HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
LÊ CAO VINH
GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG NHÂN VĂN HỒ CHÍ MINH
CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: HỒ CHÍ MINH HỌC
Mã số: 62 31 02 04
HÀ NỘI - 2017
Luận án được hoàn thành tại
Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS Phạm Ngọc Anh
2. PGS. TS Hoàng Anh
Phản biện 1: ………………………………………. .
…………………………………………
Phản biện 2: ………………………………………..
………………………………………..
Phản biện 3: ………………………………………..
………………………………………..
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện
họp tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh
Vào hồi……giờ……ngày……tháng…….năm 20......
Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia
và Thư viện Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống những quan điểm toàn diện và
sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, trong đó tư tưởng
giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người là nội dung cốt
lõi và là sợi chỉ đỏ xuyên suốt toàn bộ di sản tư tưởng của Người. Đó không
có gì khác hơn là một chủ nghĩa nhân văn đích thực, làm cơ sở tạo nên sức
sống và khả năng trường tồn của tư tưởng Hồ Chí Minh. Tư tưởng nhân văn
Hồ Chí Minh, hay chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh là một bộ phận cấu
thành quan trọng, giữ vị trí hạt nhân, nền tảng triết học của toàn bộ hệ thống
tư tưởng cũng như sự nghiệp thực tiễn Hồ Chí Minh, là giá trị tinh túy trong
toàn bộ di sản Hồ Chí Minh. Giá trị này có sức nội sinh, ngoại hóa vô cùng
mạnh mẽ, làm nên chiều sâu tư tưởng, sức thuyết phục, cảm hóa, chuyển hóa
của phương pháp và phong cách Hồ Chí Minh. Cũng chính những giá trị
nhân văn Hồ Chí Minh đã góp phần làm nên bản chất, sức mạnh của Đảng
Cộng sản Việt Nam và sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Vì thế, nghiên cứu tư
tưởng nhân văn của Người một cách toàn diện chính là đi vào chiều sâu bên
trong của hệ tư tưởng, từ đó, xác định rõ hơn cơ chế tồn tại và khả năng lan
tỏa của tư tưởng đó đối với mọi tầng lớp nhân dân.
Thanh niên, trong đó có sinh viên đại học, là một lực lượng nòng cốt
trong xây dựng và bảo vệ tổ quốc, là một sứ giả đưa Việt Nam hội nhập quốc
tế, là một hiện thân, đại biểu cho dân tộc Việt Nam, cho nền văn hóa Việt
Nam, chính vì thế, họ cần phải là những con người phát triển toàn diện cả về
đức, trí, thể, mỹ, mà cốt cách, bản chất, không khác gì hơn chính là các giá trị
nhân văn. Vì vậy, một trong những nhiệm vụ trung tâm của giáo dục Việt
Nam, đã được Đảng Cộng sản Việt Nam chỉ rõ, là “đổi mới chương trình
nhằm phát triển năng lực và phẩm chất người học, hài hòa đức, trí, thể, mỹ;
dạy người, dạy chữ và dạy nghề. Đổi mới nội dung giáo dục theo hướng tinh
giản, hiện đại, thiết thực, phù hợp với lứa tuổi, trình độ và ngành nghề; tăng
thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Chú trọng giáo dục nhân cách,
đạo đức, lối sống, tri thức pháp luật và ý thức công dân. Tập trung vào những
vào những giá trị cơ bản của văn hóa, truyền thống và đạo lý dân tộc, tinh
2
hoa văn hóa nhân loại, giá trị cốt lõi và nhân văn của của chủ nghĩa Mác -
Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”
Để thực hiện nhiệm vụ đó, việc đi sâu vào nghiên cứu, giáo dục tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh vào cuộc sống để thúc đẩy quá trình nhân văn
hóa đời sống xã hội, nhân văn hóa bản chất con người Việt Nam, trong đó có
thanh niên, sinh viên, đồng thời làm cho các giá trị nhân văn Hồ Chí Minh
ngày càng được khảng định, bồi đắp, tòa sáng và trường tồn là một vấn đề có
ý nghĩa lý luận và thực tiễn cấp bách hiện nay. Vì vậy, nghiên cứu sinh đã
chọn đề tài “Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các
trường Đại học ở Việt Nam hiện nay” để làm Luận án Tiến sĩ, chuyên
ngành Hồ Chí Minh học.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích
Phân tích những nội dung cơ bản của tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh,
xây dựng hệ tiêu chí đánh giá chất lượng, phân tích thực trạng và đề xuất các
giải pháp giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường
đại học ở nước ta hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ cơ sở hình thành tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh;
- Xây dựng hệ tiêu chí đánh giá chất lượng của hoạt động giáo dục tư
tưởng nhân văn cho sinh viên trong các trường đại học ở nước ta;
- Làm rõ những nội dung cơ bản của tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh;
- Đánh giá thực trạng giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh các
trường đại học.
- Đề xuất các giải pháp để nâng cao chất lượng công tác giáo dục tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên tại các trường đại học ở Việt
Nam hiện nay.
3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại
học ở Việt Nam.
3
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Luận án tập trung nghiên cứu công tác giáo dục tư tưởng nhân văn
cho sinh viên các trường Đại học ở nước ta hiện nay.
- Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các
trường đại học là một vấn đề rộng. Do đó, trong khuôn khổ luận án, tác giả
tập trung vào nghiên cứu và khảo sát thực tế giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ
Chí Minh ở các trường đại học khu vực miền Bắc.
- Hoạt động giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên
các trường đại học được luận án nghiên cứu, khảo sát trong khoảng thời gian
từ năm 2006 đến 2016.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Luận án được thực hiện trên nền tảng các quan điểm của chủ nghĩa
Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về chủ nghĩa xã
hội, về văn hóa, đạo đức, về con người...
4.2. Phương pháp nghiên cứu
- Luận án được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa
Mác - Lênin
- Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu của khoa học liên
ngành và chuyên ngành, trong đó đặc biệt chú trọng các phương pháp:
phương pháp lô gíc, lịch sử, sử dụng phương pháp văn bản học, nghiên cứu
các tác phẩm kinh điển của Hồ Chí Minh, kết hợp các bài nói, bài viết với
hoạt động chỉ đạo thực tiễn của người; sử dụng các phương pháp chuyên
biệt: điều tra xã hội học, phân tích, tổng hợp, so sánh,… để thực hiện đề tài.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
5.1. Ý nghĩa khoa học
- Luận án góp phần làm phong phú thêm vào hệ thống các chủ trương,
chính sách của Đảng, Nhà nước về công tác giáo dục thanh niên- sinh viên
nói chung và về giáo dục đạo đức, nhân văn nói riêng
- Luận án là cơ sở lý luận quan trọng để các trường Đại học xây dựng
các kế hoạch, chủ trương trong công tác nghiên cứu đạo đức sinh viên
- Là tài liệu tham khảo cho việc học tập, nghiên cứu tư tưởng đạo đức,
phong cách của Hồ Chí Minh ở các trường Đại học nước ta.
