. Het macrobenthos in de Haringvlietbuitendelta. Onderzoek naar de effekten van deaanleg van de grootschalige lokatie voor de berging van baggerspecie 1986-1990. Nederlands Instituutvoor Oecologisch Onderzoek, Centrum voor Estuariene en Mariene Oecologie, Yerseke.
Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J, Wessel 1994a. Hetmacrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in hetvoorjaar 1993. Nederlands Instituut voor Oecologisch Onderzoek, Centrum voor Estuariene en MarieneOecologie, Yerseke,
Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J. Wessel 1994b. Hetmacrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer.Najaar 1993. Nederlands Instituut voor Oecologisch Onderzoek, Centrum voor Estuariene en MarieneOecologie, Yerseke.
De Groot, S.J., 1983. Enkele aspecten betreffende de kinderkamerfunctie en visserij in het zeegebied tussenVoorne en Goeree en de mogelijke effecten hierop van de uitvoering van het Slufterdamproject.Rijksinstituut voor Visserijonderzoek, Ijmuiden. Rapport CA 83-06.
Matthiessen, G.C., 1960. Observations on the ecology of the soft clam, Mya arenaria, in a small salt pond.Limnol. Oceanogr. 5: 291-300.
Rijkswaterstaat, 1994. Onderzoeks- en Monitoringsplan Voordelta.
van Alphen, J. & R. Molendijk (red.) 1993. Vorm in Verandering. Integraal Beleidsplan Voordelta.Rijkswaterstaat.
van der Land, M.A., 1995. Effecten van de schelpdiervisserij op het bodemleven in de Voordelta, Deschelpdierbestanden in de Voordelta in 1994. BEON rapport nr. 1995-1.
van der Land, M.A., 1996. Effecten van de schelpdiervisserij op het bodemleven in de Voordelta. Deschelpdierbestanden in de Voordelta in 1995. BEON-rapport nr. 96-11.
van der Land, M.A., concept. Effecten van de schelpdiervisserij op het bodemleven in de Voordelta. Deschelpdierbestanden in de Voordelta in 1996.
Wolff, W.J., 1973. The estuary as a habitat. An analysis of data on the soft-bottom macrofauna of the estuarinearea of the rivers Rhine, Meuse and Scheldt. Zoölogische Verhandelingen No. 126.
12
Lijst van tabellen en figuren
Tabel 1. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en standaardfout (se) in het najaar 1994.
Tabel 2. Gemiddelde biomassa (gADW/m2) en standaardfout (se) in het najaar 1994.
Tabel 3. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en standaardfout (se) in het najaar 1995,
Tabel 4. Gemiddelde biomassa (gADW /m2) en standaardfout (se) in het najaar 1995.
Tabel 5. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en biomassa (gADW/m2), en standaardfout (se), van demacrobenthische infauna op beviste en onbeviste delen van de kokkelbanken nabij de Hinderplaat ende Westplaat in februari 1995.
Tabel 6. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en biomassa (gADW/m2), en standaardfout (se), van demacrobenthische infauna op beviste en onbeviste delen van de kokkelbanken nabij de Hinderplaat ende Westplaat in oktober 1995.
Tabel 7. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en biomassa (gADW/m2), en standaardfout (se), van demacrobenthische infauna op beviste en onbeviste delen van de kokkelbanken nabij de Hinderplaat ende Westplaat in maart 1996.
Tabel 8. Overzicht tweewegsvariantie-analyses infauna.
Tabel 9. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en aantal stations (N) waarop soort gevonden werd in het najaar1994 op en nabij de kokkelbanken bij de Hinderplaat en Westplaat (Nmax •= 14).
Tabel 10. Gemiddelde aantal individuen (biomassa voor garnalen) per trek van de epifauna en visfauna opbeviste en onbeviste delen van de kokkelbanken nabij de Hinderplaat en de Westplaat.
Tabel 11. Overzicht tweewegsvariantie-analyses epifauna en visfauna.
Figuur 1. Lokaties bemonsterd in 1994 en 1995.
Figuur 2. Lokaties op kokkelbanken nabij Hinderplaat en Westplaat
Figuur 3, Totale dichtheid (ind/m2) per monsterpunt
Figuur 4. Totale biomassa (gADW/m2) per monsterpunt
Figuur 5. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Abra alba
Figuur 6. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Heteromastus filiformis
Figuur 7. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Lanice conchilega
Figuur 8. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Mya arenaria
Figuur 9. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Spio martinensis
Figuur 10. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Spiophanes bombyx
Figuur 11. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Spisuia subtruncata
Figuur 12. Verspreiding en biomassa (gADW /m2) van Ensis directus
Figuur 13. Verspreiding en biomassa (gADW /m2) van Mya arenaria
Figuur J 4. Verspreiding en biomassa (gADW /m2) van Spisuia subtruncata
Figuur 15. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Mya arenaria, Macoma balthica, Streblospio shrubsolii,Cerastoderma edule, Pygospio elegans, Nereis diversicotor, Tharyx marioni en oligochaeten op dekokkelbank nabij de Westplaat in februari 1995 (nf =onbevist gebied; f •= bevist gebied).
Figuur 16. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Mya arenaria, Macoma balthica, Pygospio elegans enStreblospio shrubsolii op de kokkelbank nabij de Westplaat in het najaar 1994. De monsterpuntenfebruari 1995 zijn aangeduid met een ruitje (0).
13
Tabel 1 Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en standaardfout (se) in het najaar 1994
stratum 1 - buitendelta Oosterschelde, stratum 2 - buitendelta Grevelingen, stratum 3 •» buitendeltaHaringvliet, west van Hinderplaat, stratum 4 = buitendelta Haringvliet, oost van HinderplaatStratumAantal stations -
Abra albaAbtfl nitldaActiniaria indet.Ampeliaca brevicorniaAmphilochus neapolitanusAnaitides groenlandicaAnaitidea tnucosaArt&itides roseaAnaitides apec.Anoplodactylua petiolatusAora typtcaArenleola marinaAs teeias rubensAtylus falcatuaAtylus swanunerdamiAutolytu» langerhansiAutolytua apec.Barnea candida
Bathyporela gullllarcsonlanBathyporeia pelagicaBathyporeia pilosaBathyporeia apec.Bival^ia indet.Capitella capitataCaprel1tdae indet.Carclnua maenaaCarldea indet.Cerautoderma eduleCerilloy *Chaetozone setosaChaetognata Indet.Cirratulidae indet.Corbula gibbacorophium acherusicuro
Corophlum spec.Corophium volutatorCrangon crangonCrangon specCtepldula fornieataDecapoda i ndet.Diastylls bradyiDlaatylis sp&e.Diogenes pugilatorDonax ^ittatuaEchtnocardium cordatumEneia (UrectuaEnsis spec.Eteane spec.Eulalia viridisEumida spec.Éurydice pulchraGammarus crinicornieGammarus sallnusGammarus spec.Gastrosaccus spiniferGattyana cirrosaHarmothoe lmbricataHarmothoe imparHarmothoe lunulataHarmothoe spec.Hauatonus arenariusHetercmastus filiformLaHippoK te VarlafsHydrobia ulvaetdotea 1inearlsïngolflellidae indet.Jaasa spec.Laniee conchiiega
Liocaicinus holsatusLlocaicinus spec.Macoma balthicaMacropodia spec.Mactrd c<jrallinaMagelona papillicornisMalacoceros EuliginosusMelita obtusataMesopcdopsis slabbenMlcrophthalinus fragllisHicropiotopus maculatusMicrophthalmus similisMicrophchalmus spec.Montacuca ferruglnosaMya aienariaMycidai? Lndet.
Mysella bLdentataMytilus udulis
12B.00
gem
6000
130000
37.90.5
4.20
3.7,501100
rf - 0
04.2.5C.550
16030000000
t
.9010.5
1.62.3
5,500
1.81012.508000.50390.53
20007
1.400.9.5
430
600
1.91 4.94707000
l.
