GOSPODARKA ŚWIATOWA
Wykład wstępny
Kontakt
Jacek KOCHANOWICZhttp://coin.wne.uw.edu.pl/kochanowicz/(i tam strona zajęd)lub: www.wne.uw->pracownicy->Jacek Kochanowicz->stronawł[email protected]
Dyżur: poniedziałek, 15.00-15.45, WNEpok. 305, po uprzednim umówieniu przez e-mail
CHARAKTER ZAJĘDSŁUCHACZE
• Studenci WNE, II rok
• Wykład ogólnouniwersytecki
• Zajęcia wymagają elementarnej tylko znajomości ekonomii
• Celem jest przedstawienie etapów kształtowania się gospodarki światowej
• Wykład ma charakter historyczny
WYMAGANIA
Egzamin koocowy
– pisemny, pięd pytao otwartych
– pierwsze – odpowiedź „esej” ok. 2 stron
– pozostałe każde ok. ½ strony.
Zakres materiału: treśd wykładów oraz lektury.
Obecnośd na wykładzie nieobowiązkowa, lecz premiowana (dodatkowe 15% oceny)
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
• Cameron R. i Neale L., Historia gospodarcza świata, Warszawa 2004, r. 6, 12, 13.
• Landes, D.S., Bogactwo i nędza narodów, Warszawa 2000, r. 5-12, 25-29
LITERATURA ZALECANA
• Findley R., O'Rourke K. H., Power and Plenty: Trade, War, and the World Economy in the Second Millennium, Princeton 2007.
• Foreman-Peck J. A, History of the World Economy: International Economic Relations since 1850, Penguin 1995.
EKONOMIA A HISTORIA (1)
• Metody ekonomii i historii różnią się
• Ekonomia: modele formalne (matematyka) i ekonometria
• Rozumowanie jest abstrakcyjne i celowo wyjęte z kontekstu
• Założenia ekonomii neoklasycznej (użytecznośd, ograniczenia)
• Nowa ekonomia instytucjonalna uzupełnieniem
EKONOMIA A HISTORIA (2)
• Historia rekonstruuje i wyjaśnia konkretne zdarzenia i procesy
• Odwołuje się każdorazowo do kontekstu
• Ale nowoczesna historia gospodarcza korzysta z dorobku ekonomii neoklasycznej i instytucjonalnej w procesie wyjaśniania zjawisk i procesów
POJĘCIE GOSPODARKI ŚWIATOWEJ
• Trudne do jednoznacznego zdefiniowania
• Współcześnie, związane z procesem globalizacji
• Najogólniej, chodzi o powiązania i współzależności gospodarcze w skali globu
POWIĄZANIA GOSPODARCZE
• Handel surowcami, półfabrykatami, gotowymi produktami (służącymi do dalszej produkcji lub do konsumpcji)
• Handel usługami
• Przepływy kapitału (FDI, portfelowe)
• Transakcje walutami
• Migracje (okresowe i trwałe)
• Turystyka
HISTORIA POWIĄZAO GOSPODARCZYCH
Dlaczego zakres i intensywnośd powiązao się zmienia?
• Podział pracy, jego przyczyny i konsekwencje
• Szerzej, rozwój i wzrost gospodarczy
• Techniczne i instytucjonalne warunki wymiany (transport, pieniądz i kredyt, bezpieczeostwo transakcji, itd.)
• Rola przemocy i władzy publicznej
PODZIAŁ PRACY
• Technologiczny i społeczny podział pracy
• Podział pracy w społeczeostwach pierwotnych, rolniczych i przemysłowych
• Podział pracy wymaga koordynacji. Zwyczaj, nakaz, rynek.
• Adam Smith: specjalizacja i podział pracy źródłem „bogactwa narodów”
• Podział pracy nie ogranicza się do jednego kraju
SKALA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ(i podziału pracy)
Układy względnie izolowane
• Gospodarstwo domowe („gospodarka naturalna”)
• Gospodarka wsi
• Gospodarka lokalna (np. w średniowieczu)
• Gospodarka „narodowa” (jeden kraj)
• Gospodarka regionalna (np. EWG)
• Gospodarka światowa
GOSPODARKA NARODOWA (1)
• Pojęcie XIX-wieczne
• Co to jest „paostwo narodowe” (nation state)
• Co to jest „paostwo”
• Co to jest „naród”
• Typ idealny: jedna kultura, jeden język, poczucie tożsamości narodowej, w pełni suwerenna władza, odrębny system prawny, odrębna waluta,
GOSPODARKA NARODOWA (2)
• Narzędzia kształtowania „gospodarki narodowej”
• Granice fizyczne
• System prawny
• Język i kultura
• Waluta
• Cła i kontrola handlu
• System podatkowy
• System krajowej regulacji gospodarczej
GOSPODARKA NARODOWA (3)
• Etapy jej historii w Europie
• 1648 pokój westfalski i „paostwa narodowe”
• Rewolucja Francuska
• Konsolidacja paostw narodowych poprzez wiek XIX i pierwszą połowę XX w.
• Integracja europejska po II wojnie światowej jako proces (częściowo) przeciwstawny
HANDEL MIĘDZYNARODOWY
• Co to znaczy „handel międzynarodowy”? Występuje wtedy, gdy są „kraje” i „paostwa”
• Podwaliny: David Ricardo i teoria korzyści komparatywnych
• Współczesna „ekonomia międzynarodowa” rozwija ten kierunek rozumowania, budując coraz bardziej skomplikowane modele
A JAK NIE BYŁO PAOSTW NARODOWYCH?
Przykłady organizacji władzy
• Miasta-paostwa
• Księstwa, królestwa
• Włości feudalne, lenna
• Imperia
CO KSZTAŁTUJE SPECJALIZACJĘ MIĘDZYNARODOWĄ?
• Warunki naturalne
• Korzyści (przewagi) komparatywne
• Na ich wytworzenie można wpływad…
WZROST I ROZWÓJ GOSPODARCZY
Podstawowe pytania:
• Dlaczego kraje (regiony) bogacą się?
• Dlaczego jedne się bogacą, a inne nie?
• Ekonomiści starają się mierzyd „bogactwo”, powszechną dziś miarą jest PKB. Ale wstecz?
• Teorie wzrostu starają się odpowiedzied na pytanie, jakie są czynniki wzrostu (kapital, siła robocza…)
• W długiej skali czasu, decydują innowacje
PRZEMOC I WŁADZA
• Stosunki gospodarcze kształtowane są nie tylko przez grę ekonomiczną
• Wielką rolę odgrywa przemoc
• Przemoc legalna: paostwo. Przymus i wojny. Podbój. Niewolnictwo.
• Wojny mają często przyczyny ekonomiczne, więc są „egzogeniczne”
• Przemoc nielegalna. Mafie, piraci, narkotyki itd.