4
5.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận án đề xuất các giải pháp căn bản nhằm giúp các trường Đại học
đẩy mạnh công tác giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên
hiện nay
6. Những đóng góp mới của Luận án
- Phân tích các quan điểm trong tư tưởng nhân văn của Hồ Chí Minh
theo lôgic, trình tự.
- Luận án đề xuất hệ thống các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng
công tác giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường
Đại học ở Việt Nam hiện nay.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục,
luận án gồm 4 chương, 10 tiết.
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
1.1. Những công trình khoa học liên quan đến tư tưởng nhân văn
Hồ Chí Minh
Nghiên cứu về tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh đã được đông đảo
các học giả, các nhà khoa học, các cá nhân trong và ngoài nước quan tâm
nghiên cứu trong các đề tài khoa học, các sách chuyên khảo, trong các luận
án, trong các bài viết trên các tạp chí khoa học... Việc nghiên cứu vấn đề
này đã được các nhà khoa học nghiên cứu theo các cách tiếp cận khác
nhau, trong những công trình nghiên cứu khác nhau, nhưng tựu chung lại
các tác giả đều tập trung làm rõ những vấn đề lý luận chung về tư tưởng
nhân văn Hồ Chí Minh như khái niệm, đặc điểm, nguồn gốc, và những nội
dung cơ bản của tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh. Những kết quả này rất
đáng trân trọng và đã góp phần làm sáng tỏ nhiều vấn đề lý luận chung của
tư tưởng Hồ Chí Minh về nhân văn. Các công trình khoa học này đã cung
cấp nhiều gợi ý quan trọng, là những tài liệu tham khảo quý và là cơ sở lý
5
luận quan trọng để tác giả kế thừa, tiếp tục đi sâu nghiên cứu: Nội dung tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
1.2. Một số công trình khoa học liên quan đến giáo dục tư tưởng
nhân văn Hồ Chí Minh
Việc giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho các tầng lớp nhân
dân trong xã hội là một nhiệm vụ quan trọng, có ý nghĩa sâu sắc trong
công cuộc xây dựng nền đạo đức mới cho con người Việt Nam trong giai
đoạn hiện nay. Vấn đề này đã được các nhà khoa học, các học giả trong
nước nghiên cứu qua các công trình khoa học khác nhau. Trong các công
trình này, bước đầu các tác giả đã làm rõ một số vấn đề sau: hệ thống nội
dung tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh; làm rõ sự cần thiết phải giáo dục tư
tưởng này cho các tầng lớp nhân dân trong công cuộc đổi mới và hội nhập
quốc tế hiện nay; đưa ra các phương hướng cũng như đề xuất một số giải
pháp để giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho các tầng lớp nhân
dân trong xây dựng nền đạo đức mới, con người mới ở nước ta hiện
nay.Các công trình này đã cung cấp nhiều gợi ý quan trọng, là những tài
liệu quý, là cơ sở để tác giả kế thừa, tiếp tục đi sâu nghiên cứu: Giáo dục
tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở Việt
Nam hiện nay.
1.3. Những vấn đề đã được nghiên cứu và những vấn đề đặt ra để
luận án tiếp tục nghiên cứu
1.3.1. Những vấn đề đã được nghiên cứu
Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến luận án của các nhà
khoa học, là những công trình nghiên cứu vô cùng có giá trị mà tác giả
tham khảo và kế thừa, để thực hiện luận án. Với các công trình nghiên cứu
về tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh, về giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí
Minh, các tác giả của các công trình nghiên cứu trên, bước đầu đã làm rõ
các vấn đề sau:
Thứ nhất, về nghiên cứu tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh:
- Một là, các tác giả đã bước đầu chỉ ra cơ sở hình thành tư tưởng
nhân văn Hồ Chí Minh là: sự kế thừa các giá trị truyền thống nhân ái của
6
dân tộc, quê hương và gia đình; các giá trị tinh hoa văn hóa của nhân loại
về lòng nhân ái; phẩm chất cá nhân đặc biệt của Hồ Chí Minh.
- Hai là, những nội dung cơ bản, xuyên xuốt trong tư tưởng nhân văn
Hồ Chí Minh đã được các tác giả khảng định đó là: tình yêu thương vô hạn
đối với con người, nhất là những người cùng khổ; coi con người là mục
tiêu, là độnglực của sự nghiệp các mạng; lòng khoan dung rộng lớn đối với
con người; chăm lo bồi dưỡng, phát triển con người.
Tuy nhiên, những kết quả đạt được trong các công trình nghiên cứu
của các nhà khoa học về nguồn gốc, đặc điểm, nội dung của tư tưởng nhân
văn Hồ Chí Minh... được nghiên cứu dưới góc độ đạo đức, văn hóa, xã hội,
con người, v.v.. Nhưng đa phần các công trình này mới chỉ tiếp cận nghiên
cứu dưới dạng các bài viết, chưa có nhiều công trình nghiên cứu chuyên
khảo có tính hệ thống, toàn diện, sâu sắc về nguồn gốc và nội dung tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh.
Thứ hai, về nghiên cứu giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
- Một là, các tác giả đã làm rõ được sự cần thiết của việc giáo dục tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho các tầng lớp nhân dân nhằm hình thành
nên những con người mới phát triển toàn diện, đáp ứng yêu cầu của sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
- Hai là, trong các công trình này, các tác giả đã chỉ rõ những những
vấn đề đặt ra ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng của hoạt động giáo dục tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh. Đó là, các mâu thuẫn giữa yêu cầu không
ngừng nâng cao hiệu quả của hoạt động giáo dục với chất lượng của các
chủ thể giáo dục; mâu thuẫn giữa nội dung giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ
Chí Minh với hiện thực cuộc sống; mẫu thuẫn giữa nhu cầu mong muốn
vươn lên hoàn thiện nhân cách với sự thiếu ý thức trong tu dưỡng, rèn
luyện của một bộ phận nhân dân...
- Ba là, các tác giả đã chỉ ra các phương hướng, nội dung cần thiết
giáo dục tư tư tưởng nhân văn hồ Chí Minh, đồng thời bước đầu đã đề xuất
7
một số giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động giáo dục
này cho các tầng lớp nhân dân trong xã hội.
Tuy nhiên, trong các công trình trên, các tác giả cũng mới chỉ dừng
lại ở việc nghiên cứu giáo dục tư tưởng này cho cán bộ, đảng viên, trong
phát huy nhân tố con người nói chung v.v..., nhưng chưa có công trình cụ
thể nào đi sâu nghiên cứu có tính hệ thống việc giáo dục tư tưởng nhân
văn Hồ Chí Minh, nhất là trong giai đoạn hiện nay.
