.
-1
Bütün ülkelerin Işçileri birleş iniz!
SOVYETLERBİRLİĞİ
KOMÜNİSTPARTİSİ
(BOLŞEVIK)TARİHİ
( K I S A D E R S )
★ ★ ★
Publicat ionof GeorgianSect ionof Comintern(SH)
www.joseph-stalin.net
Tbi i l i s i — 2017
.
0
5 C l a s s i c s o f M a r x i s m
MarxEngelsLeninStalinHoxha
PROLETARIANOFALLCOUNTRIES,UNITE!PROLETARIAN,UNITETHEALLCOUNTRIES!
★ ★ ★
SBKP(B)MKMARX-ENGELS-LENİN-STALİNENSTİTÜSÜ
STALINIST-HOXHAISTSCOMMUNISTINTERNATIONAL—COMINTERN(SH)
GEORGIANSECTIONOFCOMINTERN(SH)
©WORLD PROLETARIATFo r F r e e U s e a n d D i s t r i b u t i o n
.
BütünülkelerinIşçileribirleşiniz!
SOVYETLERBİRLİĞİ
KOMÜNİSTPARTİSİ
(BOLŞEVIK)TARİHİ
( K I S A D E R S )
★ ★ ★
PublicationofGeorgianSectionofComintern(SH)www.joseph-stalin.net
Tb i l i s i , 2 017
1
Foreword
FOREWORDIntheUniverse-inorganic,ininorganic,andalsoinsociety-every-
thingconstantlymovesanddevelopsaccordingtotheuniversallowofDia-lectics.Everythinginitismaterial,matteristheprimarysubstance.Theon-lytruescienceintheworldwhichisbasedontheuniversallawofdialecticsitwascreatedbythemostgreatscientistofalltimesKarlMarx.ThereforethisscienceiscalledMarxism.Historydisposedsothat,exceptKarlMarx,therewere4moremostgreatheadswhosoenrichedMarxismtheoretical-lyandpracticallythatwithoutthemtheMarxismcannotbeimagined.Fi-nally,themankindreceived5greatestheadsintheHistory,5ClassicsofMarxism—KarlMarx,FriedrichEngels,VladimirLenin,JosephStalin,EnverHoxha.RevolutionarryWorldPartyofWorldProletariat—Comint-ern(SH)—basedontheirdoctrines,andalso,proceedingfromtheirgreatdoctrinewe—sectionsofComintern(SH)—trytodoallourtheoreticalandpracticalsteps,includingthepublicationsofbooks.
In 2017 the world proletariat celebrates 100-year anniversary ofGreatOctoberSocialistRevolution.
InthisregardtheGeorgiansectionofComintern(SH)beginsthepubli-cationofthemostsignificantbooksonphilosophy,historyandfiction,chil-dren'sliteratureandvarioustextbooksonthemainlanguagesoftheworld.
All booksare completely restoredby adigitalmethod, and alsopro-cessedformoreconvenientusebythemodernreadersandscientists.Inoureditions,certainly,itispossibletousefunctionofsearchofthetextfreely.
Certainly,allofourpublicationsaretotallyfreeforuse,moreoverCo-mintern(SH)anditssectionswillonlywelcome,thefreedistributionofourpulicationsbyanymeans.
Thecopyrightofallourpublicationsbelongstotheworldproletariat.Wecallallprogressiverepresentativesoftheworldproletariattojoinus
fordevelopmentofthisextremelyusefulworkwithcombinedforces.
COMINTERN (STALINIST-HOXHAISTS) — www.ciml.250x.com
GEORGIAN SECTION OF COMINTERN (SH) — www.joseph-stalin.net
KobaKakhidze(Restorationandprocessingofthetext)
e-mail: [email protected]
2
Foreword
Almancaçevirininbubaskısı1944yılındayayınlananRusçabaskısıileyenidenkarşılaştırılmıştır.DahaonceyayınlananAlman-cabaskılardaLeninveStalin’denyapılanalıntılar,bukitapyeni-dençevrilirkenRusçametinilebirkezdahakarşılaştırılarakdu-zeltilmiştir.Kaynakça,1934’deMoskova’dabasılanLenin’in12ciltlikSeçmeEserler’inden1946-47’deyayınlanan2ciltlikbaskıise2CiltteSeçmeEserler,Lenin’denalıntılanmıştır.
YayıneviBuyapıtTurkçe’ye,“J.V.Stalin-Werke,Band15,1938”başlıgıaltında“Dietz-VerlagBerlin”tarafından1951’deyayınlananAlmancabaskısındançevrilmiştir.Çeviren:ISMAILYARKIN1.Basım:Aralık1990Dizgi:DTRAjans(5131793)Baskı::TeknografikMatbaacılıkA.Ş.Kapak:InterGrafikTasarımKapakBaskı:AnkaOfset
3
GİRİŞ
GİRİŞSovyetler Birligi Komunist Partisi (Bolşevik), geçen yuzyılın
80’liyıllarındaRusya’daortayaçıkan ilkkuçukMarksistçevrevegruplardan,bugundunyanınilksosyalistişçi-koyludevletiniyonetenbuyukBolşevikPartisinekadaruzunveşanlıbiryolkatetmiştir.
SBKP(B),devrimoncesiRusya’nınişçisınıfıhareketitemeliuze-rinde,işçisınıfıhareketiilebagkurmuşolanveonuniçinesosyalistbilinçtaşıyanMarksistçevrevegruplardandogupgelişti.SBKP(B)’ninyolgostericidaimaMarksizm-Leninizmindevrimciogretileriolmuş-tur.Onunonderleri,emperyalizm,emperyalistsavaşlarve-proleterdevrimleriçagının yeni koşullarında,Marx veEngelsin ogretilerinidahadageliştirdiler,yenibirduzeyeyukselttiler.
SBKP(B),işçisınıfıhareketiiçindekikuçuk-burjuvapartilere—Sosyal-Devrimcilere(vedahaoncedeonlarınoncullerine,Narod-niklere),Menşeviklere,Anarşistlereveherturdenburjuvamilliyet-çilerine—karşıve-PartiiçindeMenşevik,oportunistakımlara—Troçkistlere,Buharincilere,milliyetçisapmalarıntemsilcilerinevedigeranti-Leninistgruplara—karşıilkeselmucadeleiçindegeliştiveguçlendi.
SBKP(B),işçisınıfınıntumduşmanlarına,emekçilerintumduş-manlarınaçiftliksahiplerine,kapitalistlere,Kulaklara,zararlılara,ca-suslaravebiziçevreleyenkapitalistdunyanınbutunkiralıkadamları-nakarşıdevrimcimucadeleiçindesaglamlaştıveçelikleşti.
SBKP(B)’nin tarihi, uç devrimin: 1905 burjuva-demokratikdevriminin,1917Şubatburjuva-demokratikdevrimininve1917Ekimsosyalistdevriminintarihidir.
SBKP(B)’nin tarihi, Çarlıgın devrilişinin, çiftlik sahiplerivekapitalistleriniktidarınındevrilişinintarihidir;içsavaşsırasındakidışsilahlımudahaleninugradıgıbozgununtarihidir,SovyetDevle-tinin ve ulkemizde sosyalist toplumun inşasınıntarihidir.
4
GİRİŞ
SBKP(B)tarihininincelenmesi,bizi,ulkemizişçivekoyluleri-ninSosyalizmugrunamucadelelerinintecrubesiylezenginleştirir.
SBKP(B)tarihininincelenmesi.Partimizin,Marksizm-Leniniz-minbutunduşmanlarınakarşı,emekçilerinbutunduşmanlarınakarşımucadeletarihininincelenmesi,Bolşevizmdeustalaşmamızayardımcıolur, siyasiuyanıklıgıartırır.
BolşevikPartininkahramantarihininincelenmesi,bizitoplum-salgelişmeninvesiyasimucadeleninyasalarınınbilgisiyle,devri-miniticiguçlerininbilgisiylesilahlandırır.
SBKP(B)tarihininincelenmesi,LeninveStalin’inPartisininyu-cedavasınınnihaizaferine,Komunizminbutundunyadakizaferineguvenikuvvetlendirir.
Bukitap,SovyetlerBirligiKomunistPartisi(Bolşevik)’intari-hinikısacaanlatmaktadır.
5
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
B I R I N C I B Ö LÜM
RUSYA’DASOSYAL-DEMOKRATIŞÇIPARTISI’NINYARATILMASI
UĞRUNAMÜCADELE( 1883—1901 )
1.RUSYA’DASERFLİĞİNKALDIRILMASIVESANAYİKAPİTA-LİZMİNİNGELİŞMESİ.MODERN SANAYİ PROLETARYASININORTAYAÇIKIŞI.İŞÇİSINIFIHAREKETİNİNİLKADIMLARI.
ÇarlıkRusya’sıkapitalistgelişmeyolunadigerulkelerdendahasonragirdi.Geçenyuzyılın60’lıyıllarınakadarRusya’daçokazsa-yıdafabrikaveişletmebulunuyordu.Hakimolan,soyluçiftliksahip-lerininserfligedayalıekonomisiydi.Sertliksistemialtında,sanayidogruduzgungelişemezdi.Serflerinozgurolmayanemegi,tarımdaduşukbiremekuretkenligisonucunuveriyordu,iktisadigelişmesurecinintumu,sertliginkaldırılmasınıemrediyordu.KırımSava-şı’ndakiaskeriyenilgiylezayıflayanvekoylulerinçiftliksahiplerinekarşıayaklanmalarındankorkuyakapılanÇarlıkhukumeti,1861’deserfligikaldırmakzorundakaldı.
Amaserfliginkaldırılmasındansonradaçiftliksahipleri,koylu-leriezmeyedevametliler.Çiftliksahipleri,koylulerin“kurtuluşu”sı-rasında,dahaoncekoylulerinişledigitopraklarınbuyukbirkısmı-naelkoyarak,“kesipkopararak”,onlarısoydular.Topraklarınbukısmınakoylulerotrezki(kesinti)adınıverdi.Koyluler,“kurtuluşla-rı”içinçiftliksahiplerinekurtulmaparasıolarakaşagıyukarı ikimilyarrubleodemekzorundabırakıldılar.
Serfliginkaldırılmasındansonrakoyluler,çiftliksahiplerindenenagırşartlarlatoprakkiralamakzorundabırakıldılar.Çiftliksahibi,
6
Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
koylulerisıksık,kiraiçinbelirlibirparasalodemeninyanısıra,çift-liksahibinintopraklarınınbellibirkısmınıkendiaraçveatlarıylaparasız işlemeye zorluyordu. Buna otrabotki (çalışarak odeme,emek-rant)vebarşçina(angarya)adıveriliyordu.Ensıkda,koylu-lertoprakkirasınıçiftliksahibineaynıolarak,mahsulunyansısek-lindeodemekzorundabırakılıyordu.Bunaispolu(yarıcılık)adıve-riliyordu.
Boylecedurumserflikzamanındakininneredeyseaynısıolarakkaldı;tekfark,koylulerinartıkkişiselolarakozgurolmaları,bireş-yagibialınıpsatılamamalarıydı.
Çiftliksahipleriçeşitlizorbacayontemlerle(kira,paracezası),gerikalmışkoyluçiftliklerininkanınıemiyorlardı.Çiftliksahiplerininboyundurugualtında,koylulerinbuyukçogunluguçiftlikleriniiyileş-tiremiyordu.DevrimoncesiRusya’dasıksıkkotumahsulalınmasınavekıtlıklarayolaçantarımınaşırıgerikalmışlıgıbundandı.
Serflikekonomisininkalıntıları, ezicivergilerveçoguzamankoyluekonomisiningelirinibirhayliaşan,çiftliksahiplerineode-nenkurtulmaparası,koylukitlelerinimahvediyor,sefaletesuruklu-yor,birgeçimyolubulmakiçinkoyleriniterketmekzorundabırakı-yordu.Koylulerfabrikaveişletmeleregirdiler.Fabrikatorlerucuziş-gucueldeettiler.
Işçilerinvekoylulerintepesinde,çarı,kapitalistleriveçiftliksahipleriniemekçilerekarşı,somurulenlerekarşıkoruyanpolisşefi,bekçi,jandarma,karakolvekırpolislerindenkurulutumbirorduvardı.Dayakcezası1903’ekadarvarlıgınısurdurdu.Serflikkaldırılmışolmasınaragmen,enufakbirsuçişleyenyadavergi-sini odemeyenkoyluler dayakcezasınaçarptırılıyordu, Işçiler,polisveKazaklartarafından,ozelliklede,fabrikatorlerinbaskısı-naartıkdayanamayıpgrevegittiklerinde,birhaylihırpalanıyor-lardı.ÇarlıkRusya’sındaişçilerinvekoylulerinhiçbirsiyasihakkıyoktu.Çarlıkotokrasisihalkınenkotuduşmanıydı.
7
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
ÇarlıkRusya’sı birhalklarhapishanesiydi. ÇarlıkRusya’sınınçoksayıdakiRus-olmayanmilliyetleriherturlahaktantamamenyoksunduvedurmadanaklagelebilecekherturluhakaretveaşagı-lanmalara maruz bırakılıyorlardı. Çarlık Hukumeti, Rus nufusa,millibolgelerinyerlihalklarınıaşagıbirırkolarakgormeyiogret-meyeçalışıyor,buhalklararesmeninorodtsi(yabancıkokenliler)adınıveriyor,onlarakarşınefretiveaşagılamayıkışkırtıyordu.Çar-lıkhukumetikastenulusalduşmanlıgıkorukluyor,birhalkıdigeri-ninustunesaldırtıyor,Yahudipogromları,Kafkasya’daTatar-Erme-nikatliamlarıtezgahlıyordu.
Millibolgelerdehukumetdairelerinintumuyadaneredeysetu-mu,Rusmemurlarladoldurulmuştu.ResmimakamlarvemahkemeonundebutunişlerRusdilindeyurutuluyordu.Ulusaldillerdegazetevekitapyayınlamak,okullardaanadildeegitimyapmakyasaktı.Çar-lıkhukumeti,ulusalkulturunherturlukımıldanışınıbogmayaugra-şıyor,Rusolmayanmilliyetlerizorla“Ruslaştırma”politikasıgudu-yordu.Çarlık,Rusolmayanhalklarıncelladıveişkencecisiydi.
Serfliginkaldırılmasındansonra,Rusya’dasanayikapitalizminingelişmesi,bugelişmeyihalakostekleyenserfligin kalıntılarına rag-men,hızlailerledi.25yılda,1865’den1890’akadar,yalnızcabuyukfabrikalarda,işletmelerdevedemiryollarındaçalışanişçilerinsayısı706,000’denl.433.000’e,yaniikimislindendahafazlayayukseldi.
Rusya’dakikapitalistbuyuksanayi1890’lardadahadahızlıge-lişmeyebaşladı.Doksanlıyıllarınsonunadogru,buyukfabrikaveişletmelerdeki,madencilikvedemiryollarındakiişçilerinsayısı,sa-deceAvrupaRusya’sınınelliilinde2,207,000’e,Rusya’nıntumundeise2,792,000’eyukseldi.
Bu,sertlikdonemininfabrikaişçilerindenvekuçuksanayideveelzanaatlarındaçalışanişçilerden,gerekbuyukkapitalistişletmeler-debirarayatoplanmışolması,gereksemucadeleci,devrimciozellik-leriyle temelden ayrılan modernbirsanayiproletaryasıydı.
8
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
Doksanlıyıllardakisanayialanındakiatılım,esasolarak,yo-gundemiryoluyapımındanilerigeliyordu.Bironyılda,1890ile1900arasında,21,000verst’tenfazlayenidemiryoluhattıdoşen-mişti.Demiryolları,muazzammiktardametalgerektiriyordu(ray-lar,lokomotifler,vagonlariçin),gittikçeartanmiktardayakıt—ko-murvepetrol—gerektiriyordu,Bu,metalurjiveyakıtsanayileri-ningelişmesineyolaçtı.
Butunkapitalistulkelerdeoldugugibi,devrim-oncesiRusya’sın-dadasanayialanındakiatılınıyıllanile,işçisınıfınıagırbirşekildeetkileyen,yuzbinlerceişçiyiişsizligevesefaletemahkumedensa-nayikrizleri,sanayiinsekteyeugramasıbirbiriniizliyordu.
Rusya’dakapitalizmingelişmesiserfliginkaldırılmasındansonrabirhaylihızlansada,bunaragmenRusya,iktisadigelişmebakımın-dandigerkapitalistulkelerinçokçokgerisindekalıyordu.Nufusunbuyukçogunluguhalatarımlaugraşıyordu.“Rusya’daKapitalizminGelişmesi” adlı unlu eserinde Lenin,1897genelnufussayımıso-nuçlarındanonemliverileraktardı.Toplamnufusunaltıdabeşininta-rımlaugraştıgı,buyukvekuçuksanayide,ticarette,demiryollarında,suyollarında,inşaatlarda,keresteciliktevb.isenufusunancaksade-ceyaklaşıkaltıdabirininçalıştıgıgoruluyordu.
Butunbunlar,Rusya’nın[ozamanlar—Ç.N.]hala,ulkedekapi-talizmgelişmekteolmasınaragmen,birtarımulkesioldugunu,ikti-sadengerikarmış,kuçuk-burjuvabir ulkeoldugunu,yanikuçukmulkiyetedayalı, uretkenligiduşukbireyselkoylu ekonomisininhakimoldugubirulkeoldugunugosterir.
Kapitalizmyalnızcakentlerdedegil,kırdadagelişiyordu,Dev-rim-oncesiRusya’nınsayıcaenguçlusınıfıolankoylulukçozuluyor,ayrışıyordu.Koyde,halivaktieniyikoylulerarasındanbirKulakusttabakası,koyburjuvazisidogarken,oteyandan,birçokkoylumah-voluyor, kır yoksullarınadahil koylulerin, koy proleterlerinin ve
9
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
yan-proleterlerinsayısıgittikçeartıyordu.Ortakoylulerinsayısıiseyıldanyılaazalıyordu.
1903yılındaRusya’dayaklaşık10milyonkoyluçiftligivardı.“KırYoksullarına”adlıbroşurundeLenin,buçiftliklerdenenazuçbuçukmilyonununhiçatıolmayankoylulereaitoldugunuhesapla-mıştı.Buenyoksulkoyluler,topraklarınınancakkuçukbirkısmınıekiyor,gerikalanınıKulaklarakiralıyorvekendilerinebaşkageçimkaynaklanarıyorlardı.Durumlarıitibariylebukoylulerproletarya-ya enyakındı.Leninonlarakırproleterleriyadayarı-proleterleradınıveriyordu.
Oteyandan,(toplam10milyonçiftlikten)birbuçukmilyonunumeydanagetirenzengin,Kulakçiftlikleri,ekilentumkoylutoprakla-rının yarısını ele geçirmişlerdi. Bu koyluburjuvazi,yoksulveortakoyluluguezerek,tarımişçilerininvegundelikçilerinemegiylesemi-rerekzenginleşiyorvetarımkapitalistlerinedonuşuyordu.
Rusya’da işçi sınıfı daha geçen yuzyılın 70’li ve ozelliklede80’liyıllarındauyanmayavekapitalistlerekarşımucadeleyurutme-yebaşladı.ÇarlıkRusya’sındaişçilerindurumuolaganustukotuydu.80’liyıllardafabrikaveişletmelerdeişgunuasla121/2saattenaşa-gıdegildi;tekstilsanayiindeise14-15saatevarıyordu.Kadınveço-cukemegininsomurulmesiçokyaygındı.Çocuklardabuyuklerka-daruzunsureçalışıyor,amakadınlargibi,çokdahaazucretalıyor-lardı.Ucretlerolçusuzderecededuşuktu,işçilerinbuyukçogunluguayda7-8rublealıyordu.Metalişletmelerindevedokumhanelerdeenyuksekucretialanişçilerayda35rubledenfazlakazanmıyorlardı.Hiçbirişemniyetiyoktu,bununsonucundaişçilerarasındakitleselboyutlardasakatlanmalarveolumculişkazalarıoluyordu,işçilersi-gortalıdegildi;butunsaglıkhizmetleriancakparaylaidi.Konutlarındurumu feciydi, işçiler fabrikaya ait barakalarda, kuçucuk bir“oda”ya10-12kişitıkıştırılıyorlardı.Fabrikatorler,ucretlerihesap-larkenişçilerisıksıkaldatıyor,onları,alışverişlerinifahişfiyatlasatış
10
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
yapanfabrikayaaitdukkanlardanyapmayazorluyor,paracezalarıy-lasoyupsoganaçeviriyorlardı.
Işçiler,kendiaralarındaanlaşmayaveortaklaşa,dayanılmazdu-rumlarınıiyileştirmekamacıylafabrikayadaişletmesahibininonu-netaleplersurmeyebaşladılar.Işibırakıyorlar,yanigrevyapıyorlar-dı.70’live80’liyıllarınilkgrevleri,genellikle,olçusuzparacezalan,ucretlerinodenmesisırasındaişçilerinaldatılması,dolandırılması,veucrethadlerindeyapılanindirimleryuzundendi.
Ilk grevler sırasında, sabrı tukenen işçiler bazenmakinalarıparçalıyor, fabrikabinalarınınpencerelerinikırıyor, fabrikayaaitdukkanlarıveburolarıyıkıyorlardı.
Ileriişçiler,kapitalistlerekarşıbaşarılımucadeleiçinbiror-gutunzorunluoldugugoruşunukavradılar.Işçibirliklerikurul-mayabaşladı.
1875yılındaOdessa’da,“GuneyRusIşçiBirligi”kuruldu.Builkişçibirligivarlıgınısekiz-dokuzaysurdurduvesonraÇarlıkhuku-metitarafındandagıtıldı.
Petersburg’da1878yılında,başındaHalturinadlıbirmarangozileObnorskiadlıbirtesviyecininbulundugu“RusişçileriKuzeyBir-ligi”orgutlendi.Bubirliginprogramında,birligingorevlerininbatı-dakisosyal-Demokratişçipartilerininkiyleaynıoldugusoyleniyor-du. Birlik nihaı hedefolarakonune,sosyalistdevrimyapmayı—”sondereceadaletsizbirduzenolarakdevletinmevcutsiyasiveik-tisadiduzeninidevirme”yi—koyuyordu.Birliginorgutleyicilerin-denbiriolanObnorski,birsureyurtdışındayaşamışveMarksistsosyal-demokratpartilerinveMarks’ınyonettigiBirinciEnternas-yonal’infaaliyetleriniyakındanizlemişti.“RusişçileriKuzeyBirli-gi’ninprogramı,bunundamgasınıtaşıyordu.Bubirlikkendionunedolaysızgorevolarak,halkiçinsiyasi ozgurluguvesiyasihaklan(sozvebasınozgurlugu,toplantıhakkıvs.)kazanmayıkoydu.Aciltaleplere,işgunununkısaltılmasıdadahildi.
11
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
Birliginuyesayısıikiyuzubuldu,birokadardasempatizanıvardı.Birlik,işçigrevlerinekatılmayabaşladı,onlaraonderliketti.Çarlıkhukumetibuişçibirliginidedagıttı.
Amaişçisınıfıhareketigelişmeyedevametti,yeniyenibolgelerikapsadı.‘80’liyıllardaçoksayıdagrevoldu.Beşyıliçinde(l881’den1886’yakadar),greveçıkan80000işçiyikapsayan48’denfazlagrevoldu.
1895yılındaOrehovo-Zuyevo’dakiMorozovfabrikasındapat-lakverenbuyukgrevin,devrimcihareketintarihindeozelliklebu-yukbironemivardır.
Bufabrikadaaşagı-yukarı8,000işçiçalışıyordu.Çalışmaşart-lan gunbegun kotuleşiyordu: 1882-1884 arasında ucretlerbeşkezduşurulmuştu,sonyıldaiseucretlerbirdefadayuzde25indi-rilmişti.AyrıcafabrikatorMorozov,işçileriparacezalarıyladacen-dereyesokuyordu.Grevertesindemahkemeonundeortayaçıktıgıgibi, işçilerin kazandıgı her rublenin30ila50kopekiparacezasışeklindefabrikatoruncebineiniyordu,Işçilerbusoygunadahafazladayanamadılarve1885yılınınOcakayındagrevebaşladılar.Grevdahaoncedenorgutlenmişti.Eskiden“RusIşçileriKuzeyBirligi’ninbiruyesiolanvebellibirdevrimcitecrubesibulunanPyotrMoisse-yenkoadlıileribirişçitarafındanyonetiliyordu.GrevarifesindeMo-isseyenko,ozelliklesınıfbilinçlibaşkadokumacılarlabirlikte,fabri-katoresunmakuzerebirdizitalephazırladı,bunlarişçileringizlibirtoplantısındaonaylandı,işçilerherşeydenonce,haydutçaparaceza-larınınkaldırılmasınıtalepettiler.
Bugrevsilahzoruylabastırıldı.600’denfazlaişçitutuklandı,du-zinelerleişçimahkemeyeverildi.
Benzergrevler,1885yılında,Ivanovo-Voznessensk’tekifabri-kalardadaoldu.
Işçi sınıfı hareketinin buyumesinden korkuya kapılan Çarlıkhukumeti,ertesiyıl,paracezalanuzerinebiryasaçıkarmakzorun-
12
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
dakaldı.Buyasada,cezaparalarınınfabrikatorlerincebineinme-mesi,bilakisbizzat işçilerin ihtiyaçları içinharcanmasıgerektigisoyleniyordu.
Morozovgrevivedigergrevlerindeneyimlerdenişçiler,orgutlumucadeleyleçokşeyeldeedebilecekleriniogrendiler,Işçisınıfıha-reketininsaflarından,işçisınıfınınçıkarlarınıbıkmadan,usanma-dansavunanyeteneklionderlerveorgutleyicilerçıktı.
Aynı zamanda Rusya’da, buyuyen işçi sınıfı hareketi zeminiuzerinde veBatı Avrupa işçi sınıfı hareketinin etkisi altında, ilkMarksistorgutlerortayaçıkmayabaşladı.
2.RUSYA’DANARODİZMVEMARKSİZM.PLEHANOVVE“EME-ĞİNKURTULUŞU”GRUBU.PLEHANOV’UNNARODİZMEKARŞIMÜCADELESİ.RUSYA’DAMARKSİZMİNYAYILMASI
Marksistgruplarınortayaçıkışındanonce,Rusya’dadevrimciçalışmaMarksizmekarşıolanHalkçılar(Narodnikler)tarafındanyurutulmekteydi.
Ilk RusMarksist grubu 1883’te ortaya çıktı. Bu, G. V. Pleha-nov’unyurtdışında,devrimcifaaliyetleriyuzundenÇarlıkhukume-tinintakibatlarındansıyrılmakuzeregittigiCenevre’deorgutledigi“EmeginKurtuluşu”grubuydu.
OnceleriPlehanov’unkendisidebirNarodnik’ti.AmadışarıdaMarksizmiincelediktensonra,NarodizmdenkoptuveMarksizminondegelenbirpropagandistihalinegeldi.“EmeginKurtuluşu”gru-bu,Rusya’daMarksizmin
yayılmasıiçinçokçalıştı.MarxveEngels’ineserlerini—“Ko‐münistManifesto”,“ÜcretliEmekveSermaye”,“SosyalizminÜtopya‐danBilimeGelişmesi”vedigerlerini—Rusçayaçevirdiler,dışarıdabastırdılarveRusya’dagizlicedagıtmayabaşladılar.G.V.Plehanov,Zasuliç,Akselrodvebugrubundigeruyeleri,MarxveEngels’inog-
13
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
retileriniaçıklayan,bilimselsosyalizminfikirleriniortayakoyanbirdizieserdeyazdılar.
Proletaryanınbuyuk ogretmenleriMarxveEngels,—utopiksosyalistlerin tersine—sosyalizminhayalcilerin (utopyacıların)biricadıolmayıp,modernkapitalisttoplumungelişmesininzorun-lusonucuoldugunuilkaçıklayanlardı.Tıpkıfeodalduzenindevril-mişolmasıgibikapitalistduzenindedevrilecegini,kapitalizmin,proletaryanınşahsında,kendimezarkazıcılarınıyarattıgınıgoster-diler,insanlıgıkapitalizmden,somurudenancakproletaryanınsınıfmucadelesinin,ancakproletaryanınburjuvaziuzerindekizaferininkurtaracagınıgosterdiler.
MarxveEngels,proletaryaya,kendigucununbilincinevarmayı,kendisınıfçıkarlarınıbilmeyiveburjuvaziyekarşıkararlımucade-leiçinbirleşmeyiogrettiler.MarxveEngels,kapitalisttoplumunge-lişmeyasalarınıkeşfettilervekapitalisttoplumungelişmesininveonuniçindekisınıfmucadelesininkaçınılmazolarakkapitalizmindevrilmesine,proletaryanınzaferine,proletaryadiktatörlüğünego-turmekzorundaoldugunubilimselşekildekanıtladılar.
MarxveEngels, sermayeninegemenligindenkurtulmanınvekapitalistmulkiyetikamumulkiyetinedonuşturmeninbarışçılyol-danmumkunolmadıgını,işçisınıfınınbunuancakburjuvaziyekar-şıdevrimcişiddetuygulayarak,birproleterdevrimle,somuruculerindirenişinikırarakveyeni,sınıfsızKomunistbirtoplumyaratmakzorundaolankendisiyasiegemenligini,proletaryadiktatorlugunukurarakbaşarabileceginiogrettiler.
MarxveEngels,sanayiproletaryasınınkapitalisttoplumdaendevrimcivebunedenleenilerisınıfoldugunu,ancakproletaryagibibirsınıfın,kapitalizmdenhoşnutolmayantumguçlerikendietra-fındatoplayabileceginiveonlarıkapitalizmekarşıtaarruzageçirte-bileceginiogrettiler.Amaeskidunyayıyenipyeni,sınıfsıztoplumu
14
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
inşaetmekiçin,proletaryanın,MarxveEngelsinKomunistPartisiadınıverdigi,kendiişçisınıfıpartisinesahipolmasıgerekir.
IlkRusMarksistgrubuolanPlehanov’un“EmeginKurtuluşu”grubu,kendinibutunuyleMarx’ınveEngels’ingoruşlerininyayıl-masınaadadı.
“EmeginKurtuluşu”grubuMarksizminbayragınıyurtdışındakiRusbasınında,henuzRusya’dabirsosyal-demokrathareketyok-kenyukseltmişti.Budurumdaherşeydenoncebuhareketiçinteo-rikolarak,ideolojikolarakyoluaçmakgerekliydi.Marksizminvesosyal-demokrathareketinyayılmasıonundeosıradakienonemliideolojikengel,ozamanlarileriişçilervedevrimciduşunceliaydın-lararasındahakimolanNarodnikgoruşlerdi.
Rusya’dakapitalizmgeliştikçe, işçi sınıfıda orgutludevrimcimucadeleyurutebilecek,kuvvetliveileribirguçhalinegeldi.AmaNarodniklerişçisınıfınınonderrolunuanlamıyorlardı.RusNarod-nikleriyanlışbirşekilde,esasdevrimcigucunişçisınıfıdegil,koylu-leroldugunu,çarveçiftliksahiplerininiktidarınınyalnızcakoylu“isyanlarıyla”devrilebileceginiduşunuyorlardı.Narodniklerişçisı-nıfını tanımıyor ve koylulerin işçi sınıfıyla ittifakı olmaksızın veonunonderligiolmaksızınçarlıgıveçiftliksahipleriniyenemeye-ceginianlamıyorlardı.Işçisınıfının,toplumunendevrimciveenile-risınıfıoldugunukavramıyorlardı.
NarodniklerbaşlangıçtakoyluleriÇarlıkhukumetinekarşımu-cadeleye sarsmaya çalıştılar. Bu amaçla, genç devrimci aydınlarkoylukılıgınaburunerekkoye,ogunundeyişiyle“halka”gittiler.“Narodnik”terimideburadan,Narod’dan,yanihalk’tangelir.Amakoylulukonlarıizlemedi,çunkuonlarkoyluleridedogrudurustta-nımıyorveanlamıyorlardı.Narodniklerinbuyukçogunlugupolistarafındantutuklandı.BununuzerineNarodnikler,Çarlıkotokrasi-sinekarşımucadeleyitekbaşlarına,kendiguçleriyle,halkolmaksı-
15
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
zınyurutmeyekararverdiler,bukararisedahadaciddihatalarayolaçtı.
Narodnikleringizlibirligi“NarodnayaVolya”(HalkınIradesi),Çara bir bir suikast hazırladı, l Mart (yeni tarihle 13Mart)1881’debugizlibirligin uyeleri (“NarodnayaVolya”cılar),Çar II.Aleksander’ibirbombaylaoldurmeyibaşardılar.Amabundanhal-kınhiçbirçıkarıolmadı.Tektekinsanlarınoldurulmesi,neÇarlıkotokrasisinidevirebilir,nedeçiftlik sahipleri sınıfını yokedebilir-di. Oldurulen çarın yerinebirbaşkası,III.Aleksandergeçti,onunyonetimialtındaişçilerinvekoylulerindurumudahadakotuleşti.
Narodniklerinçarlıgakarşıseçtigi,tekteksuikastlerle,bireyselterorlemucadeleyoluyanlıştıvedevrimezararlıydı.Bireyselterorpolitikası,Narodniklerinyanlış,aktif“kahramanlar”ve“kahraman-lar”danolaganustuyigitliklerbekleyenpasif“suru”teorisinedaya-nıyordu.Buyanlışteori,tarihisadeceolaganustubireylerinyarattı-gını;kutlenin,halkın,sınıfın,Narodnikyazarlarınhorlayıcıdeyişle“suru”nunisebilinçliorgutlueylemyetenegindeolmadıgını,“kah-ramanlar”ıancakkorukoruneizleyebileceginiiddiaediyordu.BuyuzdenNarodnikler, koyluler arasında ve işçi sınıfı içinde dev-rimcikitleçalışmasınıbiryanabıraktılarvebireyselteroreyonel-diler.Zamanınenunludevrimcilerindenbirini,StepanHalturin’i,devrimci işçibirligi orgutlemeçalışmasınıbırakıp,kendinibutu-nuyleterorizmevermeyeiknaettiler.
Narodnikler,somuruculersınıfınıntektektemsilcilerinekarşı—devrimehiçbirfaydasıolmayan—suikastlarla,emekçilerindik-katini,birbutunolarakbusınıfakarşımucadeledençeldiler.Işçisı-nıfınınvekoylulugundevrimciinisiyatifvefaaliyetiningelişmesinikosteklediler.
Narodnikler,proletaryanındevrimdekendionderrolunukavra-masınıengelledilerveişçisınıfınınbagımsızpartisininyaratılması-nıgeribıraktırdılar.
16
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
NarodnikleringizliorgutuÇarlıkhukumetitarafındanparçalan-dıgıhalde,Narodnikgoruşlerdevrimciduşunceliaydınlararasındauzun sure varlıgını korudu. Geride kalan Narodnikler Rusya’daMarksizminyayılmasınainatçıbirşekildekarşıkoydular,işçisınıfı-nınorgutlenmesinibaltaladılar.
BunedenleRusya’daMarksizm,ancakNarodizmekarşımuca-deleiçindegelişebilirveguçkazanabilirdi.
“Emegin Kurtuluşu” grubu Narodniklerin yanlış goruşlerinekarşısavaşaçtı,Narodnikogretilerinvemucadeleyontemlerininiş-çisınıfıhareketinenekadarbuyukzararverdiginigosterdi.
NarodniklerihedefalanyazılarındaPlehanov,onlarınkendileri-neSosyalistadınıvermesineragmen,NarodnikleringoruşlerininBilimselSosyalizm ilehiçbirortakyanıolmadıgınıgosterdi.
NarodniklerinyanlışgoruşlerininilkMarksisteleştirisiniyapanPlehanovoldu.NarodnikgoruşlereisabetlidarbelerindirenPleha-nov,aynızamandaMarksistgoruşleriparlakbirşekildesavunmayıdabildi.
Narodniklerin,Plehanov’unezicidarbelerindirdigiyanlıştemelgoruşlerinelerdi?
Birincisi,NarodniklerRusya’dakapitalizmin“tesadufi”birgo-runguoldugunu,Rusya’dagelişmeyeceginivedolayısıylaproletar-yanındabuyuyupgelişmeyeceginiilerisuruyorlardı.
Ikincisi,Narodnikler işçisınıfınıdevrimde ondersınıfolarakgormuyorlardı.Proletaryaolmaksızınsosyalizmeulaşmayıhayalediyorlardı.Esasdevrimcigucun,aydınlarınonderligindekoyluler,ve Sosyalizmin ruşeym hali ve temeliolarakgorduklerikoytop-lulugu—Obşçina—oldugunuduşunuyorlardı.
Uçuncusu,Narodnikler insanlıktarihinintumseyrihakkındayanlışvezararlıgoruşleresahiptiler.Toplumuniktisadivesiyasigelişimininyasalarınınebiliyor,nedeanlıyorlardı.Bukonudabirhayligeriydiler.Onlaragoretarih,nesınıflarnedesınıfmucadelele-
17
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
ritarafındanyapılıyordu,bilakissadece,kutlenin,“suru”nun,hal-kın,sınıflarınkorukoruneizledigiolaganustubireyler“kahraman-lar”tarafındanyapılıyordu.
NarodnikleriteşhiretmemucadelesiiçindePlehanov,Rusya’daMarksistlerinkendileriniyetiştirmesineveegitmesineyarayanbirdiziMarksisteseryazdı.Plehanov’un“SosyalizmveSiyasiMücade‐le”,“GörüşAyrılıklarımız”,“MonistTarihGörüşününGelişmesiÜzeri‐ne”gibieserleriRusya’daMarksizminzaferiiçinyolutemizledi.
PlehanoveserlerindeMarksizmintemelsorunlarınınbiraçım-lamasınıyaptı.1895yılındayayınlanan“MonistTarihGörüsününGelişmesiÜzerine”eseriozelliklebuyukbironemesahipoldu.Le-nin,bukitapsayesinde“tumbirRusMarksistlerikuşagınınyetişti-gine”işaretetti.(Lenin,TumEserler,ciltXIV,s.347,Rusça.)
NarodniklerihedefalanyazılarındaPlehanov,sorunuNarodnik-lerinkoyduktangibi:Rusya’dakapitalizmgelişmelimi,gelişmemelimi? diye koymanın saçma oldugunu gosterdi. Plehanov, BuradasozkonusuolanınRusya’nınkapitalistgelişmeyolunaçoktangirdi‐ğiniveRusya’yıhiçbirgucunbuyoldandonduremeyeceginisoyledivebunuolgularlatanıtladı.
Devrimcilerin gorevi, Rusya’dakapitalizmin gelişmesinidur‐durmakdegildi,bununasılolsayapamazlardı.Devrimcileringore-vi,kapitalizmingelişmesiyleortayaçıkankuvvetlidevrimciguce,işçisınıfınadayanmak;onunsınıfbilinciniyukseltmek,onuorgut-lemekvekendiişçisınıfıpartisiniyaratmaktaonayardımetmekti.
Plehanov,Narodniklerinikincitemelyanlışınıda;proletaryanındevrimcimucadeledekionderrolunuyadsımalarınıdadarmadagınetti.NarodniklerRusya’daproletaryanınortayaçıkmasınıbirtur“tarihitalihsizlik”olarakgoruyorve“proleterlikulseri”ndensoze-diyorlardı.MarksistogretiyiveonunRusya’yatamuygulanabilirli-ginişiddetlesavunanPlehanov,koylulerinsayısalustunluguneveproletaryanıngoreceazlıgınaragmen,devrimcilerinasılumutlarını
18
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
tamdaproletaryaya,onungelişmesinebaglamalarıgerektiginika-nıtladı.
Niçintamdaproletaryaya?Çunkuproletarya,bugunkusayısalazlıgınaragmen,ekonomi-
ninen ileribiçimine,buyuk uretimebaglıolanvebundandolayıonundebuyukbirgelecekduranemekçisınıftı.
Çunku sınıfolarakproletarya,hergeçenyılbüyüyordu,siyasibakımdangelişiyordu,buyukuretimdekiçalışmaşartlarındandola-yıkolaycaorgutlenebiliyorduveproleterkonumundandolayıendevrimcisınıftı,çunkudevrimdezincirlerindenbaşkakaybedecekbirşeyiyoktu.
Koylulugundurumuisefarklıydı.Koyluluk(buradaherbirikendihesabınaçalışanbireyselkoy-
lulerkastedilmektedir.—Ed.),sayısalbuyukluguneragmen,eko-nomininengeribiçimine,kuçuk uretimebaglıvebundandolayıonunde buyuk bir gelecek durmayan ve duramayacak olan biremekçisınıftı.
Sınıfolarakkoyluluk,gelişmekbiryana,gittikçedahafazlabur-juvaziye(Kulaklar)vekıryoksullarına(proleterlerveyan-proleter-ler)ayrışıyordu.Ayrıca,dagınıklıgıyuzunden,onuorgutlemekpro-letaryadandahazordu,kuçukmulksahipleriolarakkonumlarındandolayıdevrimcihareketeproletaryakadarkolaykatılmıyorlardı.
Narodnikler,Rusya’dasosyalizminproletaryadiktatorluguvası-tasıyladegil,bilakissosyalizminruşeymhalivetemeliolarakgor-duklerikoytopluluguvasıtasıylageleceginiiddiaediyorlardı.Amakoytoplulugu,sosyalizminneruşeymhalinedetemeliydiveola-mazdıda;çunkukoytopluluguna,yoksulkoyluleri,tarımemekçile-riniveiktisadenzayıfortakoylulerisomurenKulaklar,“koyunkanemicileri”hakimdi.Ortaklaşatoprakmulkiyetininbiçimselvarlıgıvetopragındonemdonemkafasayısınagoreyenidenpaylaşılması,durumuhiçbirşekildedegiştirmiyordu.Topragı,koytoplulugunun
19
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
işhayvanına,araçvetohumasahipolanuyeleri,yanihalivaktiye-rindeortakoylulerveKulaklarkullanıyordu.Atsızkoyluler,yoksulkoylulervebirbutunolarakiktisadenzayıfolanlar,topragıKulakla-radevredipkendigeçimlerinitarımişçisiolarakkazanmakzorun-dakalıyorlardı.Koytoplulugu,aslında,Kulaklarınegemenkonumu-nuortbasetmekiçinrahatbirbiçimvekoylulerdenkollektifso-rumluluk ilkesine gore vergi toplamak için Çarlık hukumetininelindeucuzbiraraca.Çarlıgınkoytoplulugunadokunmamasıdaiş-tebuyuzdendi.Boylebirkoytoplulugunusosyalizminruşeymhaliyadatemeliolarakgormekgulunçolurdu.
Plehanov,Narodniklerinuçuncutemelyanlışınıda—toplumsalgelişmede,olaganustubireylerin,“kahramanlar”ınveonlarınfikir-lerinin tayin edici rolu ve kitlelerin, “suru’nun, halkın, sınıflarınonemsizrolu—darmadagınetti.Plehanov,Narodnikleriidealizmilesuçladıvedogrununidealizmdendegil,MarxveEngels’inmaterya‐lizmindenyanaoldugunukanıtladı.
Plehanov,Marksistmateryalizmbakışaçısınıgeliştirdivege-rekçelendirdi.Marksistmateryalizmeuygunolarak,toplumunge-lişmesinin,sontahlilde,olaganustubireylerinistekveduşunceleritarafındandegil,toplumunmaddivarlıkkoşullarınıngelişmesitara-fından,toplumunvarlıgıiçingerekliolanmaddiurunlerinuretimtarzındakidegişikliklertarafından,maddiurunlerinuretimialanın-dasınıflarınkarşılıklıilişkilerindekidegişikliklertarafından,sınıfla-rınmaddiurunlerinuretimivedagıtımındaoynadıklarırolvealdık-tanyerugrunagiriştiklerimucadelelertarafındanbelirlendiginika-nıtladı.Duşunceler,insanlarıntoplumsal-iktisadikonumunubelir-lemez,bilakis,insanlarıntoplumsal-iktisadikonumları,onlarındu-şuncelerinibelirler.Olaganustubireyler,duşuncelerive istekleritoplumuniktisadigelişimine,ilerisınıfınihtiyaçlarınakarşıtduşu-yorsa,birerhiçedonuşebilirler,vetersine,egerduşunceveistekle-ritoplumuniktisadigelişimininihtiyaçlarını,enilerisınıfınihtiyaç-
20
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
larınıdogrubirşekildedilegetiriyorsa,olaganustuinsanlargerçek-tenolaganustubireylerhalinegelebilir.
Narodniklerin, kutleninbir suru oldugu, tarihi yapanlarınvesuruyu halk haline getirenlerin kahramanlar oldugu iddialarınaMarksistlerşuyanıtıverdiler:tarihikahramanlardegil,kahraman-larıtarihyapar(yaratır),dolayısıylahalkıkahramanlardegil,kahra-manlarıhalkyaratırvetarihihalkilerigoturur.Kahramanlar,olaga-nustubireyler,ancaktoplumungelişmeşartlarınıvebuşartlarıda-haiyiyedonuşturmeyollarınıdogruolarakkavrayabildikleriolçudetoplumunyaşamında onemlibirroloynayabilirler.Kahramanlar,olaganustubireyler,toplumungelişmeşartlarınıdogruolarakkav-ramazvekendilerinintarihi“biçimlendirenler”olduklarıkuruntu-sunakapılıp,toplumuntarihiihtiyaçlarınakarşıçıkmayabaşlarlar-sa,gulunçbahtsızlarkonumunaduşebilirler.
Narodnikler,tamdabuturdenbahtsızlar,acınacakkahramanlarkategorisinegiriyorlardı.
NarodniklerekarşıPlehanov’unyazınsalçalışmaları,mucadele-si,Narodniklerindevrimciaydınlararasındakietkisinitemelliza-yıflattı.AncakNarodizminideolojikolarakparamparçaedilişihe-nuztamamlanmışolmaktanuzaktı.Bugorev-MarksizminduşmanıolarakNarodizmesondarbeyiindirmek-Lenin’eduştu.
“NarodnayaVolya”Partisininparçalanmasındankısasureson-ra,NarodniklerinçogunluguÇarlıkhukumetinekarşıdevrimcimu-cadeledenvazgeçti;Çarlıkhukumetiyleuzlaşma,anlaşmavaazet-meyebaşladı.Seksenlivedoksanlıyıllarda
Narodnikler,Kulakların çıkarlarının sozculeri haline geldiler.“EmeginKurtuluşu”grubu,Russosyal-demokratlarınınbir
programıiçinikitaslakhazırladı(ilki1884’te,ikincisi1887’de).BuRusya’daMarksistsosyal-demokratpartininyaratılmasıiçinon-çalışmadaablançokonemlibiradımdı.
21
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
Ama “Emegin Kurtuluşu” grubunun ciddi hataları da vardı.OnunilkprogramtaslagındahalaNarodnikgoruşlerinkalıntılarıvardı,bireyselterortaktigicaizgoruluyordu.AyrıcaPlehanov,pro-letaryanın,devriminseyriiçindekoyluleriberaberindegoturebile-ceginivegoturmekzorundaoldugunu,proletaryanın,ancakkoylu-lukleittifakhalindeÇarlıkuzerindezaferkazanabileceginihesabakatmıyordu.Plehanovdevamla,liberalburjuvaziyidevrimeistik-rarsızdaolsabirdesteksaglayabilecek bir guç olarak goruyordu,ama koylulugu isebazıyazılarındatamamendefterdensiliyordu.orneginşoylediyordu:
“Ulkemizde,muhalifyadadevrimcikombinasyonlarındayana-bilecekleri—burjuvaziveproletaryadanbaşka—hiçbirtoplumsalguçgormuyoruz.”(Plehanov,Eserler,ciltIII,s.119,Rusça.)
Buyanlışgoruşler,Plehanov’ungelecektekiMenşevikgoruşle-rinintohumlarıydı.
Gerek“EmeginKurtuluşu”grubu,gerekseodoneminMarksistçevrelerihenuzişçisınıfıhareketiylepratikbaglarkurmuşdegildi.Buhenuz,Rusya’daMarksizminteorisinin,Marksistduşuncelerin,sos-yal-demokrasininprogramatikilkelerininortayaçıkmavetutunmadonemiydi.1884ile1894arasındakionyıliçinde,sosyal-demokrasi,işçilerinkitlehareketiylehiçbagıolmayanyadapekazbagıolantektekkuçukgruplarveçevrelerhalindevardı.Henuzdogmamış,fakatanarahmindegelişençocuguandıransosyaldemokrasi,Lenin’inde-yişiyle,“birceniningelişmesürecinden”geçiyordu.
“EmeginKurtuluşu”grubunun,“sadeceteorikolaraksosyal-de-mokrasinin temelleriniattıgınıve işçisınıfıhareketinedogruilkadımıattıgını”belirttiLenin.
Rusya’daMarksizmiişçisınıfıhareketiylebirleştirmeveaynışekilde“EmeginKurtuluşu”grubununhatalarınıduzeltmegorevi-ninçozumuLenin’eduştu.
22
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
3.LENİN’İNDEVRİMCİFAALİYETİNİNBAŞLANGICI.PETERS-BURGİŞÇİSINIFININKURTULUŞUİÇİNMÜCADELEBİRLİĞİ.
BolşevizminkurucusuVladimirIlyiçLenin,1870yılındaSimbir-sk(şimdiUlyanovsk)kentindedogdu.1887yılındaLeninKazanUni-versitesi’negirdi,amadevrimciogrencihareketinekatıldıgındandola-yıkısasuresonratutuklandıveuniversitedenuzaklaştırıldı.Kazan’daLenin,Fedoseyev’inorgutlemişoldugubirMarksistçevreyekatıldı.Lenin’inSamara’yataşınmasındansonraonunetrafındaçabucakSa-mara’lıMarksistlerinilkçevresioluştu.Lenindahaogunlerdemu-kemmelMarksizmbilgisiyleherkesihayrettebırakıyordu.
1893yılınınsonundaLeninPetersburg’ataşındı.Dahailkko-nuşmalarıvekonferansları,Petersburg’dakiMarksistçevrelereka-tılanlaruzerindeguçlubirizlenimbıraktı.Marx’ıneserlerihakkın-daolaganustuderinbilgisi,MarksizmiogununRusya’sınıniktisadivesiyasikoşullarınauygulamayetenegi,işçilerindavasınınzaferi-neolanateşlivesarsılmazinancıveeşsizorgutlemekabiliyeti—tumbunlar,Lenin’i,PetersburgMarksistlerininherkesçekabuledi-lenonderidurumunagetirdi.
Lenin,çevrelerdekendilerinedersverdigiileriişçilerinderinsevgisinikazanmıştı.“Derslerimiz”, diyordu işçi Babuşkin anı-larında,Lenin’inişçiçevrelerindeverdigiderslerhakkında,“çokcanlı,ilginçbirkarakter taşıyordu,buderslerdenhepimiz çokmemnundukvehepogretmenimizinzekasınahayrandık.”
1895yılındaLenin,Petersburg’dakibutunMarksistişçiçevre-lerini(yirmitanekadarvardı)birorgutte,“IşçiSınıfınınKurtuluşuIçinMucadeleBirligi”ndebirleştirdi.Boyleceo,devrimciMarksistişçipartisininyaratılmasınınyolunuaçtı.
Lenin,“MucadeleBirligi”ninonune,işçisınıfınınkitlehareketiy-ledahasıkıbaglarkurmakveonasiyasibakımdanonderliketmekgorevinikoydu.PropagandaçevrelerindetoplananazsayıdakiileriişçiarasındaMarksizmpropagandasından,genişişçisınıfıkitleleri
23
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
arasındagununkonularıylailgilisiyasiajitasyonageçilmesinioner-di.Kitleajitasyonunabuyoneliş,Rusya’daişçisınıfıhareketininda-hasonrakigelişmesiaçısındanbuyukbironemesahipti.
Doksanlıyıllardasanayi,biratılımdonemigeçirdi,Işçisayısıarttı,Işçisınıfıhareketiguçlendi1895’ten1899’akadar,tamolma-yanverileregore,enazından221,000işçigrevyaptı.Işçisınıfıha-reketi(ilkeninsiyasiyaşantısındaonemlibirguçhalinegeldi.Na-rodniklerekarşımucadeledeMarksistlertarafındansavunulan,dev-rimcihareketteişçisınıfınınonderroluneilişkingoruşler,bizzatyaşamtarafındandogrulanıyordu.
Lenin’inonderligialtında“IşçiSınıfınınKurtuluşuiçinMucade-leBirligi”,işçileriniktisaditalepler—çalışmakoşullarınıniyileştiril-mesi,işgunununkısaltılması,ucretlerinyukseltilmesi—ugrunamucadelesini,Çarlıgakarşısiyasimucadeleylebirleştirdi.“Mucade-leBirligi”,işçilerisiyasibakımdanegitti.
Lenin’in onderligialtındaPetersburg“IşçiSınıfınınKurtuluşuIçinMucadeleBirligi”,Rusya’dailkkez,Sosyalizminişçisınıfıhareke‐tiylebirliğinipratigegeçirmeyebaşladı.Herhangibirfabrikadabirgrevpatlarpatlamaz,çevrelerekatılanlarsayesindefabrikalardakidurumhakkındadaimaetraflıbilgisahibiolan“MucadeleBirligi”,derhalbildirilervesosyalistçagrılaryayınlayarakreaksiyongosteri-yordu.Bubildirilerdefabrikasahiplerininişçilereyaptıgıbaskılarteşhirediliyor,işçilerinkendiçıkarlarıiçinnasılmucadeleetmesigerektigiaçıklanıyor,işçilerintalepleriyayınlanıyordu.Bildirilerde,kapitalizminçıbanlarıhakkında,işçilerinyoksullugu,12ila14saat-likdayanılmazişgunu,işçilerinbutunhaklardanyoksunoluşuhak-kındatumhakikatdilegetiriliyordu.Aynızamanda,uygunsiyasita-leplerdeonesuruluyordu.1894yılısonundaLenin,işçiBabuşkin’lebirliktebutiptenilkajitasyonbildirisinivegrevdebulunanPeters-burg’dakiSemyannikovişletmeleriişçilerinebirçagrıyıyazdı.1895sonbaharındaLenin,ThorntonFabrikasınıngrevcierkekvekadın
24
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
işçilerinehitabenbirbildiriyazdı.Bufabrika,buradanmilyonlarka-zananIngilizfabrikatorlerinelindeydi.Buradaişgunu14saatigeçi-yordu,dokumacılarınaylıkkazancıise7rubleyigeçmiyordu.Greviişçilerkazandı.Kısasureiçinde“MucadeleBirligi”tarafından,çeşitlifabrikalarınişçilerinehitabenbuturduzinelercebildiribastırıldı.Bubildirilerdenherbiri,işçilerincesaretinibuyukolçudeartırdı.Işçiler,sosyalistlerinkendilerineyardımettiginivekendilerinisavundugu-nugorduler.
“MucadeleBirligi”nin onderligialtında,1896yazındaPeters-burg’lu30,000tekstilişçisiningrevigerçekleştirildi.Baştalep,işgu-nununkısaltılmasıydı.Bugrevinşiddeti,Çarlıkhukumetini2(14)Haziran1897tarihli,işgununu11,5saatlesınırlayanyasayıçıkar-makzorundabıraktı.Buyasadanonce,işgunuherhangibirşekildesınırlandırılmamıştı.
Aralık 1895’te Lenin Çarlık hukumeti tarafından tutuklandı.Amaodevrimcimucadeleyihapishanededesurdurmekten gerikalmadı.“MucadeleBirligi”ne,ogutleriylevetalimatlarıyla,hapis-haneden broşur ve bildiriler gondererekyardımcıoldu.Orada,“GrevlerÜzerine”bir broşur ve çarlıgın hunharca despotizminiteşhir eden “ÇarlıkHükümetine” adlıbirbildiriyazdı.Yinehapis-hanedePartiprogramtaslagınıyazdı(gorunmezmurekkepolaraksutkullanıyorvebirtıpkitabınınsatırlarıarasınayazıyordu).
Petersburg“MucadeleBirligi”,Rusya’nındigerşehirvebolgele-rindekiişçiçevrelerininbenzeribirliklerdebirarayagelmesinibu-yuk olçude hızlandırdı. Doksanlı yılların ortasındaTrans-Kafkas-ya’daMarksistorgutlerortayaçıktı.1894’teMoskova’daMoskova“IşçiBirligi”kuruldu.DoksanlıyıllarınsonundaSibirya’da“SibiryaSosyal-DemokratBirligi”kuruldu.DoksanlıyıllardaIvanovo-Voznes-sensk,Yaroslavl,Kostroma’daMarksistgruplarortayaçıktıvesonra-danbirleşerek “Sosyal-Demokrat Parti Kuzey Birligi”ni kurdu-lar.1890’lannikinciyarısındaDonuzerindekiRostov’da,Yekateri-
25
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
noslav,Kiev,Nikolayev,Tula,Samara,Kazan,Orekhovo-Zuyevovedi-gerşehirlerdesosyal-demokratgruplarvebirliklerkuruldu.
Petersburg“IşçiSınıfınınKurtuluşuIçinMucadeleBirligi”ninonemi,Lenin’insozleriyle,işçisınıfıhareketinedayananbirdevrim‐cipartininilkkaydadegernüvesiolmasıydı.
Lenin,Rusya’daMarksistsosyal-demokratpartiyiyaratmadog-rultusundakidahasonrakiçalışmasında,Petersburg“MucadeleBir-ligi”nindevrimcideneyiminedayandı.
Leninveenyakınkavgaarkadaşlarınıntutuklanmasındanson-ra,Petersburg“MucadeleBirligi”ninonderligininbileşimionemliolçudedegişti.Kendilerinden“Gençler”diyesozeden,Leninvear-kadaşlarınaise“Ihtiyarlar”adınıverenyenikimseler ortaya çıktı.Bunlaryanlışbir siyasi çizgi izlemeyebaşladılar,Işçilerinsadece,işverenlerekarşıiktisadimucadeleyurutmeyeçagrılmalarıgerekti-gini,siyasimucadeleyegelince,bununliberalburjuvazininmesele-sioldugunu,siyasimucadeleninonderligininliberalburjuvaziyebı-rakılmasıgerektiginiilerisurduler.
Bukimselere“Ekonomistler”adıverildi.Rusya’dakiMarksistorgutlerinsaflarındaortayaçıkanilkuz-
laşmacı,oportunistgrupbunlardı.
4.LENİN’İNNARODİZMVE“LEGALMARKSİZM”EKARŞIMÜ-CADELESİ.LENİN’İNİŞÇİ-KÖYLÜİTTİFAKIDÜŞÜNCESİ.RUSYASOSYAL-DEMOKRATİŞÇİPARTİSİ’NİNBİRİNCİKONGRESİ.
PlehanovdahaseksenliyıllardaNarodnikgoruşlersistemineanadarbeyiindirmişolmasınaragmen,doksanlıyıllarınbaşlangı-cında Narodnik goruşler devrimci gençligin bir kesiminde hala,sempatitoplayabiliyordu.
Gençliginbellibirkesimi,hala,Rusya’nınkapitalistgelişmeyo-lundankaçınabilecegivedevrimdebaşroluişçisınıfınındegil,koy-
26
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
lulugunoynayacagıduşuncesindenvazgeçmiyordu.Narodniklerinardılları,MarksizminRusya’dayayılmasınaengelolmakiçinellerin-dengeleniyaptılar,Marksistlerekarşımucadelelerinde,onlar,herturluaraçlakuçukduşurmeyeçalıştılar.Marksizmindahadayaygın-laşmasınıvesosyal-demokratpartininyaratılmasınısaglamakiçinNarodizmiideolojikolaraktamamenezmekgerekiyordu.
BugoreviLeninyerinegetirdi.
“‘Halkındostları’Nedir(Kimlerdir)veSosyal‐DemokratlaraKar‐şıNasılMücadeleEderler?”(1894)kitabındaLenin,aslındahalkakarşıolansahte“halkındostları”olarakNarodnikleringerçekyuzu-nutamamenaçıgaçıkardı.
1890’larınNarodnikleriaslındaÇarlıkhukumetinekarşıherturludevrimcimucadeledençoktanvazgeçmişlerdi.LiberalNarodnikler,Çarlıkhukumetiyleuzlaşmayıvaazediyorlardı.Lenin,ogunlerinNa-rodniklerindensozederkenşoylediyordu:“Hukumeteyeterincena-zikvealçakgonullubirşekildeyalvarırlarsa,hukumetinherşeyiduzel-teceginisanıyorlar.”(Lenin,SeçmeEserler,ciltI,s.276.)
1890’larınNarodnikleri,yoksulkoylulerindurumuna,kırdakisınıfmucadelesine,yoksulkoylulerinKulaklartarafındansomu-rulmesinegozlerinikapadılarveKulakçiftlikleriningelişmesineovguleryagdırdılar.Meseleninozuitibariyle,Kulaklarınçıkarla-rınınsozcusuolarakortayaçıktılar.
AynızamandaNarodniklerdergilerindeMarksistlerekarşıbirkışkırtmakampanyasıyuruttuler.RusMarksistleriningoruşlerinikastençarpıtarakvetahrifederek,Marksistlerinkoyumahvasu-ruklemek,“herkoyluyu fabrikakazanındakaynatmak” istediginiilerisurduler.Lenin,buyalancıNarodnikeleştiriyiteşhirettiveme-seleninMarksistlerin“istekleri”meselesidegil,bilakisRusya’daka-pitalizmingelişmesiningerçekseyrioldugunu,buseyiriçindepro-leterlerinsayısınınkaçınılmazolarakarttıgınıgosterdi.Amaprole-taryakapitalistsisteminmezarkazıcısıolacaktı.
27
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
Lenin,kapitalistlerinveçiftliksahiplerininboyundurugunuyo-ketmek,çarlıgıdevirmekisteyenhalkıngerçekdostlarının,Narod-niklerdegil,Marksistleroldugunugosterdi.
‘“HalkınDostları’Nedir (Kimlerdir)” kitabında Lenin, çarlıgı,çiftliksahiplerini,burjuvaziyidevirmeninbaşaracıolarakişçilerinvekoylulerindevrimciittifakıduşuncesiniilkdefaortayaattı.
Lenin,budonemeaitbirdiziçalışmasında,Narodniklerinanagrubu—NarodnayaVolya’cılar—vedahasonraNarodniklerinha-lefleri—Sosyal-Devrimciler—tarafındankullanılansiyasimucade-leyontemlerini— ozeldebireysel teror taktigini—ayrıntılıbireleştiriyetabituttu.Lenin,kitlelerinmucadelesininyerinetektek“kahramanlar”mmucadelesinigeçirmeyeçalışanbutaktigidev-rimcihareketiçinzararlıgoruyordu.Bu,devrimcihalkhareketineinançsızlıkdemekti.
‘“HalkınDostları’Nedir(Kimlerdir)”kitabındaLenin,RusMark-sistlerininbaşgorevlerinianahatlarıylaçiziyordu.Lenin’egore,RusMarksistleriilkplanda,dagınıkMarksistçevrelerdenyekparebirsosyalistişçipartisiorgutlemeliydi.Lenindevamla,Rusyaişçisını-fının,koylulukleittifakiçindeÇarlıkotokrasisinidevirecegini,Rusproletaryasınınsonradaemekçivesomurulenkitlelerleittifakiçin-de,digerulkelerinproletaryasıylaomuzomuza,muzafferKomunistdevrimegidenaçıksiyasimucadeleninduzyolunututacagınıbelir-tiyordu.
BoyleceLenin,dahakırkyıldanfazlabirzamanonce,işçisınıfı-nınmucadeleyolunudogrubirşekildegosteriyor,işçisınıfınınro-lunutoplumunonderdevrimcigucuolarakvekoylulugunrolunuişçisınıfınınmuttefikiolaraktanımlıyordu.
LeninveyandaşlarınınNarodizmekarşımucadelesi,dahadok-sanlıyıllarda,Narodizmintamideolojikyenilgisineyolaçtı.
Lenin’in“legalMarksizm”ekarşımucadelesideçokbuyukone-mesahipti.Tarihtedaimarastlandıgıgibi,buyuktoplumsalhareket-
28
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
leregenelliklegeçici“yolarkadaşları”askıntıolurlar.“LegalMarksist‐ler”denilenlerdebuturden“yolarkadaşları”ydı.MarksizmRusya’dagenişolçudeyayılmayabaşlamıştı.Bununuzerineburjuvaaydınlan,Marksistkılıgaburunmeyekoyuldular.Yazılarınılegal,yaniÇarlıkhukumetininizniyleçıkangazetevedergilerdeyayınlatıyorlardı.Bunedenledebunlara “legal Marksistler”deniyordu.
Narodizmekarşıonlardakenditarzlarındamucadeleettiler.AmaonlarbumucadeledenveMarksizminbayragından,işçisınıfıhareketiniburjuvatoplumununçıkarlarına, burjuvazinin çıkarla-rınatabikılmakveuydurmakiçinyararlanmayaçalıştılar.Marx’ınogretisindeenonemliolanı,proleterdevrim,proletaryadiktatorlu-gu ogretisinibirkenarafırlattılar.LegalMarksistlerinenunlusu,PeterStruve,burjuvaziyigoklereçıkardıvekapitalizmekarşıdev-rimcimucadeleyerine,“kultursuzlugumuzukabuletmevekapita-lizminyanındaçıraklıgagirme”çagrısındabulundu.
NarodniklerekarşımucadeledeLenin,“legalMarksistler”denNarodniklerekarşıyararlanmakiçin-ornegin,Narodniklerekarşıyonelenbirmakalelerderlemesininortaklaşayayınlanması-“legalMarksistler”legeçicibiranlaşmayapmayıcaizsayıyordu.Amaay-nızamandaLenin,“legalMarksistler”iamansızcaeleştiriyor,onla-rınburjuva-liberalozunugozleronuneseriyordu.
Bu“yolarkadaşlarınınpekçogusonradanKadetoldular,Anaya-sal-DemokratikParti’nin(Rusburjuvazisininbaşpartisi)yandaşıoldular,içsavaşsırasındaiseiflaholmazBeyazMuhafızlarhalinegeldiler.
Petersburg,Moskova,Kievvs.deki“MucadeleBirlikleri’ninyanı-sıra,Rusya’nınbatıdakiulusalkenarbolgelerindedesosyal-demokratorgutlerortayaçıktı.DoksanlıyıllardaMarksistunsurlar,Polonyamil-liyetçipartisindenayrıldılarve“PolonyaveLitvanyaSosyal-Demokra-sisi”nikurdular.DoksanlıyıllarınsonundaLetonyasosyal-demokra-
29
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
sisininorgutleriortayaçıktı.Ekim1897’deRusya’nınbatıillerindeGenelYahudiSosyal-DemokratBirligi“Bund”kuruldu.
1898’de“MucadeleBirlikleri”ninbazıları—Petersburg,Mos-kova,KievveYekaterinoslav’dakiler—“Bund”labirlikte,sosyal-de-mokrat parti olarak birleşmek uzere ilk çabada bulundular. Buamaçla,Mart1898’deMinsk’teRusyaSosyal-DemokratIşçiParti-si’nin(RSDIP)I.Kongresiiçintoplandılar.
