Hella van der Wijst komt naar Edam!Bijbelse schilderijen voor een weekloon
Henny de Lange ─ alti jd creati ef geblevenJaarprogramma Protestantse Kerk 500 jaar Reformati e
Jaargang 44, nummer 9, november 2016
Begrafenisonderneming Nicodemus bv.C.J. Conijnstraat 6 Volendamtelefoon 363940 (dag en nacht)
.Technisch Installatieburo
bij ’t Vuur
Hamerstraat 16 -1135 GA EdamPostbus 166 - 1135 ZL Edam
www.bijtvuur.net
T: 0299-371541F: 0299-371258E: [email protected]
Elektrotechniek - Airco - Telecomservice- en installatiebureau
Hamerstraat 22 - 1135 GA EdamTelefoon 0299 - 31 50 58
Postbus 41 - 1135 ZG Edam
de nieuwe webwinkelvan
Lingerzijde 101135 AP Edamtel. 0299 37 14 80www.dekastedam.nl
De gezelligstecadeauwinkel van Waterland. Verrassende, exclusieve, creatieve en betaalbare cadeaus voor iedereen
Ilona Springer
OPEN DAGELIJKS VANAF 29 MAARTZEEVANGSZEEDIJK 7B
06-5139 1775
Ontspanningsmassageen hotstone
Marieke Zuidervaart Keetzijde 4 1135 RB EDAMTel: 0299350314 Mob: 0652244024
Email: [email protected] www.edammassage.nl
Ook fraaie cadeaubonnen te koop
SSTTIICCHHTTIINNGG ““AALLLLEE BBEEEETTJJEESS HHEELLPPEENN””
MMeeeerr ddaann 1100 jjaaaarr
oonnddeerrsstteeuunniinngg ggeevveenn
aaaann oonnddeerrwwiijjsspprroojjeecctteenn iinn NNoooorrdd SSuummaattrraa//IInnddoonneessiiëë..
wwwwww..aalllleebbeeeettjjeesshheellppeenn..oorrgg
iinnffoo@@aalllleebbeeeettjjeesshheellppeenn..oorrgg
NNLL6666 RRAABBOO 00113399..88338899..8877
SSeeccrr..:: MMww.. NNeell EEiijjkk--SScchhaaeeffffeerr
AAcchhtteerrhhaavveenn 6611
11113355 XXSS EEDDAAMM
Venster november 2016 1
Bijbelse gevelstenen Veel gevels worden opgesierd met een gevelsteen. De afbeel-
dingen hebben vaak betrekking op de eigenaar of het beroep
van de bewoner. Er is echter ook een groot aantal gevelstenen
met Bijbelse of religieuze voorstellingen. De onderstaande is te
vinden in Haarlem.
Redding van Jona
De HEER zond een grote vis om Jona te verzwelgen. En
Jona was in de buik van de vis, drie dagen en drie nach-
ten. En in de buik van de vis bad Jona tot de HEER, zijn
God. Hij zei:
‘In mijn nood roep ik de HEER aan,
en Hij heeft mij geantwoord.
Uit de schoot van de onderwereld schreeuw ik:
luister naar mijn stem!
U hebt mij in de afgrond geworpen,
in het hart van de zee;
stromen water omgeven mij;
al uw brekers, al uw golven slaan over mij heen.
….
Degenen die waanbeelden dienen
geven hun genade prijs.
Maar ik, ik wil onder lofgezang
offers aan U brengen,
ik wil mij houden aan mijn gelofte.
Bij de HEER is redding.’
Toen sprak de HEER tot de vis en de vis spuwde Jona op
het droge.
Lees verder in de Willibrordvertaling, Jona, 2: 1-11.
Redactioneel Twee Maartens
Maarten Luther werd geboren op 10 november 1483 in
Eisleben. De volgende dag, de naamdag van de heilige
Martinus van Tours, werd hij gedoopt. Vandaar de naam
Martinus of Maarten. En daarmee hebben we meteen twee
belangrijke figuren uit de twee tradities te pakken: St.
Maarten, een heilige voor de rooms-katholieken, en Maar-
ten Luther, een geloofsgetuige voor de protestanten. Dit laat
een verschil zien tussen onze beide tradities, dat later nog
eens aan bod komt in het Venster bij de herdenking van 500
jaar Reformatie (zie ook p. 4). Intussen is St. Maarten overi-
gens niet alleen een heilige voor de Rooms-Katholieke Kerk,
maar ook voor alle kinderen die langs de huizen gaan met
hun lichtjes. Het lichtfeest zou verband houden met Lucas
11, vers 33: “Niemand steekt een lamp aan om die in de
kelder te zetten of onder de korenmaat, maar je zet hem op
de kandelaar; dan ziet iedereen die binnenkomt het licht.”
Een week na St. Maarten komt Hella van der Wijst als ‘lich-
tend baken’ voor de Petros Bergalezing naar Edam. Zie voor
meer informatie p. 3.
Ten slotte, november is niet alleen de maand van het St.
Maartenfeest, maar ook de slachtmaand. Vandaar een
gezegde uit midden-Limburg:
As de kinder Sintermertes Veugelke zinge, make de verkes
eur testament.
Frans Koning
Colofon Venster
november 2016
Hoofdredacteur: Frans Koning, [email protected]
Voorzitter Vensterredactie: Ed Broeze, [email protected]
Redactieleden: Jaap Buijs, Marika Fraenkel, Wijnanda Hamstra,
Simon Ruitenberg, Ria Ruck-Martens
Vormgeving: Henk Goede, Jacco Huber, Jan Lemsom, Josée Menzo
Fotografie: Arie van Ginkel, [email protected],
Ron Verniers, [email protected]
Advertentie-acquisitie: Alida Gorter, 0299-362984
Aanleverpunten kopij
Raad van Kerken: Simon Ruitenberg, Zijvend 44, 1472 GG Middelie,
0299-742939
Doopsgezinde Gemeente: H.A.J.O. Schaap, [email protected],
Molenwerf 5, 1135 GM Edam, 0299-371946
Kerkgemeente Edam: Jacco Huber, [email protected], Tjas-
kermolen 3, 1135 LM Edam, 0299-350533
RK Edam: Ria Ruck-Martens, [email protected], Jac.
Tonissenstraat 8, 1135 JB Edam, 0299-369949
Protestantse Gemeente Volendam: Jan van Strijen, Dijkgraaf
Poschlaan 30, 1135 GP Edam, 0299-366836
Voor ingezonden brieven [email protected]
Aanmelden of afmelden voor ontvangst Venster
Lieuwe Kramer, 0299-372899, [email protected]
Verspreiding Venster
Familie Kok (Edam) 0299-371916
Jan Ettema (Edam) 0299-366694
Arjan Maas (Volendam) 0299-365661
Drukwerk
NIVO Oplage: 1520
Voor adressen van de verschillende kerken: zie de pagina’s van de
betreffende gemeente of parochie verderop in dit blad.
Penningmeester
Jacco Huber [email protected]
Rabobankrekening NL76RABO0385631499
Kopij voor het volgende Venster kunt u inleveren vóór
donderdag 17 november 2016.
Het volgende Venster verschijnt in de week voor
4 december 2016.
Bij de voorplaat: TV-presentatrice Hella van der Wijst (Geloof en een Hoop Liefde) komt naar de RK Nicolaaskerk aan de Voorhaven voor de
Petros Bergalezing op vrijdagavond 18 november a.s.
2 Venster november 2016
Henny de Lange is heel creatief en druk
bezig met vogeltjes te maken voor de
Kerstmarkt in december. Een goede re-
den om nader kennis te maken met
haar.
Wie is Henny?
Henny werd tachtig jaar geleden gebo-
ren onder de Speeltoren als oudste van
een gezin van negen kinderen, vijf
meisjes en vier jongens. Haar ouders
hadden een bloemenzaak. Ze ging na
de lagere school naailessen volgen,
maar helpen in de winkel vond ze het
leukst. Ze ging met de tram naar Am-
sterdam om cursussen bloemschikken
te volgen. “Toen ik vierentwintig was
trouwde ik met Jaap de Lange. Hij had
een groentezaak aan de Nieuwstraat in
Purmerend van zijn ouders overgeno-
men. Dat vond ik ook erg leuk. Vooral
de kleuren van groenten en fruit, ik
maakte er hele kunstwerken van. We
hebben drie keer een wedstrijd ge-
wonnen met de mooiste etalage in
Purmerend. De mensen stonden rijen
dik te kijken. Het was de tijd dat er pa-
prika’s en champignons in de winkel
kwamen. Ik heb diverse keren voor
vrouwenverenigingen praatjes ge-
houden over het klaarmaken van deze
nieuwe groenten. Ook hadden we een
notenbar in de winkel, dat werd een
hype. We wonnen prijzen op vakbeur-
zen en hadden veel succes. We hadden
geen kinderen dus alle tijd ging in de
winkel zitten. We hebben nog het hon-
derd jarig bestaan gevierd en toen
moesten we vanwege lichamelijke
klachten stoppen. Er was geen opvol-
ging en de supermarkten kwamen.
Toch was het moeilijk na achtentwintig
jaar”.
Weer terug in Edam
“We verhuisden naar Edam naar het
huis dat voor mijn ouders is gebouwd
in de Graaf Willemstraat. Een echt fa-
miliehuis dus. Jaap is vierenhalf jaar ge-
leden overleden na een huwelijk van
tweeënvijftig jaar. Ik ga binnenkort
naar het IJe verhuizen, het huis hier
staat nu te koop. Ik loop slecht en het
huis heeft een trap en diverse opstap-
jes, dat wordt lastig, net als de klinker-
tjes in oud Edam. Ik heb er achtentwin-
tig jaar met veel plezier gewoond”.
Hobby’s
“In Edam had je de winkel van de Haan
en Wagemakers en die wisten dat ik
goed kon naaien. Ze vroegen me din-
gen voor de winkel te maken: poezen,
theemutsen. Ik begon met quilten en
doe dat nog steeds. Ik ben lid van de
handwerkgroep van de Grote Kerk en
maak allerlei spulletjes die dan ver-
kocht worden voor het goede doel. We
werken thuis, maar één middag in de
maand komen we bij elkaar. Voor de
werkgroep Missie, Ontwikkeling en
Vrede van de Katholieke kerk maak ik
stoffen vogeltjes, vredesduifjes die ver-
kocht gaan worden op de Kerstmarkt in
december. De opbrengst gaat naar een
project in Ethiopië. Verder heb ik nog
mijn tuintje en houd ik van koken”.
De kerk
“Ik kom uit een echt katholiek gezin.
Onze vader heeft zestig jaar bij het
kerkkoor gezongen. Ik ga meestal wel
zondags naar de kerk. Het is een goed
begin van de zondag, een moment van
bezinning ook. Ik spreek wat mensen
bij de koffie. Er is aandacht voor elkaar.
Vooral toen Jaap overleden was heb ik
dat gemerkt en er veel steun aan ge-
had. Ik ben lid van het Vrouwengilde,
dat zijn ook gezellige avonden. En één
keer in de maand is er in de Burghwall
een gezellige middag van de PCI, met
een kopje koffie, een drankje en een
spelletje. Heel waardevol, ik ga er
graag heen. Verder ben ik lid van de
gebedsgroep onder leiding van Henk
Bak”.
Henny, we wensen je veel geluk toe in
je nieuwe woning en hopen dat veel
mensen een kijkje komen nemen bij de
kraam van de MOV-groep op de kerst-
markt in de Grote Kerk volgende
maand en een vogeltje van je kopen, ze
zijn prachtig!
Dineke Burghouts
Foto: Ron Verniers
Henny de Lange-Huisink,
creatief van paprika naar vredesduifje
De kerk is de grootste vrijwilligersorganisatie van Nederland. Ook in Edam-Volendam
zetten ontzettend veel mensen zich belangeloos in voor het werk van de kerk.
Daarbij kan het gaan om bestuursfuncties, vormingswerk, pastorale zorg of heel
concrete klussen. Venster belicht elke maand een profiel van een van deze vrijwilligers.
Deze keer Henny de Lange-Huisink.
Profiel
Venster november 2016 3
Hella van der Wijst inspirator bij de Petros Berga-
lezing 2016: Geloof en een Hoop Liefde
Hella van der Wijst zal op vrijdag 18 november de jaarlijkse Petros Bergalezing houden in
de RK Nicolaaskerk aan de Voorhaven. Voor deze lezing wordt elk jaar een persoon ge-
zocht met een sterk profiel en nationale bekendheid, waardoor we ons kunnen laten inspi-
reren op dezelfde manier als Petros Berga ons inspireerde de lezingenserie op te zetten.