1.3.2. Những vấn đề đặt ra luận án tiếp tục nghiên cứu
Từ những kết quả đạt được cũng như những vấn đề đặt ra trong
nghiên cứu tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh và giáo dục tư tưởng nhân văn
Hồ Chí Minh của các nhà khoa học, là cơ sở quan trọng để tác giả luận án
định hướng nghiên cứu và xác định những nội dung trọng tâm cần tiếp tục
nghiên cứu trong luận án:
- Một là, luận án sẽ tiếp tục nghiên cứu một cách toàn diện các nội
dung trong tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh.
- Hai là, trên cơ sở phân tích tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh, tác giả
luận án sẽ đi vào xây dựng hệ tiêu chí đánh giá chất lượng của hoạt động
giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các trường
đại học; để từ đó, đánh giá thực trạng của hoạt động giáo dục này trong các
trường Đại học ở Việt Nam hiện nay.
- Ba là, từ đánh giá thực trạng của hoạt động giáo dục tư tưởng nhân
văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các trường Đại học ở Việt Nam hiện
nay, luận án đề xuất phương hướng, cùng với hệ thống các giải pháp giáo
dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở
Việt Nam hiện nay.
8
Chương 2
TƯ TƯỞNG NHÂN VĂN HỒ CHÍ MINH - NỘI DUNG,
SỰ CẦN THIẾT VÀ HỆ TIÊU CHÍNH ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG
GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG NHÂN VĂN
HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN
2.1. Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
2.1.1. Một số khái niệm
2.1.1.1. Khái niệm chủ nghĩa nhân văn
Luận án cũng thống nhất với các quan niệm của các nhà nghiên cứu
khi cho rằng, chủ nghĩa nhân văn là khái niệm mà nội hàm của nó thường
nhấn mạnh đến yếu tố văn hóa, các giá trị, quyền của con người. Khái
niệm chủ nghĩa nhân đạo là biểu hiện của tinh thần đạo đức, đề cao tình
cảm, lòng yêu thương con người. Tuy nhiên, hai khái niệm này có sự
tương đối đồng nhất về mặt nội hàm, đó là tình người, tình thương, sự
quan tâm đến hạnh phúc con người, các giá trị của con người, cao hơn đó
là tình yêu đồng loại.
2.1.1.2. Khái niệm “Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh”
Từ những kết quả nghiên cứu đã đạt được của các nhà khoa học,
cũng như các yêu cầu trong phương pháp luận mác xít, luận án cho rằng:
Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh là một hệ thống các luận điểm về con
người và giải phóng con người được rút ra từ thực tiễn cách mạng; những
luận điểm này được hình thành trên cơ sở kế thừa có chọn lọc các giá trị
nhân văn truyền thống dân tộc, các giá trị nhân văn trong văn hóa nhân
loại với đỉnh cao là chủ nghĩa nhân đạo Mác - Lênin, nhằm mục đích giải
phóng và phát triển con người một cách toàn diện. Đó là quan niệm về
bản chất con người; tình yêu thương con người; tinh thần khoan dung; coi
con người vừa là mục tiêu, vừa là động lục của sự nghiệp cách mạng; về
chiến lược trồng người... Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh mang tính định
hướng trong việc xây dựng con người mới ở nước ta hiện nay.
9
2.1.1.3. Khái niệm “Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho
sinh viên”
Với kết quả nghiên cứu của mình, tác giả luận án cho rằng: Giáo dục
tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên là quá trình tổ chức tác
động có hệ thống, có mục đích, thường xuyên các luận điểm về con người,
tình yêu thương con người, đấu tranh cho hạnh phúc con người theo tư
tưởng Hồ Chí Minh với những phương pháp giáo dục phù hợp của các chủ
thể giáo dục trong nhà trường tới nhận thức của sinh viên nhằm trang bị
cho sinh viên những tri thức, kỹ năng và thái độ, hành vi thấm đượm tính
nhân văn trong mối quan hệ với với con người, với công việc; từng bước
hình thành nhân cách con người mới xã hội chủ nghĩa cho sinh viên Việt
Nam hiện nay.
2.1.2. Cơ sở hình thành tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
Tư tưởng nhân văn hò Chí Minh được hình thành từ những cơ sở sau:
2.1.2.1. Truyền thống nhân ái của dân tộc Việt Nam
Các giá trị truyền thống nhân ái của dân tộc Việt Nam là một cơ sở
quan trọng trong việc hình thành tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh, đó là:
tinh thần yêu thương con người, yêu thương đồng loại là đặc điểm nổi bật
trong truyền thống nhân ái của nền văn hóa Việt Nam; tinh thần khoan
dung, yêu chuộng hòa bình một nét đặc trưng trong truyền thống nhân ái
Việt Nam.
2.1.2.2. Giá trị tinh hoa văn hóa nhân loại về lòng nhân ái.
Luận án khảng định, các giá trị trong văn hóa nhân loại về lòng
nhân ái là cơ sở làm phong phú, hoàn chỉnh tư tưởng nhân văn Hồ Chí
Minh, đó là:
Tinh hoa văn hóa phương Đông
Luận án trình bày một số giá trị tư tưởng văn hóa của Nho giáo
như:khái niệm “Nhân” của Nho giáo, thuyết “Kiêm ái” (thương yêu lẫn
nhau) của Mặc Tử; nhân sinh quan Phật giáo với những quan niệm về con
người, về đời người; về quan niệm sống và mục đích sống; về con đường
để giải thoát, đưa chúng sinh ra khỏi đau khổ… là những giá trị quan trọng
có ảnh hưởng đến sự hình thành tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh.
10
Tinh hoa văn hóa phương Tây
Các giá trị văn hóa phương Tây mà Hồ Chí Minh tiếp nhận, có vai
trò quan trọng đối với sự hình thành tư tưởng nhân văn của Người, đó là
những tư tưởng nhân văn thời đại Phục hưng, thời đại Ánh sáng, tư tưởng
nhân văn tư sản, nhân văn thiên chúa giáo và các loại tư tưởng nhân văn tiến
bộ khác trong nền văn hóa phương Tây và thế giới. Các giá trị này được Hồ
Chí Minh tiếp thu có chọn lọc và nó đặt nền móng cho việc ra đời một chủ
nghĩa nhân văn mới. Vì vậy, giá trị nhân văn này là một nguồn gốc quan
trọng trong việc hình thành tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh.
