Elektronik Ticarette StandartlaşmaŞubat-2006, Pamukkale Üniversitesi – Denizli
Handan Yılmaz, İnnova Bilişim Çözü[email protected]
Özgür Gülderen, ODTÜ Yazılım Araştırma Geliştirme Merkezi [email protected]
Kapsam
Global ticarette bir sonraki adım UBL, SOA
Abilities, Avrupa Birliği 6.Çerçeve Programı Projesi
Tarımsal Bilişim
Sonuçlar
e-Ticaretin Faydaları Potansiyel tüketicinin dünyanın her yanından pazara
sunulan ürünler hakkında bilgi sahibi olmasını Yeni üreticilerin dünya pazarına girmesini Daha düşük fiyatlı ve kaliteli ürünlerin pazara
girmesini Üreticiler arasında rekabetin artmasını Ticari ürünlerin maliyetinin düşmesini Ürün seçeneklerinin artmasını Ürün kalitesinin yükselmesini Daha hızlı bir şekilde ödeme ve teslim işlemlerinin
gerçekleştirilmesini sağlar
e-Ticarette XML
XML, W3C tarafından 1998 yılında tavsiye edilmiştir. 1998 yılından günümüze dek XML, endüstriler
tarafından mesaj alışverişinde, mesaj tanımlama çerçevesi olarak kullanılmaktadır
XML’in yaygın kullanımı sonucunda temel iş dokümanı formatları için pek çok tanımlama yapılmıştır.
e-Ticarette XML
e-Ticarette herkesin anlayabileceği bir iletişim dilidir.
Masraflı entegrasyon uygulamalarına gereksinim kalmaz.
Sipariş, fatura, nakliye vb dokümanlar XML ile oluşturulabilir ancak bir standart yoktur. Çok çeşitlilik hakimdir.
Standart olmadığı için dokümanın başka kurum ve kuruluşlar tarafından anlaşılması zordur
e-Ticarette XML
Neredeyse her endüstri ve sektör kendi doküman tanımını yeniden tasarlayarak kullanmıştır.
Temel mesajların pekçok versiyonu doğmuştur
Mesaj çeşitliliği kurumlar arası e-ticaret yapılmasını olumsuz etkilemektedir
ebXML ebXML, Ortak girişim sonucu kurulmuştur:
United Nations Center For Trade Facilitation And Electronic Business (UN/CEFACT)
Organization for the Advancement of Structured Information Standards (OASIS )
Dünya çapında tek bir elektronik pazar altyapısı sunmayı hedeflemiştir.
EDI’ın büyük işletmelerde yakaladığı başarıyı küçük ve orta ölçekli işletmelere yönlendirmeyi amaçlamıştır.
ebXML
İş ortakları arasındaki bağlantıyı otomize eder
Profile
Profile
Profile
Profile
Profile
Profile
Profile
Profile
ebXML
UBL
2004 Eylül’ünde OASIS (Organization for the Advancement of Structured Information Standards) UBL 1.0 özelliklerini (Universal Business Language) yayımlamıştır
UBL ile siparişten faturalamaya geçen satınalma döngüsündeki XML iş dokümanlarının formatı tanımlanmıştır.
Avrupa’da e-ticarette artık UBL mesajlaşma standartları kullanılmaya başlamıştır.
UBL
ebXML’in bıraktığı boşluğu doldurur: Temel Bileşenlerin XML gerçekleştirimi
Sektörler arası ve uluslarası ticareti destekler Lisans ya da telif hakkı ücreti yoktur ISO TC 154 aracılığıyla uluslarası bir
standarttır Açık uygulama geliştirme süreçlerini izler EDI ve XML tecrübesini harmanlar
UBL
UBL Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin sorunlarına çözüm bulmaktadır E-Ticarete erişim Büyük firmaların küçük firmalarla ilişkilerini
genişletmesi Ortak iş dokümanları için standart XML
formatına sahip olmak 2006 Yılında UBL 2.0 hazırlanacaktır.
Neden UBL
Standartların kullanımı birlikte işlerliği sağlar
Standartlar = Birlikte İşlerlik
Neden UBL?
HTTP + HTML = Internette Kağıtsız Yayın
ebXML/WS + UBL = Internette Kağıtsız Ticaret
UBL’in Kapsamı
Siparişten Faturalamaya Satınalma Sürecinde Tekrar kullanılabilir tipler
Parti, Adres, Satıcı No, Ürün, Vergi ebXML çekirdek bileşen tipleri
Kod, Ad, Zaman, Miktar İş Dokümanları
Sipariş, Fatura, Nakliye Notu, Alındı Notu Kod Listeleri
Ülkeler, Paralar
Siparişten Faturalamaya İş Süreçleri
UBL ve SOA
Bilgi işlem teknolojileri geliştikçe, kurumlar mevcut uygulamalarını korurken yeni uygulamalara da sahip olmaktadırlar.