Wie is Hella van de Wijst
Hella van der Wijst was vaste verslaggever bij Kruispunt-tv
waar ze onder meer reportages maakte tijdens de oorlog in
Bosnië. Haar bekendheid bij het grote publiek begon met het
KRO tv-programma De Wandeling, waarin zij tussen 2003 en
2012 al wandelend bekende en minder bekende Nederlan-
ders interviewde. In 2013 was ze verslaggever voor het KRO-
actualiteitenprogramma Brandpunt. In 2015 maakte Van der
Wijst de overstap naar EO/IKON.
Hella van de Wijst is bekend van talloze tv-programma’s
waarin ze in gesprek gaat met mensen die in bijzondere,
soms moeilijke omstandigheden verkeren. Op een natuur-
lijke manier weet ze mensen te bewegen hun diepste ge-
voelens onder woorden te brengen. Dat kan tijdens een
wandeling of bij een bakkie troost. We kunnen haar dagelijks
zien in het EO-programma Geloof en een Hoop Liefde en
wekelijks in Ik Mis je. Ze is een van de meest geliefde tv-
presentatrices van dit moment.
Inspiratie uit Korintiërs
Onder het thema ‘Geloof en een Hoop Liefde’ zal Hella in-
gaan op de actualiteit. Zij ontleent de inspiratie voor haar
lezing uit 1 Korintiërs 13, 12-13: “Nu kijken we nog in een
wazige spiegel, maar straks staan we oog in oog. Nu is mijn
kennen nog beperkt, maar straks zal ik volledig kennen, zoals
ik zelf gekend ben. Ons resten geloof, hoop en liefde, deze
drie, maar de grootste daarvan is de liefde.”
Muzikale omlijsting door Frans Koning en Frank Heerze
De lezing zal muzikaal worden omlijst door Frans Koning
(piano, orgel) en Frank Heerze (viool). Frans was leerling van
de vroegtijdig overleden organist van de Grote Kerk te Mon-
nickendam, Piet Wiersma. Hij is nu sinds 2000 werkzaam als
kerkmusicus van de kerkgemeente Edam en tevens leider
van het vocaal ensemble Psallite. Frank deed de conservato-
riumopleiding in Amsterdam en Zwolle (Bouw Lemkes en
Else Krieg waren zijn docenten) en verdeelde ruim 10 jaar
zijn energie tussen werken als docent en als freelance-violist
in de grote symfonieorkesten in Nederland. Hij is nu viooldo-
cent.
Frans en Frank spelen een aantal klassieke stukken, o.a.
Pastorale op. 150, nr. 4 van Rheinberger, sonate HWV 369 in
F van Händel, Romanze in F van Beethoven en het menuet
uit Sonate in E van Mozart.
Programma voor 18 november:
Kerk open vanaf 19:00 uur
19:30 Opening
19:35 Lezing Hella van der Wijst
20:05 Muzikaal intermezzo
20:20 Pauze
20:40 Vervolg lezing, vragen, discussie
21:15 Muzikaal vervolg
21:30 Afsluiting, napraten
Er zal na afloop gelegenheid zijn voor donaties die ten goede
komen aan de Stichting Jumping Stone, waarmee Hella jon-
geren in ontwikkelingslanden wil laten studeren.
U wordt van harte uitgenodigd om aanwezig te zijn bij deze
lezing op vrijdagavond 18 november om 19.30 uur.
Werkgroep Lezingen van de H. Franciscusparochie
Bron: EO/IKON.
4 Venster november 2016
500 jaar Reformatie ─ zo viert de PKN het
De 500ste verjaardag van de Reformatie valt op 31 oktober 2017. Luther heeft met zijn 95
stellingen op de deuren van de slotkapel te Wittenberg op die datum in 1517 de Reforma-
tie op gang gebracht. Dit wordt vanaf 31 oktober 2016 met het Lutherjaar gevierd. De Re-
formatie als geheel zal in het komende jaar van veel kanten worden belicht. Ook in het
Venster; in dit nummer een overzicht van de plannen van de PKN.
Dit artikel beoogt een impressie te ge-
ven van het programma van de PKN en
de eruit voortvloeiende activiteiten
voor het komende Lutherjaar, het jaar
waarin wordt stilgestaan bij 500 jaar
Reformatie. Het is het resultaat van
knip- en plakwerk uit de website van
de PKN naast eigen samenvattingen
van andere bronnen. Zie o.m.
www.refo500.nl/news/4 en
www.protestantsekerk.nl/actueel/eve-
nementen/. Letterlijke “knipsels” uit de
laatste website zal ik cursief weerge-
ven.
Bezinning op kernwaarden
Op de PKN-website introduceert de
projectmanager van ‘500 jaar protes-
tant’, Dr. ds. Margriet Gosker het vie-
ringsproject door het protestantisme
neer te zetten met de sleutelwoorden
“geen protestants triomfalisme, kern-
waarden: herontdekking van de Bijbel,
emancipatie, onderwijs, persoonlijke
band met God”.
Een estafette van start naar slot
Het jaar wordt geopend met een start-
bijeenkomst in Amsterdam, gevolgd
door een estafette door het hele land
en eindigt met een slotviering in de
Dom in Utrecht.(…) Op de startbijeen-
komst in, waar anders, de Oude Luther-
se Kerk in Amsterdam, brengt theater-
maker Kees Posthumus met de muzika-
le voorstelling ‘Kom naar voren!’ be-
kende en minder bekende voorlieden
van de Reformatie voor het voetlicht.
(…) In een podiumgesprek diepen diver-
se sprekers ─ onder wie scriba René de
Reuver ─ de betekenis van het protes-
tantisme voor de samenleving van nu
uit. Deze middag start ook de estafette
‘Als een lopend vuur’, een serie van ac-
tiviteiten langs twaalf provincies gedu-
rende het hele jubileumjaar. De dag
wordt afgesloten met een viering. Hij is
volgeboekt.
De start
De estafette start in Limburg, in no-
vember. Tijdens de eerste bijeenkomst
van de estafette ‘Als een lopend vuur’
staat de Bijbel centraal. Op 13 no-
vember wordt een gevarieerd middag-
programma georganiseerd met
theater, muziek en exposities over de
betekenis van de Bijbel toen en nu. ‘Al-
leen door de bijbel’ (Sola Scriptura) is
een bekend motto van de Reformatie.
Tijdens de Reformatie gingen gewone
mensen zelf de Bijbel lezen. Dat kon
omdat er veel Bijbels in de volkstaal
van de drukpers rolden. Maarten Lu-
thers vertaling, die voortbouwde op het
werk van Erasmus, vond gretig aftrek.
Vandaag is de Bijbel zelfs het meest
vertaalde boek ter wereld. In de 16e
eeuw was men gewend aan afbeeldin-
gen (gravures, schilderijen, glas-in-
loodramen) om de Bijbel dichter bij de
mensen te brengen. Onze tijd kent veel
andere nieuwe mogelijkheden (film, to-
neel, sacred dance, strips, songs en bi-
bliodrama).
En verder
In juni is Noord Holland aan de beurt;
dan vindt op de 17e in Weesp een bij-
eenkomst plaats over het protestantse
kerklied. Thema’s in andere maanden
zijn o.a.: protestantse spiritualiteit,
Vrouwen van het protestantisme, pro-
testantse levenskunst. Er is een lijst
van sprekers die voor een gemeente-
avond of andere gemeentelijke activi-
teiten uit te nodigen zijn over
onderwerpen als hierboven, en verder
over o.a. Luther (uiteraard, in het Lu-
therjaar), Calvijn, het Jodendom mid-
den in de Reformatie.
De slotviering in de Dom in Utrecht zal
als thema hebben: ‘Roeping en Be-
roep’.
Amuse
Verweven met dit alles is het project
‘Amuse’, dat in het gelijknamige boekje
vele handreikingen aan de gemeenten
biedt om in het Lutherjaar eigen activi-
teiten te organiseren, met suggesties
als: een Lutherlied voor elke maand, in
de viering, of op een andere bijeen-
komst (staan afgedrukt in het boekje),
weergaven van vele op Luther en/of de
Reformatie geïnspireerde schilderijen,
suggesties voor Luther-reizen, en veel
andere invalshoeken.
Refo500
En dan is er naast deze ‘officiële’ pro-
grammering een verwijzing naar an-
dere websites, o.a. die van de stichting
Refo500. Deze stichting stelt zich ten
doel een platform aan te bieden voor
uitwisseling van kennis over 500 jaar
Reformatie.
Op deze website zijn zeer veel plaatse-
lijke, regionale en landelijke initiatie-
ven te vinden, o.a. concerten van het
Groot Reformatiekoor; een Luther sing-
in, talrijke plaatselijke avonden rond
thema’s uit de Reformatie.
Tenslotte
Wat mij bij de hele PKN-programme-
ring opvalt is dat die evenzeer op be-
zinning is gericht, als ook wij binnen de
redactie, onafhankelijk daarvan, die in-
valshoek als leidend voor onze eigen
activiteiten hebben gekozen.
Ed Broeze
Foto uit Wikipedia: de beroemde deuren van
de slotkapel te Wittenberg.
Venster november 2016 5
De invloed van schenkers op de Edamse en Goudse ramen, 5
Het Koningsraam De wereld van glas-in-loodramen is kleurrijk en veelzijdig. In de eerste vier delen heb ik la-
ten zien wat de invloed van schenkers was op het ontwerp van de Edamse en Goudse ra-
men. Deze keer bekijk ik met u het zogenaamde ‘Koningsraam’.
Selectie
Om uit alle 72 Goudse “wydberoemde en vermaarde glazen”
slechts enkele te kiezen om in het Venster te laten zien – en
dan zelfs nog maar een detail uit die metershoge ramen! –
was ontzettend lastig. Ik ga de uitdaging aan hier allereerst
iets te vertellen over het ontzettend complexe ‘Konings-
raam’. Dit raam maakt onderdeel uit van het programma van
voor de Reformatie, dat gelovigen slechts het voorbeeld van
Christus hoefden te volgen.
Koningsraam
Zo’n vijf jaar nadat het grootste deel van de Sint Janskerk in
Gouda was afgebrand schonken Philips II, koning van Spanje,
en zijn gemalin Mary Tudor, koningin van Engeland, het 20
meter hoge raam dat wij nu kennen als het ‘Koningsraam’.
Dit enorme raam is in drieën onder te verdelen. Helemaal
onderaan bevindt zich het schenkersregister. Daarboven is
een scène uit het Laatste Avondmaal opgenomen en ten
slotte bevindt zich helemaal bovenin een uitbeelding van de
Inwijding van de tempel door koning Salomo. Wat het Ko-
ningsraam zo gecompliceerd maakt zijn onder meer alle poli-
tieke aspecten die aan de schenking ten grondslag lagen.
Maar ook de denkbeelden van theoloog en filosoof Deside-
rius Erasmus die met dit raam vervlochten zijn en vele an-
dere maatschappelijke, iconografische en propagandistische
aspecten maken dat er over dit ene raam een boekwerk is
geschreven dat ruim 300 bladzijden telt! Geen ruimte te ver-
liezen dus, ik steek snel van wal!
Schenkersregister
Voor de Reformatie van 1572 werd het schenkersdeel ge-
woonlijk gebruikt om het portret van de schenker in op te
nemen. In het Koningsraam vinden we hier geen portret,
maar wel wapens en een lofzang op Philips II. Aan beide zij-
den van de Latijnse tekst staan vrouwenfiguren: de linker
symboliseert de Rechtvaardigheid en draagt een tekstrol
met de woorden “Mijn bewind is rechtvaardig”; de rechter
figuur symboliseert de Matigheid en draagt de woorden ”Ik
matig de tijden” met zich mee.
De Inwijding van de Tempel
In het Oudtestamentische bovenste deel van het raam geeft
God aan Salomo een teken van zijn bestaan door het offer
van Salomo te accepteren: “Ik heb uw gebed gehoord en in-
dien gij voor Mijn aangezicht zult gewandeld hebben, gelijk
uw vader gewandeld heeft, zo zal Ik de troon uws rijks voor
eeuwig stellen.” In dit bovenste deel heeft Philips (of degene
die hem adviseerde in de uitvoering van zijn persoonlijke
propagandacampagne) een vergelijking willen maken tussen
David die het koningschap aan zijn zoon Salomo overdraagt
en hemzelf, omdat hij kort daarvoor het koningschap kreeg
overgedragen van zijn vader koning Karel V. Zowel Salomo
alsook Philips’ beschermheilige, apostel Philippus, werden al
langer in zijn campagnes gebruikt als rolmodel. Daarmee be-
nadrukte Philips II dat hij een goed vorst zou zijn.