Chủ nghĩa nhân văn Mác - Lênin
Học thuyết Mác - Lênin chủ trương giải phóng các dân tộc bị áp bức,
bị nô dịch, giải phóng giai cấp, giải phóng con người, xây dựng một thế
giới mới, một xã hội tự do, bình đẳng, hạnh phúc. Hồ Chí Minh đã tiếp
thu, vận dụng sáng tạo và phát triển các giá trị nhân văn của chủ nghĩa
Mác - Lênin để hình thành cho mình một chủ nghĩa nhân văn mang đặc
điểm và sắc thái mới - chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh. Người chủ
trương đấu tranh chống áp bức, bóc lột để giải phóng hoàn toàn con người
mà trước hết và chủ yếu là giải phóng những người lao động bị áp bức,
bóc lột để đem lại cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc cho mọi người và
cho nhân loại.
Từ các cơ sở trên, luận án đi đến khảng định: tư tưởng nhân văn Hồ
Chí Minh được hình thành từ những cơ sở vững chắc trong đó có truyền
thống nhân ái của dân tộc, tinh hoa văn hóa nhân loại về lòng nhân ái và đặc
biệt là chủ nghĩa nhân đạo cao cả của chủ nghã Mác - Lênin là những cơ sở
có ý nghĩa quyết định đối với sự hình thành tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
2.1.2.3. Phẩm chất và nhân cách của Hồ Chí Minh
Hồ Chí Minh là một con người sống có hoài bão, có lý lưởng yêu
nước thương nhân dân sâu sắc, đặc biệt là tình yêu thương vô hạn mà
Người dành cho những người lao động, nghèo khổ không chỉ trong nước
mà trên toàn thế giới; là một con người có bản lĩnh kiên định, có ý chí
kiên cường trong đấu tranh để hướng đến mục tiêu đem lại hạnh phúc cho
nhân dân.
11
Đó là một con người có tư chất thông minh, sắc sảo, nhạy bén, ham
học hỏi; có tư duy độc lập sáng tạo; có trí tuệ uyên bác, vốn kiến thức sâu
rộng; có lòng tin mãnh liệt ở nhân dân; có ý chí, nghị lực phi thường; có
những phẩm chất đạo đức cách mạng mẫu mực; tác phong giản dị, khiêm
tốn, gần gũi với nhân dân.
Với những phẩm chất cá nhân trên, đã làm cho Hồ Chí Minh có khả
năng tiếp nhận một cách nhanh, nhạy những tri thức, kho tàng kinh nghiệm
lịch sử, tinh hoa chủ nghĩa nhân văn của nhân loại và chuyển hóa nhưng
tinh hoa một cách nhuần nhuyễn để biến hóa thành những phẩm chất, tư
tưởng, trí tuệ của mình mà không rơi vào dập khuôn, sao chép.
2.1.3. Những nội dung cơ bản của tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
2.1.3.1. Quan niệm Hồ Chí Minh bản chất của con người
Trên cơ sở kế thừa và phát triển lý luận Mác - Lênin về con người,
Hồ Chí Minh đã có cách tiếp cận và những quan niệm riêng, hết sức độc
đáo về con người. Trong quan niệm của Hồ Chí Minh, không có con người
chung chung, trừu tượng theo như quan niệm của các học thuyết tôn giáo,
mà chỉ có những con người cụ thể gắn liền với điều kiện, hoàn cảnh lịch sử
cụ thể.
Khái niệm con người trong tư tưởng Hồ Chí Minh được hiểu theo
“nghĩa hẹp là gia đình, anh em, họ hàng, bầu bạn, nghĩa rộng là đồng bào
cả nước, Rộng hơn nữa là cả loài người”.
Quan niệm bản chất của con người mang tính xã hội, chịu sự chi phối
và tác động của các quan hệ xã hội, cho nên trong quan niệm của Hồ Chí
Minh, con người tốt hay xấu, ác hay lương thiện, không phải do bản tính
cố hữu mà chính là do các quan hệ xã hội, môi trường sống của con người
tạo nên.
2.1.3.2. Tình yêu thương con người
Hồ Chí Minh đã dành tình yêu vô hạn đối với con người mà trước hết
là cho những người cùng khổ nhất trong xã hội, đó là những người công
nhân, nông dân, những người thuộc địa bị bóc lột đến tận xương tủy.
Yêu thương con người ở Hồ Chí Minh không chỉ dừng lại ở tình
cảm, mà được thể hiện bằng những hành động cụ thể đó là đấu tranh mạnh
12
mẽ chống lại sự áp bức bóc lột để giải phóng con người, đem lại hạnh phúc
cho con người.
Yêu thương con người được Hồ Chí Minh nêu lên và vận động mọi
người cùng thực hiện để đem lại hạnh phúc cho chính con người.
2.1.3.3. Tinh thần khoan dung
Khoan dung Hồ Chí Minh là một nét đặc sắc trong tư tưởng nhân văn
Hồ Chí Minh, đồng thời còn là một vũ khí tinh thần quan trọng trong công
cuộc đấu tranh vì mục tiêu cao đẹp của sự nghiệp cách mạng, tinh thần này
được thể hiện trên các nội dung sau: Tinh thần khoan dung rộng lớn trước
những khác biệt trong mỗi con người; khoan dung với những người lầm
đường lạc lối khi họ đã nhận ra sai lầm; khoan dung với kẻ thù, sẵn sàng
đối thoại để tìm giải pháp hòa bình; trong chiến tranh, Người luôn coi mục
tiêu của chiến tranh là đánh bại ý chí xâm lược của kẻ thù, chứ không phải
là tiêu diệt toàn bộ sinh lực địch
2.1.3.4. Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự nghiệp
cách mạng
Giải phóng con người để đem lại cuộc sống ấm no, tự do, hạnh
phúc là mục tiêu cao nhất của toàn bộ sự nghiệp cách mạng nước ta.
Mục tiêu này được thể hiện trong định hướng đi lên của cách mạng Việt
Nam, trong mục tiêu xây dựng xã hội mới ở nước ta cũng như trong xây
dựng một Nhà nước thật sự của dân, do dân, vì dân ở nước ta. Đây là
một sự nghiệp cách mạng lâu dài, khó khăn gian khổ của nhiều thế hệ
người Việt Nam và được thực hiện bằng sự nỗ lực của chính bản thân
con người.
2.1.3.5. Chiến lược “trồng người”
Coi con người là vốn quý nhất trong xã hội, là lực lượng có sức
mạnh to lớn, là nhân tố quyết định sự thành công của cách mạng, do vậy
phải chăm lo, bồi dưỡng phát triển con người cho sự nghiệp cách mạng,
trong đó giáo dục là biện pháp quan trọng hàng đầu để thực hiện thắng lợi
chiến lược.