RSDIPI.Kongresi’ndetoputopudokuzkişihazırbulundu.Le-ninbusıradaSibirya’dasurgundebulunduguiçinkongredeyoktu.KongredeseçilenPartiMerkezKomitesikısasuresonratutuklan-dı.Kongreadınayayınlanan“Manifesto”pekçokbakımdantatminedicidegildi.Siyasiiktidarınproletaryatarafındanelegeçirilmesigorevigeçiştiriliyordu;proletaryanınhegemonyasındanhiç sozedilmiyor,Çarlıgaveburjuvaziyekarşımucadelesindeproletarya-nınmuttefiklerisorunundankaçınılıyordu.Kongre,kararlarındave“Manifesto”da,RusyaSosyal-DemokratIşçiPartisi’ninkurulu-şunuilanediyordu.
RSDIPI.Kongresi’ninonemi,buyukdevrimcipropagandistroloynayanburesmiedimdeyatmaktadır.
AmaI.Kongreyapılmışolmasınaragmen,Rusya’daMarksistSosyal-DemokratPartigerçektehenuzyaratılmamıştı.Kongre,tektekMarksistçevreveorgutleribirleştirmeyiveorgutselolarakbir-birinebaglamayıbaşaramamıştı.Yerel orgutlerin çalışmalarındahenuzmonolitikbirçizgiyoktu,birPartiProgramı,birPartiTuzu-guyoktu,birmerkezdenyonetimyoktu.
Bundandolayıvedahabirsurunedenyuzunden,yerelorgutler-dekiideolojikkafakarışıklıgıgittikçearttı,vebu“Ekonomizm”in,işçisınıfıhareketiiçindekibuoportunistakımınguçlenmesiiçinel-verişlikoşullaryarattı.
Bukafakarışıklıgınıaşmak,oportunistyalpalamalarasonver-mekveRusyaSosyal-DemokratIşçiPartisi’ninoluşumunuhazırla-
30
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
makiçin,Lenin’inveonunkurdugugazete“Iskra’nın(Kıvılcım)bir-kaçyılsurenyogunçabalarıgerekecekti.
5. LENİN’İN “EKONOMİZM”EKARŞI MÜCADELESİ. LENİN’İNGAZETESİ“ISKRA”NINÇIKIŞI.
Lenin,RSDIPI.Kongresinekatılmamıştı.Busıralardao,“Muca-deleBirligi”davasıdolayısıylauzunsuretutuklukaldıgıPetersburghapishanesindensonraÇarlıkhukumetitarafındangonderildigiSi-birya’nınŞuşenskoyekoyundesurgundebulunuyordu.
AmaLenin,devrimciçalışmayısurgundedesurdurdu.Narodiz-min ideolojik yıkılışını tamamlayan son derece onemlibilimseleseri“Rusya’daKapitalizminGelişmesi”niLeninsurgundetamamla-dı.“RusSosyal‐DemokratlarınınGörevleri”adlıunlubroşurudeora-dayazdı.
Dolaysızpratikdevrimciçalışmadanengellenmişolmasınarag-men,yinedeLenin,pratikçilerlebazıbaglanayaktatutmayıbaşardı:surgunyerindenonlarlayazıştı,sorularsordu,ogutlerverdi.Busıra-daonuozellikle“Ekonomistler”sorunumeşgulediyordu.Uzlaşmacı-lıgın,oportunizmintemelhucresinin“Ekonomim”oldugunu,işçisı-nıfıhareketiiçinde“Ekonomizm”inzaferinin,proletaryanındevrim-cihareketininmezaragomulmesi,Marksizminyenilgisi anlamınageleceginiLeninherkestendahaiyikavrıyordu.
VeLenin,ortayaçıkışlarınınilkgunundenitibaren,“ekonomist-lereşiddetlidarbelerindirmeyebaşladı.
“Ekonomistler”,işçilerinyalnızcaiktisadimucadeleyurutmesigerektiginiiddiaediyorlardı,siyasimucadeleyegelince,o,işçilerindestekleyecegiliberalburjuvaziye
bırakılmalıydı.Lenin,“Ekonomistler”inbuvaazını,Marksizminterkedilmesi,işçisınıfıiçinbagımsızbirsiyasipartiningerekliligi-
31
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
ninyadsınması,işçisınıfınıburjuvazininsiyasibiruzantısınado-nuşturmeçabasıolarakgoruyordu.
1899 yılında bir grup “Ekonomist” (daha sonra birer KadetolanProkopoviç,Kuskovavedigerleri)birmanifestoyayınladılar.DevrimciMarksizmekarşıçıktılarveproletaryanınbagımsızsiyasipartisininyaratılmasındanvazgeçmeyi,işçisınıfınınbagımsızsiya-sitaleplerindenvazgeçmeyi talep ettiler. “Ekonomistler”, siyasimucadeleninliberalburjuvaziyeduşenbirişoldugu,işçileregelin-ce,işverenlerekarşıiktisadimucadeleninonlariçintamamıylaye-terliolduguduşuncesindeydiler.
Leninbuoportunistbelgeyigorurgormez,civaryerleşimbi-rimlerindeki siyasi surgunlerden Marksistlerin bir konferansınıtopladı, ve başta Lenin olmak uzere 17 yoldaş,sertbirprotes-toyla“Ekonomistler’ingoruşlerinimahkumettiler.
Lenin tarafından kaleme alınanbuprotesto, tumRusya’dakiMarksistorgutlerarasındadagıtıldıveRusya’daMarksistduşunce-ninveMarksistpartiningelişmesindeçokonemlibirroloynadı.
Rus“Ekonomistler”i,yurtdışındakisosyal-demokratpartileriçin-dekiMarksizmduşmanlarıyla,Bernstein’cılardenilenlerle,yanioportu-nistBernstein’ınyandaşlarıylaaynıgoruşlerivaazediyorlardı.
Buyuzden,Lenin’in“Ekonomistlerekarşımucadelesi,aynıza-mandauluslararasıoportunizmekarşıdabirmucadeleydi.
“Ekonomizm’ekarşıveproletaryanınbagımsızsiyasipartisininyaratılmasıugrunabaşmucadeleyi,Lenintarafındanorgutlenenil-legalgazete“Iskra”yuruttu.
1900yılıbaşındaLeninve“MucadeleBirligi”nindigeruyeleri,SibiryasurgunundenRusya’yageridonduler.Lenin,tum-Rusyaça-pındabuyukbirillegalMarksistgazetekurmayıtasarlıyordu. Rus-ya’da varolan çok sayıdakikuçukMarksistçevreveorgutlerinhe-nuzbirbiriylebagıyoktu.Stalinyoldaşınsozleriyle,“amatorlugunveçevreciliginPartiyi tepeden tırnagayiyipbitirdigi, ideolojikkafa
32
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
karışıklıgının Partinin iç yaşantısının karakteristik bir ozelliginioluşturdugu”busırada,tum-Rusyaçapındaillegalbirgazeteninya-ratılmasıRusdevrimciMarksistlerininbaşgoreviydi.Ancakboylebirgazete,dagınıkMarksistorgutleribirbiriylebaglayabilirveger-çekbirpartininyaratılmasınıhazırlayabilirdi.
AmaboylebirgazeteyiÇarlıkRusya’sındaorgutlemekpolista-kibatıyuzundenimkansızdı.Çarınhafiyeleribir-ikiayiçindegaze-tenin izini bularak gazeteyi ortadankaldırabilirdi,buyuzdenLe-nin,gazeteyiyurtdışındayayınlamayakararverdi.Gazeteçokince,fakatdayanıklıbirkagıdabasılıyorvegizliceRusya’yasokuluyordu.“Iskra”nınbazısayılanRusya’da,Baku,KişinevveSibirya’dakigizlimatbaalardayenidenbasılıyordu.
1900sonbaharındaLenin,EmeginKurtuluşu”grubundanyol-daşlarla tum-Rusya çapında bir siyasi gazetenin yayınlanmasınıayarlamakuzereyurtdışınagitti.Lenin,surgundeyken,bumeseleyibutunayrıntılarınakadarduşunmuştu.SurgundendonerkenLenin,Ufa,Pskov,MoskovavePetersburg’dabukonuylailgilibirdizitop-lantıyaptı.Heryerdeyoldaşlarla,gizliyazışmalardakullanılacakşif-releri,yazılarıngonderilebilecegiadreslerivb.kararlaştırdıveon-larlailerdekimucadeleninplanınıtartıştı.
Çarlıkhukumeti,Lenin’inşahsındaen tehlikelibirduşmanlakarşıkarşıyaoldugunusezinlemişti.ÇarlıkOkhrana’sında(ÇarlıkGizlipolisi)birjandarmasubayıolanZubatov,hazırladıgıbirgizliraporda,“devrimdeşimdiUlyanov’dandahabuyukbirkimsebu-lunmadıgım”yazıyordu,buyuzdenLenin’inoldurtulmesiniamacauygunbuluyordu.
YurtdışınaulaştıktansonraLenin,“EmeginKurtuluşu”grubuy-la,yaniPlehanov,Akselrod,V.Zasuliç’le,“Iskra’nınortaklaşayayın-lanmasıkonusundaanlaşmayavardı.YayınplanıbaşındansonunakadarLenintarafındanhazırlanmıştı.
33
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
1900Aralık’ındayurtdışında“Iskra”(Kıvılcım)gazetesininilksayısıçıktı.Gazetebaşlıgınınaltındaşuparolabulunuyordu:“AteşKıvılcımdanÇıkacaktır”.Busozler,SibiryasurgunundekiDekabrist-lerin,kendilerinikutlayanşairPuşkin’eyazdıktancevaptanalın-mış.
Vegerçektende,Lenin’inçaktıgı“Kıvılcım”dan,feodal-çiftlikbeyi Çarlıkmonarşisiniveburjuvazininegemenliginitemelindenyıkanbuyukdevrimciyangınınaleviharladı.
KISA ÖZET
Rusya’daMarksistSosyal-DemokratIşçiPartisi,ilkplandaNa-rodizme, onun saçma, devrimdavasınazararlı goruşlerinekarşıyonelenmucadeleiçindeyaratıldı.
AncakNarodnikgoruşlerinideolojikolarakyıkılmasıyla,Rus-ya’daMarksistişçipartisininyaratılmasıiçinzemintemizlenebilir-di.Narodizmekarşıtayinedicidarbeyigeçenyuzyılınseksenliyıl-larındaPlehanovveonun“EmeginKurtuluşu”grubuindirdi.
Doksanlı yıllarda Lenin, Narodizmin ideolojik yenilgisini ta-mamladı,onasondarbeyivurdu.
1883’tekurulan“EmeginKurtuluşu”grubu,Rusya’daMarksiz-minyayılmasıiçinbuyukyararlılıktabulundu,sosyal-demokrasi-ninteoriktemelleriniveişçisınıfıhareketinedogruilkadımıattı.
Rusya’dakapitalizmingelişmesiylebirliktesanayiproletaryası-nınsayısıhızlaarttı.Seksenliyıllarınortasındaişçisınıfıorgutlumucadeleyolunu,orgutlugrevlerbiçimindekitleeylemleriyolunututtu.AmaMarksistçevrevegruplaryalnızcapropagandayaptılar,işçisınıfısaflarıiçindekitleajitasyonunageçişingerekliliginianla-
34
Birinci bölüm. Rusya’da sosyal-demokrat IşçI partisi’nin yaratilmasi uğruna mücadele
madılarvebuyuzdenişçisınıfıhareketiylepratiktebaglarıyoktu,onaonderliketmiyorlardı.
LenintarafındangerçekleştirilenPetersburg“IşçiSınıfınınKur-tuluşuIçinMucadeleBirligi”ninkuruluşu(1895)—bubirlikişçilerarasındakitleajitasyonuyuruttuvekitlegrevlerineonderliketti—, yeni bir aşamayı, işçiler arasında kitle ajitasyonuna geçişi veMarksizminişçisınıfıhareketiylebirleştirilmesiniişaretliyordu.Pe-tersburg“IşçiSınıfınınKurtuluşuIçinMucadeleBirligi”,Rusya’dadevrimciproleterpartininilknuvesiydi.Petersburg“MucadeleBir-ligi”ndensonrabutunbuyuksanayimerkezlerindevekenarbolge-lerdeMarksistorgutlerkuruldu.
1898yılında,Marksist sosyal-demokrat orgutleribirpartidebirleştirmedogrultusunda,başarısızdaolsailkçabadabulunuldu:RSDIP I. Kongresi yapıldı. Ama bu kongre henuzbirPartiyarat-madı:nebirPartiProgramı,nebirPartiTuzugu,nedebirmerkez-denyonetimvardı,tektekMarksistçevrevegruplararasındahe-menhemenhiçbirbagyoktu.
Dagınık Marksist orgutlerinbirbiriyle bagını kurmak veon-larıbirpartihalindebirleştirmekiçinLenin,devrimciMarksistlerinilktum-Rusyaçapındakigazetesi“Iskra”yıkurmaplanınıtasarladıvegerçekleştirdi.
Odonemdeişçisınıfınınbirsiyasipartisininyaratılmasınaenbaştakarşıçıkanlar“Ekonomistler”idi.Boylebirpartiningereklili-giniyadsıyorlardı.Tektekgruplarınbirbirindenkopuklugunuveamatorlugunuteşvikediyorlardı.Leninveonun orgutledigi“Iskra”gazetesi darbelerini tam da onlarakarşıyoneltti.
“lskra”nınilksayılarınınyayınlanışı(1900-1901)yenibirdone-me,dagınıkgrupve çevrelerdenbirRusyaSosyal-Demokrat IşçiPartisi’ningerçektenoluşturuldugudonemegeçişiifadeediyordu.
35
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
I K I N C I B Ö LÜM
RUSYASOSYAL-DEMOKRATİŞÇİPARTİSİNİNOLUŞTURULMASI.PARTİİÇİNDEBOLŞEVİKVEMENŞEVİKGRUPLARININORTAYAÇIKIŞI.
( 1901-1904 )
1.1901-1904YILLARINDARUSYA’DADEVRİMCİHAREKETİNYÜKSELİŞİ
OndokuzuncuyuzyılınsonundaAvrupa’dabirsanayikrizipat-lakverdi.BukrizkısazamandaRusya’yıdasardı.Krizyıllarında(1900-1903)neredeyse3,000buyukvekuçuk işletmekapatıldı,100,000’denfazlaişçisokagaatıldı.Fabrikalardakalanişçilerinuc-retleribuyukolçudeindirildi.Işçilerininatçıiktisadigrevmucadele-lerindekapitalistlerdenkoparmışolduklarıonemsiztavizlerkapita-listlertarafındangerialındı.
Sanayikriziveişsizlik,işçisınıfıhareketininedurdurabildinedezayıflatabildi.Tamtersine, işçilerinmucadelesigittikçeartandevrimcibirkarakteraldı.işçileriktisadigrevlerdensiyasigrevlere,ensonundadagosteriyuruyuşlerinegeçtiler,demokratikozgurluk-leriçinsiyasitaleplerilerisurdulerve“KahrolsunÇarlıkOtokrasi-si!”şiarınıattılar.
1901’dePetersburg’daObuhovsavaşmalzemeleriişletmesindeyapılan 1 Mayısgrevi,işçilerleaskeribirliklerarasındakanlıbirçatışmaylasonuçlandı.Çarlıgınaskeriguçlerinekarşıişçilersadecetaşvedemirparçalarıylamukabeledebulunabildiler.Işçilerininatlıdirenişikırıldı.Vearkasındanvahşihesaplaşmageldi:800civarın-daişçitutuklandı,birçoguhapseatıldı,kurekcezasına(katorga)
36
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
çarptırıldı.Amakahraman “ObuhovSavunması”Rusya’da işçileruzerindederinbiretkibıraktıveonlararasındabirdayanışmami-tingleridalgasıyarattı.
Mart1902’deBatum’luişçilerin,BatumSosyal-DemokratKomi-tesitarafındanorgutlenenbuyukgrevlerivegosterilerioldu.Ba-tum’dakigosteri,Trans-Kafkasyaişçilerinivekoylukitlelerinihare-ketegeçirdi.
1902yılındaDonuzerindekiRostov’dadabuyukbirgrevpatlakverdi.Ilkgrevegidenlerdemiryoluişçilerioldu;çokgeçmedenbir-çokfabrikanınişçilerideonlarakatıldı.Grevbutunişçileriajiteetti,şehirdışındaduzenlenenmitinglerdeustustebirkaçgun30,000’ekadarvaranişçitoplandı.Bumitinglerdesosyal-demokratbildirileryukseksesleokunuyor,konuşmacılarişçilerehitabediyordu.PolisveKazaklar,binlerceişçininkatıldıgıbumitingleridagıtacakguçtedegildi.Birkaçişçipolistarafındanolduruldugunde,ertesigundu-zenlenencenazetoreninebuyukbirişçikitlesikatıldı.Çarlıkhuku-metibugreviancakcivarkentlerdenaskeribirliklergetirterekbas-tırılabildi.Rostovişçilerininmucadelesi,RSDIPDonKomitesitara-fındanyonetildi.
1903yılındapatlakverengrevlerinboyutlarıdahadabuyuktu.Oyılguneyde,Trans-Kafkasya’yı(Baku,Tiflis,Batum)veUkray-na’nınbuyukkentlerini(Odessa,Kiev,Yekaterinoslav)kapsayansi-yasikitlegrevlerimeydanageldi.Grevlergittikçedahainatçıvedahaorgutluhalegeldi.Işçisınıfınındahaoncekieylemlerindenfarklıolarak,işçilerinsiyasimucadelesiartıkhemenheryerdesosyal-de-mokratkomitelertarafındanyonetiliyordu.
Rusyaişçisınıfı,çarlıkrejiminekarşıdevrimcimucadelever-mekuzereayagakalkıyordu.
Işçisınıfıhareketikoylulugudeetkiledi.1902yılıilkbaharveyazında,Ukrayna’da(PoltavaveHarkovillerinde)veVolgabolge-sindebirkoyluhareketibaşladı.Koylulerçiftlikbinalarınıateşever-
37
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
diler,çiftliksahiplerinintopraklarınıişgalettilervekinduydukları,kırlıkbolgelerdekiyuksekçarlıkmemurlarını(zemskynaçalnikler)veçiftliksahiplerinioldurduler.Ayaklanankoyluleribastırmakuze-rebirliklergonderildi,koylulerinuzerineateşaçıldı,yuzlercesitu-tuklandı,onderlerveorgutleyicilerhapseatıldı,amakoylulerindev-rimcihareketigelişmeyedevametti.
Işçi ve koylulerin devrimci eylemleri Rusya’da devriminol-gunlaşmaktaveyakınlaşmaktaoldugunugosteriyordu.
Işçilerindevrimcimucadelesininetkisialtında,muhalifogrencihareketideyogunlaştı.Hukumet,ogrencigosterilerivegrevlerine,universitelerikapatarak,yuzlerceogrenciyihapseatarakreaksiyongosterdiveensonunda,dikkafalıogrencileriaskerealmaplanınıkumpasladı.Bunayanıtolarak,butun universitelerin ogrencileri1901-1902kışındabirogrencigenelgreviduzenlediler.Bugreve30,000civarındaogrencikatıldı.
Işçilerinvekoylulerindevrimcihareketiveozellikleogrencilerekarşıgirişilenmisillemeler,“Zemstvo”denilenkırsaltemsilcilikma-kamlarınıişgaledenliberalburjuvalarıveliberalçiftliksahiplerinidehareketegeçirdivekendievladanolanogrencilerekarşıçarlıkhukumetiningiriştigi“aşırdıklar”ı“protesto”içinsesleriniyukselt-meyeşevketti.
ZemstvoidareleriZemstvoliberallerineusolarakhizmetediyor-du.Kırnufusunuilgilendirensaltyerelişleri(yol,hastaneveokulya-pımıgibi)idareedenyerelidariorganlaraZemstvoidarelerideni-yordu.Liberalçiftliksahipleri,Zemstvoidarelerindeoldukçasaygınbirroloynuyorlardı.Liberalburjuvalarlayakınbaglarasahiplerdiveonlarlaneredeysekaynaşmışlardı,çunkuçiftliklerindebizzatkendi-leri,yarı-feodalişletmeyontemleriyerine,dahakarlıolankapitalistişletmeyontemlerinegeçmeyebaşlamışlardı.Buikiliberalgrupel-betteÇarlıkhukumetinidestekliyordu;amaçarlıgın“aşırılıkları”nakarşıydılar,çunkubu“aşırılıklar”ındevrimcihareketisadeceguç-
38
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
lendirilebilecegindenkorkuyorlardı.Çarlıgın“aşırılıkları”ndankor-kuyorlardı,amadevrimdendahadafazlakorkuyorlardı.“Aşırılık-lar”akarşıprotestodabulunurken,liberallerikiamaçguduyorlardı:birincisi,çarın“aklınıbaşınagetirmek”;ikincisi,çarlıktan“buyukmemnuniyetsizlik”duymamaskesi takınarakhalkınguveninika-zanmak, halkı ya da onun bir kesimini devrimden koparmak veboylecedevrimingucunuzayıflatmak.
ZemstvoliberallerininhareketiÇarlıgınvarlıgıiçinelbettehiç-birtehlikeifadeetmiyordu,amaoyinede,Çarlıgın“ebedi”daya-naklarınınpeksaglamolmadıgınadairbirişaretti.
Zemstvoliberallerininhareketi,1902yılındaRusya’daburjuva-zininileridekiesaspartisinin,KadetPartisininçekirdeginioluştu-racakolanburjuva“Ozvobojdeniye”(“Kurtuluş”)grubununkurul-masınayolaçtı.
Işçilerinvekoylulerinhareketininbutunulkedemuthişbirka-sırgagibiestiginigorenÇarlıkhukumeti,devrimcihareketedurde-mekiçinbutuntedbirlerebaşvurdu,işçileringrevvegosterilerinekarşıgittikçedahasıkaskeriguçkullanıldı;kurşunvekamçı,huku-metinişçivekoylueylemlerineverdigiherzamankikarşılıkhalinegeldi;hapishanelervesurgunyerleridoldutaştı.
Çarlıkhukumetibaskıtedbirleriniartırmanınyanısıra,aynıza-mandaişçileridevrimciharekettensaptırmakiçinzorbacaolma-yan,daha“esnek”tedbirleredebaşvurmayıdenedi.Jandarmavepolishimayesindesahteişçiorgutlerikurmayolundaçabalaragiri-şildi.Buorgutlere“polissosyalizmi”orgutleriyadaZubatovorgut-leriadıtakıldı(poliskontrolundekibuişçiorgutlerinikuranjandar-maalbayıZubatov’aatfen).ÇarlıkOkhrana’sı,ajanlarıvasıtasıyla,işçileri,iktisaditaleplerininyerinegetirilmesindeÇarlıkhukumeti-nin kendilerine yardımcı olacagına inandırmaya çalıştı. Zuba-tov’unajanları“Çarınkendisiişçilerdenyanayken,siyasetleugraş-maya,devrimyapmayanegerekvar?”diyeişçilerinaklınıçelmeye
39
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
çalışıyordu.ÇeşitlişehirlerdeZubatovorgutlerikuruldu.Gaponadlıbirpapaztarafındanda,1904yılında,buorgutlerornekalınarakveaynıamaçla“PetersburgRusFabrikaişçileriMeclisi”adındabiror-gutkuruldu.
AmaÇarlıkOkhrana’sınınişçisınıfıhareketinikontrolaltınaal-maçabasıbaşarısızlıgaugradı.Çarlıkhukumetinin,gittikçebuyu-yenişçisınıfıhareketiniboyletedbirlerleonlemesiimkansızdı,Işçisınıfınıngelişendevrimcihareketibutunbupoliskontrolundekiorgutleriyoluuzerindentemizledi.
2.LENİN’İNMARKSİSTPARTİİNŞASIPLANI.“EKONOMİSTLE-RİNOPORTÜNİZMİ.“ISKRA”NINLENİN’İNPLANIUĞRUNAMÜ-CADELESİ.LENİN’İN“NEYAPMALI?”ESERİ.MARKSİSTPARTİ-NİNİDEOLOJİKTEMELLERİ.
RusyaSosyal-DemokratIşçiPartisiI.Kongresi1898’detoplan-mışolmasınaveParti’ninkuruldugunuilanetmesineragmen,partihenuz yaratılmış degildi. Partinin Programı ve Tuzugu yoktu. I.Kongre’deseçilenPartiMerkezKomitesitutuklanmışveonuyenile-yecekkimseolmadıgıiçinartıkyenilenmemişti.Dahası,ideolojikkafakarışıklıgıvePartininorgutseldagınıklıgıI.Kongre’densonradahadaartmıştı.
1884-1894yıllarıarasındakidonem,Narodizmuzerindezaferve sosyal-demokrasi için ideolojik hazırlık donemi olduysa, ve1894-1898yılları,başarısızdaolsa,dagınıkMarksistorgutlerdenbirsosyal-demokratpartiyaratmadenemesidonemiolduysa,1898sonrasıdonem,Partiiçindekiideolojikveorgutselkarışıklıgındahadaarttıgıbirdonemoldu.MarksizminNarodizmuzerindekizaferiveişçisınıfınındevrimcieylemleri,Marksistlerinhaklıoldugunukanıtladıgından,devrimcigençliginMarksizmesempatisiniartırdı.Marksizmmodahalinegeldi.Bununsonucu,teoridezayıf,orgutsel
40
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
vesiyasibakımdantecrubesizolan,aydınçevrelerdenyıgınlagençdevrimcininMarksistorgutlereakınetmesioldu;bunlar,Marksizmhakkında,“legalMarksistler”inbutunbasımkaplayanoportunistcı-zıktırmalarındanedinilmiş,bulanıkveçokbuyukbolumuitibariyledogruolmayanbirduşunceyesahiplerdi.Bu,Marksistorgutlerinteorikvesiyasiseviyesininduşmesineyolaçtı,onlarıniçine“legalMarksist”oportunistegilimlertaşıdı,ideolojikkafakarışıklıgını,si-yasiyalpalamalarıveorgutseldagınıklıgıdahadaartırdı.
Gittikçegelişenişçisınıfıhareketivedevriminboylesineyakınolması,devrimcihareketeonderlikedebilecekbirleşikvemerkezi-leşmişbir işçisınıfıpartisininyaratılmasınıgerektiriyordu.AmayerelPartiorgutleri,yerelkomiteler,gruplarveçevreleroyleacıklıbirhaldeydiler,orgutseldagınıklıklarıveideolojikanlaşmazlıklarıoylebuyuktuki,boylebirpartininyaratılmasıinanılmazguçluklerlekarşılaştı.
Guçluksadece,Partiyi,orgutlerinsaflarındaneniyiguçleritek-rartekrarkoparıpalanveonlarısurgunegonderen,hapseatanvekurekcezasınaçarptıranÇarlıkhukumetininardı-arkasıkesilme-yenhunharcatakibatlarıalandainşaetmekzorundaolmaktadegil-di.Guçlukaynızamandayerel komitelerinveonlarınfonksiyoner-lerininonemlibirbolumunun,kendiyerelgunlukfaaliyetleridışın-dabaşkabirufkasahipolmakistememeleri, Partide orgutsel veideolojik birlik olmamasınınnekadarzararlıoldugunukavrama-maları,Partiiçindehukumsurendagınıklıgaveideolojikkarışıklıgaalışmalarıvebirleşikmerkezipartiolmadandayapabileceklerinisanmalarındayatıyordu.
Merkezi bir parti yaratmak için, yerel organların bu geriligi,ataletivedar-pratikçiligiaşılmakzorundaydı.
Amahepsibudegil.Partiiçinde,kendiyayınorganlarına—Rus-ya’da“RaboçayaMysl”(IşçilerinDuşuncesi),yurtdışındaise“Raboçe‐yeDyelo”(IşçilerinDavası)—sahipolan,Partidekiorgutseldagınıklı-
41
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
gıveideolojikkarışıklıgıteorikolarakhaklıgostermeyeçalışan,hattabudurumusıksıkovenhayligenişbirgrupvardı.Bugrup,işçisını-fınınbirleşikvemerkezileşmişbirsayısıpartisininyaratılmasıgore-viningereksizvezorlamaoldugugoruşunusavunuyordu.
Bunlar“Ekonomistler”veyandaşlarıydı.Proletaryanınbirbirleşiksiyasipartisiniyaratmakiçin,herşey-
denonce,“Ekonomistler’’imutlakayenilgiyeugratmakgerekiyordu.Lenin kendini bu goreve ve işçi sınıfı partisinin inşasınaverdi.Işçisınıfınınbirleşikpartisinininşasınaneylebaşlanacagısoru-
nundaduşuncelerbirhaylifarklıydı.Bazıları,Parti’nininşasınaII.Parti Kongresi’ni toplantıya çagırmakla başlamak gerektigini, II.PartiKongresi’ninyerelorgutleribirleştireceginiveParti’yiyarata-cagını duşunuyordu. Lenin bu goruşe karşıydı. Parti Kongresinitoplamadanonce,Parti’ninamaçlanvegorevleriniaçıklıgakavuş-turmak,nasılbirPartiinşaetmekistendiginibilmek,“Ekonomist-ler’learayaideolojiksınırçizgisikoymak,Parti’ninamaçlanvego-revlerikonusundaikifarklıgoruşun—“Ekonomistler”ingoruşuiledevrimci sosyal-demokratların goruşu — varoldugunu Parti’yeaçıkçavedurustçeanlatmak,tıpkı“Ekonomistler”inkendibasınla-rındakendigoruşleriniaçıklayanbirkampanyayagirişmesigibi,devrimci sosyal-Demokrasinin goruşleri lehinde geniş bir basınkampanyasınagirişmekveyerelorgutlerebuikiegilimarasındabilinçlibir seçimyapma imkanıvermekgerektigigoruşundeydi.PartiKongresiancakbuvazgeçilmezhazırlıkçalışmasındansonratoplantıyaçagrılabilirdi.
Lenindobradobraşoylediyordu:“Birleşmedenönce vebirleşebilmek için, ilköncearamıza
kesinvebelirginayrımçizgilerikoymamızgerekir.”(Lenin,“Ne
Yapmalı?”,Moskova1941,s.40.)
BunauygunolarakLenin,işçisınıfınınsiyasipartisinininşası-na,devrimcisosyal-demokrasiningoruşlerininpropagandaveaji-
42
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
tasyonunuyapacak,tum-Rusyaçapındamilitanbirsiyasigazeteninyayınlanmasıylabaşlanmasıgerektigini,boylebirgazeteninPartiinşasındaatılacakilkadımolmasıgerektiginiduşunuyordu.
Lenin,unlumakalesi“NeredenBaşlamalı?”da,dahasonraunlu“NeYapmalı?”eserindegeliştirdigi,Partiinşasınınsomutbirplanı-nıçizdi.
“Kanımızca”,diyorduLeninbumakalede,“faaliyetlerimizin
çıkışnoktası,istenilenÖrgütünyaratılmasıyolundaatılacakilk
pratikadım,sonolarak,onunsayesindebuörgütühiçsapmadan
geliştirebileceğimiz, derinleştirebileceğimiz ve genişletebi-
leceğimiz esas çizgi, tüm-Rusya çapında siyasi bir gazetenin
yayınlanmasıolmalıdır...Oolmadan,geneldesosyal-demokrat-
larınsürekliveenönemligörevi,venüfusunengenişkesim-
lerindesiyasete,sosyalizminmeselelerinekarşıilgiuyandığışu
anınözellikleacilbirgöreviolan,ilkelerebağlıveçokyönlüpro-
pagandaveajitasyonusistemlibirşekildesürdüremeyiz.”(Lenin,
SeçmeEserler,cilt2,s.20.)
Lenin,boylebirgazetenin,sadeceParti’yiideolojikplandakay-naştırmanınbiraracıolmayacagını,aynızamandayerel orgutleribirPartihalindeorgutselbakımdanbirleştirmenindearacıolacagınıduşunuyordu.Boylebirgazetenin,yerelorgutleritemsiledenmute-metvemuhabirlerininmeydanagetirdigiag, çevresindeParti’ninorgutselolarakinşaedilecegiiskeletolacaktı.“Çunku”,diyorLenin,“birgazeteyalnızcakollektifbirpropagandistvekollektifbirajita-tordegil,aynızamandakollektifbirorgutleyicidir.”
“Butemsilcilerağı”,diyorduLeninaynımakalede,“tamdabi-
zim ihtiyacını duyduğumuz örgütün iskeletini oluşturacaktır:
bütün ülkeyi kucaklayacak kadar büyük; sıkı ve ayrıntılı bir
işbölümünügerçekleştirecekkadargenişveçok-yanlı;hertürlü
şartaltında,her türlü “dönemeç”tevebeklenmedikdurumda
kendiçalışmasınışaşmaksızınsürdürecekkadarmetanetli;bir
43
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
yandan,bütüngüçlerinibirnoktayatoplamışolan,kendisinden
çokgüçlübirdüşmankarşısındaaçıksavaştankaçınmayı,ama
öteyandan,budüşmanıngafletindenyararlanarakonaenumul-
madıkzamandaveenumulmadıkyerdesaldırmayıbilecekka-
daresnekbirörgüt”(Aynıyerde,s.22/23.)
“Iskra“boylebirgazeteolmalıydı.
Vegerçektende“Iskra”,Parti’ninideolojikve orgutselolaraksaglamlaşmasınınyolunuhazırlayanbutur,tum-Rusyaçapındabirsiyasigazeteoldu.
BizzatParti’ninyapısınavebileşiminegelince,LeninParti’ninikikısımdanmeydanagelmesigerektiginiduşunuyordu:a)esas olarakprofesyoneldevrimcilerin,yaniPartiçalışmasıdışındahiçbirişleug-raşmayan, gerekli asgari teorik bilgiye, siyasi tecrubeye, orgutselpratigeveÇarlıkpolisinekarşımucadeleetme,kendinipolistengiz-lemesanatındaasgariseviyeyesahipolanPartiişçilerininmensupoldugu,surekliligisaglayandarbiryoneticiPartiişçilerikadrosuçev-resi,veb)genişbiryerelPartiorgutleriagıveyuzbinlerceemekçi-ninsempativedesteginesahipçoksayıdaPartiuyesi.
“İddiaediyorumki”,diyeyazıyorduLenin,“1) istikrarlıve
sürekliliği sağlayan bir önderler örgütü olmaksızın hiçbir
devrimci hareket yaşayamaz; 2) mücadeleye kendiliğinden
katılankitlenekadargenişse...böylebirörgütüngerekliliğioka-
daracildirvebuörgütokadarsıkıolmalıdır...3)böylebirörgüt,
esasolarak,devrimcifaaliyetleprofesyonelceuğraşankimsele-
rdenoluşmalıdır;4)böylebirörgüteüyeliği,örgüteancakpro-
fesyonel devrimci faaliyette bulunan, siyasi polise karşımü-
cadele sanatında profesyonelce eğitilmiş kimselerin katılabi-
leceğiderecedenekadarkısıtlarsak,otokratikbirdevlette,böyle
birörgütüortadankaldırmakdaokadarzorolur,ve5)harekete
katılmaveonuniçindeaktifolarakçalışmaimkanınasahipolan,
44
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
işçisınıfındanvetoplumundiğersınıflarındankimselerinsayısı
okadarfazlaolur.”(Lenin,“NeYapmalı?”,s.137.)
YaratılacakParti’ninkarakteri,Parti’ninişçisınıfıkarşısındakirolu,amaçlarıvegorevlerinegelince,Lenin,Parti’ninişçisınıfınınoncumufrezesiolması,proletaryanınsınıfmucadelesinibirleştirenvesevkveidareedenişçisınıfıhareketininyoneticigucuolmasıge-rektiginiduşunuyordu.Partininnihaihedefikapitalizmidevirmekvesosyalizmikurmaktı.Enyakınhedefiiseçarlıgındevrilmesivede-mokratikbirduzeninkurulmasıydı.Vekapitalizmindevrilmesi,onceÇarlıkdevrilmedenimkansızoldugunagore,Parti’ninandakibaşgo-reviişçisınıfını,tumhalkıçarlıgakarşımucadeleyesokmak,Çarlıgakarşıdevrimcibirhalkhareketigeliştirmekvesosyalizmegidenyol-dailkveciddibirengelolarakÇarlıgıalaşagıetmekti.
“Tarih”, diye yazıyordu Lenin, “bizi şimdi, herhangibir
başkaülkeninproletaryasınınönündekibütünacilgörevlerinen
devrimcisiolanbirgörevlekarşıkarşıyabırakmıştır.Bugörevin
gerçekleştirilmesi, yalnızca Avrupa gericiliğinin değil, bilakis
(şimdi diyebilirizki)Asya gericiliğininde en güçlükalesinin
yıkılması,Rusproletaryasınıuluslararasıdevrimciproletaryanın
öncüsüyapacaktır.”(Aynıyerde,s.45.)
Veşoyle;devamediyordu:
“Unutmamalıyızki,hükümetekarşıtektektalepleruğruna
mücadele,tektektavizlerinkoparılmasımücadelesi,düşmanla
küçükçatışmalardır,küçükilerikarakolçarpışmalarıdırvetay-
in edici çarpışma daha gelecektir.Önümüzde, bütün gücüyle,
üstümüzekurşunveşarapnelyağdıran,eniyisavaşçılarımızıar-
amızdankoparıpalandüşmanınkalesidurmaktadır.Bukaleyi
elegeçirmeliyiz,veeğeruyananproletaryanınbütüngüçleriile
Rusdevrimcilerininbütüngüçlerini,Rusya’dacanlıvedürüst
olanherşeyicezbedecekbirpartidebirleştirirsek,bukaleyiele
geçiririz.VeRusişçidevrimcisiPyotrAlekseyev’inşubüyükke-
45
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
hanetiancakozamangerçekleşecektir: İşçihalkınmilyonluk
kütlesiadalelikollarınıhavayakaldıracak,veaskersüngüsüyle
payandalanmışotokrasininboyunduruğuparamparçaolacak-
tır!”(Lenin,SeçmeEserler,cilt2,s.15.)
MutlakiyetçiÇarlıkRusya’sıkoşullarıaltındaişçisınıfınınpar-tisini yaratmak için Lenin’in planı buydu.
“Ekonomistler” Lenin’in planına saldırmakta gecikmediler.“Ekonomistler”,çarlıgakarşıgenelsiyasimucadeleninbutunsınıf-tanilgilendirenbirmesele,herşeydenonceburjuvazininbirmese-lesioldugunu,bundandolayı işçisınıfıiçinciddibirmeseleolma-dıgını,çunkuişçilerinesasmeselesininişverenlerekarşıdahayuk-sekucret,dahaiyiçalışmakoşullarıvb.eldeetmekiçiniktisadimu-cadeleoldugunuiddiaettiler.Buyuzden,sosyaldemokratlar,onleri-neivedigorevolarakçarlıgakarşısiyasimucadeleyi,Çarlıgıdevir-meyidegil,“işçilerinişverenlerevehukumetekarşıiktisadimuca-delesi”ni orgutlemeyi koymalıydılar, hukumete karşı iktisadimucadeledenkastedilenisefabrikayasalarınıniyileştirilmesiiçinmucadeleidi.“Ekonomistler”boylelikle“iktisadimucadeleninken-disinesiyasinitelikkazandırılabilecegini”iddiaediyorlardı.
“Ekonomistler”artıkişçisınıfıiçinsiyasibirpartininzorunlulu-gunaaçıktankarşıçıkmayacesaretedemiyorlardı.Amapartininişçisınıfıhareketininondergucuolmamasıgerektigi,işçisınıfınınken-diligindenhareketiniyonetmekşoyledursun,onahiçkarışmamasıgerektigi,bilakisbuhareketindumensuyundagitmesi,onuincelen-mesiveondanderslerçıkarmasıgerektigigoruşundeydiler.
“Ekonomistler”devamla,işçisınıfıhareketiiçindebilinçliunsu-runrolunun,sosyalistbilincin,sosyalistteorininorgutleyiciveyo-netici rolunun onemsiz yadahemen hemen onemsizoldugunu;sosyal-demokrasinin isçilerinbilincinisosyalistbilinç seviyesineyukseltmemesi,bilakistamtersine,kendisiniişçisınıfınınortakat-manlarının,hattadahadagerikesimlerininseviyesineuydurması
46
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
vebuseviyeyeindirmesigerektigini;Sosyal-Demokrasiningorevi-nin,işçisınıfıiçinesosyalistbilinçtakmakdegil,bilakisişçisınıfı-nınkendiligindenhareketibizzatkendiguçleriylesosyalistbilincevarıncayakadarbeklemekoldugunuonesuruyorlardı.
Lenin’inPartininyapılanışınailişkinorgutselplanınagelince,“Ekonomistler”buplanı neredeysekendiligindenhareketekarşıgirişilenbirşiddeteylemiolarakgoruyorlardı,
Lenin, “Iskra” sutunlarında ve ozellikle “Ne Yapmalı?”adlıunlu eserinde, “Ekonomistler’in bu oportunist felsefesinekarşışiddetlibirsaldırıyagiriştivebufelsefeyiyıktı.
1)Lenin,işçisınıfınıçarlıgakarşıgenelsiyasimucadeledensap-tırmanınveişçisınıfınıngorevlerini,işverenlerevehukumetedo-kunmaksızınişverenlerevehukumetekarşıiktisadimucadeleylesı-nırlamanın,işçileriebedikoleligemahkumetmekanlamınageldiginigosterdi.Işçilerinişverenlere vehukumetekarsıiktisadimucadele-si,işgucunukapitalistleredahaiyişartlarlasatmakiçinyapılantrade-unionistbirmucadeleydi,oysaişçiler,sadeceişguçlerinikapitalistle-redahaiyişartlarlasatmakiçindegil,kendileriniişguçlerinisatmakvesomurulmekzorundabırakankapitalistsistemiyıkmakiçindemucadeleetmek istiyorlardı.AmakapitalizminbekçikopegiolanÇarlık,işçisınıfıhareketininununedikildigisurece,isçilerkapitaliz-mekarşımucadeleyi,sosyalizmiçinmucadeleyigeliştiremiyorlardı.Buyuzden,partininveişçisınıfınınenacilgoreviÇarlıgıortadankal-dırmakvesosyalizmegidenyoluaçmaktı.
2)Lenin,işçisınıfıhareketindekendiligindencisurecigoklereçıkarmanın ve Parti’nin Onder rolunu yadsımanın, onun rolunuolayların bir kaydedicisi durumuna indirgemenin. “Khvositzm”i(kuyrukçuluk)ogutlemek,Parti’ninkendiligindensurecinbirkuy-ruguna donuşmesini; sadece kendiligindenci sureci izlemek vekendiniolaylarınakışınabırakmaktanbaşkabiryetenegiolmayan,hareketinpasifbirgucunedonuşmesinipropagandaetmekoldugu-
47
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
nugosterdi.Butunbunlarınsavunuculugunuyapmak,Parti’ninyı-kılmasıiçinçalışmak,yaniişçisınıfınıpartisizbırakmak,işçisınıfı-nısilahsızbırakmakdemekti.Amaişçisınıfını,tepedentırnagasi-lahlanmışÇarlıkvemodernanlamdaorgutlenmişveişçisınıfınakarşıkendimucadelesiniyurutecekbirpartiyesahipburjuvazigibiduşmanlarkarşısındasilahsızbırakmak,işçisınıfınaihanetetmekdemekti.
3)Lenin, işçi sınıfıhareketininkendiligindenligine tapmanınvebilincinoneminikuçumsemenin,sosyalistbilincin,sosyalistte-orininoneminikuçumsemenin,birincisi,bilinceışıgagelirgibige-lenişçilerehakaretetmekoldugunu;ikincisi,Parti’ningozundeteo-rinindegeriniduşurmek,yanibugunuanlamadavegelecegigorme-deParti’yeyardımcıolanaracındegeriniduşurmekoldugunu;veuçuncusu,tamamenvekesinolarakoportunizminbatagınasaplan-makoldugunugosterdi.
“Devrimciteoriolmadan”,diyorduLenin,“devrimcihareketol-
amaz...Önderlikrolünüancakenileriteorininkılavuzlukettiğibir
partiyerinegetirebilir.”(Lenin,“NeYapmalı?”,s.41ve42.)
4)Lenin,“Ekonomistler”in,sosyalistideolojininkendiligindenişçisınıfıhareketindendogabileceginiiddiaetmekleişçisınıfınıal-dattıgını,çunkuaslındasosyalistideolojininkendiligindenhareket-tendegil,bilimdendogdugunugosterdi.“Ekonomistler”işçisınıfıiçine sosyalistbilinç taşımanın gerekliligini yadsımakla, burjuvaideolojisineyoluaçıyor,buideolojininişçisınıfıiçinetaşınmasınıveonuniçindekoksalmasınıkolaylaştırıyor—dolayısıylaişçisınıfıhareketiilesosyalizminbirleştirilmesiduşuncesinimezaragomu-yor,boylelikleburjuvaziyeyardımediyorlardı.
“İşçihareketininkendiliğindenliğinehertürlütapma”,diyor-
duLenin,“bilinçliunsur’unvesosyal-demokrasininrolünüher
türlüküçümseme,aynızamanda—burolüküçümseyenleristese
48
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
deistemesede—burjuvaideolojisininişçilerüzerindekietkisini
güçlendirmeanlamınagelir”(Aynıyerde,s.55.)
Vedevamla:“Soruyalnızcaşuşekildedurabilir:burjuvaideolojisimi,So-
syalistideolojimi.İkisininortasıyoktur...Bunedenle,Sosyalist
ideolojiyihertürlüküçümseme,onahersırtçeviriş,aynızaman-
daburjuvaideolojisinigüçlendirmektir.”(Aynıyerde.s.56/57.)
5)“Ekonomistler”intumbuyanlışlarınıtoparlayanLenin,onla-rınişçisınıfınıkapitalizmdenkurtaracakbirsosyaldevrimpartisidegil, kapitalist egemenligin muhafaza edilmesini ongoren bir“sosyalreform”partisiistedikleri,dolayısıylaproletaryanıntemelçıkarlarınaihanetedenreformistlerolduklarısonucunavardı.
6) Lenin, son olarak. Rusya’da “Ekonomizm”in tesadufibirolayolmadıgınıgosterdi.“Ekonomistler”işçisınıfıuzerindekibur-juvaetkisininbirvasıtasıydılar;BatıAvrupasosyal-demokratpar-tilerindekirevizyonistlerin—oportunistBernstein’ıntakipçileri-nin—şahsındamuttefikleresahiptiler.BatıAvrupaSosyal-Demok-ratpartilerindeoportunistbirakımgittikçeguçkazanıyordu;buakım,Marx’ı“eleştirmeozgurlugubayragıaltında,Marksistogreti-ninbir“revizyonundangeçirilmesini—yaniMarx’ın ogretisiningozdengeçirilmesini— (“revizyonizm” terimiburadangelir)vedevrimden,sosyalizmdenveproletaryadiktatorlugundenvazgeçil-mesinitalepediyordu.Lenin,Rus“Ekonomistleri”nindeaynıdev-rimcimucadeleden,sosyalizmdenveproletaryadiktatorlugundenvazgeçmeçizgisiniizledikleriniortayakoydu.
Lenin’in“NeYapmalı?”eserindegeliştirdigitemelteorikoner-melerbunlardır.
Bukitabıngenişolçudeokunmasısonucunda,kitabınyayınlan-masından(kitapMart1902’deçıktı)biryılsonra.RusyaSosyal-De-mokratIşçiPartisi’ninII.Kongresisıralarında.“Ekonomizm”inide-olojik pozisyonlarından geriye sadece tatsız bir hatıra kalmış.
49
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
“Ekonomist”tanımlamasıPartiuyelerininbuyukbirçogunluguncahakaretsayılmayabaşlamıştı.
Bu, “Ekonomizm“in ideolojisinin tamolarak çokuşu, oportu-nizmideolojisininkuyrukçulukvekendiligindencilikideolojisininyıkılışıydı.
AmaLenin’in“NeYapmalı’!”eserininonemibukadarlakalmaz.“NeYapmalı’!”eserinintarihionemişuradayatarki,Leninbu
unlukitapta:1)Marksistduşuncetarihindeilkolarak,oportunizminherşey-
denonceişçisınıfıhareketininkendiligindenliginetapmayavesos-yalistbilincin işçi sınıfıhareketi içindeki oneminikuçumsemeyedayandıgını gostererek, oportunizmin ideolojik kaynaklarını te-mellerinekadaraçıgaçıkardı;
2)Teorinin,bilincinonemini,veişçisınıfınınkendiligindenha-reketinidevrimcileştiriciveonderguçolarakPartininoneminitumbuyukluguyleortayakoydu;
3)Marksistpartininişçisınıfıhareketiilesosyalizminbirleş-mesioldugunusoyleyentemelMarksistteziparlakbirşekildege-rekçelendirdi;
4)Marksistpartininideolojiktemelleriniparlakbirşekildeor-tayakoydu.
“NeYapmalı?”dageliştirilen,teoriktezler,dahasonra,BolşevikParti’ninideolojisinintemelinioluşturdu.
Boylebirteorizenginligiiledonanmışolan“Iskra”,Lenin’inPar-tiyiinşaplanıiçin,Parti’ninguçlerinitoparlamakiçin,II.PartiKong-resi’nitoplamakiçin,devrimcisosyal-demokrasiiçin,“Ekonomist-ler”e,herturdenoportunistlerekarşı, revizyonistlere karşı genişbir kampanya geliştirebilirdivegeliştirdide.
“Iskra“nınyaptıgıenonemliişlerdenbiri,Partiprogramıiçinbirtaslakhazırlamakoldu.Bilindigigibi,işçipartisininprogramı,işçisınıfınınmucadelesininhedefvegorevlerininkısavebilimsel
50
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
birşekildeformuleedilmişolarakortayakonulmasıdır.Programhemproletaryanındevrimcihareketininazamihedefini,hemdeazamihedefegidenyoldaPartininugrundamucadeleettigitaleplerisaptar.Buyuzden,programtaslagınınhazırlanmasıbirinciderece-deonemesahipti.
Programtaslagınınhazırlanmasısırasında“Iskra”yazıkuruluiçindeLeninile,Plehanovvedigeryazıkuruluuyeleriarasındaciddigoruşayrılıklarıortayaçıktı.BugoruşayrılıklarıvetartışmalarLe-nin ilePlehanovarasındaneredeyse tambirkopmayavaracaktı.Amaosıradahenuzbirkopmaolmadı.Lenin,proletaryadiktatorlu-guuzerinesondereceonemlimaddeninprogramtaslagınaalınma-sınıveişçisınıfınındevrimdeonderrolunetaslaktaaçıkçaişaretedilmesinikabulettirdi.
PartiprogramınıntumtarımbolumunudeLeninhazırladı.Le-nindahaozamandan,topragınmillileştirilmesindenyanaydı,amamucadeleninilkaşamasındaotrezki’lerin,yani“koylulerinkurtulu-şu” sırasında çiftlik sahiplerinin koylulerin
topraklarındankoparıpaldıgıtoprak“kesinti”lerininkoyluleregeriverilmesitalebiniilerisurmeyigereklibuluyordu.Plehanov,topragınmillileştirilmesitalebinekarşıçıktı.
Lenin’in Plehanov’la Parti Programı uzerine tartışmaları,birolçude,BolşeviklerleMenşeviklerarasındakidahasonrakigoruşay-rılıklarıiçintayinedicioldu.
3.RUSYASOSYAL-DEMOKRATİŞÇİPARTİSİİKİNCİKONGRESİ.PROGRAMVETÜZÜĞÜNKABULÜVEYEKPAREBİRPARTİNİNYARATILMASI.KONGREDEKİAYRILIKLARVE PARTİ İÇİNDEİKİEĞİLİMİNORTAYAÇIKIŞI:BOLŞEVİKVEMENŞEVİK.
Boylece,Lenin’inilkelerininzaferive“Iskra”nınLenin’inorgut-selplanılehindekibaşarılımucadelesi,birPartiyaratmakyada—
51
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
ogunlerindeyişiyle—gerçekbirpartiyaratmakiçingereklibutuntemelşartlarıgerçekleştirdi.“Iskra”egilimi,Rusya’dakisosyal-de-mokratorgutleriçindezaferkazandı.II.PartiKongresiartıktop-lantıyaçagrılabilirdi.
RSDIPII.PartiKongresi17Temmuz1903’te(yenitakvimle30Temmuz)açıldı.PartiKongresiyurtdışındagizliolaraktoplandı.OturumlarilkonceBruksel’deyapıldı,amaBelçikapolisi,delegeler-den ulkeyi terketmelerini istedi. Bunun uzerine, Parti KongresiLondra’yaaktarıldı.
PartiKongresine26orgututemsilen43delegegeldi.Herkomite-ninKongreyeikidelegegondermehakkıvardı,amabazılarısadecebirdelegegondermişti.Boylece43delege51oyasahipoluyordu.
PartiKongresininesasamacı,“Iskra”tarafındanilerisurulenveişlenenilkeselveorgutseltemelleruzerindegerçekbir partininyaratılması” idi. (Lenin, Seçme Eserler, cilt 2, s.413.)
PartiKongresi’ninbileşimihomojendegildi.Yeminli “Ekono-mistler”,aldıklarıyenilgidendolayı,Kongredetemsiledilmiyorlardı.Amagoruşleriniozamandanbuyanaoyleustacagizlemişlerdiki,PartiKongresinebazıdelegelersokmayıbaşardılar.Ayrıca,“Bund”delegeleri, “Ekonomistler”densadece laftaayrılıyor,gerçekte ise“Ekonomistler”idestekliyorlardı.
PartiKongresindeboyleceyalnızca“Iskra”yandaşlarıdegil,“Is‐kra”“karşıtlarıdahazırbulunuyordu.“Iskra”yandaşlarınınsayısı33’tu,yaniçogunlukonlardaydı.Amakendini“Iskra”cısayanlarınhepsigerçek“Iskra”cı,Leninistdegildi.Delegelerçeşitligruplarabolunduler.Leninyandaşlarınınyadakararlı“Iskra”cıların24oyuvardı,9“Iskra”cıMartov’udestekliyordu.Bunlarkararsız“Iskra”cı-lardı.Delegelerinbirkısmıise“Iskra”ilehasımlarıarasındayalpalı-yordu; bu delegelerin Kongrede 10 oyu vardı. Bunlar Merkez’ioluşturuyordu. “Iskra”nın açık hasımlarının ise 8 oyu vardı (3
52
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
“Ekonomist”,5Bund’cu).“Iskra”cılarınsaflarındakibirbolunme,ustunlugun“Iskra”duşmanlarınageçmesineyetecekti.
Kongredekidurumunnekadarkarmaşıkolduguburadango-rulebilir.Lenin,“Iskra”nınzaferinisaglamaalmakiçinçokbuyukçabaharcadı.
GundemdebulunanenonemlimaddePartiProgramınınkabuledilmesimeselesiydi.Programıntartışılmasısırasında,PartiKong-resininoportunistkesimininitirazettigibaşlıcanokta, proletaryadiktatorlugu sorunuydu. Oportunistler, dahabirdizibaşkaProg-ramsorunundadaPartiKongresinindevrimcikesimiylehemfikirdegillerdi.Amaonlaresasmucadeleyiproletaryadiktatorlugume-selesiuzerindeyogunlaştırmayakararverdiler;bumucadelede,ya-bancısosyal-demokratpartilerinprogramındaproletaryadiktator-luguyleilgilihiçbirmaddebulunmadıgınavebuyuzdenRusyaSos-yal-Demokrasisininprogramınadabumaddeninalınmasınagerekolmadıgınadayandılar.
Oportunistler,aynızamanda,PartiProgramınakoylusorununailişkintaleplerinalınmasınadakarşıçıktılar.Bukişilerdevrimiste-miyorlardı,bunedenle,işçisınıfınınmuttefikikarşısında,koylulukkarşısındayabanılveduşmancabirtavıraldılar.
Bund’cularvePolonyalıSosyal-Demokratlar,uluslarınkendikaderinitayinhakkınakarşıçıktılar.Lenindaima,işçisınıfınınulusalbaskıyakarşımucadeleetmekleyukumluoldugunuogret-mişti.ButalebinProgramakonulmasınakarşıçıkmak,proleterenternasyonalizmindenvazgeçmeyionermekveulusalbaskıyasuçortagıolmaklabirdi.
Leninbutunbuitirazlaraezicibirdarbeindirdi.PartiKongresi,“Iskra“nınonerdigiprogramıkabuletti.Buprogramikikısımdanmeydanageliyordu:azamiprogramve
asgariprogram.Azamiprogramda,işçisınıfıpartisininesasgorevin-densozediliyordu: sosyalistdevrimden,kapitalistleriniktidarının
53
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
devrilmesinden,proletaryadiktatorlugununkurulmasındansozedi-liyordu.Asgariprogramdaise,Parti’ninenyakın;kapitalistsisteminyıkılmasından,proletaryadiktatorlugununkurulmasındanonceyeri-negetirilmesigerekengorevlerindensozediliyordu:Çarlıkotokrasi-sinindevrilmesi,demokratikcumhuriyetinkurulması,işçileriçinse-kizsaatlikişgununungetirilmesi,kırdabutunserflikkalıntılarınıntasfiyeedilmesi,çiftliksahiplerininelkoydugutoprakkesintilerinin(otrezki)koyluleregeriverilmesindensozediliyordu.
SonradanBolşevikler,otrezki’leringeriverilmesitalebininyeri-ne,çiftliksahiplerinintumtopraklarınaelkonulmasıtalebinigeçir-diler.
II.PartiKongresi tarafındankabuledilenprogram, işçi sınıfıpartisinindevrimcibirprogramıydı.
Buprogram,proleterdevriminzaferindensonraPartimizinye-nibirprogramkabulettigiVIII.PartiKongresinekadaryururluktekaldı.
II.PartiKongresi,programıkabulettiktensonra,PartiTuzuktaslagınıtartışmayageçti.PartiKongresi,programıkabulettiktenvePartininideolojikbirliginintemeliniattıktansonra,amatorlugeveçevrecilige,orgutseldagınıklıgavePartiiçindesıkıbirdisiplininolmamasınabirsonvermekiçinbirPartiTuzugudekabuletmekzorundaydı.
Programın kabul edilmesi nispeten puruzsuz olmuştu, amaPartiTuzugusorunundaPartiKongresindeşiddetlitartışmalarçık-tı.Enşiddetligoruşayrıldıgı,Tuzugunbirinciparagrafının,Partiuyeligine ilişkin paragrafın formulasyonu uzerine çıktı. Partiyekimuyeolabilirdi,Partininbileşiminasılolmalıydı,Partiorgutselbakımdanneolmalıydı—orgutlubirbutunmu,yoksaşekilsizbirşeymi—,iştetuzugunbirinciparagrafınailişkinolarakortayaçı-kansorunlarbunlardı.Ikiformulasyonbirbiriylemucadeleediyor-du:Plehanovvekararlı“Iskra”cılartarafındandesteklenenLenin’in
54
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
formulasyonu;veAkselrod,Zasuliç,kararsız“Iskra”cılar,TroçkivePartiKongresininaçıkoportunistkesiminintumutarafındandes-teklenenMartov’unformulasyonu.
Lenin’in formulasyonu, Parti Programını kabul eden, PartiyimaddiyondendestekleyenveonunorgutlerindenbirinemensupolanherkesinPartiuyesiolabileceginisoyluyordu.Martov’unfor-mulasyonuise,PartiProgramınınkabuledilmesininvemaddides-teginParti uyeligi içinmutlakagereklioldugunukabulederken,Partiorgutlerindenbirinekatılmayışartolarakgormuyor,birPartiuyesininmutlakaPartiorgutlerindenbirineuyeolmasıgerekmedi-gigoruşunusavunuyordu.
Lenin,Parti’yi,uyelerikendikendiniPartilisayamayacakolan,bilakisancakPartiorgutlerindenbiritarafındanPartiyealınabile-cekvedolayısıylaPartidisiplinineboyunegecekolanörgütlübirmufrezeolarakgoruyordu.MartoviseParti’yi,uyelerikendikendi-niPartilisayabilecek,vebirPartiorgutuneuyeolmadıklarıiçinPar-tidisiplinineboyunegmekzorundaolmayanorgutselbakımdanşe‐kilsizbirşeyolarakgoruyordu.
BoyleceMartov’unformulu,Lenin’informulundenfarklıolarak,Parti’ninkapılarınıkararsız,proleterolmayanunsurlaraardınaka-daraçacaktı.Burjuva-demokratikdevriminarifesinde,burjuvaay-dınlarıarasındadevrimegeçicibirsuresempatiduyankimselervardı.BunlarzamanzamanParti’yekuçukhizmetlerdebilebuluna-bilirdi.Amabukimselerbirorgutekatılmaz, Parti disiplinine uy-maz,Parti’ninverecegigorevleriyerinegetirmezvebugorevlerinberaberindegetirdigitehlikelerigozealmazdı.VeMartovvedigerMenşeviklerinonerisinegore,bunlarpartiuyesiolarakgorulmeli,bunlaraPartimeselelerinietkilemehakveimkanıverilmeliydi.Hat-taonlar,grevleresosyalistolmayanlar,Anarşistler,Sosyal-Devrim-cilerdekatılmasınaragmen,hergrevciyekendinipartiuyesi“say-ma”hakkınıntanınmasınıbileonerdiler.
55
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
Boylece, Lenin ve Leninistlerin Parti Kongresinde ugrunamucadeleettiklerihomojenvemilitanbirpartiyerine,orgutu-nunsınırlarıberrakçatanımlanmışbirPartiyerine,Martovcula-rınheterojen,gevşek,şekilsizvesırfbuheterojenniteligiyuzun-denhiçbirzamansıkıdisiplinli,militanolamayacakbirpartiis-tedikleriortayaçıktı.
Kararsız“Iskra”cılarınsaglam“Iskra”cılardanayrılarakmerkez-cilerleittifakyapmaları,açıkoportunistlerindebunlarakatılmaları,bunoktadaustunluguMartov’averdi.PartiKongresi22’yekarşı28oy çokluguyla (ve1 çekimser)Tuzugunbirinci paragrafınıMar-tov’cuformulasyonunukabuletti.Tuzugunbirinciparagrafıkonu-sunda “Iskra”cıların bolunmesinden sonra. Parti Kongresindekimucadeledahadakeskinleşti.PartiKongresi,gundeminsonmadde-sinegeliyordu,Partininyoneticikurullarınınseçimi:PartiMerkezOrganı (“Iskra“) yazı kurulunun veMerkez Komitesi’nin seçimi.AmakongreseçimleregeçmedenoncepartiKongresindekiguçlerdengesinidegiştirenbazıolaylarmeydanageldi.
PartiTuzuguilebaglantılıolarakPartiKongresi,Bundsorunu-nuelealmakzorundakaldı.Bund,Partiiçindeozelbiryeresahipol-makistedi.Rusya’dakiYahudiişçilerinbiriciktemsilcisiolarakta-nınmayıtalepetti.Bund’unbutalebinikabuletmek,Partiorgutle-rindekiişçilerimilliyetlerinegorebolmekveişçilerinortakbolgeselsınıf orgutlerini reddetmek anlamına gelirdi. Parti Kongresi,Bund’un onerdigi, ulusal çizgiler uzerinde orgutlenme sisteminikabuletmedi.BununuzerineBund’cularPartiKongresi’niterketti-ler.Ayrıcaiki“Ekonomist”de,PartiKongresionlarınYurtdışıLiga-sı’nıParti’ninyurtdışındakitemsilcisiolaraktanımayıreddedince,Kongre’yiterketti.
YedioportunistinPartiKongresi’niterketmesiyle,guçlerdenge-siLeninistlerlehinedondu.
56
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
Lenin,dahabaşındanitibaren,butundikkatiniParti’ninmerke-zikurullarınınbileşimiuzerindeyogunlaştırmıştı.MerkezKomite-si’nekararlıvetutarlıdevrimcilerinseçilmesinigerekligoruyordu.Martov’cularise,istikrarsız,oportunistunsurlarınMerkezKomite-si’nehakimolmasınısaglamayaçalışıyordu.PartiKongresi’ninço-gunlugubumeseledeLenin’idestekledi.SeçilenMerkezKomitesiLenin’inyandaşlarındanoluşuyordu.
Lenin’inonerisiuzerine,“Iskra”yazıkurulunaLenin,PlehanovveMartovseçildi.Martov,PartiKongresi’nde,“Iskra”yazıkuruluna,çogunlugukendiyandaşıolan“Iskra”nıneskialtıuyesininseçilme-sinitalepetti.PartiKongresibutalebioyçogunluguylareddetti.Le-nin’inonerdigiuçluseçildi.BununuzerineMartov,merkezorganınyazıkurulunakatılmayacagınıaçıkladı.
BoylecePartiKongresi,Parti’ninmerkezikurullarıkonusundaverdigioylarla,MartovyandaşlarınınyenilgisiniveLeninyandaşla-rınınzaferinipekiştirdi.
Buandanitibaren,PartiKongresindekiseçimlerdeoylarınço-gunlugunu(Rusça:Bolşinstvo)alanLenin’inyandaşlarınaBolşe-vikler,veoylarınazınlıgını(Rusça:Menşinstvo)alanLenin’inha-sımlarınadaMenşevikleradıverildi.
II. Parti Kongresi çalışmalarının sonuçlarını toparlayarak,şusonuçlarçıkarılabilir:
1)Parti Kongresi, Marksizmin“Ekonomizm”uzerindeki,açıkoportunizmuzerindekizaferinipekiştirdi.
2) Parti Kongresi, Program ve Tuzugu kabul etti, SosyalDemokratParti’yiyarattıveboyleceyekparebirParti’niniskele-tinikurmuşoldu.
3) PartiKongresi, orgutsel sorunlardaParti’yiBolşeviklerveMenşeviklerdiyeikikesimebolenciddigoruşayrılıklarınınvarlıgı-nıortayaçıkardı;bunlardanBolşeviklerdevrimcisosyal-demokra-
57
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
sinin orgutsel ilkelerini savunuyorlar, Menşevikler ise, orgutselgevşekliginveoportunizminbatagınasaplanıyordu.
4)PartiKongresi,dahaoncePartitarafındanyenilgiyeugratılaneskioportunistlerin,“Ekonomistler”inyerini,yenioportunistlerin,Menşeviklerinalmaktaoldugunugosterdi.
5)PartiKongresi,orgutlenmesorunlarındagorevinilayıkıylayerinegetiremedi,yalpaladıvehattazamanzamanustunluguMen-şeviklerekaptırdı;sonunadogrudurumuduzelttiysede,Menşevik-lerinorgutmeselelerindekioportunizminiteşhiretmeyi,onlarıPar-tiiçindetecritetmeyi,evethattaParti’ninonuneboylebirgorevkoymayıbilebaşaramadı.
Busonhusus,PartiKongresi’ndensonraBolşeviklerleMenşe-viklerarasındakimucadelenin,yatışmakbiryana,bilakistamtersi-nedahadakeskinleşmesininbaşnedenlerindenbirioldu.