“Wie mij gezien heeft, heeft de Vader gezien”
De schenkers zelf konden ook worden bewonderd, en wel in
het centrale deel van het raam. Kerkgangers konden zo naar
hen op kijken en een voorbeeld nemen aan hun devotie. De
portretten van de vorst en zijn gemalin maken onderdeel uit
van een scène uit het Laatste Avondmaal, waarin de apostel
Philippus vraagt om een teken van God. Terugkomend op
het eerder genoemde decoratieprogramma: ook in dit raam
komt duidelijk naar voren dat gelovigen slechts het voor-
beeld van Christus hoefden te volgen. In de banderol is na-
melijk te lezen hoe Christus antwoord geeft op de vraag van
Philippus: ‘Wie mij gezien heeft, heeft de Vader gezien”.
Jacqueline Cool-van der Spek
Detail van het Koningsraam met ‘De Inwijding van de Tempel’. Dirck
Crabeth, 1557. Sint Janskerk, Gouda.
6 Venster november 2016
Cantate’s Speculaasconcert
Op zondag 20 november organiseert kerkkoor Cantate Do-
mino weer een prachtige muziekmiddag met tal van arties-
ten. Omdat muziek in combinatie met lekker eten mensen
blij maakt, en wij van kokkerellen houden, combineren we
de muziek met een smaakvolle compositie, dit keer van spe-
culaaslekkernijen. Voor kinderen is er een apart programma.
U kunt tijdens
het concert
luisteren naar
diverse optre-
dens. Close-
harmony pop-
groep SOLID
brengt op haar
eigen wijze
prachtige lie-
deren ten ge-
hore. Project-
koor Edam
heeft in zeven
repetities twee
stukken inge-
studeerd,
waaronder het
prachtige Om-
bra mai fu,
waarin so-
praan Margret Wiering een solistische rol zal spelen. Ook
Cantate Domino zal een aantal stukken laten horen. Beide
koren staan onder leiding van Agnes Kauffman, en Ringo
Maurer is de vaste pianist. Naast de kooroptredens zijn er
muzikale intermezzo’s van Caitlyn Immerzeel op harp,
Ylonka Janzen op dwarsfluit, Nancy Koot op F-hoorn en Cees
Appel op trompet. Aan het eind zingen de koren gezamenlijk
met solist en instrumentalisten het stuk La Vergine degli An-
geli (G. Verdi) uit de opera Norma.
Voor slechts € 7,00 heeft u een middag vol prachtige muziek
en heerlijke lekkernijen. U bent van harte welkom!
20 november: 14.00-16.00 uur, H. Nicolaaskerk, Voorhaven
124, Edam
Meer informatie en reserveren bij:
Agnes Kauffman: 06 2647096, [email protected]
Christine Vreeswijk: 06 18167991,
Voor kinderen hebben wij dit keer een speciaal programma!
Terwijl de ouders genieten van het concert verzorgt acteur
Sasja Brasser, professional op het gebied van grime, acteren,
clown, spel en dans, met begeleiding een spectaculaire kin-
dermiddag in de Ontmoeting. De toegang is € 4,00 (inclusief
limonade met iets lekkers). Er is oppas aanwezig.
Venster november 2016 7
Pelgrimage door de eeuwen heen, 11
Een pelgrimsoord dat weinig mensen buiten Noord-Brabant kennen is Handel, een klein
dorp niet ver van Gemert in het zuidoosten van de provincie. Omstreeks het jaar 1220
werd in de buurt van Handel door een schaapsherder in een meidoornstruik een klein hou-
ten gesneden beeldje gevonden. Bedevaartsoord Handel (NB)
Het beeldje stelde een staande Maria voor met het kindje
Jezus op haar arm. Niemand wist waar het beeldje vandaan
kwam en al heel snel begonnen de gelovigen het beeldje te
vereren. Dit leidde tot wonderbaarlijke genezingen en ver-
horingen van gebeden die aan de Moeder Gods werden toe-
geschreven.
De ossen wisten beter
Uit dankbaarheid en ter ere van Maria wilde de bevolking
een kapel bouwen op de plaats waar nu nog de zogenaamde
‘ossenkapel’ staat omdat deze dichter bij Gemert stond,
maar niet op de vindplaats van het beeldje. Men ging met
een ossenkar op weg, maar de ossen stopten niet op de plek
van de ossenkapel. Ze liepen door tot de plaats waar het
beeldje van Maria was gevonden. Dit werd door de bevol-
king waarschijnlijk gezien als een teken om de kapel te gaan
bouwen op of nabij de plaats waar het beeldje was gevon-
den. Daar werd toen alsnog de Mariakapel gebouwd. Nu
staat op deze plaats de parochiekerk van Handel.
Geneeskrachtig water
Toen ten tijde van
de bouw van de ka-
pel een droogtepe-
riode uitbrak, zou na
gebeden op voor-
spraak van Maria
nabij de kapel een
bron zijn ontstaan
en dat in een streek
waar nagenoeg
geen water was te
vinden. De bevol-
king maakte rondom
deze bron een putje,
dat nog altijd be-
staat en volgens ve-
le gelovigen nog
immer zuiver en
smakelijk water geeft met een geneeskundige werking. Het
putje is nu opgenomen in het processiepark.
Al in 1499 bedevaartsoord
De oudst bekende bedevaart is die van Gemert, die al wordt
vermeld in 1499. Doordat zuidoost Brabant in vroeger eeu-
wen vaak werd geteisterd door oorlog en geweld begon pas
in de 17e eeuw het heiligdom van Handel meer pelgrims te
trekken en ontstonden meer processies naar Handel.
Nog steeds bestaande processie naar Handel
Een nog altijd bestaande processie is de in de omgeving als
Handelse processie bekend staande bedevaart. Al eeuwen
lang vertrekt op zaterdag van het voorlaatste volle weekend
van juni om zes uur in de ochtend een lange stoet pelgrims
vanuit Valkenswaard om de 40 kilometer lange tocht naar
Handel lopend te
ondernemen. Achter
deze stoet van lo-
pers volgen dan on-
geveer 30 prachtig
getuigde paarden
met huifkarren.
Hierin ook pelgrims
die de mars naar
Handel niet (hele-
maal) lopend kun-
nen volbrengen. Het
geheel wordt bege-
leid door gepaste
harmoniemuziek.
Soms loopt in de
dorpen en steden,
waar de processie
passeert, de plaatse-
lijke fanfare of har-
monie ook een tijdje
met de overige lopers mee en uiteraard lopen ook diverse
mensen een deel van de route mee. Zij kunnen hiervoor al-
lerlei redenen hebben. Nadat om half vier de bedevaart in
Handel is aangekomen wordt nog eenmaal het lied ‘Kinderen
van Maria’ gezongen. Daarna zijn de deelnemers vrij om hun
bedevaart in te vullen naar eigen behoefte. Veel pelgrims
gaan in de avond naar huis om de volgende morgen terug te
komen naar Handel om na het vieren van de H. Mis rond
kwart over tien terug te lopen naar Valkenswaard. Anderen
blijven in Handel overnachten en doen dat veelal bij gastge-
zinnen. Zowel op de heen- als terugweg worden de pelgrims
langs de route, vooral in de dorpen en steden, ingehaald en
begroet. Vooral als de processie rond negen uur in de avond
terugkeert in Valkenswaard is de belangstelling groot en
wordt door vele mensen in de St. Nicolaaskerk nog een laat-
ste keer het ‘wees gegroet’ gebeden en het lied "Kinderen
van Maria" aangeheven.
Jaap Buijs
Foto’s: internet
Ossenkapel bij Handel.
Waterbron in Processiepark.
i r. S j e f K w a k m a n
a r c h i t e c t
T: 0299 - 373 095 F: 0299 - 373 200 M: 0653 - 456 812
VOORHAVEN 109-111 1135 BP EDAM
Telefoon: 0299-361562 Fax: 0299-351222 E-mail: [email protected]
Verkoop nieuwe en gebruikte auto's
Reparatie en onderhoud van alle merken APK-keuring Airco service LPG inbouw Schadeherstel Service en onderhoud aan klassiekers campers brommobielen Altijd korting op banden uitlaten accu's
AUTOBEDRIJF
Hyacintenstraat 36A 1131 HW Volendam
Venster november 2016 9
Onze vakantiekerk
Faja de Santo Christo
São Jorge, Azoren
Op onze reis naar de
Azoren kwamen we dit
kerkje tegen. Het leek
wel of dit onze vakantie-
kerk moest zijn. Het
kerkje staat in Faja de
Santo Christo op het
mooie eiland São Jorge.
Wij hadden alleen de
vluchten heen en terug
geboekt; onze verblijven
komen we onderweg
wel tegen. We beland-
den in een bed-and-
breakfast bij het vlieg-
veld en alleen de suite
was nog vrij in deze B&B
met 8 kamers. De kamer
heette ‘faja de Santo
Christo’. Een faja is een
landtong op zeeniveau.
Hier liep vroeger een
herder met zijn schapen. Hij vond tussen de stenen een stuk
drijfhout wat leek op de gedaante van Christus. Dit vond hij
zo mooi dat hij het mee nam naar zijn huis. De volgende och-
tend was het verdwenen en hij ging weer met zijn schapen
onderweg. Toen hij weer bij die stenen aankwam zag hij het-
zelfde stuk hout weer liggen en nam het weer mee naar
huis. De volgende dag was het weer weg en hij vond het
terug op dezelfde plek waar hij het de eerste keer gevonden
had. Dit vertelde hij aan de bewoners van de faja, waarop
besloten werd om op die plek een kerkje te bouwen omdat
de mensen zeiden: ”Christus wil in de faja blijven”. Aldus
geschiedde, en het dorpje is sindsdien een bedevaartplaats
geworden. Toen wij weer in de B&B aankwamen, zaten er
een paar Amerikanen van Azoriaanse afkomst op het terras
en wij raakten aan de
praat. Hij was hier met
zijn vrouw en zoon om
naar Santo Christo te
gaan om de geboorte-
plaats van zijn vader te
bezoeken. Het dorp is
niet te bereiken met een
auto en kan alleen be-
zocht worden door over
een muilezelpad erheen
te lopen, een hele tip-
pel. Een paar dagen
later bestelde Kiek een
gerecht met schelpen bij
het restaurant van de
B&B en toen werd er
verteld dat de schelpen
speciaal in Santo Christo
geraapt waren omdat
daar de lekkerste in
deze soort vandaan
komen. Dit vonden we allemaal zo toevallig dat dit onze
vakantiekerk wel moest worden. We kregen als dank voor
ons verblijf een schelp mee waarvan de twee helften open
stonden met de namen van het personeel erin geschreven.
Azoren, een aanrader.
Kiek en Teun Keijzer
Redactie: Wij willen op deze plaats voortaan niet alleen de
ruimte bieden aan ‘Mijn vakantiekerk’, maar ook aan ‘De
kerk van mijn jeugd’. Hebt u nog interessante herinneringen
aan een kerk van uw jeugd of een vakantiekerk, stuur ze dan
op naar: [email protected].
De Nicolaascantorij in nieuwe koormantels
Al een aantal jaren kwam het onderwerp ‘aanschaf nieuwe
koormantels’ tijdens ons jaaroverleg aan de orde maar het
bleek moeilijk om tot een besluit te komen. Eén van de
struikelblokken was dat de kosten voor nieuwe te hoog
zouden zijn. Om alle meningen en ideeën te bundelen
besloten we een enquête te houden om daarna in het
jaaroverleg van juni j. l. een overwogen besluit te kunnen
nemen. Toen gebeurde er een klein wondertje: Eén van de
alten, voormalig lid van de in kerkelijk Nederland bekende
Augustana Cantorij Cantate van de Lutherse Kerkgemeente
in Amsterdam o.l.v. Niek Hermanides, vader van onze
huidige cantrix, herinnerde zich de mantels van deze
inmiddels opgeheven cantorij en zij ontdekte dat die
mantels nog geen bestemming hadden. Daarna ging de
besluitvorming snel. Er bleken voldoende mantels voor
iedereen te zijn en u zult de Nicolaascantorij dan ook vanaf
nu kunnen zien en horen in deze nieuwe liturgische kledij.
Bovendien vinden wij het een mooie gedachte om deze
mantels te gaan dragen en met de Nicolaascantorij op deze
wijze de lofzang gaande te houden.
Irene Bastiaanse (lid Nicolaascantorij)
Foto: Jaap den Hertog.