13
2.2. Sự cần thiết giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho
sinh viên các trường đại học ở Việt Nam hiện nay
2.2.1. Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên
nhằm đáp ứng yêu cầu về chất lượng nguồn lao động toàn diện của sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Mục tiêu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta là
hướng đến một xã hội phát triển bền vững, tăng trưởng phải đi đôi với tiến
bộ và công bằng, xã hội phải văn minh. Để đạt được mục tiêu này, đòi hỏi
chúng ta cần phải đào tạo ra được một đội ngũ lao động không chỉ giỏi
chuyên môn, vững tay nghề mà còn phải có lương tâm, trách nhiệm với
cộng đồng. Vì vậy việc giáo dục tư tưởng nhân văn cho sinh viên là một yêu
cầu cấp thiết hiện nay khi đất nước đang bước vào thời kỳ đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
2.2.2. Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên
nhằm đáp ứng đòi hỏi khách quan của quá trình đổi mới toàn diện giáo
dục đại học ở Việt Nam
Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các
trường đại học ở nước ta hiện nay nhằm giúp sinh viên hình thành những
phẩm chất tốt đẹp về nhân cách, đạo đức nghề nghiệp, lối sống có trách
nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội. Đây là một giải pháp quan trọng
thực hiện đổi mới giáo dục đại học nhằm hướng đến mục tiêu phát triển
toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Vì vậy, việc giáo dục tư tưởng
nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở nước ta hiện
nay là đòi hỏi khách quan của sự nghiệp đổi mới giáo đại học ở Việt Nam
hiện nay.
2.2.3. Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các
trường đại học nhằm đáp ứng chính đòi hỏi nội sinh trong quá trình
hoàn thiện nhân cách của sinh viên
Sinh viên với trình độ học vấn cao nên nhu cầu tiếp thu các văn hóa
tinh thần của họ được chọn lọc. Điều này giúp các em không những kế thừa
các trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc mà còn dễ tiếp thu các giá trị
về lòng nhân ái, tình yêu thương con người trong tư tưởng nhân văn Hồ Chí
Minh để làm phong phú tầm hồn, tình cảm của họ, góp phần nâng cao tính
14
chân, thiện, mỹ trong mỗi sinh viên. Những giá trị nhân văn trong tư tưởng
Hồ Chí Minh sẽ tác động và để lại những dấu ấn quan trọng trên diện mạo
nhân cách mỗi sinh viên. Vì vậy, việc giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí
Minh cho sinh viên trong các trường đại học ở nước ta hiện này chính là để
nhằm đáp ứng đòi hỏi nội sinh trong sự pháp triển và hoàn thiện nhân cách
của sinh viên.
2.3. Hệ tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục tư tưởng nhân văn
Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở Việt Nam
Hệ tiêu chí đánh giá chất lượng hoạt động giáo dục tư tưởng nhân
văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các trường đại học là tập hợp các
tiêu chí cơ bản về chất lượng của hoạt động giáo dục tư tưởng nhân văn
Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các trường đại học.
Trên cơ sở các tiêu chí cơ bản nhất đánh giá chất lượng đào tạo đại
học do Bộ Giáo dục và Đào tạo đã quy định khi tiến hành công tác kiểm
định chất lượng đại học, từ thực tiễn hoạt động giáo dục trong các trường
đại học, luận án bước đầu xây dựng những tiêu chí đánh giá chất lượng
giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các trường
đại học ở nước ta hiện nay
Tiêu chí 1: Với các chỉ số trọng tâmđánh giá chất lượng của các chủ
thể của quá trình giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
Tiêu chí 2:Với các chỉ số trọng tâm đánh giá các yếu tố tham gia vào
quá trình giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
Tiêu chí 3: Với các chỉ số trọng tâm đánh giá kết quả của quá trình
giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên
Tiểu kết chương 2
Nghiên cứu tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh là cơ sở lý luận quan
trọng để đi vào nghiên cứu việc giáo dục tư tưởng này cho sinh viên các
trường đại học ở nước ta hiện nay. Trong chương này, luận án đã đi vào
làm rõ những vấn đề sau:luận án bước đầu đã đưa ra và làm rõ nội hàm
khái niệm “Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh” và khái niệm “Giáo dục tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học”.
15
Làm rõ các nguồn gốc hình thành tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh và
phân tích rõ những nội dung của tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh: một là,
quan niệm của Hồ Chí Minh về con người và bản chất của con người; hai
là, tình yêu thương con người;ba là, tinh thần khoan dung rộng lớn;bốn là,
con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của cách mạng; năm là, thực
hiện chiến lược “trồng người”.
Khẳng địnhviệc giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh
Việt Nam hiện nay là rất cần thiết, nhằm: đáp ứng yêu cầu về chất lượng
nguồn lao động toàn diện của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước; từ đòi hỏi khách quan của quá trình đổi mới giáo dục đại học ở nước
ta; nhằm đáp ứng chính đòi hỏi nội sinh trong sự pháp triển và hoàn thiện
nhân cách của sinh viên. Và bước đầu xây dựng hệ tiêu chí đánh giá chất
lượng của hoạt động giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh
viên các trường đại học hiện nay
Chương 3
THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA TRONG GIÁO DỤC
TƯ TƯỞNG NHÂN VĂN HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN CÁC
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM
3.1. Thực trạng giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho
sinh viên các trường đại học ở nước ta hiện nay
3.1.1. Một vài đặc điểm về mẫu khảo sát của đề tài
3.1.1.1. Đặc điểm của địa bàn khảo sát
Để đảm bảo kết quả khảo sát chính xác, khách quan.Trong quá trình
khảo sát, luận án chỉ rõ địa bàn tiến hành khảo sát; số lượng sinh viên,
giảng viên tham gia vào khảo sát; về số lượng và cơ cấu các trường tham
gia vào khảo sát.
3.1.1.2. Đặc điểm về nhân khẩu học
Trong nội dung này, luận án chỉ rõ tỉ lệ giới tính sinh viên tham gia
vào khảo sát; Về vị trí, nhiệm vụ đảm nhiệm trong lớp của nhóm sinh viên
tham gia khảo sát; Về cơ cấu đoàn thể sinh viên tham gia vào mẫu khảo
sát; Về nơi ở hiện tại của sinh viên tham gia vào mẫu khảo sát.
16
Kết quả khảo sát thu được từ hoạt động điều tra thực tế là một cơ sở
quan trọng để luận án đi vào đánh giá thực trạng hoạt động giáo dục tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các trường đại học ở
nước ta hiện nay.
3.1.2. Thực trạng
3.1.2.1. Những thành tựu chủ yếu và nguyên nhân
* Thành tựu
Trên cơ sở khảo sát thực tế tại các trường đại học, luận án đi vào
đánh giá những kết quả đạt được của các trường đại học trên các mặt của
các yếu tố tham gia vào quá trình giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ chí Minh
cho sinh viên như:
Thứ nhất, những kết quả đạt được về nâng cao chất lượng của các
chủ thể giáo dục.
Thứ hai, các yêu tố tham gia vào hoạt động giáo dục như chương
trình, giáo trình môn học được các trường chú trọng thường xuyên bổ
sung, chỉnh sửa; những điều kiện cơ sở vật chất như thư viện, giảng
đường, các phương tiện, giáo cụ trực quan… phục vụ cho dayh và học đã
được các trường chú trọng đầu tư.