4.MENŞEVİKLİDERLERİNBÖLÜCÜFAALİYETLERİVEII.PAR-Tİ KONGRESİNDEN SONRA PARTİ İÇİNDE MÜCADELENİNKESKİNLEŞMESİ.MENŞEVİKLERİN OPORTÜNİZMİ.LENİN’İN“BİR,ADIM İLERİ, İKİADIMGERİ”ADLIKİTABI.MARKSİSTPARTİNİNÖRGÜTSELTEMELLERİ.
II.PartiKongresi’ndensonra,Partiiçimucadeledahaşiddetlendi.MenşeviklerII.PartiKongresi’ninkararlarınıboşaçıkarmakvePar-tininmerkezikurullarınıelegeçirmekiçinbuyukçabaharcadılar.Kendi temsilcilerinin,yazıkurulundançogunluga sahipolacakveMerkezKomitesi’ndeBolşeviklerleeşitolacakşekilde,“Iskra”yazıkurulunaveMerkezKomitesi’nealınmasınıtalepettiler.Bu,II.PartiKongresi’nin dolaysız kararlarına aykırı oldugundan, BolşeviklerMenşeviklerintalebinigeriçevirdiler.Bununuzerin.
Menşevikler,Partidengizlitutarak,Martov,TroçkiveAkselrodonderligindekendiPartialeyhtarıfraksiyoncuorgutlerinikurdular
58
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
veMartov’unyazdıgıgibi,“Leninizmekarşıayaklanmayagiriştiler”.Partiyekarşıseçtiklerimucadeleyontemleri,“tumPartiçalışmasınıdezorganizeetmek,davayazararvermek, adımbaşı sabotaj” idi(Lenin’insozleri).Menşevikler,RusSosyal-Demokratları“yurtdışıLigası”ndamevzilendilerveondadokuzuRusya’dakiçalışmadankopukgoçmenaydınlardanmeydanagelenbu“Liga”dan,Parti’ye,LeninveLeninistlereateşaçtılar.
Menşevikler,Plehanov’danbuyukyardımgorduler.Plehanov,II.Parti Kongresi’nde Lenin’den yana çıktı. Ama II. Parti Kongre-si’ndensonra,Menşevikler’inkendisinibolunmetehdidiyleyıldır-malarınaimkanverdi.Hernepahasınaolursaolsun,Menşeviklerle“barışmaya”kararverdi.Plehanov’uMenşeviklere itenşey,dahaoncekioportunisthatalarınıneziciyukuydu.Menşevikoportunist-lerleuzlaşmasavunucusu,kendisidebirMenşevikolduçıktı.Pleha-nov,“Iskra”nınPartiKongresitarafındangeriçevrilenbutuneskiMenşevikyazıkuruluuyelerinin,“Iskra”yazıkurulunaalınmasınıtalepetti. Lenin elbettebununlahemfikir olamazdı, veParti’ninMerkezKomitesi’ndemevzilenmekveoportunistlerleoradanmu-cadeleetmekiçin“Iskra”yazıkurulundanistifaetti.Plehanov,PartiKongresi’niniradesiniçigneyerek,kendibaşınaeskiMenşevikyazıkuruluuyelerini“Iskra”yazıkurulunakoopteetti.Oandanitibaren,52.sayıdanbaşlayarak,Menşevikler“Iskra“yıkendiorganlarınado-nuşturdulerve“Iskra”uzerindenkendioportunistgoruşlerinipro-pagandaetmeyebaşladılar.
OzamandanberiParti’deLenin’ciBolşevik“Iskra”daneski“Iskra”,Menşevikoportunist“Iskra”daniseyeni“Iskra”olaraksozedilir.
“Iskra”,Menşeviklerinelinegeçmesiylebirlikte.Lenin’ekarşı,Bolşeviklerekarşımucadeleorganı,Menşevikoportunizmin,her-şeydenonceorgutsorunlarıalanında,propaganda organı halinegeldi.Menşevikler, “Ekonomistler”veBund’cularlabirleşerek,“Is‐kra”sutunlarında–kendideyişleriyle-Leninizmekarşıbirkampan-
59
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
yaaçtılar.Plehanovuzlaşmacılıkpozisyonundadahafazladirete-meyecekti,birsuresonraodakampanyayakatıldı.Eşyanıntabiatıgeregi,buboyleolmakzorundaydı:Oportunistlerekarşıuzlaşmacı-lıktaısraredenherkes,oportunizminbatagınasaplanmayamah-kumdur.Yeni“Iskra“nınsutunlarından,şekerkulahındandokulur-cesine, Partinin orgutlu bir butun olmaması gerektigi; bagımsızgrupvebireylerin,partiorganlarınınkararlarınaitaatetmeyukum-luluguolmaksızın,Partisaflarınakabuledilmesigerektigi;heraydı-nın,herpartisempatizanının,“hergrevcininve“hergostericininkendisini parti uyesi ilan etmesine izin verilmesi gerektigi; tumPartikararlarınauymatalebinin“biçimsel-burokratik”birtavırol-dugu;azınlıgınçogunlugatabiolmasıtalebinin,partiuyelerininira-desinin“mekanikolarakbastırılması”oldugu;tumPartiuyelerinin—hemonderlerinhemdesıradanuyelerin—aynışekildepartidi-siplininetabiolmasıtalebinin,Partiiçinde“sertlik”kurmakanlamı-nageldigi;“bizim”Partidemerkeziyetçiligedegil,bireylerevePartiorgutlerinePartikararlarınauymamahakkıverenanarşist“ozerk-lige”ihtiyacımızolduguiddiaediliyordu.
Bu,orgutselbaşıboşluk,PartiilkesininvePartidisiplinininaltı-nınoyulması,aydınbireyciligininyuceltilmesiveanarşistdisiplinduşmanlıgınınmazurgosterilmesiiçinarsızcabirpropagandaydı.
MenşeviklerPartiyiaçıkçaII.PartiKongresi’ninvardıgıyer-den,eskiorgutseldagınıklıgaçevreciligeveamatorlugegeriçe-kiyorlardı.Menşeviklerekesinbirredcevabıvermekgerekiyor-du.Onlarabucevabı,Mayıs1904’teyayınlananunlu“BirAdımİleri,İkiAdımGeri”kitabında,Leninverdi.
Lenin’inbukitaptaaçımladıgıvedahasonraBolşevikParti’ninorgutselremellerihalinegelentemelorgutseltezlerşunlardır:
1)MarksistParti,işçisınıfınınbirparçası,birmufrezesidir.Amaişçi sınıfınınbirçokmufrezesi vardır, dolayısıyla işçi sınıfınınhermufrezesineişçisınıfınınpartisidenemez.Parti,işçi sınıfının diger
60
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
mufrezelerinden,herşeydenonce,sıradanbirmufrezedegil,işçisı-nıfınınoncumufrezesi,bilinçlimufrezesi, Marksistmufrezesi ol-masıyla, toplumsal yaşamınbilgisiyle,toplumsalyaşamıngelişmeyasalarınınbilgisiyle,sınıfmucadelesiyasalarınınbilgisiyledonatıl-mışolmasıvebundandolayıişçisınıfınaonderliketme,onunmuca-delesiniyonetmeyetenegindeolmasıylaayrılır.Dolayısıyla,nasılpar-çayıbutunlekarıştırmamakgerekirse,Parti’yideişçisınıfıilekarış-tırmamakgerekir,hergrevcininkendinipartiuyesiilanedebilmesitalebindebulunmamakgerekir,çunkupartiilesınıfıbirbirinekarış-tıran,Partininbilinçseviyesini“hergrevci”ninbilinçseviyesinein-dirmişolur,işçisınıfınınbilinçlioncumufrezesiolarakPartiyitasfi-yeeder.Partiningorevi,kendiseviyesini “her grevci”nin seviyesi-neindirmekdegil, bilakisişçikitlelerini,“hergrevci”yi,Parti’ninse-viyesineyukseltmektir.
“Bizsınıfınpartisiyiz”,diyeyazıyorduLenin,“vebuyuzden,he-menhementumsınıf(savaşsırasında,içsavaşdoneminde,kesin-likletumsınıf)Partimizinyonetimialtındahareketetmelidir,Parti-mizinçevresindesaflarınımumkunoldugukadarsıklaştırmalıdır;amakapitalizminegemenligialtında,tumsınıfınyadahemenhe-mentumsınıfın, oncumufrezesinin,yanikendisosyaldemokratpartisininbilinçlilikveeylemduzeyineçıkabileceginiduşunmekManilovizmve ‘kuyrukçuluk’olur.Kapitalizmaltında (daha ilkelolan,vegelişmemişkatmanlarınbilincinedahakolayulaşabildikle-ri)sendikaorgutununbile,işçisınıfınıntumunuyadahemenhe-mentumunukucaklayamayacagından,aklıbaşındahiçbirsosyal-demokratkuşkuduymamıştır,oncumufrezeile,onadogruçekilenkitlelerarasındakifarkıunutmak,oncunungittikçedahagenişkitle-leribuileriduzeyeyukseltmegoreviniunutmak,yalnızcakendinialdatmak,gozlerinigorevlerimizinmuazzambuyuklugunekapa-makvebugorevlerinkapsamınıdaraltmakolur.”(Lenin,TumEser-ler,ciltVI,s.205/206,Rusça.)
61
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
2)Parti,işçisınıfınınsadeceoncumufrezesi,bilinçlimufrezesidegil,tumuyeleriiçinbaglayıcıolandisipliniyleişçisınıfınınaynızamandadaorgutlumufrezesidir.BuyuzdenPartiuyeleriParti’ninorgutlerindenbirininmutlakauyesiolmakzorundadır.EgerParti,sınıfınorgutlubirmufrezesi,birorgutlenmesistemidegilde,kendikendileriniPartiuyesiilaneden, amaPartinin orgutlerinden hiç-birine uye olmayan,buyuzdendeorgutluolmayan,dolayısıylaPartikararlarınauymayukumluluguolmayaninsanlarınbasitbirtoplamıolsaydı,Parti’ninhiçbirzamanyekparebiriradesiolmaz,hiçbirzamanuyelerinineylembirliginigerçekleştiremezvebun-dandolayıda,işçisınıfınınmucadelesiniyonetmekimkanınasahipolmazdı.Partiancak,tumuyeleri,iradebirligi,eylembirligivedi-siplinbirligiilebirbirinekaynaklanmışolanyekparebirortakmuf-rezedeorgutlenmişse,işçisınıfınınpratikmucadelesineonderlikedebilirveonubirhedefeyoneltebilir.
Menşeviklertarafındangetirilen,budurumdabirçokaydının—meselaprofesorlerin,universiteveliseogrencilerininvb.—bunlaryaParti disiplini kendilerine agır geldigi için, yadaama,Pleha-nov’unII.PartiKongresi’ndesoyledigigibi,
“herhangibirorgutekatılmayıalçaltıcıbirşey”olarakgordukle-riiçin,hiçbirPartiorgutunekatılmakistemeyecekleriitirazı-Men-şeviklerinbuitirazıgeritepti,çunkuParti’nin,Partidisiplinikendi-lerineagırgelen,Partiorgutunekatılmaktankorkanuyelereihtiyacıyoktur.IşçilerdisiplinveorguttenkorkmazlarvePartiuyesiolmayakararvermişlerse,orgutesevesevekatılırlar.DisiplinveOrguttenkorkanlar, bireyci zihniyetli aydınlardır, ve bunlar gerçekten dePartidışındakalacaklardır.Amaboyleolmasıçokiyidir,çunkupartiboylece,ozellikleşimdi,burjuva-demokratikdevriminyukselmeyebaşladıgıbirdonemdebirhayliartanistikrarsızunsurlarınakının-dankorunmuşolur.
62
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
“Parti,örgütlerintoplamı(amayalnızcaaritmetikbirtoplamı
değil, bileşik bir toplamı) olmalıdır dediğim zaman”, diye
yazıyorduLenin,“...sınıfınöncüsüolarakParti’ninmümkünold-
uğuncaörgütlübirşeyolması,saflarınasadeceenazındanasgari
birörgütlülüğümümkünkılanunsurlarıalmasıgerektiğiyolun-
dakidileğimi, talebimiaçıkvekesinbir şekildedilegetiriyo-
rum...”(Lenin,TümEserlerciltVI,s.203,Rusça.)
Vedevamla:“Lafta,Martov’un formülü, genişproleterkitlelerin çıkar-
larınısavunmaktadır,gerçekteisebuformül,proleterdisiplin-
denveörgüttenkorkanburjuvaaydınlarınınçıkarlarınahizmet
edecektir.Modernkapitalisttoplumunayrıbirtabakasıolarak
aydınların ayırt edici özelliğinin bireycilikleri ve disiplin ve
örgütyeteneksizlikleriolduğunuhiçkimseinkaretmeyekalkış-
mayacaktır.”(Aynıyerde,s.212.)
Vesonolarak:“Proletarya,örgütvedisiplindenkorkmaz...Proletarya,bir
örgütekatılmakistemeyenprofesörveöğrencibeyleri,sırfbir
örgütündenetimialtındaçalışıyorlardiyepartiüyesiolaraktanı-
makiçinkılınıbilekıpırdatmayacaktır...Partimizde,örgütvedi-
siplinruhuylakendikendinieğitmeeksiğiolanlar,proletarya
değil,birtakımaydınlardır.”(Lenin,SeçmeEserler,cilt2,s.442.)
3)Partisadeceorgutlubirmufrezedegil,aynızamandaişçisı-nıfınınbutunorgutbiçimleriiçinde,digerleriniyönetmekmisyonu-nasahip“enüstörgütbiçimi”dir.Enustorgutbiçimiolan,sınıfıneniyiinsanlarındanoluşan,ileribirteori,sınıfmucadelesiyasalarınınbilgisivedevrimcihareketintecrubesiylesilahlanmışolanParti,işçisınıfınıntumdigerorgutleriniyonetmekiçinherturluimkanasa-hiptirveyonetmekleyukumludur.Menşeviklerin,Partininyoneticirolunukuçumsemeveaşagılamaçabaları,Partitarafındanyoneti-lentumdigerproleterorgutlerindezayıflamasına,dolayısıylaprole-
63
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
taryayızayıflatmayavesilahsızlandırmayagoturur,çunku“iktidarugrunamucadelede,proletaryanınorgutlenbaşkahiçbirsilahıyok-tur”.(Aynıyerde,s.469.)
4)Parti,işçisınıfınınoncusununişçisınıfınınmilyonlukkitlele‐riylebağınıncisimleşmesidir.Partinekadariyibironcuolursaol-sun,nekadar iyi orgutlenirse orgutlensin,Partisizkitlelerlebagkurmaksızın, bu bagları artırmaksızın, pekiştirmeksizin yaşaya-mazvegelişemez.Kendinikendikabuguiçinehapseden,kendinikitlelerdentecritedenvekendisınıfıylabaglarınıyitirenyadahattagevşetenbirparti,kitleleringuvenvedesteginikaybetmeyevedo-layısıylakaçınılmazolarakçokmeyemahkumdur.
Parti,gucu-kuvvetiyerindebiryaşamsurdurmekvegelişmekiçin,kitlelerlebaglarıartırmalıvekendisınıfınınmilyonlukkitlele-rininguveninikazanmalıdır.
“Sosyal-demokratbirpartiolmakiçin”,diyorduLenin,“tam
dasınıfındesteğinikazanmakzorundayız.”(Lenin”TümEserler,
ciltVI,s.208,Rusça.)
5)Parti,dogruişlemesivekitlelere sistemlibirşekildeonderliketmesiiçin,merkeziyetçiliktemelindeorgutlenmeli,birtektuzuge,herkese—aynıpartidisiplininevebirtekyoneticiorganasahipol-malıdır.Buorgan,PartiKongresi,kongrelerarasındakizamanlardadaPartiMerkezKomitesi’dir.Partideazınlıkçogunluga,tektekor-gutlermerkeze,altorgutlerust orgutlere tabi olmak zorundadır.Bu onkoşullar olmadan,işçisınıfınınpartisigerçekbirpartiola-maz,işçisınıfınıyonetmegorevleriniyerinegetiremez.
Elbettekibudonemdepartiorgutleri,ÇarlıkotokrasisirejimialtındaPartinin illegalolmasındandolayı, tabandanseçim ilkesiuzerindeinşaedilmişolamazdı;Parti,sıkıbirgizlilikkarakterineburunmekzorundaydı.AmaLenin,Partimizinyaşantısındakibugeçiciozelligin,çarlıgınyıkılmasınındahailkgunlerindeortadankalkacagını,Parti’ninaçıktanortayaçıkanvelegalbirPartihaline
64
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
geleceginivepartiorgutlerinindemokratikseçimtemeliuzerinde,demokratikmerkeziyetçiliktemeliuzerindeinşaedileceginiduşu-nuyordu.
“Eskiden,”diyeyazıyorduLenin,“Partimizşeklenorgutlenmişbirbutundegildi,sadeceayrıayrıgruplarınbirtoplamıidi;vebun-dandolayıdabugruplararasındaideolojiketkilemeilişkilerindenbaşkabirilişkibulunamazdı. Şimdi ise orgutlu bir Parti halinegeldik;vebudabirgucunyaratılması,fikirlerinotoritesiningucunotoritesinedonuşmesi,altPartikademelerininustpartikademele-rinetabiolmasıdemektir.”(Lenin,TumEserler,ciltVI,s.291,Rus-ça.)
Lenin,Menşevikleri,Parti’ninotoritesinevedisiplinineitaatet-meyen orgutselnihilizmvearistokratikanarşizmilesuçluyorveşoyleyazıyordu:
“Buaristokratikanarşizm,özellikleRusnihilistineözgüdür.
Partiörgütüonakorkunçbir ‘fabrika’gibigörünür;parçanın
bütüne, azınlığın çoğunluğa boyun eğmesi bir ‘kölelik’tir...
merkezinyönetimialtındaişbölümüonda,insanların‘çarkave
dişliye’dönüşmesinekarşıtraji-komikbirçığlıkatmayaneden
olur(budönüşmeninenzalimörneğiolarak,redaktörlerinbirer
yazara dönüştürülmesi görülür); Partinin örgüt tüzüğünden
sözedilmesi,yüzünüaşağılayıcıbirşekildeburuşturmasınave
küçümseyicibirtavırla.işlerintüzükolmadandapekalayürüye-
bileceğinibelirtmesine...nedenolur.”(Lenin,SeçmeEserler,cilt
2,s.445.)
6)Parti,saflarınınbirliğinikorumakistiyorsa,ozamanprati-ginde,tumPartiuyeleriiçin,gerekonderlergereksıradanuyeleriçinaynışekildebaglayıcıolanyekparebirproleterdisiplinkurma-lıdır.BunedenlePartiiçinde,disiplinkendileriiçinbaglayıcıolma-yan“seçkinler”vedisiplineuymakzorundaolan“seçkinolmayan-
65
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
lar”diyebirbolunmeolmamalıdır.Buonkoşulolmadan,Parti’ninbutunluguvepartisaflarınınbirligisaglanamaz.
“MartovveşürekasındaPartiKongresitarafındanatanan
yazıkurulunakarşıaklayatkınsavlarınhiçolmayışını,eniyi
şekilde,bizzatkendileritarafındanyaratılanşuşiaraydınlat-
maktadır:‘Bizserfdeğiliz!’...Kendinikitleörgütününvekitle
disiplininin üstünde duran ‘seçkin azınlığa’ sayan burjuva
aydınınınzihniyetibusözlerdeolağanüstübirçarpıcılıklaöne
çıkmaktadır...Aydınbireyciliğine ...herproleterörgütvedi-
siplin,serflikgibigeliyor.”(Lenin,TümEserler,ciltVI,s.282,
Rusça.)
Vedevamla:“Bizdegerçekbirpartioluştuğuölçüde,sınıfbilinçliişçi,pro-
leterordununbirneferininzihniyetiile,anarşistlaflarlagösteriş
yapanburjuvaaydınınınzihniyetiniayırtetmeyiöğrenmelidir,
bir Parti üyesinin yükümlülüklerinin sadece sıradan üyeler
tarafındandeğil,‘tepedekiler’tarafındandayerinegetirilmesini
talepetmeyiöğrenmelidir.”(Lenin,SeçmeEserler,cilt2,s.448.)
Goruş ayrılıklarının tahlilinin sonuçlarını toparlayan veMenşeviklerin tavrını “orgut sorunlarında oportunizm” olarakkarakterize eden Lenin, proletaryanın kurtuluş mucadelesindesilah olarak Parti örgütünün onemini kuçumsemenin,Menşevizmin baş gunahlarından biri oldugunu duşunuyordu.Menşevikler,proletaryanınPartiörgütünün,devriminzaferi içinciddibironemtaşımadıgıgoruşundeydiler.MenşeviklerintersineLenin, proletaryanın ideolojik birliginin zafer için tek başınayeterliolmadıgınıduşunuyordu—zaferkazanmakiçin,ideolojikbirligi proletaryanın “örgütününmaddi birligi” ile “pekiştirmek”gerekti.Lenin,proletaryanınancakbukoşuldayenilmezbirguçhalinegelebileceginiduşunuyordu.
“İktidaruğrunamücadelede”,diyeyazıyorduLenin,“Prole-
taryanınörgüttenbaşkahiçbirsilahıyoktur.Burjuvadünyasın-
dakianarşikrekabetinegemenliğialtındabölünen,sermayeiçin
66
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
zorla çalıştırılarak ezilen, durmadan yoksullaşmanın,
vahşileşmeninveyozlaşmanın‘derinliklerine’itilenproletarya,
ancak, Marksizmin ilkeleri temeli üzerinde onun ideolojik
birliği,ezilenmilyonları işçi sınıfınınordusunadönüştürecek
olanbirörgütünmaddibirliğiylesağlamlaştırıldığızaman,yenil-
mez bir güç olabilir ve mutlaka olacaktır da. Bu ordunun
karşısında,neRusçarlığınınçürükiktidarı,nedeuluslararası
sermayenin gittikçe çürüyen iktidarı durabilecektir.” (Lenin,
SeçmeEserler,cilt2,s.469/470.)
Leninkitabını,bukahincesozlerlebitirir.
Lenin’in,unlueseri“BirAdımIleri,ikiAdımGeri”degeliştirdiğitemel örgütsel tezler bunlardı.
Bu kitabın onemi, herşeyden once, Parti ilkesini çevreciligekarşı,Partiyibozguncuunsurlarakarşıbaşarıylasavunmasında;orgutsorunlarındaMenşevikoportunizmiezmesindeveBolşevikParti’ninorguttemelleriniyaratmasındayatmaktadır.
Amabukitabınonemibukadarlakalmaz.Bukitabıntarihione-mi,Lenin’inbukitapta,Marksizmtarihindeilkolarak,proletarya-nınyoneticiorgutu,veproletaryadiktatorluguugrunamucadeleninoolmaksızınzaferkazanamayacagı,proletaryanınelindekibaşsi-laholarakpartiogretisiniortayakoymasındayatar.
Lenin’in“BirAdımİleri,İkiAdımGeri”eserininPartiişçileriara-sındayayılması,yerelorgutlerinçogunlugununLenin’inetrafındantoparlanmasınayolaçtı.
Ama orgutlerin Bolşevikler etrafından toplanması arttıkça,Menşevikonderlerindavranışıdagittikçekotuleşti.
1904yazındaMenşevikler,Plehanov’unyardımıylavemanevi-yatıbozulmuşikiBolşevigin,KrassinveNoskov’unihanetiyle,Mer-kezKomitesi’ndeçogunluguelegeçirdiler.Menşeviklerinbirbolun-meiçinçalıştıklarıbesbelliydi.“lskra”nınveMerkezKomitesi’ninkaybedilmesi,Bolşeviklerizordurumdabıraktı.KendiBolşevikga-
67
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
zeteleriniorgutlemeleribirzorunlulukhalinegeldi.YenibirMerkezKomitesikurmakveMenşeviklerlehesaplaşmakiçinyenibirpartiKongresi,III.PartiKongresiniorgutlemekgerekti.
VeBolşevikler,Lenin’inonderliginde,bunlarıyapmayakoyuldu-lar.
BolşeviklerIII.PartiKongresi’nintoplanmasıiçinbirkampan-yaaçtılar.Agustos1904’teIsviçre’deLenin’inonderligialtında,22Bolşeviginkatıldıgıbirkonferansyapıldı.Konferans,“Partiye”baş-lıklı, III. Parti Kongresi’nin toplanması ugruna mucadelelerindeBolşeviklerinprogramıhalinegelenbirçagrıkabuletti.
BolşevikkomitelerinuçBolgeKonferansında(Guney,KafkasveKuzey),III.PartiKongresinintoplanmasıiçinpratikhazırlıkçalış-malarınabaşlayanbirÇogunlukKomiteleriBurosuseçildi.
4Ocak1905’teBolşevikgazetesi“Vperyod”un(Ileri)ilksayı-sıçıktı.
BoylecePartiiçinde,herbirikendimerkezlerine,kendibasınorganlarına sahipolan ikiayrı fraksiyon,Bolşevik fraksiyonuveMenşevikfraksiyonuortayaçıktı.
KISA ÖZET
1901-1904 doneminde devrimci işçi hareketinin gelişmesite-meliuzerinde,Rusya’dakiMarksistsosyal-demokratorgutlerbuyuduveguçlendi.“Ekonomistler”ekarşıverilenilkelerugrunainatçımuca-delede,Lenin’in“Iskra”sınındevrimciçizgisizaferkazandı,ideolojikkarışıklıkve“amatorluk”aşıldı.“Iskra”dagınıksosyal-demokratçev-revegruplararasındabagkurduveII.PartiKongresi’nintoplanmasıiçinyoluhazırladı.1903’tetoplananII.PartiKongresi’nde,RusyaSos-
68
Ikinci bölüm. RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT İŞÇİ PARTİSİNİN OLUŞTURULMASI. PARTİ İÇİNDE
yal-DemokratIşçiPartisioluşturuldu,PartiProgramıvetuzugukabul
edildivepartininyoneticimerkeziorganlarıkuruldu.
II.PartiKongresi’nde,RSDIPiçinde“lskra”yonetimininkesin
zaferiiçinverilenmucadeleiçindeikigruportayaçıktı:Bolşevik
grubuveMenşevikgrubu.
II.PartiKongresi’ndensonraBolşeviklerveMenşeviklerara-
sındakienonemligoruşayrılıkları,orgutsorunlarıetrafındatopla-
nıyordu.
Menşevikler“Ekonomistler”eyakınlaştılarvepartiiçindeonla-
rınyerinialdılar.Menşeviklerinoportunizmikendiniilkonceorgut
sorunlarıalanındagosterdi.Menşevikler,Lenin’citiptemilitandev-
rimcibirParti’yekarşıydılar.Gevşek,orgutsuz,kuyrukçubirparti
istiyorlardı. Parti içinde bir bolunme çizgisi izliyorlardı. Pleha-
nov’unyardımıyla“lskra”yıveMerkezKomitesi’nielegeçirdilerve
bumerkezlerdenkendibolucuamaçlarıiçinyararlandılar.
MenşeviklerdengelenbolunmetehlikesinigorenBolşevikler,
boluculeridizginlemekuzeretedbiraldılar,III.PartiKongresi’nin
toplanmasıdogrultusundayerelorgutleriseferberettilervekendi
gazeteleriVperyod’u(Ileri)çıkardılar.
Boylece,ilkRusdevrimininarifesinde,halihazırdapatlakver-
mişbulunanRus-Japonsavaşıdoneminde,BolşeviklerveMenşe-
viklerikiayrısiyasigrupolarakortayaçıktılar.
69
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
Ü Ç Ü N C Ü B Ö LÜM
RUS-JAPONSAVAŞIVEBIRINCIRUSDEVRIMIDÖNEMINDEMENŞEVIKLER
VEBOLŞEVIKLER(1904 -1907 )
1.RUS-JAPONSAVAŞI. RUSYA’DADEVRİMCİHAREKETİNDA-HA DA YÜKSELMESİ. PETERSBURG’DAGREVLER. 9 OCAK1905’TEKIŞLIKSARAYÖNÜNDEİŞÇİGÖSTERİSİ.GÖSTERİCİ-LEREATEŞAÇILMASI.DEVRİMİNPATLAKVERMESİ.
OndokuzuncuyuzyılınsonundaemperyalistdevletlerPasifik’tehakimiyetkurmaveÇin’inpaylaşılmasıugrundayogunbirmuca-deleyegiriştiler.BumucadeleyeÇarlıkRusya’sıdakatıldı.1900’deÇarlık birlikleri Japon,Alman,IngilizveFransızbirlikleriilebera-berÇinhalkınınyabancıemperyalistlerekarşıgiriştigiayaklanma-yıeşigorulmedikbirzalimliklebastırdılar.Çarlıkhukumetidahaonce Çin’i, Port Arthur kalesiyle birlikte Liaotung yarımadasınıRusya’yateslimemecburetmişti.Rusya,Çintopraklarındademir-yoluinşaetmehakkınıeldeetti.KuzeyMançurya’daDoguÇinDe-miryoluinşaedilmiş;onukorumakuzereoradaRusbirliklerius-lenmişlerdi.KuzeyMançurya,ÇarlıkRusya’sıtarafındanaskeriola-rakişgaledildi.Çarlık,Kore’yesıçramayahazırlanıyordu.Rusbur-juvazisiMançurya’dabir“SarıRusya”kurmanınplanlarınıyapmak-taydı.
UzakDogu’dakifetihlerindeÇarlık,hızlaemperyalistbirulkeyedonuşmuşolanveyineAsyakıtasında,ilkplandaÇin’inzararınatoprakilhakınaçabagosterenbaşkabiryagmacı ile, Japonya ileçatıştı.Rusya gibi, Japonyada,KoreveMançurya’yıelegeçirmek
70
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
istiyordu.Japonyadahaosıralar,Sakhalin’iveRusUzakDogusu’nuelegeçirmeyitasarlamaktaydı.ÇarlıgınUzakDogu’daartangucun-denkorkanIngiltere,gizlidengizliyeJaponya’nıntarafınıtutuyordu.Rus-Japonsavaşıyaklaşıyordu.Çarlıkhukumetibusavaşa,yenipa-zarlararayanbuyukburjuvazi,veçiftliksahiplerininengericitaba-kalarıtarafındanitildi.
Çarlıkhukumetininsavaş ilanetmesinibeklemeden,Japonyasavaşıbaşlattı.Japonya’nınRusya’daiyibircasuslukservisivardıve duşmanın mucadeleye hazırlıksız oldugunu biliyordu. 1904Ocak’ındaJaponya,savaşilanetmeden,ansızınRusya’nınelindekiPortArthurKalesi’nesaldırdıvelimandabulunanRusdonanması-naagırkayıplarverdirdi.
Rus-JaponSavaşıboylebaşladı.Çarlıkhukumeti,savaşınkendipolitikdurumunuguçlendirme-
yevedevrimionlemeyeyarayacagınıhesaplıyordu.Amahesaplarıyanlışçıktı.
Savaş,Çarlıkrejiminidahadasarstı.Silahlanmasıveegitimikotu,yeteneksizvesatılmışgenerallerin
komutasındakiRusordusu,yenilgidenyenilgiyesuruklendi.Kapitalistler,devletmemurlarıvegenerallersavaştanzenginleşti-
ler.Vurgunculukayyukaçıktı.Birliklerinikmalikotuydu.Cephaneek-silince,sankialayedermişçesine,orduyavagonlardolusu ikonalargonderiliyordu.Askerleracıacı,“Japonlarbizegulleziyafetiçekiyor,bizonlaraikona”diyordu.Ozeltrenleryaralılarıtaşıyacakyerde,Çar-lıkgenerallerininyagmaettiklerimallarınaklediyordu.
Japonlar,PortArthur’ukuşattılarvesonraelegeçirdiler.ÇarlıkordusubirdiziyenilgiyeugradıktansonraensonundaMukdenya-kınlarındaJaponlartarafındanhezimeteugratıldı.
300,000 kişilik Çarlık ordusu bu savaşta olu,yaralı ve esirolarak,120,000’eyakıninsankaybetti.Bunu,PortArthur’dakiku-şatmayıyarmakuzereBaltık’tangonderilenÇarlıkdonanmasının
71
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
ÇuşimaBogazı’ndatoptanyenilgisiveimhasıizledi.Çuşima’dakiyenilgitambirfelaketti:Çarıngonderdigiyirmigemininonuçuba-tırılmışyadatahripedilmiş,dordu iseduşmanınelinegeçmişti.ÇarlıkRusya’sısavaşıkesinliklekaybetmişti.
ÇarlıkhukumetiJaponyaileyuzkızartıcıbirbarışyapmakzo-rundakaldı.Japonya,Kore’yielegeçiripRusya’danPortArthur’uveSakhalinadasınınyarısınıaldı.
Halk,savaşıistememiş,bununulkeiçinnekadarzararlıolacagınıanlamıştı.ÇarlıkRusya’sınıngeriligini,halk,agırbirşekildeodedi.
Bolşevikler veMenşevikler,busavaşakarşıfarklıtavırtakındı-lar.
TroçkidahilMenşevikler,anavatansavunuculugupozisyonuna,yaniÇarın,çiftliksahiplerininvekapitalistlerin“Anavatanı”nısa-vunmapozisyonunabattılar.
LeninveBolşeviklerise,tamtersine,buyagmacısavaşta,Çarlı-gınzayıflamasınavedevriminguçlenmesineyolaçacagıiçin,Çarlıkhukumetininyenilgisininfaydalıolacagıgoruşundeydiler.
Çarlıkordularınınyenilgileri,genişhalkkitleleriningozundeÇarlıgınçurumuşlugunuortayaçıkardı.Çarlıkrejiminekarşınef-retlerigundenguneşiddetlendi.PortArthur’unduşuşu,otokrasi-ninçokuşununbaşlangıcıdır,diyeyazıyorduLenin.
Çar,devrimibogmakiçinsavaştanmedetummuştu.Tamter-sinieldeetti.Rus-Japonsavaşı,devrimingelişinihızlandırdı.
ÇarlıkRusya’sındakapitalistboyunduruk,Çarlıkboyunduru-guyladahadaagırlaşıyordu.Işçilersadecekapitalistsomuruden,in-sanlık-dışıçalışmarejimindendegil,tumhalklabirlikte,herturluhaktanyoksunbulunmaktandaçekinmekteydiler.Bunedenlesınıfbilinçliişçiler,kentvekırıntumdemokratikunsurlarınınÇarlıgakarşıdevrimcihareketineonderliketmeyeçalışıyorlardı.Koyluluktopraksızlıktanboguluyor,çoksayıdakiserflikkalıntısındançeki-yordu;çiftliksahiplerininveKulaklarınborçkolesidurumundabu-
72
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
luyordu.ÇarlıkRusya’sındayaşayanuluslar,çiftebirboyunduruk,hemkendi,hemdeRusçiftliksahiplerininvekapitalistlerininbo-yundurugu altında inliyorlardı. 1900-1903 yıllarındaki iktisadikriz,emekçiyıgınlarıniçindebulunduguguçlukleriagırlaştırmıştı,savaşbunudahadaşiddetlendirdi.Savaştakiyenilgiler,kitlelerinÇarlıgakarşınefretinibirkatdahaartırdı.Halkınsabrıtukeniyor-du.
Goruldugugibidevrimiçinyeterindenfazlasebepvardı.Aralık1904’teBaku’deişçiler,Baku’dekiBolşevikKomitesinin
onderligialtındabuyukveiyiorgutlenmişbirgrevyaptılar.Bugrevişçilerinzaferiyle,işçilerlepetrolsanayicileriarasındabirtoplusoz-leşmenin,Rusyaişçisınıfıhareketitarihindekiilktoplusozleşme-ninimzalanmasıylasonuçlandı.
Bakugrevi,Trans-Kafkasya’daveRusya’nınbirdizibolgesindedevrimcikabarışınbaşlangıcıoldu.
“Bakugrevi,butunRusya’daşanlıOcak-Şubathareketlerineişa-retoldu.”(Stalin.)
Bugrev,buyukdevrimcifırtınayımujdeleyenbirgokgurleyişi-nebenziyordu.
Devrim fırtınası, Petersburg’da 9 Ocak (yeni takvimle 22Ocak)1905olaylarıilepatlakverdi.
3(16)Ocak1905’tePetersburg’dakifabrikalarınenbuyugun-de,Putilov(şimdiKirov)işletmelerindebirgrevbaşladı.Greve,dortişçininiştençıkarılmasısebepoldu.PutilovişletmelerindekigrevhızlabuyuduvePetersburg’dakidigerişletmevefabrikalardabunakatıldılar.Grev,genelgrevhalinialdı.Harekettehditedicişekildebuyudu.Çarlıkhukumeti,hareketibaşlangıcındaezmeyekararver-di.
Daha1904’te,Putilovgrevindenoncepolis,birajan-provoka-torun,papazGapon’unyardımıyla,işçilerarasında“RusFabrikaIş-çileriBirligi”diyebirorgutkurmuştu.Buorgutun Petersburg’un
73
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
butun ilçelerinde şubeleri vardı. Grevbaşladıgında,papazGaponkendiderneginintoplantılarındahaincebirplanonerdi:9Ocak’tabutunişçilertoplanıpkilisebayraklarıveÇar’ınportrelerinitaşıya-rakKışlıkSaray’ayuruyeceklervesıkıntılarınıdilegetirenbirdi-lekçeyiÇarasunacaklardı.Çarelbethalkınonuneçıkar,onudinlervetalepleriniyerinegetirirdi.Gapon,işçileruzerineateşaçılmasınavesilehazırlamakveişçisınıfıhareketinikanabulamakiçinÇarlıkOkhrana’sınayardımetmeyi ustlendi.Fakatbupolis tertibi, geriteptiveÇarlıkhukumetininbaşındapatladı.
Dilekçe,işçitoplantılarındatartışıldı,uzerindeduzeltmelervedegişiklikleryapıldı.Butoplantılarda,kendileriniaçıkçaBolşevikdiyeadlandırmadan,Bolşeviklerdekonuştular.Onlarınetkisialtın-da,dilekçeyebasınozgurlugu,sozozgurlugu,işçilerindernekkur-maozgurlugu,Rusya’dasiyasirejimidegiştirmekuzerebirKurucuMeclis’in toplantıya çagrılması, yasalar onunde eşitlik, kilisenindevlettenayrılması,savaşınsonaerdirilmesi,8saatlik işgunuvetopragınkoyluleredevriyolundataleplereklendi.
ButoplantılardakonuşanBolşevikler,işçilere,ozgurlugunÇar’adilekçevermekledegil,silaheldekazanılmakzorundaoldugunuan-lattılar. Bolşevikler işçileri, uzerlerine ateş açılacagı konusundauyardılar.FakatKışlıkSaray’ayuruyuşuengelleyemediler.IşçilerinonemlibirbolumuhalaÇar’ınkendilerineyardımedecegineinanı-yordu.Hareket,kitlelerimuazzambirguçlekavramıştı.
Petersburg’luişçilerindilekçesindeşoyledeniyordu:
“Biz,Petersburgkentiişçileri,karılarımız,çocuklarımızveça-
resiz ihtiyaranalarımız-babalarımızladoğrulukvehimayebul-
makiçinsana,Hükümdarımızageldik.Bizsefalettenkınlıyoruz,
eziliyoruz,dayanılmazbirçalışma altındayız, hor görülüyoruz
vebizikimse insanyerinekoymuyor...Sabırlaherşeyekatlandık,
amasefalet,haksızlıkvecehaletbatağınagittikçedahafazlaitiliy-
oruz; despotizm ve zorbalık altında boğuluyoruz... Sabrımız
74
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
tükendi. Bu dayanılmaz acıları çekmeye devam etmektense
ölmeyiyeğtuttuğumuzokorkunçangeldi,çattı...”
9Ocak1905sabahıerkendenişçiler,Çar’ınosıradakaldıgıKış-lıkSaray’ayuruduler.Aileleriyle,karıları,çocuklarıveyaşlılarıylabirliktegelmişlerdi.Çarınresimlerinivekilisebayraklarınıtaşıyor,ilahilersoyluyorlardı.Silahsızdılar.Caddelerde140,000’denfazlain-santoplanmıştı.
II.Nikolaonlarıduşmancakarşıladı.Silahsızişçilerinuzerineateşaçmaemriverdi.Çarınaskerleritarafındanogun1,000’denfazlaişçiolduruldu,2000’denfazlasıyaralandı.Petersburgsokakla-rıişçilerinkanıylakızılaboyandı.
Bolşevikler,işçilerlebirlikteyuruduler.Birçoguoldurulduveyatutuklandı.Hemenoracıkta,işçikanınaboyanmışsokaklardaBol-şevikler,işçilere,buigrençcinayetinvebalininkiminsırtındaoldu-gunu ve ona karşı nasılmucadele etmekgerektiginianlattılar.
9Ocak, “KanlıPazar”diyeanılır oldu.Ogun işçilerkanlıbirders aldılar. O gun, mermilerle kalbura çevrilen, onlarınÇaraolaninançlarıydı.Haklarınıancakmucadeleylekazanabileceklerinianladılar.Işçimahallelerindedahaoakşambarikatlarkuruluverdi.Işçilerşoylediyorlardı:“Çarbizeneettiyse,şimdibizdenonubula-cak!”
Çarınkanlıcinayetininkorkunçhaberiheryanayayıldı.Tumişçisınıfı,tumulkeofkevenefretiçindegaleyanagelmişti.Çarınca-nicehareketiniprotestoetmekiçinişçileringrevyapmadıgıvesi-yasitalepleronesurmedigitekşehirkalmadı.Işçilerşimdi“Kahrol-sunOtokrasi!”şiarıylasokagadokuluyorlardı.Ocak’tagrevcilerinsayısı440,000gibimuazzambirrakamaulaştı.Birayiçinde,sononyılıntoplamındandahafazlaişçigrevegitti.Işçisınıfıhareketi,eşigorulmedikbirduzeyeulaştı.
Rusya’dadevrimbaşlamıştı.
75
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
2. İŞÇİLERİNSİYASİGREVLERİVEGÖSTERİLERİ.KÖYLÜLERARASINDADEVRİMCİHAREKETİN GELİŞMESİ.“POTEMKİN”ZIRHLISINDAAYAKLANMA.
9Ocak’tansonraişçilerindevrimcimucadelesidahadaşiddetlen-divesiyasibirkarakterkazandı.Işçileriktisadigrevlerdenvedaya-nışmagrevlerinden,siyasigrevlere,gosterilere,yeryeriseÇarlıkbir-liklerinekarşısilahlıdirenişegeçmeyebaşladılar.ÇoksayıdaişçininyogunhaldebulunduguPetersburg,Moskova,Varşova,RigaveBakugibibuyukkentlerdekigrevlerozellikleiyiorgutlenmişveinatçıbirkaraktertaşıyordu.Savaşanproletaryanınenonsaflarındametaliş-çileriyuruyordu.Işçilerinoncukesimi,grevleriile,dahaazsınıfbi-linçlikesimlerihareketegeçiriyorvetumişçisınıfınımucadeleyeso-kuyordu.Sosyal-demokrasininetkisihızlaartıyordu.
1Mayısgosterileribirçokkenttepolisveaskerleçatışmaylaso-nuçlandı.Varşova’dagosteriyeateşaçıldıveyuzlerceinsanoldurul-duveyayaralandı.IşçilerVarşova’dakikandokumune,PolonyaSos-yal-Demokrasisininçagrısıuzerine,genelbirprotestogreviilece-vapverdiler.TumMayısayıboyuncagrevvegosterilerinardıkesil-medi.MayısgrevlerineRusya’da200,000’dençokişçikatıldı.Ba-ku,LodzveIvanovo-Voznessenskişçilerigenelgrevegittiler.Grev-cilervegostericilerleÇarlıkaskerleriarasındagittikçedahasıkça-tışmalaroluyordu.Odessa,Varşova,RigaLodzvedigerşehirlerdeboyleçatışmalaroldu.
Lodzkentindeki,Polonya’nınbuyuksanayimerkezindekimu-cadeleozellikleşiddetlibirkaraktereburundu.Lodz’luişçilerkentsokaklarında duzinelerce barikat kurdular ve Çarlıkbirliklerinekarşıuçgun(22-24Haziran1905)sokaksavaşıverdiler.Buradasilahlıeylem,genelgrevlebirleşti.Lenin,buçarpışmalarıRusya’daişçilerinilksilahlıeylemiolarakgoruyordu.
Yazgrevleriiçinde,Ivanovo-Voznessenskişçilerininkiozelbiryertutar.Bugrev,1905Mayıs’ınınsonundanAgustos’ununbaşına
76
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
kadar,neredeyseikibuçukaysurdu.Bugreve,aralarındabirçogukadınolmakuzereaşagıyukarı70,000işçikatıldı.Grev,BolşevikKuzeyKomitesitarafındanyonetiliyordu.Neredeysehergun,şeh-rindışında,TalkaIrmagı’nınkıyısındabinlerceişçitoplanıyordu.Butoplantılardakendisıkıntılarınıtartışıyorlardı.Işçitoplantıların-daBolşeviklerkonuşuyordu.GreviezmekiçinÇarlıkmakamlarıas-kerlere,işçileridagıtmayıveuzerlerineateşaçmayıemrettiler.Duzi-nelerceişçioldu,birkaçyuzişçiyaralandı.Şehirdeolaganustuhalilanedildi.Amaişçilerbaşegmedilerveişlerinedonmediler.Ken-dileriveaileleriaçkaldılarama,teslimolmadılar.Onlarısonundaiş-başıyapmayamecbureden,ancak,aşırıbitkinlikoldu.Grevişçileriçelikleştirdi.Işçisınıfınıncesaret,sebat,metanetvedayanışmasınamukemmelbirornekoldu.Grev,Ivanovo-Voznessenskişçileriiçingerçekbirsiyasiegitimokuluoldu.
GrevsırasındaIvanovo-Voznessenskişçileri,Rusya’daaslındailkişçitemsilcileriSovyetlerindenbiriolanbirMutemetlerSovyetimeydanagetirdiler.
Işçilerinsiyasigrevleritumulkeyiayagakaldırdı.Kentinar-dındankırdaayaklanmayabaşladı.Ilkbahardakoyluisyanlarıoldu.Koylulerbuyukyıgınlarhalindeçiftliksahiplerininuzerineyuru-duler,onlarınçiftliklerini,şekerrafinerileriniveşarapimalatha-nelerinibastılar,konaklarınıvemalikaneleriniateşeverdiler.Birdiziyerdekoylulertopragızorlaelegeçirdiler,ormanlarıtoptankesmeyekoyuldularveçiftliksahiplerininarazilerininhalkadev-redilmesinitalepettiler.Çiftliksahiplerinintahılvedigerurunde-polarınaelkoyup,açlaradagıttılar.Çiftliksahipleripanikhalindeşehirlerekaçtılar. Çarlıkhukumeti koylu isyanlarını ezmek içinuzerlerineaskerleriveKazaklarıgonderdi.Askerlerkoylulereateşaçtılar,“elebaşıları”tutukladılarvekamçılayıpişkenceettiler.Amakoylulermucadeleyidurdurmadılar.
77
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
Koylu hareketi Rusya’nın merkezinde, Volga bolgesindeveTrans-Kafkasya’da,ozellikleGurcistan’dagittikçedahafazlayayıldı.
Sosyal-demokratlarkıragitgidedahafazlagirdiler.PartiMerkezKomitesikoylulerebirçagrıyayınladı:“Koyluler,sozumuzsize!”.Tver,Saratov,Poltava,Çernigov,Yekaterinoslav,TiflisvebirçokilinSosyal-DemokratKomiteleri,koylulereçagrıdabulundular.Sosyal-demokratlarkoylerdetoplantılarduzenliyor,koylulerarasındaçev-relerorgutluyorvekoylukomitelerikuruyorlardı.1905yazında,birçokyerdetarımişçilerininsosyal-demokratlartarafındanorgut-lenmişgrevlerioldu.
Fakatbu,koylumucadelesinindahabaşlangıcıydı.Koyluhare-ketisadece85kazayı(uyezd),yadaÇarlıkRusya’sınınAvrupake-simindekitoplamkazasayısınınkabacayedidebirinisarmıştı.
IşçivekoyluhareketiveRus-JaponsavaşındaRusbirliklerininaldıgıbirdiziyenilgi,orduuzerindeetkisinigosterdi.Çarlıgınbukalesi,sallanmayabaşladı.
Haziran1905’teKaradenizDonanmasınamensup“Potemkin”zırhlısındabirayaklanmapatlakverdi.Osıradazırhlı,işçilerinbirgenelgrevininyaşanmaktaolduguOdessayakınlarındademirlemiş-ti.IsyancıbahriyelilerennefretettiklerisubaylarlahesaplaştılarvekruvazoruOdessa’yagetirdiler.“Potemkin”zırhlısıdevrimtarafınageçti.
Lenin,buayaklanmayamuazzamonemverdi.Bolşeviklerinbuhareketeonderliketmesi,onuişçilerin,koylulerinveyerelgarni-zonlarınhareketiylebirleştirmesigerektiginiduşunuyordu.
Çar,“Potemkin”uzerinesavaşgemilerigonderdi;amabugemi-lerdekibahriyelilerisyancıyoldaşlarınınuzerineateşaçmayıred-dettiler.DevriminKızılbayragıbirkaçgun“Potemkin”zırhlısınındiregindedalgalandı.Amaosıralar,1905’teBolşevikParti,dahasonra1917’deoldugugibi,hareketiyonetentekpartidegildi.“Po‐temkin”deçoksayıdaMenşevik,Sosyal-DevrimciveAnarşistvardı.
78
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
Bundandolayı,tektuksosyal-demokratlarisyanakatılmışolmasınaragmen,ayaklanmadogruveyeterincetecrubelibir onderliktenyoksundu.Tayinedicianlardabahriyelilerinbirkısmıbocaladı.Ka-radenizDonanmasınındigergemileri,ayaklanmacıkruvazoreka-tılmadılar.Komuruveerzakıazalınca,devrimcizırhlı,Romanyakı-yılarınadogrurotatutmakveoradaRomanyamakamlarınateslimolmakzorundakaldı.
“Potemkin”zırhlısındakibahriyelilerinayaklanmasıyenilgiylesonbuldu.DahasonraÇarlıkhukumetininelineduşenbahriyelilermahkemeyeverildi.Kimisiidamedildi,kimisisurgunevekurekce-zasınamahkumoldu.Amasaltayaklanmaolgusubileolaganustubuyukbir onemesahipti.“Potemkin”zırhlısındakiayaklanma,or-duvedonanmadakiilkdevrimcikitleeylemiydi,Çarlıksilahlıkuv-vetlerininbuyucekbirbirligininilkkezdevrimdenyanageçişiydi.Buayaklanma,ordununvedonanmanınguçleriniişçisınıfıvehalk-labirleştirmesiduşuncesini,işçilervekoyluler,ozellikledebizzataskerlervebahriyelileriçindahaanlaşılırkıldıveonlarınyurekleri-neyerleşti.
Işçilerin siyasi kitle grevleri ve gosterilere geçişi, koyluha-reketininbuyumesi,halkınpolisveaskeribirliklerlesilahlıçatış-maları,sonolarak,KaradenizDonanması’ndakiayaklanma—bu-tunbunlar,halkınsilahlıayaklanmasıiçinşartlarınolgunlaştıgınıgosteriyordu.Bu,liberalburjuvaziyieylemegeçirdi.Kendisidev-rimdenkorkanveaynızamandaÇarıdevrimhayaletiylekorkutanliberalburjuvazi,devrimekarşıçarlaanlaşmakistiyorduvehalkı“yatıştırmak”, devriminguçleriniparçalamakveboylece“devri-minkorkunçlukları”nınonunualmakuzere“halktanyana”kuçukreformlaristedi.“Kellemizdenolacagımıza,topragımızınbirazın-danolalım”,diyorlardıliberalçiftliksahipleri.Liberalburjuvazi,Çarla iktidarıpaylaşmayahazırlanıyordu.“Proletaryasavaşıyor,burjuvazi ise sinsice iktidara yuruyor”, diye yazıyordu Lenin o
79
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
gunlerde,işçisınıfınıntaktigiileliberalburjuvazinintaktigindenbahsederken.
Çarlıkhukumetiişçilerivekoylulerigaddarcaezmeyedevamet-ti.Fakatsaltbaskıtedbirleriyledevrimlebaşedebilmeninimkansızoldugunudagormuyordegildi.Bunedenle,baskıtedbirlerininyanı-sıra,manevralaryapmapolitikasınabaşvurdu.Biryandan,ajan-provokatorlerininyardımıyla,Rusyahalklarınıbirbirineduşurdu,Yahudikatliamlarıduzenledi,ErmenilerleTatarlarıbirbirinekırdır-dı.Oteyandanda“ZemskiSobor”yadaDevletDumasıbiçimindebir“temsilkuruluşu”toplamayıvaadettiveBakanBulygin’e,boylebirDumaiçinbirprojehazırlamasıtalimatınıverdi.AmabuDu-ma’nınhiçbiryasamagucuolmamasınışartkoştu.Butunbuted-birler,devriminguçlerinibolmekvehalkınılımlıkesimlerinidev-rimdenkoparmakamacıylaalınmıştı.
Bolşevikler,BulyginDuması’naboykotilanettilerveonlerinebuhalktemsilikarikaturunuboşaçıkarmahedefinikoydular.
Menşeviklerise,tamtersine,Duma’yıboykotetmemeyikarar-laştırdılar,veonakatılmayıgerekligorduler.
3.BOLŞEVİKLERLEMENŞEVİKLERARASINDATAKTİKGÖRÜŞAYRILIKLARI.III.PARTİKONGRESİ.LENİN’İN“DEMOKRATİKDEVRİMDE SOSYAL-DEMOKRASİNİN İKİ TAKTİĞİ” KİTABI.MARKSİSTPARTİNİNTAKTİKTEMELLERİ.
Devrim,toplumunbutunsınıflarınıhareketegeçirdi.Devriminulkeninsiyasihayatındameydanagetirdigidegişiklik,onlarıeskialışılmışyerlerindençıkardıveyenidurumauygunolarakyenidengruplaşmayamecburbıraktı.Hersınıf,herparti,kendi taktigini,kendi davranış çizgisini, diger sınıflara karşı tavrını, hukumetekarşıtutumunusaptamayaçalıştı. HattaÇarlıkhukumetibile, bir“temsilkuruluşu”nu,BulyginDuması’nıtoplamakvaadindedego-
80
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
ruldugugibi,kendisiniyenivealışılmadıktaktiklerplanlamakzo-rundagoruyordu.
Sosyal-DemokratPartide,kendi taktiginisaptamakzorun-daydı. Bunu, devrimin kabaran dalgası dikte ediyordu. Bunu,proletaryanınonuneçıkan,gecikmeyetahammuluolmayanpra-tiksorunlardikteediyordu:silahlıayaklanmanınorgutlenmesi,Çarlıkhukumetinindevrilmesisorunu,birgeçicidevrimcihuku-metkurulması,sosyal-demokratlarınbuhukumetekatılmasıso-runu,koyluluge, liberalburjuvaziyekarşıtavırsorunuvb.Sos-yal-demokrasinin,heryerdeaynıvedikkatleduşunulmuşMark-sisttaktiginisaptamakgerekiyordu.
Oysa,MenşeviklerinoportunizmivebolucufaaliyetlerisonucuRusyaSosyal-Demokrasisiosıradaikifraksiyonaayrılmıştı.Bolun-mehenuztamsayılmazdı,vebuikifraksiyonşeklenhenuzikiayrıpartidegildi,fakatgerçekte,herbirikendiyoneticimerkezine,ken-dibasınınasahipikiayrıpartiyiçokandırıyorlardı.
Menşeviklerin,Partiçogunluguilearalarındaörgütselsorunlar‐davarolaneskigoruşayrılıklarınayenigoruşayrılıkları,taktikso-runlardakigoruşayrılıklarınıkalması,bolunmeyidahadaderinleş-tirdi.
Yekparebirpartininolmayışı,yekparebirpartitaktigininolma-masıylasonuçlanıyordu.
Budurumdançıkışyolu,egerderhalyenibirkongre,ortaktaktigisaptayacakveazınlıgıkongrekararlarınıdurustçeuygulamak,kong-re çogunlugunun kararlarınauymakla yukumlendirecek III. PartiKongresi toplantıya çagrılırsabulunabilirdi.BolşeviklerinMenşe-viklereonerdikleriçıkışyoludabuydu.FakatMenşevikler,III.PartiKongresi’ninlafınıbileduymakistemiyorlardı.Partiyi,Partininonay-ladıgıvebutunPartiuyelerinibaglayantaktiklerdendahafazlayok-sunbırakmayıcinayetsayanBolşevikler,III.PartiKongresi’nitopla-mainisiyatifinikendiellerinealmayakararverdiler.
81
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
PartiKongresi’ne,BolşevikolsunMenşevikolsunbutunPartiorgutleridavetedildi.AmaMenşevikler,III.PartiKongresi’nekatıl-mayıreddettilervekendikongrelerini toplamayakararverdiler.Kongrelerindekidelegesayısıazoldugundan,onukonferansdiyeadlandırdılar;amaaslındabu,kararlarıbutunMenşevikleriçinbag-layıcıolarakgorulen,MenşeviklerinbirPartiKongresiydi.
RusyaSosyal-DemokratIşçiPartisi’ninIII.PartiKongresiNisan1905’teLondra’da toplandı.Kongreye,20BolşevikKomiteden24delegekatıldı.Partininbutunbuyucekorgutleritemsilediliyordu.
Kongre,Menşevikleri,“Partidenkopmuşbirkesim”olarakmah-kumettivegundemdekiişe,Partitaktigininsaptanmasınageçti.
PartiKongresi’yleaynısırada,Cenevre’de,Menşeviklerinkon-feransı toplandı.“Ikikongre—ikiparti”,diyekarakterizeettidu-rumuLenin.
GerekPartiKongresigereksekonferans,aslındaaynıtaktikso-runlarıtartıştı,fakatbusorunlardaalınankararlarbirbirinetabantabanazıttı.PartiKongresindevekonferanstaalınanikifarklıka-rarlardizisi,III.PartiKongresiileMenşevikKonferansarasındaki,BolşeviklerleMenşeviklerarasındakitaktikayrılıgınıtumderinli-giyleortayaçıkardı.
Iştebugoruşayrılıklarıntemelnoktaları:
III.PartiKongresi’nintaktikçizgisi.Kongre,cereyanetmekteolan devrimin burjuva-demokratik karakterine ragmen, onunmevcutdurumdakapitalizminçerçevesiiçindemumkunolanınotesinegeçemeyecegigerçegineragmen,onuntamzaferineenbaştaproletaryanınilgiduydugu,çunkubudevriminzaferinin,proletaryaya,kendini orgutlemek, siyasibakımdanbelinidog-rultmak,emekçikitleleresiyasionderliketmedetecrubevebece-ri kazanmakveburjuvadevrimden sosyalist devrime geçmekolanagıverecegigoruşundeydi.
82
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
Proletaryanınburjuva-demokratikdevrimintamzaferinihedefalantaktigi,ancakkoylulugundesteginialabilirdi;çunku,koyluluk,devrimintamzaferiolmadançiftliksahiplerininhesabınıgoremezveonlarıntopraklarınıeldeedemezdi.Koyluluk,bunedenleprole-taryanındogalmuttefikiydi.
Liberalburjuvazibudevrimintamzaferineilgiduymuyordu,çunkuenkorktuguşeyolan işçi vekoylulerekarşıbirkırbaçola-rakÇarlıkrejiminemuhtaçtı.Bunedenle,Çarlıgınyetkilerinibirazsınırlayarak Çarlık rejimini muhafazaya gayret gosterecekti. Buyuzdenliberalburjuvazi,meşrutibirmonarşiesasıuzerindeçarlaanlaşmayavararakmeseleyikapatmayateşebbusedecekti.
Devrim,ancakproletaryabaşınageçerse;devriminonderiola-rakproletarya,koylulukleittifakıguvencealtınaalmayıbilirse;libe-ral burjuvazi tecrit edilirse; Sosyal-DemokratPartiÇarlıga karşıhalkayaklanmasınınorgutlenmesindeaktifrol
alırsa;muzafferayaklanmasonucu,karşı-devriminkokunuku-rulmayavetumhalktarafındantaşınanbirKurucuMeclistoplama-yayeteneklibirgeçicidevrimcihukumetkurulacakolursa;Sosyal-Demokrasi, elverişli koşulların olması halinde,devrimi sonunakadargoturmekiçingeçicidevrimcihukumetekatılmayıreddet-mezsebaşarıyaulaşacaktı.
MenşevikKonferansıntaktikçizgisi.Mademkidevrimbirburju-vadevrimiydi,onderiancakliberalburjuvaziolabilirdi.Proletarya,koyluleredegil liberalburjuvaziyeyakınlaşmayaçalışmalıydı.Enonemlisi,devrimcibir tavırla liberalburjuvaziyi urkutmemekveonundevrimdençarketmesinevesileyaratmamaktı,çunkuodev-rimdençarkederse,devrimzayıflardı.
Ayaklanmanınzafereulaşmasımumkundu;amazaferdenson-raSosyal-Demokrasi,liberalburjuvaziyiurkutmemekiçinmeydanıterketmeliydi.Ayaklanmasonucubir geçicidevrimcihukumetinkurulmasımumkundu,amabuhukumetkarakteriitibariylesosya-
83
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
listolmayacagındanve,asılonemlisidebuydu,Sosyal-Demokrasi-ninhukumetebulmasıvedevrimcitavrıliberalburjuvaziyiurku-tupboylecedevrimimayınlayabileceginden,Sosyal-Demokrasihiç-birşekildeonakatılmamalıydı.
Devriminperspektifleri açısından, “ZemskiSobor”veyabirDev-letDumasıturundenherhangibirtemsilkuruluşununtoplantıyaçag-rılmasıdahaiyiolurdu;bukuruluş,birKurucuMeclis’edonuşmesiiçin,yadaonubirKurucuMeclis’itoplantıyaçagırmayamecburkıl-makiçindışardanişçisınıfınınbaskısınamaruzbırakılabilirdi.
Proletaryanınkendiozel,safproleterçıkarlarıvardıvebuçı-karlarıgozetmeliydi,genelbirsiyasidevrimolanvebuyuzdenyal-nızproletaryayıdegil,butunsınıflarıilgilendirenburjuvadevrimi-ninonderiolmayaçalışmamalıydı.
RusyaSosyal-DemokratIşçiPartisi’ninikifraksiyonununtak-tigikısacaboyleydi.
Tarihi kitabı “Demokratik Devrimde Sosyal‐Demokrasinin İkiTaktiği”ndeLenin,MenşeviktaktiginklasikbireleştirisiniveBolşe-viktaktiginparlakbirgerekçelendirmesiniyaptı.BuçalışmaTem-muz1905’te,yaniIII.PartiKongresi’ndenikiaysonraçıktı.Kitabınbaşlıgınagoreyargıyavarılacakolsa,Lenin’inbukitaptasadecebur-juva-demokratikdevrimdonemineilişkintaktiksorunlarıelealdıgıvesadeceRusMenşevikleriyleugraştıgısanılabilir.Gerçekteo,Men-şeviklerintaktiginieleştirirken,aynızamandauluslararasıoportu-nizmin taktigini de teşhir ediyordu; burjuva devrimi donemindeMarksistlerin taktigini gerekçelendirirken ve burjuva devrimi ilesosyalistdevrimarasındakiayrımıortayaçıkarırken,aynızamanda,burjuvadevrimindensosyalistdevrimegeçişdonemindekiMarksisttaktigintemellerinideformuleediyordu.
IşteLenin’in,“DemokratikDevrimdeSosyal‐Demokrasinin ikiTaktiği”kitabındaaçımladıgıtemeltaktiktezlerşunlardır:
84
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
1)Lenin’intumkitabınıniçineişlemişolantemeltaktikoner-me,proletaryanınRusya’dakiburjuva-demokratikdevriminönderi,burjuva-demokratikdevriminyöneticisiolabilecegiveolmasıge-rektigiduşuncesidir.
Lenin,budevriminburjuvakarakterinikabulediyordu,çunkuvurguladıgıgibi,o“saltdemokratikbirdevriminçerçevesidışınadolaysızçıkamaz.”Amao,bununusttabakalarınbirdevrimiolma-yıp,birhalkdevrimioldugu,tumhalkı,tumişçisınıfını,tumkoylu-luguhareketegeçirecekbirdevrimoldugugoruşundeydi.Buyuz-den,Menşeviklerinburjuvadevriminproletaryaiçintaşıdıgıonemikuçumseme,proletaryanınondaoynadıgırolukuçultmeveprole-taryayıondanuzaktutmaçabalarınıLenin,proletaryanınçıkarları-naihanetolarakgoruyordu.
“Marksizm”,diyorduLenin,“proletere,burjuvadevriminden
uzakdurmayı,onakayıtsızkalmayı,devrimdeönderliğiburju-
vaziyebırakmayıdeğil,bilakistamtersine,devrimeenenerjik
bir şekilde katılmayı, tutarlı bir proleter demokrasisi için,
devrimisonunakadargötürmekiçinenkararlışekildesavaş-
mayıöğretir.”(Lenin,“DemokratikDevrimdeSosyal-Demokrasi-
ninİkiTaktiği”,Moskova1940,s.43.)
“Unutmamalıyızki”,diyeyazıyorduLenindevamla,“sosyal-
izmi yakınlaştırmak için, şu anda tam politik özgürlükten,
demokratik cumhuriyettenbaşkabir araçyoktur veolamaz.”
(Aynıyerde,s.102.)
Lenin,devriminsonucuolarak ikiolanaköngörüyordu:a)
Ya,Çarlıküzerindetayinedicibirzaferle,Çarlığındevrilmesive
demokratikcumhuriyetinkurulmasıylasonuçlanacaktı;
b)Yadaeğergüçleryetmezse,çarınhalkınzararınaburju-
vaziyleuzlaşmasıyla,birtürgüdükanayasayla,büyükolasılıkla
böylebiranayasanınkarikatürüylesonuçlanabilirdi.
85
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
Proletarya,devrimineniyisonucuna,yaniÇarlıküzerinde
tayin edici zafere ilgiduymaktaydı. Fakatböylebirsonuç,an-
cak proletarya, devrimin önderi, yöneticisi haline gelmeyi
başardığıtaktirdemümkündü.
“Devriminsonucu”,diyorduLenin,“işçisınıfının,burjuvazi-
ninbiryamağı,otokrasiyekarşısaldırıgücübakımındangüçlü,
fakatpolitikbakımdaniktidarsızbiryamağı rolünümüoynay-
acağına, yoksa halk devriminin
önderi rolünü mü oynayacağına bağlıdır.” (Aynı yerde,
s. 11.)