10 Venster november 2016
GELOOF VAN ALLE DAG
Schilderijen van vijf Gulden In vroeger eeuwen speelden de Bijbelse verhalen een grote rol bij de vervaardiging en
verfraaiing van gebruiks- en kunstvoorwerpen. Zo ook bij de goedkope panelen ‘voor de
gewone man’ uit de Gouden Eeuw.
Alleen de bovenlaag
Schilderijen als decoratie aan de muur
behoorden in de middeleeuwen alleen
toe aan de adel en de kerk. Het maken
van schilderijen was een langdurig en
kostbaar proces. De kwaliteit van
schilderstukken verbeterde enorm ge-
durende deze periode. Denk aan de
prachtige drieluiken en panelen die
werden gemaakt voor het Vaticaan en
andere kathedralen door bekende
meesters als Da Vinci, Botticelli en vele
anderen en in onze contreien, de zoge-
naamde Vlaamse primitieven. Zo’n
topstuk is nog altijd het drieluik ‘het
lam Gods’ van de gebroeders Van Eyck
uit begin 15e eeuw in de St. Baafska-
thedraal te Gent. De gewone man kon
hier enkel maar in verwondering naar
kijken en van dromen.
Gouden eeuw
Na 1600 echter breekt er in Holland
een tijd aan van voorspoed voor brede
lagen van de bevolking. De Gouden
Eeuw was begonnen. Als er geld ver-
diend wordt trekt dit altijd handela-
ren, kunstenaars, goud- en zilversme-
den aan. Zo ook aan het begin van de
17e eeuw. En zo kon het gebeuren dat
voor het eerst in de geschiedenis schil-
derijen werden gekocht door burgers
met een gewone baan. Natuurlijk kon-
den ze zich geen Rembrandt of Ver-
meer veroorloven, want hun werken
waren toen ook al kostbaar. Zij hadden
allemaal een gedegen opleiding gehad
bij beroemde voorgangers, zoals Rem-
brandt bij Pieter Lastman, in zijn tijd
een beroemde schilder. Als zo’n be-
kende schilder een leerling aannam,
dan kostte dat geld. Rembrandts vader
kon dat betalen. Maar een talentvolle
jongen uit een arm gezin, die aardig
kon tekenen of schilderen, had weinig
kans om beroemd te worden. Toch
konden ook deze nauwelijks opgeleide
schilders hun brood verdienen. Er
ontstond in de 17e eeuw een enorme
markt voor goedkope schilderijen.
Werd aanvankelijk direct bij de schilder
gekocht, al snel ontstond er de kunst-
handel waar je op bestelling schilderij-
en kon bestellen. Zulke kunsthandela-
ren waren er ook in Amsterdam.
De Bijbel als inspiratiebron
Bijbelse onderwerpen spraken het
meest, de reformatie had tenslotte net
zijn beslag gekregen. Onderwerpen als
‘de doortocht door de rode zee’ of ‘Jo-
zef verleid door de vrouw van Potifar’
gingen als broodjes over de toonbank.
De doortocht door de Rode Zee deed
het volk denken aan de oorlog met
Spanje, waarvan ze verlost wilden
worden. Zo’n schilderij kostte tussen
de drie en vijf gulden, het weekloon
van een biersteker of koperslager. Het
werd meestal geschilderd op een ei-
kenhouten paneel en vaak werden be-
staande gravures als voorbeeld geno-
men. Men schilderde in serie in op-
dracht van de kunsthandelaar, dus b.v.
tien panelen op een rij en dan eerst de
lucht, de bergen, de bomen en wat fi-
guren al naar gelang het onderwerp.
Deze schilders hebben ook de bekende
volkskunstmeubelen geschilderd zoals
te zien in b.v. het Zuiderzeemuseum in
Enkhuizen. De schilderijen werden zel-
den gesigneerd en helaas verdwenen
er vele in de open haard. We weten nu
dat een kunsthandelaar wel meer dan
100 van dit soort schilderijen in voor-
raad had. Uit artistiek oogpunt zijn ze
niet geweldig, maar uit historisch op-
zicht zeer interessant. Een 17e-eeuwse
Engelse reiziger heeft zich verbaasd
uitgelaten over het feit dat bij gewone
mensen schilderijen aan de muur hin-
gen. Dit kwam nergens anders voor in
Europa.
Jozef en de zilveren lepel
Onlangs zag ik bij een Amsterdamse
antiquair zo’n schilderij hangen. Het is
het verhaal van Jozef die carrière ge-
maakt had in Egypte en zijn broers laat
volgen en aanhouden omdat zij graan
voor hun hongerende familie hadden
gekocht terwijl hij een zilveren lepel in
de graanzak van Benjamin had ver-
stopt. De antiquair vertelde mij dat hij
dit 17e-eeuwse schilderij al lang in bezit
had maar dat niemand er belang-
stelling voor toonde. Ik kon het kopen
voor een bedrag wat een volwassen
man die een gewone baan heeft in een
week verdient. Een aantal van dit soort
schilderijen kunt u zien op de boven-
verdieping van het Edams Museum.
Peter Sluisman
Zie ook: Angela Jager: 'Galey-schilders' en
'dosijnwerck'. Universiteit van Amsterdam.
Foto: Arie van Ginkel.
Venster november 2016 11
Een maandelijkse bijdrage van uw pastores uit Edam-Volendam
Tijd!
Onze samenleving wordt bepaald door
tijd. Wij worden er steeds op gewezen
hoe laat het is en wij worden aange-
spoord om op tijd te zijn, op school, op
ons werk, op een afspraak of in de
kerk. Tijd bepaalt de structuur van het
leven, maar wij zijn bepaald niet de
eersten die zich daar mee bezighou-
den. De kerkvader Augustinus deed dat
al en preekte rond het jaar 410:, 'het
zijn slechte tijden, het zijn moeilijke tij-
den. Dat zeggen de mensen tenminste.
Laten we liever goed leven, dan wor-
den de tijden vanzelf goed. Wij zijn de
tijden, zoals wij zijn, zo zijn de tij-
den....'. Hij plaatste de verantwoorde-
lijkheid voor de invulling van de tijd
volledig bij zijn luisteraars. Zullen zijn
tijdgenoten zich aangesproken hebben
gevoeld of zullen zij zich, net als velen
in onze tijd, overgeleverd hebben ge-
voeld aan structuren en machten bui-
ten henzelf die de tijd beheersen?
Anno 2016 is ‘tijd’ vooral een economi-
sche factor geworden. Tijd is terugge-
bracht tot 'tijd is geld'. Die opvatting is
terug te vinden in de manier waarop
wij met elkaar en de wereld omgaan.
Mensen worden machines die afge-
steld, bijgesteld en opgelapt kunnen
worden, – zoals twee minuten om een
steunkous uit te doen – tot ergens het
‘mechaniekje’ mens knapt of teveel
hapert en daarom afgedankt wordt.
Moeten wij ons daarbij neerleggen of
zullen wij Augustinus serieus nemen
die mensen uitdaagde in zijn preek om
zelf het heft in handen te nemen? Ik
ben blij de keus te hebben gemaakt
voor een geloofsgemeenschap. In die
gemeenschappen wordt de tijd anders
gestructureerd dan nu gebruikelijk is.
De zondag bijvoorbeeld, de eerste dag
van de week. Gods eerste geschenk
aan de mens was een vrije(tijds) dag,
een feestdag in plaats van een lege
plek in de agenda. In onze geloofsge-
meenschappen bestaat de opvatting
dat mensen op die dag het werk
mógen staken, drukke werkzaamheden
neerleggen en genieten van de schep-
ping. En er is een advent- en kersttijd,
in de voorjaar de veertigdagentijd tijd
en de vijftig-dagen-tijd voor Pinkste-
ren. Die tijd is er een van bezinning, in-
keer en voorbereiding op een feest.
Ook een structuur, maar er op gericht
dat mensen een goed leven hebben
(met elkaar), tot hun recht komen en
steeds meer op Jezus gaan lijken. Het is
de tijd voor vierende mensen, die we-
ten dat ze zijn geschapen om te leven.
Geen drukke bezigheden en volle
agenda’s bepalen dan de tijd, maar de
tijd raakt ingebed in de structuur van
geloofsgemeenschappen die de tijd
nemen om regelmatig stil te staan bij
geloof, hoop en liefde. Misschien kun-
nen wij Augustinus’ preek dan wel
gaan lezen als liefdevolle aansporing
om vooral de tijd te nemen voor wat
goed, waar en waarachtig is.
Truus de Boer
Toen Mieke mij vroeg, had ik zo mijn bedenkingen. Ik ben meer van de stukjes tekst dan van ge-
dichten, maar al zoekend vond ik dit wel erg mooi en toepasselijk. Ik geef het stokje over aan Ludo
Voorn.
Ria van der Waart
Overdenking
Poëzie-estafette
en genieten van de kleinste
en de gewoonste bloemen
op je levensweg!
als je over niets meer verwonderd bent
maak je nooit een wonder mee.
Neem deze dag,
het licht van deze dag,
het lachen van deze dag,
het huilen en het spelen,
het wonder van deze dag.
Phil Bosmans
Elke dag nieuw zijn!
Nieuw ben je als je elke morgen
verwonderd kunt zijn
en dankbaar voor het licht van de dag.
Als je juicht omdat je ogen zien,
je benen lopen,
je handen tasten,
als je zingt omdat je hart klopt!
Nieuw ben je als je weet dat je leeft,
als je beseft dat vandaag de eerste
dag begint van de rest van je leven!
Nieuw ben je als je 'n verse kijk hebt
op mensen en dingen,
als je nog lachen kunt
–
Nijverheidstraat 30 | 1135 GE EDAM
Tel: 0299 - 372951 | Website: [email protected]: 0299 – 372098 | E-mail:
Onderhoud en reparatie alle merken bedrijfswagens en campers
RAAD VAN KERKEN EDAM–VOLENDAM
Secretariaat: André Burghouts, Paltrokmolen 40, 1135 KM Edam, tel. 366486
Penningmeester: Henri Kalk, Kapsteeg 5, 1135 WR Edam, tel. 371297
Postbank: NL08 INGB 0002 637888
Venster november 2016 13
De agenda van Noord-Holland
Wilt u weten wat er op kerkelijk gebied te
doen is in onze provincie? Een groot aantal
activiteiten van andere gemeenten, paro-
chies en aanverwante organisaties in de
regio vindt u op de sites
www.pkn.nl en
www.bisdomhaarlem.nl
Landelijk
Ook landelijk biedt de Raad van Kerken u veel informatie op
kerkelijk gebied. U vindt de landelijke raad op:
http://www.raadvankerken.nl
Welkom Hier manifestatie in Amersfoort!
Vluchtelingen | Lokale Initiatieven | Debat
Op 12 november zal de Welkom Hier-manifestatie
plaatsvinden in de Bergkerk, Doctor Abraham Kuyperlaan
2, in Amersfoort. U wordt van harte uitgenodigd om
aanwezig te zijn op deze dag. Welkom Hier Amersfoort
bestaat uit zowel een ochtend- als een middagpro-
gramma. De ochtend staat in het kader van de jaarlijkse
Beraadsdag over vluchtelingen van de Raad van Kerken,
terwijl de middag open is voor een breder publiek.
Ook is er een markt met lokale en landelijke initiatieven
voor en met vluchtelingen en podiumprogramma met
sprekers en optredens
Ochtendprogramma 10 – 12 uur
In de ochtend zal de kerkelijke solidariteit voor en met
vluchtelingen in Nederland centraal staan. Hier wordt invul-
ling aan gegeven met expertsessies over o.a. de lokale rol
van kerken en Europese ontwikkelingen op het gebied van
asielbeleid. Aanmelden voor de expertsessies is verplicht (er
zijn een beperkt aantal plaatsen beschikbaar!). De link naar
het aanmeldformulier vindt u o.a. op de website van de
Raad van Kerken en van Welkom Hier.
Middagprogramma 13 – 17 uur
Het middagprogramma richt zich op een breder publiek met
aandacht voor kerkelijke en andere maatschappelijke bur-
gerinitiatieven in Amersfoort. Tijdens een initiatievenmarkt
kunnen bezoekers meer te weten komen over de vele activi-
teiten van kerken en burgerinitiatieven voor vluchtelingen
en ongedocumenteerden, en zich tijdens het podiumpro-
gramma laten inspireren door sprekers en performers die
hun visie geven op de vluchtelingenthematiek. Als u ook met
een initiatief aanwezig wilt zijn op de initiatievenmarkt,
stuur dan een mailtje naar Sophie Schellens
([email protected]) met meer informatie over
uw initiatief. Uit de aanmeldingen zullen wij, indien nodig,
een selectie maken van de vele diverse initiatieven die wor-
den ondernomen. Deze manifestatie wordt georganiseerd
door Justice and Peace Nederland in samenwerking met de
Raad van Kerken en Amersfoort Geeft Thuis.