Thứ ba, kết quả đạt được của quá trình giáo dục tư tưởng nhân văn
Hồ Chí Minh trong các trường đại học. Đó là sự thay đổi về đổi về thế giới
quan, nhân sinh quan và những hành vi nhân văn trong hoạt động thực
tiễn của sinh viên sau một quá trình được giáo dục, rèn luyện. Các em thấy
được sự cần thiết trong việc học tập và rèn luyện theo tư tưởng nhân văn
Hồ Chí Minh; số lượng sinh viên tham gia vào các hoạt động tình nguyện
vì cộng đồng, các hoạt động từ thiện, hoạt động nhân đạo ngày càng nhiều,
với nhiều hoạt động thiết thực.
* Nguyên nhân của thành tựu
Thứ nhất, do Đảng, Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã kịp thời
ban hành những chủ trương, đường lối, chính sách đúng đắn để định
hướng cho toàn bộ hoạt động giáo dục nói chung, hoạt động giáo dục tư
tưởng Hồ Chí Minh trong đó có giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
nói riêng.
17
Thứ hai, trong các trường Đại học, Đảng ủy, Ban Giám hiệu nhà
trường đã bước đầu có sự nhận thức cần thiết phải giáo dục tư tưởng nhân
văn Hồ Chí Minh cho sinh viên.
Thứ ba, những giá trị đạo đức, nhân văn truyền thống Việt Nam yêu
thương con người, nhân ái, sống có tình có nghĩa cũng là một trong những
nguyên nhân góp phần quan trọng trong việc giáo dục tư tưởng nhân văn
Hồ Chí Minh cho sinh viên
Thứ tư, về phía sinh viên, đa số sinh viên đã nhận thức được tầm
quan trọng của của việc giáo dục, rèn luyện theo tư tưởng nhân văn Hồ Chí
Minh trong quá trình học tập của mình.
3.1.2.2. Những hạn chế và nguyên nhân
* Hạn chế
- Thứ nhất, một bộ phận các chủ thể tham gia vào quá trình giáo dục
chưa nhận thức sâu sắc về vai trò, vị trí của hoạt động giáo dục tư tưởng
nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên.
- Thứ hai, chất lượng của các yếu tố tham gia vào quá trình giáo dục
chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn của hoạt động giáo dục.
- Thứ ba, những kết quả đạt được của hoạt động giáo dục tư tưởng
nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên chưa đáp ứng được yêu cầu của việc
xây dựng nguồn nhân lực phát triển toàn diện cho sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước.
* Nguyên nhân của những hạn chế
- Thứ nhất, xuất phát từ đặc thù tâm lý, ngành học của của một bộ
phận lớn sinh viên, giảng viên trong các trường đại học.
- Thứ hai, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các trường đại học còn
mang nặng tính hình thức.
- Thứ ba, mặt trái của kinh tế thị trường cùng với quá trình mở cửa
hội nhập đã tác động sâu sắc đến ý thức, hành vi đạo đức của sinh viên.
Kinh tế thị trường đã kích thích lợi ích cá nhân, lợi ích vật chất một cách
thái quá.
- Thứ tư, bản thân sinh viên - với tư cách là đối tượng được giáo dục.
Bên cạnh những sinh viên có ý thức học tập, tu dưỡng rèn luyện tốt, vẫn
18
còn một bộ phận sinh viên thiếu ý thức học tập, tu dưỡng rèn luyện theo tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
3.2. Những vấn đề đặt ra trong công tác giáo dục tư tưởng nhân
văn Hồ Chí Minh cho sinh viên
3.2.1. Mâu thuẫn giữa yêu cầu chất lượng của hoạt động giáo dục
tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên với những hạn chế, bất
cập của các chủ thể giáo dục
Để nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ
Chí Minh cho sinh viên trong các trường đại học, vấn đề được đặt ra ở đây
là phải khắc phục những bất cập của các chủ thể tham gia vào quá trình
giáo dục, trong đó cần phải tập trung đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng
viên tư tưởng Hồ Chí Minh vững về chuyên môn, sáng về đạo đức. Bên
cạnh đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình với xã hội
trong giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên có như vậy
thì các chủ thể giáo dục mới đáp ứng được yêu cầu của hoạt động giáo dục
đặt ra.
3.2.2. Mâu thuẫn giữa nội dung giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ
Chí Minh trong nhà trường với hiện thực đời sống xã hội
Những hiện tượng tiêu cực đang diễn ra trong đời sống xã hội mà
sinh viên thường xuyên chứng kiến như sự vô cảm giữa con người với
nhau, sự vô cảm giữa con người với tự nhiên, với xã hội; những hiện tượng
tiêu cực, sự bất bình đẳng trong xã hội... là những vấn đề đối lập với tình
yêu thương con người, lòng nhân ái, vị tha, bao dung trong tư tưởng nhân
văn Hồ Chí Minh mà sinh viên được các thầy cô giảng giải trong nhà
trường. Thực tế này đã gây khó khăn lớn trong việc giáo dục tư tưởng
nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các trường đại học đòi hỏi cần
phải được giải quyết để nâng cao chất lượng của hoạt động giáo dục này.
3.2.3. Mâu thuẫn nội tại trong sinh viên giữa nhu cầu mong muốn
hoàn thiện nhân cách với sự thiếu ý thức rèn luyện tư tưởng nhân văn
Hồ Chí Minh trong một bộ phận sinh viên
Hoàn thiện nhân cách không chỉ là mong muốn của bản thân sinh
viên mà còn là yêu cầu xã hội khách quan của xã hội. Tuy nhiên, hiện nay
trong các trường đại học vẫn còn một bộ phận không nhỏ sinh viên thiếu ý
19
thức rèn luyện, tu dưỡng. Sự thiếu ý thức rèn luyện, tu dưỡng trong một bộ
phận sinh viên là biểu hiện rõ nét của sự xuống cấp đạo đức xã hội, của sự
xa rời tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh. Đây thực sự là vấn đề đặt ra cho
công tác giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các
trường đại học ở nước ta.