.51.4.5.5901.4
ae
3500
93000
23.3.920
.462.66
02.47.460
e 300
1.220
2.40.460
.463095
3.20000000
4.3Q
.640
5.3.46
1.44.954.2.4600
.876.1S.7.460
4000
.460
11.60
.463.2
10.500
3.71.3B
00
.92
.46266
3 • 5
00
1 0977.E4
27.40
6.5000
4.8.46
1.02.46.4651.77
259.00
gem
20003100
.2213.22.40
1.3.22g
2.23.11.3
00
143.51.5.7
2.2.4589
3.5.224.6.2i.220
1.500
00
6.100.9
4.2.2200
1.85090
2.2.221600000
220.947.401600
.220.4
190
, 91.6.9
2.209
6700
2.600
00
3.130.4
110.22
se
720
22.600
.2194.2,219.310
1.31.2194.8.64
1.411.11
00
4.21.461.53.66
1.66.44
16.53.2
2. SI.2192.29.219.219
0.9400Q00
1.6000
.431.58.219
00
.668.634.04
.2199.2
00000
.2190
.UU27.4.310
8.000
2190
,3191
. 531.49
691.22
04.2173
01.95
00
4 .6
00
1.41
15.B
.3155
.219
322.00
gent
150
2.3.23.230
250.90
000
1.45.7
5.23.7
3.9
.23000
.2355
7.5.2300000000
.230
5.70
.23
.233.2.9.9.50
1.47.3.70
600.500
.23000
JÜ00.500000
53
0.231.670
23370000
231300,97
23•1 5
.5
se
7.20
.91.227
.227
017.1
0.ïl00
00
.592.24
4,1.227
.50
1 < 66.227
000
.227
13.6
2.23
.227
00000000
V.227
01.33
0.227
.227
1.69.42.53.310
.752.37.500
110
.3100
.2270
00
17.90
0.31
0
c0
00
22,3
0.227.61.50
0
.227133
0
0
P.22-6 8
00
.5350
.2272.81
31
493.00
gem
7.05.05000.8000000
.05
.050
0.22
Q
0.051.30
.0545.11.16.05210
0
0.05.05.110
4- i U
0.5
4.700
.0500000
.484.42.6
0
0.05.050
.11
.05000
.05
.05
.163500
1.20
.050
.22
0.050
5.60
.112.1.050
.05000
00
17000U.38
se
3.6.054.054
000
.31000
000
.054
.05400
.169
00
.054.630
.05410.3.108.092.0546600
.054
.054
.0760
510
.32
.SI00
.05400000
.2871.07.4400
.054
.0540
.076
.054000
.054
.054
.161640
.630
.0540
.106
0.054
01 44
0.076.65054
0054
0
0
0
0
0350
0.076.157
Totaal202gem
150.02523
.025
.025.0612.19.23.061.0.062.S.881.52.5.025.17
4 .91.01.0.8.6
.245026ï.e.09100.06.06
.025.47.05.8
-4a.15.235.9.06.26.632.2.23.10.05.77
16.532
2.0.0623
.025.07.06.055.4.06.06.720.15.07170.19,5
.06
.15
.19120
1 .0.9
.433.519
2.82400251.7025.0251 0.8
.061.2780.2244.48
Gebied00
se
53 |.0248 |14.4 t
.0248 |
.0248 i.064 )3.9 |.143 |.119 ].064 |.53 |
.064 |1.43 |.208 |.46 1
1.03 |.0248 t.095 |
1,26 |.43 |.56 j.36 1.48 |
.147 |8.2 |
13.2 |.86 |
.069 |31 1
.064 |
.064 |.024B |.276 |.035 |.60
.«;J7 i
.092
.145.96 |
.064 |
.202 |
.185 |-76 |
.101 |
.058 |
.034 I
.2272. 669.8 1.33 |
.064 |B.5
.024B.042.064 |.035 |1.61 |.064 1.064.528-4.093.074 |39 ]
.192 |.sa
.064
.130
.11045
.51
.44.212.77107
1.2453
.02481.06.0248.02481.54.6606444
159113
17.5148
14
Tabel 1. vervolgStratumAantal stations -
Natica aldertNemertlnae indet,Nephtys caecaHephtys clrrooaNephtys hombetgiLNephtys fipec.Hereia diveraicolorHereia longiaaimaHeroie spec.Netels sticcineaNotomastus laterlceusNudibranchla tndet,Oligochaeta indet.Opheli? limacinaOphiura albidaOphiura spec.Ophiura textutataOwenia fustforroiaPagurus bernhardusParaonis fulcfensParagrac *Paraonidae indet,Pectinatla koten!Pectinarla apee,Petricola pholadiformisPhüloe minutaPhoronidea lndet.Poeeilochaetus serpenaPolychaeta tndet.Polydora ligniPolydora apec,pontoerateB altamarinusPontocratee arenariusPontophylüö trispinosusPortumnus latipeöProceraea eornutflPoeudopolydora pulchraPygoepio elegansSehlstornyeia kerviXleiScoloplos armigerScolelepia bonnieriScolelepis aquamataSigalion mathildaeSigaspec *Spiophanes bombyxSpio martlneneisSpionidae lndet.9piPUla spec.Spiaula subtruncatastenothae marl naSthenelaia boaStrebloapio shrubsoliiSyllidia armataTellina fabulaTelllnacea lndet.Tellina apec.Tellina tenuisTharyx marioniTravisia forbesiiUrothoe brevieornisUrothoe posetdonisUrothoe spec.Venerupia pullaatra
Totaal per stfAtum
128.00
012.S2938130
23.90
400
10.914210
l.a0
180.521014l.a.500
140
15.5.5
1.4029.90
2002.64.2
003t
160000
3705.52100
2.30,90
4.2.537419IS
5000
se
04.4.465.217.0«.3
013,2.920
21.40
6.5.646.715,9
01.44
U7,9
0.46
11.40
12.51.44.4600
11.10
3.2.16.4t1.02
019,1.920
1091.022.40
00
16.01200
00
2723.6912,1
00
1.490
.520
2.56.46
13,218,1.92
11.7
3000
259.00
gem
.727.2252
1311.3
028.70Ifi0
1301713,4
.220
.2200
120176
1,B.22.7
1000
4.200
1.8012.22.2233.9
.22.40
320120.221.12100
02.6
0.22110
1.31.82.80
1 11136.225.7
4800
se
.495.3.2196.9
19.31.11
01.1.0.370
12.10
e.30
7.58.4.31
.2190
.21900
«.00
10.05.5
1.75.219.37460
1.1900
.730
4.7.219.21921.6.43
.219.310
1073e
.219.90710
01.32
0,2195,1
0.60.58
2.420
e.427.7.2192.93
16B0
323.00
gen,
.2311.23403C270.9.5.500
,2300000.5000.50
2.0000027
4.33.200
1.6.5
2.5.5
1.445000
3.213057000
800
.2300
4.50
3.0.9.500
5.00
.23
1700
se
.227 |4.6.22711.3B,7
10.4 10
.71
.31
.4500
.22700000
.31000
.450
1.820000
17.42.84.6400
.69
.451.26.31.67
29.2000
1.454S15800
310
,22700
2.300
1.12.42.3100
2.000
.221
630
493.00
gem
0.270
1.133.3834.056.5.05.05.221600
.11000
24.050
4.1.05.81000
.05170
0000
.05,11.32210.05.110
1.30
.051.6890.05.11260
00
700,9.4
7.61.1320000.6
4100
se
0.119
0.376.3.23817.4.0542.78.054.054.2155.5
00
.076000
8.1,054
01.47.054.269
000
,054470000
.054
.076
.16841
,054,07S
0.550
.054.58226.054.1085100
300
,37.34
2,78.43
17.00000
.31
980
Totaal202.9 era
.2210.8.15
24 .063
5.31611
3.3.0711.1013.136.9
7.13.32.0514
.025.068.3.025
72.0.6
.06
.22111
53.6.06.06.90.107.695.2443.641.3.13.37110730.09.37790.8
3.732.064 .4.204.41.11
16.066
4619
4 4
4100
Gebied00
se
• 144 |1.75 |.094 |2.51 |e.8 i
1.47 18.0 |3,7 11.29 |.055 |4.6 |.099 |3.6 t.089 |3.38 |3.3 I.090 |.210 |.034 |3.9 1
.0248 |.064 |2.46 |.0248 |
3.4 t1.61 |.52 |.064 |.112 |25.6 |.31 |.57 |
.064 J
.064 |
.267 \
.061 |2.9B |18.7 1.100 |IS.5 l.168 1.42 1
.090 |
.160 |32 |
307 |.06» |,267 1212 |,37 |
1.72 |13.9.0641.54 |.156 |1.30 |.2657.9,0643,18.5 1.143 |1.84
1100
15
Tabel 2. Gemiddelde biomassa (gADW/m2) en standaardfout (se) in het najaar 1994.otratutn 1 - bultendelta Ooaterschelde, stratum 2 - billtendelta Grevellngen, stratum 3 - buitendelta Haringvliet, west vanHlnderplaat, stratum 4 - buitendélta Haringvliet, oost van Hinderplaat
Stratüm -Aantal stations
Abra albaAbra nitldaActlniarla Indet.Ampelisca brevicornlstotiphUochUB neapolltanueAnaltides groen lartdicaAnaittdes mucosaAnaitldes röseaAnaltides apec.Anoplodactylus petlolatusAora typicaArenicola marinaAsterias rubenaAtylus falcatueAtylus BwairanerdamiAutolytua langerhansiAutolytua specBarnea candldaBathyporela elegantBathyporela guilliamsonianBathyporela pelagicaBathyporeia piloaaBathyporeia spee.Blvalvia indet.Capitella capitataCaprellidae indet.Carclnus muenaaCaridea Indet.Cerastoderma eduleCerilloy *Chaetoaone ratosaChaetognata indet.Cirratulidae indet.Corbula gibbaCorophiurn acherusleumCorophium arenarlumCoropMum epecCorophium volutatorCrangon crahgonCrangon spec.Crepidula fornlcataDecapoda Indet.[Hastylis bradyiDiastylis spec.