Lenin,proletaryanınburjuvazininbiryamagıolmakaderindenkurtulmakveburjuva-demokratikdevriminonderihalinegelmekiçintumimkanlarasahipoldugugoruşundeydi.Lenin’egorebuim-kanlarşunlardı:Birincisi,“konumuitibariyleenilerivebiriciktu-tarlı-devrimcisınıfolanproletarya,tamdabunedenle,Rusya’dakigenel-demokratikdevrimcihareketteonderlikrolunuoynamamis-yonunasahiptir.”(Aynıyerde,s.64.)
Ikincisi,proletaryanın,kendisine“birleşikvebagımsızbirpoli-tik guç” halinde birleşme imkanı veren, burjuvaziden bagımsızkendisiyasipartisivardır.(Aynıyerde,s.65.)
Uçuncusu,devrimintayinedicizaferineproletarya,burjuvazi-dendahaçokilgiduymaktadır,bunedenle,“bellibiranlamdaburju-vadevrimiburjuvazidençokproletaryaiçindahaavantajlıolacak-tır.”(aynıyerde,s.42.)
“Burjuvazi için”,diye yazıyorduLenin, “proletaryayakarşı
geçmişinbazıkalıntılarına,örneğinmonarşiye,daimiorduyavb.
dayanmak avantajlıdır. Burjuva devrimin geçmişin tüm
kalıntılarınıpekokadarkararlıca silipsüpürmemesi,bilakis
bazılarınıbırakması, yanibudevrimin tam tutarlı olmaması,
sonunakadargitmemesi,kararlıveamansızolmaması,burju-
vaziiçinavantajlıdır...Burjuva-demokratikdoğrultudakizorunlu
86
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
dönüşümlerindahayavaş,dahatedrici,dahatemkinli,dahaaz
kararlıvedevrim yoluyladeğilde reform yoluyla yapılması,...
budeğişikliklerinsadehalkın,yaniköylülerinveözellikleişçile-
rinbağımsızdevrimcieylemini,inisiyatifiniveenerjisinimüm-
künolduğuncaazgeliştirmesi,burjuvaziiçinavantajlıdır.Çünkü
aksitaktirde,Fransızlarındediğigibi,‘tüfeğibiromuzdandiğer-
ineaktarıvermek’,yaniburjuvadevrimininellerinevereceğisi-
lahları,devrimingetireceğiözgürlüğü,serfliktentemizlenento-
praktanfışkıracakdemokratikkurumlarıburjuvaziyeyöneltm-
eleri,işçileriçindahakolayolacaktır.Tersine,burjuva-demokra-
tikdoğrultudaki zorunludönüşümlerin reform yoluyla değil,
devrimyoluylaolmasıişçisınıfıiçindahaavantajlıdır,çünküre-
formyolu,oyalama,erteleme,ulusalorganizmanınkokuşmuş
parçalarınınacılıbirşekildeyavaşyavaşçözülmesiyoludur.Bun-
larınkokuşmasındanherkestenönceveherkestençokacıçek-
en,proletaryaveköylülüktür.Devrimciyol,proletaryaiçinenaz
acılıolan,derhaloperasyonyoludur;çürüyenkısımlarıdolaysız
atmayolu,monarşiyeveonaeşlikedeniğrenç,menfur,çürükve
çürümüşlüğüylehavayıkokutankurumlaraenaztavizvermeve
enazmerhametetmeyoludur.”(Lenin,DemokratikDevrimde
Sosyal-DemokrasininİkiTaktiği,s.42/43.)
“Tamdabuyuzden”,diyedevamediyorLenin,“proletarya,cum-huriyetiçinenonsaflardamucadeleetmektedirveburjuvazininih-timalkiçarketmemesiiçinmumkunolduguncaozengostermekyo-lundakiahmakçavedegersizogutlerinefretlegeriçevirmektedir.”(Aynı yerde, s.89.)
Proletaryanındevrimeonderlikimkanınıngerçekhalinegelme-si,proletaryanınburjuvadevrimininfiilionderi,yoneticisihalinegelmesiiçin,Lenin’egore,enazındanikişartgerekliydi.
Birincisi,proletaryanın,Çarlıkuzerindetayinedicibirzafereil-gi duyanveproletaryanınonderliginikabuletmeyeyatkınolanbir
87
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
muttefike sahip olması gerekliydi. Bunu zaten onderlik fikrininkendisigereklikılıyordu,çunkuyonetilecekkimseyoksa,yoneticiyoneticiolmaktançıkar,onderlikedilecekkimseyoksa,onderon-derolmaktançıkar.BoylebirmuttefikolarakLenin,koylulugugoru-yordu.
Ikincisi,devriminonderligiiçinproletaryailemucadeleetmekteolanvebizzatkendisidevriminbiricikonderiolmayaugraşansını-fın, onderlik konumundan atılması ve tecrit edilmesi gerekliydi.Bunudayine,devriminikionderibulunmasıihtimalinidıştalayan,onderlikfikrininkendisigereklikılıyordu.BoylebirsınıfolarakLe-nin,liberalburjuvaziyigoruyordu.
“Demokrasiiçintutarlıbirsavaşçı,ancakproletaryaolabilir”,
diyordu Lenin. “Proletaryanın muzaffer bir demokratizm
savaşçısıolmasıise,ancakköylükitlelerininonundevrimcimü-
cadelesinekatılmasıkoşuluylamümkündür.”(Aynıyerde,s. 52.)
Vedevamla:
“Köylülük,çoksayıdayarı-proleterunsurunyanındaküçük-
burjuvaunsurlarıdakapsar.Buhususdaonu istikrarsızkılar,
böyleceproletaryatamanlamıylabirsınıfpartisiiçindebirleşmek
zorundakalır.Ama, köylülüğün istikrarsızlığı,burjuvazinin is-
tikrarsızlığındantemeldenfarklıdır,çünküşuandaköylülük,özel
mülkiyetinmutlakmuhafazasındançok.özelmülkiyetinbaşlıca
biçimlerindenolanbüyüktoprakmülkiyetineelkonmasınailgi
duymaktadır.Sosyalistolmaksızın,küçük-burjuvaolmaktançık-
maksızın,köylülük,demokratikdevrimincandanveenradikal
yandaşıolabilir.Köylülük,onuaydınlatmaktaolandevrimciolay-
larınseyri,burjuvazininihanetiyleveproletaryanınyenilgisiyle
zamansızca kesintiye uğramazsa, kaçınılmaz olarak devrimin
böyle bir yandaşı haline gelecektir. Bu şart altında köylülük,
kaçınılmazolarakdevriminvecumhuriyetindayanağıolacaktır,
çünküancaktamzafereulaşmışbirdevrimköylülüğetarımre-
88
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
formlarıalanındaherşeyiverebilir,köylülerindiledikleri,rüyasını
gördükleri, gerçektenmuhtaç bulundukları herşeyi verebilir.”
(Aynıyerde,s.89/90.)
Bolşeviklerinboylebirtaktiginin“burjuvasınıflarıdevrimdava-sındançarketmeyesevkedecegiveboylecedevriminkapsamınıda-raltacagını”iddiaedenMenşeviklerinitirazlarınıtahliledenLenin,buitirazları“devrimeihanettaktigi”,“proletaryayı,burjuvasınıfla-rınınzavallı biruzantısınadonuşturme taktigi”diyekarakterizeediyorveşoyleyazıyordu:
“MuzafferRusdevrimindeköylülüğünrolünügerçektenan-
layan bir kişinin, burjuvazi ondan çark ederse devrimin
kapsamının daralacağından sözedebilmesi mümkün değildir.
ÇünküaslındaRusdevrimi,ancakburjuvaziondançarkedinceve
köylülüğünanakütlesiproletaryanınyanındaaktifdevrimciler
olarak ortaya çıkınca, gerçek kapsamına, burjuva-demokratik
devrimçağındamümkünengenişdevrimcikapsamaulaşacaktır.
Demokratikdevrimimiz, tutarlıolaraksonunakadargötürüle-
bilmesiiçin,burjuvazininkaçınılmaztutarsızlığınıetkisizleştirme
yeteneğindeki, yani onu kesinlikle ‘devrimden çarketmeye
sevketme yeteneğindeki güçlere dayanmalıdır.” (Lenin,
“DemokratikDevrimdeSosyal-DemokrasininİkiTaktiği”,s.91.)
Lenin’in“DemokratikDevrimdeSosyal-DemokrasininIkiTak-tigi”kitabındageliştirmişoldugu,burjuva-demokratikdevrimdeproletaryanınonderligineilişkintemeltaktikonerme,burjuvadev-rimindeproletaryanınhegemonyasına(onderrolune)ilişkintaktikonermebudur.
Bu,burjuva-demokratikdevrimintaktiksorunlarındaMarksistpartiiçinyenibiranlayıştı;şimdiyekadarMarksizmincephaneli-gindevarolantaktikanlayışlardantemellifarklıydı.Ozamanakadardurumşoyleydi:Burjuvadevrimlerinde,orneginBatı’da,onderro-luoynayanburjuvaziydi,proletaryaisteristemezonunyamagıro-
89
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
lunuoynamıştı,koylulukiseburjuvazininyedeginioluşturuyordu.Marksistlerboylebirkombinezonuazçokkaçınılmazsayıyorlardı.amaburadahemen,proletaryanınkendidolaysızsınıftaleplerinimumkunolduguncasavunmasıvekendiozsiyasipartisinesahipolmasıkaydınıduşuyorlardı.Şimdi,yenitarihişartlaraltındaLe-nin’inanlayışınagoredurumoyledegişiyorduki,proletaryaburju-vadevriminin ondergucuhalinegeliyor,burjuvazidevrimin on-derligindenuzaklaştırılıyorvekoylulukproletaryanınbiryedeginedonuşuyordu.
Plehanov’undaproletaryanınhegemonyasından“yanaoldugu”iddiası,biryanlışanlamayadayanır.Plehanov,proletaryanınhege-monyasıfikriylecilveleşmiş,onulaftakabuletmeyemuhalifdegildi—burasıdogru.Fakatgerçekte,bufikrinozunekarşıçıkıyordu.Pro-letaryanınhegemonyası,proletaryanınkoylulukleittifakıpolitikasıy-lave liberalburjuvazinintecridipolitikasıyla,burjuvadevrimindeproletaryanınoncurolunuifadeeder;oysaPlehanov,bilindigigibi,liberalburjuvaziyitecritpolitikasınakarşı,liberalburjuvaziilean‐laşmapolitikasındanyanaveproletaryanınkoylulukleittifakısiyase-tinekarşıidi.AslındaPlehanov’untakındıgıtaktiktavır,proletarya-nınhegemonyasınıyadsıyanMenşeviktavırdı.
2)ÇarlıgıdevirmeninvedemokratikcumhuriyetikazanmanınenonemliaracıolarakLeninhalkınmuzaffersilahlıayaklanmasınıgoruyordu.Menşeviklerin tersineLenin,“genel-demokratikdev-rimcihareketin,dahaşimdidensilahlıayaklanmayızorunlukıldığı”,“proletaryanın ayaklanma için orgutlenmesinin” daha şimdidenPartininozsel,aslivezorunlugorevlerindenbiriolarakgundemdedurdugu,“proletaryanınsilahlandırılmasıveayaklanmayadogru-dandogruyaonderlikimkanınınsaglanmasıiçinenenerjiktedbir-lerinalınmasının”zorunluoldugugoruşundeydi(aynıyerde,s.65).KitleleriayaklanmayagoturmekveonutumhalkınbirayaklanmasıyapmakiçinLenin,kitlelerindevrimciinisiyatifleriniserbestbıra-
90
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
kacak,onlarıayaklanmaiçinorgutleyecekveÇarlıgıniktidarmeka-nizmasınıbozacakşiarlar,çagrılaryayınlamayıgereklisayıyordu.Buturşiarlarolarak,o,III.PartiKongresi’nintaktikkararlarınıgo-ruyordu. “DemokratikDevrimdeSosyal‐Demokrasinin İkiTaktiği”kitabıda,butaktikkararlarınsavunulmasınahasredilmişti.
Buturşiarlarolarakoşunlarıgoruyordu:a)“ayaklanmanınbaşındaveseyriiçindebuyukonemesahip
olabileceksiyasikitlegrevleri”ninuygulanması(Lenin,“Demokra-tik Devrimde Sosyal-Demokrasinin Iki Taktigi”, s.65);
b)“8saatlikişgunununveişçisınıfınıngundemdedurandigertaleplerininderhal,devrimciyoldangerçekleştirilmesi”ninorgutlen-mesi(aynıyerde,s.28);
c)çiftliksahiplerinintopraklarınaelkonulmasıdahil,“butundemokratikdonuşumleri”—devrimciyoldan—“uygulamakiçinderhaldevrimcikoylukomitelerininorgutlenmesi”(aynıyerde,s.81);
d)işçilerinsilahlandırılması.Buradaikinoktaozellikleilginçtir:Birincisi,kentlerde8saatlikişgunununvekırdademokratikdo-
nuşumlerindevrimciyoldangerçekleştirilmesi,yaniresmimakam-lara,yasalaraaldırmadan,resmimakamlarıveyasalarıyoksayıp,mevcutyasalarıparçalayarak,kendikeyfinegore,oldu-bittileryara-tarak,yenibirduzenkurartarzdagerçekleştirilmesi.Bu,uygulama-sı,Çarlıgıniktidarmekanizmasınıfelceugratan,kitlelerineylemlili-giniveyaratıcıinisiyatifiniserbestbırakanyenibirtaktikyontem-di.Butaktiktemelinde,kentlerdedevrimcigrevkomiteleri,kırdadadevrimcikoylukomiteleriortayaçıktı,kibunlardanilkisonralarıIş-çiTemsilcileriSovyetleri’ne,ikincisiiseKoyluTemsilcileriSovyetle-ri’nedonuştu. Ikincisi, sonradandevrimin seyri içindekitlelerindevrimcimobilizasyonundabuyukroloynayacakolansiyasikitlegrevleri,siyasigenelgrevlerinuygulanması.Bu,proletaryanınelin-
91
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
deyeniveçokonemlibirsilah,odonemedeginMarksistpartilerinpratigindebilinmeyenvesonradanbirmuktesephakhalinegelenbirsilahtı.
Lenin,muzafferbirhalkayaklanmasınınardından,Çarlıkhu-kumetininyerinibirgeçicidevrimcihukumetinalmasıgerektigigoruşundeydi.Geçicidevrimcihukumetingorevleri,devriminka-zanımlarınısaglamlaştırmak,karşı-devrimindirenişiniezmekveRusyaSosyal-DemokratIşçiPartisi’ninasgariprogramınıgerçek-leştirmekolacaktı.Lenin,bugorevlergerçekleştirilmeksizinÇarlıkuzerindetayinedicibirzaferinimkansızoldugunuduşunuyordu.AmabugorevlerigerçekleştirmekveÇarlıkuzerindetayinedicibirzaferkazanmakiçin,geçicidevrimcihukumet,alışılagelmişbirhu-kumetdegil,muzaffersınıfların,işçilerinvekoylulerindiktatorlu-gununbirhukumeti;proletaryavekoylulugundevrimcidiktatorlu-guolmakzorundaydı.Marx’ınunlutezine:“Birdevrimdensonrahergeçicidevletorgutu,birdiktatorlugu,hemdeenerjikbirdikta-torlugugerektirir”tezineişaretleLenin,geçicidevrimcihukume-tin,egerçarlıkuzerindetayinedicizaferiguvencelemekistiyorsa,proletaryavekoylulugundiktatorlugundenbaşkabirşeyolamaya-cagısonucunavardı.
“Çarlık üzerinde devrimin tayin edici bir zaferi”, diye
yazıyorduLenin,“proletaryaveköylülüğündevrimci-demokratik
diktatörlüğüdür...Veböylebirzafertamdabirdiktatörlükola-
caktır,yanikaçınılmazolarakaskerizora,kütleninsilahlandırıl-
masına, ayaklanmaya dayanmak zorunda olacaktır, ‘yasal’,
‘barışçıl’yoldankurulmuşşuyadabukurumadeğil.Buancakbir
diktatörlükolabilir,çünküproletaryaveköylülükiçinacilvekes-
inkesvazgeçilmezolandeğişiklikleringerçekleştirilmesi,çiftlik
sahiplerinin, büyük burjuvazinin ve Çarlığın çılgın direnişine
sebepolacaktır.Diktatörlükolmadanbudirenişikırmak,karşı-
devrimcigirişimleridefetmekimkansızdır.Amabuelbetteso-
92
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
syalist değil, demokratik bir diktatörlük olacaktır. (Devrimci
gelişmenin bir dizi ara aşamalarından geçmeksizin) kapital-
izmintemellerinedokunacakdurumdaolmayacaktır.Eniyihal-
de o, toprakmülkiyetinin köylülük lehine yeniden köklü bir
şekildedağıtımınıyapacak,cumhuriyetinkurulmasıdahil,tutar-
lıve tamdemokratizmigerçekleştirecek,yalnızcakırındeğil,
fabrikayaşamındandatümAsyaiözelliklerivekölelikilişkilerini
kazıyacak, işçilerin durumunu ciddi biçimde iyileştirmenin,
yaşam düzeylerini yükseltmenin temellerini atacak ve son
olarak -amabu sonunculukönembakımındandeğil-devrim
ateşiniAvrupa’yataşıyacakdurumdaolacaktır.Böylebirzafer,
bizimburjuvadevrimimiziaslasosyalistbirdevrimkılmayacak-
tır;demokratikdevrim,burjuvatoplumsal-ekonomikilişkiler
çerçevesinin dolaysız dışına çıkmayacaktır; ama yine de
Rusya’nınvetümdünyanıngelecektekigelişmesiiçinböylebir
zaferinönemimuazzamolacaktır.Rusya’dabaşlanmışbulunan
devrimin tayin edici zaferi kadar hiçbir şey, dünya prole-
taryasınındevrimcienerjisinibudenliartırmayacak,onuntam
zaferine götüren yolu bu denli kısaltmayacaktır.” (Lenin,
DemokratikDevrimdeSosyal-Demokrasinin İkiTaktiği,s.48/
49.)
Sosyal-demokrasiningeçicidevrimcihukumetkarşısındakitu-tumunaveonakatılmalarınıncaizolupolmadıgınagelince,Lenin,III.PartiKongresi’ninbukonudakikararınıtumkapsamıylasavu-nuyordu.Bukararşoylediyordu:
“Güçlerdengesineveöncedentambelirlenemeyecekdiğer
etkenlerebağlıolarakPartimiztemsilcilerinin,hertürlükarşı-
devrimci girişmelere karşı amansız mücadele etmek ve işçi
sınıfınınbağımsızçıkarlarınısavunmakamacıylageçicidevrim-
cihükümetekatılmasıcaizdir;böylebirkatılımiçinvazgeçilmez
önşart,Partinintemsilcileriüzerindekisıkıkontrolüvetamso-
93
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
syalistdevrimihedefleyenvebuölçüdetümburjuvapartilerine
uzlaşmaz bir şekilde düşman olan Sosyal-Demokrasinin
bağımsızlığının sımsıkı korunmasıdır; Sosyal- Demokrasinin
geçicidevrimcihükümetekatılmasınınmümkünolupolmaya-
cağındanbağımsız olarak,proletaryanın en genişkatmanları
içinde,Sosyal-Demokrasiönderliğindekisilahlıproletaryanın,
devrimcikazanımlarısavunmak,sağlamlaştırmakvegenişlet-
mekamacıylageçicihükümetesüreklibaskıyapmazorunluluğu
düşüncesinin propagandası yapılmalıdır.” (Aynı yerde, s.16.)
Menşeviklerin,geçicihukumetinyinedebirburjuvahukumetiolacagısosyal-demokratlarınboylebirhukumetekatılmasının,birFransız burjuva hukumetine katılmakla Fransız sosyalisti Mille-rand’ınişledigiaynıhataişlenmekistenmiyorsa,caizolmayacagışeklindekiitirazlarınıLenin,Menşeviklerin burada iki farklı şeyibirbirine karıştırdıklarına ve sorunaMarksistçe yaklaşmayete-neksizliklerinigosterdiklerineişaretederekçuruttu:Fransa’dasoz-konusuolan,sosyalistlerin,ulkededevrimcibirdurumolmadığıbirdonemde,—vebu,sosyalistleriboylebirhukumetekatılmamaklayukumlendiriyordu— gerici bir burjuva hukumetine katılmasısozkonusuydu;Rusya’dasozkonusuolanise,sosyalistlerin,devri-mindoludizgingelişmekteoldugubirsırada,devriminzaferiiçinsa-vaşanbirdevrimciburjuvahukumetinekatılmasıydı.Bu,sosyal-de-mokratların,karşı-devrime “tabandan”,dışarıdandegil,aynıza-manda“tepeden”,hukumetiniçindendedarbeindirmeleriamacıylahukumetekatılmalarınıcaizvehattauygunşartlaraltındazorun‐lukılanbirdurumdu.
3)Burjuvadevriminzaferivedemokratikcumhuriyetinkaza-nılmasıugrunamucadeledeLenin,hiçdedemokratikaşamadaça-kılıpkalmayıvedevrimcihareketinkapsamınıburjuva-demokratikgorevlerinyerinegetirilmesiyle sınırlamayı asla duşunmuyordu.Tamtersi:Lenin,demokratikgorevlerinyerinegetirilmesininhe-
94
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
menardından,proletaryavedigersomurulenkitlelerin,bukezsos‐yalistdevrimugrunamucadelesininbaşlamasıgerektigigoruşun-deydi.Leninbunubiliyorveburjuva-demokratikdevriminsosya-list devrimegeçmeyebaşlaması için herşeyi yapmayı sosyal-de-mokrasininvazifesisayıyordu.Proletaryavekoylulugundiktatorlu-gu,Lenin’egore,Çarlıkuzerindezaferkazanıldıgınoktadadevrimisonaerdirmekiçindegil,fakatdevrimhalinimumkunolduguncauzatmak, karşı-devrimin son kalıntılarını da yok etmek, devrimateşiniAvrupa’yasıçratmakve—devrimbuaradaproletaryayakendinisiyasiolarakegitmekvebuyukbirorduhalindeorgutle-mekfırsatıverdiktensonra—sosyalistdevrimedogrudangeçişebaşlamakiçinzorunluydu.
BurjuvadevrimininkapsamıveMarksistpartininonaverecegikaraktersorununuincelerken,Leninşoyleyazıyordu:
“Proletarya,otokrasinindirenişinişiddetyoluylakırmakve
burjuvazininyalpalayantavrınıetkisizhalegetirmekiçin,köylü
yığınlarıyla ittifakkurarakdemokratikdevrimisonunakadar
götürmelidir.Proletarya,burjuvazinindirenişinişiddetyoluyla
kırmakveköylülüğünveküçük-burjuvazininyalpalayantavrını
etkisizhalegetirmekiçin,nüfusunyarı-proleterunsurlarıylait-
tifakkuraraksosyalistdevrimibaşarmalıdır.YeniIskra’cılarına
(yani Menşeviklerin — Red.), devrimin coşkulu ilerleyişi
konusundabütünsavlarındavekararlığındaodenlidarbiçimde
sundukları proletaryanın görevleri işte bunlardır.” (Lenin,
DemokratikDevrimdeSosyal-DemokrasininİkiTaktiği,s.92)
Dahaileride:
“Bütün halkın ve özellikle köylülüğün başında — tam
özgürlükiçin,tutarlıdemokratikdevrimiçin,cumhuriyetiçin!
Bütünemekçilerinvesömürülenlerinbaşında—sosyalizmiçin!
Devrimciproletaryanın siyasetipratikte buolmalıdır,devrim
sırasındahertaktikmeseleninçözümünüveişçisınıfıpartisinin
95
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
herpratikadımınıbelirlemesiveonuniçineişlemesigereken
sınıfşiarıbuolmalıdır.”(Aynıyerde,s.104.)
HiçbirbelirsizlikkalmamasıiçinLenin,“İkiTaktik”kitabınınçı-kışındanikiaysonra,“Sosyal-DemokratlarınKoyluHareketiKarşı-sındakiTavrı”makalesindeşuaçıklamayıyapıyordu:
“Demokratikdevrimdenderhalvegücümüzölçüsünde,sınıf
bilinçli ve örgütlü proletaryanın gücü ölçüsünde, sosyalist
devrimegeçişebaşlayacağız.Bizkesintisizdevrimdenyanayız.
Yarıyoldadurmayacağız:’(Lenin,SeçmeEserler,cilt3;s.138.)
Bu,burjuvadevrimi ile sosyalistdevrimarasındakikarşılıklıilişki sorunundayeni bir tavırdı, burjuva devriminsonunadog-ru,sosyalistdevrimedogrudangeçişiçinguçleriproletaryaetrafın-da toplama konusunda yeni bir teoriydi— burjuva-demokratikdevrimdensosyalistdevrimegeçişteorisiydi.
Bu yeni anlayışı geliştirirken Lenin, birincisi, geçen yuzyılınkırklıyıllarınınsonunda“MerkezKomitesi’ninKomunistlerBirli-gi’neçagrısı”nda,Marx’ınortayaattıgıunlukesintisizdevrimtezi-ne, ve ikincisi,Marx’ınEngels’e1856’dayazdıgımektupta: “ThewholethinginGermany(Almanya’dabutunmesele),tobacktheProletarianrevolutionbysomesecondeditionofthePeasants’war(proleterdevrimini,KoyluSavaşı’nınbirturikincibaskısıylades-tekleme)ihtimalinebaglıdır”diyeifadeettigi,devrimcikoyluhare-ketiniproleterdevrimlebirleştirmezorunlulugunailişkinunludu-şuncesinedayanıyordu.Nevarki,Marx’ınbudahiyaneduşunceleri,Marx ve Engels’in daha sonraki eserlerinde geliştirilmemişti,II.Enternasyonalinteorisyenleriisebunlarıhasıraltıetmekveunut-turmakiçinherşeyiyapmışlardı.Marx’ınbuunutulmuştezlerinigunışıgınaçıkarmakveonlarıtumkapsamıylarestoreetmekgore-vi,Lenin’eduştu.AmaMarx’ınbutezlerinirestoreederkenLenin,bunlarısalttekrarlamaklakalmadıkalamazdıda—,bunlarıdahadageliştirip,yenibirunsuru,sosyalistdevriminvazgeçilmezbirşartı
96
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
olarak,proleterdevrimin zaferininönşartıolarakproletaryanın,kentvekırınyarı-proleterunsurlarıyla ittifakıesasınıekleyerek,hepsiniahenklibirsosyalistdevrimteorisiiçindeyenidenbiçim-lendirdi.
Buanlayış,burjuvadevrimindensonra,yoksulkoylulerdahil,koylukitlelerininzorunluolarakdevrimdenyuzçevirecekleri,bu-nunsonucuolarakburjuvadevriminienazındanelli,yuzyılsurenuzunbiraranın,uzunbir“sukunet”donemininizleyecegivebusı-rada,yenibirdevrimin,sosyalistdevriminsırasıgelinceyekadarproletaryanın“barışçılbirşekilde”somurulecegiveburjuvazinin“yasalolarak”kendinizenginleştirecegindenyolaçıkanBatıAvru-pasosyal-demokratpartilerinintaktiktutumlarınıyıktı.
Bu,tamburjuvaziyekarşıtecritolmuşproletaryatarafındande-gil,halkınyarı-proleterunsurlarında,“emekçivesomurulenmilyon-lar”damüttefikleresahipolanhegemonolarakproletaryatarafındangerçekleştirilenyenibirsosyalistdevrimteorisiydi.Buteoriyegore,burjuvadevrimdeproletaryanınhegemonyası—proletaryakoylu-lukleittifakhalindedir—,sosyalistdevrimdeproletaryanınhege-monyasına—proletaryaşimdidigeremekçivesomurulenkitlelerleittifakhalindedir—geçecekti,proletaryavekoylulugundemokratikdiktatorlugu,proletaryanınsosyalistdiktatorlugununzemininiha-zırlayacaktı.
Buteori,BatıAvrupalı,sosyal-demokratlararasındayaygınolan,kentvekırınyarı-proleterkitlelerinindevrimcipotansiyeliniyadsı-yanveulkemizde,muhalifyadadevrimcikombinasyonlarındayana-bilecekleri—burjuvaziveproletaryadanbaşka-hiçbirtoplumsalguçgormuyoruz”(BatıAvrupasosyal-demokratlarıiçintipikolanPlehanov’unsozleri)goruşundenyolaçıkanteoriyiyıktı.
BatıAvrupasosyal-demokratları,proletaryanınsosyalistdev-rimde tümburjuvaziyekarşı,bütünproleter-olmayansınıfveta-bakalarakarşıtekbaşınavemuttefiksizolarakduracagınıilerisu-
97
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
ruyorlardı.Onlar,sermayeninyalnızcaproleterleridegil,aynıza-mandakapitalizmtarafındanezilen,vetoplumunkapitalistboyun-duruktankurtarılmasımucadelesindeproletaryanınmuttefikleriolabilecekolankentvekırınmilyonlukyarı-proletertabakalarınıdasomurduguolgusunuhesabakalmakistemiyorlardı.BatıAvrupalısosyal-demokratlar bu yuzden, Avrupa’da sosyalist devrim içinşartlarınhenuzolgunlaşmadıgı,buşartlarınancak,toplumuneko-nomikbakımdandahadagelişmesiyleproletaryaulusunçogunlugu,toplumunçogunluguhalinegeldigindeolgunlaşmışsayılabilecegigoruşundeydiler.
BatıAvrupasosyal-demokratlarınınbuçurukveanti-proleteranlayıştan,Lenin‘insosyalistdevrimteorisitarafındantamamenbozgunaugratıldı.
Lenin’inteorisi,sosyalizmintekbaşınaalınmışbirulkedezafe-riimkanınailişkindolaysızsonucuhenuziçermiyordu.Fakatenin-de sonunda boyle bir sonuç çıkarmak için gereklitemelunsur-larınhepsini,yadahemenhemenhepsiniiçermekteydi.
Bilindigigibi,Leninbusonucaonyılsonra,1915’teulaştı.
“DemokratikDevrimdeSosyal‐DemokrasininikiTaktiği”adlıtarihikitabındaLenin’ingeliştirmişoldugutemeltaktiktezlerbunlardır.
Lenin’inbueserinintarihionemi,herşeydenonce,Menşevikle-rinkuçuk-burjuvataktikanlayışınıideolojikolarakdarmadagınet-mesi,Rusyaişçisınıfınıburjuva-demokratikdevrimidahadageliş-tirmekiçinveÇarlıgakarşıyenibiratılımiçinsilahlandırmasıveRussosyal-demokratlarınaburjuva-demokratikdevrimdensosya-listdevrimegeçişzorunlulugukonusundaberrakbirperspektifka-zandırmasındayatar.
FakatLenin’ineserininonemibununlabitmez.Onunpahabi-çilmezonemi,Marksizmiyenibirdevrimteorisiilezenginleştirme-sindeveulkemizproletaryasının1917yılındakapitalizmuzerinde
98
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
zaferkazanmasınısaglayanBolşevikPartisi’nindevrimcitaktiginintemeliniatmasındadır.
4.DEVRİMİNDAHADAYÜKSELMESİ.EKİM1905’TEKİTÜM-RUSYASİYASİGREVİ. ÇARLIĞINGERİADIMATMASI.ÇARINMANİFESTOSU.İŞÇİTEMSİLCİLERİ SOVYETLERİNİNORTAYAÇIKIŞI.
1905gozundedevrimciharekettumulkeyisardıvemuazzambirguçkazandı.
19Eylul’de(2Ekim)Moskova’dabirbasımişçilerigrevibaşla-dı.Grev,Petersburgvebirdizişehresıçradı.Basımişçileriningre-vi,Moskova’da,digersanayikollarındakiişçilertarafındandades-teklendivesiyasibirgenelgrevedonuştu.EkimbaşındaMoskova-KazanDemiryolundagrevbaşladı.Ertesigun,Moskovakavşagın-dakibutundemiryollarındagrevpatlakverdi.Kısazamandaulke-ninbutundemiryollarınıgrevsardı.Postavetelgrafhizmetleridur-du.Rusya’nınçeşitlişehirlerindeişçilerbinlercekişilikmitingleryaptılarveişbırakmakararıaldılar.Grevfabrikadanfabrikaya,şe-hirdenşehire,bolgedenbolgeyeyayıldı.Grevciişçilere,kuçukme-murlar,ogrencilerveaydınlar—avukatlar,muhendislervedoktor-lar—katıldı.
Ekimsiyasigrevi,enucrabolgelerdahilhemenhementumul-keyi,engeritabakalardahilhemenhemenbutunişçilerikucakla-yanbirtum-Rusyagrevihalinegeldi.Siyasigenelgreve,—aynışe-kildegrevekatılanbuyuksayıdademiryoluişçisini,posta-telgrafmemurlarınıvedigerlerinihesabakatmazsak—sırfsanayiişçile-rindenbirmilyonkişikatıldı.Ulkedebutunhayatdurdu.Hukume-tiniktidarıfelceugradı.
Halkkitlelerininotokrasiyekarşımucadelesininbaşındaişçisı-nıfıduruyordu.
99
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
Bolşeviklerinsiyasikitlegrevişiarımeyvesinivermişti.
ProleterhareketinguçvekudretiniortayakoyanEkimgenelgrevi,olesiyekorkmuşbulunançarı,17Ekim1905Manifestosu’nuyayınlamayazorladı.BuManifesto,halka,“yurttaşlıkozgurlukleri-ninsarsılmaztemellerini:gerçekkişidokunulmazlıgını,vicdanvesoz ozgurlugunu, toplantıve orgutlenme ozgurlugunu”vaatedi-yordu.BirYasamaDuması’nıtoplantıyaçagırmayıveseçimhakkı-nıbutunsınıflarıkapsayacakşekildegenişletmeyivaatediyordu.
Boylece,Bulygin’inistişariDuma’sı,devrimdalgasıylasupuru-lupatıldı.BulyginDuması’nıboykotetmeBolşeviktaktigininhaklıoldugumeydanaçıktı.
Bunaragmen,17EkimManifestosuhalkakarşıbiryutturma-caydı,Çarınsafdilleriuyutmak,kendikuvvetlerinitoparlamakuze-re vakit kazanmakve toplayınca da devrimedarbe indirmekiçingiriştigibirmanevra,bir tur soluklanmamolasıydı.Laftaoz-gurluk vaat edenÇarlıkhukumeti, gerçektedişedokunurhiçbirşeyvermiyordu.Ogunekadarişçilervekoylulerhukumettenkuruvaatdışındahiçbirşeyalmamışlardı.Beklenengenişsiyasiafyeri-ne,21Ekim’desiyasimahkumlarınyalnızcaonemsizbirbolumuiçinafçıktı.Aynızamandahukumet,halkguçlerinibolmekamacıy-la,binlercekişininoldugubirdizikanlıYahudikatliamlarıtertiple-di;vedevrimlekanlıbirşekildehesaplaşmakiçin,“RusHalkBirli-gi”,“BaşmelekMihailBirligi”gibipolisdenetimialtındakihaydutorgutlerinikurdu.Içlerindegericiçiftliksahiplerinin,tuccarların,papazlarınvelumpenproletaryadangelenyarı-caniunsurlarınbu-yukroloynadıklarıbuorgutlere,halktarafından“KaraYuzler”adıverildi.PolisindestegiileKara Yuzler, ileri, işçileri, devrimci ay-dınlarıveogrencilerialenenhırpaladılarvekatlettiler,toplantıyer-leriniateşeverdilervehalktoplantılarınaateşaçtılar.ÇarınMani-festosununsonuçlarışimdilikbunlardı.
100
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
O sıralar çarın manifestosu hakkında halk arasında yaygınolanbirturkudeşoyledeniyordu:
“Çarınodupatladı,birManifestoyayınladı:Olulereozgurluk,yaşayanlaraysa—hapis!”
Bolşevikler,kitlelere,17EkimManifestosununbirtuzakoldugu-nuaçıkladılar.HukumetinManifestonunyayınlanmasındansonrakidavranışınıprovokasyonolaraknitelediler.Bolşevikler,işçilerisilah-lanmaya,silahlıayaklanmaiçinhazırlıkyapmayaçagırdılar.
Işçiler,herzamankindendahaenerjikbirşekildesavaşmufrezele-rikurmayabaşladılar.Siyasigenelgrevlekazanılan17Ekim’dekiilkzaferin,onlardanÇarlıgındevrilmesiiçinçabalarınıartırmalarını,mu-cadeleyisurdurmelerinigerektirdiginigoruyorlardı.
Lenin,17EkimManifestosunubellibirgeçiciguçlerdengesi-ninifadesisayıyordu:ManifestoyuÇardansokupalanproletaryavekoyluluk,Çarlıgıdevirmekiçinhenüzyeterincegüçlüdeğildi,—Çar‐lıkise,artıkbundanböylesadeceeskiyontemlerleyonetmeyemuk-tedirdegildivekagıtuzerindebir“yurttaşlıkozgurlukleri”ve“yasa-ma”Dumasıvaatetmeyemecburkalmıştı.
Ekimsiyasigrevininfırtınalıgunlerinde,Çarlıgakarşımucade-leninateşiiçindeişçisınıfıkitlelerinindevrimciyaratıcıgucu,yeni,guçlubirsilahyarattı—IşçiTemsilcileriSovyetleri.
ButunişletmevefabrikalarındelegelerininbirtoplantısıolanIş-çiTemsilcileriSovyetleri,işçisınıfının,dunyadaogunekadargorul-memişbir siyasi kitle orgutu idi. Ilkolarak1905’teortayaçıkanSovyetler, proletarya tarafından Bolşevik Partisi onderliginde1917’dekurulanSovyetiktidarınınkendinealdıgıörnektir.Sovyet-ler,halkınyaratıcıgucununyenidevrimcibirbiçimiydi.Bunlar,yal-
101
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
nızcahalkındevrimcikesimleritarafındankuruldularveÇarlıgınbutun yasa ve kurallarını yıktılar. Çarlıga karşımucadele etmekuzereayaklananhalkınbagımsızeylemininbirifadesiydiler.
Bolşevikler,Sovyetleridevrimciiktidarınruşeymhaliolarakgo-ruyorlardı.Sovyetleringucununveoneminin,tamamenayaklan-manıngucunevebaşarısınabaglıolduguduşuncesindeydiler.
Menşeviklerise,Sovyetlerinedevrimciiktidarınruşeymhali,nedeayaklanmaorganısaydılar.Onlar,Sovyetleri,demokratikleşti-rilmişbelediyeozyonetimleriturundenyerelozyonetimorganlarıolarakgoruyorlardı.
13(26)Ekim1905’tePetersburg’dabutunişletmevefabrika-lardaIşçiTemsilcileriSovyetiiçinseçimleroldu.OgeceSovyet’inilkoturumuyapıldı.Petersburg’unardındanhemenMoskova’dadabirIşçiTemsilcileriSovyetiorgutlendi.
Petersburg Işçi Temsilcileri Sovyeti’nin, Rusya’nın en onemlisanayivedevrimmerkezinin,Çarlıkimparatorlugununbaşkenti-ninSovyetiolarak,1905devrimindetayinedicibirroloynamasıgerekirdi.NevarkiSovyet,kotuMenşevikonderligiyuzundengo-revleriniyerinegetirmedi.Bilindigigibi,osıralarLeninhenuzPe-tersburg’dadegildi,halayurtdışındabulunuyordu.MenşeviklerLe-nin’in yoklugundan yararlanıp Petersburg Sovyetine girdiler veonunonderliginielegeçirdiler.Buşartlaraltında,MenşevikKrusta-lev,Troçki,ParvusvedigerlerininPetersburgSovyetininayaklan-masiyasetinekarşıçıkmasınısaglamalarındaşaşılacakbiryanyok-tur.AskerleriSovyeteyakınlaştıracakveonlarıortakmucadeleiçineçekecekyerdebunlar,askerlerinPetersburg’danuzaklaştırılmasınıtalepettiler.Işçilerisilahlandıracakveayaklanmayahazırlayacakyerde,Sovyetsadeceyerindesayıyorveayaklanmahazırlıklarınakarşıçıkıyordu.
MoskovaIşçiTemsilcileriSovyet’inindevrimdeoynadıgırol isebambaşkadır.MoskovaSovyeti,dahavarlıgınınilkgunundenitibaren
102
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
tutarlıdevrimcibirsiyasetizledi.MoskovaSovyeti’ndeonderlikBolşe-viklerinelindeydi.BolşeviklersayesindeMoskova’da,IşçiTemsilcileriSovyeti’ninyanısırabirdeAskerTemsilcileriSovyetiortayaçıktı.Mos-kovaSovyeti,silahlıayaklanmanınorganıhalinegeldi.
Ekim-Aralık1905doneminde,birdizibuyukşehirdevehementumişçimerkezlerindeIşçiTemsilcileriSovyetlerikuruldu. AskerveBahriyelitemsilcileriSovyetleriorgutlemeveonlarıIşçiTemsil-cileriSovyetleriilebirleştirmedenemeleriyapıldı.Bazıyerlerde,IşçiveKoyluTemsilcileriSovyetlerikuruldu.
Sovyetlerinetkisimuazzamdı.Çoguzamankendiligindenortayaçıkmalarına,kesinbirbiçimdenyoksunolmalarınavebileşimlerininbelirsizligineragmen,iktidarorganıgibihareketediyorlardı.Yasalyetkileriolmaksızın,basınozgurlugunugerçekleştirdiler,8saatlikiş-gununuyururlugekoydular,halkıÇarlıkhukumetinevergiodeme-meyeçagırdılar.Bazıdurumlarda,Çarlıkhukumetininparalarınaelkoyarakdevriminihtiyaçlarıiçinkullandılar.
5.ARALIKSİLAHLIAYAKLANMASI.AYAKLANMANINYENİLGİ-Sİ. DEVRİMİN GERİ ÇEKİLİŞİ. BİRİNCİ DEVLET DUMASI.IV.(BİRLİK)PARTİKONGRESİ.
EkimveKasım1905boyuncakitlelerindevrimcimucadelesimuazzambirguçlegelişmeyedevametti.Işçigrevlerisurdu.
Koylulerinçiftliksahiplerinekarşımucadelesi,1905guzundegenişboyutlaraulaştı.Tum ulkedekoyluhareketi,kazalarınuçtebirindenfazlasınısardı.Saratov,Tambov,Çernigov,Tiflis,Kutaisvedigerbazıiller,gerçekkoyluayaklanmalarınasahneoldu.Yinedekoylukitlelerininatılımıhenuzyeterlidegildi.Koyluhareketiorgut-luluktenveonderliktenyoksundu.
Birdizikentte—Tiflis,Vladivostok,Taşkent.Semerkant.Kur-sk,Suhum,Varşova,Kiev,Riga—askerlerarasındakikıpırdanma-
103
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
lar da arttı. Kronstadt’ta ve Sivastopol’daki Karadeniz Filosu’namensupbahriyelilerarasındaayaklanmalarbaşgosterdi (Kasım1905).Amabuayaklanmalarbirbirindenkopukoldugundan,Çarlıktarafındanbastırıldı.
Orduvedonanmanıntektekbirliklerindekiayaklanmalara,ço-gunluklasubaylarıngaddardavranışları,kotuyemekler(“fasulyeis-yanı”)vb.vesileoluyordu.AyaklananbahriyeliveaskerlerinbuyukkutlesihenuzÇarlıkhukumetinidevirme,silahlımucadeleyiener-jikbirbiçimdesurdurmegereginiberrakbirbiçimdekavramamış-tı.Halahaddindenfazlabarışçıveiyiniyetliydiler;sıksık,ayaklan-manınbaşlangıcındatutukladıklarısubaylarısalıvermekhatasınaduşuyor,ustlerininverdiklerisozlerevedoktukleridillerekanıyor-lardı.
Devrim,silahlıayaklanmanıneşiginevardı.BolşeviklerkitleleriÇaraveçiftliksahiplerinekarşısilahlıayaklanmayaçagırıyor,onla-rabununkaçınılmazlıgınıanlatıyorlardı.Bolşeviklerdurdurakbil-medensilahlıayaklanmayıhazırladılar.Askerlervebahriyelilerara-sındadevrimciçalışmayurutuluyor,ordudaParti’ninaskeriorgut-lerikuruluyordu.Birdizişehirdeişçilerdensavaşmufrezelerikuru-luyordu;savaşmufrezelerininuyelerisilahkullanmayıogreniyordu.YurtdışındasilahalınmasıvebunlarıngizliceRusya’yasokulmasıorgutlendi.Silahnakliyatınınorgutlenmesindeondegelenpartiiş-çileriyeraldılar.
Kasım1905’teLeninRusya’yadondu.Çarınjandarmavecasus-larınıntuzaklarındangizlenerek,silahlıayaklanmahazırlıklarındadog-rudanrolaldı.Bolşevik“NovayaJizn”(YeniYaşam)gazetesindekima-kaleleri,Parti’yegunlukçalışmasındayolgosteriyordu.
BudonemdeStalinyoldaşTrans-Kafkasya’damuazzambirdev-rimciçalışmayuruttu.Stalinyoldaş,Menşevikleri,devrimvesilahlıayaklanmaduşmanlarıolarakteşhirettiveşiddetleeleştirdi.Işçilerikararlıbirbiçimdeotokrasiyekarşıtayinedicimucadeleyehazırla-
104
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
dı.ÇarınManifestosununilanedildigigun,Tiflis’tekibirmitingdeStalinyoldaşişçilereşoylediyordu:
“Gerçekten kazanmak için neye ihtiyacımız var? Üç şeye:
Birincisi:silah,ikincisi:silah,üçüncüsü:silahveyinesilah!”
Aralık1905’teFinlandiya’nınTammerforskentindeBolşevikle-rinKonferansıtoplandı.BolşeviklerveMenşevikler,biçimselola-rak aynı Sosyal-Demokrat Parti’ye mensup olmalarına ragmen,gerçektekendiayrıyonetimmerkezlerinesahipikiayrıpartioluş-turuyorlardı.BuKonferanstaLeninveStalinilkkezşahsenkarşı-laştılar.Ozamanakadaryazışmaveyoldaşlararacılıgıylabagsur-durmuşlerdi.
TammerforsKonferansıkararlarındanozellikleşuikisioneçı-karılmalıdır:birincisi,fiilenikipartiyebolunmuşolanParti’ninbir-ligininyenidentesisiuzerine,vedigeri,VitteDumasıdiyebilinenBirinciDuma’nınboykotedilmesiuzerine.
OsıradaMoskova’dasilahlıayaklanmabaşlamışolduguiçin,Le-nin’intavsiyesiuzerineKonferans,çalışmalarınıhızlabitirdivede-legelerayaklanmayaşahsenkatılmakuzereyerelorgutlerinegeridonduler.
AmaÇarlıkhukumetideuyumuyordu.Odatayinedicimucade-leyehazırlanıyordu.JaponyailebarışanlaşmasıyaparakÇarlıkhu-kumetiguçdurumunuhafiflettiveişçivekoylulerinuzerinesaldırı-yageçti.Koyluayaklanmalarınınsarmışoldugubirçok ildesıkıyo-netim ilanetti, “esiralmakyok”,“mermiyiesirgemeyin”gibihun-harcaemirlerverdi,devrimcihareketinyoneticilerinitutuklamaveIşçiTemsilcileriSovyetlerinidagıtmafermanısaldı.
BukoşullaraltındaMoskovaBolşevikleriveonlarınyonettigige-nişişçikitleleriylebaglarıolanMoskovaIşçiTemsilcileriSovyeti,silah-lıayaklanmahazırlıgınıacilengerçekleştirmekararıaldı.5(18)Ara-lık’taMoskovaKomitesi,mucadeleninseyriiçindeonuayaklanmayadonuşturmekuzere,Sovyet’ebirsiyasigenelgrevilanetmesiçagrı-
105
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
sındabulunmakararıverdi.Bukarar,işçilerinkitletoplantılarındadesteklendi.MoskovaSovyeti,işçisınıfınıniradesinihesabakattıveoybirligiyle,siyasigenelgrevibaşlatmayakararverdi.
Moskovaproletaryası, ayaklanmaya başladıgında, yarısındanfazlasıBolşevikolan,binkadarsavaşçıdanoluşanbirsavaşorgu-tunesahipti.Bunaekolarak,Moskovafabrikalarınınbirçogundadasavaşmufrezelerivardı.Ayaklanmacılarıntoplamgucuikibinsa-vaşçıkadardı.Işçiler,garnizonutarafsızlaştırmayıvebirkesiminikendisaflarınakazanmayıumuyorlardı.
Moskova’dasiyasigrev7(20)Aralık’tabaşladı.Amagrevibu-tunulkeyeyaymaçabalarıbaşarısızlıgaugradı;grevPetersburg’dayeterincedestekbulmadı,budurum,ayaklanmanınbaşarışansınıdaha başından azalttı. Nikolayevskaya (şimdi Ekim) Demiryolu,Çarlıkhukumetininelindekaldı.Buhattatrafikkesilmemişti,busa-yedehukumet,ayaklanmayıbastırmakiçinPetersburg’danMosko-va’yaMuhafızAlaylarıgondermeyibaşardı.
Moskova’dakigarnizonisekararsızdı.Işçilerayaklanmaya,bi-razdagarnizondandestekalmayıumarakbaşlamışlardı.Amadev-rimcilerfırsatıkaçırdılarvehukumet,garnizondakihuzursuzlugunustesindengeldi.
9(22)Aralık’taMoskova’dailkbarikatlargoruldu.Çokgeçme-den,şehrinsokaklarıbarikatlarladoldu.Çarlıkhukumetitopçubir-liklerinihareketegeçirdi.Ayaklanmacılarıngucunuçokçokaşanbirkuvvettopladı.Dokuzgunboyuncabirkaçbinsilahlıişçikahraman-cadovuştu.ÇarlıkhukumetiayaklanmayıancakPetersburg,TverveBatıBolgesindenalaylargetirerekbastırabildi.Ayaklanmanınonder-leri,mucadeleninarifesindekısmentutuklandı,kısmendetecritedil-di.BolşeviklerinMoskovaKomitesitutuklandı.Silahlıeylem,birbi-rindenkopuktekteksemtlerinayaklanmasıbiçiminialdı.Yoneticimerkezdenmahrumkalansemtler,şehrinbutununukapsayanor-takbirhareketplanınınbulunmayışıyuzunden,kendileriniesasola-
106
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
raksavunmahareketleriylesınırladılar.Lenin’indahasonravurgula-dıgıgibi,Moskovaayaklanmasınınzayıflıgınınasılkaynagıveyenil-gisininnedenlerindenbiribuydu.
Ayaklanma,Moskova’nınKraznayaPreznyasemtindeozellikleinatçıveacımasızbirkaraktertaşıyordu.Burasıayaklanmanınesaskalesivemerkeziydi.Bolşeviklerinyonetimindekieniyisavaşmuf-rezeleriburadayogunlaşmıştı.AmaKraznayaPreznyaateşvekılıç-la bastırıldı, kana bulandıvetopçuateşininçıkardıgıyangınlarınalevliışıgındacayırcayıryandı.Moskovaayaklanmasıezilmişti.
AyaklanmasadeceMoskovailesınırlıkalmadı.Başkabirdizişehirveilçedededevrimciayaklanmalarçıktı.Krasnoyarsk,Moto-viliha(Perm),Novorossisk,Sormovo,SivastopolveKronstadtşe-hirlerindedesilahlıayaklanmalaroldu.
Rusya’nınezilenhalklarıdasilahlımucadeleiçinayagakalktılar.Gurcistan’ın neredeyse tamamını ayaklanma sardı. Ukrayna’nınDonHavzasında:Gorlovka,AleksandrovskveLugansk(ŞimdiVo-roşilovgrad)şehirlerindebuyukbirayaklanmaoldu.Letonya’dakimucadeleşiddetlibirkaraktertaşıyordu.Finlandiya’daişçilerkendiKızılMuhafızlarınıkurarakayaklandılar.
Ama butun bu ayaklanmalar, tıpkı Moskova ayaklanmasıgibi,otokrasitarafındaninsanlıkdışıbirhunharlıklabastırıldı.MenşeviklerveBolşevikler,Aralıksilahlıayaklanmasınıfarklıdegerlendirdiler.
Silahlıayaklanmadansonra,MenşevikPlehanov,Partiyi“Silahasarılınmamalıydı”diyesuçladı.Menşevikler,ayaklanmanıngerek-sizvezararlıbirşeyoldugunu,devrimdeonsuzyapılabilecegini,si-lahlıayaklanmailedegil,barışçılmucadeleyontemleriylebaşarıka-zanılabileceginikanıtlamayaçalıştılar.
Bolşeviklerboylebirdegerlendirmeyiihanetolarakdamgaladı-lar.Bolşevikler,Moskovasilahlıayaklanmasınındeneyiminin,işçisınıfınınbaşarılıbirsilahlımucadeleverebileceginisadecedogrula-mışoldugugoruşundeydiler.
107
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
Plehanov’un “Silaha sarılınmamalıydı” suçlamasına Lenin şuyanıtıveriyordu:
“Tam tersine, silaha daha kararlı, daha enerjik ve daha
saldırgan bir şekilde sarılınmalıydı; kitlelere salt barışçı bir
grevleyetinmeninimkansızolduğu,korkusuzveamansızbirsi-
lahlımücadeleninzorunluluğukavratılmalıydı.”(Lenin,Seçme
Eserler,cilt3,s.3401
1905Aralıkayaklanması,devrimindoruguydu.Aralık’taÇarlıkotokrasisiayaklanmayıyenilgiyeugrattı.Aralıkayaklanmasınınye-nilgisindensonra,devriminadımadımgeriçekilmesinedogrubirdonuşbaşladı.Devrimdalgası,yeriniyavaşyavaşgeriçekilmeyebı-raktı.
Çarlıkhukumeti,devrimenihaidarbeyiindirmekiçinbuyenil-gidenyararlanmaktaeliniçabuktuttu.Çarlıkcellatlarıvezindancıbaşlarıkanlıişlerinebaşladılar.Polonya,Letonya,Estonya,Kafkas-yaveSibirya’dacezalandırmaseferleridortbiryanısardı.
Amadevrimhenuzezilmişdegildi.Işçilervedevrimcikoylulerdovuşedevamederekyavaşyavaşgeriçekildiler.Yeniişçikesimlerimucadeleye katıldı. 1906’da birmilyonun ustunde, 1907’de ise740,000işçigrevlerekatıldı.Koyluhareketi1906’nınilkyarısındaÇarlıkRusya’sınınkazalarınınyarısını,ikinciyarısındabeştebirinisardı.Ordudavedonanmadahuzursuzluksurdu.
Çarlıkhukumeti,devrimekarşımucadelesindetekbaşınaşid-detonlemleriyleyetinmedi.Şiddetonlemleriyleeldeettigiilkbaşa-rılardansonra,yeni,“yasakoyucu”birDumatoplayarakdevrimeyenibirdarbeindirmeyekararverdi.BoylebirDuma’yıtoplayarakkoyluleridevrimdenkoparmayıveboylecedevrimesonvermeyiumuyordu.Aralık1905’teÇarlıkhukumeti,Bolşevikboykotusonu-cusilinipsupuruleneski“istişari”BulyginDuması’ndanfarklıola-rak,yeni,“yasakoyucu”birDuma’nıntoplanmasınailişkinbiryasaçıkardı.Çarlıgınseçimkanunukuşkusuzanti-demokratikti.Genel
108
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
seçimhakkıyoktu.Nufusunyarısındançogunun-orneginkadınla-rınveikimilyonuaşkınişçinin-oyhakkıtamamengaspedilmişti.Seçimlereşitdegildi.Seçmenler—ozamanlardendigi uzere—dortkuryeyeayrılmıştı:Topraksahiplerikuryesi(çiftliksahipleri),şehirkuryesi (burjuvazi),koylukuryesive işçikuryesi.Seçimlerdogrudandegil,çokdereceliidi.Fiilen,seçimingizliligidiyebirşeyyoktu.Seçimyasası,biravuççiftliksahibivekapitaliste,Duma’da,milyonlarcaişçivekoyluuzerindeezicibirustunluksaglıyordu.
Çar,Duma’dankitleleridevrimdensaptırmakiçinyararlanmakistiyordu.Osıralardakoylulerinonemlibirbolumu,Dumaaracılı-gıylatoprakeldeedebileceklerineinanıyordu.Kadetler,MenşeviklerveSosyal-Devrimciler,ayaklanmaolmadan,devrimolmadan,halkınihtiyaçduyduguduzenineldeedilebilecegionesurerekişçilerivekoylulerialdatıyorlardı.Buhalkaldatmacasınakarşımucadeleiçin-deBolşevikler,TammerforsKonferansı’nda alınankarara uygunolarak,BirinciDevletDuması’nıboykottaktiginiilanettilerveuygu-ladılar.
Işçiler, Çarlıga karşımucadeleyi surdururken, aynı zamandaPartiguçlerininbirligini,proletaryapartisininbirleşmesinitalepet-tiler.TammerforsKonferansı’nınbirlikkonusundakiunlukararıylasilahlanmışolanBolşevikler,işçilerinbutalebinidestekledilerveMenşeviklere,birbirlikkongresitoplanmasınıonerdiler.Işçikitle-lerininbaskısıaltındaMenşevikler,bubirleşmeyeboyunegmekzo-rundakaldılar.
Leninbirleşmedenyanaydı,amadevrimmeselelerikonusundavarolangoruşayrılıklarınıhasıraltıetmeyecekbirbirleşmedenya-na.BolşeviklerleMenşeviklerarasındaciddigoruş ayrılıkları ol-madıgını ispatlamaya çalışanuzlaştırıcılar(Bogdanov,Krassinvedigerleri),Parti’yebuyukzararverdiler.Uzlaştırıcılarakarşımuca-deleiçindeLenin,Bolşeviklerinhangipozisyonlarısavundugunuvebirleşmeninhangitemeluzerindegerçekleştigini işçilerinaçıkça
109
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
gormesiiçin,Bolşeviklerinkongreyekendiplatformlarıylagelme-sini talepetti.BolşeviklerboylebirplatformhazırladılarvePartiuyelerinintartışmasınasundular.
Nisan1906’daStockholm’de(Isveç),RSDIPIV.PartiKongresi—BirlikKongresi—toplandı.PartiKongresine,Partinin57yerelorgutunutemsilen,oyhakkınasahip111delegekatıldı.PartiKong-resindeayrıca,ulusalSosyal-Demokratpartilerintemsilcilerihazırbulundu:Bund’danuç,PolonyaSosyal-DemokratPartisi’ndenuçveLetonyaSosyal-Demokratorgutundenuçtemsilci.
AralıkayaklanmasısırasındavesonrasındaBolşevikorgutlerinezilmişolmasındandolayı,yerelorgutlerinhepsidelegegondere-memişti.AyrıcaMenşevikler,1905’in“ozgurlukgunleri”nde,dev-rimciMarksizmlehiçbirortakyanıolmayançoksayıdakuçuk-bur-juvaaydınınısaflarınaalmışlardı.TiflisMenşeviklerinin(Tiflis’tepekazsanayiişçisivardı)kongreye,proleterorgutlerininenbuyu-guolanPetersburgorgutukadardelegegonderdigineişaretetmekyeterlidir.Sonuçoyleolduki,MenşeviklerStockholmKongresinde,sadeceonemsizbirfarkladaolsa,çogunlugusagladılar.
PartiKongresininbubileşimi,birdizisorunda,alınankararla-rınMenşevikkarakterinibelirledi.
Bukongredesadecebiçimselbirbirliksaglandı.Ozunde,Bolşe-viklerveMenşeviklerkendigoruşlerinivebagımsızorgutleriniko-rudular.
IV.PartiKongresi’ndetartışılanenonemlisorunlar,tarımsoru-nu,gunceldurumunveproletaryanınsınıfgorevlerinindegerlendi-rilmesi,DevletDuması’nakarşıtavırveorgutselsorunlardı.
Menşeviklerbukongredeçogunluktaolmalarınaragmen,işçile-rikendilerindenitelememekiçin,TuzugunPartiuyeligineilişkinbirinciparagrafını,Lenin’informuleettigibiçimiylekabuletmekzorundakaldılar.TarımsorunundaLenin,topragınmillileştirilmesi‐nisavundu.Lenin,topragınmillileştirilmesiniancakdevriminzafe-
110
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
riyle,ancakÇarlıgındevrilmesindensonramumkungoruyordu.Budurumdatopragınmillileştirilmesi,kıryoksullarıylaittifakhalinde-kiproletaryanınsosyalistdevrimegeçişinikolaylaştıracaktı.Topra-gınmillileştirilmesi,çiftliksahiplerininbutuntopraklarınınkoylulerlehinetazminatsızmulksuzleştirilmesini(elkonmasını=Konfiskati-on)gerektiriyordu.Bolşeviktarımprogramı,koyluleriÇaraveçift-liksahiplerinekarşıdevrimeçagırıyordu.
Menşeviklerfarklıbirpozisyondaduruyorlardı.Onlar,belediye‐leştirmeprogramınısavunuyorlardı.Buprogramagore,çiftliksa-hiplerinintopraklarıkoylutopluluklarınıntasarrufunaverilmiyor,hattakoylutopluluklarınınkullanımınabilebırakılmıyor,bilakisbe-lediyelerin(yaniyerelozyonetimlerin,Zemstvoların)tasarrufunaveriliyordu.Koylulerbutoprakları—herbirigucuyettigioranda—kiralayacaktı.
Menşevikbelediyeleştirmeprogramıuzlaşıcıydıvebunedenledevrimezararlıydı.O,koyluleridevrimcimucadeleyeseferberede-mezdi,buyuktoprakmulkiyetinitamamenyoketmehesabıuzeri-nekuruludegildi.Menşevikprogram,devrimiyarıyoldadurdur-makhesabıuzerinekuruluydu.Menşevikler,koyluleridevrimiçinseferberetmekistemiyorlardı.
PartiKongresioyçogunluguylaMenşevikprogramıkabuletti.
Menşevikleranti-proleter,oportunist ozlerini, ozelliklegunceldurumundegerlendirilmesiuzerineveDevletDumasıuzerinekara-rıntartışılmasısırasındaaçıgavurdular.MenşevikMartinov,devrim-deproletaryanınhegemonyasınaaçıkçakarşıçıktı.Menşeviklereya-nıtverenStalinyoldaş,sorunutumkesinligiyleortayakoydu:
“Yaproletaryanınhegemonyası,yadademokratikburjuvaz-
inin hegemonyası — Parti içinde sorun böyledir, görüş
ayrılıklarımızburadadır.”
DevletDuması’nagelince,Menşevikler,kararlarında,Duma’yıdevriminsorunlarınıçozmenin,halkıÇarlıktankurtarmanıneniyi
111
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
aracıolarakovduler.BolşevikleriseDuma’yı,Çarlıgıniktidarsızbiruzantısı,onunçıbanlarınıorten,işinegelmedigianÇarlıgınfırlatıpatacagıbirortuolarakgoruyorlardı.IV.PartiKongresi’ndeseçilenMerkezKomitesi’ne,uçBolşevikvealtıMenşevikgirdi.MerkezYa-yınOrganınınyazıkurulunayalnızMenşeviklerseçildi.
Parti-içimucadeleninsurupgidecegiaçıktı.
IV.PartiKongresi’ndensonraBolşeviklerveMenşeviklerara-sındakimucadeleyenidenalevlendi.Biçimselolarakbirleşmişyerelorgutlerde,PartiKongresiuzerinesıksıkikiraportorraporsunu-yordu:biriBolşevik,biriMenşevik.Ikiçizginintartışılması,orgut-lerinuyelerininçogunlugunun,çogudurumdaBolşeviklerdenyanaçıkmasıylasonuçlandı.
Yaşam,Bolşeviklerinhaklıoldugunugittikçedahaaçıkkanıtla-dı;IV.PartiKongresi’ndeseçilenMenşevikMerkezKomitesi,opor-tunizminivekitlelerindevrimcimucadelesiniyonetmektekesinye-teneksizliginigittikçeartanbiçimdeaçıgavurdu.1906yazındaveguzunde,kitlelerindevrimcimucadelesiyenidencanlandı.Kronsta-dtveSveaborg’dabahriyeliayaklanmalarıoldu,koylulugunçiftliksahiplerinekarşımucadelesialevlendi.MenşevikMerkezKomitesiise,kitlelerinuymadıgı,oportunistşiarlarattı.
6. BİRİNCİDEVLET DUMASI’NINDAĞITILMASI.İKİNCİDEV-LETDUMASI’NINTOPLANTIYAÇAĞRILMASI.V.PARTİKONG-RESİ.İKİNCİDEVLETDUMASI’NINDAĞITILMASI.BİRİNCİRUSDEVRİMİNİNYENİLGİNİNNEDENLERİ.
BirinciDevletDuması’nınyeterinceuysalolmadıgıgorulunce,Çarlıkhukumeti1906yazındaonudagıttı.Hukumet,halkakarşışiddet onlemlerini daha da artırdı, cezalandırma seferlerininpogrom faaliyetlerini ulkenin her yanına genişletti ve kısa sureiçindeIkinciDevletDuması’nıtoplantıyaçagırmakararınıbildirdi.
112
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
Çarlıkhukumetibesbelligittikçekustahlaşıyordu.Devriminyavaş-lamaklaoldugunugorduguiçin,artıkondankorkmuyordu.
Bolşevikler,IkinciDuma’yakatılmayadaonuboykotetmeso-rununuçozmekzorundaydılar.BoykotderkenBolşevikler,genel-likleaktifboykotukastediyorlardı,seçimlerdeoyvermektenkaçın-makgibipasifbirtutumudegil.Bolşevikleraktifboykotu,Çarınhal-kıdevrimciyoldanÇarcı“anayasa”yolunasaptırmaçabalarınakar-şıhalkıuyarmakiçindevrimcibiraraç,boylebirçabayıboşaçıkar-manınveÇarlıgakarşıyenibirhalksaldırısınıorgutlemeninaracıolarakgoruyorlardı.
BulyginDuması’nı boykot deneyimi, boykotun, “olayların tamanlamıylahakverdigibiricikdogru taktikoldugunu”gostermişti.(Lenin,SeçmeEserler,cilt3,s.386.)Buboykotbaşarılıolmuştu,çun-kuyalnızcahalkıÇarcı-meşrutiyoluntehlikesinekarşıuyarmaklakalmamış,bilakisaynızamandaDuma’yı,dahagunışıgınıgormeknasipolmadan,dagıtmıştı.Başarılıolmuştu,çunkudevrimingeriçe-kilmesisırasındadegil,kabarandalgasısırasındayurutulmuşvebudalgadandestekalmıştı,çunkuDumaancak,devrimdalgasınınkaba‐rışıkoşullarındadagıtılabilirdi.VitteDuması’nı,yaniBirinciDuma’yıboykot,Aralıkayaklanmasınınyenilgiyeugramasındansonra,Çarınzafereulaştıgı,yanidevrimingerilemeyebaşladıgıyolundaeldeinan-dırıcıkanıtlaroldugubirsıradayurutuldu.