Chương 4
GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG NHÂN VĂN HỒ CHÍ MINH
CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM
HIỆN NAY - PHƯƠNG HƯỚNG, VÀ CÁC GIẢI PHÁP
4.1. Phương hướng giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho
sinh viên các trường đại học
4.1.1. Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên gắn
với mục tiêu xây dựng “con người mới xã hội chủ nghĩa”
Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các
trường đại học giúp họ hình thành nên các phẩm chất, nhân cách con người
Việt Nam mới được tiến hành đồng thời với việc giáo dục các kiến thức
chuyên ngành, kỹ năng thực hành nhằm hình thành nên nguồn nhân lực
phát triển toàn diện đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện
đại hóa và hội nhập quốc tế là định hướng quan trọng trong hoạt động giáo
dục ở các trường đại học hiện nay
4.1.2. Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên
trách nhiệm với bản thân, gia đình và với sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước
Với tư cách là đội ngũ dự bị, lực lượng kế cận hùng hậu của sự
nghiệp cách mạng, và là những người chủ nhân tương lai của nước nhà,
thế hệ trẻ - trước hết là sinh viên, có trách nhiệm kế tục sự nghiệp cách
mạng vẻ vang mà thế hệ đi trước đã để lại. Do vậy, làm cho họ thấy được
trách nhiệm to lớn của mình đối với bản thân, đối với gia đình và cao hơn
nữa là trách nhiệm của một người công dân, một người trí thức trẻ đối với
sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước
20
mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh là một phương hướng trong việc giáo
dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên hiện nay.
4.2. Giải pháp giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh
viên các trường đại học
Xuất phát từ vị trí, vai trò, yêu cầu, thực trạng công tác giáo dục tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các trường đại học ở
nước ta hiện nay, việc giáo dục này cần được tiến hành đồng bộ, bằng
nhiều giải pháp khác nhau. Tuy nhiên, trong đề tài này, tác giả bước đầu đề
cập đến một số giải pháp cơ bản sau:
4.2.1. Nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của hoạt động giáo dục
tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở Việt
Nam hiện nay
Thực hiện giải pháp này là làm cho các chủ thể giáo dục như: ngành
giáo dục, cán bộ quản lý, đội ngũ giảng viên, các tổ chức đoàn thể… trong
các trường đại học có được ý thức và tinh thần trách nhiệm cao trong quá
trình chỉ đạo, tổ chức, đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục nhằm đem lại
chất lượng cho hoạt động này trong các trường đại học ở nước ta hiện nay.
4.2.2. Đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục tư tưởng nhân văn
Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các trường đại học ở nước ta thông qua
môn học tư tưởng Hồ Chí Minh
4.2.2.1. Đổi mới nội dung môn học tư tưởng Hồ Chí Minh hướng tới
việc trang bị những tri thức nền mang tính khoa học cao, tính Đảng, tính
tư tưởng sâu sắc cho sinh viên
4.2.2.2. Đổi mới chương trình đào tạo môn học tư tưởng Hồ Chí Minh
4.2.2.3. Đổi mới phương pháp giảng dạy môn học tư tưởng Hồ Chí
Minh giúp sinh viên chủ động, sáng tạo, tự giác học, biến các tri thức
nhân văn Hồ Chí Minh thành những phẩm chất cần thiết cho bản thân
4.2.2.4. Tăng cường các điều kiện hỗ trợ hoạt động giáo dục tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
4.2.3. Phát huy tính tự lập, tự giác của sinh viên trong việc rèn
luyện theo tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
Thực hiện giải pháp này, các trường cần phải giáo dục, thuyết phục
để mỗi sinh viên thấy được trách nhiệm to lớn của bản thân đối với đất
21
nước; cùng với việc động viên, khuyến khích sinh viên tích cực tự giác học
tập, rèn luyện theo tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh, các trường đại học
cần xây dựng một cơ chế kiểm tra, đánh giá bằng những hình thức đa
dạng, phù hợp để sinh viên tăng cường tinh thần tự giác học tập, tự giác
rèn luyện theo tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh; trường cần đề ra các Quy
chế khen thưởng, kỷ luật nghiêm minh và dân chủ đối với những sinh viên
có thành tích tốt trong việc học tập, rèn luyện theo tư tưởng nhân văn Hồ
Chí Minh, cũng như những cá nhân có những biểu hiện vi phạm đạo đức,
lối sống.
4.2.4. Đa dạng hóa các phong trào chính trị - xã hội thực tiễn, đặc
biệt pháp huy phong trào “Mùa hè xanh”, “Hiến máu nhân đạo” cho
sinh viên trong các trường đại học hiện nay
Cần phát huy tốt hơn nữa vai trò lãnh đạo của Đoàn thanh niên, Hội
sinh viên trong việc tổ chức và thu hút sinh viên vào các phong trào chính
trị - xã hội thực tiễn;các tổ chức Đoàn, Hội trong các trường đại học cần có
nội dung và hình thức giáo dục sinh động, phong phú; tiếp tục đổi mới và
phát triển phong trào “Thanh niên tình nguyện”, “Tiếp sức mùa thi”,
“Hiến máu nhân đạo”… trong sinh viên; Đoàn thanh niên, Hội sinh triển
khai các hoạt động chính trị - xã hội thực tiễn dưới sự lãnh đạo của Đảng
ủy, Ban Giám hiệu cần có sự liên hệ chặt chẽ với phòng Công tác chính trị,
Khoa Lý luận chính trị... để có sự phối hợp chặt chẽ trong toàn trường,
nâng cao chất lượng của hoạt động giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí
Minh cho sinh viên.
4.2.5. Kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong
quá trình giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên
Sự kết hợp này nhằm tạo ra sự tác động nhiều chiều, tạo nên sức
mạnh tổng hợp để nâng cao hiệu quả giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí
Minh cho sinh viên, yêu cầu của quá trình kết hợp này là:
Thứ nhất, phải đảm bảo sự nhất quán về mục tiêu, nội dung giáo dục
Thứ hai, xây dựng mối quan hệ gắn bó chặt chẽ giữa gia đình, nhà
trường và xã hội trong quá trình giáo dục.
22
4.2.6. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của Nhà trường, các
phòng ban, tổ chức Đoàn thế đối với công tác giáo dục tư tưởng nhân
văn Hồ Chí Minh cho sinh viên
Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát đồi với hoạt động giáo dục
này nhằm nâng cao tính tự giác trong hoạt động, nắm bắt chính xác các
thông tin về thực trạng của hoạt động giáo dục đó cũng như các yếu tố ảnh
hưởng đến quá trình giáo dục, để từ đó tìm ra các nguyên nhân và đề ra các
giải pháp kịp thời, hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo dục tư tưởng nhân
văn Hồ Chí Minh cho sinh viên.
Đối với Đảng ủy, Ban giám hiệu cần phải thường xuyên kiểm tra,
giám sát hoạt động giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh của các đơn
vị, các giảng viên trong nhà trường
Các phòng, Ban trong nhà trường, đặc biệt là phòng Đào tạo cần phát
huy vai trò của mình trong việc kiểm tra, giám sát việc thực hiện chương
trình đào tạo, chương trình môn học các môn lý luận chính trị nói chung,
môn học tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng.