12B.00
259.00
gem
322.00
493,00
gem
Totaal Gebied202,00gem se
Donax vittatusEchinocardium eordatumEnsis directusEnsia spec.Eteone spec.Eulalia vlrldisEumida &pec.Eurydice pulchraGammarua crinicorniflGanunaruB salinesGaminaxua spec.Gagtrosaccus spiniferGattyana cirro&aHarmothoD ImbricataH&rjnotlioe imparHarmothoe lunulataHarmotlioe specHaustorius arenariusHeteromastus flllformisHippolyte variansHydrobla ulvaeIdotea linearisIngolflellidae indet.Jassa spec.kanice conchllegaLiocarcinus arcuatusLlocarcinus holsatusLLocarcinus apec.Macoma balthicaMacropodia öpec.Mactra corallinaHagelona papillicornisMalacoceros fuliginosusMelita obtuaataMepapodopsia slabberli-iicrophthalpus fragiltsMicroproLüpus rnaculatusHicrophtiialmus S L N U I L S
Hicrophthalmus specMontacutü ferruglnosaHya arenariaMycidae indetHyaella bidentataMytilus eduli-sHatica alderi
3.10
3.S000
.03300007
0.00005.0009
0.6
,000090
.0003400
.000450
.0007,00007
0.«06
.0035.017012
000O000
.000350
.000100
.009.00009.00005.0011,0019
.0002600.913.21
.000050
.03500
.000100
0590
.00025.007006
00
.00170025
00
1.830
1.9B000
.0310.000075
0.000046.00057
0.63
.0000S90
.00019200
.0001670
.0OD46.000071
0.0057
.00207.0109.0118
0000000
.0002910
.0000930
, OOCS.000086.000050.00061.001Q2
.00026100
.549.6.144
.0000500
.021300
.0001000
.01910
.0003500067.0032
00
.00080
.0025100
000094.2.3700
.05.0015
.4070
.001900o
.000130000400009.00003
.0000932 13,2aa
oo
,037.00120
38.043
0.00188
000
.oooiio000036.000063.000032
025 .0134.00008 .000046
0 0
1.20
.e00
.0000.014
.00006
.000090
1 .000101 .21i .7I .00021I .00035
01 0I .00201 .0020
.00028
.00041 .00041 .00004I .0042
.000291 .032
1 .0026I .027
1 0
1 01 01 01 01 6l -oo3a1 01 oI .000391 .0016I .000051 01 01 .541 8.71 .821 .0010
1 .0081 01 01 01 01 01 .000251 0I .000221 .040
1 01 .0101 01 01 .00031 0I 000061 3.51 .091 1.51 .00091 .081 01 .0521 .791 0I .00071 01 0I .000171 01 01 .00221 .09I .00006I .016
1 .0004
.440
.3400
.00076.0049
.000059
.0000680
.000100.213.72
.000067
.00016S
00
.00060
.00065.000281.00036.00030
.000039.00106
.000116.0194
.00141.0270
0
00000
.0016800
.000218.00068
.00004900
.2551.69.239
.00044
.006100000
.0002460
.000215.0177
0.0038
00
.000340
.0000481.82.055.77
.00069.03S
0.0242.228
0.00050
00
.00015300
.00117.050
.0000430078
00032
.0670
.30
0.016
0.0024
1 o000
.00012
.00054
.0001B
.00007
.00050I .00014
000
I .0015I .0034I .00021I .00061 o1 o! 01 «1 01 ot o1 01 o
1 o] .007
1 °I .00007| .0012I .000071 .0121 .0141 o1 .231 .0091 .00010! 01 .0171 0I .0008
1 o1 01 .00061 01 01 oI .006
1 o1 oI .000291 o1 01 01 01 o1 .10
1 o1 . 1 5
I .00111 ,061 o1 .161 . 1 7
1 0
1 °I o
I .000381 o1 0I .00035
I .00004I .00061 oI .0003
.02740
.212
0.0130
0.00166
0000
.000056
.000226
.000134
.000051
.000202
.000136000
.00151
.00120.000069.00059
000000000
D.0031
0
.000073.00064
.000034.0090.0119
0.204
.0043.000080
0.0111
0.00073
00
.00059000
.003500
.00024700000
.0360
.149.00056
.0500
.164
.066000
.00020900
.000207
.000036.00032
0.00031
.0019
.009000
.0002800
1 o1 o
0
o
0i o
01 0
.000220
I .0057
I .10
1 1.21 09 0
1 0
1 oI .000231 o| .00009I .064j 0| 0
1 o1 01 01 0I oI ,006\ .010i .00181 01 0
I .000041 0) .00005i .000121 01 01 0
| .00009t .49l 0I .00071 0
1 0I .0007i o! .00051 0I .161 0I .0009| .0009
1 t>
1 01 0f 01 01 01 7.51 0
t 0
.00077
.0087000
.000126000000
0O
00
.0001280
.00155
.0115
.4700
0
0.000143
0.000066
.020800
00000
.0034
.0036.00052
00
.0000440
.000044,000116
000
.000088.156
000050
0
0.00066
0•OG04&
0.03 4
0.00071.00033
B
00000
7 010
0
.80
.74
.00022.011
.00028
.00015.06.31
.00016
.00007
.00071
.00061
.00019
.00022
.00012.0010.0047.0025
.06
.54.008
,00005.00011
.00004.033
.00028.oooe
.00006.0013.0016
.294.3.28
,00116
.009
.00011
.0084.00007.00003.0010.013
.00004.23
.0003.00031.00010
1.6.08.45
.00036.106
.00020.09.26
.00046
.00009
.00071 3.5
.0082
.00015
.2as
.293
.000222.0035
.000183
.000085.062.228
.000055
.000031
.000178
.000249
.000104
.000122
.00000000080.0008400151.042
.315.0079
,000040.000066
.000030.0096
.00010600033
.000039.00098.00129
-10S1.42.073
.000271
.0037
.000082
.00265.000072,00003500093.0052
.000041072
00035000229000100
.61.043.225
.000210.0207
.000166.056.067
,000299
.000050
00O34.92
00295
.000099
16
Tabel 2. vervolgStratum -Aantal s t a t i o n s + 2a
gen
1.00
ae59
gein
2.00
a e2 2 ,
gein
300
sè ''9 3 .
gein
400
s e
Totaal202.gein
Gebied00
s e
Nemertlnae Indet.Nephtys caecaHephtys cirroaaHephtys hombergllHophtys spec.Hereis diveraicolorNareia longlaoimaKerels spec.Kerels succineatfotomaatua laterlceusNudibranchia indet.Oligochaeta Indet.Ophella limacina.Qphiura albidaOphiura spec.Ophiura texturata•wenla fuaifortniePagurua bernhardusParaonis fulgenaParagrae •Paraonidae indet.Pectinaria koreniPectinarLa «pee,Petricala pholadifortnlaPholoe minutaPhoronldea indet.Poeeilochaetua aerpenaPolychaeta indet.Polydora llgniPolydora eptfc.Pontocrates altamariiuiöPontocratefl arenariusPontophylua triapinoau3
PortumnuQ latipesProceraea cornutaPsaudopolyd<»ra pulchraPygospio eleganaSchistomyaia RervilleiScoloplos armigerScolelepis bonnieriScolelepia aqüamataSlgallon mathlldaeSigaspec *Spiopnanes bambyxSpio martinensisSplanidae indet.Spiaula apec.Splsula subtruncetaStenothoe rnarinaSthenelaiQ boaStreblospio ührubsoliiSyllidia armataTeXllna (abulaTellinacea indet.Teil i na apecTelltna tenulsTharyx marloniTravlsia forbeaiiyrothoe brevlcornisUrothoe poseidonisUrothoe spec.Venerupia pullastra
Totaal per ötratum
.0034.19.18,30
.00320.5
.000050.80
.0009.027,13
.00100
,050
.0080
.00025.50
.22,00014.0009
00
,00090
.0022.00003
,0113.004
0.005
,00157.190.036.107
.001410
.30.000050
0.470
.00064.0249.OBJ
.001170
.0510
.00350
.000246.350
.203.000132.00091
00
.000790
.00052.000032
.0031
.00300
.0036
0.040
,0120.00040
0
o.0068.149
00
1.67.00045 000280
,23 .13800
.0410
0.12
.023.0007
00
.015.2000
2.3
00
.050
0 0.00023 000146.00027 .000268
.010 .0041
.014 .0066.00006 000061
.6 .49
I33 32,1 J
,27.021.57
1.37.0004
0.62
.000130
.270
.000460
.16,0025.022
.000030
.0000800
.330
,012.0004.0006
.121.0210.091.215
.000310
.205.000088
0.105
0.000280
0.062
.00167.0220
.0000320
.00007600
.2030
.0054.00041.00062
.00008 .000073.006 .0030
0.0010
oo
.080
.0021
0.00036
00
.0480
.00101
.00004 .000044.021 .0071.011 .0064
,0023 .002300 0
.26 .0S0.0094 .00297
,011260
.0220
.01107.7
0.0123
0
.12 .0670 0
.00006 .000040.068 .0237
,00010 .0000740 0
.0044 .00279.045 .0092
.25 .176
.0052 .00247.004 .0042,22 .062.40 .132
.008 .00330 0
.003 .0031
.0004 .000360 0
o o
ooooo
.0018ooo
.0080
.0016oooo
.0014
00ooo
.00129000
.00810
.00162000
o.00120
.00040 .0001320 00 0
.009 .0038
.00016 .000102
.0011.011
000
.00030.041.025
00.60
.000900
.070
.00032.013
.00062.0071
000
.000151.0164.0069
00
.310
.0009300
.0450
.000123.0089
.00078 .0002980
.0030
,0030
.00011 .0000720
.0074.085
0.00276.0171
,00000 .000033.015 .0056
.00004 .000037
.00051 .000216
.00010 .000099
.00045 .0001510 00 0
000
.0044
000
.00148
0.019
0.0081
.00043 .0001850 00 00 0
.0470000
.014
.01170000
.0136
.0101 .00189.00007 .000067.00006 .000054
.00031 .000186
.0008 .00039.097 ,0254
.98 .2520 00 0
.0046 ,002230 0
.00014 .OOOD93
.00059 .000235.004 .0031
,001130
.00210000
.00049 .000242
.oa.033.219.52
.0015
.0067.26
,035.0271.0279.067
.00042
.00256.073
.00028 .000103
.00005 .000040.19 .085
.00048 .000139.004 ,0035.065 .0214
.0010 .00051,006 .0064.007 ,0071
.00020 .000140.0031 .00084
.00003 .000034.18 .077
.035 .0282.00015 .000120.00031 .000221
.023 ,0065
.00064 .000127
.0004 ,00043.032 ,0153
.0014 .00058
.0047 ,00087.00016 .000075
.024 .0059.0063 .00250
.00024 .000102.0007 ,00067
.083
.078.0265,023a
.003 .0032a.3 2.25
.00006 .000039.038 .0194
.0021 .00103
.049 .0210
.00033 .000110.023 .0071
.0010 .00052.00004 .000037.0027 .00099.0153 .002B3
19
24
.085
7.7
**************** gem. biomassa < 0 00003 gftDW/m3
17
Tabel 3. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en standaardfout (se) in het najaar 1995.
stratura 1 - buitendelta Oostergchelde, stratum 3 « buitcndelta Grevelingen, atratum 3 - buitendelta Haringvliet, ueat van
Hindetplaat, stratum 4 - buitendelta Haringvliet, ooat van Hinderplaat
Stratum
Aantal stations -
Abra alba
Achelia echlnata
Actinia anguicoma
Actiniaria lndet.
Atnpelisca brevicornia
Amphilochua neapolitanus
Anaitidea groenlandica
Anaitides mucoaa
Anaitidea rosea
Anthozoa Lndet.
Aora typica
Aorldae inrïet.
Arenicola marina
Asterlas rubetie
Atylus falcatuB
Atylus swammerdami
Autolytus langerhansl
Barnea candida
Bathyporeia elegans
Bathyporeia guilliansonian
Bathyporeia pelagica
Btthyporeia epec.
Blvalvla lndet.
Bodotria ecorpioides
Capltella capltata
Capltellidae indet.
Caprellidae indet.
Carclnus maenas
Caridea indet.
Cerastodextna edule
Cerilloy •
Chaeto2one setosa
Cheirocratua aundevallil
Clrratulldae indet.
Corbula gibbaCorophiwn acheruslcum
Corophium arenarium
Corophiucn apec.
Corophium volutator
Corystes casaivelaunua
Crangon crangonCrepidula fornicata
Cumacea indet.
Decapoda indet.
Dlastylis bradyl
Dlaatylis luciferaDlastylis opec.
Diogenea pugilator
Echinacardium cordatuin
Ensis dLrectus
Ensis speo.
Eteone spec
Eumida flpec.
Ganunartdea indet.
Gammarua apec
Gastrosaccua spinlferHarmothoe itnpar
Harmothoe lunulata
Harmothoe spec.
Besionldae indet,
Heteromastus f ilifoi-misHydrobia ulvae
IngolfLellldae indet.
Leucothoe incisa
Liocajrcinug arcuatus
Lioearcinua iiolgatus
Liocarcintta apec
Macoma balthica
Macrcpodla spec.
Mactra corallina
Magelona papil 1Lcornis
Mareviri *
Melita obtuaatd
Hicroprotopus maculatus
Mierophthalmus ginulls
Montacuta ferruginoaa
Mya aienana
Myci-dae ifidet
Mysella bidentaLa
Hytllus edulis
Natlca spec.