Meer informatie over het programma volgt snel op
www.welkomhier.nl.
Meer over het ochtendprogramma
De Expertsessies zijn verdeeld over vier thema’s.
Sessie 1: Discussie over de rol van kerken naar de ontvan-
gende samenleving. Kerken doen veel voor en met vluchte-
lingen. Hoe kunnen kerken ook op een open manier de dia-
loog aangaan met de ontvangende samenleving?
Sessie 2: Highlights van EU-ontwikkelingen op het gebied
van migratie en asielzoekers. Er heeft zich heel wat afge-
speeld in 2016, van de Turkije-deal tot het bouwen van hek-
ken: we maken de balans op.
Sessie 3: Tweede Kamerverkiezingen 2017. Wat staat er op
de agenda met betrekking tot vluchtelingen en ongedocu-
menteerden?
Sessie 4: Discussie Kerkelijke begeleiding en ondersteuning
van personen die worden uitgezet (ook in land van bestem-
ming). Op welke manieren kan de kerk haar ondersteunende
rol versterken bij de minder toegankelijke delen van de asiel-
keten (zoals uitzetting)?
De Bergkerk verzorgt een lunch tussen 12.00 en 13.00 uur à
€7,50. Geef in het inschrijfformulier aan of u hier ook ge-
bruik van wil maken.
Meer informatie: Welkom Hier www.welkomhier.nl; Justice
and Peace Nederland www.justiceandpeace.nl; Raad van
Kerken www.raadvankerken.nl; Amersfoort Geeft Thuis
www.amersfoortgeeftthuis.nl.
Om alvast in uw agenda te noteren!
Op woensdag 14 december is ’s avonds om 19.30 uur in
de Grote Kerk de Kerstsamenzang voor iedereen. Meer
informatie hierover in het volgende Venster.
Doopsgezinde Gemeente Edam
14 Venster november 2016
Kerkgebouw: “De Vermaning”, Jan Nieuwenhuyzenplein 6, 1135 WV
Diensten: 10.00 uur, elke eerste en derde zondag van de maand
Er is geen vaste predikant, de diensten worden door verschillende voorgangers geleid
Voorzitter: H.A.J.O. Schaap, Molenwerf 5, 1135 GM, tel. 0299-371946, [email protected]
Koster: J.B.G. Ottenhof-Günther, 0299-372745
Numeri 6: 24-27
De Here zegene u en behoede u;
De Here doe zijn aangezicht over u lichten en zij u genadig;
De Here verheffe zijn aangezicht over u en geve u vrede.
Dit is een zegen die aan het eind van de dienst kan worden uitgesproken
en een bevestiging is van de verbondenheid die wij op zo’n moment met
elkaar hebben. Het ontvangen van de zegen onderstreept onze verbon-
denheid, een verbondenheid van mensen, verbondenheid met God, een
verbondenheid die niet ophoudt te bestaan bij het afscheid in het kerkpor-
taal. Een bijzondere zegenbede werd afgelopen zondag uitgesproken door
ds. Truus de Boer.
Het is een Pelgrimslied van Amanda Strydom (te vinden op You Tube):
Van de cursus:
De volgende twee data resten voor de bijbel-
cursus van ds. Kindt: 31 oktober, 14 november.
Na de jaarwisseling gaat ds. De Boer met ons
spreken over het Onze Vader op 16 en 30 ja-
nuari en op 13 en 20 februari.
Maandagmiddagen, steeds om 14.00 uur.
In de Vermaning, voor iedereen toegankelijk.
Hajo Schaap
Stand ‘doneer een orgelpijp’Mede door de bijdrage van de Kerkgemeente staat de tel-
lerstand van deze actie nu op € 4519,20. Een prachtig
bedrag maar. … we zijn er nog niet. Het streefbedrag is
€ 9000,-.
Wilt u ook nog doneren? Dan graag uw bijdrage op
NL08 RABO 0156 366 142 t.n.v. SKME. Wilt u meer infor-
matie. Neemt u dan contact op met Rien de Vries,
[email protected] of bel 06 2294 8305 of kijk
in het oktobernummer van het Venster.
Alleen samen krijgen we dit voor elkaar!
Vader God U ken my naam
My binnegoed en buitestaan
My grootpraat en my klein verdriet
My vashou aan als wat verskiet
U ken my vrese en my hoop
Die pad wat ek so kaalvoet loop
Die pad het U lankal berei
U maak die pad gelyk vir my
Alle pelgrims keer weer huistoe
Elke swerwer kom weer tuis
Ek verdwaal steeds op U grootpad
Soekend na U boardinghuis
Moeder God U ken my waan
My ego en my regopstaan
Die drake waarteen ek bly veg
U wys my altyd weer die weg
U het my met U lig geseën
Die lig strooi ek op iedereen
Vader God U kent mijn naam
U kent mij van binnen en van buiten
mijn grootspraak en mijn klein verdriet
mijn vasthouden aan alles wat vergaat
U kent mijn vrees en mijn hoop
het pad dat ik barrevoets beloop
dat pad hebt U allang bereid
U maakt het pad gelijk voor mij
Alle pelgrims gaan weer naar huis
elke zwerver komt weer thuis
Ik verdwaal steeds op Uw doorgaande weg
zoekend naar Uw herberg
Moeder God U kent mijn waan
mijn ego en mijn rechte rug
de draak waartegen ik blijf vechten
U wijst mij altijd weer de weg
U hebt mij met uw licht gezegend
dat licht strooi ik op iedereen
Foto internet: Amanda Strydom
Predikant: de Kerkgemeente Edam is op dit moment vacant.
Voorzitter: dhr. Kees Bak, tel. 0255 – 577499, Email [email protected]
Scriba: dhr. Henri Kalk, Kapsteeg 5, 1135 WR Edam. Tel. 371297
Postadres: Postbus 159, 1135 ZL Edam.
Banknummer: NL26.FVLB.0225423669 voor de vrijwillige bijdrage en solidariteitskas.
Voor alle overige zaken NL32 FVLB.0225423561 b.v.collectebonnen.
Venster november 2016 15
In memoriam Meindert Sta van Uitert
Op 21 september 2016 is na een lang ziekbed overleden de
heer Meindert Sta van Uitert in de leeftijd van 66 jaar. De
heer Sta van Uitert heeft in het verleden veel werk verzet als
koster van de Gereformeerde Kerk aan het Groenland. Wij
wensen zijn naasten veel sterkte toe.
In memoriam Geertje Rijswijk-Pranger
Op donderdagavond 22 september is in haar vertrouwde om-
geving rustig ingeslapen mw.
Geertje Rijswijk-Pranger. Ze is 92
jaar geworden.
In haar verliezen we een meele-
vend, betrokken en trouw ge-
meentelid. Mw. Rijswijk is jaren-
lang met haar man koster geweest
in de Lutherse Kerk. Trouw werd
de kerk onderhouden. Na de dien-
sten verzorgde zij de koffie. Ook
de jaarlijks terugkerende bazaar
kon op haar inzet rekenen.
In memoriam Willem Goede
Op 23 september is er een einde gekomen aan het leven van
Willem Adriaan Goede. Wim woonde in Volendam met zijn
vrouw Lydie. Wim werkte in de
medische techniek, hij was iemand
van wie je op aan kon. Niet alleen
zijn kinderen – Henk, Wouter,
Gerben en Sietske – konden altijd
een beroep op hem doen. Ook
voor anderen stond hij klaar. Met
heel veel liefde zorgde hij zo ook
voor Lydie toen zij ziek werd en
overleed. Daarna is het leven van
Wim nooit meer hetzelfde gewor-
den. Toch probeerde hij er wat
van te maken.
Nadat Wim in juni een herseninfarct had gehad, zijn de laat-
ste maanden van zijn leven ongelofelijk moeilijk geweest. Ge-
lukkig mocht hij naar huis om daar omringd door de liefdevol-
le zorg van zijn kinderen te kunnen sterven.
We namen afscheid van hem in de Grote Kerk, en hij werd
begraven bij zijn vrouw. Maar de herinnering aan Wims
trouw, zijn betrokkenheid, zijn gevoel voor humor, zelfs aan
zijn heldhaftige levenseinde, de troostrijke herinnering aan
wie Wim was, blijft levend, en moge zijn familie en vrienden
tot zegen zijn. We bidden hen kracht en troost toe.
Gedachtenisdienst op 20 november
20 november is de laatste zondag van het kerkelijk jaar. Het is
een lange traditie in onze kerkgemeente om dan stil te staan
bij hen die ons het afgelopen jaar zijn ontvallen. Wij noemen
hun namen voor God en voor de mensen en mogen een kaars
aansteken aan de vlam van de paaskaars. We hebben af-
scheid moeten nemen en dat laat een groot gat achter. Maar
daarbij mogen we ons gesterkt voelen door het besef dat vol-
gens het geloof de dood niet het laatste woord heeft.
Ook de kinderen zijn in deze dienst van harte welkom en le-
veren hun eigen bijdrage.
Impressie van de gedachtenisdienst 2015 (foto: Arie van Ginkel).
Bij de diensten van november
In de vacante periode zullen de diensten de komende tijd vol-
ledig ingevuld gaan worden door gastvoorgangers. Sommigen
zijn oude bekenden, maar er zitten ook hele nieuwe gezich-
ten bij. Het geeft in elk geval de nodige afwisseling. Hier vast
een korte vooruitblik op de voorgangers van november.
6 november. ds. Aage Smilde komt voor de tweede keer in
korte tijd terug in zijn geboorteplaats.
13 november. ds. Hans Blom komt als oud-predikant graag
nog een keer terug in de gemeente waar hij is begonnen.
20 november. ds. Kick Koldewijn was gelukkig direct bereid in
te vallen toen de oorspronkelijk voor de gedachtenisdienst
gevraagde ds. Fennema helaas moest afzeggen. De Nicolaas-
cantorij werkt mee aan deze dienst.
27 november. Jan Willem van der Straten is nog bezig met zijn
master gemeentepredikant. We hebben hem in juni ook al
kunnen zien. Het is de eerste zondag van advent.
4 december. Florisca van Willegen (ook nog bezig met de op-
leiding) ging op 9 oktober ook al voor, we zien haar graag nog
een keer terugkomen. Met medewerking van Psallite.
16 Venster november 2016
Terugblik 2 oktober
De dienst van 2 oktober had een feestelijk karakter door de
medewerking van Vocalgroup Logo. Dit Limburgse koor was
als het ware meegenomen door ds. Wattel. Met hun zuivere
en enthousiaste zang leverden zij een fraaie bijdrage. Na de
dienst kreeg Logo nog een korte rondleiding door Edam (met
Wim de Wolf als gids) en werd door Marijke Everaars een
lekkere lunch verzorgd. Ook Logo keek met warme gevoelens
terug op deze dag.
Vocalgroup Logo in De Swaen op zondag 2 oktober (foto: Arie van Ginkel).
Beroepingscommissie op stoom!
In Kerkinformatie, het blad van de Protestantse Kerk, stond
eind augustus de advertentie voor de vacante predikants-
plaats Edam, met als sluitingsdatum 23 september. Dit heeft
geresulteerd in het bemoedigende aantal van 14 sollicitaties.
De kandidaat-predikanten komen uit verschillende hoeken
van de kerk en het land, ze zijn ervaren of onervaren, en be-
horen tot alle leeftijdsklassen.
Na twee intensieve en lange vergaderingen van in totaal zo’n
5 uur(!) heeft de beroepingscommissie op 13 oktober een
keuze gemaakt tussen kandidaten met wie verder gesproken
zal worden, kandidaten die eventueel op een later tijdstip
nog in aanmerking zouden kunnen komen, en kandidaten die
niet voldoen aan onze wensen. Tijdens dit proces werden de
sollicitatiebrieven en cv’s steeds nauwgezet vergeleken met
de gevraagde kwalificaties in de advertentie en het profiel
van de Kerkgemeente. De kandidaten zijn inmiddels op de
hoogte gebracht.
Het is de bedoeling dat de commissie begin november nadere
gesprekken zal hebben met de kandidaten van de eerste
groep. En dan ook op pad gaat om de predikanten te ‘horen’.
De vaart zit er nu in!
Pastoraat
Cora den Engelse is het aanspreekpunt voor pastorale hulp
(tel. 366486). Als er behoefte is aan een predikant is ds. Char-
lotte Kremer van Zuiderwoude-Uitdam beschikbaar. Zij is al
bij diverse mensen langs geweest en we zijn blij met haar
hulp.