“Ama”,diyeyazıyorduLenin,“elbettekibuzaferi[Çarınzaf-
erini—Red.]tayinedicigörmekiçinosıradahiçbir sebep yok-
tu. Aralık1905 ayaklanması, devamını,birbirindenkopukve
kısmibirdiziaskeriayaklanmalardave1906yazındakigrevle-
rdebuldu.VitteDuması’nıboykotşiarı,buayaklanmalarıyoğun-
laştırmakvegenelleştirmek içinatılanbirmücadele şiarıydı.”
(Lenin,Tümeserler,ciltXII,s.20,Rusça.)
VitteDumasıboykotu,buDuma’nınotoritesinibirhaylisars-masınavenufusunbirkısmınınDuma’yaolaninancınızayıflatma-
113
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
sınaragmen,Duma’nıntoplanmasınıengelleyemedi;çunkudahasonraanlaşıldıgıuzereo,devrimingeriledigi,geriçekildigisıralar-dagerçekleştirilmişti.Bunedenle1906yılındaI.Duma’nınboykotedilmesibaşarısızlıklasonuçlandı.Lenin,“‘Sol’Komunizm—BirÇocuklukHastalıgı”adlıunlubroşurundebubaglantıdaşunlarıya-zar:
“1905’te Bolşeviklerin ‘parlamento’yu boykotu, devrimci
proletaryayı, olağanüstü değerli bir siyasi tecrübeyle zengin-
leştirdi,legalveillegal,parlamenterveparlamento-dışımücadele
biçimlerinibirleştirirkenparlamentermücadelebiçimlerinden
sarfı-nazaretmeyibilmeninbazenyararlı,veevethattazorunlu
olduğunugösterdi...Bolşeviklerin1906yılında‘Duma’yıboyko-
tuise,küçükvekolaycagiderilirbirhataolmasınarağmen,yine
de bir hataydı... Tek tek kişiler için geçerli olan,— gerekli
değişikliklerle—politikavepartiler içindegeçerlidir. Akıllı
olan,hiç hata yapmayan değildir.Böyleinsanlaryokturveol-
amazda.Akıllıolan,çokciddihatalaryapmayanvebunlarıko-
laylıklaveçabucakdüzeltmeyibilendir.”(Lenin,“‘Sol’Komünizm
-BirÇocuklukHastalığı”,Moskova1940,s.19.)
II.DevletDuması’nagelince,Lenin,degişendurumvedevrimingerilemesikarşısında,Bolşeviklerin“DevletDuması’nıboykotso-rununugozdengeçirmelerigerektigi”goruşundeydi(Lenin,SeçmeEserler,cilt3,s.385).
“Tarih”,diyeyazıyorduLenin,”Duma’nıntoplanmasının,Du-
ma içinde veDuma çevresinde yararlıbirajitasyongeliştirme
olanağı sunduğunu; Duma içinde Kadetlere karşı, devrimci
köylülüğe yakınlaşma taktiğinin mümkün olduğunu göster-
miştir.”(Aynıyerde,s.389.)
Tumbunlardan,yalnız,devrimdalgasıyukselirkenkararlılıkla,onsaflardasaldırmayıdegil,aynızamanda,devrimdalgalarınınyuk-selişigeçtiginde,dogrugeriçekilmeninnasılgerçekleştirilecegini,
114
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
ensonuncuolarakgeriçekilmeyi,durumdegiştigindetaktikdegiş-tirmeyi;duzensizbiçimdedegil,orgutlubirşekilde,sukunetle,pa-niklemeksizingeriçekilmeyi,kadrolarıduşmanateşindenkurtar-makiçinenkuçukimkandanyararlanmayı,guçlerinitoparlamayı,saflarınıyenidenduzenlemeyiveduşmanuzerineyenidensaldır-mayahazırlanmayıdabilmekgerektigiçıkıyordu.
Bolşevikler,II.Dumaseçimlerinekatılmayıkararlaştırdılar.AmaBolşeviklerDuma’ya,MenşeviklergibiKadetlerlebirblokha-
lindeorganik“yasakoyucu”çalışmayapmakiçindegil,ondandevri-minçıkarlarıiçinbirkursuolarakyararlanmakamacıylagittiler.
MenşevikMerkezKomitesi,tamtersine,Kadetlerleseçimanlaş-malarıyapma,KadetleriDuma’dadesteklemeçagrısıyaptılar,çun-kuonungozundeDuma,Çarlıgagemvurma,yetenegindekiyasakoyucubirorgandı.
Parti orgutlerinin çogunlugu, Menşevik Merkez Komitesininpolitikasınakarşıçıktı.
Bolşevikler,yenibirpartiKongresi’nintoplantıyaçagrılmasınıtalepettiler.
1907Mayıs’ındaLondra’daV.PartiKongresitoplandı.BuPartiKongresisırasındaRSDIP’nin(ulusalsosyal-demokrat orgutlerlebirlikte)150000’eyakınuyesivardı.Kongredetoplam336delegehazır bulundu. Bunlardan 105’i Bolşevik,97’siMenşevikti.Gerikalandelegeler, oncekiPartiKongresi’ninRSDIP’ne aldıgı ulusalsosyal-demokratorgutleri—PolonyalıveLetonyalıSosyal-Demok-ratlarıveBund’u—temsilediyordu.
Troçkikongredekendiorta-yolcugrubunu,yaniyarı-Menşevikayrıbirgrupkurmayıdenedi;fakatonuizleyençıkmadı.
Bolşevikler,PolonyaveLetonyalılarıkendiyanlarınaçektikleriiçin,PartiKongresi’ndesaglambirçogunlugasahiptiler.
PartiKongresi’ndeelealınanenonemlimucadelesorunların-danbiri,burjuvapartilerinekarşıtavırsorunuidi.DahaII.Parti
115
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
Kongresi’nde,busorunetrafındaBolşeviklerleMenşeviklerarasın-dabirmucadeleyurutulmuştu.PartiKongresi,proleterolmayanbu-tunpartilerin—KaraYuzler,Oktobristler,KadetlerveSosyal-Dev-rimciler—Bolşevikbirdegerlendirmesiniyaptıvebupartilerkar-şısındaizlenecekBolşeviktaktigiformuleetti.
PartiKongresi,BolşeviklerinpolitikasınıonayladıvehemKaraYuzlerPartilerine,—”RusHalkBirligi”,monarşistler,BirleşikSoylu-larKuruluhemde“17EkimBirligi”ne(Oktobristler),TicaretveSa-nayiPartisi’neve“BarışçılYenilenme”Partisi’nekarşıamansızbirmucadeleyurutmekararıaldı.Butunbupartiler,açıktankarşı-dev-rimciydiler. Liberal burjuvaziye, Kadet Partisine gelince, PartiKongresionauzlaşmazbirteşhirmucadelesiyurutulmesinitalepetti. Parti Kongresi, Kadet Partisinin sahte, ikiyuzlu “demokra-tizm”initeşhiretmeveliberalburjuvazitarafındangirişilen,kendi-nikoyluhareketininbaşınageçirmeteşebbuslerinekarşımucadeleetmetalimatınıverdi.
NarodnikyadaTrudovikdenilenpartileregelince(HalkçıSos-yalistler,TrudoviklerGrubu,Sosyal-Devrimciler),Kongre,bunlarınkendilerinisosyalistolarakmaskelemeçabalarınınteşhiredilmesi-nitavsiyeetti.PartiKongresiaynızamanda,ÇarlıgaveKadetburju-vaziyekarşıortakveeşzamanlıbirsaldırıiçinbupartilerle—osı-ralardabunlardemokratikpartilerolduklarıvekoyveşehirkuçuk-burjuvazisininçıkarlarınıdilegetirdikleriolçude—tektekanlaş-malaryapmanıncaizoldugunuilanetti.
DahaPartiKongresi’ndenonceMenşevikler,sozumonabir“IşçiKongresi”toplanmasıonerisiylegelmişlerdi.Menşeviklerinplanı,hemSosyal-Demokratların,hemSosyal-DevrimcilerinveAnarşist-lerinkatılacagıbirkongretoplamakyolundaydı.Bu“Işçi”Kongresi,birtur“partisizlerpartisi”,yadaprogramıolmayanbirtur“geniş”kuçuk-burjuvaişçipartisikuracaktı.Lenin,Menşeviklerinbusonderecezararlı,Sosyal-DemokratIşçiPartisi’nitasfiyeetmeveişçi
116
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
sınıfınınoncumufrezesinikuçuk-burjuvakitlesiiçindeeritmegiri-şiminiteşhiretti.Menşevik“IşçiKongresi”şiarı,PartiKongresita-rafındanşiddetlemahkumedildi.
PartiKongresi’ninçalışmalarıiçindesendikalarsorunuozelbiryertuttu.Menşeviklerişçisendikalarının“tarafsızlıgı”nısavundu-lar,yaniPartininsendikalardaonderbirroloynamasınakarşıçıktı-lar.KongreMenşeviklerinonergesinireddettivesendikalaruzerineBolşeviklerinsundugukararıbenimsedi.Bukararda,Partininsen-dikalarınideolojikvepolitikonderliginielegeçirmesigerektigibe-lirtiliyordu.
V. Parti Kongresi, işçi sınıfı hareketi içinde Bolşevikleriçinbuyukbirzaferiifadeediyordu.AmaBolşevikler,bununbaşlarınıdondurmesineizinvermediler,bubaşarıdansonrayangelipyat-madılar.Lenin’inonlaraogrettigibudegildi.Bolşevikler,Menşevik-lerlemucadelenindahaonlerindedurdugunubiliyorlardı.
Stalinyoldaş,1907yılındaçıkan“BirDelegeninNotları”ma-kalesinde,PartiKongresininsonuçlarınışoyledegerlendirdi:
“TümRusya’nınileriişçilerinindevrimciSosyal-Demokrasi
bayrağı altında tek bir Tüm-Rusya partisinde gerçekten
birleşmesi—LondraKongresininanlamıbudur,buonungenel
karakteridir.”
Stalinyoldaşbumakalesinde,PartiKongresininbileşimiuzerineverilerortayakoydu.Ortayaçıktıki,Bolşevikdelegeleresasolarakbuyuksanayibolgelerinden(Petersburg,Moskova,Urallar,Ivano-vo-Voznessensk ve digerleri) Parti Kongresine gonderilmişlerdi.MenşeviklerisePartiKongresine,kuçuk uretiminhakimoldugu,zanaatkar işçilerin,yarı-proleterlerinagırbastıgıyerlerden,aynışekilde,bazısafkırlıkbolgelerdengeliyorlardı.
“Aşikar ki”, diyordu Stalin yoldaş, Parti Kongresinin
sonuçlarını toparlayarak, “Bolşeviklerin taktiği büyük sanayi
proleterlerinin taktiğidir, sınıf çelişkilerinin özellikle açık ve
117
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
sınıfmücadelesininözelliklekeskinolduğubölgelerintaktiğidir.
Bolşevizm—hakikiproleterlerintaktiğidir.Öteyandan,Menşe-
viklerintaktiğinindahaziyadezanaatkârlarınveköylüyarı-pro-
leterlerintaktiğiolduğu,sınıfçelişkilerinintamaçıkolmadığıve
sınıfmücadelesininsuyüzüneçıkmadığıbölgelerintaktiğiold-
uğudaaynıölçüdeaşikardır.Menşevizm—proletaryanınyarı-
burjuvaunsurlarının taktiğidir.Rakamlar bunu göstermekte-
dir.”(RSDİPV.PartiKongresiTutanağı,s.XIveXII,1935Rusça.)
ÇarI.Duma’yıdagıttıgında,II.Duma’nındahauysalolacagınainanıyordu.AmabubeklentileriniII.Dumadaboşaçıkardı.BununuzerineÇar,buDuma’yıdadagıtıp,dahasınırlıbiroyhakkıile,dahauysalolacagınıumdugubirIII.Dumatoplamayakararverdi.
BeşinciPartiKongresi’ndenkısasuresonraÇarlıkhukumeti,3(16) Haziran darbesi denilen darbeyi gerçekleştirdi. 3 Haziran1907’deÇar,II.DevletDuması’nıdagıttı.II.DevletDuması’nınsos-yal-demokrat fraksiyonunun
65vekilitutuklandıveSibirya’yasuruldu.Yenibirseçimyasasıçıkarıldı.Işçilerinvekoylulerinhaklarıdahadakısıldı.Çarlıkhuku-metitaarruzunusurduruyordu.
ÇarlıgınbakanıStolypin,işçivekoylulerekarşıkanlıcellatlıkfa-aliyetiniilerletti.Cezalandırmaseferlerindebinlercedevrimciişçivekoylukurşunadizildiyadaasıldı.Çarlıgınzindanlarındadevrimcile-remaddivemaneviişkenceleruygulandı.Işçisınıfıorgutleri,ozel-likleBolşeviklerozelliklehunharcatakipediliyordu.Çarlıgınhafi-yeleri, Finlandiya’da illegal yaşayan Lenin’i arıyorlardı. Aralık1907’deLenin buyuk tehlikeleri goze alarak yeniden yurtdışınaçıkmayı,goçmenligegitmeyibaşardı.
Stolypingericiligininkaranlıkdonemibaşladı.
IlkRusDevrimiboylecebiryenilgiyleonuçlandı.
Buyenilgiyeyolaçannedenlerşunlardı:
118
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
1)Devrimde,halaişçilerlekoylulerinÇarlıgakarşısaglambirit-tifakıyoktu.Koyluler,çiftliksahiplerinekarşımucadeleiçinayaklan-mışlardıveişçisınıfıylaçiftliksahiplerinekarşıbirittifakagirmiş-lerdi.FakatÇarıdevirmedençiftliksahiplerinidevirmeninimkan-sızoldugunu,Çarınçiftliksahipleriyleelbirligiyaptıgınıhenuzanla-mamışlardı;koylulerinonemlibirbolumuhalaçarainanıyor,Çar-lıgınDevletDuması’na umutbaglıyordu.Bunedenlepekçokkoy-lu,Çarlıgıdevirmekamacıylaişçilerleittifakkurmakistemiyordu.Koylulergerçekdevrimcilerden—Bolşeviklerden—çok,uzlaşıcıSosyal-DevrimciPartiye inanıyorlardı.Bundandolayıkoylulerinçiftliksahiplerinekarşımucadelesiyeterinceorgutlenmişdegildi.Leninşoylediyordu:
“...köylüler çokdağınık, çokörgütsüz ve çok az saldırgan
davrandılar, devrimin yenilgisinin temel nedenlerinden biri
budur.”(Lenin,SeçmeEserler,cilt3,s.16.)
2)Koylulerinbuyukbirkısmında,Çarlıgıdevirmekiçinişçilerekatılmaisteginineksikolması,kendiniçogunluklauniformagiymişkoyluçocuklarındanoluşanordunundavranışlarındadagosterdi.Çarlıkordusununtektekbazıbirliklerindehuzursuzlukveayak-lanma başgosterdi, fakat askerlerin çogunlugu işçi grevlerini veayaklanmalarınıbastırmaktahalaÇarayardımediyordu.
3)Işçilerdeyeterinceoybirligiyledavranmıyorlardı.Işçisınıfı-nın ileri kolları, 1905 yılında kahramancabir devrimcimucade-leyigeliştirdiler.Dahagerikalmışkesimler—enazsanayileşmişil-lerinişçilerivekırlıkalanlardayaşayanişçiler—eylemedahayavaşkatıldılar. Onların devrimci mucadeleye katılmaları ozellikle1906’daguçlendi,amabusıradaişçisınıfınınoncumufrezesibu-yukolçudezayıflatılmıştı.
4)Işçisınıfı,devriminondergucu,anagucuydu,fakatişçisınıfıpartisininsaflarındagereklibirlikvedayanışmayoktu.RSDIP—iş-çisınıfınınpartisi—ikigrubabolunmuştu:BolşeviklerveMenşe-
119
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
vikler.Bolşeviklertutarlıbirdevrimciçizgiuyguluyorve işçileri,Çarlıgıdevirmeyeçagırıyorlardı.Menşevikleriseuzlaşıcıtaktikle-riyledevrimikostekliyor,işçilerinonemlibirbolumununkafasınıkarıştırıyor,işçisınıfınıboluyorlardı.Buyuzden,işçilerdevrimdedaimatekadammışçasınadavranmadılar,vesaflarındahalabirlikolmayanişçisınıfı,devrimingerçekonderihalinegelemedi.
5)1905devriminibastırmadaÇarlıkotokrasisineBatıAvrupa-lıemperyalistleryardımettiler.Yabancıkapitalistler,Rusya’dayatır-dıklarısermayelerininveeldeettikleribuyukkarlarınınbaşınabir-şeygelmesindenkorkuyakapılmışlardı.Ustelik,Rusdevrimininza-fere ulaşması halinde diger ulkelerin işçilerinin de devrim içinayaklanacagındankorkuyorlardı.BunedenleBatıAvrupaemperya-listleri,cellatÇarınyardımınakoştular.Fransızbankacıları,devrimibastırmakiçinÇarabuyukbirkrediaçtılar.AlmanKayzeri,RusÇa-rınamudahaleyoluylayardımdabulunmakuzerebinlercekişilikbirorduyuhazırbekletiyordu.
6)1905Eylul’unde Japonya ileyapılanbarışÇar için onemliyardımoldu.Savaştaalınanyenilgivedevrimintehditedicigeliş-mesi,Çarıbiranoncebarışanlaşmasıimzalamayazorladı.SavaştaalınanyenilgiÇarlıgızayıflatmıştı.Barışanlaşması,Çarındurumu-nusaglamlaştırdı.
KISA ÖZET
BirinciRusDevrimi,ulkemizingelişmesindetumbirtarihiaşa-mayıoluşturur.Butarihiaşamaikidonemdenoluşur.Devrimdalga-sınınkabarmaktaoldugu,Ekim’dekisiyasigenelgrevden,Aralık’takisilahlıayaklanmayayukseldigi,buaradaMançuryasavaşalanlarındayenilgiyeugratılmışolanÇarınzayıflıgındanyararlanarakBulygin
120
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
Duması’nısilipsupurduguveÇardantavizustunetavizkopardıgıbi-rincidonem;veJaponyailebarışyaptıktansonrakendinitoparlayanÇarın,liberalburjuvazinindevrimkorkusundanyararlandıgı,koylu-lerinkararsızlıgındanyararlandıgı,onlarınonuneVitteDumasıdiyebirlokmaattıgıveişçisınıfınavedevrimekarşıtaarruzageçtigiikin-ci donem.Devrimin uç kısa yılı içinde (1905-1907), işçi sınıfı vekoyluluk,barışiçindegeçenotuzyıllıkolagangelişmedeedinemeye-cekleriderecedezengindeneyimlerledolubirsiyasiegitimdengeçti-ler.Devriminbirkaçyılı,onlarcayıllıkbarışçıgelişmeninaçıgaçıka-ramayacagıbirçokşeyiaydınlattı.
Devrim, Çarlıgın halkın yeminli duşmanı oldugunu, Çarlıgınkamburununancakmezardaduzelebileceginiaçıkçagosterdi.
Devrim,liberalburjuvazininhalkiledegil,Çarilebirittifakpe-şindekoştugunu,onunkarşı-devrimcibirguçoldugunuveonunlaanlaşmanınhalkaihanetleaynışeyoldugunugosterdi.
Devrim,burjuva-demokratikdevriminonderininancakişçisı-nıfıolabileceginiyalnızcaonun,liberalKadetburjuvaziyikenarait-me,koyluluguonunetkisindenkurtarma,çiftliksahiplerininkoku-nukazıma.devrimisonunakadargoturmevesosyalizminyolunuaçmayetenegindeoldugunugosterdi.
Sonolarakdevrim,emekçikoylulerin,yalpalamalarınaragmen,işçisınıfıilebirittifakagirebilecekbiricikciddiguçoldugunugos-terdi.
Devrim sırasındaRSDIP içindebirbirine taban tabana zıtikiçizgininmucadelesisuruyordu:BolşeviklerinçizgisiveMenşevik-lerinçizgisi.
Bolşevikler,devrimingeliştirilmesi,Çarlıgınsilahlıayaklanmailedevrilmesi,işçisınıfınınhegemonyası,Kadetburjuvazinintecritedilmesi,koylulukleittifak,işçilerinvekoylulerintemsilcilerindenbirgeçicidevrimcihukumetkurma,devrimimuzaffersonakadargoturmerotasınıtutmuşlardı.Menşeviklerise,tamtersine,devri-
121
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
minonunualmarotasınıtutmuşlardı.Çarlıgıayaklanmayladevirmeyerinereformdangeçirip“iyileştirmeyi”,proletaryanınhegemon-yasıyerineliberalburjuvazininhegemonyasını,koylulukleittifakyerineKadetburjuvaziile ittifakı,geçici devrimcihukumetyerineulkenin “devrimci guçleri”nin merkezi olarak Devlet Duması’nıoneriyorlardı.
BoyleceMenşevikleruzlaşmacılıgınbatagınagomulduler,işçisı-nıfı uzerindeki burjuva etkisinin aracı ve burjuvazinin işçi sınıfıiçerisindekigerçekajanlarıhalinegeldiler.
Bolşevikler, Partiiçindekiveulkedekibiricik devrimci-Mark-sistguçolduklarınıkanıtladılar.
Bukadarciddigoruşayrılıklarındansonra,RSDIP’nin,Bolşe-viklerinPartisiveMenşeviklerinPartisiolmakuzerefiilenikiparti-yeayrılmasıanlaşılırdır.IV.PartiKongresi,partiiçindekifiiliduru-muhiçbirşekildedegiştirmedi.Partininbiçimselbirliginisadecekoruduvebirazcıkpekiştirdi.V.PartiKongresi,Parti’ningerçektenbirleştirilmesidogrultusundaileriyedogrubiradımattı,bubirleş-meBolşevizminbayragıaltındaoldu.
Devrimci hareketin sonuçlarını toparlayan V. Parti Kongresi,MenşeviklerinçizgisiniuzlaşıcıbirçizgiolarakmahkumettiveBol-şeviklerinçizgisinidevrimci-Marksistçizgiolarakonayladı.Boyle-ce,BirinciRusDevrimininntumseyrinindogrulamışolduguşeyibirkezdahadogruladı.
Devrim,Bolşeviklerin,durumgerektirdigindesaldırmayıbil-diklerini,onsaflardasaldırmayıvetumhalkıtaarruzakaldırmayıogrendiklerinigosterdi.Amadevrimayrıca,Bolşeviklerin,durumelverişsizbirniteligeburundugunde,devrimgerilemeyebaşladı-gındaduzgunbirşekildegeriçekilmeyidebildiklerini;Bolşevikle-rin, panik ve karışıklıgayervermeksizin,kadrolarınıkoruyarak,guçlerinitoplayarakdogrubirşekildegeriçekilmeyiveyeniduru-
122
Üçüncü bölüm. Rus-japon savaşI ve birinci rus devrimi döneminde menşevikler ve bolşevikler
mauygunolaraksaflarınıyenidenduzenlediktensonraduşmanakarşıyenidensaldırıyageçmeyiogrendiklerinigosterdi.
Dogrusaldırmakbilinmezse,duşmanyenilemez.Yenilgiyeugranıldıgında,panigevekarışıklıgakapılmaksızın,
geriçekilmeyidogruuygulamayıbilmeksizin,hezimeteugramak-tankaçınılamaz.
123
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
D Ö R D Ü N C Ü B Ö LÜM
STOLYPINGERICILIĞIDÖNEMINDEMENŞEVIKLERVEBOLŞEVIKLERBOLŞEVIKLERINBAĞIMSIZBIRMARKSISTPARTIKURMASI
( 1908 -1912 )
1. STOLYPİNGERİCİLİĞİ.AYDINLARINMUHALİF KESİMLE-RİNDEÇÖZÜLME.YOZLAŞMAEĞİLİMLERİ.PARTİLİAYDINLA-RINBİR KISMININMARKSİZMDÜŞMANLARININ KAMPINAGEÇİŞİVEMARKSİZMİNTEORİSİNİREVİZEETMEGİRİŞİMLE-Rİ.LENİN’İN “MATERYALİZMVEAMPİRİOKRİTİSİZM”KİTA-BINDA REVİZYONİSTLERLE HESAPLAŞMASIVE MARKSİSTPARTİNİNTEORİKTEMELLERİNİSAVUNMASI.
II.DevletDuması3(16)Haziran1907’deÇarlıkhukumetitara-fındandagıtıldı.Tarihtebuolay3HaziranHukumetdarbesidiyeanılır.ÇarlıkhukumetiIII.DevletDuması’naseçimleriçinyenibiryasaçıkardıveboylece,yeniyasalarınancakDuma’nınonayıylaçı-karılmasınışartkoşan17Ekim1905manifestosunukendisiçig-nemiş oldu. II. Duma’daki Sosyal-Demokrat fraksiyonun uyelerimahkemeyeverildiler;işçisınıfınıntemsilcileri,kurekcezasınavesurgunemahkumedildiler.
Yeniseçimyasası,Duma’daçiftliksahiplerinin,ticaretvesanayiburjuvazisinintemsilcisisayısınıoldukçaartıracakbiçimdetasar-lanmıştı.Aynızamanda,zatenazolanişçivekoylutemsilcisayısıeskisinegorebirkaçkatazaldı.
III.Duma,bileşimiitibariylebirKaraYuzlerveKadetlerDuma-sı’ydı.Toplam442temsilciden171’iSagcı(KaraYuzler),113’uOk-
124
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
tobristveaynısoydangruplarınuyeleri,101’iKadetveonlaraya-kın grupların uyeleri, 13’u Trudovikve18’iSosyal-Demokrattı.
Sagcılar,(Duma’nınsagtarafındakisıralarıişgalettikleriiçinon-laraboyledeniyordu)işçilerinvekoylulerinenkotuduşmanlarının—koyluhareketininbastırılmasındakoylulerikitledayagınaçekenveonlarıkurşunlatanaşırıgericiçiftliksahiplerinin,feodaltoprakagalarının—temsilcileriydi,Yahudikatliamlarının,gosteriyapanişçilerekarşısaldırıların,devrimsırasındatoplantıyapılanyerlerinyakılmasınınorgutleyicileriydi.Sagcılar,emekçihalkıneninsafsızbiçimdeezilmesinden,ÇarınsınırsıziktidarındanyanaveÇarın17(30)Ekim1905tarihliManifestosunakarşıydılar.
OktobristParti,digeradıyla“17EkimBirligi”,Duma’daSagcılaraçokyakındı.Oktobristler,buyuksanayisermayesininveçiftliklerinikapitalistbiçimdeişletenbuyukçiftliksahiplerininçıkarlarınıtemsilediyorlardı.(1905Devrimininbaşında,KadetPartisimensubuçoksayıdabuyukçiftliksahibi,Oktobristlerinsafınageçti.)OktobristleriSagcılardanayırantekşey ,17EkimManifestosunu,sadecesozdekalmakuzere,kabuletmeleriydi.Oktobristler,Çarlıkhukumetininhemiçhemdedışpolitikasınıtamamendestekliyorlardı.
Kadetler(yada“Anayasal-Demokratik”Parti),III.Duma’da,I.veII.Duma’dakindendahaazsandalyeyesahipti.Bu,çiftliksahipleri-ninoylarınınbirkısmınınKadetlerdenOktobristleregeçmişolma-sıylaaçıklanır.III.Duma’daTrudovikleradıylabilinensayısalolarakzayıfbirkuçukburjuvademokratlarıgrubutemsilediliyordu.Tru-dovikler,Duma’daKadetlerleişçidemokrasisi(Bolşevikler)arasın-dayalpalıyorlardı.LeninTrudoviklerin,Duma’daçokzayıfolmaları-naragmen,kitleleri,koylukitlelerinitemsilettiklerineişaretetti.TrudoviklerinKadetlerleişçidemokrasisiarasındayalpalaması,ku-çukmulksahiplerininsınıfsaldurumlarınınkaçınılmazsonucuydu.Lenin,Bolşeviktemsilcilerin,işçidemokrasisininonune“zayıfku-çuk-burjuvademokratlarayardımetmek,onlarıliberallerinetki-
125
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
sindenkoparmak,demokratikkampıyalnızSagcılarakarşıdegil,karşı-devrimciKadetlerekarşıdabirleştirmek”gorevinikoydu(Le-nin,TumEserler,ciltXV,s.623.)
Gerek1905Devrimisırasındagereksedeozellikledevriminye-nilgisindensonra,Kadetleringittikçeartanolçudekarşı-devrimcibirguçoldugugoruldu.“Demokratik”maskelerindengittikçesıyrı-larak,gerçekmonarşistler,Çarlıgınsavunucularıolarakdavrandılar.1909yılındaKadetkampındanbirgrupunluyazar,“Vekhi”(İşaretTaşları)adınıtaşıyanbirderlemeyayınladı;buradaKadetler,burju-vaziadınaÇarlıga,devrimiezdigiiçinşukranlarınısundular.Çarlı-gınkamçıvedaragacıhukumetionundedalkavuklaşanveyaltakla-nanKadetler,bukitaptaaçıktanaçıga,“sungulerivezindanlarıylahalkınofkesindenbizi(liberalburjuvaziyi)tekbaşınakoruyanbuhukumetikutsamalıyız”dediler.
II.DevletDumasıdagıtılıpDuma’dakiSosyal-Demokratfraksi-yonunişibitirildiktensonraÇarlıkhukumeti,canlabaştaproletar-yanınsiyasiveiktisadiorgutleriniyıkmayagirişti.Zindanlar,kalelervesurgunyerleri,devrimcilerletıkabasadoluydu.Devrimcilerha-pishanelerdevahşicedovuluyor,eziyetveişkencegoruyorlardı.Ka-raYuzlerterorugemiazıyaalmıştı.ÇarlıgınbakanıStolypin,ulkeyidaragaçlarıyladoldurdu.Binlercedevrimciidamedildi.Osıralarke-mende“StolypinKravatı”deniyordu.
IşçilerinvekoylulerindevrimcihareketiniezerkenÇarlıkhuku-metitekbaşınaşiddetonlemleriyle,cezalandırmaseferleriyle,kur-şunadizmelerle,hapisvekurekcezalarıylayetinemezdi.Çarlıkhu-kumeti,koylulugun“Çarbabacıgımız”asafinancınıngittikçekay-boldugunutelaşlagoruyordu.Buyuzdenbuyukbirmanevrayabaş-vurduveçoksayıdakikoyburjuvazisi—Kulaklar—sınıfıiçindekırdakendinesaglambirdestekyaratmaplanımkotardı.
9(22)Kasım1906’daStolypin,koylulerinkoytopluluklarındanayrılıpmunferitçiftlikler(Çutor)kurmasınaimkanverenyenibir
126
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
toprakkanunuçıkardı.Stolypin’intoprakkanunu,topragınortak-laşakullanımısisteminiyıktı.Koyluler,kendipaylarınıozelmulkolarakellerinealmaya,koytoplulugundanayrılmayadavetedildiler.Artık,eskidensatmahaklarıolmadıgıpaylarını satabileceklerdi.Koytoplulugu,koytoplulugundanayrılankoyluyebutunbirparçatoprak(Çutor,yanimunferitçiftlik,otrup,yanimunferitarazi)gos-termekleyukumlendirildi.
Zenginkoyluler,Kulaklar,boyleceiktisadenzayıfkoylulerintop-ragınıyokpahasınakapatmakimkanınasahipoldular.Buyasanınçıkarılmasından sonraki birkaç yıl içinde,
iktisadenzayıfbirmilyonun uzerindekoylu, topragını tama-menkaybettiveyıkımaugradı.Iktisadenzayıfkoylulerintopraktansurulmesiyle,Kulaklaraaitmunferitçiftliklerinvemunferitarazile-rinsayısıgittikçearttı.Bunlarbazen,buyukkapsamlıucretlitarımemegi—yanaşma—kullananmuntazamçiftliklerdi.Hukumet,koyluleri,koytoplulugununeniyitopraklarımmunferitçiftliksa-hiplerine,Kulaklaraayırmayazorluyordu.
Koylulerin “kurtuluşu” sırasında, çiftlik sahipleri, koylulerintopraklarını yagmalamışlardı; şimdi deKulaklar eniyiparsellerialarakveyoksulkoylulerinpaylarınıyokpahasınakapatarak,koytoplulugununtopraklarınıyagmalamayabaşladılar.
Çarlıkhukumeti,toprakalmalarıvemunferitçiftliklerinidonat-malarıiçinKulaklarabuyukmiktardakrediaçtı.Stolypin,Kulaklarıkuçukçiftliksahipleri,Çarlıkotokrasisininsadıksavunucularıyap-makistiyordu.Sadece1906-1915arasındakidokuzyılda,ikimilyo-nuaşkınkoyluailesi,koytopluluklarındanayrıldı.
Stolypinrejimi,aztopraklıveyoksulkoylulerindurumunuda-hadakotuleştirdi.Koylulugunfarklılaşmasıdahadaderinleşti.Koy-lulerinmunferitKulakçiftçilerleçatışmasıbaşladı.
127
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
Aynızamandakoyluluk,Çarlıkhukumetiveçiftliksahipleri-Ka-detDevletDumasıvaroldukça,çiftliksahiplerinintopraklarınaaslasahipolamayacaklarınıkavramayabaşladılar.
ÇoksayıdaKulakçiftligikuruldugusıralarda(1907-1909),koy-lu hareketi başlangıçta biraz tavsadı, fakat çok geçmeden,
1910-1911’devedahasonra,koytopluluguuyeleriilemunferitçiftçilerarasındakiçatışmalartemelinde,çiftliksahiplerinevemun-feritKulakçiftçilerekarşıkoyluhareketiguçlendi.
Devrimdensonrasanayidede onemlidegişiklikleroldu.Sanayi-dekiyogunlaşma,yaniişletmelerinbuyumesivesanayiingittikçeguç-lenenkapitalistgruplarınelindetoplanmasıdahadahızlandı.Daha1905Devrimindenoncekapitalistler,ulkedemetafiyatlarınıartırmakveeldeedilenaşınkarları,ihracatıdestekleyipdışpazarlaraucuzmalyollayarakbupazarlarıelegeçirmekamacıylaihracatıteşvikfonunaaktarmakiçinbirliklerkurmayabaşlamışlardı.Bukapitalistbirliklere(tekellere),trostlervesendikalardeniyordu.Devrimdensonrakapita-listtrostlerinvesendikalarınsayısıdahadaarttı.Buyukbankalarınsa-yısıdaarttıvesanayidekirolleridahadaonemkazandı.Rusya’yaya-bancısermayeakışıguçlendi.
BoyleceRusya’dakapitalizm,gittikçetekelci,emperyalistbirka-pitalizmhalinegeldi.
Birkaçyıllıkbirdurgunluktansonrasanayiyenidencanlanma-yabaşladı:Komur,maden,petrol,tekstilveşekeruretimiarttı.Tahılihracatıbuyukboyutlaraulaştı.
Rusyaosıralardasanayialanındabellibirilerlemekaydettiy-sede,BatıAvrupailekarşılaştırıldıgındaeskisigibihalageriveyabancıkapitalistlerebaglıbirulkeolmadurumunukoruyordu.Rusyahenuzmakinelervetakımtezgahlarıuretmiyordu—bun-laryurtdışındangetiriliyordu.Otomobilyadakimyasanayiiyok-tu;sunigubreuretimideyoktu. Rusya, silah sanayiinde de di-ger kapitalist ulkelerdengerikalmıştı.
128
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
UlkeningerikalmışlıgınınbirgostergesiolarakRusya’dakima-dentuketimininduşukseviyesineişaretleLenin,şoylediyordu:
“KöylülerinkurtuluşundansonrakiyarımyüzyıldaRusya’da
demirtüketimibeşkatınaçıkmıştır;amaRusyahalainanılmaz
veeşigörülmedikderecedegeri,sefaletiçinde ve yarı-barbar
birülkedir;modernüretimaletleriyleokadarkötüdonatılmıştır
ki,elindeİngiltere’ninüretimdonatımınınenfazladörttebiri,
Almanya’nın beşte biri ve Amerika’nın onda biri bulunmak-
tadır.”(Lenin,TümEserler,ciltXVI,s.543,Rusça.)
Rusya’nıniktisadivesiyasigeriliginindolaysızsonuçlarındanbiri,hemRuskapitalizmininhemdebizzatÇarlıgınBatıAvrupakapitalizminebagımlılıgıydı.
Budurumifadesini,sanayiinkomur,petrol,elektrosanayiivemetalurjigibienonemlidallarınınyabancısermayeninelindebu-lunmasında,veÇarlıkRusyası’nınhemenhemenbutunmakineleri,tumsanayidonatımınıyurtdışındanithaletmekzorundaolmasın-dabuluyordu.
Budurumifadesini,koleleştiricidışborçlardabuluyordu.BuborçlarınfaiziniodemekiçinÇarlık,heryılhalktanyuzmilyonrub-lesızdırıyordu.
Budurumifadesini,Rusya’nın“muttefikleri”yleimzaladıgıveÇarlıkhukumetinisavaşhalindeemperyalistcephelerde“muttefik-leri” desteklemek ve Ingiliz-Fransız kapitalistlerinin muazzamkarlarınıkorumak içinmilyonlarcaRusaskeriyollamaklayukum-lukılangizlianlaşmalardabuluyordu.
Stolypin gericiligi yılları için, jandarmanın ve polisin, ÇarlıkajanlarınınveKaraYuzlerçetelerininişçisınıfınavahşicesaldırılarıozelliklekarakteristikti.Amaişçilerişiddetonlemlerinemaruzbıra-kan,yalnızcaÇarınbeslemeleridegildi.Bubakımdanfabrikatorlervebacabaronlarınınhiçonlardanaşagıkalıryanıyoktu,bunlarsa-nayidurgunluguveartanişsizlikyıllarındaişçisınıfınakarşısaldı-
129
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
rılarınıozellikleguçlendirdiler.Fabrikasahipleri,işçilerikitlehalin-deiştenartıyor(lokavt),grevlereaktifkatılansınıfbilinçliişçilerinkaralistelerinitutuyorlardı.Birkimsebirkez“karaliste“yeyada“karakitap”agirdimi, bulundugu sanayidalındaki fabrikatorlerbirligineuyeolanhiçbirişyerindeişealınmazdı.Ucrethadleridaha1908’deyuzde10-15duşuruldu.Işgunuheryerde10yada12saateçıkarıldı.Soyguncuparacezalarısistemiyenidendalbudaksaldı.
1905Devrimininyenilgisi,devrimin“yolarkadaşları”arasındaçozulmeveyozlaşmayayolaçtı.Çozulmeveyozlaşmaegilimleri,ay-dınlariçindeozellikleguçlendi.Devrimdalgasınınfırtınalıkabarışısırasındaburjuvaçevrelerindengelipdevrimsaflarınakatılan“yolarkadaşları”,gericilikgunlerindePartiyiterkettiler.Bunlarınbirke-simidevriminaçıkdanışmanlarınınkampınageçti,birbaşkakesi-mi,işçisınıfınınayaktakalabilmişolanlegalderneklerindemevzile-nip,proletaryayıdevrimyolundansaptırmak,proletaryanındev-rimcipartisinigozdenduşurmekgayretinegiriştiler.Devrimiterke-denyolarkadaşları,kendilerinigericiligeuydurmaya,çarlıklaba-rışmayagayretettiler.
Çarlıkhukumeti,devriminyenilgisindenyararlanarak,devri-minenkorkakveçıkarcıyolarkadaşlarınıajan-provokatorkaydet-ti.Buaşagılıkdonekler,çarlıkOkhrana’sınınişçi-vePartiorgutleri-negonderdigibuprovokatorler,buralardahafiyelikhizmetiyaptı-larvedevrimcilerieleverdiler.Karşı-devriminsaldırısı,ideolojikcephededebaşladı.SahneyeMarksizmi“eleştiren”,onun“işinibiti-ren”,devrimekaraçalanveonualayaalan,ihanetiyucelten,“kişiyetapına”maskesialtındacinseltaşkınlıklarıgogeçıkaranbirsurumodayazarçıktı.
Felsefealanında,Marksizmi“eleştirme”,revizyondangeçirmeçabalarıarttı;sahtebilimselteorilerinortusualtında,herturludi-niakımlarortayaçıktı.
Marksizmi“eleştirmek”modaoldu.
130
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
Butunbubaylar,turlurenklerineragmen,birortakhedefgü-düyorlardı: kitleleri devrimden saptırmak.
Yozlaşmaegilimleriveinançsızlık,Partiliaydınların,kendileriniMarksist sayan fakathiçbirzaman saglamMarksistolamayanbirkesiminide sardı. Bunlar arasında, (1905’teBolşeviklerden yanaolan)Bogdanov,Bazarov,Lunaçarskiile,(Menşevik)YuşkeviçveVa-lentinovgibiyazarlardavardı.BunlareleştirileriniaynızamandaMarksizminfelsefi-teoriktemellerine,yanidiyalektikmateryalizmekarşı,veonunbilimsel-tarihseltemellerine,yanitarihimateryaliz-mekarşıyonelttiler.Bueleştiri,alışılageleneleştirilerdenşufarklaay-rılıyorduki,açıkçavedurustçedegil,fakatgizliveikiyuzlubirbiçim-de,Marksizminenonemlipozisyonlarını“savunma”maskesialtındayurutuluyordu.BizozundeMarksistiz,diyorlardıbunlar,amaMark-sizmi“iyileştirmek”,onubazıtemeltezlerininyukundenkurtarmakistiyoruz.AmagerçekteonlarMarksizmeduşmandılar,çunkuMark-sizmeduşmanlıklarınıriyakarcainkardangelmelerineveikiyuzlucekendilerineMarksistpozuvermelerineragmen,Marksizminteoriktemelleriniyıkmayaçabalıyorlardı.Buikiyuzlueleştirinintehlikesi,sadepartiuyelerinialdatmahesabıuzerinekurulmuşolmasındaveonlarıyanıltabilecegindeyatıyordu.VeMarksizminteoriktemelleri-niyıkmayayonelikbueleştirinekadarikiyuzluyurutulurse,partiiçinokadartehlikelihalegeliyordu,çunkuPartiyevedevrimekarşıaçtıgıgenelseferberligindegericilikleo olçudesıkıkaynaşıyordu.Marksizmesırtçevirenaydınlarınbirbolumu,yenibirdinkurulma-sınıvaazetmeyebaşlayacakkadarilerigitti (“Tanrıarayıcılar”ve“Tanrıyapıcılar”).
Marksistlerinonunde,Marksizminteorisisorunlarındayozlaş-mış bu aydınlara hak ettikleri cevabı verme, bunların yuzundekimaskeyiyırtıponlarıbirguzelteşhiretmeveboyleceMarksistPar-tininteoriktemellerinisavunmaertelenemezgoreviduruyordu.
131
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
Kendilerini“Marksizminunluteorisyenleri”sayanPlehanovveMenşevikdostlarınınbugoreviustlenmeleribeklenebilirdi.Amaon-lar,tefrika-eleştiriturundenonemsizbirkaçmakaleylemeseleyige-çiştirmeyiveardındanmeydanıterketmeyitercihettiler.
SozuedilengoreviLenin,1909’daçıkanunlukitabı“Materya-lizmveAmpiriokritisizm”deyerinegetirdi.
“Altıaydankısabirzamaniçinde,esasolarak,hattanered-
eyseyalnızcadiyalektikmateryalizmesaldırılardanoluşandört
kitap çıktı. Bunların içinde en önde, Bazarov, Bogdanov, Lu-
naçarski,Berman,Hellfond,YuşkeviçveSuvorov’unyazıların-
danderlenen‘MarksistFelsefeÜzerine(?-“karşı”denseydidaha
doğru olurdu) Denemeler’i (Petersburg 1908) gelir; sonra
Yuşkeviç’in ‘Materyalizm ve EleştirelGerçekçilik’i;Berman’ın
‘ÇağdaşBilgiTeorisiIşığındaDiyalektik’i,Valentinov’un‘Mark-
sizminFelsefiYapısı’...Siyasigörüşlerindekeskinayrılıklarol-
masınakarşın,bütünbukişiler,diyalektikmateryalizmeduy-
duklarıkindebirleşmişlerdir,veyinedefelsefedeMarksistold-
uklarınıönesürmektedirler!Engels’indiyalektiği‘mistik’tir,diy-
or Berman. Bazarov, sanki kendiliğinden anlaşılır birşeymiş
gibi,Engels’ingörüşleri ‘eskimiştir’diyegelişigüzelatıyor -ve
materyalizm, ‘çağdaşbilgi teorisi’ni, ‘modern felsefe’yi (yada
‘modernpozitivizm’i),yani ‘20.yüzyılındoğabilimlerifelsefe-
si’ni böbürlenerek kendilerine tanık gösteren bu gözüpek
savaşçılarımız tarafından böylece çürütülmüş oluyor.” (Lenin,
“MateryalizmveAmpiriokritisizm”,Moskova1935,s.1.)
Arkadaşlarını— felsefede revizyonistleri— haklı çıkarmakkaygısıyla:“Belkiyanılıyoruz,amaarıyoruz”,diyenLunarçaski’yecevabında,Leninşoyleyazıyordu:
“Kendipayıma,bende,felsefede‘arayanlar’danbiriyim.Da-
haaçıkçası:bunotlarda,Marksizmkılığıaltında,bize,bilmem
hangitutarsız,karmakarışık,gericişeyisunankişilerinnerede
132
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
yollarını şaşırdıklarını araştırmayı kendime görev edindim.”
(Aynıyerde,s.3.)
AmaaslındaLenin’inkitabıbumutevazigorevinsınırlarınıçokaştı.ÇunkugerçekteLenin’inbukitabı,yalnızcaBogdanov,Yuşke-viç,BazarovveValentinovile,yazılarındaMarksistmateryalizmekarşıincevecilalıbiridealizmsunmayaçabalayan,onlarınfelsefeogretmenleriAvenariusveMach’ıneleştirisindenibaretdegildir.Lenin’inkitabıaynızamanda,Marksizminteoriktemellerinin-di-yalektikvetarihimateryalizmin-birsavunusuvebilimin,ozellikledogabilimlerinintumbirtarihidonemboyunca,Engels’inolumun-denLenin’in“MateryalizmveAmpiriokritisizm”ininçıkışınakadargeçendonemboyuncakeşfettigionemlibirozselherşeyinmater-yalistbirgenellemesidir.
Bu kitapta Rus ampiriokritiklerini ve onların yabancı ogret-menleriniesaslıbirşekildeeleştirdiktensonraLenin,felsefi-teorikrevizyonizmekarşışusonuçlaravarır:
1)“GittikçedahaincelenbirMarksizmkalpazanlıgı,anti-ma-teryalistogretileringittikçedahabuyukbirincelikleMarksistola-raktanıtılmaları-iştepolitikekonomideoldugugibi taktik sorun-lardavebirbutunolarak felsefedemodernrevizyonizmikarakte-rizeedenşeybudur:’(Aynıyerde,s.345.)
2)“MachveAvenarius’un,okulu,idealizmedogruyolalmakta-dır.”(Aynıyerde,s.375.)
3)“BizimMachçılarımız,derinlemesineidealizmebatmışlardır.”(Aynıyerde,s.363.)
4)“Ampiriokritisizminbilgi-teorikskolastiginingerisinde,felse-fedeki taraflarınmucadelesinin,son tahlilde,modemtoplum’dakiduşmansınıflarınegilimveideolojileriniyansıtanbirmucadeleoldu-gunusaptamadanedemeyecegiz.”(Ayınyerde,s.376.)
5)“Ampiriokritisizminnesnel,sınıfsalrolu,tamamıyla,geneldemateryalizme,veozeldedetarihselmateryalizmekarşıyuruttukle-
133
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
ri savaşta fideistlere hizmet etmekten ibarettir.” (Aynı yerde, s.576.)
6)“Felsefiidealizm...papazcılıgagidenbiryoldur.”(Ayınyerde,s.84.)
Lenin’in kitabının Partimizin tarihindeki muazzam oneminitakdiredebilmekveStolypingericiligidonemininherrenktenvesoydanrevizyonistlerinevesoysuzlarınakarşıhangiteorikzengin-ligikorudugunuanlamakiçin,kısacadaolsa,diyalektikvetarihimateryalizmintemellerinikavramakgerekir.
Diyalektikmateryalizmvetarihimateryalizm,Komunizminteo-riktemelini,MarksistPartininteoriktemellerinioluşturduguiçin,bubirokadardahagereklidir,butemelleribilmekvedolayısıylaken-dinemaletmekisePartimizinheraktifsavaşçısınınvazifesidir.
Ohalde:1)Diyalektikmateryalizmnedir?2)Tarihimateryalizmnedir?
2—DİYALEKTİKVETARİHİMATERYALİZMÜZERİNE
Diyalektikmateryalizm,Marksist-Leninistpartinindunyagoru-şudur. Bu dunya goruşune diyalektik materyalizm denir, çunkudogrugorungulerineyaklaşımı,dogagorunguleriniincelemeyon-temi,bugorunguleribilmeyontemidiyalektiktir,vedogagorungu-leriniyorumlayışı,onlarıkavrayışı,teorisiisemateryalisttir.
Tarihimateryalizm, diyalektikmateryalizmin onermelerinin,toplumsalyaşamınincelenmesinegenişletilmesi,diyalektikmater-yalizmin onermelerinin toplumyaşamınıngorungulerine, toplu-munvetoplumtarihininincelenmesineuygulanmasıdır.
Diyalektikyontemlerinikarakterizeederken,MarxveEngelsgenellikleHegel’den,diyalektigintemelozellikleriniformuleedenfilozofolaraksozederler.Amabu,MarxveEngels’indiyalektiginin
134
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
Hegeldiyalektigiileozdeşolduguanlamınagelmez.GerçekteMarxveEngels,Hegeldiyalektigindensadeceonun“rasyonelçekirde-gi”nialdılar,AmaHegel’inidealistkabugunubirkenaraattılarvemodernbilimselbirbiçimvererekdiyalektigidahadageliştirdiler.
“Benimdiyalektikyöntemim”,diyorMarx,“temeliitibariyle
Hegel’inkindenyalnızfarklıdeğil,onatabantabanazıttır.Hegel
için, ‘ide’adıaltındahattabağımsızbirözneyedönüştürdüğü
düşünme süreci, gerçek olanın yaratıcısıdır ve gerçek olan,
‘ide’nin yalnızca dış görünümünü oluşturur. Bende ise, tam
tersine,düşünselolan,insanzihnitarafındanyansıtılanveter-
cümeedilenmaddiyattanbaşkabirşeydeğildir.”(KarlMarx,“Ka-
pital”inbirincicildininikincibaskısınasonsöz.)
Materyalizmlerinikarakterizeederken,MarxveEngelsgenel-likle Feuerbach’tan,materyalizmeyenidentamhakkınıverenfilo-zofdiyesozederler.Amabu,MarxveEngels’inmateryalizminin,Feuerbach’ınmateryalizmiileozdeşolduguanlamınagelmez.Ger-çekte Marx ve Engels, Feuerbach’ın materyalizminden sadeceonun“temelçekirdegini”aldılar,onubilimsel-felsefibirmaterya-lizmteorisihalinegeliştirdilerveonunidealistvedini-ahlakiyuk-leriniattılar.BilindigigibiFeuerbach,aslındabirmateryalistolma-sınaragmen,materyalizmadınakarşıçıkıyordu.Engelsbirçokkez,“materyalist ‘temel’ine ragmen, Feuerbach’ın geleneksel idealistzincirlerebaglıkaldıgını”ve“Feuerbach’ıngerçekidealizminin,dinfelsefesi ve ahlak konusundaki goruşlerine geldigimizde hemengunışıgınaçıktıgını”belirtmiştir.(FriedrichEngels,“LudwigFeuer-bachveKlasikAlmanFelsefesininSonu”,Moskova1939,s.24ve36.)
Diyalektik,Yunancadakonuşmak,tartışmakanlamınagelen“di-alego”sozcugundengelir.Eskiçagdadiyalektik,hasmınargumanın-dakiçelişmeleriortayaçıkarıp,buçelişmeleriaşarakdogruyaulaş-masanatıydı.Eskiçagda,duşuncedekiçelişmelerinortayaçıkarıl-
135
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
masınınvekarşıtfikirlerinçatışmasının,dogruyubulmanıneniyiyoluoldugunuduşunenfilozoflarvardı.Sonradandogagorunguleri-negenişletilenbudiyalektikduşunmetarzı,dogagorungulerinisu-reklihareketvedegişiklikiçinde,doganıngelişmesinide,içindekiçelişmeleringelişmesininsonucu,dogadakikarşıtguçlerinbirbirle-rinikarşılıklıetkilemesininsonucuolarakgoren,dogayıbilmenindiyalektikyontemihalinialdı.
Diyalektik,ozundemetafizigintamkarşıtıdır.1—Marksistdiyalektikyöntemşutemelozelliklerlekarakte-
rizeedilir:
a)Metafizigintersinediyalektik,dogayı,birbirindenkopuk,bir-birindentecritedilmişvebirbirindenbagımsızşeylerin,gorungu-lerintesadufibiryıgınolarakdegil,fakatbirbirineorganikolarakbaglıbirbirinebagımlıvebirbirinikoşullandıranşeylerin,gorun-gulerinbirbirinebaglıyekparebutunuolarakgorur.
Bundanoturudiyalektikyontem,dogadaherhangibirgorungu-nuntekbaşına,onuçevreleyengorungulerinbagıntısıdışındaalın-dıgı taktirdekavranamayacagındanhareketeder,çunkudoganınherhangibiralanındaherhangibirgorungu,onuçevreleyengorun-gulerlebaglantısıdışındaelealınıponlardankoparıldıgıtakdirde,bizeanlamsızgelebilir,vetersine,kendiniçevreleyengorungulerlekopmazbagıntıiçinde,kendiniçevreleyengorungulertarafındankoşullandırılmışlıgıiçindegoruldugutaktirdehergorunguanlaşıla-bilirveaçıklanabilir.
b)Metafizigintersinediyalektik,dolaylı,sukunvehareketsizlikdurumuolarak,durgunlukvedegişmezlikdurumuolarakdegil,heranherhangibirşeyinortayaçıkıpgeliştigiveherhangibirşeyinço-zulduguvesonupgittigisureklihareketvedegişme,surekliyeni-lenmevegelişmedurumuolarakgorur.
Buyuzdendiyalektikyontem,gorungulereyalnızkarşılıklıba-gıntılarıvekoşullandırılmışlıklarıbakışaçısındandegil,aynıza-
136
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
mandahareketleri,degişmeleri,gelişmeleri,oluşlarıveyokoluşlarıbakışaçısındandabakmayıtalepeder.
Diyalektikyontemiçinonemliolan,herşeydenonce.,bellibirandakalıcıgibigorunen,fakataslındasonupgitmeyebaşlamışolandegildir,bilakisbellibirandakalıcıgibigorunmesede,oluşanvegelişendir,çunkudiyalektikyontemsadeceoluşanvegelişeniye-nilmezsayar.
“Tümdoğa”,derEngels,“enküçüğündenenbüyüğüne,bir
kumtaneciğindengüneşe,temelcanlıhücrelerdeninsanakadar,
süreklibiroluşveyokoluş,süreklibirakış,durmayanbirhare-
ketvedeğişmeiçindedir.”(FriedrichEngels,“DoğanınDiyalek-
tiği”,Moskova1935,s.491.)
Buyuzdendiyalektik,diyorEngels,“şeyleriveonlarınalgılananimgeleriniozolarakbagıntılarıiçinde,zincirlenmeleri,hareketleri,oluşveyokoluşları içindeelealır.” (FriedrichEngels, “BayEugenDuhringBilimiAltustEdiyor[Anti-Duhring]”,Moskova1939,s.8.)
c)Metafizigintersinediyalektik,gelişmesurecini,niceldegişik-liklerinniteldegişikliklereyolaçmadıgıbasitbirbuyumesureciolarakdegil,bilakisonemsizvefarkedilemeyenniceldegişiklikler-denaçıkvekokludegişikliklere,niteldegişiklikleregeçenbirgeliş-me;niteldegişikliklerintedriciolarakdegil,hızlaveaniden,birdu-rumdandigerinesıçrayışbiçiminialarakgerçekleştigibirgelişme;tesadufidegil,fakatfarkedilmezvetedriciniceldegişikliklerbiriki-minindogalsonucuolarakgorur.
Bu nedenle diyalektik yontem, gelişme surecini, daireselbirhareket,dahaonceolanınbasitbirtekrarıolarakdegil,fakatilerle-yenveyukselenbirhareket,eskibirniteldurumdanyenibirniteldurumageçiş,basittenkarmaşıga,alçaktanyuksegedogrubirge-lişmeolarakkabuleder:
“Doğa”,derEngels, “diyalektiğin sınanmasıdır; vemodern
doğabiliminin,busınamaiçinsonderecezenginvehergünar-
137
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
tanmalzemesağladığınıveböylecedoğasürecinin,sontahlilde,
metafizikdeğildiyalektikolduğunu,süreklitekrarlananbirdai-
renin sonsuz monotonluğu içinde hareket etmeyip bilakis
gerçekbir tarihi yaşadığını ispatladığını söylememiz gerekir.
Buradaherşeydenönce,bugünkütümorganikdoğanın,bitkile-
rinvehayvanlarınveböylelikle insanında,milyonlarcayıldır
süregelenbirgelişmesürecininürünüolduğunu ispatlayarak,
metafizikdoğagörüşünemuazzambirdarbeindirenDarwin’i
anmakgerekir.”(FriedrichEngels,“BayEugenDühringBilimiAl-
tüstEdiyor[Anti-Dühring]”,s.8.)
Diyalektikgelişmeyiniceldegişikliklerdenniteldegişikliklerebir geçiş olarak karakterize eden Engels şoyleder:
“Fizikte...herdeğişiklik,niceliğinniteliğebirdönüşümü,bir
cisminkendiiçindevarolanveyao,cismedıştaniletilenherhan-
gi biçimdeki bir hareket miktarının nicel değişiminin so-
nucudur. ‘Örneğin,suyunsıcaklığınınbaşlangıçtasıvılıkduru-
munahiçbiretkisiyoktur;fakatsıvısuyunsıcaklığıartaryada
azalırsa,birangelirkibukohezyondurumudeğişir ve subir-
incide buhar, ikincide buz halini alır.’... Elektrik lambasının
içindekiplatintelinışıkvermesiiçinasgarigüçtebirakımger-
eklidir;hermetalinbirergimeısısıvardır;hersıvınınbellibir
basınçta,bellibirkaynamavedonmanoktasıvardır—elimizde-
kiaraçlargereklisıcaklığısağladığısürece—;sonolarak,her
gazınuygunbasınçvesoğutmaile,sıvıdurumunagetirilebileceği
birnoktavardır...Fiziğinsabitleridenilenşeyler(birdurumun
birbaşkadurumadönüştüğünoktalar—Red.),çoğukez,nicel
(değişikliğin)hareketartmasıyadaeksilmesinin,bellibircis-
mindurumundanitelbirdeğişiklikdoğurduğu,yaniniceliğinni-
teliğedönüştüğüdüğümnoktalarınaverilen isimlerdenbaşka
birşeydeğildir.”(FriedrichEngels,“DoğanınDiyalektiği”,s.502/
503.)
138
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
Engelskimyayageçerekşoyledevameder:“Kimya,nicelbileşimdeğişikliklerininsonucucisimlerdeki
niteldeğişikliklerinbilimidiyeadlandırılabilir.BuHegel’inde
bildiğibirşeydi...Oksijenialalım:Eğermoleküldeherzamanki
ikiatomyerineüçatomvarsa,kokuvereaksiyonbakımından
basit oksijenden kesinkes farklı bir cismi, ozonu eldeederiz.
Ya oksijenin nitrojen ya da kükürtle değişik oranlarda
birleşmesineveherbirinden,diğercisimlerdennitelbakımdan
farklıbaşkacisimlereldeedilmesinenediyeceğiz!”(Aynıyerde,
s.b503.)
Sonolarak,Hegel’iolancagucuylekınayanfakatonun,algılaya-mayandunyadanalgılayabilendunyayı,inorganikmaddedunyasın-danorganikyaşamdunyasınageçişinyenibiraşamayasıçramaol-duguyolundakiunlutezinigizliceaşırmış olan Dühring’i eleştirenEngels şöyle diyor:
“Bu, tamamen,Hegel’ciölçü ilişkilerinindüğüm çizgisi ile
aynışeydir.Buçizgiüstündekibellibirtakımdüğümnoktaların-
da,basitbirnicelartışyadaazalma,nitelbirsıçramayayolaçar.
Mesela,suyunısıtılmasıyadasoğutulmasıdurumunda,normal
basınçaltındadüğümnoktalarıolankaynamavedonmanokta-
ları,yenibirkümelenmedurumunasıçramanıngerçekleştiği,
dolayısıylaniceliğinniteliğedönüştüğünoktalardır.”(Friedrich
Engels,“BayEugenDühringBilimiAltüstEdiyor[Anti-Dühring]”,
s.31.)
d)Metafizigintersinediyalektik,dogadakiherşeyinvebutungorungulerin ozundeki iççelişmelerdenyolaçıkar,çunku butunbunların olumlu ve olumsuz yanları, bir geçmişivebirgelecegi,olupgitmekteolanvegelişmekteolanyanlarıvardır.Diyalektik,bukarşıtlıklarınmucadelesinin,eskiveyeniarasındakimucadelenin,sonupgidenleyeniortayaçıkan, olupgidenlegelişenarasındakimucadelenin,gelişmesurecininiçmuhtevasını,niceldegişiklikle-
139
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
rinniteldegişiklikleredonuşmesininiçmuhtevasınıoluşturdugu-nuilerisurer.
Bunedenle,diyalektikyontem,alçaktanyuksegedogrugelişmesurecinin,gorungulerinahenkliolarakbirbiriniizlemesibiçimindedegil,şeylerinvegorunguleriniççelişmelerininaçıgaçıkması,buçelişmeleredayanankarşıteğilimlerin “mücadelesi” biçimindeolduğunu kabul eder.
“Asıl anlamıyla diyalektik”, diyor Lenin, “bizzat şeylerin
özündekiçelişmelerin incelenmesidir.”(Lenin,FelsefiMirasın-
dan,Viyana-Berlin1932,s.188.)
Vedahasonra:
“Gelişme,zıtların‘mücadelesi’dir.”(Lenin,SeçmeEserler,cilt
II,s.81.)
Marksistdiyalektikyontemintemelozelliklerikısacabunlardır.
Diyalektikyonteminonermelerinintoplumsalyaşamın,toplumtarihininincelenmesinegenişletilmesininnemuazzamonemesa-hipoldugunu,buonermelerintoplumtarihineveproletaryapartisi-ninpratikçalışmalarınauygulanmasınınnemuazzamonemesahipoldugukavramakzordegildir.
Egerdunyadatecritedilmişgorunguyoksa,butungorungulerbirbirinebaglıvebirbirinikoşullandırıyorsa,ohaldetarihtekihertoplumsalsisteminvehertoplumsalhareketin,tarihçilerinsıksıkyaptıgıgibi“ebediadalet”yadabaşkabironyargıaçısındandegil,bi-lakisbusistemiyadatoplumsalhareketiortayaçıkaranveonunlabaglıolanşartlaraçısındandegerlendirilmesigerektigiaçıktır.
Koleligedayalıtoplumsistemi,modemkoşullaraltındabiran-lamsızlık,dogayaaykırıbirbudalalıkolurdu.Fakatçozulenilkelko-munal sistem şartlarında, kolelik sistemi, ilkel komunal sistemegore ileriye dogru bir adımı temsil ettigi için gayetanlaşılırvedogalbirgorungudur.
140
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
Rusya’daÇarlıgınveburjuvatoplumununvarlıgıkoşullanaltın-da,diyelimki1905yılındaburjuva-demokratikcumhuriyettalebi,gayetanlaşılır,dogruvedevrimcibirtalepti,çunkuosıralarbirbur-juvacumhuriyetileriyedogrubiradımanlamınageliyordu.FakatSSCB’ndekişimdikikoşullaraltındabirburjuva-demokratikcum-huriyettalebi,anlamsızvekarşı-devrimcibirtalepolur,çunkuSov-yetcumhuriyetinekıyaslabirburjuvacumhuriyetigeriyedogrubiradımolurdu.Herşeyşartlara,zamanaveyerebaglıdır.
Toplumsalgorungulerboyletarihselbiryaklaşımlaelealınmaz-sa, tarihbilimininvarlıgıvegelişmesininimkansızolduguaçıktır,çunkutarihbiliminibirrastlantılarkarmaşasınavebirsaçmasapanyanlışlaryıgınınadonuşmektenkoruyacaktekyaklaşımbudur.
Ayrıca,dunya sureklihareket vegelişmehalindeyse, eskininsonupgitmesiveyenininbuyumesibirgelişmeyasasıysa,ozaman“degişmez”hiçbirtoplumsalsistem,ozelmulkiyetvesomurununhiçbir “ebedi ilkesi”, koylunun çiftliksahibine, işçininkapitalisteboyunegmesineilişkinhiçbir“ebedifikir”olamaz.
Oyleyse,tıpkıbirzamanlarfeodalsisteminyerinekapitalistsis-temingeçmesigibi,aynışekildekapitalistsisteminyerinedesosya-listsistemgeçirilebilir.
Oyleyse,yonumuzuşuandaustungucutemsiletselerdeartıkgelişmeyentoplumsaltabakalaradegil,şuandaustungucutemsiletmeselerdegelişenvebirgelecegiolantabakalaraçevirmeliyiz.
Geçenyuzyılınseksenliyıllarında,MarksistlerinNarodniklerekarşımucadelesidonemindeRusya’daproletarya,nufusunmuaz-zam çogunlugunu oluşturan bireysel koyluluge kıyasla, nufusunonemsizbirazınlıgınımeydanagetiriyordu.Fakatproletarya,sınıfolarakgelişiyor,sınıfolarakkoylulukseçozuluyordu.Vetamdapro-letaryasınıfolarakgeliştigiiçin,Marksistleryonleriniproletaryayaçevirdiler.Veyanılmadılarda,çunkubilindigigibiproletaryaza-manla,onemsizbirguçtenbirinciderecedeonemtaşıyantarihive
141
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
siyasibirguçhalinegeldi.Ohaldepolitikadayanılmamakiçin,geri-yedegilileriyedonukolmakgerekir.
Ayrıca,egeryavaşniceldegişikliklerinhızlıveaniniteldegişik-liklere donuşmesi bir gelişme yasasıysa, ezilen sınıfların yaptıgıdevrimleringayetdogalvekaçınılmazbirgorunguolduguaçıktır.
Oyleysekapitalizmdensosyalizmegeçişveişçisınıfınınkapita-listboyunduruktankurtulması,yavaşdegişiklikler,reformlaryoluy-ladegil,ancakveyalnız,kapitalistsisteminniteldegişikligiyoluyla,devrimyoluylagerçekleştirilebilir.
Ohaldepolitikadayanılmamakiçin,reformcudegildevrimciol-makgerekir.
Ayrıca,egergelişme,iççelişmelerinaçıgavurulması,karşıtguç-lerinbuçelişmelerintemeliuzerinde,buçelişmeleriaşmakuzereça-lışmalarıyoluylailerliyorsa,ozamanproletaryanınsınıfmucadelesi-ningayetdogalvekaçınılmazbirgorunguolduguaçıktır.