Nemertinao indet
Nephtys caeca
Nepliti s cirroaa
Nephtys hombergii
Heplitys apec
HereiE diversico]or
12S.00
gem
19040
1100.501B005
a0
1.00.590.50
2.i0.5.5
2.6.5
1003.1.500000000.500
2.Si.00
2 1
000.5
1 0
2116.5
1301.0.5
3.72 1
&0
.5
a00
5
120
0
00
3 1
2 1
.5
.5150
602 b
600
1 60
.'00
100130
6525500
ae
913.7 1
0 1
79 1
0 :
.530
9.700
3.50 <
0.730
.527.0
0.520
1.52
0.52.52
1.08
.5254
2.30
.5200000000
.6200
l.Ofi
.73099000
.52
.7313 27.7.526873.52
1.43
1.24
3.70y>
523 S
00
.52
233
0
00
1.64
1.64
.52
.523 9
047
1.69
Jij
01.15
01094.4
04.0
010.1
9 2
14 .11
0
273.00
gem
1200
.20
e000171.0
.e.50.20.6
-20.2010
.e0
6.6.20.6.«.40.610• 40
5220.40.40.B0
.200
.20.4000
.5011,2
0.20.8
1,8.206
.20.8
1309
1.6200
6,62020
I 1 3i 1.2
I 50
1 03 6
00
0
l 3700
! .20
1 3.2
1 .6
1 4,2
J .31 0! ,6
i «1 01 1,01 «1 0
1 3,8
1 10
I ) 0
1 44
1 30
] 41 35
1 .20
1 52
l 3e
1 20
1 o
se
47 1
0 1
.201 1
4.3 1
0 10 10 1
8.6 1.52 1.63
.201
.201.34 1
.201 1
.201 14.3.340
1.7B.201.34.3i (.282.343.9.28222.48.4.282.262.800
.2010
.201.40000
.2012.91
0.201.49.85.201.34
.201.39344.4.6962.45.45
.201
.2015.4.74
.2010
1.13000
1100.2011,88.34
2.05.390
.3414.4
0.66
11,30
2.513.652
13 29.03 4
15.8.20111.25.95 3
0
321.00
gem
5000.5
.24,24.2413000000.70.7
2.61.4
01.4.240
.24,70
1.20
.2400
,240
,24700000.5000000
1.2.24.241.7
0150
00.50
4.00
240.70
240
5000
.240
.24005
1001 o
241 1-71 0
0
1 141 0
51 .5
1 24
I 3.6
1 o
1 47
I 29
1 29
1 3.6
ae
480 1
0.40
.238
.23B
.238
8.3000000
.390
.522.38
.660
1.20
.236
0.238
.520
,970
.238
00
.239
0.238
7.400000
.ift
000000
.59.238
.238
1.67
09800
.330
2.96
0
0.390
.238
0
420
0
.236
0230
00
.48480
2361.21
00
13.6
04.348
.238
1.24
06.48.1S.9
2.91
429.00
ijem
.17000D00
.170000000000000000
1.0000000000
.170
.170
1.90
1.20000000007
.1700.300
1 01 o1 0
05010
1 0
o0
0
01 o1 o1 1.4
1 oi o1 o1 -17
1 o1 o1 o1 o1 181 o1 1
1 o
1 o
1 o1 o| 5.7
| .34
| 2 2
1 40
ae
.172 |
0 10 10 10 1
0 1
0 1.172 |
0 1
0 1
000 10 1
0 10 100000000
.63000000000
.1720
.1720
1.730
.47000000000
.33.172
00
.340000
00
19.79.5
0000000
.74000
.1720000
e.o000000
2 83239
1 7635
Totaal151.gem
99
.e.1024.03.13.0313.48.4
1 0.10.29.29.204 .92.1.4
3.5.101.0.32.29.425.6.294410.32.19.4
.03
.10
.031.2.19.03.10.4
.106.2.19.10.789
.10
.29
.36
.6160
7 8.9
140.4E.45.64.483.0
6
.13
.1013
1 9.03.10
200010
1 .61 29I 2.5
1 1.0-10.45360317IJ10
l i a1 101 je
581 1
1 2 1I 20
1 10
1 64
1 2 1
i 239
Cebted
00
se
29,0 1
.CO J.097 |
14.7 |
.033 [
.102 1
.03 3 |
4.7 |
.252 1
.31 |
.65 |• 097 |
.166 j
.166 |
.111 |2.10 |1.30 |.33 |.88 |
.097 |.37 |
.169 |
.167 |
.195 |1.88 |.167 |14.7 1
4.1 1
.170 |
.136 |
.39 1
.033 i
.097 |
.033 |
1.03 |
.194 |
.033 |
.097 |
.33 t
,097 t
1.42 1.135 |
.097 |
.29a |
• 41 1
.097 S
166 |
.160 1
.235 |16.8 |2.59 |.44 [35 |
.254 |,246 |.287 |,2502.72 |
.36 |
.102 i
.097 |3.9 )
1.S2
033
.097 |
540 1
097 |
.91.166
1.04
38,097
2039.70338.85.57.0
1.21
3.0352
21 3
4.41 66
7 7
0975.03 5
3.96 7
18
Tabel 3. VervolgStratiim ->Aantal stations *
Herels longlaaimaNerela spec.Nerela suecineaHotomastus latericcusOligochaeta lndet.Ophelia llmacina3phiura albidaOphiuridae lndet.Ophlura apec.Owetiia fuslforjoiaPagurus bernharduaParaonis fulgensPactinaria koreniPetrieola pholadifortnioPholoe olnutüPhoronldea lndet.Photi3 reinhardiPolydora lignlPolydora apec.
Portuianus latlpeeProceraea cornutaPseudopolydora pulchrapygosplo elegansSchiotoinyBis kervilleiScoloplos annigerScolelepis bonnieriScolelepis squamataSlgallon ntathildaeSpiophanes bombyxSplo rcartinenalsSpionidae indet,Spisuia subtruncataStenothoe marinaSthenelaia boaStrebloapio ahrubsoliiTelllna fabulaTelllnacea indet.Tellina sp£c.Telllna tenulaïharyx marioniUrothoe brevlcornlsUrothoe poaeidonls
Urothoe spec.
Venerupis pullastra
Totaal per stvatunt
1ja, oei
gent
1200
3.72.61.63.71.02.6
40
6.6
e0
3.71.6.5.50
4.21.6
01,020.50
2e3.1
00
904,2
01902.6240
1.61.00
2.1.522
3.1060
2100
ee
7.000
2,061.08,B7
2.341.051.693.7
02.773.9
02.781.57.52.520
1.971.15
01.0510.5.520
14.01.71
00
3?! .66
01373.6113.3
01.15.730
.99
.525.82.18
047
1160
273.00
gent
260
1.64.24.e
01.0.47
1.0.200
3.62.60.6060,201.00
,40.2023.6.6
4.6,J05.0
3.01000210.«0600.810
3.26.6
0.20IAi-o3.41S0.6
180
7200
ae
10.10
1.422.182.84
0.72.404.1.82
.2010
1.871.49
0,560
33.201.520
.282
.2017.1.34.34
2.28.2012.96.9235077
.282320.564.11.831.90
0.2011.591.121.11
35.6070
2360
321,00
gem
1.41.4
00
2.40000000
2.40000
122.41.9
00015
2.1.7
3.60
.241.224090.24800.24.240600
.24.50
5.0.7
1.4
2300
ae
1,431.43
00
2.380000000
1.570
000
6.31.64.81000
10.01,01.39
2.390
.238.7612742
.238820.238.238
03.3
00
.230.330
2.67.71
1.43
1720
429.00
gen
02.6
00.90000007
.17000015
2,4000008
.1700.70.5
1100
6.200
240000
.340
.1700
310
Be
01.56
00
.43000000
3.7,172
0000
6.81.95
00000
4.0.172
00
.690
.38380
2.2300
16.80000
.2390
.17200
159
Totaal Gebied151.00gem
15.7.8
2.73.3.291 2.394.01.3.102.63.S1.3.7.7
.1034.9
1.5.29.19.29
n2.242
7.9.7
2.61.1550140.23520
996
4.119.104.01.25.37S.4
100
430O
se
S.1 |.36 |.6B |
1.12 |1.43 |.162 |.56 |
.274 |2.03 |.79 |
.097 |.07 |
1.18 |.72 |.52 |.40 |
.097 |16.1.45 |.46 |
.214 |
.136 |
.217 [4,2 |.81 |
.177 |2.84 |.34 |
1.45 |.46 |168 |
3e i,140 ;192 |.563.23.31.05.135.097.73.S5
1.2017.1.3135
1290
19
Tabel 4. Gemiddelde biomassa (gADW/m2) en standaardfout (se) in het najaar 1995.
28gein
1.00
se73.
dein
200
ee21.