Phát huy sự giám sát của các giảng viên đối với giảng viên, sự giám
sát của sinh viên đối với giảng viên thông qua phiếu đánh giá giảng viên
Tiểu kết chương 4
Việc phát huy các giá trị nhân văn Hồ Chí Minh Thông qua giáo
dục đạo đức, xây dựng nhân cách mới cho sinh viên là một trong những
biện pháp cơ bản, lâu dài hướng đến xây dựng một xã hội nhân văn, phát
triển ở nước ta. Hoạt động giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho
sinh viên các trường đại học ở nước ta trong những năm vừa qua tuy đã
đạt được một số kết quả nhất định trong việc xây dựng nhân cách, đạo
đức mới cho sinh viên, nhưng công tác này vần còn tồn tại nhiều hạn
chế. Để phát huy những kết quả đạt được, đồng thời khắc phục những
hạn chế trong hoạt động giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho
sinh viên trong các trường đại học ở nước ta hiện nay, cần giáo dục các
giá trị nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên bằng những định hướng lâu
dài và một hệ thống đồng bộ các giải pháp giáo dục, nhằm từng bước
23
nâng cao nhận thức của sinh viên về việc rèn luyện, tu dưỡng theo tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
Vì vậy, để nâng cao chất lượng giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí
Minh cho sinh viên các trường đại học cần thiết phải thực hiện đồng bộ các
giải pháp trên với sự phối hợp, liên kết của các chủ thể giáo dục trong nhà
trường với giáo dục gia đình và xã hội.
KẾT LUẬN
Đất nước ta hiện nay đang bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp
hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế để hướng tới mục tiêu: dân giàu,
nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Đây là một sự nghiệp cách
mạng vô cùng khó khăn, gian khổ và lâu dài. Để sự nghiệp cách mạng này
đi đến thành công chúng ta phải phát huy tổng hợp các nguồn lực, trong đó
đặc biệt là việc chăm lo, bồi dưỡng nguồn lực con người, hình thành nên
những con người mới phát triển toàn diện cho xã hội, mà trong đó, tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh là nền tảng, là gốc dễ cho việc định hướng
xây dựng con người mới đó.
Sinh viên là một lực lượng xã hội to lớn, là những người chủ nhân
tương lai của nước nhà. Để xứng đáng với vai trò đó, đòi hỏi sinh viên
không chỉ giỏi chuyên môn, vững tay nghề mà còn có lương tâm, trách
nhiệm với cộng đồng, đó phải là những con người phát triển toàn diện cả
“đức” lẫn “tài”thấm đượm các giá trị nhân văn Hồ Chí Minh. Phẩm chất
nhân văn trong mỗi người sinh viên được hình thành ở rất nhiều môi
trường, trong đó đặc biệt là môi trường đại học và trực tiếp là những nội
dung tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh. Trong những năm qua, hoạt động
giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học
ở nước ta đã góp phần hình thành ở sinh viên những phẩm chất tốt đẹp ở
sinh viên như: sống biết đồng cảm, chia sẻ, có trách nhiệm, luôn nghĩ đến
người khác. Nhưng xét trên bình diện xã hội vẫn còn một bộ phận không
nhỏ sinh viên đang suy thoái đạo đức, chạy theo lối sống thực dụng, chủ
nghĩa cá nhân dẫn đến sự vô cảm của bản thân đối với con người, với xã
hội. Cho nên, việc nghiên cứu về giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
cho sinh viên là hết sức cần thiết và cấp bách cả về lý luận và thực tiễn.
24
Để khắc phục những thực trạng nhằm nâng cao chất lượng của hoạt
động giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các
trường đại học ở nước ta hiện nay, trước hết cần thực hiện các phương
hướng chủ yếu như:Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh
viên gắn với mục tiêu xây dựng “con người mới xã hội chủ nghĩa” và giáo
dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trách nhiệm với bản
thân, gia đình, với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Thứ
hai, một số giải pháp theo tác giả có tính khả thi cao trong việc giáo dục tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên, đó là: Một là, nâng cao nhận
thức về vị trí, vai trò của hoạt động giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí
Minh cho sinh viên các trường đại học ở Việt Nam; hai là, đổi mới nội
dung, phương pháp giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh
viên trong các trường đại học thông qua môn học tư tưởng Hồ Chí Minh;
ba là, tăng cường các điều kiện hỗ trợ hoạt động giáo dục và xây dựng môi
trường văn hóa nhân văn trong các trường đại học; bốn là, phát huy tính tự
lập, tự giác của sinh viên trong việc rèn luyện theo tư tưởng nhân văn Hồ
Chí Minh; năm là, đa dạng hóa các phong trào chính trị - xã hội thực tiễn,
đặc biệt pháp huy phong trào “Mùa hè xanh”, “Hiến máu nhân đạo” cho
sinh viên trong các trường đại học hiện nay; sáu là, kết hợp chặt chẽ giữa
nhà trường với gia đình và xã hội trong quá trình giáo dục tư tưởng nhân
văn Hồ Chí Minh cho sinh viên; bẩy là, tăng cường công tác kiểm tra giám
sát của Nhà trường, các Phòng, Ban, tổ chức doàn thể đối với công tác
giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên.
Đất nước ta hiện nay đang bước vào thời kỳ đẩu mạnh công nghiệp
hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đòi hỏi thế hệ thanh niên Việt Nam
nói chung, sinh viên Việt Nam nói riêng phải có đủ năng lực chuyên môn,
phẩm chất đạo đức đáp ứng yêu cầu mới. Vì vậy, việc giáo dục, đào tạo
những thế hệ sinh viên phát triển toàn diện đức - trí - thể - mỹ, sống có
trách nhiệm, biết đồng cảm, chia sẻ, luôn nghĩ đến người khác, sống có lý
tưởng, niềm tin, có hoài bão lập nghiệp vì tương lai của bản thân và tiền đồ
của đất nước theo tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh là một vấn đề mang
tính cấp bách hiện nay. Nhiệm vụ ấy đòi hỏi sự quan tâm, phối hợp đồng
bộ của các cấp, các ngành nhưng trước hết thuộc về công tác giáo dục
trong các trường đại học ở nước ta hiện nay.
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
1. Lê Cao Vinh (2015), “Tư tưởng Hồ Chí Minh về giải phóng con
người”, Tạp chí Khoa học và công nghệ trường Đại học Sư
phạm kỹ thật trường Đại học Sư phạm kỹ thuật Hưng Yên , (5).
2. Lê Cao Vinh (2016), “Yêu thương con người - Nội dung cốt lõi
trong tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh”, Tạp chí Giáo dục lý
luận, (242).
3. Lê Cao Vinh (2016), “Chiến lược trồng người trong tư tưởng nhân
văn Hồ Chí Minh”, Tạp chí Giáo dục lý luận, (245).
4. Lê Cao Vinh (2016), “Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của
sự nghiệp cách mạng - nội dung cơ bản và xuyên suốt trong tư
tưởng nhân văn Hồ Chí Minh”, Tạp chí Lý luận chính trị và
Truyền thông, (12).
Recommended