Kurum içinde dahi birbirinden farklı mimaride geliştirilmiş uygulamalar birbirinden bağımsız hizmet sunmaktadır
Kurum içi ve kurumlar arası entegrasyon ihtiyacı SOA’yı doğurmuştur
UBL ve SOA SOA’da iş süreçlerinin yeniden tasarlanması
sonucu uygulamanın sunduğu genel hizmetler, uygulamaya özel hizmetlerden ayrılarak servis olarak sunulurlar
Uygulamaların servisler yoluyla entegre olmaları bilgi paylaşımını, verimliliği ve gelir düzeyini artırır
UBL standardını kullanan uygulamaların Servis Odaklı Mimaride (SOA) olması etkin bir kullanım sağlayacaktır
ABILITIES, 6.ÇP Projesi
Avrupa Birliği çerçeve programının amacı, AB ülkelerinde bilgi tabanlı ekonomi ve toplum
düzeni geliştirilmesi İstihdam, sürdürülebilir ekonomik büyüme ve
toplumsal bütünlük şartlarının iyileştirilmesidir Ortak bilim ve teknoloji geliştirme projeleri
desteklenmektedir Abilities, Avrupa Birliği tarafından desteklenen
bir 6.ÇP projesidir.
ABILITIES, 6.ÇP Projesi
Abilities projesi ile Güçlü bir bilişim teknolojisine sahip olmayan, İş süreçleri birbirinden farklı şekillerde işleyen
kobiler için UBL standartları kullanılarak birlikte işlerlik yapısı oluşturulacaktır
Projenin Türkiye ortakları ODTÜ Yazılım Araştırma ve Geliştirme Merkezi (SRDC) ve İnnova Bilişim Çözümleri’dir.
ABILITIES, 6.ÇP Projesi
Bilgi işlem teknolojileri giderlerinin büyük kısmını uygulama entegrasyonu masrafları oluşturmaktadır
Entegrasyon kavramı yerini birlikte işlerliğe bırakmaktadır
Abilities projesi ile kobilerdeki yazılım entegrasyonu projeleri birlikte işler duruma adapte edilecektir.
ABILITIES Mimarisi
Abilities merkezi platformu: Editörler(Ontoloji Delta, BPML, WS Kayıt Düzenleyici) Bilgi Havuzu(UBL ve UBLtc Tanımları) Erişim Hizmetleri Uygulanabilir Servisler(Doküman Zenginleştirme,
Uzlaştırma) Ajan Tabanlı Müzakere Altyapısını içerir.
Ayrıca, sağlanan “Birlikte Çalışabilirlik Platformu” çok sayıda istemcinin birbiriyle haberleşmesine imkan vermektedir.
Birlikte İşlerlik Kavramı Yeni nesil kurumsal uygulamaları için yapılan
“Kurumsal Uygulama Bütünleştirme” projelerinin basitleştirilmesini, hızlandırılmasını ve yöntemlerin belirlenmesini amaçlar.
ABILITIES Projesi: “Uygulama Bütünleştirme”de uygun birlikte işlerlik
kavramlarının benimsenmesini amaçlamaktadır. (Genel Hedef Kitle KOBIler.)
Avrupa’da Birlikte İşlerlik üzerine ARGE çalışmalarını ve bilgi birikimini arttırmayı hedeflemektedir.
ABILITIES Ana Araştırma Konuları
Genişletimiş Avrupa KOBİlerine Yönelim UBL KOBİ’ler için uygun hale nasıl getirilir? UBL nasıl
değiştirilmeli, genişletilmeli, uyarlanmalı? Birleşik Mimari ve Akıllı İş Dokümanları
Birlikte İşlerlik üzerine iki farklı model: İş Dokümanları Yapısal Farklılıkları: kişisel modeller
arasında anlamsal eşlik için UBL tabanlı referans meta-model.
İş Dokümanları İçeriği: Yerinde Mutabakat ve Müzakere
Servis Koreografisi ve İş Süreçleri Desteği
I. Araştırma Alanı UBL’i Genişletilmiş Avrupa’ya uygun hale getirmek.
Ülke dillerine çeviri, yerel yasal uygulamalara, vergi ilkelerine, para birimine (vb.) uygun hale getirmek.
UBL 2.0 tabanlı 5 adet iş profili (UBL Test Cases): UBLtc1 : Litvanya’da Perakende Endüstrisi UBLtc2 : Slovakya’da Yüksek Technoloji Endüstrisi UBLtc3 : Türkiye’de Tarım Endüstrisi UBLtc4 : Romanya’da Tekstil Endüstrisi UBLtc5 : Macaristan’da Turizm Endüstrisi
UBL 2.0 ve UBLtc Dökümanlarında bulunan kavramlar OWL Ontolojileri olarak tanımlanacaktır.