gem
300
se
429.00
gein se
Totaal151gem
Gebied.00
s
atratum 1 - bultendelta Oostersehelde, stratum 2 • buitendelta Grevelingen, Btratum 3 - buitendelta Haringvliet» west vanHinderplaat, strflturo 4 - bultendelta Haringvliet, oost van Hlnderplaat
Stratum *•Aantal stations -
AbLa alba .40 .254ftchelia echinata .0006 .00070ftctlnia anguicoma 0 oActlniarla indet. 4.9 2,&&Ampelisca brevicornis 0 oAmphilochtiB neapolitanus • •%•••#•#****#•*Analtidea gro&nlandiea o oAnaitides mucosa .006 ,0031Anaitides rosea 0 oAnthozoa 1ndet. 0 0Aora typica .0005 ,00045Aoridae Indet 0 oArenicola marina 0 oAateriaa rubens 2.5 2-52Atylus falcatus 0 0Atylus swammerdami .00006 .000057Autolytus langerhansi .OO025 .000178Barnea candida 0 0Bathyporeia elqgana .00016 .00015*7Bathyporeia gullliamsonlan 0 0Bathyporeia pelagica ,00034 ,000227Bathyporeia spec. 0 ÜBivalvia indet. .00027 .000271Bodotria scorpioidea .00004 ,000039Capitella capttata .00020 .000033Capitellidae indet, **********+**•*Caprellidae Indet. -0035 .00193Carcinus maenas .008 .0069Caridea Lndet. .00010 .000096Ceraatoderraa edule 0 QCerilloy * 0 0Chaetozone setosa D oCheijrocratuö aundevallü 0 0Cirratulidae indet. 0 0Corbula gibba 0 oCorophium acherusicum 0 0Corophium arenarlum 0 oCorophium spec. .00004 .000043Corophiuro volutator 0 0Corystes caseivelaunus 0 oCrangon crangon .0013 0010$Crepidula fornicata ***«•<•»••#*#*•Cumacea lndet. 0 0Decapoda indet. .00021 .000116Diaatylis bradyi 0 0Dlaetylis lucifer» 0 oDiastylls spec. 0 oDiogenes pugilator +0004 .0004 0Echinocardtutn cordatum ,5 .34Enais directus 24 16 1Ensis spec. 06 .032Eteonö spec. ***************Eumida spec. .03 6 022 2Gammaridea indet. 00005 .000041Gammarus öpec. +000l8 .000175Gastrosaccus spinifej: 0031 .00161Harmotboe impar 0009 .00ÜS3HatmOthoe lunulata Ü0Ü9 .00054Hacmothoe apec. 0 oHaustoriua arenarius 0 oHesionidae lndet. •»»»***•+******Hetaromastus f iliformj-P - 0020 . 00Ö9BHydrobia ulvae 0 oIngOlfiellidae indet. 0 0Jassa spee *••#•*••+*****»Lanice conchiletja 1 9 1.10Leucothoe inciaa 0 DLiocarcinua arcuatua ü oLiocareinus holsatus 0 oLlocarcinua spec, .0021 .00193Macoma balthica ,03 ,03 5Macropodia spec. 00007 .000075Mactra torallina .19 .195Magelona papillicornis 0-13 0117Marevn ï • 0 0Melita obtuaata <H 3 0103Hicroprotopus maculatus 00006 0O0034Microphthalmus similis 0012 .0007BMoiltacuta ferruginosa 0 QHya arenarxa 0027 .00229Mycidae indet. 0 oMyaella bidentata 0J9 0210Mytilus edulis 0016 00ÜÖ4Natica spec 0 DNexnertinae indet. 05? 02A CNephtys caeca 0 oNephtys eirrosa J 7 .041Nephtys hombergi-l ,51 168Hepht>s spec. 00Ü-.6 ,00165Uereis diversicoJor 0 0
.0300
,007.350
00
.022,00009
.030
,00003.05
.0009
0.0011
.00005
.00006
.011
.00006
.00077
.0031.07
.00005
.00006.007
0
0
.00003000
.003
.0310
.00007
.0003 3
.00030.4279.23
.00042.077
.00004
.000150027
.00018
. 00110
.00190
008
.00003.010.5
.017
.0340
.31.047
000024.0010
0.005.007
00041.013008.004079
.00133B,B7
.004B0
.01130
.0074.227
0
00
.0121.000059
.0249
.000032.040
.00044
0.00034
.000055
.000034
.0084
.UUUU4 ö
.00029B
.00130.033
.000037
.000052.D073
0
0
.000032000
.0031
.01100
.000048
.000136
.000300.28714.3.114
.000236.0233
.000031
.000151.00135
-OOOllfl
0.00076
0
00
3.1.000034
.0060.32
.0108
.01800
.1B2.0133
0.000154.00048
000350049
0002500038.00400036.0146
.00131.060.157
.001300
.02100
.16,00011
.014
.00600
0000
. oüooe0
.0006.00016
0.00013
0
0
0.00007
00
0
. 000500000
.0040
00000
.0006.11006
.00190
,034
00
• 000140
.00160
0.00012
0
0.30
.0040
.002300
.27060
,00004.00004
00
.00240
0015.0000300025.006
0.20.47
0092030
.019500
.157.000110
.0144
.004000
0000
.0000430
.00060.000124
0.000124
0
0
0.000071
00
0
.0004300000
.00350
Ü0000
.00038.1070083
.001940
.0161
c0
OuuluU11
000950
000007B
D
0.560
.00380
0023300
268.037
0000043.000034
00
00241D
.00132000033.000252
00360
035.156
002140289
.00024000000
00013
000
000
00000
00
00
0I .00013
1 0I 0
1 01 o1 01 o
1 0.00006
0
0I .00111 0I .0101 01 o1 01 0
1 01 o1 01 01 o1 0018I .000061 0
1 oI .000091 01 01 01 01 o1 0I .0611 .010
1 0! 01 0
1 01 01 01 0I .051
t 01 01 0
I 000031 01 01 01 01 .211 01 01 01 01 01 01 .0151 .00071 00171 014
.000239000000
.000131
00o000
00000
00
00
0.000088
00000000
0.000062
0
0.00102
0.0070
0000
00000
.00161.000055
0
0.000093
00000
0.0242.0102
000
0000
.0248
000
ft /> f* ft T 1
,0000310000
.167000000
0072.00066.00150
011)
.09.00015
.0041,1
.0020.012
.015.00010
.026.5
.00046
.00006
.00008
.00057
.00011
.005
.00044
.0022.036
.004
.00008
.00020.0015.016
.00007
.00016
.00030,3143.12
.00022.047
.0000700059000240017
.00009.0005
.0130030
4 4
.0052.25
.009
.033
.32039
002500048.000310027
0400020,01300400022045
I 00061 24
.550050008
.046.000130
.0036,51
.00201.0059
.0121.000034
.0193.47
.000211
.000034
.000034
.000170
.000043
.0041
.000146
.00072.0162
.0035
.000067
.000195.00148.OOSS
.000032000090
.000171.1537.5.055
.000115.0122
.000040
.000299
.000122.0006700005700052
.0047,00196
1 51
.00256.157
.0052
.011B
102.0085
00191.0002340001 -14.00168
.032000121
00-13O0193001760084
,00063.030065
.ootei004t
20
Tabel 4. VervolgStratumAantal stations -
Hereis longisaimaHerels apec.NereIs succineaHotomastus latericeuaOligochaeta indet.Ophqlia limacinaOphlura albidaOphiuridae indet.Ophlura apec,Owenia fusiformisPagurus bernhardusParaonis fuXgensPeetinaTia fcoTeniPetricola pholadiformlsPholoe mirmtaPhoronldea indet,Photia reinhardiPolydora ligniPolydora apeo.Pontocratea altamarinuaPontocrates arenariusPortumnus latipeöProeeraea cornutaPseudopolydora pqlchraPygoapio elegansSchistomysis kervilletScoloplos armigerScolelepis bonnieriScölelepis squamataSigalion mathildaeSplophanee bombyxSpio martinensiaSpionidae indet.Spisuia aubtruncataStenothoe marinaSthenelaie boaStreblospio ohrubsoliiTellina fabulaTellinacöa itidöt,Tellina apec.Tellina LonuiaThaïyx m&iioniUrothoe brevicornlsUrothoe poaeidonisUrothoe apec.Venerupis pullastra
Totaal per stratum
I i'i.'
12B.O0 73.00 21.
gem
300
se29.
gem
400
Se
Totaal151gein
Gebied.00
s
.1100
.11,DOI>24
.04.035
.00003
.00024.130
.0020,210
.0009
.0006
0.00050.00010
0
.000
0.09
.030
00
.037.00015
021
.00023.230
.03,00005
0,01b
.OU.0005
05
60
.06800
.070.000145
.030.0202
,000032.000154
.1190
.00085.121
0.00066.00061
0.000243,000071
0
.0042
0.oje
.0205
00
.0191.000067
020.9
.000225.132
0,033
.000038
0,0141
.0055.00034
03.0
48
100
.00009.12
.00060
.016.00004.00035.005
.ooie0
.07.00018
0.0OOJ3
0.0051
.ooooe0
.025
.0062
.0007
.037.0005
.0013.012.72
.021
22.00006.005
.00011.100
.21
.00006.0007.011
, 000 J. 21.2
115
.0610
.000085.059
.000590
.0114.000036.000188
.004 2.00159
0.045
.0001160
.000195
0,00268
.0000420
.0246
,00217
.00053.0247
,00054
. 00077.0104. 20a
.0094
9.3,00004a
.0032.000067
.0310
,045rt rt rt n ^ ^
.00043.0102
, 000125.59
29.5
.0014
.000300
.000060000000
.05000
0.0007
.0002300
0.0039
,00016.0008.0022
0
.007.08
.0057
1.0
0.070
0,005
0.0006
.00024
3.5
.00144
.0003S00
.0000620000000
.041000
0.00039
.00010900
0.00281nnAAfc,000065.00052.00196
0
.0048.044
.00249
,79
0.043
0
0.0051
0.00033
.000238
2.3B
0 0.00031 .000166
0 00 0
000000
.ooie
.0003oooo
,0035.00013
00ooo
.0007
00oooo
.00086
.00033000O
.00119.000124
0000O
,00045
0 00 0
.00007 ,0000660 0
.00029 .000211.012 .0041
0.011
00
.00110000
0.0065
00
.000750000
0 0.00007 .000066
0 00 0
.41 .271
.07 .032.00011 .OOOOSB.00004 .000041
-0a ,031.00037 .000289
.009 .0056
.014 ,0067
.00021 .000095.026 ,0222
.0008 .00077.00070 .00022B
,0B .032.00009 .000056.00016 .000122.00023 .000140
.0030
.00016
,012
.00132
.000052
.0119
.0050.00017.00047
.032
.006.0006.007.37
.013
.00137.000069.000266
,0139.0038
.00037.0051,101.0042
15 5.9.00007 .000048
.046 .0245.00026 .00014R
.065 .0173
.105 .0221
.0029.020
.00104.0049
.00006 .000060
68 17.7
! gem. biomassa < 0.00003
21
Tabel 5. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en biomassa (gADW/m2), en standaardfout (se), van demacrobenthische infauna op beviste en onbeviste delen van de kokkelbanken nabij de Hinderplaat en deWestplaat in februari 1995.