Hoofdpunten van de kerkenraadsvergadering van 11 okto-
ber 2016
• Een afvaardiging van de Nicolaascantorij bezoekt de ver-
gadering om de status van de ‘Lessons and Carols’ te bespre-
ken. Daarover zijn in het verleden wisselende inzichten ge-
weest. Nu wordt afgesproken dat de cantorij vrij is om de
‘Lessons’ zelf te organiseren omdat deze buiten de verant-
woordelijkheid van de kerkenraad valt.
• De beroepingscommissie gaat de eerste selectie doen op
de binnengekomen reacties. Zie de aparte bijdrage.
• De diaconie wil binnenkort een lunch organiseren voor de
statushouders in het diaconiegebouw.
• Er is veel belangstelling voor de Groenlandkerk; de in-
schrijving loopt nog tot het eind van de maand.
• De jaarrekening van vorig jaar kent een heel hoog tekort,
dat is te verklaren door de verbouwing van De Swaen. Dit jaar
loopt tot nu toe conform de begroting. Voor volgend jaar is
het afhankelijk van hoe snel er weer een predikant aantreedt.
• Het komende jaar wordt 500 jaar Reformatie herdacht. In
de diensten zal regelmatig plaats zijn voor een lied van Lu-
ther. Een paar mensen gaan activiteiten rond dat thema
voorbereiden.
Vooruitblik op belangrijke synodevergadering
Op 17 en 18 november a.s. vergadert de Generale Synode,
deze keer niet in Lunteren maar in het geheel vernieuwde
Hydepark in Doorn. Op de agenda zal dan in elk geval staan:
1. Bezinning op de viering van het Heilig Avondmaal; in de
aprilvergadering van 2017 zal ‘liturgie’ op de agenda komen
en (misschien) in november 2017 ‘gebed’.
2. Evaluatie van de Permanente Educatie: enkele jaren gele-
den is het studieverlof voor predikanten afgeschaft, (verplich-
te) ‘permanente educatie’ is ervoor in de plaats gekomen;
wat zijn de ervaringen, wat kan/moet beter? etc.
3. Implementatie van ‘Kerk 2025’. Er zal naar alle waarschijn-
lijkheid een heel pakket ordinantiewijzigingen op tafel ko-
men. De Synode zal tal van aanpassingen in eerste lezing
vaststellen, waarna alles naar de classicale vergaderingen en
de kerkenraden zal gaan ter consideratie.
4. Vaststellen van het profiel van de ‘classispredikant’ (dat zal
waarschijnlijk de naam worden) en de benoemingsprocedure.
Opstellen van een communicatieplan naar classicale vergade-
ringen en kerkenraden.
5. Rond het onderwerp ‘mobiliteit’ (wisseling van standplaats
door predikant) zal alleen een voortgangsrapportage ter
sprake komen; naar verwachting zal dit punt in de vergade-
ring van april 2017 in besluitvormende zin geagendeerd wor-
den.
Overzicht diaconale collectedoelen voor deze Vensterperio-
de
6 november ─ KIA Najaarszendingsweek. Werken aan vrede
en verzoening in Colombia. Inge Landman werkt namens
Kerk in Actie in Colombia bij het oecumenische project
Venster november 2016 17
‘Geloven in Verzoening’. Ze bezoekt
gemeenschappen om te luisteren en
om mensen met elkaar in gesprek te
brengen. Samen in de Bijbel Lezen en
bespreken welke boodschap een tekst
kan hebben als je dagelijks leeft met
angst en onrecht.
www.pkn.nl/steunen/collecterooster2016
13 november ─ KIA: Binnenlands Diaconaat: Steun mensen in
een sociaal isolement. Waar kun je terecht als je eenzaam
bent, in de schulden zit of lijdt aan een verslaving? In zo’n si-
tuatie voelen veel mensen zich alleen staan. Kerken in Lely-
stad zetten zich samen in voor de ze mensen in een sociaal
isolement. Het inloophuis is één van de diaconale activiteiten
van het interkerkelijk Diaconaal Overleg (IDO). Met steun van
Kerk in Actie zetten de kerken in Lelystad zich in voor men-
sen die warmte en steun nodig hebben.
20 november – Werelddiakonaat. In de afgelegen bergdorpen
in Nepal heeft de bevolking moeite om voldoende voedsel te
verbouwen. Dorpsbewoners leven van landbouw en veehou-
derij, maar rondom de bergdorpen is weinig vruchtbare
grond. De bevolking heeft meestal geen toegang tot nieuwe
landbouwmethoden. De organisatie ICFON (International
council for Friends of Nepal) zet zich, met ondersteuning van
Kerk in Actie, in voor betere voedselproductie.
27 november ─ Stichting Banja Luka. Deze stichting bekom-
mert zich om de kansarmen in het Bisdom Banja Luka dat ligt
in Bosnië-Herzegovina. Met het geld dat de stichting krijgt,
steunen zij gastgezinnen in de onkosten voor onderwijs voor
hun adoptiekinderen. Ook ondersteunt zij ouderen in de
vorm van bijdragen voor medicatie en stookkosten. Een
bouwteam van de stichting gaat éénmaal per jaar naar Bosnië
om een aantal woningen weer leefbaar te maken. De leden
van de stichting zetten zich allemaal belangeloos in voor dit
goede doel
Taxidienst
Onderstaand vindt u het rooster van de autodienst Kerkge-
meente Edam. Iedereen kan altijd gehaald en gebracht wor-
den Wij vragen u om zo veel mogelijk al op zaterdag of de dag
vóór de dienst te bellen. Dan is tijdig bekend hoeveel mensen
mee willen rijden en kan eventueel een reserve chauffeur in-
geschakeld worden.
Datum Taxidienst Telefoonnr.
06-11 C. Rijswijk 06-53173149
13-11 A. Aberson 350988
20-11 G. van der Meulen 372240
27-11 L. Bak 365924
04-12 H. Kalk jr. 371297
Wilt u ook mee helpen om te zorgen dat er altijd wel een
taxidienst beschikbaar is? Graag een telefoontje naar Rien de
Vries tel 06 22 94 83 05 of 0299 372969. Mailen mag natuur-
lijk ook: rienenhelmadevries@ziggo.
Collectes uit de Eredienst
Datum Kerk Diaconie Doel
18-09 € 320.85 € 320.90 Raad v. K, 50% collecte
25-09 € 209.20 € 123.35 Mission Aviation Fellowship
02-10 € 166.00 € 142.75 Kerk & Israel v. Nes Ammim
09-10 € 197.35 € 330.20 Alle Beetjes Helpen, Sumatra
€ 893.40 € 917.20
Bloemen uit de eredienst
18-09 dhr. H. Has, Volendammerpad 11
25-09 fam. P. de Vries-Tjalsma, Eilandsgracht 9
02-10 mw. M. Radder-Coljee, Groot Westerbuiten 9
09-10 mw. B. van Montfort, Meermin
Verjaardagen van onze senioren
06-11, Mevr. M.H. van der Pol-van Gaalen, Oorgat 58
07-11, Mevr. L. de Haan-Jansen, Ye 18
7-nov, Mevr. G.M. Schaatsbergen-Plas, Paulus Pietersstraat 13
8-nov, Mevr. M. de Wolf-Boorsma, Klein Westerbuiten 21
14-nov, Dhr. T. Stelling, William Pontstraat 29
17-nov, Mevr. E. Groot-Groot, Pieter Claesstraat 11
18-nov, Dhr. G.C. Dekker, Paulus Pietersstraat 1
18-nov, Dhr. J. van Bekkum, Voorhaven 123
20-nov, Mevr. N. Schotanus-Krijgsman, Adrianus Bleijsstraat 12
25-nov, Mevr. B. Stelling-ter Velde, William Pontstraat 29
25-nov, Dhr. C.J. Kraaij, Paulus Pietersstraat 1
25-nov, Mevr. N.M. van Bekkum-de Boer, Voorhaven 123
25-nov, Dhr. R. Boonstra, Langemeerstraat 37
26-nov, Dhr. H.W.J. Schouten, Jacob Tonissenstraat 1
27-nov, Mevr. T. Pranger-Wolff, Koggehoorn 7
28-nov, Dhr. S.W. Zwiers, Doelland 7
29-nov, Mevr. A. de Boer, Paulus Pietersstraat 1
U allen een fijne dag gewenst!
Mededelingen Kerkelijk Bureau
Overleden
Mevr. G. Rijswijk-Pranger, Burg Versteeghsingel 28, 1135VW
Edam
Dhr. M.G.A. Sta van Uitert, Jonkerstraat 28, 1135TW Edam
Dhr. W.A. Goede, Reigerstraat 53, 1131MA Volendam
Ingekomen
Dhr. G. Valkenier, Gevangenpoortsteeg 5, 1135AD Edam
Verhuisd
Dhr. J.J.D. Mooij van Van IJsendijkstraat 259, 1442CM Purme-
rend naar Matissehof 51, 1628XR Hoorn.
Dhr. J.W. van Ravenzwaaij, van De Wijzend 189, 1474PL
Oosthuizen naar De Wijzend 160, 1474PK Oosthuizen.
Mevr. S. Schreuder van: Boegstraat 33, 1131ZA Volendam
naar Zeevangszeedijk 5 c, 1135PZ Edam.
Filmhuisnieuws
• Woensdag 9 november. Loin des Hommes, F,
2015, Viggo Mortensen, Reda Ketab e.a.
• Woensdag 14 december. Dieu existe, Il habite à
Bruxelles, B, 2015, Benoît Poelvoorde, Catherine
Deneuve e.a.
Elke tweede woensdagvond van de maand om 20.15
uur, Hulpkerk, Grote Kerkstraat 55-57, Edam.
F e i t s m a | V e r h a g e nn o t a r i s k a n t o o r
bezoekadres:correspondentieadres:T: 0299 369511F: 0299 368246
De Deimpt 6 1132JV VolendamPostbus 45 1135ZG Edam
E: [email protected]: www.feitsmaverhagen.nl
Thea Heeren-van Overloop
M e d i s c h Pe d i c u r e
d i a b e t e s v o e t
r e u m a t i s c h e
v o e t
P a l t r o k m o l e n 51 1 3 5 K N E D A Mt e l e f o o n ( 0 2 9 9 ) 3 6 8 7 1 5p e d i c u r e _ t h e a @ z i g g o . n l
n a g e l r e g u l a t i e
e n n a g e l r e p a r a t i e
a n t i d r u k t e c h n i e k e n
o r t h e s i o l o g i e
tel: 371280 of 743471
Adverterenin het
Venster?
Bel 362984
Alida GorterVergeet u niet uw vrijwillige bijdrage 2014
voor het Venster?
Rekeningnummer NL76RABO0385631499
Food Lovers Edamde heerlijkste winkel van Edam
Spui 7 0299 373 069
Tot gauw!
vanaf half april in de Grote Kerk
Voor leuke en betaalbarecadeautjes
vo or jong en oud: bel ons!!
De handwerkclub van de kerkgemeente
Heilige Nicolaaskerk Edam Pastorie: Voorhaven 126, 1135BV Edam, tel 371765
Kapelaan: Tesfay T. Zigta, tel. 06-85340570 Voorzitter: C. Veerman, tel. 06-10255468
Secretaris: S.P.M. Ruitenberg, tel.06-83225048 Budgetbeheerder: A.M.J. Ebbers, tel. 06-46051330
Bankrekeningnummer NL31 ABNA 058.87.35.973 t.n.v. RK H. Franciscus inz. Edam www.parochieedam.nl e-mail:[email protected]
RK Heilige Franciscusparochie Centraal Bestuur Heilige Franciscusparochie
Vicevoorzitter: P. Vreeswijk, [email protected]
Leden: Calixte Veerman, Simon Ruitenberg
Venster november 2016 19
Wij vragen uw gebed
Voor onze zieken thuis en in de zieken- en verpleegtehuizen;
dat zij door Gods Geest gesterkt worden; dat wij hun lijden
verlichten en draaglijk maken door onze aandacht en op-
recht medeleven. Voor onze dierbare overledenen: dat zij
voor altijd mogen zijn ingegaan in de vreugde van hun Heer.
Uit de Locatieraad
Gesprek met het parochiebestuur
Tijdens de vergadering van de Locatieraad op 19 oktober
werd gesproken met een afvaardiging van het parochiebe-
stuur van de RK Heilige Franciscusparochie. Doel van deze
bespreking was een gedachtewisseling over de voortgang
van de fusie in de dagelijkse praktijk en het uitspreken van
wederzijdse wensen en gedachten van Parochiebestuur en
Locatieraad. In een zeer geanimeerde bijeenkomst werd op
positieve wijze ingegaan op de diverse aspecten van ons
functioneren als Edamse geloofsgemeenschap, in relatie met
de geloofsgemeenschappen van Monnickendam en Edam.