Oyleysekapitalistsisteminçelişkileriniortmemeli,bilakisorta-yaçıkarmalıveçozupayırmalıyız;sınıfmucadelesininonunual-mamalı,bilakisonusonunakadargoturmeliyiz.
Ohaldepolitikadayanılmamakiçin,proletaryanınveburjuvazi-ninçıkarbirligireformistpolitikası,“kapitalizminsosyalizmege-lişmesi”uzlaşıcıpolitikasıdegil, uzlaşmazbirproletersınıfpoliti-kasıizlemekgerekir.
Işte toplumsal yaşama, toplum tarihine uygulanması içindealındıgındaMarksistdiyalektikyontembudur.
Marksistfelsefimateryalizmegelince,oozundefelsefiidealiz-metabantabanazıttır.
2—Marksistfelsefimateryalizmşutemelozelliklerlekarak-terizeedilir:
a)Dunyayı“mutlakfikrin”,“evrenselruh“un,“bilinç”incisim-leşmesiolarakkavrayanidealizmintersine,Marx’ınfelsefimater-yalizmi,dunyanınnitelik itibariylemaddioldugu;dunyadakiçok
142
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
çeşitligorungulerin,harekethalindekimaddeninfarklıbiçimleriol-dugu;diyalektikyonteminortayakoydugugibi,gorungulerinkarşı-lıklıbirbirinebaglılıkvekarşılıklıkoşullandırılmışlıgının,harekethalindekimaddeningelişmeyasalarıoldugu;dunyanın,maddeningelişmeyasalarınagoregeliştiginivebir“evrenselruh”aihtiyacıolmadıgındanyolaçıkar.
“Ne var ki materyalist doğa görüşü, doğanın yabancı el
değmemişhaliyle,olduğugibibasitolarakkavranmasındanbaş-
ka birşey değildir...” (Friedrich Engels, “Ludwig Feuerbach ve
KlasikAlmanFelsefesininSonu”,Ek,s.60.)
“Dünya,bütünüyle,herhangibirtanrıyadainsantarafından
yaratılmadı, fakatvardı,vardırvedaimayaşayan,düzenlibir
biçimdegelişenveölenbiralevolarakkalacaktır”diyeneskifilo-
zofHeraklit’inmateryalistgörüşleriyleilgiliolarakLeninşöyle
diyor:“Diyalektikmateryalizminilkelerininçokiyibirifadesi.”
(Lenin,“FelsefiMirasından”,s.276.)
b)Gerçektesadecebilincimizinvaroldugunu;maddidunyanın,varlıgın,doganınsadecebilincimizde,duyumlarımızda,duşuncele-rimizdevealgılarımızdavaroldugunuilerisurenidealizmintersine,Marksistfelsefimateryalizm,maddenin,doganın,varlıgınbilincindışındaveondanbagımsızolarakvarolannesnelbirgerçeklikol-dugu;maddeninbirincil,asıloldugunu,çunkuduyumların,duşun-celerin,bilincinkaynagıoldugu,bilinciniseikincil,turevseloldugu,çunkuonunmaddeninbiryansıması,varlıgınbiryansımasıoldu-gu;duşuncenin,gelişmesindeyuksekbirmukemmellikderecesineerişenmaddenin,yanibeyninbirurunuoldugu,beyniniseduşun-meorganıoldugu, bunedenle,duşunceninmaddeden,buyukbirhatayaduşmedenayrılamayacağından hareket eder.
“Tüm felsefenin en üst sorunu”, der Engels, “düşüncenin
varlıkla,zihnindoğaylailişkisisorunudur...”“Busorununşöyle
ya da böyle yanıtlanmasına göre, filozoflar iki büyük kampa
143
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
ayrıldı.Zihnindoğakarşısındakiasliyetiniilerisürenler...ideal-
izmkampınıoluşturdular.Doğayıasligörendiğerleri,materyal-
izmin çeşitli okullarına sayılırlar. (Friedrich Engels, “Ludwig
FeuerbachveKlasikAlmanFelsefesininSonu”,s.16/17.)
Devamla:
“Ait olduğumuzmaddi, duyularla algılanabilir dünya, tek
gerçekliktir... Bilincimiz ve düşüncemiz, ne kadar duyu üstü
görünürse görünsün, maddi, vücuda ait bir organın, beynin
ürünüdür...Madde zihnin ürünün değil, bilakis bizzat zihin,
maddenin en üst ürünüdür.” (Aynı yerde s. 20.)
MaddeveduşuncesorununadeginenMarxşoylediyor:
“Düşünce,düşünenbirmaddedenayrılamaz.O[madde—
ÇN]bütündeğişikliklerinöznesidir.”(Marx-Engels,TümEserler,
BirinciBölüm,cilt3,s.305.)
MarksistfelsefimateryalizmikarakterizeederkenLeninşöylediyordu:
“Materyalizm,bilinçten,duyumdan,...deneyimdenbağımsız,
nesnel gerçek varlığı (maddeyi) kabul eder. Bilinç ... ancak
varlığınbiryansısıdır,olsaolsayaklaşıkolarakdoğru(onauy-
gunolan,ideal-kesin)birresimdir.”(Lenin,“MateryalizmveAm-
piriokritisizm”,s.340.)
Veyine:
—“Madde,duyuorganlarımızıetkileyerekduyumyaratan
şeydir;maddebizeduyumlaverilennesnelgerçekliktir...Madde,
doğa,varlık,fizikiolan,birincildir;zihin,bilinç,duyum,ruhise
ikincildir.”(Aynıyerde,s.140ve141.)
—“Dünyaresmi,maddeninnasılhareketettiğinive ‘mad-
denin’nasıl‘düşündüğünü’gösterenbirresimdir.”(Aynıyerde,s.
371.)
—“Beyin,düşünmeorganıdır.”(Aynıyerde,s.147.)
144
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
c)Dunyayıvedunyayasalarınıbilmeimkanınıyadsıyan,bilgi-mizinsaglamlıgınainanmayan,nesneldogatanımayanvedunya-nınbilimtarafındanaslabilinemeyecek“kendindenşeyler”ledoluoldugusavunanidealizmintersine,Marksistfelsefimateryalizm,dunyanınvedunyayasalarınıntamamenbilinebiliroldugundan;doga yasaları hakkında deneyimle, pratikle sınanmış bilgimizin,nesneldogrudegerindesaglambirbilgioldugundan;dunyadabili-nemeyecekhiçbirşeyolmadıgından,sadeceşimdilikbilinmeyen,fakatbiliminvepratiginguçlerinceortayaçıkarılıpbilinebilecekşeyleroldugundanhareketeder.
Engels,dunyanınbilinemezliginivebilinmesi imkansız“ken-dindenşeyler”invarlıgınıilerisurenKant’ınvedigeridealistlerintezinieleştirirvebilgimizinsaglamlıgınailişkinunlumateryalistte-zisavunurkenşoylediyor:
“Buve tümdiğer felsefihayallerinençarpıcıçürütülmesi
pratiktir,yanideneydirvesanayidir.Eğerbizdoğadakibirsüreci
kendimizyaparak,kendişartlarındangidiponuoluşturarakve
üstelik kendi amaçlarımıza hizmet ettirerek o süreci ka-
vrayışımızındoğruluğunuispatlayabilirsek,Kant’ınneidüğübe-
lirsiz,‘kendindenşey’kavramıortadankalkar.Bitkivehayvan-
larıngövdelerindeüretilenkimyasalmaddeler,organikkimya
bumaddeleribirbiriardınayapanakadarbutür‘kendindenşey’
olarak kaldılar; fakat kimyanın gelişmesiyle bu maddeler
‘kendinden şey’ olmaktan çıkıp bizim için şey haline geldi.
Örneğin,boyakökündeneldeedilenalizarin(kökboya)içinartık
tarladaboyaköküyetiştirilmiyor,bilakiskömürkatranındançok
daha ucuz ve kolay şekilde çıkarılıyor. Kopernik’in güneş
sistemi,üçyüzyılsüreylebirhipotezolarakkaldı;doğruolma-
maihtimaliyüzdebir,bindebir,onbindebirdi,fakatyinedebir
hipotezdi.Fakatbusisteminortayakoyduğuverileredayanan
Leverrier,sadecebilinmeyenbirgezegeninvarolmasıgerektiği-
145
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
nikeşfetmeklekalmayıp,bilakisbugezegeninuzaydaişgaletme-
sigerekenyeridehesapladığında,vedahasonradaGalileibu
gezegenigerçektenbulduğunda,Aunda,Kopernik’insistemiis-
patlanmışoldu.”(FriedrichEngels,“LudwigFeuerbachveKlasik
AlmanFelsefesininSonu”,s.18.)
Bogdanov,Bazarov,Yuşkeviç’iveMach’ındigertakipçilerinifi-deizmle(imanıbilimetercihedengericibirteori)suçlayanvedogayasalarıhakkındakibilimselbilgimizinsaglambilgiolduguvebilimyasalarınınnesneldogruolduguşeklindekiunlumateryalisttezisavunanLeninşoylediyor:
“Çağdaşfideizm,bilimikesinliklereddetmez;sadecebilimin
‘abartılıiddialarını’,yaninesneldoğruolmaiddiasınıreddeder.
Eğer(materyalistlerindüşündüğügibi)nesneldoğruvarsa,eğer
sadecetekbaşına—dışdünyayıinsan‘tecrübesi’ndeyansıtan—
doğabilimibizenesneldoğruyuverebiliyorsa,bütünfideistteo-
riler tümüyle çürütülmüşolur.” (Lenin, “Materyalizmi veAm-
piriokritisizm”,s.117.)
Marksistfelsefimateryalizminkarakteristikozelliklerikısacabunlardır.
Felsefi materyalizmin onermelerinin toplumsal yaşamın vetoplum tarihinin incelenmesine genişletilmesinin ne muazzamonemesahipoldugu,buonermelerintoplumuntarihineveprole-tarya partisinin pratik çalışmalarına uygulanmasının ne kadaronemlioldugukolaycaanlaşılır.
Egerdogagorungulerininbagıntısıvekarşılıklıkoşullandırılmışlı-gıdoganıngelişmeyasasıysa,bundantoplumsalyaşamdakigorungu-lerinbagıntısınınvekarşılıklıkoşullandırılmışlıgınındatesadufibir-şeydegil,bilakistoplumungelişmeyasasıoldugusonucuçıkar.
Oyleysetoplumsalyaşamvetoplumuntarihibir“tesadufler”yı-gınıolmaktançıkar;çunkutoplumtarihi,toplumunyasayauygun
146
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
gelişmesihalinegelirvetoplumtarihininincelenmesibirbilimedonuşur.
Oyleyseproletaryapartisininpratikfaaliyeti,“ustunkişiler”iniyiniyetine,“akım”gerektirdiklerine,“evrenselahlakdegerleri”nedegil,toplumungelişmesininyasalarına,buyasalarınincelenmesi-nedayanmalıdır.
Ayrıca,dunyabilinebilirsevedoganıngelişmeyasalarıhakkın-dakibilgimiz,nesneldogrudegerindesaglambilgiyse,toplumsalyaşamvetoplumungelişmesidebilinebilirşeylerdirvetoplumungelişmeyasalarınailişkinbilimselsonuçlar,nesneldogrudegerin-desaglamverilerdir.
Oyleysetoplumsalyaşamıngorungulerininbutunkarmaşıklıgı-naragmen,toplumtarihininbilimi,orneginbiyoloji kadar kesinbirbilim, toplumun gelişmeyasalarındanpratikteyararlanabile-cekbirbilimolabilir.
Oyleyseproletaryapartisi,pratikfaaliyetindekendinetesadufisaikleridegil,toplumungelişmeyasalarının,buyasalardançıkarıla-cakpratiksonuçlarıkılavuzedinmelidir.
Oyleysesosyalizm,insanlıkiçindahaiyibirgelecekhayalinden,bilimedonuşur.
Oyleysebilimilepratikfaaliyetin,teoriilepratiginbagı,bunla-rınbirligi,proletaryapartisininyolgostericiyıldızıolmalıdır.
Ayrıca,egerdoga,varlık,maddidunyabirincil,bilinç,duşunceikincilveturevselise;egermaddidunyainsanlarınbilincindenba-gımsızolarakvarolannesnelgerçekligitemsilediyorsavebilinçbu nesnel gerçekligin yansımasıysa, toplumunmaddi yaşamı vevarlıgıdabirincildir,aslıdir;maneviyaşamıiseikincildir,turevsel-dir;toplumunmaddiyaşamıinsaniradesindenbagımsızolarakvarolannesnelbirgerçekliktir,toplumunmaneviyaşamıisebunesnelgerçekliginbiryansıması,varlıgınbiryansımasıdır.
147
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
Oyleysetoplumunmaneviyaşamınınşekillenmesininkaynagı,toplumsalduşuncelerin,toplumsalteorilerin,siyasigoruşlerin,si-yasikurumlarınkokeni,fikirlerin,teorilerin,goruşlerin,siyasiku-rumlarınkendisindedegil,bufikirlerin,teorilerin,goruşlerinvb.yansımasıoldugutoplumunmaddiyaşamkoşullarında,toplumsalvarlıktaaranmalıdır.
Oyleysetoplumtarihininfarklıdonemlerindefarklıtoplumsalfikirler,teoriler,goruşler,siyasikurumlargoruluyorsa;koleligeda-yalıtoplumduzenindebelirlibazıtoplumsalfikirler,teoriler,goruş-lervesiyasikurumlararastlıyor,feodalizmdebaşkalarını,kapita-lizmdededahabaşkalarınıgoruyorsak,bu,fikirlerin,teorilerin,go-ruşlerinvesiyasikurumların“dogası”veya“ozellikleri”iledegil,toplumsalgelişmeninfarklıdonemlerindetoplumunmaddiyaşamkoşullarınınfarklıolmasıileaçıklanır.Birtoplumunvarlıgı,toplu-munmaddiyaşamkoşullarınasılsa,toplumdakifikirler,teoriler,si-yasi goruş ve kurumlardaoyleolur.
BubagıntıdaMarxşoylediyor:“İnsanların varlığını belirleyen şey bilinçleri değil, tam
tersine, onların bilincini belirleyen, toplumsal varlıklarıdır.”
(KarlMarx,SeçmeYazılar, cilt I,Moskova-Leningrad1934, s.
359.)
Ohaldepolitikadahatayapmamak,boşhayalciligekapılmamakiçinproletaryapartisi,faaliyetindesoyut“insanaklınınilkeleri”ndedegil,toplumsalgelişmenintayinedicigucuolaraktoplumunmad-diyaşamınınsomutkoşullarından;“buyukadamlar”ıniyiniyetin-dendegil,toplumunmaddiyaşamınıngelişmesiningerçekihtiyaç-larındanyolaçıkmalıdır.
Narodnikler,AnarşistlerveSosyal-Devrimcilerdahilutopyacıla-rınbaşarısızlıgı, başka şeylerin yanısıra, toplumungelişmesindetoplumunmaddiyaşamkoşullarınınoynadıgıbirincilrolukabulet-memelerive—idealizmebatarak—pratikfaaliyetlerinitoplumun
148
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
maddiyaşamınıngelişmesininihtiyaçlarıtemeliuzerinedegil,buih-tiyaçlardanbagımsızolarakvebuihtiyaçlarakarşıtolaraktoplumungerçekyaşamındankopuk“idealplanlar”ve“herşeyikapsayanpro-jeler”temeliuzerineinşaetmeleriyleaçıklanır.
Marksizm-Leninizmingucuvehayatiyeti,pratikfaaliyetindetop-lumunmaddi yaşamınıngelişmesininihtiyaçlarınadayanmasında,hiçbirzamantoplumungerçekyaşamındankopmamasındayatar.
NevarkiMarx’ınsozlerinden,toplumsalfikirlerin,teorilerin,siyasigoruşvekurumlarıntoplumyaşamındahiçonemiolmadıgı,bunlarıntoplumsalvarlık,toplumunmaddiyaşamkoşullarınınge-lişmesiuzerindeetkidebulunmadıgısonucu çıkmaz. Burada il-kin, toplumsal fikirlerin, teorilerin,goruşlerinvesiyasikurumla-rınkökeninden,ortayaçıkışlarından;toplumunmaneviyaşamının,maddiyaşamkoşullarınınbiryansısıoldugundansozettik.Toplum-salfikirlerin,teorilerin,goruşlerinvesiyasikurumlarınönemine,tarihtekirollerinegelince,tarihimateryalizm,bunlarıntoplumya-şamındaki, toplumtarihindeki agırlıklı rolunu onemini inkaret-mekşoyledursun,bilakistamtersineoneçıkarır.
Farklıtoplumsalfikirlerveteorilervardır.Gununudoldurmuştoplumunsonupgidenguçlerininçıkarlarınahizmetedeneskifi-kirlerve teoriler vardır.Bunların rolu, toplumungelişmesineveilerlemesineayakbagıolmaktır.Birde,toplumunilericiguçlerininçıkarlarınahizmetedenyeni,ilericifikirlerveteorilervardır.Bunla-rınonemi,toplumungelişmesini,ilerlemesinikolaylaştırmalarındayatar; ve toplumun maddi yaşamının gelişmesinin ihtiyaçlarınıdogrudilegetirdikleriorandabufikirlerinonemiartar.
Yenitoplumsalfikirlerveteoriler,ancaktoplumunmaddiyaşa-mınıngelişmesi,onunonuneyenigorevlerkoydugundaortayaçı-kar.Amabunlarortayaçıktıktansonra,toplumunmaddiyaşamınıngelişmesiningetirdigi gorevlerinçozumunukolaylaştıran, toplu-munilerlemesinikolaylaştıransondereceonemlibirguçhalinege-
149
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
lirler.Yenifikirlerin,yeniteorilerin,yenisiyasigoruşlerinveyenisiyasikurumlarınmuazzamorgutleyici,hareketegeçiriciveyeni-denbiçimlendiricirolutamdaburadakendinigosterir.Yenitop-lumsalfikirlerveteorileraslındatamda,bunlartoplumiçingereklioldugu,bufikirlerinorgutleyici,hareketegeçiriciveyenidenbiçim-lendiricietkisiolmadantoplumunmaddiyaşamınıgeliştirmeninolgunlaşmışgorevleriniçozmekimkansızolduguiçinortayaçıkar-lar.Toplumunmaddiyaşamınıngelişmesininkoyduguyenigorev-lertemelindeortayaçıkanyenitoplumsalfikirveteoriler,kendile-rineyolaçarakkitlelerinmalıolurlar,onlarıhareketegeçirip,top-lumun can çekişen guçlerine karşıorgutlerler veboylece toplu-munmaddi yaşamının gelişmesiniengelleyenbuguçlerindevril-mesinikolaylaştırırlar.
Boylece,toplumunmaddiyaşamının,toplumsalvarlıgıngeliş-mesininolgunlaşmışgorevleritemelindeortayaçıkantoplumsalfi-kirler,teorilervesiyasikurumlar,bizzatkendileri,toplumunmaddiyaşamınıngelişmesininolgunlaşmışgorevlerininçozumunusonu-nakadargoturmekvetoplumundahadagelişmesinimumkunkıl-mak için gerekli koşulları yaratarak, toplumsal varlık uzerinde,toplumunmaddiyaşamıuzerindeetkidebulunurlar.
BubagıntıdaMarxşoylediyor:
“Teorikitleleribirkezsardımı,maddibirgüçhalinegelir.”
(Marx-Engels,TümEserler,BirinciBölüm, cilt I,ilkyarıcilt,s.
614.)
Ohaldetoplumunmaddiyaşamkoşullarınıetkileyebilmekvebukoşullarıngelişmesini,ilerlemesinihızlandırabilmekiçin,prole-taryapartisi,toplumunmaddiyaşamınıngelişmesininihtiyaçlarınıdogruolarakifadeedenvebundandolayıgenişhalkkitlelerinihare-ketegeçirebilecek,seferberedebilecek,onlarıgericiguçleriezmeyevetoplumunileriguçlerininyolunuaçmayahazırbuyukbirprole-
150
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
taryapartisiordusuhalindeorgutleyebilecekbirtoplumsalteoriye,toplumsalfikredayanmalıdır.
“Ekonomistler”inveMenşeviklerinbaşarısızlıgı,digerşeylerinyanısıra,ileriteorivefikirlerinhareketegeçirici,orgutleyiciveye-nidenbiçimlendiricirolunukabuletmemeleri,ve—kabamaterya-lizmeduşerek—buetkenlerinrolunuhemenhemensıfıra“indir-gemeleri;dolayısıylaPartiyipasiflige,bitkiselhayatamahkumet-meleriileaçıklanır.
Marksizm-Leninizmingucuvehayatiyeti,toplumunmaddiya-şamınıngelişmesininihtiyaçlarınıdogruolarakifadeedenileribirteoriyedayanmasında,teoriyelayıkolduguonemivermesindeveonunhareketegeçirici, orgutleyici veyenidenbiçimlendirici gu-cundensonunakadaryararlanmayıgorevbilmesindeyatar.
Toplumsalvarlıklatoplumsalbilinçarasındaki,toplumunmad-diyaşamınıngelişmeşartlarıylamaneviyaşamınıngelişmeşartlarıarasındakiilişkisorununutarihimateryalizmboyleçozer.
3—TarihiMateryalizm.Şimdigeriyeşusoruyuaydınlatmakkalıyor:Sontahlildetoplu-
mungorunuşunu,fikirlerini,goruşlerinivesiyasikurumlarınıvb.belirleyen“toplumunmaddiyaşamkoşulları”,tarihimateryalizmaçısındannedemektir?
Gerçektende—nedirbu“toplumunmaddiyaşamkoşulları”,onlarınkarakteristikozelliklerinelerdir.
Hiçkuşkusuz“toplumunmaddiyaşamkoşulları”kavramı,her-şeydenonce,toplumuçevreleyendogayı,cografiçevreyiiçinealır;cografiçevre,toplumunmaddiyaşamınınvazgeçilmezvedegişmezkoşullarındanbiridirveelbettetoplumungelişmesinietkiler.Toplu-mungelişmesindecografiçevreninrolunedir?Cografiçevre,toplu-mungorunuşunu, insanlarıntoplumsalduzenininkarakterini,birduzendenbaşkasınageçişibelirleyenbaşfaktordegilmidir?
151
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
Tarihimateryalizmbusoruyuolumsuzyanıtlar.
Cografiçevre,tartışmasıztoplumungelişmesinindaimivezo-runlukoşullarındanbiridirveelbettetoplumungelişmesiuzerindeetkisinigosterir—toplumungelişmeseyrinihızlandırırveyaya-vaşlatır.Fakatonunetkisitayinedicidegildir,çunkutoplumunde-gişmesivegelişmesi,cografiçevrenindegişmevegelişmesiylekı-yaslanamayacakbirhızdaolmaktadır.SadeceuçbinyıllıkbirsureiçindeAvrupa’dabirbiriardınauçayrıtoplumsalsistemgelipgeç-miştir:ilkelkomunalsistem,koleciligedayalıtoplumsistemivefeo-dalsistem,veAvrupa’nındogusunda,SSCB’ndeisehattadorttop-lumsalsistemgelipgeçmiştir.Oysabusurede,Avrupa’dakicografişartlaryahiçdegişmemiştir,yadacografyaonlarıgozonunealmaya-cakkadarkuçukdegişikliklerolmuştur.Buanlaşılırdırda.Cografiçevredeazbirazonemlidegişikliklerolmasıiçinmilyonlarcayılge-rekir,oysainsanlarıntoplumsistemlerindeçok onemli birdegişik-likiçin bile birkaç yuzveyabirkaçbinyılyeter.
Amabundanşusonuççıkarki,cografiçevre,toplumungeliş-mesininbaşnedeni,tayinedicinedeniolamaz,çunkuonbinlerceyılboyuncaneredeysehiçdegişmedenkalanbirşey,birkaçyuzyıldakokludegişikliklereugrayanbirşeyingelişmesininbaşnedeniola-maz.
Ayrıca,hiçkuşkusuz,nufusartışıveşu,yadabuderecedenu-fusyogunluguda“toplumunmaddiyaşamkoşulları”kavramıiçi-negirer,çunkuinsanlar,toplumunmaddiyaşamkoşullarınınzo-runlubirunsurudur,vebelliasgarisayıdainsanolmadan,toplu-munmaddiyaşamıolamaz.Insanlarıntoplumsistemininkarak-terinibelirleyenbaşfaktor.nufusartışıdegilmidir?
Tarihimateryalizmbusoruyudaolumsuzyanıtlar.
Elbettenufusartışıtoplumungelişmesinietkiler,gelişmeyiko-laylaştırırveyayavaşlatır,amanufusartışı,toplumungelişmesininbaşfaktoruolamaz,toplumungelişmesineetkisitayinediciolamaz,
152
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
çunkutekbaşınanufusartışı,bellibirtoplumsistemininyerineni-çintamdaşuşekildebiryenisistemingeçtiginiveherhangibirbaş-kasınıngeçmedigini, ilkelkomunal toplumunyerineniçin tamdakoleciligin,koleciliginyerinefeodalduzeninvefeodalduzeninyerineburjuvaduzeniningeçtiginiaçıklamakiçinanahtarvermez.
Egernufusartışı,toplumsalgelişmenintayinedicigucuolsay-dı,dahafazlanufusyogunlugu,zorunluolarak,bunauygunolanda-hayuksekbirtoplumduzenitipininortayaçıkmasınasebepolur-du, Ama gerçekte durum bu degildir. Çin’deki nufus yogunlugu,ABD’dekinindortkatıdır,amaABD,toplumsalgelişmedeÇin’dendahayuksekbiraşamadadır,çunkuÇin’dehalayarı-feodalbirdu-zenhukumsurmesinekarşılık,ABDçoktankapitalistgelişmeninenustaşamasınavarmıştır.Belçika’danufusyogunluguABD’ninki-nin19katı,SSCB’ninkinin26katıdır,amaABDtoplumsalgelişme-deBelçika’danileridedir,SSCB’ndeniseBelçikatumbirtarihido-nemboyugerikalmıştır,çunkuBelçika’dakapitalistduzenhukumsurmesinekarşılıkSSCBkapitalizmiyıkmışvesosyalisttoplumdu-zeninikurmuştur.
Amabundanşusonuççıkarki,nufusartışı,toplumungelişme-sindetoplumduzenininkarakterini,toplumungorunumunutayinedenbaşfaktordegildirveolamaz.
a)Ohalde,toplumunmaddiyaşamkoşullansistemiiçinde,toplu-mungorunumunu,toplumsalduzenininkarakterini,toplumunbirsistemdendigerinegelişmesinitayinedenbaşfaktornedir?
Tarihimateryalizmegorebufaktor,insanınvarlıgıiçingerekligeçimkaynaklarınısağlamatarzı,toplumunyaşayıpgelişebilmesiiçinzorunluolanmaddideğerlerin—yiyecek,giyecek,ayakkabı,konut,yakacak,uretimaletlerivb.—üretimtarzıdır.
Yaşamakiçin,yiyecek,giyecek,ayakkabı,barınak,yakacakvb.gereklidir;bumaddidegerleresahipolmakiçinbunlarıuretmekgerekir;vebunlarıuretmekiçindeinsanların,onlarınyardımıyla
153
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
yiyecek,giyecek,ayakkabı,barınak,yakacakvb.gibişeylerurettik-leri uretimaletlerinesahipolmasıgerekir; insanlarınbualetleriuretebilmelerivekullanabilmelerigerekir.
Onlarınyardımıylamaddidegerlerinuretildigiüretimaletleri,buuretimaletleriniişletenvebellibirüretimtecrübesiileişbeceri‐sisayesindemaddidegerleruretiminigerçekleştireninsanlar—tumbuunsurlar,hepbirliktetoplumunüreticigüçlerinimeydanagetirirler.Fakatureticiguçler,uretimin,uretimtarzınınsadecebiryanını;insanınmaddidegerlerinuretimiiçinyararlandıgınesnelervedogaguçleriileolanilişkisiniifadeedenyanınıoluşturur.Ureti-min,uretimtarzınındigeryanını,insanlarınuretimsureciiçindekikarşılıklı ilişkileri, insanlarınüretim ilişkilerioluşturur. Insanlardogaylamucadeleederlervemaddidegerleruretmekiçindogadan,birbirindentecritolmuş,birbirindenkopuktekilvarlıklarolarakdegil,birlikte,gruplarhalinde,toplumhalindeyararlanırlar.Bun-dan dolayı uretim,herzamanveherşartaltındatoplumsalbiruretimdir.Maddidegerlerinuretimsurecindeinsanlar,uretimiçin-debirbirleriileşuyadabukarşılıklıilişki,şuyadabuuretimiliş-kisiiçinegirerler.Builişkiler,somurudenozgurinsanlararasındaişbirligivekarşılıklıyardımlaşmailişkileriolabilir;hakimiyetveboyunegmeilişkileriolabilir;veyanihayetbiruretimilişkisibiçi-mindendigerinegeçişilişkileriolabilir.Fakaturetimilişkilerihan-gikarakterdeolursaolsun,—daimavebutuntoplumduzenlerinde—builişkiler,uretimin,toplumunureticiguçlerikadarzorunlubirunsurdur.
“Üretimde”,derMarx,“insanlarsadecedoğaüzerindedeğil,
birbirleriüzerindedeetkidebulunurlar.Ancakbellibirtarzda
işbirliği yaparak ve faaliyetlerini karşılıklımübadele ederek
üretimdebulunurlar.Üretmekiçin,birbirleriylebelirliilişkilerve
bağıntılariçinegirerlervedoğayıetkilemeleri,yaniüretim,an-
154
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
cakbutoplumsalilişkilervebağıntılariçindegerçekleşir.”(Karl
Marx,SeçmeYazılar,ciltI,s.261)
Dolayısıylauretim,uretimtarzı,hemtoplumunureticiguçlerini,hemdeinsanlarınuretimilişkilerinikapsar,obunların,maddide-gerlerinuretimsureciiçindekibirliginincisimleşmesidir.
b)Uretiminbirinciözelliği,hiçbirzamanbirnoktadauzunsurekalmaması,bilakishepdegişmevegelişmehalindeolmasıdır,veayrıca,uretimtarzındakidegişmeler,kaçınılmazolarakbutuntop-lumsalsistemde,toplumsalfikirlerde,siyasigoruşlerde,vesiyasikurumlardadadegişikliklerigetirir;butuntoplumsalvesiyasiduze-ninaltustolmasınayolaçar.Insanlarfarklıgelişmeaşamalarındafarklıuretimtarzlarındanyararlanırlar,veyadahakabacasoylersek,farklıbiryaşamtarzısurdururler.Ilkelkomunaltoplumdabirure-timvardır,koleciliktebirbaşkauretimtarzıvardır,feodalizmdededahabaşkabiruretimtarzıvardırvs.vb.Vebunauygunolarak,in-sanlarıntoplumsalsistemi,maneviyaşamı,goruşlerivesiyasiku-rumlarıdafarklıdır.
Birtoplumunuretimtarzınasılsa,toplumunkendisi,fikirleriveteorileri,siyasigoruşvekurumlarıdaesasitibariyleoyledir.
Veyadahakabacasoylersek: insanınyaşamtarzınasılsa,du-şunmetarzıdaoyledir.
Budemektirki,toplumungelişmetarihi,herşeydenonce,ureti-mingelişmesinintarihidir;yuzyıllarınseyriiçindebirbiriniizleyenuretimtarzlarının tarihidir, ureticiguçlerinve insanların uretimilişkileriningelişimtarihidir.
Oyleysetoplumsalgelişmetarihi,aynızamandamaddidegerleriuretenlerintarihidir,uretimsureçlerininbaşfaktoruolanvetoplu-munvarlıgıiçingereklimaddidegerlerinuretiminisaglayanemek-çikitlelerintarihidir.
Oyleysetarihbilimi,egergerçekbirbilimolacaksa,toplumungelişimtarihiniartıkkralvegenerallerinhareketlerine,devletlerin
155
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
“fatih”lerininve“hukumdar”larınındavranışlarınaindirgememeli,bilakisherşeydenonce,maddidegerleriuretenlerin,emekçikitle-lerintarihiyle,halklarıntarihiyleilgilenmelidir.Oyleysetoplumtari-hininyasalarımincelemedeipucu,insanlarınzihinlerinde,toplu-mungoruşlerindevefikirlerindedegil,herverilitarihidonemdetoplumunuyguladıgıuretimtarzında,toplumuniktisadiyaşamındaaranmalıdır.
Oyleysetarihbilimininenbirincigorevi,uretimyasalarını,ure-ticiguçlerleuretimilişkileriningelişimyasalarınıvetoplumunikti-sadigelişimyasalarınıincelemekvemeydanaçıkarmaktır.
Oyleyseproletaryapartisi,egergerçekbirpartiolacaksa,her-şeydenonceuretimingelişmeyasalarının,toplumuniktisadigeliş-meyasalarınınbilgisinikazanmalıdır.
O halde politikadahataya duşmemek için proletaryapartisi,hemprogramınıhazırlarkenhemdepratikfaaliyetlerinde,herşey-denonceuretimingelişmeyasalarından,toplumuniktisadigelişmeyasalarındanhareketetmelidir.
c)Uretiminikinciozelligi,uretimdekidegişmelerinveuretimingelişmesinin,herzaman,ureticiguçlerin;bunlariçindedeenbaştauretimaletlerinindegişmesivegelişmesiilebaşlamasıdır.Demekoluyorki,ureticiguçler,uretiminendevingenveendevrimciogesi-dirler.Ilkoncetoplumunureticiguçleridegişikliklereugrarvegeli-şir;sonrabudegişikliklerebaglıvebunlarlauyumiçinde,insanlararasındaki uretim ilişkileri, insanlarınekonomik ilişkileridegişir.Bununlabirlikte,budemekdegildirki,uretimilişkileriureticiguçle-ringelişmesiuzerindeetkiliolmaz,veureticiguçler,uretimilişkile-rinebaglıdegildir.Ureticiguçleringelişmesinebaglıolanuretimiliş-kilerininkendileride,ureticiguçleringelişmesiuzerindeetkiyapar-lar,bugelişmeyihızlandırıryadayavaşlatırlar.Ayrıca,şunudabe-lirtmekonemlidirki,uretimilişkileri,uzunsure,ureticiguçlerdekibuyumeningerisindekalamaz,veuzunzamanbubuyumeileçeliş-
156
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
medurumundabulunamazlar,çunkuancakuretimilişkileri,ureticiguçlerinniteliginevedurumunauygunduştuguveonlarınozgurge-lişmesineelverişlibirortamyarattıgızaman,ureticiguçleralabildi-ginegelişebilirler.Buyuzden,uretimilişkileriureticiguçleringeliş-mesinegorenekadargecikmişolurlarsaolsunlar,eryadageç,so-nundaureticiguçleringelişmeduzeyine,ureticiguçlerinniteligineuygunbirdurumagelmekzorundadırlar-vegerçekteyaptıklarıdabudur.Tersidurumdaureticiguçlerileuretimilişkilerininuretimsistemiiçindekibirligitemelindensarsılır,tehlikeyeduşer,uretimintumundebirkopmameydanagelir,biruretimbunalımıolur,ureticiguçlertahribeugrar.
Kapitalistulkelerde—uretimaraçlarınınkapitalistozelmulki-yetinin,uretimsurecinintoplumsalniteligiile,veureticiguçlerinni-teligiileaçıkçauyumsuzlukhalindebulundugubuulkelerde—eko-nomikbunalımlar,uretimilişkileriileureticiguçlerinniteligiarasın-dakiuyumsuzlugunbirornegi,uretimilişkileriileureticiguçlerara-sındakiçatışmanınbirornegidirler.Ureticiguçlerintahribinevaranekonomik bunalımlar, bu uyuşmazlıgın sonucudurlar; ayrıca, buuyuşmazlıgınkendiside,halenmevcuturetimilişkileriniyıkacak,veureticiguçlerinniteligineuygunyeniilişkileriyaratacakolantop-lumsaldevriminekonomiktemelidir.
Bunakarşılık,uretimaraçlarınıntoplumsalmulkiyetiileuretimsurecinintoplumsalniteliginintambiruyuşmahalindeoldugu,buyuzdenneekonomikbunalımlar,neureticiguçlerintahribigibibirdurumunbulunmadıgıSSCB’ndekisosyalistekonomi,uretimiliş-kileriileureticiguçlerinniteligiarasındakitamuyumunbirornegi-dir.
Dolayısıyla,ureticiguçler,uretimin,yalnızcaendevingenveendevrimciogesiolmaklakalmazlar.Aynızamanda,uretimingelişme-sinibelirleyenogedir.Ureticiguçlernasılsa,uretim ilişkileri deonagoreolmalıdır.Nasıl ureticiguçlerindurumu,insanlarınken-
157
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
dileriiçingereklimaddidegerlerihangiuretimaletleriileurettikle-rinigosterirse, uretimilişkilerinindurumudaüretimaraçlarının(toprak,ormanlar,sular,yeraltızenginlikleri,hammaddeler,uretimaletleri,işletmebinaları,taşımaveulaşımveiletişimaraçlarının)ki-minelindebulundugunu,onlarakiminsahipoldugunu,uretimaraç-larınınkiminemrindebulundugunu, tumtoplumunemrindemi,yoksabunlarıbaşkabireyleri,gruplarıyadasınıflarısomurmekiçinkullanantektekbireylerin,gruplarınyadasınıflarınemrindemioldugunugosterir.
Işteureticiguçlerineneskizamanlardangunumuzekadarkige-lişmesininşematikbirtablosu;kabataştanyapılmaaletlerdenyayveokageçiş,sonraavcılıktanhayvanlarınevcilleştirilmesineveil-kelhayvanyetiştiriciliginegeçiş;taştanyapılmaaletlerdenmadenialetlere(demirbaltavedemiruçlukarasabana)geçiş,dahasonrabitkilerin yetiştirilmesine, tarıma geçiş;malzemelerin işlenmesiiçinmadenialetlerdeyenigeliştirmeler,demircikorugununveçom-lekçiliginortayaçıkması,bunauygunzanaatlarıngelişmesi,zana-atlarıntarımdanayrılması,bagımsızzanaatlarıngelişmesivesonramanufakturun gelişmesi; zanaatçı uretimaletlerindenmakineyegeçiş, zanaatçı vemanufakturcu uretiminmakineleşmiş sanayiedonuşmesi;makineler sistemine geçiş vemodemmakineleşmişbuyuk sanayiin ortaya çıkışı; insanlık tarihi boyunca toplumunureticiguçleriningelişmesininçokeksik,amagenelbirtablosudurbu.Vekendiligindenanlaşılırki;uretimaletleriningelişmesiveyet-kinleşmesiuretimleilişigiolaninsanlarınişidir,yoksainsanlardanbagımsızolarakolmamıştır.Ohalde,uretimaletleridegişirvegeli-şirken,aynızamandainsanlarda—ureticiguçlerinenonemliogesidedegişirvegelişir;onlarınuretimdeneyimi,işalışkanlıkları,ure-timaraçlarınıkullanmayetenekleridedegişmişvegelişmiştir.
158
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
Iştetarihboyuncatoplumunureticiguçlerindekibudegişmele-revebugelişmeyeuygunolarakinsanlararasındakiuretimilişkile-ride,onlarınekonomikilişkileridedegişmişvegelişmiştir.
Tarih,beştemeluretimilişkisitipitanır:ilkelkomun,kolelik,fe-odalizm,kapitalizmvesosyalizmin uretim ilişkileri. Ilkel komunduzeninde,uretimaraçlarınıntoplumsalmulkiyeti,uretimilişkile-rinintemelinioluşturur.Buda,ozolarak,budonemdekiureticiguç-lerinniteligineuygunduşer,onunkarşılıgıdır.Taşaletler,kezadahasonraortayaçıkanyayveoklardainsanlara,dogaguçlerineveavhayvanlarınakarşıtekbaşlarınasavaşmakolanagınıvermiyordu.Insanlar,açlıktanolmekyadayırtıcıhayvanlaravekomşukabilele-reyemolmakistemedikleritaktirde,ormandanmeyvetoplamakiçin,balıkavlamakiçin,herhangibirbarınakyapmakiçinortaklaşaçalışmakzorunda idiler.Ortaklaşaçalışma, uretimaraçlarınınveaynışekildeurunlerinortakmulkiyetineyolaçıyordu.Buduzende,aynızamanda,avhayvanlarınakarşısavunmasilahıolarakbirkaçuretim aletinin bireyselmulkiyeti dışında, henuz, ozelmulkiyetkavramıyoktu.Buduzende,nesomuru,nedesınıflarvardır.
Koleligedayalıtoplumduzeninde,kolesahibininuretimaraçlarıuzerindekiveayrışekildeçalışanlar—yanibirsuruhayvanıgibisatınalabildigi,satabildigiveoldurebildigikoleler—uzerindekimulkiyeti,uretimilişkilerinintemelinioluşturur.Buuretimilişkile-ri,ozunde,odonemdekiureticiguçlerin durumuna uygun duşer.Insanlar, taş aletler yerine,şimdiartıkmadenialetlerdenyararla-nabilmektedirler;ilkelveyoksulbiravlanmadanibaretolan,hay-vanyetiştirmeyivetarımıbilmeyenbirekonomiyerine,hayvanye-tiştiriciliginin,tarımın,zanaatların,uretiminçeşitlidallarıarasında-kiişbolumununortayaçıktıgıgorulur;bireylervegruplararasındaurunleridegiş- tokuşetmeolanagının,zenginliginbirkaçkişininelindebirikmesi,uretimaraçlarınınbirazınlıgınelindegerçektenbirikmesiolanagının,çogunlugunazınlıgaboyunegmesiveinsan-
159
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
larınçogunlugununkolehalinegelmesiolanagınınbelirdigigoru-lur.Buradaartıktoplumuntumuyelerinin,uretimsurecindeortak-laşaveozgurceçalışmasıyoktur;buradaegemenolan,aylakefen-dilertarafındansomurulenkolelerinzorlaçalıştırılmasıdır.Onuniçin,artıkuretimaraçlarınında,urunlerinde,ortakmulkiyetiyok-tur.Ortakmulkiyetinyeriniozelmulkiyetalmıştır.Buradakolesa-hibi,ilkvemutlakmulksahibiolarakortayaçıkmaktadır.
Zenginlerveyoksullar,somurenlervesomurulenler,tumhakla-rasahipolanlarvehiçbirhakkıolmayanlar,bunlararasındakiçetinbirsınıfmucadelesi:iştekoleligedayalıtoplumduzeninintablosubudur.
Feodalduzende,uretimilişkilerinintemelinioluşturan,feodalbeyinuretimaraçlarıuzerindekimulkiyeti,veureticiuzerindeki—yanifeodalbeyinartıkolduremedigi,ama[tasarrufundabulundur-dugutopragıylabirlikte]satınalabildigivesatabildigiserfuzerin-deki—sınırlımulkiyetidir.Feodalmulkiyetilekoylununvezanaat-çının uretimaraçları uzerindekivekişiselemegi uzerinekurulukendiozelekonomisiuzerindekibireyselmulkiyetibiraradabulu-nur.Buuretimilişkileri,esasolarak,ureticiguçlerinbudonemdekidurumunauygunduşer.Dokmeciliginvedemirişlemeciligininda-hagelişmesi,sabanvedokumatezgahıkullanımınınyaygınlaşması,tarımın,bahçıvanlıgın,bagcılıgın,zeytinyagıeldeedimininsurekligelişmesi;zanaatatolyeleri,yanındamanufakturlerindeortayaçık-ması:işteureticiguçlerindurumununayırdediciçizgileribunlardır.
Yeniureticiguçler,emekçinin,uretimdebellibirgirişkenligiol-masını,işineilgiduymasını,yapıtınabirbegenikatmasınıgerekti-riyor.Buyuzdenfeodalbey,işineilgiduymayanvekesinolarakgi-rişkenliktenyoksunkoledenvazgeçerek, kendi ozel işletmesineve kendi uretim aletlerinesahipolan,ektigitoprakvekaldırdıgımahsuluzerindenfeodaleayniolarakodemekteyukumluoldugu
160
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
vergiyiodemekiçin,zorunluolarak,işebirmiktarilgiduyanserfleişgormeyiyegtutuyor.
Burada, ozelmulkiyetevriminisurdurur.Somuruhemenhe-menkolelikduzenindekikadarkatıdır;bellibelirsizyumuşamıştır.Somurenlerlesomurulenlerarasındakisınıfmucadelesi,feodaldu-zenintemelçizgisidir.
Kapitalisttoplumduzenindeuretimaraçlarınınkapitalistmul-kiyeti,uretimilişkilerinintemelinioluşturur:ureticiler,ucretliişçi-ler mulk degildirartık; kapitalist, ureticileri, yaniucretli işçilerineoldurebilir,nedesatabilirçunkuonlarherturlukişiselbagım-lılıklardankurtulmuşlardır;amauretim,araçlarındanyoksundurlarveaçtıktanolmemekiçinişguçlerinikapitalistesatmakvesomuru-nunboyundurugunakatlanmakzorundadırlar.Uretimaraçlarınınkapitalistmulkiyetiyanında, ilkzamanlardageniş olçudeyaygınolan,toprakkoleligindenkurtulmuşkoyluvezanaatçıların,uretimaraçlarıuzerindeki,kişiselemegedayananozelmulkiyetidevardır.Zanaatçıatolyelerivemanufakturler,yerlerini,makinelerledonatıl-mışbuyukfabrikaveişletmelerebırakmıştır.Koylerinilkelaletleriileişlenmekteolansenyorarazileri,yerlerini,tarımbiliminedaya-narakişletilenvetarımsalmakinelerledonatılmışguçlukapitalistiş-letmelerebırakmıştır.
Yeniureticiguçler,emekçilerden,bilisizvekorkutulmuşserfler-dendahakulturluvedahakavrayışlıolmalarınıister;onlarmakine-yikavrayabilecekveonugerektigigibikullanabilecekyetenekleol-malıdır.Onuniçinkapitalistler,feodalbaglarındankurtulmuş,maki-neleriuygunbirbiçimdekullanabilecekkadarkulturluucretliişçi-lerleişgormeyiyegtutarlar.
Ama,ureticiguçleriçokbuyukolçulerdegeliştirmişolmasıyu-zunden,kapitalizm,kendisinindeçozemeyecegiçelişkileregomul-muştur.Kapitalizmgitgidedahabuyukmiktarlardametaureterek,vebumetalarınfiyatınıduşurerek,rekabetiagırlaştırır,kuçukve
161
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
ortaozelmulksahibiyıgınınıyıkımaugratır,onlarıproleterduru-munaduşurur,satınalmaguçleriniazaltır;bununsonucuolarak,uretilmişmetalarınsurumuolanaksızlaşır.Kapitalizm,uretimige-nişleterek,vekocamanfabrikaveişletmelerdemilyonlarcaişçiyibi-rarayatoplayarak,uretimsurecinetoplumsalbirnitelikkazandırırvebununladakendikuyusunukendisikazar:çunkuuretimintop-lumsalniteligi,uretimaraçlarınıntoplumsalmulkiyetinigerektirir;oysa uretimaraçlarımulkiyeti, ozel, kapitalist, uretim surecinintoplumsalniteligiylebagdaşmazbirmulkiyetolarakkalır.
Iştedonemdonempatlakverenaşırıuretimbunalımlarısıra-sındakendinigosterenşey,ureticiguçlerinniteligiileuretimilişki-leriarasındakibuuzlaştırılamazzıtlıklardır;kapitalistler,geneken-dilerininsorumluoldukları,yıgınlarınyıkımaugramasıyuzunden,metanınkarşılıgınıodeyebilecekalıcıbulamayınca,zahireyiyak-mak,uretilmişmetalarıyoketmek,uretimidurdurmak,ureticiguç-leritahripetmekzorundakalırlarvebiryandamilyonlarcainsan,metaeksikligiyuzundendegil,tersinefazlametauretildigiiçiniş-sizlikveaçlıktanacıçeker.
Budemektirki,kapitalisturetimilişkileri,artıktoplumunureti-ciguçlerineuygunduşmuyorlar,veonlarlaçozulmezzıtlıklariçinegirmişbulunuyorlar.
Budemektirki,kapitalizm,uretimaraçlarınınbugunkukapita-listmulkiyetiyerinesosyalistmulkiyetikoyacakbirdevrimegebe-dir.
Budemektirki,somurenlerilesomurulenlerarasındaenkes-kinbirsınıfmucadelesi,kapitalistduzenintemelozelligidir.
BuguniçinyalnızSSCB’ndegerçekleşmişbulunansosyalisttop-lumduzeninde,uretimilişkilerinintemelinioluşturan,uretimaraç-larınıntoplumsalmulkiyetidir.Buradaartıknesomuren,nedeso-murulen vardır.Urunler, verilenemege goreve “Çalışmayanye-mez”ilkesigozonundetutularakuleştirilir.Uretimsureciiçindein-
162
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
sanlararasındakiilişkiler,somurudenkurtulmuşçalışanlarınkar-deşçebirligivesosyalistyardımlaşmailişkileridir.Uretimilişkileri,ureticiguçlerindurumunatamamıylauygundur,çunkuuretimsu-recinintoplumsalniteligi,ouretimaraçlarınıntoplumsalmulkiye-ti iledesteklenmiştir.
SSCB’nde,sosyalistmulkiyetin,donemdonemgelenaşırıure-timbunalımlarındanveonabaglıherturlusaçmalıklardanhabersizolmasınısaglayandabuuygunluktur.
Buyuzdendirki,burada,ureticiguçlerhızlıbirtempoylageli-şirler,çunkuureticiguçlereuygunolanuretimilişkileri,bugelişme-yialabildigineozgurkılarlar.
Insanlıktarihiboyuncainsanlarınuretimilişkileriningelişme-sinintablosubudur.
Uretimilişkilerindekigelişmenin,toplumunureticiguçlerininveoncelikleuretimaletleriningelişmesinebagımlılıgıboyledirvebu bagımlılık sonucu, uretici guçlerdeki degişme ve gelişmeler,enindesonundauretimilişkilerindededegişikliklerevegelişmelereyolaçar.
“İş aletlerinin1)kullanımı ve yapımı”, der Marx, “rüşeym
halindebazıhayvantürlerindevarolmasınarağmen,özelliklein-
sanınişsürecinikarakterizeederveFranklinbundandolayıin-
sanı...aletyapanhayvanolaraktanımlar.Kemikfosilleri,nesli
tükenmişhayvantürlerinintespitedilmesiiçinnekadarönemli-
yse,günügeçmişişaletlerininkalıntılarıda,toplumunartıkyok
olmuşiktisadibiçimleriniortayaçıkarmakiçinokadarönem-
lidir.İktisadiçağlarıayırteden,neyapıldığıdeğil,nasılyapıldığı
veyapılışlarındahangialetlerinkullanıldığıdır.İşaletleri,sadece
insanemeğininulaştığıgelişmeseviyesininbirölçütüdeğil,aynı
1) “Işaletleri”ndenMarx,esasolarak uretimaletlerinianlar.—Red.
163
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
zamanda hangi toplumsal koşullar içinde çalışıldığının da
göstergesidir.” (KarlMarx, “Kapital” ciltI,Moskova-Leningrad
1932,s.187/88.)
Veyine:—“Sosyalilişkiler,üreticigüçleresıkısıkıyabağlıdır.İnsan-
laryeniüreticigüçlereldeettikçe,üretimtarzınıdadeğiştirirler;
veüretimtarzını,geçimlerinikazanmatarımıdeğiştirmekle,tüm
toplumsalilişkilerinidedeğiştirirler.Eltezgahı,feodalağalıbir
toplumu,buhartezgahıisesanayikapitalistibulunanbirtoplu-
muverir.”(KarlMarx,“FelsefeninSefaleti”,Moskova1939,s.71.)
— “Üreticigüçlerinbüyümesi, toplumsal ilişkilerinyıkıl-
ması, fikirlerin oluşumu sürekli hareketinin ta ortasında
yaşıyoruz; hareketsiz olan sadece, hareket soyutlamasıdır.”
(Aynıyerde,s.93.)
“KomunistPartisiManifestosu”ndaformuleedildigihaliyle ta-rihi materyalizmikarakterizeederken Engelsşoyleder:
“İktisadiüretimveondanzorunluolarakçıkan,her tarihi
çağıntoplumsalyapısı,buçağınsiyasivedüşünseltarihininte-
meliniteşkileder;dolayısıyla(topraküzerindekiilkelkomünal
mülkiyetinçözülmesindenbuyana)tümtarih,sınıfmücadeleler-
inin, toplumsal evrimin değişik aşamalarındaki sömürenle
sömürülen,ezenleezilensınıflararasındakimücadelelerintari-
hidir;amabumücadeleşimdiöylebiraşamayaerişmiştirki,ez-
ilenvesömürülensınıf(proletarya),aynızamandatümtoplumu
sömürü, baskı ve sınıf mücadelesinden ebediyen kurtarma-
dıkça, kendini ezen ve sömüren sınıftan (burjuvazi) kurtara-
maz...”(Engels,“Manifesto”nun1883Almancabaskısınaönsöz.)
d)Uretiminüçüncüözelliği,yeniureticiguçlerinveonlarateka-buledenuretimilişkilerinin,eskitoplumduzenindenkopuk birşekilde, eski duzenin yok olmasından sonra degil,eskiduzeninbagrında;insanlarınkasıtlıvebilinçlifaaliyetisonucuolarakdegil,
164
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
kendiliginden,bilinçsizceve insan iradesinden bagımsız olarakortaya çıkmasıdır. Kendiligindenveinsaniradesindenbagımsızoluşununikinedenivardır:
Birincisi,insanlarınşuyadabuuretimtarzınıseçmedeozgurolmamalarıdır,çunkuyaşamagirenheryenikuşak,kendindenon-cekikuşaklarınemegisonucuyaratılmışolanureticiguçleriveure-timilişkilerinihazırbulur,bunedenle,maddidegeruretebilmekiçin,ilkbaşta,uretimalanındahazırbulduguherşeyidevralmakvekendinibuureticiguçlereveuretimilişkilerineuydurmakzorundakalır.
Ikincisi,insanlarşuyadabuuretimaletini,ureticiguçlerinşuyadabuunsurunuiyileştirirken,buiyileştirmelerinhangitoplumsalsonuçlarayolaçacagınınbilincindedegillerdir,bunuanlamazlarvedurupduşunmezler,sadeceguçlukçıkarlarını, işihafifletmeyivekendisiiçindolaysız,elletutulurbirtakımyararlarsaglamayıduşu-nurler.
Ilkelkomunaltoplumunbazıuyeleriyavaşyavaşveelyorda-mıylataşaletkullanımındandemiraletkullanımınageçtikleriza-man,elbettekibuyeniliginhangitoplumsalsonuçlarayolaçacagınıbilmiyorlardıvebunudurupduşunmemişlerdi;madenialetlerege-çişinuretimdebirdevrimanlamınageldigini,sonundakoleliksiste-mineyolaçacagınıanlamamışlardı,bununbilincindedegillerdi—sadeceişihafifletmekveenyakın,elletutuluryararsaglamakisti-yorlardı,bilinçlifaaliyetleri,gunlukkişiselçıkarlarındarçerçeve-siylesınırlıydı.
FeodalsistemdonemindeAvrupa’nıngençburjuvazisi,kuçukloncaatolyelerininyanındabuyukmanufakturişletmelerideinşaetmeyebaşlayıp,boylelikletoplumunureticiguçleriniilerlettiginde,elbettebuyeniliginhangitoplumsalsonuçlarayolaçacagınıbilmi-yorduvebunlarıdurupduşunmemişti:bu“kuçuk”yeniligintop-lumsalguçlerinyenidengruplaşmasınayolaçacagının,bununda
165
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
hemlutuflarınaokadardegerverdiklerikrallarıniktidarınakarşı,hemdeondegelentemsilcilerinin,saflarınagirmeyeokadarhevesettigisoylulugakarşıbirdevrimlesonbulacagınınbilincindedegil-di,bunuanlamıyordu—osadece,metauretimininmaliyetiniduşu-rerek,AsyaveyenikeşfedilmişAmerikapazarlarınamumkunoldu-gunca çokmal surmek vemumkun oldugunca çok kar etmekti:onunbilinçlifaaliyetibugunlukpratigindarçerçevesiylekısıtlıydı.
Ruskapitalistleri,yabancıkapitalistlerleeleleRusya’yagenişçaptamodernmekanizebuyuksanayiigetirirken,-Çarlıgıdokun-madanbırakmışlarvekoyluleriçiftliksahiplerininyagmasınates-limetmişlerdi—ureticiguçlerinbuonemligelişmesininhangitop‐lumsalsonuçlarayolaçagınıbilmiyorlardıvebunlarıdurupduşun-memişlerdi:toplumunureticiguçlerindekibubuyukartışıntop-lumsalguçlerinyenidengruplaşmasınayolaçacagını,buyenigrup-laşmanın, proletaryayakoylulugu kendimucadelesinin saflarınakatmavemuzaffersosyalistdevrimiyapmaimkanıverecegininbi-lincindedegillerdivebunuanlamıyorlardı—onlarsadece,sanayiuretiminisonnoktasınakadargenişletmek,deviçpazarıelegeçir-mek,tekelciler halinegelmekvemilliekonomidenmumkunoldu-guncaçokkarsızdırmakistiyorlardı;bilinçlifaaliyetleri,darpratikguncelçıkarlarınotesinegeçmiyordu.
BunauygunolarakMarxşoyleder:“Yaşamlarının toplumsal üretiminde (yani insanların
yaşamasıiçingereklimaddideğerlerinüretiminde—Red.)in-
sanlar,aralarındabelirli,zorunlu,kendiiradelerindenbağımsız
ilişkilere, onlarınmaddiüretici güçlerinin belirlibir gelişme
aşamasınatekabüleden,üretimilişkilerinegirerler.”(KarlMarx,
SeçmeYazılar,ciltI,s.359)
Fakatbu, uretimilişkilerindekidegişikliklerinveeski uretimilişkilerindenyenilerinegeçişinpuruzsuz,çatışmasız,karışıklıklarolmadanolacagıanlamınagelmez.Tamtersine,boylebirgeçiş,ge-
166
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
nellikle,eskiuretimilişkilerinindevrimcitarzdayıkılmasıveyeniuretimilişkilerininkurulupsaglamlaştırılmasıyoluylaolur.Bellibirnoktayakadarureticiguçleringelişmesiveuretimilişkilerialanın-dakidegişiklikler,kendiligindenbirsureçolarak,insaniradesindenbagımsızilerler. Fakatbu sadecebellibir anakadar, yeniortayaçıkmışvegelişmekteolanureticiguçleringerekliolgunlugaulaş-tıgıana kadar boyledir. Yeni uretici guçler olgunlaştıktan sonra,eskiuretimilişkilerivebuilişkilerintaşıyıcıları,hakimsınıflar,an-cakyenisınıflarınbilinçlifaaliyetiyle,busınıflarınşiddeteylemleriy-le,devrimleortadankaldırılabilecekolan“aşılamaz”engelhalinege-lirler.Burada,eskiuretimilişkilerinişiddetyoluylayıkmamisyonu-nasahipyenitoplumsalfikirlerin,yenipolitikkurumların,yenisi-yasiiktidarınmuazzamrolügayetberrak ortayaçıkmaktadır.Yeniureticiguçlerle eskiuretimilişkilerininçatışmasıtemeliuzerinde,toplumunyeniiktisadiihtiyaçlarıtemeliuzerindeyenitoplumsalfi-kirlerortayaçıkar,buyenifikirler,kitleleriorgutlerveseferbereder,kitleleryenibirsiyasiorduiçindebirbirleriylekaynaşır,yenibirdevrimciiktidaryaratırvebuiktidarı,uretimilişkilerialanındaeskiduzeniyoketmekveyeniduzenikurupsaglamlaştırmakiçinkulla-nırlar. Gelişiminkendiligindensureci,yerini, insanlarınbilinçlifa-aliyetinebırakır,barışçılgelişme,yerini,şiddetlialtustoluşa,evrim,devrimebırakır.
Proletarya,derMarx,“burjuvaziyekarşımücadeleiçindezo-
runluolaraksınıfolarakbirleşir”,“devrimyoluylakendinihakim
sınıfkılar”ve“hakimsınıfolarak”şiddetyoluyla“eskiüretimil-
işkilerini kaldırır.” (“Komünist PartisiManifestosu”,Moskova
1945,s.38.)
Veyine:
— “Proletarya, siyasi egemenliğini, burjuvazinin elinden
adımadımtümsermayeyialmak,bütünüretimaletlerinidevle-
tin elinde, yanihakim sınıfolarakörgütlenmişproletaryanın
167
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
elindemerkezileştirmekveüreticigüçlerienhızlışekildeartır-
makiçinkullanacaktır.”(Aynıyerde,s.37.)
—“Şiddet,yenibir toplumagebehereski toplumunebe-
sidir.”(KarlMarx,“Kapital”,ciltI,s.791.)
IşteMarx’ın1859’da,unlukitabı“PolitikEkonomininEleştirisi-neKatkı”nıntarihi“Onsoz”undeverdigi,tarihimateryalizminozu-nundahiyaneformulasyonu:
“Yaşamlarınıntoplumsalüretimindeinsanlar,aralarındabe-
lirli, zorunlu,kendi iradelerindenbağımsız ilişkilere,onların
maddiüreticigüçlerininbelirlibirgelişmeaşamasınatekabül
edenüretim ilişkilerinegirerler.Buüretim ilişkilerinin tümü,
toplumun ekonomik yapısını,birhukuki ve siyasiüstyapının
üzerindeyükseldiği,vebelirlitoplumsalbilinçbiçimlerininona
tekabülettiğisomuttemeli teşkileder.Maddiyaşamınüretim
tarzı,toplumsal,siyasivebirbütünolarakzihinselyaşamsüreci-
ni koşullandırır. İnsanların varlığını belirleyen şey bilinçleri
değil, tam tersine, onların bilincini belirleyen, toplumsal
varlıklarıdır.Gelişmelerininbelirlibiraşamasında, toplumun
maddiüreticigüçleri,ozamanakadar içindehareketettikleri
mevcutüretim ilişkileriyleyadabunlarınhukuki ifadesinden
başkabirşeyolmayanmülkiyetilişkileriyleçelişkiyedüşerler.
Builişkiler,üreticigüçleringelişmebiçimleriolmaktançıkıp,on-
larınzincirinedönüşürler.Ozamanbirsosyaldevrimçağıbaşlar.
Ekonomiktemelindeğişmesiylebirliktekoskocaüstyapıyavaş
veyahızlıbirşekildealtüstolur.Bugibialtüstoluşlarınincelen-
mesinde,daima,ekonomiküretimkoşullarındakimaddi,doğal
bilimkesinliğiylesaptanabiliraltüstoluşla,hukuki,siyasi,dini,
sanatsalyadafelsefibiçimleri,kısaca,insanlarınbuçatışmanın
bilincinevardıklarıvekesinsonuçalıncayakadarkavgasınıver-
dikleriideolojikbiçimleriayırtetmekgerekir.Nasılki,birkimse
hakkında,kendisiiçintaşıdığıfikredayanılarakbirhükümver-
168
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
ilemezse, böyle bir altüst oluş çağı hakkındada, onun kendi
bilinciyle hüküm verilemez, tam tersine, bu bilinç, maddi
yaşamınçelişkileriyle,toplumsalüreticigüçlerileüretimilişkile-
riarasındakimevcutçatışmaylaaçıklanmakgerekir.Birtoplum-
sal formasyon, kendisinin onlar için yeterince geniş olduğu
bütünüreticigüçlergelişmedenaslabatmaz,veyenivedahayük-
seküretimilişkileri,bunlarınmaddivarlıkkoşullarıbizzateski
toplumunbağrındayumurtasındançıkmadan[olgunlaşmadan—
ÇN],asla[eskilerinin—ÇN]yerinegeçmezler.Onuniçindirki,
insanlıkkendiönüne,ancakçözebileceğigörevlerikoyar,çünkü
yakındanbakıldığındaherzamangörülecektirki,görevinkendi-
si,ancakçözümününmaddikoşullarınınmevcutolduğuyadaen
azından oluşma sürecinde olduğu yerde ortaya çıkar.” (Karl
Marx,SeçmeYazılar,ciltI,s.359/60.)
Iştetoplumyaşamına,toplumtarihineuygulanışıiçindealındı-gındaMarksistmateryalizmbudur.
Işte diyalektik materyalizmin ve tarihi materyalizmin temelozellikleribunlardır.
Buradan,revizyonistlerinveyozlaşmışlarınsaldırılarınakarşıLenin’inPartiiçinnekadardegerlibirteorikhazineyikoruduguveLenin’in “MateryalizmveAmpiriokritisizm”kitabının çıkmasını,Partimizingelişmesi içinnekadar onemliolduguanlaşılabilir.
3.STOLYPİNGERİCİLİĞİDÖNEMİNDEBOLŞEVİKLERVEMEN-ŞEVİKLER.BOLŞEVİKLERİNTASFİYECİLEREVEOTZOVİSTLE-REKARŞIMÜCADELESİ.
Gericilik yıllarında parti orgutlerinde çalışmak, daha oncekidevrimingelişmesi donemindeoldugundan çok dahaguçtu.partiuyelerininsayısıiyiceseyrekleşti.Çoksayıdakuçuk-burjuvayolar-
169
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
kadaşı,ozellikleaydınlar,Çarlıkhukumetinintakibatınaugramak-tankorktuklarındanPartisaflarındanayrıldılar.
Lenin,devrimcipartilerinboyleanlardabilgilerinimukemmel-leştirmelerigerektiginibelirtti.Devriminkabarışıdoneminde,nasılsaldırılacagınıogrenmişlerdi,gericilikdonemindede,nasıldogrubirşekildegeriçekilineceginiogrenmeliydiler;nasılyeraltınageçe-ceklerini,illegalpartiyinasılkoruyacakveguçlendireceklerini,legalolanaklardan,ençeşitlilegalorgutlerden,ozelliklekitleorgutlerin-den,kitlelerlebagıguçlendirmekiçinnasılyararlanacaklarınıog-renmeliydiler.
Menşevikler,devriminyenidenkabarmaolanagınainanmadık-larından,panikiçindegeriçekildiler;partiprogramınındevrimcitaleplerinivePartinindevrimcişiarlarınıalçakçainkarettiler,prole-taryanınillegaldevrimcipartisinitasfiyeetmek,yoketmekistediler.Buyuzden,butipMenşeviklereoandanitibaren“Tasfiyeci”dendi.
Menşeviklerden farklı olarak Bolşevikler, gelecek birkaçyıliçindeyenibirdevrimcikabarışolacagınavePartininkitleleribuyenigelişmeyehazırlamaklayukumluoldugunakesinemindiler.Devrimintemelgorevleriçozulmemişti.Koylulerinelinetopraksa-hiplerinintopraklarıgeçmemişti,işçilersekizsaatlikişgununueldeetmemişler,halkınnefretettigi,vehattahalkın1905’tekoparmışoldugukuçuksiyasiozgurluklerideyenidenyoketmişolanÇarlıkotokrasisidevrilmemişti.Boylece,1905yılındadevrimidogurmuşolannedenlerhalayururlukteydi.BunedenleBolşeviklerdevrimcihareketinyenidenyukselecegineemindiler;bunahazırlanıyor,işçisınıfınınguçlerinibiriktiriyorlardı.