ind/m2
Aantal stations -
Batïiyporeia piloaaBathyporeia spec.BivalvAa indet.Capitella capitataCarcinus maenaaCerastoderma eduleCorophium arenariumCorophium volutatorCrangon crangonEnsis spec,Eteone spec.Gammaridea indet.Gammarug locustaGammarus apec,Haustorius arenariusHeterotsastus flliformsHydrobia ulvaeMacoma balthicaMya .ure nar laMytilus edulUHephtys cirroaaNephtys homberg IIKereis diversicolorNereis spec.Hereis succineaOligochaeta indet.Ophiura spec.Paraonis fulgenaPectinaria koreniPetncola pholadiformiaPygospio eleganaSeolelspis squamataStrebloapio ahrubaoliiTellina spec.Tharyx marioni
Totaal per stratum
<jadw/rr2
Aantal stations -
Bathypareia piloaaBathyf>arei^ spec,Bival\ia indet.Capitella capitataCarcinus maenasCerastcderma eduleCorophium arenariumCoroph-um volutatorCrangcr crangonEnsis spec.Etööne spec.Gamma ndea indet.Gamma rt: 3 locustaGdnlitis s Spec.Haust.cnÜ9 arenarlusHeteiorastua filiformis
Macoma oaltliicaMya arenanaHyLil-sNephtysNephtysNereisNereisNetels
eduliscirrosahombergi1
dLversicolorspec.suCcinea
01 igoc.aeta indet -Ophiu:aParao:.Pectira
spec.s fulgensL ia koreni1- U*_._1..J4.É~
Pygosrio elegansScolel*
Totaal
pis squamata
"larioni
_"6r st i'atuni
nietHinderplaatbevlst
27-00gern
8.100
2.20
6.700.4.4.40000
5200
4.124000.40009.4
2.60.4
1.100
1.10
800
niet
se
2.4500
1.230
2.6100
.37
.37
.370000
2S20
2.346600
.37000
7.4.37
1.370
.37
.6200
.820
340
bevlst
23gem
3.004
1.3.42000.9000.9.90
1900
2.22(000040000000
1.7.9000
190
Hinderplaatbevist
27.00gem
00091 .00
00014 .0
.2100
.005,0S
.0009Q
000
1.30
.07J.700
.0008000
.00OB0003
0002J .0
.......
ooooe .00
000130
6 3
OOO26B00
0000750
.10200
.0046.048
.00088
000660
.038
00
.00078000
.00066
.00031000129
0# + * T T *
000051(1
0oooo^i
2 83
00se
3.300
.43
.95
.435.2
00
.87000
.60
.600510
.8842000
.430000000
1.02.67000
107
bevist
23
000330
.01800010
.06
.6400
.0300
0.0007
,000060
.530
066 9000
.0040000000
C'COIO0006
000
3 i
00se
.0002390
.0183.000070
.059
.16600
.03000
000046
.0000440
1790
.034J .43
000
.00390000000
O00075.00060
000
1 9?
westplaatniet bevist
27gern
3170
3 7.44300
1.10.4.400.736.4
2.6340
0,4.4000.70
1.100
250.700
490
27gem
.013.0003
0.0006.072.0
00
0060
.0011
00
.0007.23
.00009.13\.t
0.0004.004
000
.000050
.0001900
.00250
.0001000
4.0
00se
8.5.740
2.98.37
16.100
.620
.37
.3700
.7421.3.37
1.37970
.37
.37000
.510
.6200
e.70
.5100
162
liet bevi
00se
.0036.00032
0.00040
.072.8500
,00350
.00111
00
00072.203
.000093.067.430
.00038.0037
000
0000330
.00010600
.001040
.00008300
1.66
23gem
1300
1.3.486.9
3.51.7
0000
2.20
720
18790. 400969
1600.4
1.71.3153
0770
70
1500
beviBt
00se
5-4 |0 10 1
.72 |
.43 |29.5 |.60 :
1.62 |.81 |0 10 10 10 1
1.40 |0 1
22.9 |0 1
4.6 |153 |.43 |0 10 1
4.2 |4.5 ]4.492 |0 1
.43
.61 |
.9522.7
015.5
040
410 :
WestplaatBt
23gem
.006400
.00022.023
7.000130008.0400
00
.000330
.500
.4»7 4.900
.007.0006
.05.0046
0.00009
,030.005
.01440
.00760
010
17
beviat
00se
.0029200
.000126.02283.2
.000093.00039
.03000
00
.0002320
1670
.0961.63.9100
.0034.00040
.039.00267
0,000088
.0155
.0047.00215
0.00139
00053
6.1
biomassa < 0.00003
22
Tabel 6* Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en biomassa (gADW/tn2), en standaardfout (se), van demacrobenthische infauna op beviste en onbeviste delen van de kokkelbanken nabij de Hinderplaat en deWestplaat in oktober 1995*ind/m2
Aantal stations •
a piloaaQathyporeia spec.Bivalvia indet,Capitella capVtataCarcinus maenasCeraatodertna eduleChaetognata indet.Crangon crangonDecapoda indet.Ensis directuaEnsis spec,Eteone spec.Gammarldea indet.Gastroaaccua spiniferHaustorius arenariuaHeteromastus filiformiaHydrobla ulvaeMacoma balthicaHagelona papillicorniaHaroviri •
Mesopodopsis slabber!Mya arenariaMytilua edulisHamertinae indet.Nephtys cirrosaNephtya homberg!1Nephtya apeo.Nereia diveraicolorNereis spec.Hereis succinea
Paraonis fulgensPectinaria koreniPolydore ltgniPolydora spec.Pygoeplo eleganeSchistomyala hervilleiScrobicularia planaSpiophanes bombyxSplo martlnenalsSpLonidae indet.Spisuia aubtruncataStreblospLo shrubeoliiTeLiltia fabulaïellina spec.Telllna tenuisTharyx marioni
Totaa1 per stratum
niet
17.getn
000
4.1000
1.8.6.6
1.20
.e
.60
3600
2.9.6.6C31.<016
0.(.60
14.64.6
4.11.80
1.245.61190
2.90
2 4
600
Hinderplaatbevlst
00se
000
1.93000
,95.59.59.810
,59,590
2600
1.87.59.590
7.4.590
6.2J.63
0.59.590
.595.6.593,1.59
1.23.950
l.J.816.9,594,33.4
01.67
01.36
330
beviot
33,00gem
00,6
1.3000
4.50.3000,30
1000
6.400.33300.3
5.5.9
1.5.3.30
1 0.«190
6.4,30.fi42
1 016
IX.S.3.60
1.2
2(0
Be
00
.42
1.(1000
,960
.30000
.300
560
2,7800
.303,4
00
.301,75.51.77.30.3000
.427.0
01.99.300
.61IX.4
03.1
2.69.30.420
.58
99
tl let.
37.00gem
1.1.270
4.11.0.50
5.700
1.8.2700
1.12G.271.5
0.270
16.30
.273.21.1
0
.e1.6
04.522.5320
15.5.50
3600
14.130017.5
1.1
570
We&tplaatbevlst
se
.65.270
01.47.70.380
1,2500
1.08.270
00
.527.6.2701,11
0.270
01.S4
0.2701,17.520
.45
.910
2,006.4.50
IX.00
3.2.3a.500
«60
2.307.2
04.2.38.52
146
13gem
00
2.60
1.40
1.41.4
0000000
1101.414000
20000000
1.41.4
i1,4
0BB
2.B900000
20103
0000
390
bevist
00ae
0 10 1
1.93 10 1
1.42 10 1
1.42 11,42 |
0 10 10 10 10 10 10 1
32 11.42 14,3 |
0 10 10 1
6.1 10 10 !0 I0 10 10 1
1.42 11,42 15.7 I
1,430
17.71,933.4
00000
6.114,6
0000
104
23
Tabel 6. vervolg
Aantal stations
ttathyporeia pilosaflathyporeia epecBivalvia indet-Capitella capltataCarcinus maenasCeraötoderma eduleChaetognata indet.Crangon crangonDecapoda indet >EneiB directusEnsia epec.Eteone apec.Gamraaridea indet.Castrosaccus apiniferHaustoriua arenariuaHeteroraastus flllformiaHydrobia ulvaeMacoma balthica
Harevïrl *Heaopodopsia slabbertMya arenariaMytilua edulifiNemertinae Indet,Nephtys cirrosaNephtys hombergilNephtys apec.Nareis dlversicolorNerela apec.Hercis auccinea01 igochaeta i ndet.Paraoni» fulgensPectinaria koreniPolydora ligniPolydora apec.Pygoapio ejeganaSchiatorayaia kervïlleiScrobiCülaria plana
Splo martinetiBlaSpionidae Indet.Splaula subtruneataStreblospio shrubsoliiTellina fabulaTelling 8pec,Tellina tenuistharyx martoni
Totaal per stratum
Hindetplaatniet bevist bevist
17,00 33.00gem se gem a
000
.00062000
.006
.022
.0100
.000100
.e0
.10.0013
. ooot0
.022
0,032.025
0.00012.0000*
0
.0012
.0009
.0006.00015.00015.00042
0.00024.0031
.023.0005?
000012
0.00019
1.0
000
.000287000
.0039
,0218.0071
0
.0001010
.520
.072,00130.00055
0.0089
0.0122.0140
0.000124.000043
0
.00045
.00094
.00059.000155.000060.030236
0.000239.00119
.0057.000273
0.000074
0.000120
.66
00
.0003.00040
000
.031
0.004
00
0.00021
0.190
.1000
.00007.69
00
.00022.009
.00009.0005
.00007
00
.0016
.004 60
.00042
.0000$0
.00013.0050
0.057
.00046
.00006
0
.ooooe
1.1
00
.00033.000267
000
.0217
c.004000
0.00020a
0.117
0.052
00
.000066.229
C0
.000224.0037
.000063.00031
.000070
00
.00138
.001700
.000122
.0000620
.000126.00134
0.0221
.000113
.000057
0.000045
.46
Westplaatniet beviat beviat
37,00 13.00gem ae gem ae
.00015
0.00019
1.7.005
0.0600
.007.0002a
00
.00029.10
.040
.000220
1.90
.017
.ooa0
.0007.00022
0.0000»,0030,0014.012
; 0! .00104
.0009
.0006
1 0I .038
1 0.0099
1 .00191 0I .000591 .00011
3.e
.000089
0.000074
1.53.0053
0,041
00
.0047.000280
00
.000213.031
.0320
.0002190
.900
.0059
.00580
.00049.000113
0.000040.00098.00143.0041
0.000247.00083.00062
0.0091
0.00150.00054
0.000142.000079
2.56
00
.0040
.040
.040000000
.33.0009
.29000
6.5000000
.00016
.00009
.00023
00
.00370
.0440
.0360000000
.094.00093
.101000
2.72000000
.000157
.000092
.00022a
.00028 .00012700000
.012.0060
0000
00000
.0041.00123
0000
3.0
sa < 0.00003 gADW/m:
24
Tabet 7, Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en biomassa (gADW/m2), eti standaardfout (se), van demacrobenthische infauna op beviste en onbeviste delen van de kokkelbanken nabij de Hinderplaat en deWestplaat in maart 1996.