Daarbij kwamen naast praktische zaken als het groot onder-
houd aan ons kerkgebouw o.a. ook de evenredige verdeling
van de eucharistievieringen over de drie
geloofsgemeenschappen aan de orde. Op 23 november
krijgt dit gesprek een vervolg waarbij het parochiebestuur in
gesprek gaat met de Locatieraden van alle drie de geloofsge-
meenschappen.
Edamse afvaardiging naar het parochiebestuur
In dezelfde vergadering is besloten dat naast Peter Vreeswijk,
ook Calixte Veerman en Simon Ruitenberg de RK Nicolaas-
kerk zullen vertegenwoordigen in het bestuur van de
Franciscusparochie. Dit onder vermelding dat Calixte en
Simon beurtelings de vergaderingen zullen bijwonen. Het
parochiebestuur toonde zich blij verheugd met deze keuze.
Startweekend 2016
Van vrijdag 18 november tot en met zondag 20 november
a.s. wordt in onze RK Nicolaaskerk bij gelegenheid van het
feest van Christus Koning weer het Startweekend gehouden.
Dit begint op vrijdag 18 november met de pastoor Bergale-
zing. Spreekster op deze avond, die om 19.30 uur begint, is
Hella van der Wijst, bekend van het KRO-programma ‘De
Wandeling’.
Op zondag 20 november is om 10.00 uur de plechtige gezon-
gen Hoogmis die wordt gecelebreerd door kapelaan Tesfay.
Het kerkkoor Sint Caecilia zingt de Missa Brevis in C-dur
van Wolfgang Amadeus Mozart. Solisten zijn WillyAnna van
den Hoff-Heida (sopraan), Rita Sanders (alt), Stef Knook
(tenor) en Jos de Lange (bas).
Het is ook zeer waarschijnlijk dat aan het einde van de vie-
ring een of meer parochianen de parochiële onderscheiding
Parochialis Ornamentum zullen ontvangen.
Zondag 20 november om 14.00 uur houdt het kerkkoor Can-
tate Domino haar ‘Speculaasconcert’. Naast Cantate Domino
nemen Close-Harmony Popgroep SOLID, Projectkoor Edam,
het Angela ensemble, Caitlyn Immerzeel (harp), Ylonka Jan-
zen (dwarsfluit), Nancy Koot (F-hoorn), Cees Appel (trompet),
Ringo Maurer (piano) en Margret Wiering (solist) deel aan
dit concert. Meer informatie over het Startweekend vindt u
op p. 6 in dit Venster.
Koperpoetsen
Op dinsdag 15 november wordt in onze kerk het koper weer
gepoetst. Dit gaat op een ander tijdstip gebeuren dan
gebruikelijk i.v.m. de hoeveelheid poetswerk die er deze
keer ligt te wachten Natuurlijk worden onze vaste poetsers
hiervoor uitgenodigd. Maar iedereen die ook weleens een
keer wil meehelpen ons kerkelijk koper weer glimmend
mooi te maken is van harte welkom. We beginnen om 09.00
uur. Omdat het kan zijn dat het werk uitloopt tot iets na de
middag wordt er deze keer voor een lunch gezorgd.
Simon Ruitenberg 13 november: Diaconale Zondag
Ook dit jaar zal in onze geloofsgemeenschap stil worden
gestaan bij de Diaconale Zondag. De viering van de diaconale
zondag is een rechtstreekse invulling van de opdracht die
Paus Franciscus heeft gegeven aan de gelovigen. Op zondag
Wolfgang Amadeus Mozart.
20 Venster november 2016
13 november om 10.00 uur zal de PCI de invulling verzorgen
van deze Woord- en Communiedienst, met als voorganger
diaken Henk Bak. Het kerkkoor Sint Caecilia zingt de Missa
Brevis nr. 7 van Charles Gounod. Stef Knook (tenor) en Jos
de Lange (bas) verzorgen de solozang.
De opbrengst van de 2e collecte is bestemd voor ‘Actief Ta-
lent Purmerend’. Deze organisatie zet zich in voor mensen
met een verslavingsachtergrond en/of mensen met een
psychisch probleem. Het doel is om mensen weer te laten
meedoen aan zinvolle activiteiten in de maatschappij. Actief
Talent heeft een weggeefwinkel, een houtwerkplaats, een
fietswerkplaats en een creatieve afdeling. Tevens worden
mensen betrokken bij het verrichten van buitenactiviteiten:
de parken in Purmerend worden schoongehouden, men
verricht schilderwerkzaamheden, tuinonderhoud, etc.
Meer informatie vindt u op de website www.actieftalent.nl.
De PCI zal de opbrengst van de 2e collecte verdubbelen.
Tijdens de viering op 13 november zijn mensen van Actief
Talent aanwezig om meer over hun stichting en activiteiten
te vertellen. U bent van harte welkom!
Namens de PCI, Hans Ruck
Gezellige middagen in de Burghwall
De data voor de gezellige middagen in de Burghwall georga-
niseerd door de PCI zijn 30 november en 14 december van
14.00 tot 16.30 uur. Iedereen is van harte welkom. Ook is er
de mogelijkheid om gehaald en gebracht te worden. Er zijn
geen kosten aan deze middagen verbonden; er is natuurlijk
wel de mogelijkheid tot een vrijwillige bijdrage. Wilt u ge-
bruik maken van de taxidienst, dan kunt u contact opnemen
met Els Knook ([email protected] of 06-
40408117). U bent van harte welkom!
Reis naar Ethiopië
Eind september vertrokken we met een groep van twaalf
mensen uit Edam naar Ethiopië voor een semi-toeristische
reis met veel bezoeken aan missieposten. Op ons pro-
gramma stond ook een bezoek aan de school in Alitena, die
we met de Vastenactie in 2017 met Volendam, Edam,
Monnickendam en diverse andere parochies uit Noord-Hol-
land gaan steunen. Tijdens de rondreis door het zuiden heb-
ben we diverse bezoeken afgelegd aan scholen en klinieken
die draaiden op de inzet van zusters en paters. We hebben
kennis gemaakt met de bisschoppen van Hosanna, Sodo,
Arba Minch en Hawassa. Het programma werd enigszins
gewijzigd door de onrusten in de Oromia provincie. De weg
naar Bale Mountains bleek niet veilig genoeg en ook bij de
terugreis van Hawassa naar Addis Abeba hebben we veel
last gehad van versperde wegen en heel veel uitgebrande
auto’s, vernielde buitenlandse bedrijven en veel politie en
soldaten op de weg.
We kregen verschillende keren bescherming van soldaten,
die op onze pick-ups meereden. Uiteindelijk zijn we gelukkig
heelhuids in Addis aangekomen, waar we geluncht hebben
met de bisschop van Adigrat, Mgr. Tesfasellassi, en het pro-
ject voor de Vastenactie besproken. Ook hebben we daar de
aartsbisschop van Addis Abeba: kardinaal Berhaneyesus
ontmoet. Het tweede gedeelte van de reis ging naar het
uiterste noorden, naar Adigrat en Alitena, vlak bij de Eritrese
grens. De eerste dag daar bezochten we Gola, een dorpje
vlak bij Adigrat, waar de eerste pater van Ethiopië werkzaam
was. Door hem is het rooms-katholieke geloof in Ethiopië
gebracht en vanuit daar verder verspreid. Kapelaan Tesfay
heeft ons zijn Adigrat en Alitena laten zien. We werden langs
de scholen geleid, langs het seminarie, waar we twee dagen
met de priesters (docenten) mee mochten eten, en de
kantoren van de verschillende activiteiten van het bisdom.
De tweede dag stond Alitena op het programma, waar de
school staat die wij met de Vastenactie gaan steunen en
waar kapelaan Tesfay jarenlang de rector van was. De ruim
driehonderd leerlingen van deze school moeten het doen
met slechts vier lokalen.
Foto’s: Peter Vreeswijk.
Venster november 2016 21
De bibliotheek is heel erg aan uitbreiding toe en er is
behoefte aan een laboratorium. Wij werden als groep heel
erg hartelijk welkom geheten door de leerlingen en
leerkrachten van de school. De kinderen, van wie sommigen
25 km moeten lopen om naar school te komen (heen én
terug!), zongen en dansten voor ons. Eén van de leerlingen –
een jongen van een jaar of 12 – had een speciaal verzoek
aan ons. Hij wilde heel graag extra computers (ze moesten
het nu doen met maar een paar computers voor alle
leerlingen), een extra lokaal, een omheining voor de school
(er is nu overlast van vee dat vrij rondloopt) en betere
toiletten. En toen wij later de toiletten zagen, bleek dat
absoluut geen overbodige wens te zijn! Het toilet was een
open stenen gebouwtje met twee ruimten, een gat in de
grond en geen water. Het wordt gebruikt door alle kinderen
van de school. Al met al een enorme stimulans om ons
tijdens de Vastenactie in te zetten voor een mooi resultaat.
U wordt nu alvast van harte uitgenodigd om in het voorjaar
mee te doen en gul te geven!
Christine Vreeswijk
Familieviering 1e Advent – 27 november
Zondag 27 november is er om 10.00 uur in onze H.
Nicolaaskerk weer een familieviering. Deze viering staat in
het teken van de Advent; één van de kinderen mag tijdens
viering de eerste kaars van de Adventskrans aansteken. De
Adventstijd is de tijd voor Kerstmis waarin wij ons
voorbereiden op de geboorte van Jezus. De muzikale
begeleiding wordt verzorgd door het Gelegenheidskoor, dat
onder leiding van Koos Klok een aantal mooie Adventsliedjes
zingt, en kerkkoor St. Caecilia. Na afloop van deze viering
hopen we op een bezoek van Sint-Nicolaas en zijn Pieten! Na
de viering is er koffie, thee of limonade, natuurlijk met iets
lekkers erbij. Iedereen, groot en klein, is van harte welkom
bij deze viering!
Werkgroep Familievieringen
Geloofsbijeenkomst Pastorie H. Vincentiuskerk Volendam,
verslag 12 oktober
Dr. Tim Schilling van het Centrum voor Parochiespiritualiteit
in Nijmegen leidde de middag. Verder was er veel ruimte
voor uitwisseling. Tim noemde twee doelstellingen voor die
middag: 1. Stilstaan bij het RK-geloof; 2. Hoe verder met ons
geloof?
Gespreksonderwerpen waren: gaan geloof en rede (fides et
ratio) samen? Is een persoonlijke relatie met God nodig? De
twee belangrijkste dogma's van het RK-geloof zijn: 1. de H.
Drie-eenheid (trinitair geloof) en 2. Jezus is Verlosser, de
Mens geworden Zoon van God. Volgens Jezus zijn de
belangrijkste dingen die Zijn apostelen zouden moeten
doen: God beminnen en de ander als onszelf. De Blijde
Boodschap is samen te vatten in één zin: Jezus is voor ons
gestorven. De Blijde Boodschap is samen te vatten in één
woord: Jezus (Zijn Naam betekent: God redt). Tim vertelde
over de Alphacursus; deze is laagdrempelig, voor gelovigen
en ongelovigen, met maaltijd en video. In het geloof gaat het
om overgave, openstaan, vertrouwen. Maria was open, zei
'ja' tegen de engel; Maria vertrouwde op God. Wees je
bewust wat God doet: in de mens, in de natuur. De tweede
bijeenkomst, geleid door Mirjam Spruit, was 26 oktober.
Hierover volgt in het volgende Venster een verslag.
Greetje Snoek Mededelingen KVG
5 november 2016: Sam’s kledingactie
Op zaterdag 5 november is weer onze jaarlijkse kledingactie.
Zin om te komen helpen of kent u jongeren die een handje
willen toesteken, we kunnen alle hulp goed gebruiken.
Inlichtingen bij Jos Has tel. 371178
15 november: Kerstkrans maken
We gaan samen weer een kerstkrans maken, maar deze
wordt heel anders dan vorig jaar. Dus alle creatievelingen
worden uitgenodigd om mee te doen en als je vindt dat je
dat niet bent, kom dan toch maar eens kijken!
De kosten zijn € 5.- per krans. Introducees zijn welkom en
betalen dan € 3.50 extra. Opgeven en betalen bij: Els
Greuter of Betsy Zwiers voor 10 november 2016. De
Burghwall is open om 19.30 uur.