Bolşevikler,devriminyenidenkabarışınınkaçınılmazolduguyolundakiinançlarınıayrıca,1905Devrimininişçisınıfına,hakları-nıdevrimcikitlemucadelesiyoluylaelegeçirmeyiogretmişolmasıolgusundandaalıyorlardı.Gericilikyıllarında,sermayenintaarruzyıllarında,işçiler1905yılınınbudersleriniunutamazlardı.Lenin,
170
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
işçilerdengelen,fabrikasahipleritarafındannasıltekrarbaskıaltı-naalındıklarını,nasılkuçukduşurulduklerinibelirterekşoylehay-kırdıklarımektuplarındanpasajlaraktarıyordu:“Bekleyin,yenibir1905dahagelecek!”
Bolşeviklerinesassiyasihedefi,1905yılındakiyleaynıkaldı—Çarlıgıdevirmek,burjuva-demokratikdevrimisonunakadargotur-mekvesosyalistdevrimegeçmek.Bolşeviklerbuhedefibiranbileunutmadılarvekitlelerinonundetemeldevrimcişiarlarıizahetme-yedevamettiler:demokratikcumhuriyet,çiftliksahiplerinintop-raklarınaelkonulması,sekizsaatlikişgunu.
AmaPartinintaktiği,1905devrimininyukselişdonemindekiy-le aynı kalamazdı. Ornegin, yakın bir gelecektekitlelerbirsiyasigenelgreveveyasilahlıayaklanmayaçagrılamazdı.çunkudevrimcihareketgeriliyordu,işçisınıfıçokyorgunbirdurumdaydıvegericisınıflaroldukçaguçleniyordu.Parti,yenidurumuhesabakatmakzorundaydı.Saldırıtaktigininyerine;savunmataktigi,guçtoplama,kadrolarıyeraltınakaydırmaveillegalPartiçalışmasıtaktigi,ille-galçalışmayılegalişçiorgutlerindekiçalışmaylabirleştirmetaktigigeçirilmeliydi.
VeBolşeviklerbugoreviyerinegetirmeyibildiler.“Devrimden uzun yıllar önce çalışmayı bildik. Bize boşu
boşunakayagibisağlamdemezler.Sosyal-demokratlar,ilksi-
lahlı saldırının yenilgisinde cesaretini yitirmeyecek, kendini
kaybetmeyecek vemaceraya sürüklenmeyecek birproletarya
partisi inşaetmişbulunuyorlar”,diyeyazıyorduLenin.(Lenin,
TümEserler,ciltXII,s.126,Rusça.)
BolşeviklerillegalPartiorgutleriniyaşatmakveguçlendirmekiçinmucadeleettiler.FakataynızamandaBolşevikler,kitlelerlebag-larısurdurmekvekorumak,boylecePartiyiguçlendirmekiçin,tumlegalolanaklardan,herturlulegalaçıktanyararlanmayıgereklisay-dılar.
171
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
“Bu, Partimizin Çarlığa karşı açık devrimcimücadeleden,
dolaylımücadeleyöntemlerine,hertürlüvebütünlegalolanak-
lardan— sigorta sandıklarından Duma kürsüsüne kadar—
yararlanmayadöndüğüdönemdi.Bu,1905Devrimindeyenilgiye
uğramamızdansonrageriçekilmedönemiydi.Budönüş,güçler-
imizitoparladıktansonraÇarlığakarşıaçıkdevrimcimücadel-
eyeyenidenbaşlamaküzereyenimücadeleyöntemleriniben-
imsememizi gerektiriyordu.” (Stalin, XV. Parti Kongresi
StenografikTutanağı,Moskova1935,s.366/67,Rusça.)
Ayaktakalabilenlegalorgutler,illegalPartiorgutleriiçinadetabirperdevekitlelerlebagkurmaaracıoldular.KitlelerlebagıayaktatutmakiçinBolşevikler,sendikalardanvedigerlegaltoplumsalor-gutlerdenyararlandılar:saglıksigortasıkasaları,işçituketimkoo-peratifleri,kulupler,egitimdernekleri,halkevleri,BolşeviklerDevletDuması kursusunden, Çarlık hukumetinin politikasını teşhir et-mek,Kadetleriteşhiretmek,koyluleriproletaryanınmucadelesinekazanmakiçinyararlandılar.IllegalPartiorgutununkorunmasıvetumdigersiyasiçalışmabiçimlerininbuorgutaracılıgıylayonetil-mesi,Partiye,dogruPartiçizgisininuygulanması,devrimdalgası-nınyenidenyukselişiiçinguçlerinhazırlanmasıimkanımsagladı.
Bolşevikler, devrimci çizgilerini, iki cephelimucadele içinde,Partiiçindeoportunizminikiturunekarşımucadeleiçindegerçek-leştirdiler:PartininaçıkduşmanlarıolanTasfiyecilerekarşı,vePar-tiningizliduşmanlarına,Otzovistlerdenilenlerekarşı.
BaştaLenin,Bolşevikler,tasfiyeciliginortayaçıktıgıgundeniti-baren,buoportunistakımakarşışiddetlibirmucadeleyuruttuler.Lenintekrartekrar,Tasfiyeciligin,liberalburjuvazininPartiiçinde-kibiracentasıoldugunaişaretetti.
Aralık1908’deParis’te,RusyaSosyal-DemokratIşçiPartisiV.(Tum-Rusya)Konferansıtoplandı.Lenin’inçagrısıuzerinebukon-ferans, Tasfiyeciligi, yani Parti aydınlarının belli bir kesiminin
172
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
(Menşevikler),“RSDIP’ninmevcutorgutunutasfiyeetmeveonunyerine,hernepahasınaolursaolsunlegalitesınırlarıiçinde,bule-galite Partininprogramından, taktiklerindenvegeleneklerindenvazgeçmekpahasınadasatınalınacakolsa,neidugubelirsizlegalbirdernekgeçirme”çabalarınımahkumetti.(SBKP[B]Kararları,BolumI,s.l28,Rusça.)
Konferans,tumPartiorgutlerinitasfiyeciçabalarakarşıkararlımucadeleyeçagırdı.
FakatMenşeviklerKonferansınbukararınauymadılarveTasfi-yecilikyorungesine,devrimeihaneteKadetlerleişbirliginegittikçedahaçokkaydılar.Menşevikler,proletaryapartisinindevrimciprog-ramından;demokratikcumhuriyet,sekizsaatlikişgunu,çiftliksa-hiplerinintopraklarınaelkonulmasışiarındangitgideaçıkçavazge-çiyorlardı.Menşevikler,Partiprogramınıvetaktiginiredpahasına,Çarlıkhukumetinden,açık,legal,sozdebir“işçipartisininvarlıgıiçinizinalmakistiyorlardı.Stolypinrejimiylebarışmaya,kendileri-nionauydurmayahazırladılar.BuyuzdenTasfiyecilere,aynıza-manda“StolypinIşçiPartisi”dedenir.
Devriminaçıkduşmanlarına—başındaDan,AkselrodvePot-ressovbulunanveMartov,TroçkivedigerMenşeviklerdenyardımgorenTasfiyecilere—karşımucadeleyleaynızamanda,Bolşevikler,gizliTasfiyecilere,oportunizmlerini“sol”lafazanlıklamaskeleyenOtzovistlerekarşıdauzlaşmazbirmucadeleverdiler.Otzovistlerdi-ye,işçitemsilcilerininDevletDuması’ndangeriçagrılmasınıvebirbutunolaraklegalorgutlerdekiçalışmalarınhepsinindurdurulma-sınıtalepedenbirtakımeskiBolşevikleredeniyordu.
1908’deBolşeviklerinbirkısmı,DevletDuması’ndakisosyal-demokrattemsilcileringeriçagrılmasını(Rusça:Otziv)talepetti.“Otzovist”adıburadangelir.Otzovistler,Lenin’eveLenin’inçizgisi-nekarşımucadelebaşlatankendiayrıgruplarınıkurdular(Bogda-nov,Lunaçarski,Aleksinski,Pokrovski,Bubnovvd.).Sendikalarda
173
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
vedigerlegalorgutlerdeçalışmayıkesinliklereddediyorlardı.Boylehareketetmekleişçidavasınabuyukzararverdiler.Otzovistler,Par-tiyiişçisınıfındankoparmaya,partisizkitlelerlebaglarındanmah-rumbırakmayaçalıştılar;kendileriniillegalbirorgutiçinehapset-mekistiyorlardı,amaaynızamandabuorgutelegalkılıfkullanmafırsatıtanımadıklarından,onuyakalanmatehlikesinemaruzbıra-kıyorlardı.Otzovistler,BolşeviklerinDevletDuması’ndaveDumakursusundenkoyluluguetkileyebileceklerini,ÇarlıkhukumetininvesahtekarlıklakoylulugukazanmayaçalışanKadetlerinpolitikası-nıteşhiredebileceklerinianlamıyorlardı.Otzovistler,devriminyenibiratılımıiçinguçtoplanmasınıkostekliyorlardı.BuyuzdenOtzo-vistler,“terstentasfiyeci”idiler—legalorgutlerdenyararlanmaola-nagınıyoketmeyeçalışıyorlardıvegerçektendegenişPartisizkitle-lereproletaryanınonderliketmesindenvazgeçmişlerdi,devrimciçalışmadanvazgeçmişlerdi.
1909yılındaOtzovistlerindavranışınıtartışmakuzeretoplantı-yaçagrılanBolşevikgazete“Proletari”nin(Proleter)genişletilmişyazıkurulukonferansı,Otzovistlerimahkumetti.Bolşevikler,Otzo-vistlerlehiçbirortakyanlarınınolmadıgınıaçıkladılar,veonlarıBol-şevikorguttenattılar.
Tasfiyecilerde,Otzovistlerde,proletaryanınvePartisininkuçukburjuvayolarkadaşlarındanbaşkabirşeydegillerdi.Proletaryaiçinzorbiranda,TasfiyecilerleOtzovistlergerçekyuzlerinibutunaçıklı-gıylaortayakoydular.
4.BOLŞEVİKLERİNTROÇKİZMEKARŞIMÜCADELESİ.PARTİDÜŞMANIAĞUSTOSBLOKU.
Bolşeviklerikicephedebirden—TasfiyecilereveOtzovistlerekarşı—proletaryapartisininsaglamçizgisinisavunmakiçinuzlaş-mazbirmucadeleverirken,Troçki,MenşeviklerinsaflarındakiTas-
174
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
fiyecileridestekledi.Lenin’inona“YudasTroçki”(hainTroçki)de-mesibuyıllararastlar.Troçki,Viyana’dabiryazarlargrubukura-rak,guya“fraksiyonlarustu”,amaaslındaMenşevikbirgazeteya-yınlamayabaşladı.LeninosıradaTroçkihakkındaşoyleyazıyordu:“Troçkienalçakbirkariyeristvehizipçigibidavranıyor...Partidensozedipduruyoramatumdigerhizipçilerdendahakotuhareketediyor.”
Dahasonra1912’deTroçki,AgustosBloku’nun,yaniLenin’e,BolşevikPartisi’nekarşıtumAnti-Bolşevikgruplarınveakımlarınblokununorgutleyicisioldu.GerekTasfiyecilergerekseOtzovistler,buBolşevizmduşmanıbloktabirleştiler,boyleceyakınakrabalıkla-rınıgostermişoldular.TroçkiveTroçkistler,butuntemelsorunlardatasfiyecipozisyonlaraldılar.AmaTroçkikenditasfiyeciliginisant-rizmle[ortayolculuk]yaniuzlaşıcılıklamaskeledi:BolşeviklerinveMenşeviklerindışındadurdugunuvesozumonaonlarıuzlaştırma-yaçalıştıgınıiddiaetti.BununlailgiliolarakLenin,Troçki’ninaçıkTasfiyecilerdendahaaşagılıkvetehlikelioldugunusoyluyordu.çun-ku, gerçekteMenşevikTasfiyecileri tamamendestekledigihalde,kendisinin“fraksiyonlarındışında”durdugunusoyleyerekişçilereyalansoyluyordu.Troçkizm,santrizminyayılmasındabaşıçekenodakoldu.
“Santrizm”,diyeyazıyorStalinyoldaş,“siyasibirkavramdır.
İdeolojisi,kendiniuydurmaideolojisidir,ortakbirpartiiçinde,
proleter çıkarları küçük-burjuvazinin çıkarlarına tabi kılma
ideolojisidir.BuideolojiLeninizmeyabancıdırveiğrençtir.”(Sta-
lin,LeninizminSorunları,İkinciCilt,1934,s.77.)
BudonemdeKamenev,ZinovyevveRikov,Lenin’ekarşısıksıkTroçki’yeyardımettikleriiçin,onungizliajanıydılar.Zinovyev,Ka-menev,RikovveTroçki’nindigergizli,muttefiklerininyardımıyla.Lenin’inistememesineragmen,Ocak1910’dabirMerkezKomitesiPlenumutoplantıyaçagrıldı.BusıralarMerkezKomitesi’ninbileşi-
175
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
mi,birdiziBolşevigintutuklanmasıyuzundendegişmiştivesalla-nanunsurlar,anti-Leninistkararlargeçirtmekiçinfırsatyakaladı-lar.BoylecebuPlenumda,Bolşevikgazete “Proletari”nin çıkışınıdurdurmaveTroçki’ninViyana’dayayınladıgıgazetesi“Pravda”yamalidesteksaglamakararıverildi.Troçki’ningazetesininyazıku-rulunakatılanKamenev,Zinovyev’lebirlikte,gazeteyiMerkezKo-mitesininorganınadonuşturmeyeçalıştı.
MerkezKomitesininOcakPlenumu,TasfiyeciligiveOtzovizmimahkumetmekararınıancakLenin’inısrarıuzerinealdı;amabu-radadaZinovyevveKamenev,Troçki’nin,Tasfiyecileriadlıadıncaçagırmamaonergesindeısrarladirettiler.
DurumLenin’inoncedengorduguvebunakarşıuyarıdabulun-dugubiçimdesonuçlandı:yalnızcaBolşevikler,MKPlenumununka-rarına uyarak kendiorganları “Proletari”nin çıkışını durdurdular,Menşeviklerisefraksiyoncu,tasfiyecigazeteleri“GolosSotsial-De-mokrata”yı(Sosyal-DemokratınSesi)yayınlamayadevamettiler.
Lenin’itamamıyladestekleyenStalinyoldaş,“Sotsial‐Demokrat”No.11’deozelbirmakaleyayınladı.BumakaledeTroçkizminsuçortaklarınındavranışımahkumediliyorveKamenev,ZinovyevveRikov’unhaincedavranışlarıylaBolşevikfraksiyoniçindeyarattık-larıanormaldurumabirsonvermezorunlulugundansozediliyor-du.Makaledeonerilenguncelgorevler,dahasonraPragPartiKonfe-ransındagerçekleştirildi:birgenelPartiKonferansınıntoplanması,legalbirPartigazetesininyayınlanmasıveRusya’dapratikonder-liklegorevliillegalbirPartiMerkezininkurulması.Stalinyoldaşınmakalesi,Lenin’ibutunuyledestekleyenBakuKomitesininkararla-rınadayanıyordu.
Troçki’nin,—TasfiyecilerdenveTroçkistlerdenOtzovistlereve“Tanrıyapıcılar”akadar—saltPartiduşmanıunsurlarladoluolanParti duşmanıAgustos Bloku’na karşı-agırlıkolmakuzere,illegalproletaryaPartisinikorumaveguçlendirmeyandaşlarınınbirParti
176
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
Blokukuruldu.Bubloku,Lenin’inonderligindeBolşevikler,veParti-denyanaolanvebaşlarındaPlehanovbulunanazsayıdaMenşevik-leroluşturuyordu.BirdizisorundaMenşeviktavırlarınısurdurenPlehanov ve onun Parti yanlısı Menşevikler grubu, kendileriniAgustosBlokundanveTasfiyecilerdenkesinlikleayırdılarveBolşe-viklerlebiranlaşmaaradılar.Lenin,Plehanov’unteklifinikabulede-rekonunlapartialeyhtarıunsurlarakarşıgeçicibirblokkurdu;boylebirblokunpartiiçinyararlı,Tasfiyecileriçinisezararlıolaca-gınıduşunuyordu.Stalinyoldaş,bubloku tamamıyladestekledi.Kendisibusıradasurgundebulunuyordu.SurgundenLenin’eyaz-dıgımektuptaşoylediyorduStalinyoldaş:
“Görüşümegöreblok(Lenin-Plehanov)çizgisitekdoğruçiz-
gidir:1.Buçizgi,veyalnızcabuçizgi,Rusya’dagerçektenParti
yanlısı tümunsurlarınbirliğini talep eden çalışmanın gerçek
çıkarlarınauygundur;2.buçizgi,veyalnızcabuçizgi,Menşevik
işçileriletasfiyecilerarasındabiruçurumyaratarak,Tasfiyecile-
ridağıtarakveonlaraölümcülbirdarbevurarak,legalörgütlerin
Tasfiyecilerin boyunduruğundan kurtarılması sürecini hı-
zlandırmaktadır.”(“LeninveStalin”,ciltI,s.529/30,Rusça.)
Illegalçalışmayılegalçalışmaylaustacabirleştirmelerisayesin-deBolşevikler,açıkçalışanişçiorgutlerindeciddibirguçolmayıba-şardılar.Bu,odonemdeyapılandortlegalkongrede—bunlarhalkuniversitelerikongresi,kadınlarkongresi,fabrikahekimlerikong-resiveyeşilaycılarkongresiydi—Bolşeviklerinişçigruplarıuze-rindesahipolduklarıbuyuknufuzdananlaşılıyordu.Bolşeviklerinbulegalkongrelerdekikonuşmalarıbuyuksiyasionemesahiptiveyurt çapında geniş yankı uyandırdı. Ornegin halk universitelerikongresinde,Bolşevikişçidelegasyonu,herturluegitselfaaliyetiboganÇarlıkpolitikasınıteşhirettiveÇarlıkbertarafedilmedikçeulkedegerçekbirkulturelgelişmekaydedilemeyeceginikanıtladı.Fabrikahekimlerikongresindekiişçidelegasyonu,işçileriniçinde
177
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
yaşamakveçalışmakzorundakaldıklarıkorkunçsıhhikoşullarıan-lattı veÇarlık rejimidevrilmedikçe fabrikalarda sıhhikoşullarındogrudurustorgutlenemeyecegisonucunavardı.
Bolşeviklerzamanla,ayaktakalmayıbaşarmış(“eşitlilegalor-gutlerdenTasfiyecilerisurupçıkardılar.Plehanov’unPartiyanlısıgrubuylakurulankendineozgubirleşikcephetaktigi,Bolşevikle-rinbirdiziMenşevikişçiorgutunukendisaflarınakazanmalarınımumkunkıldı.(Viborgsemtinde,Yekaterinoslav’davb.).
BuzordonemdeBolşevikler,legalçalışmayıillegalçalışmaylanasılbirleştirmekgerektigininimtisalorneginiverdiler.
5.1912PRAGPARTİKONFERANSI.BOLŞEVİKLERİNBAĞIM-SIZBİRMARKSİSTPARTİKURMASI.
TasfiyecilerveOtzovistlerlemucadeleveTroçkistlerlemucadele,Bolşeviklerinonune,butunBolşevikleribirPartihalindebirleştir-meveonlardanbagımsızbirBolşevikPartikurmaacilzorunlulu-gunukoydu.Bu,yalnızişçisınıfınıbolenpartiiçindekioportunistakımlarasonvermekiçindegil,aynızamandaişçisınıfınınguçleri-nitoplamaveişçisınıfınıdevriminyenidenyukselişiiçinhazırlamaişinitamamlamakbakımındandamutlakagerekliydi.
Amabugorevi yerinegetirmek için, herşeyden once,Partiyioportunistlerden,Menşeviklerdentemizlemekgerekiyordu.
Şimdi artık hiçbir Bolşevik, Bolşeviklerin Menşeviklerlebirpartiiçindekalmayadevametmesininduşunulemeyecekhalegel-mişoldugundankuşkuduymuyordu.StolypingericiligidonemindeMenşeviklerinhaincetutumları,proletaryapartisinitasfiyeedipye-ni,reformistbirpartikurmaçabaları,onlardankopmayıkaçınıl-mazkılıyordu.MenşeviklerleaynıpartidekaldıklarısureceBolşe-vikler,şuyadabuşekildeMenşeviklerindavranışlarınınahlakiso-rumlulugunuustlenmişoluyorlardı.AmakendileriPartiyeveişçisı-
178
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
nıfınaihanetetmekistemediklerimuddetçe,Bolşevikler,Menşevik-lerin açık ihanetlerinin ahlaki sorumlulugunu ustlenemezlerdi.Menşeviklerlebirpartiçerçevesiiçindebirlik,buşekilde,işçisınıfı-naveonunPartisineihanetkarakterineburunmeyebaşlıyordu.BunedenleMenşeviklerlefiilikopmayısonunakadargoturmek,res-menorgutselkopuşakadargoturmekveMenşevikleriPartidenat-makgerekiyordu.
Yekparebirprograma,yekparebirtaktige,yekparebirsınıfor-gutunesahipproletaryanındevrimcipartisinirestoreetmekancakbuyollamumkunolabilirdi.
Menşeviklerinyıktıgıgerçek(sadecebiçimseldegil)partibir-liginirestoreetmekancakbuyollamumkunolabilirdi.
Bugorevi,BolşeviklerinhazırlıgınagiriştikleriVI.GenelPartiKonferansıyerinegetirecekti.
Amabugorev,meseleninsadecebiryanıydı.Menşeviklerinres-menayrılmakveBolşeviklerolarakayrıbirpartikurmakelbetteçokonemlibirsiyasigorevdi.AmaBolşeviklerinonunde,dahadaonemlibirbaşkagorevduruyordu.
GorevsadeceMenşeviklerdenayrılmakveayrıbirpartikurmakdegil,bilakisherşeydenonce,Menşeviklerdenayrılarakyenibirpartiyaratmak,Batınınalışılagelmişsosyal-demokratpartilerindenfarklı,oportunistunsurlardanozgur,iktidarugrunamucadeledeproletarya-yaonderlikedebilecekyenitiptebirpartiyaratmaktı.
Bolşeviklere karşı mucadelede, nuans farkı olmaksızın, Ak-selrodveMartinov’dan,MartovveTroçki’yekadarbutunMenşevik-ler,hepBatıAvrupasosyal-demokratlarınıncephaneligindenodunçalınmışsilahlarıkullandılar.Rusya’datıpkı—sozgelimi—AlmanyadaFransızsosyal-demokratpartisi gibi bir parti olmasınıistiyor-lardı.Bolşeviklerekarşımucadeleetmelerininnedeni,tamdaonlar-dayeni,alışılmadık,Batısosyal-demokrasisindenfarklıbirşeysez-dikleriiçindi.Peki,osıralarBatı’nınsosyal-demokratpartilerineyi
179
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
temsilediyorlardı?Bupartiler,Marksistveoportunistunsurların,devrimindostlarıveduşmanlarının,partiilkesinidestekleyenlerleonakarşıolanlarınbirkarışımı,birçorbasıydı—vegiderekbirin-cilerikincilerleideolojikolarakuzlaşıyorlar,giderekbirincilerikinci-lerefiilenboyunegerhalegeliyorlardı.Oportunistlerle,devrimhain-leriyleuzlaşma—neugruna?,diyesorduBolşevikler;BatıAvrupasosyal-demokratlarına.“Partidebarış”,“birlik”ugruna—diyeya-nıtladılaronlarBolşevikleri.Kiminlebirlik,oportunistlerlemi?Evet,diyeyanıtladılar,oportunistlerle.Boylepartilerindevrimcipartilerolamayacaklarıapaçıkortadaydı.
Bolşevikler,Engels’inolumundensonraBatıAvrupasosyal-de-mokratpartilerinin,sosyaldevrimpartilerinden,”sosyalreform”partilerineyozlaşmayabaşladıgını,vebupartilerinherbirinin,or-gutolarak,onderbirguçolmaktançıkıpkendiparlamentogrubu-nunbiruzantısıhalinegeldiginigormezdengelemezlerdi.
Bolşevikler,boylebirpartininproletaryayahiçbiryararıdokun-mayacagını,boylebirpartininişçisınıfınıdevrimegoturemeyece-ginibilmezdengelemezlerdi.
Bolşevikler,proletaryanınboylebirpartiyedegil,başka,yeni,gerçektenMarksistbirpartiye,oportunistlerkarşısındauzlaşmazveburjuvazikarşısındadevrimci,sımsıkıkenetlenmişvemonolitikbirpartiye,birsosyaldevrimpartisine,birproletaryadiktatorlugupartisineihtiyacıoldugunubilmezdengelemezlerdi.
Bolşeviklerinistedigiiştetamdaboylebirparti,yenibirpartiy-di.VeBolşeviklerboylebirpartiinşaetmekiçinçalıştılar.“Ekono-mistler”le,Menşeviklerle,Troçkistlerle,
Otzovistlerleveampiriokritiklerevaranakadaridealistlerinherturuylemucadelenintumtarihi,tamdaboylebirpartinininşasıtari-hiydi.Bolşevikler,gerçektendevrimcibirMarksistpartiyesahipol-makisteyenherkeseornekolacakyenibirparti,birBolşevikpartiyaratmakistiyorlardı.Bolşevikler,taeski“Iskra”zamanındanberi
180
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
boylebirpartinininşasıiçinçalışmışlardı.Inatla,yılmadançalışmış-lardıbuugurda,herşeyeragmen.Buhazırlıkçalışmasındaenonem-livetayinedicirolu,Lenin’in“NeYapmalı?”,“İkiTaktik”vb.eserlerioynadı.Lenin’in “NeYapmalı?”kitabı,boylebirpartinin ideolojikhazırlıgıoldu.Lenin’in“BirAdımİleri,ikiAdımGeri”kitabı,boylebirpartininorgutselhazırlıgıoldu.Lenin’in“DemokratikDevrimdeSos‐yal‐DemokrasininİkiTaktiği”kitabı,boylebirpartininsiyasihazırlıgıoldu.VesonolarakLenin’in“MateryalizmveAmpiriokritisizm”kita-bı,boylebirpartininteorikhazırlıgıoldu.
Tarihtebugunekadarasla,birpartikurmakiçinkendiniBol-şevikgrupgibimukemmelşekildehazırlamışbirteksiyasigrupolmadıgırahatlıklasoylenebilir.
Bukoşullaraltında,Bolşeviklerinbirpartikurmasıtamamenolgunlaşmışvehazırbirmeseleydi.
VI. PartiKonferansı’nıngorevi,Menşevikleri ihraç etmeveyeniPartiyi,BolşevikPartiyikurmaedimiylebumeseleyitaçlan-dırmaktı.
VI.Tum-RusyaPartiKonferansı,ocak1912’dePrag’dayapıldı.BuKonferansta20’denfazlaPartiorgututemsiledildi.BuyuzdenKonferans,dogrusu,birpartiKongresininoneminesahipti.
Konferansın,Partininyıkılmışolanmerkeziaygıtınınyenilendi-ginivebirMerkezKomitesininkuruldugunuaçıklayanbildirisinde,gericilikdoneminin,RusyaSosyal-Demokrasisininkelimeninasılanlamıylabelirlibirorgutolarakbiçimlendigindenbuyanageçirdi-gienzordonemolduguanlatılıyordu.Herturlutakibata,dıştange-lensertdarbelere,Partiiçindeoportunistlerinihanetveyalpalama-larınaragmen,proletaryapartisi,bayragınıveorgutunukorumuş-tu.
“Rus Sosyal-Demokrasisinin sadece bayrağı, programı ve
devrimcigeleneklerideğil,baskılarınengellediğivezayıflattığı,
181
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
amabirtürlütamamenyıkamadığıörgütüdeyaşamayadevam
etti”,diyorduKonferansbildirisi.
Konferans,Rusya’daişçisınıfhareketininyenibiryukselişininilkişaretlerinivepartiçalışmasınıncanlandıgınısaptadı.
YerelorgutlerdengelenraporlartemelindeKonferans,“heryer-desosyaldemokratişçilerarasındaillegalsosyal-demokratikyerelorgutlerivegruplarıguçlendirmekamacıylaenerjikbirçalışmanınyurutuldugunu”tespitetti.
Konferans, geri çekilme donemindeki Bolşevik taktigin enonemlikuralının—illegalçalışmayı,çeşitlilegalişçiderneklerivesendikalarıiçindekilegalçalışmaylabirleştirme—yerelorgutlerceheryerdekabuledildiginisaptadı.
Prag Konferansı, Bolşevik bir PartiMerkezKomitesi seçti.BuMerkezKomitesineLenin,Stalin,Orkonikidze,Sverdlov,Spandaryanvedigerleriseçildi.StalinveSverdlovyoldaşlar,osıradasurgundeol-duklarıiçin,gıyaplarındaMerkezKomitesineseçildiler.MerkezKomi-tesineseçilenyedekuyelerarasındaKalininyoldaşdavardı.
Stalinyoldaşınbaşkanlıgında,Rusya’dakidevrimciçalışma-nınpratikyonetimiiçinbirmerkez(MerkezKomitesiRusyaBu-rosu)kuruldu.MerkezKomitesiRusyaBurosu’na,Stalinyoldaşındışında, Y. Sverdlov, S. Spandaryan, S. Orkonikidze,M. Kalininyoldaşlarmensuptu.
PragKonferansı,Bolşeviklerinoportunizmekarşıtummucade-lesininbirbilançosunuçıkardıveMenşevikleriPartidenuzaklaştırakararıaldı.
PragKonferansı,MenşeviklerinPartiden ihracındansonra,ba-gımsızvarlıksurdurenbirPartiolarakBolşevikPartiyiteşekkuletti.
Bolşevikler,Menşeviklerinideolojikveorgutselbozgununuso-nunakadargoturuponlarıPartidenuzaklaştırarak,Partinin,RS-DIP’nin emektar bayragını korudular.BunedenleBolşevik Parti1918’e kadar,—parantez içinde “Bolşevik” ekiyle—kendisine
182
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
RusyaSosyal-DemokratIşçiPartisiadınıvermeyedevametti.PragKonferansı’nınsonuçlarıuzerineLenin,1912başlarındaGorki’yeşunlarıyazıyordu:
“Tasfiyeciayaktakımınarağmen,sonundaPartiyiveonun
MerkezKomitesiniyenidenkurmayıbaşardık.Umarımsizde
bunabizimkadarsevinirsiniz:.”(Lenin,TümEserler,ciltXXX,s.
19,Rusça.)
Prag Konferansı’nın onemini degerlendirirken, Stalin yoldaşşoylediyordu:
“BuKonferans,Partimizintarihindeenbüyükönemesahip-
ti, çünküBolşeviklerveMenşeviklerarasınabirayrım çizgisi
çektiveülkedekibütünBolşevikörgütleriyekpareBolşevikPar-
ti içindebirleştirdi.”(SBKP(8)XV.PartiKongresiStenografik
Tutanağı,s.361-362,Rusça.)
MenşeviklerinatılmasıveBolşeviklerinbagımsızbirpartiha-lindeteşekkulundensonra,BolşevikPartisidahadaperçinlendiveguçlendi.Parti,saflarınıoportünistunsurlardanarındırarakgüçle‐nir—bu,II.Enternasyonal’insosyal-demokratpartilerindente-mellifarklıyenitiptebirpartiolarakBolşevikPartininşiarlarındanbiridir.II.Enternasyonalpartileri,kendilerine lafta Marksist de-dikleri halde, gerçekteMarksizmduşmanlarına,yeminlioportu-nistleresaflarındamusamahaettilerveonlaraII.Enternasyonal’iyozlaştırıpyıkmaolanagıverdiler.Bolşevikler iseoportunistlerekarşıuzlaşmazbirmucadeleverdiler,proletaryapartisinioportu-nizminpisligindenarındırdılarveyeni tiptebirpartiyi,Leninistpartiyi,dahasonraproletaryadiktatorlugunumucadeleylekazana-cakolanpartiyiyaratmayıbaşardılar.
Eger oportunistler proletarya partisinin saflarında kalsaydı,Bolşevik Parti duz yola çıkıp proletaryaya onderlik edemez,ik-tidarı ele geçirip proletarya diktatorlugunu orgutleyemez, içsa-vaştanzaferleçıkıpsosyalizmiinşaedemezdi.
183
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
PragKonferansı,kararlarında,Partininguncelsiyasibaşşiarla-rıolarakbirasgariprogramortayakoydu:demokratikcumhuriyet,8saatlikişgunu,çiftliksahiplerinintumtopraklarınaelkonulması.
Bolşevikler,IV.DevletDumasıiçinseçimkampanyalarını,iştebudevrimcişiarlaraltındayuruttuler.
Işçisınıfıkitlelerinindevrimcihareketinin1912-1914yılların-dakiyeniyukselişibuşiarlaraltındacereyanetti.
KISA ÖZET
1908-1912yılları,devrimciçalışmaiçinolaganustuguçbirdo-nemdi.Devriminyenilgisindensonra,devrimcihareketingeriledigivekitlelerinyoruldugukoşullarda,Bolşeviklertaktiklerinidegiştir-diler,Çarlıgakarşıdogrudanmucadeleden,dolaylımucadeleyon-temlerinegeçtiler.Stolypingericiligininagırkoşullarından,Bolşe-vikler,kitlelerlebagıkorumakiçin(sigortasandıklarıvesendikalar-dan,Dumakursusunekadar)enkuçuklegalolanaktanbileyarar-landılar.Bolşevikler,devrimcihareketinyenibiryukselişiiçin,yo-rulmakbilmeksizinguçtopladılar.
Devriminyenilgisiningetirdigi,muhalifakımlarınçozulmesi,devrimdensoguma,Partiyiterkedenaydınların(Bogdanov,Baza-rovvedigerleri) Partininteoriktemellerinirevizeetmeçabaları-nınartmasıgibizorşartlardaBolşevikler,partiiçindePartibayragı-nıdurmeyen,PartiprogramınasadıkkalanveMarksistteori“eleş-tirmen”lerininsaldırılarınıgeripuskurten(Lenin’in“MateryalizmveAmpirio‐Kritisizm”i)biricikguçoldular.Marksist-Leninistideolo-jiksaglamlık,devriminperspektiflerinikavramışolmak,Lenin’inçevresindetoplananBolşeviklerin onderçekirdeginin,Partiyiveonundevrimciilkelerinikorumasınayardımetti.“Bizimkayagibi
184
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
saglamoldugumuzuboşunasoylemezler”,diyorduLenin,Bolşevik-leriçin.
BudonemdeMenşeviklerdevrimegittikçesırtçevirdiler.Tasfiye-cilerhalinegeldiler,proletaryanınillegal,devrimcipartisinintasfiye-sini,feshedilmesinitalepettiler,gittikçedahaaçıkbiçimdePartiprog-ramındanvePartinindevrimcigorevveşiarlarındanvazgeçtiler,veişçilerin“StolypinişçiPartisi”adınıtaktıklarıkendireformistpartile-riniorgutlemeyeçalıştılar.TroçkiTasfiyecileridestekledivebunuya-parkenyuzunusahtekarca“Partininbirligi”şiarıylamaskeledi—as-lındabu,Tasfiyecilerlebirlikanlamınageliyordu.
Oteyandan,Çarlıgakarşımucadeledeyeniyollara,dolaylımu-cadeleyontemlerinebaşvurmazorunlulugunuanlamayanbazıBol-şevikler,legalolanaklardanyararlanmayıbırakmayıve
DevletDuması’ndakiişçitemsilcileriningeriçagrılmasınıtalepettiler.Otzovistler,Partiyikitlelerdenkopmayasurukluyorvedevri-minyenibiryukselişiiçinguçtoplamayıkostekliyorlardı.”Sol”la-fazanlıgınardınagizlenenOtzovistlerde,tıpkıTasfiyecilergibi,as-lındadevrimcimucadeledenvazgeçtiler.
TasfiyecilerveOtzovistler,Lenin’ekarşıortakbirblokta,Troç-kitarafındanorgutlenenAgustosBloku’ndabirleştiler.
TasfiyecilereveOtzovistlerekarşımucadeleiçinde,AgustosBlo-ku’nakarşımucadeleiçindeBolşeviklerustunluguelegeçirdilerveillegalproletaryapartisinibaşarıylasavundular.
Budoneminenonemliolayı,RSDIPPragKonferansıydı(Ocak1912). Bu Konferansta, Menşevikler Partiden kovulduveBolşe-viklerleMenşeviklerinaynıpartiiçindekibiçimselbirligineebedi-yensonverildi.Bolşevikler,siyasibirgrupolmaktançıkıp,kendile-rinibagımsızRusyaSosyal-DemokratIşçiPartisi(Bolşevik)olarakteşekkul ettiler.PragKonferansı,yeni tipte bir partinin Leniniz-minpartisinin,BolşevikPartinintemeliniattı.
185
Dördüncü bölüm. Stolypin gericiliğI döneminde menşevikler ve bolşevikler bolşeviklerin bağimsiz bir
PragKonferansıtarafındangerçekleştirilen,proletaryapartisisaf-larınınoportunistlerden,Menşeviklerdenarındırılması,Partininvedevrimindahasonrakigelişmesiiçinbuyuk,tayinedicionemesahipoldu.EgerBolşevikler,işçidavasıhainlerini,MenşevikuzlaşmacılarıPartidençıkarmasalardı,proletaryapartisi1917’dekitleleriproletaryadiktatorlugununkazanılmasımucadelesinegoturemezdi.
186
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
B E Ş I N C I B Ö LÜM
BIRINCIEMPERYALISTSAVAŞTANÖNCEIŞÇISINIFIHAREKETININYENIDENYÜKSELIŞIDÖNEMINDE
BOLŞEVIKPARTISI( 1912— 1914 )
1.1912-1914DÖNEMİNDEDEVRİMCİHAREKETİNYÜKSELİŞİ
Stolypingericiligininzaferikısaomurluoldu.Halkaidamseh-pasıvekamçıdanbaşkabirşeyvermekistemeyenbirhukumet,is-tikrarlıolamazdı.Baskıtedbirlerineokadaralışıldıki,bunlarartıkhalktakorkuyaratmıyordu.Devriminyenilgisininilkyıllarındaişçi-lereegemenolanyorgunlukgeçmeyebaşladı.Işçilertekrarmuca-deleyebaşladılar.Bolşeviklerin,yenibirdevrimciyukselişinkaçı-nılmazolduguongorusudogruçıktı.Daha1911’de,grevcilerinsa-yısı 100,000’i geçti, bundan onceki yıllarda ise bu sayı toplam50,000-60,000’iaşmamıştı.Ocak1912’detoplananPragPartiKon-feransıbile,işçisınıfıhareketindebaşlayancanlanmayıtespitet-mişti.Amadevrimcihareketingerçekyukselişi1912yılınınNisanveMayısaylarında,Lenakıyılarındaişçilereateşaçılmasıilebagın-tılıolaraksiyasikitlegrevlerininalevlenmesiylebaşladı.
4(17)Nisan1912’deSibirya’dakiLenaaltınmadenlerindebirgrev sırasında, bir Çarlık jandarma subayının emri uzerine,500’denfazlaişçioldurulduyadayaralandı.Barışçılbirşekildeida-reylegoruşmeyegitmekteolansilahsızLenamadencilerininuzerineateşaçılması,butunulkeyigaleyanagetirdi.Çarlıkotokrasisininbuyenikanlıeylemi,madencileriniktisadigrevinikırmakveboylece
187
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
LenaaltınmadenlerininsahibiIngilizkapitalistlerinimemnunet-mekiçinişlendi.IngilizkapitalistleriveonlarınRushempaları,Lenaaltınmadenlerindenmuazzamkarlar—yılda7milyonrubledenfazlaeldeediyorlardı,hemdeişçileriarsızcasomurerek.Işçilereçokdu-şukucretoduyorveyenilemezhaldeki,bozulmuşyiyeceklerveriyor-lardı.BueziyetlereveşirretlikleredahafazladayanamayanLenama-denlerinin6,000işçisigrevebaşlamıştı.
Lenaboyundakikatliamıproletarya,Petersburg,Moskovavedigersanayimerkezlerindevebolgelerindekitlegrevleri,gosterilervemitinglerleyanıtladı.
“Okadarsarsıldıkveşaşırdıkki, oandaduygularımızı ifadeedecekkelimebulamadık.Gosterecegimizhertepki,yuregimizdentaşanofkeninsolukbiryansımasındanbaşkabirşeydegildir.Bizenegozyaşları,nedeprotestolardegil,bilakissadeceorgutlukitlemucadelesiyardımedebilir”,diyeyazıyordubirgrupfabrikanıniş-çileri,karartasarılarında.
DevletDuması’ndakisosyal-demokratfraksiyontarafındanLe-nakatliamıkonusundaverilengensoruonergesiniyanıtlarkenÇa-rınbakanıMakarov’unkustahça,“Boylegelmiş,boylegider!”deme-si,işçilerinofkelinefretinidahadaşiddetlendirdi.Lenaişçilerininkanlabastırılmasınakarşısiyasiprotestogrevlerinekatılanlarınsa-yısı300,000’eulaştı.
Lenaolayları,Stolypinrejimitarafındanyaratılmışolan“huzur”havasınıbıçakgibiyardı.
Stalinyoldaşbukonuda1912’dePetersburgBolşevikgazetesi“Zvezda”da(Yıldız)şoyleyazıyordu:
“Lena’da atılan kurşunlar suskunluğun buzlarını kırdıve
halk hareketinin akıntısı harekete geçti. Harekete geçti!..
Bugünkürejimdenekadarkötülükveuğursuzlukvarsahepsi,
çokçileçekmişRusya’nınhastalanmasınanedenolanherşey—
bütünbunlarbirtekolguda,Lenaolaylarındatoplandı.Lena’da
188
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
atılankurşunlarıngrevlervegösterileriçinbirişaretolmasının
nedenitamdabudur.”
TasfiyecilerveTroçkistlerdevrimiboşunaolmuşilanetmişler-di.Lenaolayları,devrimciguçlerinyaşadıgını,işçisınıfındamuaz-zam miktarda devrimci enerji birikmiş oldugunu gosterdi.1912’deki1Mayısgrevlerine400,000civarındaişçikatıldı.Belginsiyasikaraktertaşıyanbugrevler,Bolşeviklerindemokratikcum-huriyet,sekizsaatlikişgunuveçiftliksahiplerinintumtoprakları-naelkonulmasıdevrimcişiarlarıaltındayurudu.Butemelşiarlar,sadeceişçilerindegil,koylulerin ve askerlerin genişkitlelerini deotokrasiyekarşıdevrimcitaarruzdabirleştirmehesabıuzerineku-rulmuştu.
“TümRusya proletaryasının katıldığı şanlı 1Mayıs grevi,
onunla bağıntılı sokak gösterileri, devrimci bildiriler ve işçi
topluluklarınayapılandevrimcikonuşmalar,Rusya’nınyenibir
devrimciyükselişaşamasınagirdiğiniaçıkçagöstermiştir”diye
yazıyorduLenin,“DevrimciYükseliş”başlıklımakalesinde.(Le-
nin,TümEserler,ciltXV,s.677.)
IşçilerindevrimcitavrındanhuzursuzolanTasfiyeciler,“grevhumması”akıntısıdiyenitelediklerigrevmucadelesinekarşıçıktı-lar.TasfiyecilerveonlarınmuttefikiTroçki,proletaryanındevrimcimucadelesiyerinebir“dilekçekampanyası”geçirmekistediler.Iş-çileri,birkagıtparçasındanbaşkabirşeyolmayanbirdilekçeimza-lamayaçagırdılar.DahasonraDuma’yaverilecekolanbudilekçede(dernekleşmeozgurlugunukısıtlayıcıtedbirlerinkaldırılması,grevhakkıvb.)“haklar”isteniyordu.Bolşeviklertarafındanilerisurulendevrimcişiarlaretrafındayuzbinlerceişçinintoplandıgıbudonem-de,Tasfiyecilerancak1300imzatoplayabildiler.
Işçisınıfı,Bolşevikleringosterdigiyoluizledi.
Budonemdeulkeninekonomikdurumuşutabloyusunuyordu:
189
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
Sanayidekidurgunlukdaha1910yılındayerinibircanlanmayaterketmiş, sanayiin tayin edici kollarında uretim genişlemişti.1910’da186milyonpudolanpikdemiruretimi,1912’de256mil-yonve1913’te283milyonpudaçıkmıştı.Taşkomuruuretimi1910yılında1,522milyonpudiken,1913’te2,214milyonpudubuldu.
Kapitalistsanayiinbuyumesi,proletaryanınhızlaartmasınıbe-raberinde getirdi. Sanayideki gelişmenin ayırt edici bir ozelligi,uretiminbuyukveenbuyukişletmelerdedahadayogunlaşmasıydı.1901yılında500vedahafazlaişçininçalıştıgıbuyuk işletmelerdetumişçilerin%46.7’si çalışırken,1910yılındabutipişletmelerdeçalışanişçioranı%54olmuştu;yaniişçilerinyarısındanfazlasıbu-yukişletmelerdeçalışmaktaydı.Bu,sanayideeşigorulmedikbiryo-gunlaşmaydı.OdonemdeABDgibisanayibakımındançokgelişmişbirulkedebileişçilerinancakuçtebiribuyukişletmelerdeçalışıyor-du.
Proletaryanıngelişmesivebuyukişletmelerdeyogunlaşması,BolşevikPartigibibirdevrimcipartininvarlıgışartlarında,Rusyaişçisınıfınıulkeninsiyasihayatındaenbuyukguçkılıyordu.Fabri-kalardaişçilerinbarbarcasomurulmebiçimleriveÇarınkuçukme-murlarınındayanılmazpolisrejimibutunonemligrevleresiyasibirkarakterveriyordu.Amaiktisadivesiyasimucadeleniniçiçegeç-mesikitlegrevlerineozellikledevrimcibirguçveriyordu.
DevrimciişçisınıfıhareketininenonundekahramanPeters-burgproletaryasıyuruyor,Petersburg’uBaltıkilleri,MoskovaveMoskovaili,VolgabolgesiveguneyRusyaizliyordu.1913’tehare-ketBatıbolgesini,Polonya’yıveKafkasya’yısardı.Birbutunola-rak1912’dekigrevlere,resmirakamlaragore725,000dahagenişistatistikleregore1,000,000’danfazlaişçikatıldı.1913’tekigrevle-reresmirakamlaragore861,000,dahagenişistatistikleregoreise1,272,000işçikatıldı.1914’unilkyarısındaisegrevlerekatılaniş-çisayısıyaklaşıkolarak1,5milyonubulmuştu.
190
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
Boyleceulke,1912-1914yıllarınındevrimciyukselişivegrevhareketininyayılmasıyla,1905Devrimininbaşındakigibibirduru-muneşiginegeldi.
Proletaryanındevrimci kitle grevleri tümhalk için onemliydi.Bunlarotokrasiyekarşıyonelikti.Grevler,emekçinufusunbuyukço-gunlugundasempatibuldu.Fabrikatorlervebacabaronlarıiseişçile-relokavtilanederekgrevleriçinmisillemedebulundular.1913yılın-daMoskova ilindekapitalistler50,000 tekstil işçisini sokaga attı.Martl914’tePetersburg’dabirgunde70,000işçininişinesonveril-di.Digerfabrikalarınvesanayikollarınınişçileri,grevyapanvelo-kavtaugrayanarkadaşlarına,genişkitlelerikapsayanbagışlartopla-yarak,bazendedayanışmagrevleriyleyardımettiler.
Işçisınıfıhareketininhamlesivekitlegrevleri,koylukitlelerinideuyandırdıvemucadeleniniçineçekti.Koylulerçiftliksahiplerinekarşıyenidenmucadeleyeatıldılar,çiftliksahiplerininmalikaneleri-nivemunferitkulakçiftlikleriniyerlebirettiler.1910-1914yıllarıarasında13,000’denfazlakoylueylemioldu.
Orduvedonanmadadadevrimcieylemlerbaşladı.1912yılında,Turkistan’dakibirlikleriçindesilahlıbireylemoldu.BaltıkDonan-masındaveSivastopol’dadaayaklanmalarolgunlaştı.
BolşevikPartionderligindekidevrimcigrevhareketivegosteri-ler,işçisınıfınınkısmitaleplerve“reformlar”içindegil,halkınÇar-lıktankurtuluşuiçinmucadeleettiginigosteriyordu.Ulkeyenibirdevrimedogruilerliyordu.
1912yazındaLenin,Rusya’yadahayakınolmakamacıyla,Pa-ris’tenGaliçya’ya(eskidenAvusturya’nınparçası) taşındı.Buradaonun başkanlıgında, Merkez Komitesi uyeleri ve sorumlu Partifonksiyonerlerininkatıldıgıikikonferansoldu:biri1912’ninsonun-daKrakov’da,digerleride1913sonbaharındaKrakovyakınlarında-kiPoroniobeldesinde.Bukonferanslarda,işçisınıfıhareketininenonemlisorunlarıuzerinekararlaralındı:devrimcihareketinyukse-
191
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
lişiuzerine,grevlervePartiningorevleriuzerine,illegalorgutleringuçlendirilmesiuzerine,sosyal-demokratDumafraksiyonuuzeri-ne,partibasınıuzerine,işçisigortasıkampanyasıuzerine.
2.BOLŞEVİKGAZETESİ“PRAVDA“.IV.DEVLETDUMASI’NDAKİBOLŞEVİKFRAKSİYON.
BolşevikPartininelinde,orgutuguçlendirmevekitleleruzerin-de nufuz kazanmanın guçlu bir aracı, Petersburg’da yayınlanangunlukBolşevikgazete“Pravda”(Gerçek)idi.Bugazete,Lenin’intalimatıuyarıncaStalin,OlminskivePoletayev’in inisiyatifiyle ku-rulmuştu.Proleterkitlegazetesi“Pravda”,devrimcihareketinyeni-denyukselişiyleaynızamandayayınhayatınagirdi.22Nisan(ye-ni takvime gore 5Mayıs)1912’deilksayısıçıktı.Bu,işçileriçingerçekbirbayramgunuydu.“Pravda”nınçıkışışerefine,5Mayıs’ınişçibasınıbayramıolmasıkararlaştırıldı.
“Pravda”danonceBolşevikler,ileriişçileriçin“Zvezda”adlıhaf-talık bir gazete çıkarıyorlardı. Lena olayları sırasında “Zvezda”onemlibirroloynadı.OndaLeninveStalin’in,işçisınıfınımucade-leyeseferberedenbirdizisertsiyasimakalesiyayınlanmıştı.Amadevrimcihareketinyukselişikarşısındahaftalıkbirgazete,Bolşe-vikParti içinartıkyetersizgeliyordu.Engenişişçikatmanlarınamahsusgunlukbirsiyasikitlegazetesineihtiyaçvardı.Ve“Pravda”boylebirgazeteoldu.
Budonemde“Pravda”olaganustuonemlibirroloynadı.GenişişçisınıfıkitleleriniBolşevizmekazandı.Durmakbilmezpolistaki-batı,paracezaları,sansurunhoşunagitmeyenyazıvemektuplaryayınlamaktandolayısayılarıntoplatılmasıvb.yuzunden“Pravda”ancakonbinlerceileriişçininaktifdestegiileçıkabiliyordu.“Prav‐da”buyukparacezalarınıancakişçilerinaralarındatopladıklarıco-mertçebagışlarsayesindeodeyebiliyordu.Sıksık,“Pravda”nıntop-
192
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
latılansayılarınınbuyukkısmıyinedeokuyucularınelinegeçiyor-du,çunkuaktifişçilerdahageceleyinmatbaayagelerekgazetebal-yalarınıkaçırıyorlardı.
Çarlıkhukumeti2,5yıliçinde“Pravda”yıtamsekizkezkapattı;amaherdefasındaişçilerindestegiylegazeteyeniamabenzerbiradla yeniden çıkarıldı. Ornegin “Za Pravdu” (Pravda Için), “PutPravdi”(Pravda’nınYolu),“TrudovayaPravda”(EmekPravda’sı).
“Pravda”nın ortalama tirajı 40 000 iken,Menşevikleringun-lukgazetesi“Luç”un(Işın)tirajı15-16,000’igeçmiyordu.
Işçiler“Pravda”yıkendiişçigazeteleriolarakgoruyor;onason-suz guven duyuyor ve onun soylediklerine kulak kesiliyorlardı.“Pravda”nınhernushasıeldeneledolaşıp,duzinelerceokuyucuta-rafından okunuyor, onların sınıf bilincini biçimlendiriyor, onlarıegitiporgutluyor,mucadeleyeçagırıyordu.
“Pravda”nelerhakkındayazıyordu?“Pravda”nınhersayısında,işçilerinnasılyaşadıgını,onlarınka-
pitalistlertarafından,onlarınemrindekifabrikayoneticileriveusta-başılar tarafından nasıl amansızca somuruldugunu, çeşitli baskıyontemleriylenasılezildiginivenasılaşagılandıgınıanlatançoksa-yıdaişçimektubuyayınlanıyordu.Bunlarkapitalistşartlarısertveisabetlibirşekildesuçluyordu.“Pravda”sıksık,işsizveaçişçilerin,birdahaişbulamamaumutsuzluguiçindeintiharasuruklenişininhaberleriniveriyordu.
“Pravda”,çeşitlifabrikalardavesanayikollarındaçalışanişçile-rinsıkıntılarınıvetaleplerini,işçilerinkenditalepleriiçinnasılmu-cadeleettikleriniyazıyordu.Neredeysehersayıda,çeşitlifabrikalar-dakigrevleruzerineyazıyordu.Buyuk,uzunsuren grevler oldu-gunda, gazete, diger fabrikaların ve sanayikollarınınişçilerinigrevcilereparatoplayarakdestekolmakuzereorgutluyordu.Bazengrevfonlarıiçinonbinlercerubletoplanıyordu—bu,işçilerinçogu-nungunde70-80kopektenfazlaalmadıgıogunleriçinmuazzam
193
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
birmiktardı.Bu,işçileriproleterdayanışmaruhuylavetumişçilerinçıkarlarınınbiroldugubilinciyleegitiyordu.
Işçilerhersiyasiolaya,zafereveyayenilgiye,“Pravda”yamek-tup,selam,protestovb.yollayaraktepkigosteriyorlardı.“Pravda”,makalelerinde,işçisınıfhareketiningorevlerinitutarlıBolşevikbirbakışaçısındanaydınlatıyordu.Legalbirgazete,dogrudanÇarlıgıdevirmeçagrısındabulunamazdı.Imayoluylaçalışmakgerekiyor-du,sınıfbilinçliişçilerisebunlarıçokiyianlıyorvekitlelereanlatı-yorlardı.Ornegin“Pravda”da,“1905yılınıneksiksizvekısıtlanma-mıştaleplerindensozedildiginde,işçiler,Bolşeviklerindevrimcişi-arlarının; Çarlıgındevrilmesi,demokratikcumhuriyet, çiftliksa-hiplerinintopraklarına el konulması ve sekiz saatlikişgunu şi-arlarınınsozkonusuedildiginianlıyorlardı.
IV.Dumaseçimlerininarifesinde“Pravda”ileriişçileriorgutledi.Liberal burjuvaziyle anlaşma yanlılarının, “Stolypin Işçi Partisi”yandaşlarının,Menşeviklerinhainkonumlarınıteşhiretti.“Pravda”,işçileri,“1905yılınıneksiksizvekısıtlanmamıştalepleri”ninyan-daşlarına,yaniBolşeviklereoyvermeyeçagırdı.Seçimlerçokdere-celiydi.Ilkonceişçitoplantılarındatemsilcilerseçiliyor,sonratem-silcilerikinciseçmenleri seçiyor ve ancak bu ikinci seçmenlerDuma’dakiişçitemsilcilerininseçiminigerçekleştiriyordu.Seçimgunu“Pravda”birBolşevik.ikinciseçmenlerlistesiyayınladıveiş-çilerebulisteyeoyvermelerinitavsiyeetti.Listeyidahaonceyayın-lamamakgerekiyordu,çunkuaksitaktirdeongorulenadaylartutuk-lanmatehlikesinemaruzbırakılmışolacaktı.
“Pravda”,proletaryanın eylemlerini orgutlemeye yardımetti.1914baharındaPetersburg’dakibuyuklokavtsırasındakitlegreviilan etmek amaca uygun olmadıgından, “Pravda”işçilere,başkamucadelebiçimlerinebaşvurmaları,fabrikalardakitletoplantılarınave sokak gosterilerine başvurmaları çagrısındabulundu.Bunlarhakkındagazeteaçıkçayazamıyordu.Fakatsınıfbilinçliişçiler,Le-
194
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
nin’in“IşçiSınıfıHareketininBiçimleriUzerine;”gibimutevazibirbaşlıgıolanmakalesiniokuduklarında,çagrıyıanladılar.Bumakale-de,şuandagrevinyerineişçisınıfhareketinindahaileribiçimlerinigeçirmekgerektigisoyleniyordu,kibu,toplantılarvegosterilerdu-zenlemekiçinbirçagrıdemekti.
Bolşeviklerin illegal devrimci faaliyetleri ile, işçi kitlelerinin“Pravda”vasıtasıylalegalajitasyonveorgutlenmesininbirleştiril-mesibuşekildegerçekleştiriliyordu.
“Pravda”,sadeceişçiyaşamıuzerine,grevlervegosterileruzeri-neyazmıyordu.“Pravda”koyluyaşamını,koylulugunçektigiaçlıgı,çiftliksahipleri,feodalbeylertarafındansomurulmesinidesistema-tikolarakaydınlatıyor,Stolypin“reformu”sonucundakoylulerineniyitopraklarınınnasılmunferitçiftliksahibiKulaklartarafındanta-lanedildiginigosteriyordu.“Pravda”,sınıfbilinçliişçilere,koydenekadarpatlayıcımaddebirikmişoldugunugosteriyordu.Proletarya-ya,
1905Devriminingorevlerininçozulmedigini,yenibirdevriminyaklaşmaktaoldugunuogretiyordu.Proletaryanınbuikincidevrim-dehalkıngerçekonderiveyolgostericisiolarakortayaçıkmasıge-rektigini,budevrimdedevrimcikoylulukgibiguçlubirmuttefikesahipolacagınıogretiyordu.
Menşevikler,proletaryanındevrim fikrindenvazgeçmesi içinbutunguçleriyleyukleniyorlardı.Işçilerinaklınaşunusokmayaça-lıştılar:Halkı,koylulerinaçlıgını,aşırıgericiçiftliksahiplerinin,fe-odalbeylerinegemenliginiduşunmeyibırakın,sadece“dernekkur-maozgurlugu”ugrunamucadeleedin,bukonudaÇarlıkhukumeti-ne“dilekçe”sunun.Bolşeviklerişçilere,budevrimdenvazgeçme,koylulukleittifaktanvazgeçmeMenşevikvaazınınburjuvaziyararı-naedilmekteoldugunu, işçilerin,koylulerimuttefikolarakkenditaraflarınakazandıklarındaÇarlıgımutlakayeneceklerini,Menşe-
195
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
viklerturundenkotuçobanlarıdevrimduşmanlarıolarakbirkena-raitmekgerektiginiaçıkladılar.
“KoyluYaşamı”başlıklıbolumde“Pravda”neleruzerineyazı-yordu?
Ornekolarak1913yılınaaitbazımektuplarıalalım:
Samara’dan “TarımMeseleleri”başlıklıbirmektup,BulgumakazasınınNovohasbulatkoyunde,komundenayrılanozeltopraklıkoylulerekomuntopragındantahsisedilecekkısımlarıişaretlerne-yegelenkadastromemurunakarşıdirenmeklesuçlanan45koylu-denonemlibirkısmınınagırhapiscezalarınaçarptırıldıgınıbildiri-yordu.
Pskovilindengelenkısabirmektupşunlarıbildiriyordu:“Zaval-yeistasyonuyakınlarındakiPsitsakoyukoylulerikırjandarmasınakarşısilahlıdirenişegeçti.Yaralananlaroldu.Çatışmanedeni,tarımsorunundaanlaşmazlıklar.Psitsa’yapolis guçleri yıgıldı; vali yar-dımcısı ile savcı da koye dogruyolaçıktı.”
Ufailindengelenbirmektupta,koylulerinhissesineduşentop-raklarındurmadansatıldıgı,kıtlıgınvekoykomunlerindençekil-meyeizinverenyasanın,koylulerintopraktansurulmesisureciniguçlendirdigibildiriliyordu.Borisovkakoyunualalım.Burada27hane,toplam543desiyatinekilebilirtopragasahip.Kıtlıksırasındabeşçiftçitarafından31desiyatintoprak,desiyatini25ila33rublearasındadegişenfiyatlarlatemellisatıldı,oysaarazinindegeribu-nun3veya4katı.Aynıkoydenyedibaşkaişletme,toplam177de-siyatini,altıyılsureyleyıllık%12faizleipotekettirerekdesiyatinbaşına18-20rublealdı.Halkınyoksulluguvefaizinfahişligigozo-nundetutulursa,177desiyatininyarısınıntefecininelinegeçecegikesinliklesoylenebilir,çunkuboylemuazzambirmeblagıborçlula-rınyarısıbilealtıyıldaodeyemez.
“Pravda”dayayınlanan “Rusya’daBuyukToprakMulkiyetiveKuçukKoyluToprakMulkiyeti”makalesindeLenin,işçilerevekoy-
196
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
lulerekanemicitoprakagalarınınelindenekadarbuyukarazileroldugunuçarpıcıbirşekildegosterdi.Sadece30,000buyuktopraksahibi,yaklaşık70milyondesiyatintopragasahipti.10milyonkoy-luhanesideaynımiktarda topragasahipti.Herbuyuk topraksa-hibineortalama2,300desiyatin,Kulaklardadahilbeherkoyluha-nesineiseOrtalama7desiyatinduşuyordu;Ustelikiktisadibakım-danzayıf5milyonkoyluailesine,yanitumkoylulugunyansına,ha-nebaşınaancak1ila2desiyatintoprakduşuyordu.Burakamlardaaçıkça gosteriyordu ki, koylulerin yoksullugununvesıksıkgoru-lenkıtlıgınkokleri,çiftliksahiplerininbuyuktoprakmulkiyetinde,koylulerinancak işçi sınıfı onderligindebirdevrimlekurtulabile-cekleriserflikkalıntılarındayatmaktadır.
Koyle bag içinde olan işçiler aracılıgıyla “Pravda” kıragirdiveilerikoyluleridevrimcimucadeleyeuyandırdı.
“Pravda”nınkuruldugudonemdeillegalsosyal-demokratorgut-lertamamenBolşeviklerinelindeydi.Legalorgutbiçimleriise—Dumafraksiyonu,basın,sigortasandıkları,sendikalar—henuztu-muyleMenşeviklerdenkoparılmamıştı.Tasfiyecileriişçisınıfınınle-galorgutlerindenatmakiçinBolşeviklerinkararlıbirmucadelever-mesigerekiyordu.“Pravda”sayesindebumucadelezaferletaçlandı.
“Pravda”,Partiilkesiugrunamucadelenin,işçisınıfınındevrim-cikitlepartisininyenidentesisiugrunamucadelenintaodaknokta-sındaydı.“Pravda“,legalorgutleriBolşevikPartininillegalusleriet-rafındabirleştirmeyeçalışıyorveişçisınıfıhareketinibelirlibirhe-defe,devrimiçinhazırlıgayoneltiyordu.
“Pravda”nınçoksayıdaişçimuhabirivardı.Sadecebiryıliçin-de,11,000’inustundeişçimektubuyayınladı.Amaişçilerlebagkur-masısadecemektupyoluylaolmuyordu.Fabrikalardangelençoksa-yıdaişçi,hergunyazıişleriburosunaugruyordu.Partinin orgutselçalışmasının onemli bir, bolumu “Pravda”yazıişleriburosundayogunlaşmıştı.BuradayerelPartihucrelerinintemsilcileriyletop-
197
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
lantılaryapılıyor,fabrikaveişletmelerdekiPartiçalışmasıuzerinebilgilerburayaakıyor,PetersburgKomitesi’ninvePartiMerkezKo-mitesi’ninPartitalimatlarıburadaniletiliyordu.
Işçi sınıfınındevrimcikitlepartisiniyeniden tesisetmekiçinTasfiyecilere karşı iki buçuk yıl suren inatlımucadeleden sonra1914yazındaBolşevikler,Rusya’nınsiyasibakımdanaktifişçileri-ninbeştedordununBolşevikPartiyi,“Pravda”taktiginiizlemesinisagladılar.Ornegin,1914yılındaişçigazeteleriiçinparatoplayantoplam7,000işçigrubundan
5,600’unun Bolşevik basın, ve sadece 1,400’unun Menşevikbasıniçinparatoplamasıbunugosteriyordu.Bunakarşılık,Menşe-viklerinliberalburjuvaziveburjuvaaydınlararasındabirçok“zen-gindostları”vardıvebudostlarMenşevikgazetesinindevamettiri-lebilmesiiçingereklimiktarınyarısındanfazlasınıveriyorlardı.
OzamanlarBolşeviklere“Pravdacılar”denirdi.Devrimciprole-taryanıntumbirkuşagı,dahasonraEkimSosyalistDevriminiya-pacakolankuşak,“Pravda”tarafındanyetiştirildi.“Pravda”nınar-dında,onbinlerce,yuzbinlerceişçiduruyordu.Devrimcihareketinyukselişiyıllarında(1912-1914),Bolşevikkitlepartisininsaglamtemelleriatıldı,bunuemperyalistsavaşsırasındaçarlıgınhiçbirta-kibatıyıkamayacaktı.
“1912 yılının ‘Pravda’sı—Bolşevizmin1917 yılındakizaf-
erinintemeltaşınınkonmasıydı.”(Stalin.)
Partinin tum-Rusyaçapındakibirdiger legalorganı, IV.Dev-let Duması’ndaki Bolşevik fraksiyondu.
1912’dehukumet,IV.Dumaiçinseçimyapılacagınıilanetti.Parti-mizseçimlerekatılmayabuyukonemverdi.Sosyal-DemokratDumaFraksiyonu ve “Pravda”,Bolşevik Partininkitleleriçindekidevrimciçalışmasınıntum-Rusyaçapındakienönemli legal üsleriydi.
BolşevikParti,Dumaseçimlerindebagımsızbirşekilde,kendişi-arlarıylaortayaçıktıveayınzamandahemhukumetehemdeliberal
198
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
burjuvaziye (Kadetlere) ciddi darbeler indirdi. Bolşevikler seçimkampanyasını,demokratikcumhuriyet,sekizsaatlikişgunuveçiftliksahiplerinintopraklarınaelkonulmasışiarlarıaltındayuruttuler.