I. Araştırma Alanı(Devamı) Mutabakat Kuralları, ABILITIES Ontoloji Delta
Editörü tarafından oluşturulacak ve daha sonra modeller arası otomatik UBL dönüşümlerinde kullanılacaktır.
I. Araştırma Alanı Sonuçları: 5 UBLtcn Profilleri : OWL Ontoloji, XML İş
Dökümanları UBLtcnm Üye Profilleri Ontoloji Delta Editör İş Dökümanları Mutabakat Platformu
Kurumsal Uygulamalar (ERP-SCM)
-
Kurumsal Arayüz UBLtc++
ARABULUCU HAVUZU
DOCS Kuralları
İş Kuralları
ESB -Uzaktan Erişim Metodları (WEB SERVICES)
ONTOLOJI HAVUZU
UBLtc
MM İçerik
ESB - Yerel Erişim Metodları (WEB SERVICES) İş Kuralları Denetleyici ve Arabulucu Platformu(Ajan Mimarisi Tabanlı)
UBL Ontoloji Delta Editör
İş-KurallarıEditörü
CMS & MM Editör
Ontoloji Havuzu
Ticari İşlem Havuzu
WS Havuzu
UBL 2.0
BPM UBLtc++
UDDI WSDL
UBLtc 2.0
BPM UBLtc++ Editör
WS UDDI Editor
Arabulucu Havuzu
ABILITIES Birlikte İşlerlik Platformu
İSTEMCİ
DOCS Zenginleştirme
DOCS Mutabakat Sistemi
UBLtc İş Akışı Kontrol Sistemi
SUNUCU
DOCS Kuralları
UBL Ontoloji Delta Editör
UBL Modeli
Ontoloji Editör
UBL Siparişten
Faturalamaya İş Dokümanları
UBL OWLReferansOntolojisi
UBL++OWL
ReferansOntolojisi
Meta-Data kullanarak Multimedia İçerik veya İş Kuralı Eklentileri
UBLtc Modellerinin Hazırlanması
UBL Ontoloji Delta Editör
StandardUBL++Model
UBLtc++
MutabakatKuralları
UBLtc Üye Modellerinin Hazırlanması
UBL Ontoloji Delta Editör(Üye
tarafındankullanılacaktır)
UBLtc++Model
UBLtcX++
MutabakatKuralları
II. Araştırma Alanı
Birlikte İşlerlik: İş Dökümanlarının formatında, (I. Araştırma
Alanı) İş Dökümanlarının İçeriğinde
UBL dökümanlarının Multimedia içerik ile zenginleştirilmesi
Müzakere Ortamı (fiyat, miktar, garanti süresi, teslimat tarihi, kalite vb.)
Ajan tabanlı İş Kuralları Altplatformu desteği
II. Araştırma Alanı(Devamı) II. Araştırma Alanı Sonuçları:
Multimedia Eklenti Sistemi ve Multimedia Döküman Havuzu
UBL Dökümanları için içerik Müzakere Sistemi, İş Kuralları Havuzu
Kurumsal Uygulamalar için Arayüzler ABILITIES Birlikte İşlerlik Katmanı
Servis Odaklı Mimari İki seviyede birlikte işlerlik platformu desteği Multimedia İçerikle zenginlertirilmiş UBL
Dökümanları için SOAP Mesajlaşma Sistemi
Kurumsal Uygulamalar (ERP-SCM)
-
Kurumsal Arayüz UBLtc++
ARABULUCU HAVUZU
DOCS Kuralları
İş Kuralları
ESB -Uzaktan Erişim Metodları (WEB SERVICES)
ONTOLOJI HAVUZU
UBLtc
MM İçerik
ESB - Yerel Erişim Metodları (WEB SERVICES) İş Kuralları Denetleyici ve Arabulucu Platformu(Ajan Mimarisi Tabanlı)
UBL Ontoloji Delta Editör
İş-KurallarıEditörü
CMS & MM Editör
Ontoloji Havuzu
Ticari İşlem Havuzu
WS Havuzu
UBL 2.0
BPM UBLtc++
UDDI WSDL
UBLtc 2.0
BPM UBLtc++ Editör
WS UDDI Editor
Arabulucu Havuzu
ABILITIES Birlikte İşlerlik Platformu
İSTEMCİ
DOCS Zenginleştirme
DOCS Mutabakat Sistemi
UBLtc İş Akışı Kontrol Sistemi
SUNUCU
DOCS Kuralları
UBL Ontoloji Delta Editör
III. Araştırma Alanı Reel ve efektif entegrasyon için multaka iş süreçlerinin birbiriyle
bağlantılı ve senkronize şekilde çalışması gerekmektedir. Siparişten Faturalamaya kadar tüm süreçlerin BPML’e göre
modellenmesi BPM modelleyicileri ve çalışma platformlarının UBLtc++
dökümanlarını SOAP mesajı olarak destekleyecek şekilde düzenlenmesi hedeflenmektedir.