Aantal stations +
Actiniaria indet.Arenicola marinaBathyporeia piloaaBivalvia indet.Ca pi telIa capitataCaprellidae indet.Carcinus jnaenasCeraatoderma eduleCorophium inaidiosumCrangon crangonEnsis directusEneia apec.
Heteromastus filiformiaHydrobia ulvaeLanlce conchLlegaHacoma balthlcaMagelona papilllcorniaManayunkia aestuarinaHareviri *Mya arenariaMytilus edulleHephtys cirrosaNephtys homberg i iNephtya spec.Nereis diversLcolorHereia spec.Hereia succineaOligochaeta indet.Paraonis fulgensPectinaria koreniPetcicola pholödiformlaPolydora ïigniPyqospio eleganpScolelepia aquamataScrobicularia planaSpio martlnenaiaSpionidae indet.Spiaula subtruncataSLreblospio alirubaoliiTellina apec.Tharyx marioni
Totaal per atratum
niet25
gem
.6
.42.0
05.22.0
00.4.400
seo0.412.490
17.4
5,214.6.B00
121.6.40
1.2e.4.4.4460
1.2142.D5.6
1000
Hinderplaatbevlst00
se
.55
.401.29
02.091.00
00
.40
.4»00
2540
.403,6.4000
3.1.40
2.013.1.55.5500
7.4,75.400
.sa2.51.40.40
14.90
.665.7.82
1.92
310
beviat25.00gem
.80
1.20
ï.400.4.4
2.0.4.8
29000
6.0D00
220.4
6.4000.4
3.2000
S.24.0
00
200
6.0160
7.2
: 400
se
.B00
.660
1,0500
.40
.401.29.40.55156
00
2.0Q000
4.30
.402.07
000
.401.80
000
2.091.29
00
5.90
1,415.7
01.5B
191
nietWeatpxaat
beviat1S.0Ogem
00
1.30.70.700
2.00.7B200120.7014.7.7.700.7.7.7000
471500
500
1749
4.72.7
310
pe
00
.910
.670
.6700
1.450
.6724.6
00
3.10
.670
3,2.67.67.6700
.67
.67
.670Cl0
12.13.S00410
4.B7.7
2.361.18
116
35gem
00
.29
.29.6
.291.4.60
3.100
190.290
U.600
1.11500
.29.6
4.32.3.9.600
.2940
14.000
2.5.29
13.7119
0.6
430
beviat00
se
o 1
o 1.286 |.286 |.40 |
.286 |.60 |.40 |0 1
1.07 |0 10 135 |
.2B6 |0 1
2.44 10 10
1.143.2 |
00
.2(56.57
2.54 |.ei i.46.4000
.2366.6
2.2900
1.03.2662.6314,2
0.40
78
25
Tabel 7. vervolg
gadw/m2
Aantal stations -
Aetinlarla indetArenicola cnarinaBathyporeia pllosaBivalvla Indot.Capltella capitataCaprellidaa indet.Carcinus maenasCerastoderma eduleCorophLum insidiosumCrangon crangonEnsls directusEnsLs spec.
Heteromastutï filiformisHydrobia ulvaeLanlee conchilegaHacoma balthloaMagelona paplUlcornlsManayunkia aeatuarlnaMareviri *Mya arenaciaMytilus edulisNephtys cirrosaNephtys hombergiiNephtys spec.Mereis dlverBlcolorNereis spee.Nereie succineaOligochaeta indet.PAï-aöois fulgensPectinarl^ kQteniPetricola pholadiformisPolydora lignlPygospio elegansScolelepis squamataScrobLculatia plan<*Splo martinenaisSpionIdae indet.Splsula subtruncataStreblospio shrubsolliTellina spec,Tharyx marioni
Totaal per stratum
Hlnderplaatniet bevist beviat
25.00 25.00gem se gern
.12.0023
.000160
.0006.00012
00
.00004
.0000700
2.60
.090.00231
.0001090
.00032.000073
00
.000036
.00007200
.770
.25.00004
00
5.8
.075.000035
00
1.85
.011
.037.00009.0014
00
.00027
.00012.008
0.0004
.00072
.00009.005
.00640
.006.0010.00007.0020
9.1
.0050
.0100.000067.00116
00
000129.000063
.00790
.00036.000267.000088
.0054.00221
0.0044
.00036.000032.00081
2.82
.040
.000140
.00051 0
0.0005
.007
.004.ÜOOG
.70
1 01 .161 01 0
01 .19
0I .000151 .0251 o1 0I o| 00006I .000061 01 o1 oI .0026I .000511 01 0I 00471 0I .043I .00111 01 .0016
1 1.2
.0450
.0000790
.0003600
.00052
.0042
.0041.00042
.4700
.063000
.0740
.000146.0138
000
,000063.000045
00B
.00109.000204
00
.001590
.0191.00045
0.00042
.69
Westplaatniet beviat bevist15.OG 35.00
gem se gem s
00
. 000140
0.0300
.00270
.0025,1200
.270
0.9
.00140012
00
.00008.0014
00
0.026
.002100
.010
.013.0045.00015.0007
1.4
00
t\t\nt\QA
0
0.031
00
.0024 90
.00249.036
00
.0G60
0.40
.00144
.0011900
.000081.00141
00
.00B2.00052
00
.00BOQ
.0037.00077.000066.00033
.58
00
.00009
.00006
.24.0005
0.021
00
.59.00025
0.260
0.0061.8
00
.00011
.00004.011
.00039
.00027
00
.033.00147
00
.00036
.0126
.01090
.00005
3.0
00
.000086
.000041
.210.00051
0.0146
00
.092.000251
0.047
0
0.0078
,53
00
.000109
.000039.0085
.000155
.000181
00
.0069.000299
00
.000158
.002BJ
.001370
.000041
.93
: gein. biomassa < 0-00003 gADH/m*
in
po
O
BIVALVIACaptiella capitataCarcinus maenasCerastoderma eduleCorophium volutatorCrangon crangonEnsis directusEteoneGammarusHeteromastüs filiformisHydrobia ulvaeMacoma balthicaMarenzeilena viridisMya arenariaNephtysNephtys cirrosaNephtys hombergiiNereisNereis diversicolorNereis succineaOLIGOCHAETAParaonis fulgensPectinaria koreniPygospio elegansScolelepis squamataScrobtculana planaSpio martinensisSpisula subtruncataStreblospio shrubsoliiTellinaTharyx rnanoni
februari 1995bank bevissinq
nsnsns
0.0770.022
nsnsnsns
0.048ns
0.000ns
0.500nsnsns
0.0620.0160.0120.005
ns0.0220.000
nsnsnsns
0.000ns
0.023
nsnsns
0.8200.022
nsnsnsnsnsns
0.000ns
0.044nsnsns
0.0620.0160.0120.001
ns0.0220.Q00
nsnsnsns
0.000ns
0.023
interaktie
nsnsns
0.0010.02a
nsnsns
0.0150.000
ns0.000
ns0.004
nsnsns
0.0620.0030.0120.0230.0450.0220.000
nsnsnsns
0.000ns
0.023
oktobeM995bank bevissïna
nsnsnsnsnsns
0.032nsnsns
0.033nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
nsns
0.0040.008
nsnsnsnsnsnsnsnsns
0.005nsns
0.004ns
0.035nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
interaktie
ns0.000
ns0.003
nsnsns
0.039nsnsnsnsns
0.002nsnsnsns
0.0010.009
nsnsnsnsnsns
0.000ns
0.040nsns
maart 1996
0.0000.000
nsnsr>sns
0.034nsnsns
0.0000.1700.0000.027
nsns
0.0000.030
nsnsnsns
0.001nsns
0 018nsns
0.044ns
0.017ns
0.036nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
0.036nsnsnsnsns
0.028ns
0.370ns
0.042rts
0-044nsnsns
nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
0.044nsnsns
februari 1995
0.000nsnsns
0.001nsnsnsnsnsnsns
0,000nsnsnsnsnsnsnsnsnsns
0.0360.000
nsnsnsns
0.000nsns
nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
0.002nsnsnsnsnsnsnsns
0.039ns
0.0360.000
nsnsnsns
0.000nsns
interaktie
nsnsns
0.008nsnsnsnsnsnsns
0.002ns
0.000nsnsnsns
0.024nsnsns
0.0360 000
nsnsnsns
0 000nsns
oktober 1995bank bevissino
nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
nsnsnsns
0.011nsnsnsnsnsnsnsnsns
0.011nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
nn
0.000n
0.014nsnsnsnsnsnsnsnsns
0.015nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsrtsnsnsnsns
maar! 1996bank bevissino
0-000nsnsnsnsnsnsnsnsns
0.000ns
0.017nsns
0.020nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
nsnsnsnsnsnsnsnsnsns
0.002nsnsnsns
0.000nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
nsnsnsnsnsnsnsnsnsns
0.002nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
o
l
I
27
Tabel 9. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en aantal stations (N) waarop soort gevonden werd in het najaar 1994op en nabij de kokkelbanken bij de Hinderplaat en Westplaat (Nmax = 14).