Taxivervoer: Ria v.d. Waart tel. 368049
Autodienst op zondagmorgen
U kunt op zondagmorgen naar de kerk gebracht en weer
gehaald worden. We geven u hierbij het rooster voor de
maand november:
Datum Taxidienst Telefoonnummer
13-11 Dhr. Ruitenberg 06-83225048
20-11 Dhr. Günther 372138
27-11 Dhr. Wieferink 320236
04-12 Mevr. V.d. Waart 368049
Jarigen in november
02-11 Dhr. C.W. Uijt de Boogaardt, Nieuwehaven 42
03-11 Dhr. C.A.M. van de Put, Zijpemeerhof 8
03-11 Mw. J.H. Garritzen-Tool, D. Poschlaan 1A 17
08-11 Mw. E.M. van der Werf-Valent, P. Pieterstr. 1/01
09-11 Mw. J.F. Usadel-Meerman, Noorderstraat 67
15-11 Mw. Conijn-Huisink, IJsselmeerdijk 28, Warder
16-11 Mw. C.M.J. Smit-Tol, P. Pietersstr. 1/220
18-11 Mw. G.G.J.M. Hendriks-Schaake, Beltmolen 2
18-11 MW A.J. van der Meer-de Haas, Nieuwvaartje 8
19-11 Mw. Y.G. Bende-Dirkse, Badhuisweg 2, Warder
21-11 Dhr. W.P.M. van Beers, Volendammerpad 17
23-11 Dhr. J.P.C. Papôt, Voorhaven 46
24-11 Dhr. F.J.M.M. Mortiers, Jan Schriverstraat 11
24-11 Mw. H. Riedeman-Groen, Torenmolen 22
25-11 Dhr. C. Guit, Jacob Peteysstraat 23
29-11 Dhr. C. van der Wilt, Roelof Bootstraat 43
30-11 Mw. G.M.C. Molenaar-Out, P. Pietersstraat 12
U allen hartelijk gefeliciteerd en een fijne dag gewenst.
Wij vragen Gods zegen voor de komende tijd.
ELL
Y TU
MP
Zuidpolderzeedijk 31135 RC [email protected] 1474
“Calendula officinalis”
Praktijk voor:
Klassieke Homeopathie
Fytotherapie
IrisdiagnostiekBach-bloesemtherapie
Voedingsleer
Dr.Schüsslerscelzouttherapie
Natuurgeneeskunde
Consult volgens afspraak
Adverterenin het
Venster?
Bel 362984
Alida Gorter
`T SNOEPWINKELTJE
Chocolaterie
Spui 4
1135 BA Edam
Tel. 0299-371389
- Martinez Bonbons
- Vele soorten handgemaakte
chocolade
- Suikervrije bonbons en drop
- Marsepein
- Nougat
- Traktaties voor op school
tel: 371280 of 372036
We zijn alweer druk bezig voor de jaarlijkse kerstmarkt. Naast de beroemde sokken zijn er weer bijzondere truitjes/vestjes/jurkjes, poppenkleertjes, dassen, mutsen en handschoenen, enz.
De handwerkclub van de kerkgemeente
- Buitenschoolse opvang -
Bij Buitenschoolse Opvang Majest
vermaken wij, kinderen ons opperbest
Majest is altijd open van 07:30 tot 18:30 uur ook tijdens de vakanties *
Wij bieden: een gezellige omgeving
een warme maaltijd vast gekwalificeerd personeel
voorschoolse opvang (07:30-08:45) opvang mogelijk ook alleen tijdens
vakanties/studiedagen laagste uurtarief EUR 5,89 p/uur leuke uitstapjes tijdens vakanties
huiswerkbegeleiding
Bel voor info 0299-31 64 78//06-41916359 of mail naar [email protected] Nog beter: kom even kijken.
Adres: Achterhaven 87a in Edam
Oosterom 1 in Volendam (de Blokwhere school)
*uitgezonderd de week van kerst en oud en nieuw
Protestantse Gemeente Volendam
Kerkgebouw: Stolphoevekerkje, Burgemeester Kolfschotenplein 1, 1131 BN Volendam
Er is geen vaste predikant, de diensten worden door verschillende voorgangers geleid
Secretariaat: Burgemeester Kolfschotenplein 1-1A, 1131 BN Volendam, tel: 362535, b.g.g. 366836
Website: http://volendam.protestantsekerk.net, ING rekeningnr.: NL88 INGB 0002 0153 57, t.n.v. Prot. Gem. Volendam
Venster november 2016 23
Laatste zondag kerkelijk jaar
De laatste zondag van het kerkelijk jaar is op 20 november.
We gedenken op deze dag in het bijzonder degenen die dit
jaar ontslapen zijn, ons zijn voorgegaan in de vrede, de
heerlijkheid van onze Heer.
Door middel van de paaskaars, het licht, getuigend van de
opstanding van onze Heer Jezus Christus ontsteken we ook
kaars voor hen. Al dan niet overluid noemen we daarbij hun
naam. In de verwachting dat uiteindelijk wij allen, bij
Christus wederkomst, met hem het nieuwe leven beginnen.
Ds. Audrey Lehne hoopt in deze dienst voor te gaan.
Advent
Zondag 27 november is het de eerste advent. Dan ontsteken
we een eerste adventskaars. We zien daarbij verlangend uit
naar de geboorte van het Christuskind, de komst op aarde
van onze Heer. God heeft dit kind, zijn zoon, niet zomaar
naar de aarde gestuurd, bijvoorbeeld mogelijk om deze te
veroordelen. Dit zou kunnen, mede gelet op de bende die we
als mensen op zijn aarde maken, oorlogsgeweld, strijd,
misdaad, te veel om te noemen.
Hij wordt echter geboren, komt juist op de wereld om door
zijn kruisdood deze daarvan te redden, ons te verlossen, te
vergeven al dat kwaad. Daarom willen we ook op deze dag
het Avondmaal houden. Ds. Corine Sloots zal in deze dienst
voorgaan.
Classis
Op de classicale vergadering van 5 oktober j.l. was Karel
Jungheim, gemeenteadviseur Kerk in Actie, om het onder-
werp ‘Geloven in delen’ onder de aandacht te brengen.
Daarbij belichtte hij de verschillende mogelijkheden, van
betrokkenheid van de gemeente bij landelijke acties, of door
het opzetten van eigen plaatselijke acties. Voor meer
informatie zie de website www.kerkinactie.nl.
Er is ook nog gesproken over de voortgang van het project
Kerk 2025, met name over het kerkordetraject dat daarmee
gepaard gaat. Het is de bedoeling dat in de kerkorde de nieu-
we structuur, ter vervanging van de classis, voor de nieuwe
regio’s in werking kan treden op 1 januari 2018. Voorts is het
de bedoeling dat dan daarna op 1 mei alle wijzigingen kerk-
ordelijk en bestuurlijk zijn doorgevoerd. We hopen maar dat
de gemeenteleden het toch allemaal kunnen volgen.
Groot onderhoud kerk
Het onderhoud van het kerkje duurt wat langer dan we
gedacht hadden. Er moesten b.v. enkele geheel nieuwe
ramen in, doordat deze te veel verrot waren. Het schilder-
werk kostte de nodige tijd, daar alles opnieuw goed in de
verf moest komen. Maar het wordt weer mooi. In het vorige
Venster stonden enkele verzen van Lied 280 uit het Liedboek:
“De vreugde voert ons naar dit huis”. Gaandeweg het onder-
houd kon je de eerste regel van het 7e vers, dat niet vermeld
was: “dit huis slijt mét ons aan de tijd,…” waarnemen. De
aannemer verwacht de eerste week van deze maand gereed
te zijn.
Ook de kachel heeft het na 45 jaar opgegeven. We zaten op
een gegeven moment in de kou. Daar deze Vroling hetelucht-
kachel niet meer leverbaar is, wordt hiervoor naar een ande-
re oplossing gezocht.
Actie Kerkbalans
De Actie Kerkbalans voor het volgend jaar wordt nu weer
voorbereid. Het kan goed zijn dat als je dit leest tot de ont-
dekking komt dat je voor dit jaar nog een bijdrage moet
overmaken. Doe dat dan nu alsnog. Alvast hartelijk bedankt.
Bloemen uit de diensten
18-09 Mw. T. Lautenschutz-van Wijk, verjaardag
25-09 Sijmon Peereboom, verjaardag
02-10 Harry de Jong, verjaardag
09-10 Mw. N. ten Hagen-Zijp, verjaardag
16-10 Gretha de Groot-Honingh, verjaardag
Collecten tijdens de diensten
Toelichting Diaconale collectedoelen, zie kopje bij Kerk-
gemeente Edam
Diaconie Kerk
18-09 MAF 54,40 40,50
25-09 Vredesweek 50,50 53,00
02-10 Kerk en Israel 39,10 49,50
09-10 Alle beetjes helpen 28,50 30,50
16-10 Voedselbank 47,85 45,88
27-09 Offerblok 14,55
Wij bidden allen een gezegende tijd toe. In het
bijzonder die mensen die in deze donkere tijd het
moeilijk hebben. Vertrouw er op, de Heer is je nabij!
24 Venster november 2016
Dag Tijd Dienst, Voorganger06-11 10.00 ds. Tjalling Kindt
20-11 10.00 ds. Corrie Laros
04-12 10.00 ds. Tjalling Kindt
Dag Tijd Dienst, Voorganger Kerkgebouw Overige informatie06-11 10.00 Eredienst - ds. Aage Smilde, Dordrecht PK De Swaen kinderkerk
13-11 10.00 Eredienst - ds. Hans Blom PK De Swaen
20-11 10.00 Eredienst - ds. Kick Koldewijn, Badhoevedorp Grote Kerk gedachtenisdienst, kinderkerk,
m.m.v. Nicolaascantorij
27-11 10.00 Eredienst - dhr. Jan Willem van der Straten PK De Swaen eerste advent
04-12 10.00 Eredienst - mw. Florisca van Willegen PK De Swaen tweede advent, m.m.v. Psallite
Dag Tijd Dienst,Voorganger02-11 10.30 Allerzielenviering - kapelaan Tesfay Meermin
05-11 19.00 Eucharistieviering - kapelaan Tesfay
06-11 10.00 Woord- en Communieviering - diaken Noë
12-11 19.00 Woord- en Communieviering - diaken Henk Bak
13-11 10.00 Woord- en Communieviering - diaken Henk Bak Sint Caecilia Diaconale zondag
16-11 10.30 Woord- en Communieviering - Helene Smits Meermin
18-11 19.30 Lezing Startweekend
19-11 Geen viering
20-11 10.00 Eucharistieviering: Startzondag - kap. Tesfay Sint Caecilia
26-11 19.00 Woord- en Communieviering - diaken Henk Bak
27-11 10.00 Eucharistieviering - kapelaan Tesfay Gelegenheidskoor
30-11 10.30 Eucharistieviering - kapelaan Tesfay Meermin
03-12 19.00 Eucharistieviering - kapelaan Tesfay
04-12 10.00 Eucharistieviering - priester Tönis
Dag Tijd Dienst, Voorganger06-11 11.00 Eredienst - Nico Schoorl
13-11 11.00 Eredienst - Marjan Nijman
20-11 11.00 Eredienst - Audrey Lehne
27-11 11.00 Eredienst - Corine Sloots
04-12 11.00 Eredienst - Marjan Nijman
Cantate Domino
Rooms-Katholieke Kerk Volendam: Voor info over de diensten: Zie kerkpagina's in de NIVO
Overige informatie
Protestantse Gemeente Volendam, Burg. Kolfschotenplein 1 1131 BN Volendam
laatste zondag kerkelijk jaar
eerste advent, H.A.
tweede advent
Hella van der Wijst
Cantate Domino
Doopsgezinde gemeente Edam, Jan Nieuwenhuizenplein 4-6 1135 WV Edam
Overige informatie
Overige informatie
Protestantse Kerkgemeente Edam, Voorhaven 135 1135 BP Edam
Rooms-Katholieke kerk, Voorhaven 126 1135 BV Edam
Organist: Jan Splinter
Organist: Jan Splinter
Organist: Ger van Wattingen
‘t LokkemientjeTUINCENTRUM
Lokkemientjesweg 1 Telefoon (0299) 372465
Uw betrouwbare adviseur van zelfzorggeneesmiddelen
de GraafDamplein 7 1135 BK Edam
RESTAURANT
EDAM
“De Fortuna”
HOTEL-RESTAURANTDEKKER - Spuistraat 1 - 3 - 5 - 7, 1135 AV EDAM, Holland
Voor reserveringen: Tel. 0299-371671 Fax: 0299-371469
Uw advertentie hier?
Bel Alida Gorter0299-362984