III. Araştırma Alanı Sonucu: Gelişmiş İş Akışı Motoru: BPML ve BPEL uyumlu, UBLtc++
dökümanlarını SOAP mesajları içinde destekleyen.
Kurumsal Uygulamalar (ERP-SCM)
-
Kurumsal Arayüz UBLtc++
ARABULUCU HAVUZU
DOCS Kuralları
İş Kuralları
ESB -Uzaktan Erişim Metodları (WEB SERVICES)
ONTOLOJI HAVUZU
UBLtc
MM İçerik
ESB - Yerel Erişim Metodları (WEB SERVICES) İş Kuralları Denetleyici ve Arabulucu Platformu(Ajan Mimarisi Tabanlı)
UBL Ontoloji Delta Editör
İş-KurallarıEditörü
CMS & MM Editör
Ontoloji Havuzu
Ticari İşlem Havuzu
WS Havuzu
UBL 2.0
BPM UBLtc++
UDDI WSDL
UBLtc 2.0
BPM UBLtc++ Editör
WS UDDI Editor
Arabulucu Havuzu
ABILITIES Birlikte İşlerlik Platformu
İSTEMCİ
DOCS Zenginleştirme
DOCS Mutabakat Sistemi
UBLtc İş Akışı Kontrol Sistemi
SUNUCU
DOCS Kuralları
UBL Ontoloji Delta Editör
Tarımsal Bilişim
Tarım sektörü kendi içinde çok farklı alt sektörlerden oluşmaktadır
Diğer sektörlere göre bilişim teknolojileri daha az kullanılmaktadır
Mevcut e-ticarette tarım sektörünün payı küçüktür
Ticarette standart bilgi alışverişi istenilen düzeyde değildir
Abilities ve Tarım Sektörü
Proje kapsamında Türkiye’de tarım sektöründeki kobiler için birlikte işler bir yapı hazırlanacaktır
Sektörden firmalarla ihtiyaç analizi ve test çalışmaları yapılacaktır
Standart ticaret dokümanlarının oluşturulması sağlanacaktır
Tarım Sektöründe Aktörler
Abilities ve Tarım Sektörü
Ülkemizde tarım sektörü bilişim teknolojilerindeki açığını kapatmalıdır
Abilities ile e-ticarette Avrupa standartlarına sahip olunacaktır
Tarımsal Pazarlama firması İnnova’nın test uygulama ortağıdır.
Sonuçlar
UBL’in e-ticaretin genişlemesi ve mevcut sorunların kaldırılmasındaki anahtar rolü toplum kuruluşları (TOBB, sanayi ve ticaret odaları v.b.) ve devlet kurumları ile paylaşılmalıdır.
UBL’in her sektörde kullanılabilecek şekilde gerekli uyarlamaların, düzenlemelerin yapılması ve kullanımı desteklenmelidir.
Sonuçlar
Kamu ve özel sektördeki tüm kurum ve kuruluşlar SOA mimarisi konusunda bilgilendirilmelidir.
Mevcut uygulamaların uyarlanması ve yeni uygulamaların geliştirilmesi SOA bakış açısı ile değerlendirilmelidir.
Türkiye’de 6.ÇP’de elde edilen deneyimler paylaşılarak, gerekli eğitimler düzenlenerek 7.ÇP’ye katılımın artırılması sağlanmalıdır
Kaynaklar http://www.ebXML.org http://www.oasis-open.org Jon Bosak, Tim McGrath, Defining a common XML library of business
documents Mark Crawford, 2002 UBL: The Next Step for Global E-Commerce ,
Logistics Management Institute McLean, Virginia United States of America,http://www.idealliance.org/papers/xml02/dx_xml02/papers/05-00-02/05-00-02.html
Michael S. Mimoso, 2004 Father of XML: UBL bridges e-commerce gap for SMBs, http://searchwebservices.techtarget.com/qna/0,289202,sid26_gci1025133,00.html
Altan Küçükçınar, 2004, Avrupa Birliği Altıncı Çerçeve Program, http://www.fp6.org.tr/_etkinlikalanlari/nest/_dokuman/_sunumlar/AKucukcinar_20040210-11_NEST_Genel.ppt#562,1,6. Çerçeve Program
John Ruegg, 2005, GJXDM Information Exchange Package Methodology Naming & Design Rules (MNDR)
ebXML News, Implementations, Developments and more, 2003, http://www.ebxml.org/ebxml_jmt/documents/ebxml_jan-01_2003.ppt
Teşekkür Ederiz!