Westplaat
Latijnse naam
Abra aibaAnaAtidea mucosaBathyporeia pilosaCapXtftila capitataCeraatoderma eduleCorophlum arenarlumCrangon erangünEnaLsEteoneGamma rusHa rmothoeHeteromastus f i li forrntsHydrobia ulvaeLanicis conchileyaLiocarcinus holsatusMacoma. bal tin caMactra. corallinaHagelc>na papi 1 licornisMya atenariaKysella bidejïtai.aHytilus edultsWephtysNephtys cirrosaHephtys homberqiiHerelsHereis diversicolorOLICOCHAETAParaonis fulgensPectiharlapectinarta koreniPetricala pholadiformisPolydora ligniPseudopolydora pulchraPygoapio elegansSplo tnartinenslsSpisula suhtruncataStreblospio shrubsolLiTeXXlnaTelltna f^bulaTelllna tenuisTharyn jnarioniVenerupls puljastrj
i nd/m2
230151924
eBï0D
36110tl1311
20760012
241080
25071
553l
46618665701(5
722191
21)12•)4114A1114211[•
21
1011
26
72J132
)01
131410o122
Hinderplaat
Latijnse naam
Abra albaAnaitLdes mucosaBarnes candidaBathyporeia piloaaBIVALVIACapLtella capitaLaCerastodeima edüleCorbula gibbaCrangon ei atigonEriöisEnsis djrectu.sEteon*HauöCOriui arenar LusHeteïromaatus f 111 formtsLanicfe conchilegaHacoma balthicaMagqXona papi11icornisHya arenanaHyseHa bidentataNËMIÏHTEANephtyaNephtys üirrüsaNephtys homberg IVMereis diveraicolorHotom^stus latericeus0LIGQCH&ETAParaoriis fuXgensPectinaxia NoreniPetrLeola pholadiforraisPolydora ligniProceiraea cornutaPseudopolydcjra pulchraPygospio slogansScolelepis gquaniatdScoloplos arrni ger
Spi3uJ.aTcllinaTeil 1 lidVB} 1 JJIJJTharyx ma
hombyx
pulla?t
110
635036241
44038
28070103
102101
6-t221600
30450
12-15
371
2210
'l\1
12-.15517111
%i
j
l413212l53
11
114
13
i:
21
1
TochtKottetonkBevist
ansiovis
» l^asemsreedDootkrabChinese vrtrfftandkrabidnedoomiti- siefcelbaarsgarnaal
igewimperde zwemkrati! gewone hererraelkreeftiqewone zwemkrabsgrondelïqrote marene,qrote zeenaaid'Harder>hanng1 kteme zesnaaldkoornaarvismulpoonDuiiaaischarscholslangsler
spiennosprotsleenbolkstrandkraötonqwijiinazanöSDJöfinoree baarszöedonderpadzoeforelzeester
februari 1995hirtderpia.nf
£
27 2CC
i.ec
8754o o
076.8
00
0.25f!CC0
o.e0
11.20.2
000
8.40.4
00000
02
3tf
C
520 2
C10
143 B000
65.8000
4.2000000
1 200
1.20
43.8000
0 4G00
WEf
stplaai
C
1332CCC
c429
000
860
c0
1140
cc0
ÓA030
0200300
022 8
0O0
r.1
c2760J
C0•e
183.6000
12.4€0
0262
0oa
<i00000
0.600
0.8000
16
0
apnll99Slimderplanf
c
ct
0.6C
165.800c
3.802
000
020
c00000000
1 60000000
311
£
20.4D0
0.40
203J050
1220C00
0 2 ,00000
06000
0236
0000000
wesiplaatf
C
20.4
tc
0 20 2
20120DG800
020
0.4Q0000
0.2000
0 47.6
0000000
nf
C
19.40 2
C0,?
C236
000
5.400000
Q2C000Ó
0000
6 30000000
augustus 1995hinderplanf
0
47.6G
0.400
281.40
041.465
000
1.8000000
0200
120
37,80000000
!tf
0
292.(Vo-00
33940
0.40.6
44.4000'
28.6.0'Q0'
02'o'0
0200
4.80.
47.80 2
000O00
westpiaail _J
C
36tCC
c543.6
0020.8
50.80000
C.40
02000
0.60000
35.800
0 20000
n l
(
19.4Ctct
411600
1.831.2
C
0t0
0.800000
ï0o0p.
29.4
0000000
oMober 1995hinderpla,nf
4.e
62C
cc0
23740
1.42
91.6000
8302
0000
25.84.6
00
10.B0
9.80
o0.2
0006
111
0.2
22C
02c0
16700
ÖA0.4
112.4
d00
880.4
0000
13200
1 4
04.80.2
00
0200
5.4
westpiaai
04
42
tccc
15460ac
107.6000
5120.602
C
OIO
ii.eê2
00
1450
192
0600000
02
nf
d2
11800c0
2591200G
124.8
000
21.8t2
000o'
242CLÊ
00
7620
282000
0.40.2
00
maait 1996hmderplainf
C
4 2CCCG
3620.2605000
2.40000ö
021 4
00
020
380
o00003
ilt
c
62t0«
6 7 2
p
o
0AS
000
a.s0
u000
02O.B
0000
2 2000000
12
westpiaait
(
ct
0 2
c111.4
00c
8.6C
cc
0.100
c" "cJY04
0000
5.80
0 20000
0 2
nt
-
c
9 2C0
0.40
8 6 2PIP
05.4
000
0ÜC
OP
0
o"0
0 200
2 200000
0.20
T01996hinderpla.nf
C
1
c0.6
£C
3585.1200
074.02
000
2691.842.56
0G0
" • " ö0
4882400
0.60
5.8402
12 020.2
0262
Ó0.8
II1-4
0
2&)OiDl0!01
5339.76!
- _BL0-Ji
031.8!
0.0.4i
0'905.961
23.O2I0!0
gj_02i
127992'001
1.4Z2\0 2
12.220.8
04.48
O1
021
raswaal
. <
4.6
C02
t
29Q2*1
(
C69.9
(C
... cJfl2HJ2
72S0
0"b
01006.54
0G
0.40
27.70 2
1.420.2
016.9Ë
00 2
nf
C
19.6
CCG
3054 6400
c79.8
C
1c
644.0411.64
0
co00
18070800
1.80
78.360
1.40 4
014.26
00 2
ïocht
ansiovisblonkvoornbotChinese wolhandkrobarondelharino.schorschotsprotstronókrobwilling,zeebaarszeedonderpadzeester
februari 19bank
ns0 0000.000
0 0220.007
ns0.000
ns0.000
ns0.004
nsns
95bevissmg
ns0.000
* >Mi0.013
nsns
0 024ns
0001nsnsnsns
interaktiens
0.0000.0050.0000.001
nsns
0.000nsnsnsnsnsns
april 1995bonk
nsnsnsnsnsnsnsnsns
0.047nsnsnsns
bevissinqns
0.018nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
interaktiensraransransnsraransnsnsrans
augustus 1bank
nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
995bevissing
nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
interaktiensnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
oktober 19bank
0 021ra
oooonsnsnsnsns
0.0000.001
nsnsns
0.000
«?5bev>ssing | interaktie
nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsrans
nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
maart 199bank
nsns
0017nsnsns
0 044nsnsnsransra
0.023
5bevissing
DSnsnsnsnsns
0 044nsnsnsnsnsnsns
interaktiensnsnsnsnsns
0.044nsnsnsnsnsnsns
mei 1996bank
nsns
0 000nsnsnsnsnsns
0.0000.000
ns0 035
ns
bevissingnsnsnsnsnsnsnsnsns
0 008ransnsns
interaktierans
0 00Ónsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns
es
3
§a
I8
IMe
o
"BSi
Figuur 1 Lokaties bemonsterd in 1994 en 1995.
Figuur 2 Lokaties op kokkelbanken nabij Hinderplaat en Westplaat
Figuur 3 Totale dichtheid (ind/tn2) per monsterpunt
1«1
g
a
CL
Iir
^ }70C0
0 3000-7000
• 1000-3000
• J0Ü-1O0D
• {300
)7UUU
1000-3000
300-1000
(300
c
I1
3Q.
f51
IfI
• • •
Q )7U0U
0 3000-7000
• 1000-3000
• 300-1000
• (300
c
53
o
S-
I<8
Figuur 8 Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Mya arettaria
33
1
)70UO
3000-7003
;DOD-3000
300-1000
(300
"O
§S.'
I *<»3O.
ff2o.'
I§
5'
i35
s
fBI
I
fr
1000 3000
3<J0 -1000
(300
3c
•o3
sQ.O*3"
2o.
<!
II3
s
3000 71)00
1000-3000
300-1000
(300
00c
3§.'00fi
f»
tra"
i
I
10-30
2-10
0 5-2
(0 5
3c
Mguur 14 Verspreiding en biomassa (gADW /m2) van Spisuia subtruncata
w o
<0 V . P
o o • o
4)
O
O
o'8.
D
0
O
O
••
Mya aronarla
Cerastoderma edule
Nereis dlverslcolor
Pygospto elegans
Figuur 15. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Mya arenaria,Macoma balthica, Streblospio shrubsolii, Cerastodermaedule, Pygospio elegans, Nereis diversicolor, Tharyxmarioni en oligochaeten op de kokkelbank nabij deWestplaat in februari 1995 (nf =onbevist gebied; f = bevistgebied).
i
Ind./m2
Figuur 16, Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Mya arenaria, Macoma balthica, Pygospioelegans en Streblospio shmbsolii op de kokkelbank nabij de Westplaat in het najaar 1994.De monsterpunten februari 1995 zijn aangeduid met een ruitje (o).
46
Bijlage 1. Lengte-gewichtregressies(W^alJ3; W - ADW in mg, L«= lengte in mm - n: aantal
deelonderzoek 'natuurlijke ontwikkeling'
najaar 1994
waarnemingen).
Species a
Abra alba
Cerastoderma edule*
Emis directus
Emis sp.
Macoma baltliica*
Montcicuta ferruginosa*
Mya arenaria
Mactra corallina*
Peirtcala pholadiformi.i*
Spuula subtruncata*
Tellma tenuis*
Tellma fabula*
Venerupis pullastra
0.0048
0.0262
0.0005
0.0013
0.0041
0.0071
0.0101
0.0042
0.0298
0.0046
0.1833
0.0049
0.0173
3.022
2.691
3.237
2.915
3.331
3.144
2.788
3.002
2.166
3.212
1.823
3.034
2.805
31
26
51
25
15
6
30
28
29
76
7
28
23
najaar 1995
Species
Abra alba
Carcinus maenas
Ensis directus
EIUMS sp.
Maconw balthica
Macira corallina
MoiikicKtaferruginosa
Mya arenaria
Mytilm edulis
Spi.uiiu subtruncata
Teltum tennis
Tellma fiilmh
Venei upis pullastra
0.0189
0.0895
0.0006
0.0005
O.0078
0.6272
0.0044
0.0581
0.0686
0.0148
0.0418
0.0138
0.0183
2.394
2.337
3.197
3.392
3.029
1.806
3.801
2.068
1.809
2.876
2.279
2.596
2.889
47
14
85
8
13
4
5
21
6
79
32
47
44
deelonderzoek 'effekten schelpdiervisserij'
47
februari 1995
Species
Cerastoderma edule*
Macoma ballhico*
Mya arenaria
0.0051
0.0055
0.0072
3.048
3.081
2,748
15
61
105
oktober 1995
Species a
Spisuia subtruncata
Macoma balthica
Mya arenaria
0.0383
0.0084
0.0263
2.380
2.933
2.316
23
33
18
maart 1996
Species
Spisuia subtruncata
Macoma balthica
Mya arenaria
0.0210
0.0164
Q.0196
2.602
2.677
2.475
\1
99
65
* alle examplaren verast
opm: Bij kleinere lengteklasses zijn vaak meerdere exemplaren samen verast. Regressie gebaseerd op gemiddelde gewicht per lengteklasse.