IV. Duma için seçimler 1912 sonbaharında yapıldı. Peters-burg’daki seçimlerin gidişinden memnun kalmayan hukumet,Ekimbaşındabirdizibuyukişletmedekiişçilerinseçimhakkınate-cavuzekalktı.Bunacevapolarak—PartimizinPetersburgKomite-si,Stalinyoldaşınonerisiuzerine,buyukişletmelerinişçilerinibirgunlukgreveçagırdı.Guçdurumaduşenhukumetgerilemekzo-rundakaldı,veişçilertoplantılarda,guvendikleriadaylarıseçmeim-kanınıeldeettiler.Işçilerinmuazzamçogunlugu,Stalinyoldaştara-fındanhazırlanan,delegelerevetemsilciyeverdigi“seçmengore-vi”ni (Nakaz) onayladı. “Petersburg’lu Işçilerin Işçi TemsilcisineVerdikleriGorev”,1905yılınınçozulmemişgorevlerinedikkatçe-kiyordu:
“Biz”,diyorduVekalet,“Rusya’nınbelki1905hareketindenda-
ha, derin olacak kitle hareketlerinin arifesinde bulunduğunu
düşünüyoruz...Buhareketinöncüsavaşçısı, 1905 yılında olduğu
gibi, Rus toplumunun enilerisınıfıRusproletaryasıolacaktır.
Onunmüttefiki iseancak,Rusya’nın feodalbağlardankurtarıl-
masındayaşamsalçıkarıolan,çokçileçekmişköylülükolabilir.”
“Seçmengorevi”,halkıngelecektekieylemlerininikicephelibirmucadelebiçiminialacagınıaçıklıyordu—hemÇarlıkhukumetinekarşıhemdeÇarlıklauzlaşmaarayanliberalburjuvaziyekarşı.Le-nin,işçileridevrimcimucadeleyeçagıranbu“seçmengorevi”nebu-yukonemverdi.Veişçiler,kararlarıylabuçagrıyacevapverdiler.
Bolşeviklerseçimlerdezaferkazandılar;Petersburgişçilerita-rafındanBadayevyoldaşDuma’yaseçildi.
Dumaseçimlerindeişçiler,halkındigerkesimlerindenayrıolarakoykullandılar(IşçiKuryesi).IşçiKuryesi’nindokuztemsilcisindenaltısıBolşevikPartiuyesiydi:Badayev,Petrovski,Muranov,Samoy-
199
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
lov,ŞagovveMalinovski(sonradan,busonuncununajan-provoka-torolduguortayaçıktı.)Bolşeviktemsilciler,işçisınıfınınenazbeştedordununyaşadıgıenbuyuksanayimerkezlerindenseçilmişti.Bazıtasfiyecileriseişçilertarafından,yaniIşçiKuryesiiçindenseçilme-mişti.BunedenleDuma’daaltıBolşevikekarşılıkyediTasfiyecivar-dı.OnceleriBolşeviklerveTasfiyecilerDuma’daortakbirsosyalde-mokratfraksiyonkurdular.Bolşeviklerindevrimciçalışmalarınaen-gelolanTasfiyecilerekarşıinatlımucadeledensonraBolşeviktem-silciler,BolşevikPartiMerkezKomitesi’nintalimatı uzerineEkim1913’tebirleşiksosyaldemokratfraksiyondanayrıldılarvebagımsızbirBolşevikfraksiyonkurdular.
Bolşevik temsilciler, Duma’da otokrasi sistemini teşhir edendevrimcikonuşmalaryaptılar.Işçilerekarşışiddeteylemleri,işçile-rinkapitalistlertarafındaninsanlıkdışıbirbiçimdesomurulmesihakkındahukumetegensoruonergeleriverdiler.
TarımsorununudaDuma’dadilegetirdiler:konuşmalarındakoyluleriçiftliksahiplerine,feodalbeylerekarşımucadeleyeçagır-dılar,veçiftliksahiplerinintopraklarınaelkonularakbunlarınkoy-luleredevredilmesinekarşıçıkanKadetPartisiniteşhirettiler.
Bolşevikler,DevletDuması’nda,sekizsaatlikişgununongorenbiryasaonerisigetirdiler;buoneriKaraYuzlerDumasıtarafındanelbettekabuledilmedi,ancakajitasyonbakımındançokdegerlioldu.
Bolşevik Duma fraksiyonu, PartiMerkez Komitesi’yle ve Le-nin’lesımsıkıbaglarasahiptiveLenin’dentalimatalıyordu.Peters-burg’dakaldıgısurecededolaysızolarakStalinyoldaştarafındanyo-netildi.
Bolşeviktemsilciler,sadeceDumaiçindekiçalışmaylayetinme-diler.Dumadışındadabuyukbirfaaliyetgeliştirdiler.Fabrikalarıveişletmelerigezdiler,ulkeninişçimerkezlerinidolaşarakdevrimcikonuşmalaryaptılar,partininkararlarınıizahettiklerigizlitoplantı-
200
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
larduzenledilerveyenipartiorgutlerikurdular:Temsilciler,legalça-lışmayıillegal,yeraltıçalışmasıylaustacabirleştirdiler.
3.LEGALÖRGÜTLERDEBOLŞEVİKLERİNZAFERİ.DEVRİMCİHAREKETİNDAHA DA YÜKSELİŞİ. EMPERYALİST SAVAŞINARİFESİ.
BudonemdeBolşevikPartisi,butunbiçimvetezahurleriilepro-letersınıfmucadelesiniyonetmeninmukemmelorneklerinisundu.Illegalorgutlerinşaetti.Illegalbroşurleryayınladı.Kitleleriçindegizlidevrimciçalışmayaptı.Aynızamandaişçisınıfınınçeşitlilegalorgut-lerinigittikçedahaçokkendietkisialtınaaldı.Parti,sendikaları,hal-kevlerini,geceuniversitelerini,kuluplerivesigortasandıklarınıfet-hetmeyeçalıştı.BulegalorgutleruzunzamandanberiTasfiyecileresıgınaklıkyapıyordu.Bolşevikler,legalkuruluşlarıPartimizinusnok-talarınadonuşturmekiçinenerjikbirmucadeleverdiler.Illegalçalış-mayılegalçalışmaylaustacabirleştirenBolşevikler,ikibaşkenttekisendikaorgutlerindeçogunlugukazandılar.PetersburgMetalIşçileriSendikası’nın1913yılındayapılanYonetimKuruluseçimindekaza-nılanzaferozellikleparlaktı:toplantıyakatılan3,000metalişçisin-denancak150’siTasfiyecilereoyverdi.
Aynışey,IV.DevletDuması’ndakisosyal-demokratfraksiyongi-bi buyuk oneme sahipbir legal orgut içinde soylenmelidir.Du-ma’daMenşeviklerinyedi,Bolşeviklerinsealtıtemsilcisiolmasınaragmen,esasolarakproleter-olmayanbolgelerdenseçilenMenşe-vikyediligrup,işçisınıfınınancakbeştebirinitemsilediyordu,ul-kenintayinedicisanayimerkezlerinden(Petesburg,Moskova,Iva-novo-Voznessensk,Kostroma,Yekaterinoslav,Harkov)seçilenBol-şevikaltılıgrupiseulkeişçisınıfınınbeştedördündenfazlasınıtem-silediyordu.Işçilerkenditemsilcileriolarakyediligrubudegil,altılıgrubu(Badayev,Petrovskivedigerleri)goruyorlardı.
201
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
Bolşevikler,legalorgutlerifethetmeyibaşardılar,çunkuÇarlıkhukumetininhunharcazulmuneveTasfiyecilerleTroçkistlerinfe-satçılıgınaragmen;illegalPartiyiveonunsaflarındakidemirdisip-liniayaktatutmayıbildiler,işçisınıfınınçıkarlarınıiçtenliklesavun-dular,kitlelerlesıkıbaglarkurdularveişçisınıfıhareketininduş-manlarınakarşıuzlaşmazbirmucadeleverdiler.
BoyleceBolşeviklerlegalorgutlerdetum çizgiboyuncazaferinzafereilerlediler,Menşevikleriseyenilgidenyenilgiyekoştular.Ge-rekDumakursusundenyurutulenajitasyonalanında,gerekişçiba-sınıvedigerlegalorgutleralanındaMenşeviklergeriplanaitildiler.DevrimcihareketinkavramışolduguişçisınıfıkesinlikleBolşevik-leretrafındatoplandıveMenşevikleribirkenaraitti.
TumbunlarınotesindeMenşevikler,ulusalsorunalanındadaif-lasettiler.Rusya’nınkenarbolgelerindekidevrimcihareket,ulusalsorundaberrakbirprogramgerektiriyordu.OysaMenşeviklerin,Bund’unhiçkimseyitatminetmeyen“kulturelozerkligi“ndenbaş-kabirprogramıyoktu.UlusalsorundasadeceBolşevikler—Stalinyoldaşın“MarksizmveMilliMesele”makalesindeveLenin’in“Ulus-larınKendiKaderiniTayinhakkı”ile“MilliMeseleUzerineEleştirelNotlar”makalelerindeortayakonulan-Marksistbirprogramasa-hipti.
MenşeviklerinbuyenilgilerindensonraAgustosBloku’nuntumeklentiyerlerindençatırdamayabaşlamasışaşırtıcıdegildir.AgustosBlokubirbirinebenzemezunsurlardanoluştugu için, Bolşeviklerinşiddetlisaldırılarınadayanamadıveçozulmeyebaşladı.BolşevizmlemucadeleetmekamacıylakurulanAgustosBloku,Bolşeviklerindar-belerialtındakısazamandaparçalandı.Ilkonce“Vperyod”cular(Bog-danov,Lunaçarskivedigerleri)bloktanayrıldı,ardındanLetonyalılar,vebununuzerinedigerleridedagıldı.
202
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
BolşeviklerlemucadeledeyenilgiyeugrayanTasfiyeciler,yardımiçinII.Enternasyonal’ebaşvurdular.II.Enternasyonalyardımları-nayetişti.BolşeviklerleTasfiyecileri“barıştırma”,
“Partiiçindebarışı”saglamabahanesiyleII.Enternasyonal,Bol-şeviklerdenTasfiyecilerinuzlaşmacıpolitikasınıeleştirmeyibırak-malarını talep etti. Ancak Bolşevikler uzlaşmaya yanaşmadılar:oportunistII.Enternasyonal’inkararlarınauymayıreddettilervehiçbirtavizvermediler.
Bolşeviklerin legal orgutlerdeki zaferi bir tesaduf degildiveolamazdıda.Bununbirtesadufolmamasınınnedeni,sadece,Bolşe-viklerin dogru bir Marksist teoriye, berrak bir programavesa-vaştaçelikleşmişvedirençkazanmışdevrimcibirproletaryaparti-sinesahipolmalarıdegil,aynızamanda
Bolşeviklerinzaferininyukselendevrimcidalgayıdayansıt-masıydı.
Işçilerindevrimcihareketigittikçedahaçokgelişti.yenişehir-lerivebolgelerisardı.1914’unbaşlamasıylabirlikteişçigrevleri,dinmekbiryana,bilakistamtersineyenibirhızkazandı.Grevlergittikçedahainatlıbirkaraktereburundulervegittikçedahaçokişçiyikapsadılar.9(22)Ocak’ta250,000işçigrev yaptı, bunlar-dan 140,000’i Petersburg’dandı. 1Mayıs’tayarımmilyonunus-tunde işçi grev yaptı, bunlardan 250,000’den fazlası Peters-burg’dandı.Işçilergrevlerdeolaganustumetanetgosterdiler.Pe-tersburg’daObuhovişletmelerindekigrevikiaydanfazlasurdu,Lessnerişletmesindekiiseuçaykadar.Petersburg’dakibirdiziiş-letmedeişçilerintoptanzehirlenmesi,115,000işçiningrevineveertesindegosterilerenedenoldu.Hareketyayılmayadevametti.1914yılının ilkyarısında (Temmuzbaşıdadahilolmak uzere)toplam1,425,000işçigrevyaptı.
MayıstaBaku’depetrolişçileriningenelgrevibaşladı,vetumRusproletaryasınındikkatiniustundetopladı.Grevorgutlubirşe-
203
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
kildeyuruyordu.20Haziran’da(3Temmuz)Baku’de20.000işçi-
ninkatıldıgıbirgosterioldu.Polis,Bakuişçilerinekarşıvahşiceted-
birleraldı.Moskova’daBakuişçileriyledayanışmabelirtisiolanbir
protestogrevipatlakverdivedigerbolgeleresıçradı.
3(16)Temmuz’daPetersburg’dakiPutilovIşletmelerindeBaku
greviyleilgilibirmitingyapıldı.Polisişçilereateşaçtı.Petersburg
proletaryasınıbirhiddetdalgasısardı.PetersburgParti Komite-
si’nin çagrısı uzerine 4 (17) Temmuz’da 90,000işçi protesto
grevine başladı, 7 (20) Temmuz’da 130, 000, 8(21)Temmuz’da
150,000,11(24)Temmuz’da200,000kişigrevdeydi.
Huzursuzlukbutunfabrikalarayayıldı,heryerdemitinglerve
gosterileryapılıyordu.Işokadarilerigittiki,barikatkurmaçabala-
rınagirişildi.BakuveLodz’dadabarikatlarkuruldu.Birdiziyerde
polisişçilereateşaçtı.Hareketibastırmakuzerehukumet“olaga-
nustutedbirler”aldı,başkentsankiordukampınadonuşturuldu,
“Pravda”kapatıldı.
Fakatbusıradasahnede,enternasyonalkarakterliyenibirfak-
torortayaçıktı.Bu,olaylarınakışınıdegiştirecekolanemperyalist
savaştı.TamdevrimciTemmuzolaylarısırasında,FransaCumhur-
başkanıPoincare,başlamakuzereolansavaşkonusunda Çar ile
goruşmek uzere Petersburg’a geldi. BirkaçgunsonraAlmanya
Rusya’yasavaşaçtı.ÇarlıkhukumetiBolşevikorgutleriparampar-
çaetmekveişçisınıfıhareketiniezmekiçinsavaştanyararlandı.
Çarlıkhukumetinindevrimdenkurtulmak için sıgındıgı dunya
savaşı, devriminilerlemesinisekteyeugrattı.
204
Beşinci bölüm. Birinci emperyalist savaştan önce IşçI sinifi hareketinin yeniden yükselişI döneminde
KISA ÖZET
Devrimin yeniden yukselişi yıllarında (1912-1914) Bolşevik
Partisi işçisınıfıhareketininbaşınıçektive işçisınıfınıBolşevik
şiarlar altında yeni bir devrime dogru goturdu. Parti, illegal
çalışmayla legal çalışmayı ustaca birleştirdi. Tasfiyecilerin ve
dostları Troçkistler ve Otzovistlerin direnişini kırdı, legal
hareketin tumbiçimlerindeustalaştı ve legal orgutleridevrimci
çalışmanınussuhalinegetirdi.
Işçisınıfıduşmanlarınaveonlarınişçisınıfıhareketiiçindeki
ajanlarına karşı mucadele içinde Parti, kendi saflarını
saglamlaştırdı ve işçi sınıfıyla baglarını genişletti. Duma’yı
devrimci ajitasyon için bir kursu olarak yaygın bir şekilde
kullanarak ve mukemmel bir proleter kitle gazetesi olan
“Pravda”yıkurarakParti,“Pravdacılar”denilenyenibirdevrimci
işçi kuşagı yetiştirdi. Emperyalist savaş suresince bu işçi kitlesi
enternasyonalizm bayragına ve proleter devrime sadık kaldı.
daha sonra, 1917 Ekim Devrimi gunlerinde Bolşevik Partinin
esasınıoluşturandabukitleoldu.
Emperyalist savaşın arifesinde Parti, işçi sınıfının devrimci
eylemleriniyonetti.Bunlar,emperyalistsavaştarafındansekteye
ugratılan, fakat uç yıl sonra, Çarlıgı devirmek uzere yeniden
başlatılacakolanoncumufrezeçarpışmalarıydı.BolşevikPartisi,
çetinemperyalistsavaşdonemineproleterenternasyonalizminin
bayragınıaçarakgirdi.
205
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
A LT I N C I B Ö LÜM
EMPERYALIST SAVAŞ DÖNEMINDE BOLŞEVIK PARTISI. RUSYA’DA
IKINCI DEVRIM.( 1914— Mart 1917 )
1.EMPERYALİSTSAVAŞINPATLAKVERMESİVENEDENLERİ
14 (27) Temmuz 1914’te Çarlık hukumeti genel seferberlikilanetti.19Temmuz’da(1Agustos)Rusya’yaAlmanyatarafındansavaşilanedildi.
Rusyasavaşagirdi.
SavaşınbaşlamasındançokonceLeninveBolşevikler,savaşınkaçınılmazlıgınıongormuşlerdi.UluslararasıSosyalistKongrelerdeLenin,birsavaşhalindesosyalistlerintavrınındevrimciçizgisinisaptamayayonelikonergeleriyleoneçıkmıştı.
Lenin,savaşlarınkapitalizminkaçınılmazyolarkadaşlarıoldu-gunaişaretetti.Yabancıtopraklarınyagmalanması,somurgelerinişgalvetalanedilmesi,yenipazarlarınzaptı,dahaonceleridesıksık,kapitalistdevletlertarafındangirişilenfetihsavaşlarınınnedeniolmuştu.Kapitalistulkeleriçinsavaş,işçisınıfınınsomurulmesika-dardogalveyasayauygunbirdurumdur.
19.yuzyılınsonuve20.yuzyılınbaşındakapitalizm,gelişmesi-ninenustvesonaşamasına,emperyalizmeulaşınca,savaşlarozel-liklekaçınılmazhalegeldi.Emperyalizmaşamasındaguçlukapita-listbirlikler(tekeller)vebankalar,kapitalistdevletlerinyaşamındatayinedicifaktorhalinegeldiler.Finans-kapital,kapitalistdevletler-deevinefendisioldu.Finans-kapitalyenipazarlar,yenisomurgeler,
206
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
yenisermayeihraçalanlarıveyenihammaddekaynaklarıtalepedi-yordu.
Oysadaha19.yuzyılınsonundayeryuzununtumtopraklarıka-pitalistdevletlerarasındapaylaşılmıştı.Nekiemperyalizmçagındakapitalizmingelişmesisondereceeşitsizvesıçramalıolur:onceleribirincisırayıtutanbazıulkelerinsanayiinispetenyavaşgelişir,es-kidengeriolanbaşkaulkelerbuyuksıçramalarlaonlarayetişipon-larıgeçer.Emperyalistdevletlerinekonomikveaskeriguçdengesidegişiyordu.Dunyayıyenidenpaylaşmaçabasıortayaçıktı.Dunya-nınyenidenpaylaşımıugrunamucadeleemperyalistsavaşıkaçınıl-mazkıldı.1914savaşıdunyayıvenufuzalanlarınıyenidenpaylaş-maugrunabirsavaştı.Butunemperyalistdevletleruzunsuredenberibunahazırlanıyordu.Busavaştanbutunulkelerinemperyalist-lerisorumluydular.
Amabusavaşaozellikle,biryandaAlmanyaileAvusturya,oteyandaFransaileIngiltereveonlarabagımlıolanRusyahazırlandı-lar.1907’deIngiltere,FransaveRusyaarasındabirUçluItilaf,An-tantkuruldu.Almanya,Avusturya-MacaristanveItalyaisebaşkabiremperyalistittifakkurdular.Fakat1914savaşınınpatlakvermesiy-leItalyabuittifaktanayrıldıvedahasonraAntant’akatıldı.Bulgaris-tanileTurkiye,AlmanyaveAvusturya-Macaristan’ıdestekliyordu.
EmperyalistsavaşhazırlıgıylaAlmanya,IngiltereveFransa’dansomurgealma,Rusya’dandaUkrayna’yı,Polonya’yıveBaltıkIllerinikoparmahedefiniguduyordu.BagdatdemiryolununinşasıylaAl-manya,Ingiltere’ninYakınDogu’dakihakimiyetinitehditediyordu.AlmanlarındenizdekisilahlanmasınınartışıdaIngilizlerikorkutu-yordu.
ÇarlıkRusyasıTurkiye’ninpaylaşılmasıiçinugraşıyor.Karade-niz’iAkdeniz’ebaglayanBogazlarıveIstanbul’uelegeçirmeyiduş-luyordu.Çarlıkhukumetininplanlarıarasında,Avusturya-Macaris-tan’ınbirbolumuolanGaliçya’yıilhaketmekdevardı.Ingiltere,sa-
207
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
vaştanyararlanarak,mallarısavaştanoncekiyıllardaIngilizmalla-rınıdunyapazarlarındansurmeyebaşlayantehlikelirakibiAlman-ya’yıyenmekistiyordu.BundanbaşkaIngiltere,MezopotamyaveFilistin’iTurkiye’ninelindenkapmakveMısır’dayerinisaglamlaş-tırmakistiyordu.
Fransızkapitalistleri,komurbakımındanzenginSaarhavzasıile demir bakımından zengin Alsas-Loren’i Almanya’nın elindenkapmakistiyordu.Alsas-Loren’iAlmanya1870/71savaşındaFran-sa’dankapmıştı.
Ikikapitalistdevletlergrubuarasındavarolansonderecebuyukçelişkiler,boyleceemperyalistsavaşayolaçtı.
Dunyanınyenidenpaylaşımıugrunabuyırtıcısavaş,butunem-peryalistulkelerinçıkarınadokunuyordu,buyuzdendahasonraJa-ponya,ABDvedigerbazıulkelerdebuyagmacısavaşıniçineçekil-di.
Savaş,birdunyasavaşıhalinegeldi.
Emperyalist savaş hazırlıgı burjuvazi tarafından halktan sonderecegizlitutuldu.Savaşbaşladıgında,butunemperyalisthuku-metler,komşularınasaldırmadıklarını,bilakiskendilerininsaldırıyaugradıgınıispatlamayaçalıştılar.Burjuvazi,savaşıngerçekhedefle-rini,emperyalist,ilhakçıkarakterinigizleyerekhalkıaldattı.Butunemperyalist hukumetler, savaşın kendi ulkelerini savunmak içinverildiginiiddiaettiler.
II.Enternasyonaloportunistleri,burjuvazininhalkıaldatması-nayardımcıoldular.II.Enternasyonalsosyal-demokratları,sosya-lizmdavasına,proletaryanınuluslararasıdayanışmadavasınaenal-çakçaihanetettiler.Savaşakarşıçıkmakbiryana,bilakistamtersi-ne,anavatansavunmasıbayragıaltındasaldırganulkelerinişçivekoylulerinibirbirlerinekarşıkışkırtmasındaburjuvaziyeyardımcıoldular.
208
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
Rusya’nınemperyalistsavaşaAntant’ınsafında,FransaveIn-giltere’ninsafındagirmesibirtesadufdegildi.Gozonundetutmakgerekirki,1914’ten onceRusya’nınen onemli sanayikolları ya-bancısermayenin,esasolarakdaFransız,IngilizveBelçikaserma-yesinin,yaniAntantulkelerininelindeydi.Rusya’nınenonemlime-talişletmeleriFransızkapitalistlerininelindeydi.Birbutunolarakmetalurji sanayiininneredeysedortte uçu (yuzde72’si)yabancısermayeyebagımlıydı.Taşkomurusanayiinde,DonetzHavzasında,aynıtablo.Petroluretimininaşagı-yukarıyarısı,Ingiliz-Fransızser-mayesininelindebulunuyordu.Russanayiininkarlarının onemlibirkısmı,yabancıbankalara,ozellikleIngilizveFransızbankaları-naakıyordu.ButunbuşartlarveçarınFransaveIngiltere’denaldıgımilyarlıkborçlar,ÇarlıgıIngilizveFransızemperyalizminezincirlebagladı,Rusya’yıbuulkelerinharaçguzarına,biryarı-somurgesinedonuşturdu.
Rusburjuvazisi,savaşagirerken,boylecedurumunuduzeltece-gini,yenipazarlareldeedecegini,savaşihalelerivesavaştedarikle-riylezenginleşeceginiveaynızamandasavaşhalindenyararlanarakdevrimcihareketiezeceginiduşunuyordu.
ÇarlıkRusya’sısavaşahazırlıksızgirdi.Russanayiidigerkapi-talistulkelerdençokgerikalmıştı.Sanayi,çogunlukla,kohnemaki-nelerledonatılmışeskifabrikaveişletmelerdenoluşuyordu.Yarı-fe-odal toprakmulkiyetivekoylulugunsefilleşmiş,mahvolmuşanakutlesiyletarım,uzunsurelibirsavaşiçinsaglambirekonomikte-melolamazdı.
Çaresasolarakçiftliksahiplerine,feodalbeyleredayanıyordu.Buyukkapitalistlerittifakhalindeolanaşırıgericibuyuktopraksa-hipleri,ulkedeveDevletDuması’ndaistediklerigibiatkoşturuyor-lardı.Çarlıkhukumetininiçvedışpolitikasınıtamamendestekli-yorlardı.Rusemperyalistburjuvazisi,umutlarını,kendinebiryan-danyenipazarlarveyenitopraklarsaglayacak,oteyandanişçive
209
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
koylulerindevrimcihareketiniezecekdurumdakidemirdenyum-rukolarakgorduguÇarlıkotokrasisinebaglamıştı.Liberalburjuva-zininpartisi—Kadetler—gerçimuhalifliktasladıysada,Çarlıkhu-kumetinindışpolitikasınıkayıtsız-şartsızdestekledi.
Sosyalizmbayragınıparavanaolarakkullanankuçuk-burjuvapartileri,Sosyal-DevrimcilerveMenşevikler,savaşınilkgunundenitibaren,savaşınemperyalist,yagmacıkarakterinigizleyerekhalkıaldatmaktaburjuvaziyeyardımettiler.Burjuva“anavatan”ı“Prusya-lıbarbarlar”akarşıkoruma,savunmazorunlulugunuvaazettiler,“içbarış”politikasınıdestekledilerveboylece,tıpkıAlmanSosyal-DemokratlarınınAlmanKayzer hukumetinin “Rus barbarları”nakarşısavaşyurutmesineyardımetmesigibi,RusÇarhukumetininsavaşyurutmesineyardımettiler.
SadeceBolşevikParti,devrimcienternasyonalizminyucebay-ragınasadıkkaldıvesımsıkı,Çarlıkotokrasisine,çiftliksahiplerinevekapitalistlere,emperyalistsavaşakarşıkararlımucadeleMark-sisttutumunusurdurdu.BolşevikParti,savaşınhemenilkgunun-denitibaren,savaşınanavatansavunmasıiçindegil,yabancıtop-raklarınelegeçirilmesiveyabancıhalklarıntalanedilmesiamacıylaçiftliksahiplerininvekapitalistlerinçıkartandogrultusundabaşla-tıldıgını,işçilerinbusavaşakarşıkararlıbirsavaşyurutmelerige-rektiginisavundu.
Işçisınıfı,BolşevikPartisinidestekledi.
Ancak,savaşınbaşındaaydınlarıvekoylulugunKulakkatmanla-rınısaranburjuva-yurtseversarhoşluk,işçilerinbellibirkesiminideetkilemişti.Fakatbunlaresasolarak,kotuunlu“RusHalkBirli-gi”ninuyeleriydi,birkısmıdaSosyal-Devrimci-Menşevikzihniyetliişçilerdi.Bunlar,elbetteaslaişçisınıfınınduygularınıdilegetirmi-yorlardıvegetiremezlerdide.SavaşınilkgunlerindeÇarlıkhuku-metitarafındantertiplenen,burjuvazininsavaştaraftangosterileri-nekatılanlardaiştebuunsurlardı.
210
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
2. II.ENTERNASYONALPARTİLERİNİNKENDİEMPERYALİSTHÜKÜMETLERİNİNSAFINA GEÇİŞİ. II. ENTERNASYONAL’İNTEKTEKSOSYAL-ŞOVENPARTİLEREDAĞILMASI.
II.Enternasyonal’inoportunizmiveonderlerininkaypaklıgıko-nusundaLenintekrartekraruyarılardabulunmuştu.II.Enternasyo-nalonderlerininsadecelaftasavaşakarşıolduklarını,savaşpatlakvermesihalindetutumlarınıdegiştiripemperyalistburjuvazininta-rafınageçebileceklerini,savaşyandaşıolabileceklerinisureklivurgu-lamıştı.Savaşındahailkgunleri,Lenin’inongorusunudogruladı.
II.Enternasyonal’in1910’dakiKopenhagKongresi’nde,parla-mentodasosyalistlerinsavaşkredilerialeyhindeoyvermesigerek-tigikararıalındı.II.Enternasyonal’in1912
BalkanSavaşısırasındakiBaselKongresi,butunulkelerinişçi-lerininkapitalistlerinkarınıartırmakiçinbirbirlerinivurmayıbircinayetolarakgordukleriniaçıkladı.Laftakarartasarılarındadu-rumboyleydi.
Amaemperyalistsavaşfırtınasıpatladıgında,bukararlarıpra-tigegeçirmezamanıgeldiginde,II.Enternasyonalliderlerininpro-letaryadavasınındoneklerivehainlerioldugu,burjuvazininuşaklarıolduguanlaşıldı,onlarsavaşyandaşıoldular.
4Agustos1914’teAlmansosyal-demokrasisiparlamentodasa-vaşkredilerilehinde,emperyalistsavaşındesteklenmesilehindeoykullandı.Fransa,Ingiltere,Belçikavediger ulkelerin sosyalistleri-nin buyuk çogunlugu da aynı şeyiyaptılar.
II.Enternasyonalyokoldu.Fiilen,birbirinekarşısavaşyurutentekteksosyal-şovenpartileredagıldı.
Sosyalistpartilerinliderleri,proletaryayaihanetederek,sosyal-şovenizmveemperyalistburjuvaziyisavunmapozisyonunageçti-ler.Işçisınıfınıaldatmaktavemilliyetçilikagusuylazehirlemekteemperyalisthukumetlereyardımcıoldular.Busosyal-hainler,ana-vatansavunmasıbayragıaltında,AlmanişçileriniFransızişçilerine,
211
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
IngilizveFransızişçileriniiseAlmanişçilerinekarşıkışkırtmayabaşladılar.II.Enternasyonal’insadeceçokkuçukbirazınlıgıenter-nasyonalizmpozisyonundakaldıveakımakarşıçıktı,gerçiyeterin-cekendindeneminvekesinbirşekildedegilama,yinedeakımakarşıçıktı.
SadeceBolşevikParti,derhalveyalpalamaksızın,emperyalistsavaşa karşı kararlı mucadele bayragını kaldırdı.
1914sonbaharındakalemealdıgısavaşkonusundakitezlerdeLenin,II.Enternasyonal’inçokuşununbirtesadufolmadıgınaişa-retetti.II.Enternasyonal,devrimciproletaryanıneniyitemsilcileri-ninuzunzamandanberionlarakarşıuyarıdabulunduguoportu-nistlertarafındanyıkılmıştı.
II.Enternasyonalpartilerineoportunizm,dahasavaştanoncebulaşmıştı.Oportunistleraçıkçadevrimcimucadeledenvazgeçmeyivaazediyorlardı,“kapitalizmdensosyalizmebarışiçindegeçiş”te-orilerinivaazediyorlardı.II.Enternasyonal,oportunizmekarşısa-vaşmakistemedi,onunlabarışiçindeyaşamakistediveonaguç-lenmefırsatıverdi.Oportunizmekarşıuzlaşmacıbirpolitikaizle-yenII.Enternasyonal,bizzatkendisioportunistleşti.
Emperyalistburjuvazi,somurgelerdenvegerikalmışulkelerinsomurusundeneldeettigikarlarvasıtasıyla,kalifiyeişçilerinustta-bakasına, işçi aristokrasisi denilenlere, daha yuksek ucretler vebaşkakırıntılaryoluylasistematikolarakruşvetveriyordu.Buişçikesiminden az sendika ve kooperatif onderi, encumenveparla-mento uyesi,gazetecivesosyal-demokratpartimemuruçıkma-mıştı.Savaşçıktıgında,mevkilerinikaybetmektenkorkanbuinsan-lar,devrimeduşmankesilip, kendi burjuvazilerinin ve emperya-listhukumetlerininenhararetlisavunucularıoldular.Oportunistlersosyal-şovenoldular.
RusMenşevikleriveSosyal-Devrimcileridedahil,sosyal-şoven-ler,içteişçilerinburjuvaziylesınıfbarışı’nı,dıştaisedigeruluslara
212
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
karşısavaşıvaazediyorlardı.Kendiulkelerininburjuvazisininsa-vaştasuçsuzoldugunuilanederek,gerçeksavaşsuçlularıkonusun-dakitlelerialdatıyorlardı.Birçoksosyal-şoven,kendi ulkelerininemperyalisthukumetlerindebakanoldu.
Ustuortulusosyal-şovenler,Santristler[Merkezciler,Ortayolcu-lar]denilenlerdeproletaryanındavasıiçindahaaztehlikelidegildi.Santristler—Kautsky,Troçki,Martovvedigerleri—,yeminlisos-yal-şovenlerihaklıgosteripsavunuyorveboylece onlarlabirlikteproletaryayaihanet ediyorlar,buihanetleriniise“solcu”,işçisınıfı-nıaldatmakhesabıuzerinekurulusavaşaleyhtarılafazanlıklagizli-yorlardı.AslındaSantristlersavaşıdestekliyorlardı,çunkuSantrist-lerin,savaşkredilerialeyhindeoyvermemevesavaşkredileriuze-rineoylamadaçekimserkalmaonerisi,savaşıdesteklemekdemek-ti.Tıpkısosyal-şovenlergibiSantristlerde,kendiemperyalisthuku-metlerininsavaşyurutmesineengelolmamakiçin,savaşsırasındasınıf mucadelesinden vazgeçilmesini talep ediyorlardı. SantristTroçki,savaşavesosyalizmeilişkinbutunonemlimeselelerdeLe-nin’eveBolşevikPartisinekarşıidi.
Lenindahasavaşınilkgunundenitibaren,yenibirEnternasyonal,III. Enternasyonalyaratılması içinguç toplamayabaşladı.BolşevikPartisiMerkezKomitesi,dahaKasım1914tarihli,savaşakarşımani-festosunda,yuzkızartıcıbirşekildeiflasetmişolanII.EnternasyonalyerineIII.Enternasyonal’ikurmayıkendinegorevediniyordu.
Şubat1915’teLondra’dayapılanAntantulkelerisosyalistleri-nin konferansında, Lenin’in talimatı uzerine konuşan Litvinov,sosyalistlerin(Vandervelde,Sembat,Guesde)BelçikaveFransaburjuvahukumetlerindenistifaetmesiniveemperyalistlerletumilişkiveişbirligininkesilmesinitalepetti.Butunsosyalistlerden,kendiemperyalisthukumetlerinekarşıkararlımucadelevesavaşkredilerinimahkumetmelerinitalepetti.AmaLitvinov’unkonuş-masıbukonferanstahiçyankıbulmadı.
213
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
Eylul1915başlarındaZimmerwald’deenternasyonalistlerinilk
konferansıtoplandı.Leninbukonferansı,savaşaleyhtarıbirenter-
nasyonalhareketin“ilkadımı”olarakniteledi.BukonferanstaLe-
nintarafından,ZimmerwaldSoluoluşturuldu.AmabuZimmerwald
SoluiçindesadeceLenin’inonderligindekiBolşevikPartisi,savaşa
karşı biricik dogru ve sonuna kadar tutarlı tavrı takındı. Zim-
merwaldSolu,Lenin’inmakalelerinindeyayınlandıgı“Vorbote”adlı
Almancabirdergiçıkardı.
1916’da Enternasyonalistler Isviçre’nin Kiental koyunde bir
konferans toplamayı başardılar. Bu, II. Zimmerwald Konferansı
olarak bilinir. Bu sırada artık hemen her ulkedeenternasyona-
listgruplardogmuş,enternasyonalistunsurlarınsosyal-şovenler-
denayrışmasıdahabelirginleşmişti.Amaesasonemlisi,budonem-
deartıkbizzatkitlelerin,savaşınveonunsebepoldugufelaketinet-
kisiylesolakaymalarıolmuştu.KientalManifestosu,Konferansta
birbirleriyleçatışandegişikgruplarınaralarındabiranlaşmateme-
lindehazırlandı.ZimmerwaldManifestosunakıyaslaileriyedogru
biradımidi.
AmaKientalKonferansıda,Bolşeviklerinpolitikasınınyolgos-
tericitemelilkelerini;emperyalistsavaşıniçsavaşadonuşturulme-
si,kendiemperyalisthukumetininsavaştayenilgisiveIII.Enter-
nasyonal’inorgutlenmesigibiilkelerikabuletmedi.Bunaragmen
KientalKonferansı,dahasonraIII.KomunistEnternasyonal’ioluş-
turacakolanenternasyonalistunsurlarıortayaçıkarmasıbakımın-
danfaydalıoldu.
Lenin,solsosyal-demokratlararasındaRosaLuxemburgveKarl
Liebknecht gibi tutarsız enternasyonalistlerinhatalarını eleştirdi,
amaaynızamandadogrutavıralmalarındaonlarayardımcıoldu.
214
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
3.BOLŞEVİKPARTİNİNSAVAŞ,BARIŞVEDEVRİMSORUNLA-RINDAKİTEORİVETAKTİĞİ
Bolşevikler,solsosyal-demokratlarınçogunlugugibisadeceba-rışozlemiyleiçgeçiren,barışpropagandasıylayetinenpasifistlerdegildi.Bolşevikler,savaşyanlısıemperyalistburjuvazininiktidarı-nıdevirinceyekadarbarışugrunaaktifdevrimcimucadeleyanlısıy-dılar.Bolşevikler,barışdavasıylaproleterdevriminzaferidavasınıbirbirinebagladılar;savaşasonvermeninveadilbirbarışa,ilhak-sızveodentisizbirbarışavarmanıneneminaracını,emperyalistburjuvazininiktidarınındevrilmesindegorduler.
MenşeviklerinveSosyal-Devrimcilerindevrimeelvedademe,savaşsırasında“içbarış”ariayetetmehainşiarınınkarşısınaBol-şevikler,“Emperyalistsavaşıiçsavaşadonuşturme”şiarınıçıkardı-lar.Buşiar,askeruniformasıgiymişsilahlıişçilervekoylulerdeda-hiltumemekçilerin,egersavaşısonaerdirmekveadilbirbarışaulaşmakistiyorlarsa,silahlarıkendiburjuvazilerinekarşıçeviriponlarıniktidarınıyıkmalarıgerektigianlamınageliyordu.
MenşeviklerinveSosyal-Devrimcilerinburjuvaanavatanısavun-masiyasetininkarşısınaBolşevikler,“emperyalistsavaştakendihu-kumetininyenilgisi”siyasetiniçıkardılar.Busiyaset,savaşkredilerialeyhineoykullanmak,ordudaillegaldevrimciorgutlerkurmak,cep-hedekiaskerlerinkardeşleşmesinidesteklemekveişçilerinvekoylu-lerinsavaşaleyhtarıdevrimcieylemleriniorgutlemekvebutunbuey-lemlerikendiemperyalisthukumetinekarşıayaklanmayadonuştur-mekzorundaolunduguanlamınageliyordu.
Bolşevikler,emperyalistsavaştaÇarlıkhukumetininaskeriyenil-gisininhalkiçinenehven-işeroldugugoruşundeydiler,çunkubuye-nilgi,halkınÇarlıkuzerindekizaferiniveişçisınıfınınkapitalistkole-liktenveemperyalistsavaşlardankurtulmamucadelesininbaşarısınıkolaylaştıracaktı.BuradaLenin,kendiemperyalisthukumetininye-nilgisiiçinçalışmasiyasetinin,sadeceRusdevrimcileritarafındande-
215
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
gil,butunsavaşanulkelerinişçisınıfınındevrimcipartileritarafındanuygulanmasıgerektigigoruşunusavundu.
Bolşeviklerherturlusavaşakarşıdegillerdi.Onlarsadecefetihsavaşlarına, emperyalist savaşakarşıydılar.Bolşevikleregore ikitursavaşvardı:
a)Haklısavaşlar, fetihsavaşıdegilkurtuluşsavaşları;hedefi,halkıdışsaldırıyaveboyundurukaltınaalmaçabalarınakarşısa-vunmak,veyakapitalistkoleliktenkurtarmak,veya,sonolarak,so-murgelerivebagımlıulkeleriemperyalistlerinboyundurugundankurtarmakolansavaşlar;veb)Haksızsavaşlar,fetihsavaşları;hede-fiyabancıulkelerifethedipyabancıuluslarıkoleleştirmekolansa-vaşlar.
Bolşeviklerindestekledigi,birinciturdensavaşlardı.Ikincitursavaşlaragelince,Bolşeviklerbusavaşlarakarşıdevrimevekendiemperyalisthukumetinidevirmeyekadarvarankararlıbirmuca-delevermekgerektigigoruşundeydiler.
Lenin’insavaşsırasındakiteorikçalışmalarıtumdunyaişçisı-nıfıiçinbuyukonemesahiptir.1916yılınınbaharındaLenin,“Em-peryalizm—KapitalizminEnUstAşaması”eseriniyazdı.Bukitap-taLenin,emperyalizminkapitalizminenustaşamasıoldugunu;buaşamadakapitalizmin,“ilerici”kapitalizmdenasalakkapitalizme,çuruyenkapitalizmedonuştugunu;emperyalizmincançekişenka-pitalizmoldugunugosterdi.Bu,kapitalizminkendiliginden,prole-taryanındevrimiolmadansonupgidecegi,iliginekadarçurumuşolankapitalizminkendiligindençokecegidemekdegildi.Lenindai-ma,işçisınıfınındevrimiolmadankapitalizmiyıkmanınimkansızoldugunuogretti.BununiçindirkiLenin,emperyalizmicançekişenkapitalizmolaraktanımlarken,bukitaptaaynızamanda“emperya-lizmin,proletaryanınsosyaldevrimininarifesioldugunu”kanıtlı-yordu.Lenin,kapitalistboyundurugunemperyalizmçagındagittik-çedahaagırlaştıgını,emperyalizmkoşullarıaltındaproletaryanın
216
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
kapitalizmintemellerinekarşıisyanınınbuyudugunu,kapitalistul-kelerdedevrimcibirpatlamanınunsurlarınınbiriktiginigosterdi.
Lenin, emperyalizm çagında somurge vebagımlı ulkelerdekidevrimcikrizingittikçeşiddetlendigini,emperyalizmebaşkaldıranguçlerin,emperyalizmekarşıkurtuluşsavaşıunsurlarınınarttıgınıgosterdi.
Lenin,emperyalizmşartlarıaltındakapitalizmineşitsizgeliş-mesininveçelişmelerininozelliklekeskinleştigini;metasurumuvesermayeihracıiçinpazarlarugrunamucadelenin,somurgelerug-runa,hammaddekaynaklarıugrunamucadelenin—dunyanınye-nidenpaylaşımıugrunaperiyodikemperyalistsavaşlarıkaçınılmazkıldıgınıgosterdi.
Lenin,tamdakapitalizminbueşitsizgelişmesisonucuişinem-peryalistsavaşlaravardıgını,busavaşlarınemperyalizminguçleri-nizayıflattıgınıveemperyalistcepheyienzayıfnoktasındanyar-mayımumkunkıldıgınıgosterdi.
TumbunlartemelindeLeninşusonucavardı:emperyalistcep-heninproletaryatarafındanbiryadabirkaçyerdeyarılmasıtama-menmumkundur;sosyalizminzaferiilkbaştabirkaçulkedeyadahatta tekbaşınaalınanbir ulkedebilemumkundur;sosyalizmintumulkelerdeeşzamanlızaferi,kapitalizminbuulkelerdekieşitsizgelişmesindendolayı—imkansızdır;sosyalizmoncebirveyabir-kaçulkedezafereulaşacak,digerulkelerisebirsuredahaburjuvaulkelerolarakkalacaktır.
IşteLenin’in,budahicesonuca,emperyalistsavaşdonemindeyazılmışikifarklımakaledeverdigiformulasyon:
1)“İktisadivesiyasigelişmenineşitsizliği,kapitalizminmut-
lak bir yasasıdır. Bundan şu sonuç çıkarki,sosyalizminzaferi
ilkbaştabirkaçkapitalistülkedeveyahattatekbaşınaalınmışbir
ülkedebilemümkündür.Buülkeninmuzafferproletaryası,kapi-
talistlerimülksüzleştirdiktenvekendisosyalistüretiminiörgü-
217
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
tlediktensonra,diğerkapitalistdünyanınkarşısınadikilecekve
diğerülkelerinezilensınıflarınıkendisafınaçekecektir...”(“Avru-
pa Birleşik Devletleri Şiarı Üzerine” makalesinden, Ağustos
1915.) (Lenin,SeçmeEserler, cilt5.s.134.)
2)“Kapitalizmingelişmesiçeşitliülkelerdesondereceeşitsiz
olur.Metaüretimisistemialtındabaşkatürlüdeolamaz.Buradan
şukaçınılmazsonuççıkar:sosyalizmbütünülkelerdeeşzamanlı
zafereulaşamaz.Oilkbaştabiryadabirkaçülkedezafereulaşa-
cak,diğerülkelerisebirmüddetdahaburjuvaveyaburjuva-önce-
sikalacaklardır.Bu,yalnızsürtüşmelerdoğurmaklakalmayıp,
diğerülkelerinburjuvazilerininsosyalistdevletinmuzafferprole-
taryasını doğrudan alaşağı etmeye kalkışmaları sonucunu da
verecektir.Budurumlardabizimgirişeceğimizbirsavaşhaklıve
meşruolurdu.Bu, sosyalizmuğruna bir savaş,diğerhalkların
burjuvaziden kurtuluşu uğruna bir savaş olurdu.” (“Proleter
DevriminAskeriProgram”ımakalesinden,sonbahar1916) (Le-
nin,TümEserlericiltXIX,s.325,Rusça.)
Buyeni,butunluklubirsosyalistdevrimteorisiydi;sosyalizmintektekulkelerdezaferiimkanınailişkin,onunzaferikoşullarına,zaferperspektiflerine ilişkinbir teori; temellerini Lenin’in daha1905yılında“DemokratikDevrimdeSosyal-DemokrasininIkiTak-tigi”broşurundeortayakoydugubirteoriydi.
Buteori,emperyalizm-oncesikapitalizmdonemindeMarksist-lerarasındageçerliolananlayıştantemelliayrılıyordu.Marksistlerosıralar,sosyalizminherhangibir tek ulkedezaferinin imkansızoldugu,sosyalizminzaferininbutunuygarulkelerdeeşzamanlıger-çekleşecegianlayışındaydılar.Lenin.“Emperyalizm—KapitalizminEnUstAşaması”adlıunlukitabındaortayakoyduguemperyalistkapitalizmeilişkinmevcutverilertemelinde,buanlayışıeskimişolarakbirkenaraattı,onutersineçevirdivesosyalizminbutunul-kelerdeeşzamanlızaferiniimkansızgoren,tekbaşınaelealınanbir
218
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
kapitalistulkedesosyalizminzaferininisemumkunoldugunuka-buledenyenibirteorikanlayışortayaattı.
Lenin’insosyalistdevrimteorisininpahabiçilmezonemi,sade-ce,Marksizmiyenibirteoriilezenginleştirmesindevegeliştirmesin-dedegildir.Buteorininonemi,tektekulkelerinproletaryasınadev-rimci bir perspektif vermesinde, kendi ulusal burjuvazisine karşısaldırıinisiyatifiniserbestbırakmasında,onlarasavaşhalindenboylebirsaldırıorgutlemekiçinyararlanmayıogretmesindeveproleterdevriminzaferineinançlarınıpekiştirmesindedeyatar.
Bolşeviklerinsavaş,barışvedevrimsorunlarındakiteorikvetaktikyaklaşımıboyleydi.
Bolşevikler,Rusya’dakipratikçalışmalarınıbuyaklaşımteme-lindeyuruttuler.
KorkunçpolistakibatınaragmenDuma’dakiBolşeviktemsilci-ler—Badayev,Petrovski,Muranov,SamoilovveŞagov—,savaşınbaşındabirdiziorgutleriziyaretedipBolşeviklerinsavaşkonusun-davedevrimkonusundatavırlarıuzerinekonferanslarverdiler.Ka-sım1914’teDevletDuması’ndakiBolşevikfraksiyon,savaşkonu-sundatavrıtartışmakuzerebirkonferansduzenledi.Uçuncugun,buKonferansakatılanlarınhepsitutuklandı.Mahkeme,tumuyelerikamuhaklarındanmahrumiyeteveSibirya’yasurgunemahkumet-ti.ÇarlıkhukumetiDevletDuması’nınBolşevik uyelerini“vatanaihanet”lesuçladı.
Dumauyelerininmahkemeonundesergilediklerifaaliyetlerinintablosu,Partimizinitibarınıartırdı.BolşeviktemsilcilerÇarlıkmah-kemesionundeyigitçedavrandılarveÇarlıkmahkemesini,Çarlıgınfetihpolitikasınınteşhiredildigibirkursuyeçevirdiler.
AynıdavadansuçlananKamenevfarklıdavrandı.Korkaklıgın-dan,dahailktehlikeyigorurgormezBolşevikPartininsiyasetindenvazgeçti. Kamenev mahkemede, Bolşeviklerle savaş sorununda
219
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
hemfikirolmadıgınısoyledivebunuispatlamakiçintanıkolarakMenşevikYordanski’ninçagrılmasınıistedi.
Bolşevikler,savaşikmaliyleugraşanSavaşSanayiiKomitelerineveMenşeviklerinişçileriemperyalistburjuvazininetkisinetabikıl-maçabalarınakarşıbuyukçalışmayaptılar.Herkesi,emperyalistsavaşıntumhalkınsavaşıoldugunainandırmak,burjuvaziiçinha-yatibironemtaşıyordu.Savaşsırasındaburjuvazi,tum-Rusyaça-pındakiorgutu“ZemstvoveKasabalarBirligi”nikurarak,devletiş-leriuzerindebuyuknufuzeldeetti.Burjuvazinin,işçileridekendionderligivenufuzualtındatoplamayaihtiyacıvardı.Burjuvazibu-nuniçinbiryolbuldu—SavaşSanayiiKomitelerinde“IşçiGrupla-rı”kurmak.Menşeviklerburjuvazininbufikrinedortellesarıldılar.SavaşSanayiiKomitelerinde,işçikitleleriarasındacephane,top,tu-fekvefişekuretenfabrikalardavedigersilahişletmelerindeverim-liligiartırmazorunluluguiçinajitasyonyurutecekişçitemsilcileri-nin bulunması, burjuvazinin işine geliyordu. Burjuvazinin şiarı:“Herşeysavaşiçin,herkessavaşiçin”idi.Aslındabuşiarşuanlamageliyordu:“Savaşihalelerindenveyabancıulkelerinyagmasındanalabildigincezenginleş”.Burjuvazininbuyalancıyurtseverliktertip-lerindeMenşevikleraktifbirroloynadılar.Işçilerarasındayurut-tukleriyogunkampanyaile,işçileriSavaşSanayiiKomitelerinin“Iş-çiGrupları”seçimlerinekatılmayaçagırarak,kapitalistlereyardımettiler.Bolşeviklerbutertibinkarşısındaydılar.OnlarSavaşSanayiiKomitelerininboykotedilmesinisavunuyorlardıvebuboykotuba-şarıylayuruttuler.FakatunluMenşevikGvozdevveajan-provoka-torAbrosimov’unonculukettigibazıişçigruplarıbunaragmenSa-vaşSanayiiKomitelerininfaaliyetlerinekatıldılar.Amaişçitemsilci-leri Eylul 1915’te Savaş SanayiiKomitelerinin “Işçi Grupları”nınsonseçiminiyapmakiçintoplandıklarında,delegelerinçogunlugu-nunbukomitelerekatılmayakarşıolduguanlaşıldı.Işçitemsilcileri-ninçogunlugu,SavaşSanayiiKomitelerinekatılmayakarşısertbir
220
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
kararaldıveişçilerinonlerinebarışiçin,Çarlıgındevrilmesiiçinmucadeleyikoyduklarınıilanetti.
Bolşevikler,orduvedonanmadadabuyukbirçalışmageliştirdi-ler.Askervebahriyelilere,savaşıneşigorulmemişvahşetlerindenvehalkınçektigiacılardankimlerinsorumluoldugunuaçıkladılar,devrimin,halk için, emperyalist keşmekeştenkurtuluşunbiricikyoluoldugunuanlattılar.Bolşeviklerordudavedonanmada,cephedevecephegerisindehucrelerkurdular,savaşakarşıçagrıdabulunanbildirilerdagıttılar.
Kronstadt’taBolşevikler,PartininPetrogradKomitesiileyakınbaglarıbulunan“KronstadtAskeriOrgutuMerkeziKollektifi“nikur-dular.PetrogradPartiKomitesinezdinde,garnizoniçindekiçalışmaiçinbiraskeriorgutkuruldu.Agustos1916’daPetrogradOkhrana’sışefişoylebirraporveriyordu:“KronstadtKollektifi’ndeişlerçokciddivegizlibirşekildeyurutuluyorveuyelersondereceagzısıkıveihti-yatlıkişiler.BuKollektifinkaradadatemsilcilerivar.”
Parti,cephede,duşmanındunyaburjuvazisiolduguvesavaşınancakkendiburjuvazisineveonunhukumetinekarşıçevrilmesiylesonaerdirilebileceginivurgulayarak,savaşanordularınaskerleri-ninkardeşleşmesiyolundaajitasyonyapıyordu.Ordubirliklerininsaldırıyageçmeyireddetmesiolaylarıgungeçtikçeartıyordu.
Bugibiolaylardaha19l5’tegorulmeyebaşladı,1916’daisedahadaarttı.Bolşevikler,BaltıkillerindekiKuzeyCephesiordularındaozelliklegenişfaaliyetlergeliştirmişlerdi.KuzeyCephesiBaşkomu-tanıGeneralRusski,1917başında,Bolşeviklerinbucephedegeliş-tirmişoldugumuazzamdevrimcifaaliyetleruzerineGenelKararga-haraporveriyordu.
Savaş,dunyahalklarının vedunya işçi sınıfınınhayatına çokonemlidegişikliklergetirdi.Devletlerin,halklarınvesosyalisthare-ketingelecegitehlikedeydi.Buyuzdensavaş,kendinesosyalistdi-yenbutundigerveakımlariçinbirmihenktaşı,birsınavoldu.Bu
221
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
partilerveakımlar,sosyalizmdavasına,enternasyonalizmdavasınasadıkmıkalacaklar,yoksabayraklarınıkendimilliburjuvazilerininayaklarıdibine sererek, işçi sınıfına ihanetimi seçeceklerdi?Bumeselebuydu.
Savaş,II.Enternasyonalpartilerininbusınavıveremediklerini,işçisınıfınaihanetedip,bayraklarınıkendiulkelerininemperyalistburjuvazisineteslimettiklerinigosteriyordu.
Kendiiçlerindeoportunizmibesleyipbuyutenveoportunistlerevemilliyetçileretavizvermepratigiyleegitilenbupartiler,zatenbaş-katurludavranamazlardı.
Savaş,BolşevikPartininsınavıalnınınakıylaverenveSosya-lizmdavasına,proleterenternasyonalizmidavasınasonunakadarsadıkkalantekPartioldugunugosterdi.
Buanlaşılırdırda:ancakyenitiptebirparti,ancakoportunizmekarşıuzlaşmazmucadeleruhuylaegitilmişbirparti,ancakoportu-nizmdenvemilliyetçiliktenozgurbirpartibubuyuksınavıverip,işçisınıfıdavasına,SosyalizmveEnternasyonalizmdavasınasadıkkalabilirdi.
Bolşevikpartitamdaboylebirpartiydi.
4.CEPHEDEÇARLIKORDULARININYENİLGİSİ.İKTİSADİBO-ZUKLUK.ÇARLIĞINKRİZİ
Savaşuçyıldırdevamediyordu.Milyonlarcainsan,savaştaoldu-rulmuş,yadasavaştaaldıklarıyaralardanveyasavaşınbulaşıcıhas-talıklarındantelefolmuşlardı.Burjuvaziveçiftliksahiplerisavaştanbuyuk servetler elde ediyordu.Ama işçilervekoylulerhergeçengunananbirsefaletvesıkıntıiçineduşuyordu.Savaş,Rusya’nınik-tisadi yaşamını yıkıyordu.14milyonkadarguçlu-kuvvetli adamekonomidenkoparılarakaskerealınmıştı.Fabrikalarveişletmelerkapatılıyordu.Işgucueksikliginden,ekilialanlarazalmıştı.Halkve
222
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
cephedekiaskerleraç,çıplakveyalınayaktılar.Savaşulkeninbutunkaynaklarınıyiyipbitiriyordu.
Çarlıkordusuyenilgiardınayenilgi alıyordu.Alman topçusuÇarlık birliklerini gulle yagmuruna tutarken, Çarlık ordusu top,mermivehattatufektenbileyoksundu:Bazenuçaskerebirtufekduşuyordu.Savaşdevamederken,Almancasuslarıilebaglantıiçin-deolduguanlaşılanÇarlıgınSavaşBakanıSuhomlinov’unihanetiortayaçıkarıldı.Suhomlinov,Almancasuslukorgutunun,cepheyecephaneikmalindekarışıklıkyaratılmasıvecephenintopsuz,tu-feksizbırakılmasıyolundakitalimatlarınıyerinegetiriyordu.Çarlı-gınbazıbakanvegeneralleribizzat,AlmanlarlabaglarıolançariçeilebirliktegizlidengizliyeAlmanordusunaaskerisırlarıifşaederekAlmanlarınbaşarısınayardımcıoluyorlardı.Çarlıkordusununboz-gunaugrayarakgeriçekilmekzorundakalmasındaşaşılacakbirşeyyoktu.1916’daAlmanlarPolonya’yıveBaltıkillerininbirkısmınıiş-galetmeyibaşarmışlardı.
Butunbunlar,işçiler,koyluler,askerlerveaydınlararasındaÇar-lıkhukumetinekarşınefretveofkeyeyolaçıyor,cephedevecephegerisinde, kenar bolgelerdevemerkezdekitlelerin savaşakarşı,Çarlıgakarşıdevrimcihareketiniguçlendiriyorveyogunlaştırıyor-du.Hoşnutsuzluk,Rusemperyalistburjuvazisinidesarmayabaşla-dı.Çarınsarayında,besbelliAlmanyaileayrıbirbarışimzalanması-nadumentutanRasputinayarındaşarlatanlarınistediklerigibiatkoşturması,onufenahaldeofkelendiriyordu.Hergeçengun,Çarlıkhukumetininsavaşıbaşarıylayurutmeyetenegindeolmadıgınada-hafazlakanioldu.Burjuvazi,ÇarlıgınkendipostunukurtarmakiçinAlmanlarlaayrıbirbarışyapmayakararverebilecegindenkorku-yordu.BunedenleRusburjuvazisi,ÇarII.Nikola’yıdeviriponunye-rineburjuvaziylebaglarıbulunankardeşiMihailRomanov’ugeçir-mekamacıylabirsaraydarbesitezgahlamayakararverdi.Burjuva-zibuşekildebir taşlaikikuşvurmakistiyordu:birincisi,kendisiik-
223
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
tidaragelipemperyalistsavaşındevamınısaglamak;ikinciside,git-tikçeyukselenbuyukbirhalkdevrimininpatlayışını,kuçukbirsa-raydarbesiyleonlemek.
BukonudaRusburjuvazisi,artıkÇarınsavaşıdevamettiremeyece-ginianlayanIngilizveFransızhukumetlerinintamdesteginesahipti.FransızlarlaIngilizler,ÇarınAlmanlarlaayrıbirbarışyaparaksavaşıso-naerdirecegindenkorkuyorlardı.EgerÇarlıkhukumetiayrıbirbarışimzalayacakolursa, Ingilizve Fransız hukumetleriyalnızca duşmankuvvetlerinikendicepheleriustuneçekmeklekalmayıp,bilakisaynıza-mandaFransa’nınemrineonbinlerceseçkinRusaskeriverenbirsavaşmuttefikinidekaybetmişolacaklardı.Bundandolayı,Rusburjuvazisininbirsaraydarbesitezgahlarınagirişimlerinidesteklediler.
BoyleceÇartecritedildi.Cephedeyenilgilerinsonugelmezken,iktisadibozuklukdagittikçe
keskinleşti.1917yılınınOcakveŞubatlıgunlerindeyiyecek, ham-maddeve yakıt ikmalindeki bozuklugunboyutuveşiddetisonrad-deye varmıştı. Petrograd veMoskova’yayiyecek ikmali neredeysedurmuştu.Fabrikalarbirbiriardınakapanıyorvebuişsizligiartırı-yordu.Durumuenkotuolanlarişçilerdi.Gittikçedahagenişhalkkitle-leri,budayanılmazdurumdan kurtulmak için bir tek çıkış yolu ol-duguna kanaatgetiriyordu—çarlıkotokrasisinidevirmek.
Çarlıkbesbellikiolumkriziiçindekıvranıyordu.Burjuvazi,bukrizibirsaraydarbesiyleçozmeyiduşunuyordu.Amahalkbunukendiyoluylaçozdu.
5. ŞUBATDEVRİMİ.ÇARLIĞINDEVRİLMESİ. İŞÇİ VEASKERTEMSİLCİLERİSOVYETLERİNİNKURULMASI.GEÇİCİHÜKÜ-METİNKURULMASI.İKİLİİKTİDAR.
1917yılı,9(22)Ocak’tabirgrevlebaşladı.GrevsırasındaPet-rograd,Moskova,BakuveNijni-Novgorod’dagosterileroldu.Mos-
224
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
kova’daişçilerinuçtebiri,9Ocakgrevinekatıldı.TverskoyBulva-rı’ndaikibinkişilikbirgosteriatlıpolislertarafındandagıtıldı.Pet-rograd’daVibrogŞosesi’ndekigosteriyeaskerlerdekatıldı.
“Genelgrevfikri”,diyeyazıyorduPetrogradpolisi,raporunda,“gungundenyeniyandaşkazanarak1905yılındakikadarpopulerhalegeliyor.”
MenşeviklerveSosyal-Devrimciler,patlakverenbudevrimcihareketiliberalburjuvazitarafındanarzulanançerçeveniniçinesı-kıştırmayaçalışıyorlardı.Menşevikler,DevletDuması’nınaçılışgu-nunde,14Şubat’ta,işçilerinDevletDuması’nayurumesinionerdi-ler.Ama işçi sınıfıkitleleriBolşevikleri izleyerek,Duma’yadegil,gosteriyuruyuşunegittiler.
18Şubat(3Mart)1917’dePetrograd’daPutilovişçileriningrevibaşladı.22Şubat’ta(7Mart)buyukfabrikalarınçogununişçilerigrevegitmişbulunuyordu.UluslararasıKadınlarGunu’nde,23Şu-bat’ta(8Mart)kadınişçiler,BolşeviklerinPetrogradKomitesininçagrısına uyarak, açlıga, savaşa ve Çarlıga karşı gosteri yapmakuzeresokaklaradokulduler.Kadınişçileringosterisi,erkekişçilerintumPetrograd’dauyguladıklarıgenelbirgreveylemiyledesteklen-di.Siyasigrev,Çarlıksisteminekarşıbirgenelsiyasigosteriyedo-nuşmeyebaşladı.
24Şubat’ta(9Mart)gosteridahaguçlubirşekildeyinelendi.Şimdiden200,000işçigrevdeydi.
25Şubat’ta(10Mart)devrimcihareket,tumproleterPetrog-rad’ısardı.Tekteksemtlerdekisiyasigrevlerbirleşerek,tumPet-rograd’ınsiyasigenelgrevinedonuştu.Heryerdegosterilervepo-lisleçatışmalaroluyordu.“KahrolsunÇar!”,“KahrolsunSavaş!”,“Ek-mekIstiyoruz!”şiarlarınıtaşıyankızılflamalar,işçikitlelerininuze-rindedalgalanıyordu.
26Şubat(11Mart)sabahısiyasigrevvegosteriler,ayaklanmadenemelerinegeçmeyebaşladı.Işçiler,polisvejandarmayısilahsız-
225
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
landırarakkendilerinisilahlandırıyorlardı.Nevarki,polislesilahlıçatışma,ZnamenskayaAlanındakigostericilerarasındabirkango-luylesonaerdi.
PetrogradAskeriBolgeKomutanıGeneralHabalov,işçilerin28Şubat’a(13Mart)kadarişbaşıyapmalarını,aksitakdirdecepheyegonderilecekleriniaçıkladı.25Şubat’ta(10
Mart)Çar,GeneralHabalov’aşuemriverdi:“Başkenttemeydanagelenkarışıklıklarayarındanteziyoksonvermeniziemrediyorum.”
Amadevrime“sonvermek”nemumkundu!26Şubat’ta(11Mart)PavlovskiAlayıIhtiyatKıtası4.Bolugu,iş-
çileredegil,işçilerleçatışmaktaolanatlıpolisbirliklerineateşaçtı.Askeribirliklerugrunaçokenerjikveinatlıbirmucadele,ozelliklekadınişçilertarafındanbirmucadelegeliştirildi:Askerleredogru-dandogruyahitapediyor,onlarlakardeşçebaglarkuruyorvekah-rolası Çarlık otokrasisini devirmek uzere halka yardımetmeleriiçinonlaraçagrıdabulunuyorlardı.OdonemdeBolşevikPartininpratikçalışmasınınyonetimi,PartimizinbaşındaMolotovyoldaşınoldugu Petrograd’daki Merkez Komitesi Burosu’nun elindeydi.MerkezKomitesiBurosu26Şubat’ta(11Mart)birmanifestoya-yınlayarak,ÇarlıgakarşısilahlımucadeleninsurdurulmesivebirGeçiciDevrimciHukumet’inkurulmasıçagrısındabulundu.
27Şubat’ta(12Mart)Petrograd’dakibirliklerişçilereateşaç-mayıreddettiler,veayaklananhalkınsafınageçmeyebaşladılar.27Şubatsabahında,ayaklananaskerlerinsayısısadece10,000kadar-dı,amaakşam60,000’igeçmiştibile.
Ayaklananişçilerveaskerler,Çarlıkbakanlarınıvegenerallerinitutuklamaya,hapistekidevrimcilerikurtarmayakoyuldular.Serbestkalansiyasimahpuslar,devrimcimucadeleyekatıldılar.
Sokaklardahala,evlerinçatıkatlarınamevzilenmişmakinelitufek-lipolisvejandarmalarlaçatışmalarsuruyordu.Amabirliklerinhızlaiş-çilerinsafınageçmesi,Çarlıkotokrasisininkaderinitayinetti.
226
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
Petrograd’dadevriminzafereulaştıgıhaberidigerşehirlerevecepheyeyayılınca,işçilerveaskerlerheryerdeÇarlıkburokratları-nımakamlarındanatmayabaşladılar.
Şubatburjuva-demokratikdevrimizafereulaşmıştı.Devrimzafereulaştı,çunkuişçisınıfıbudevriminoncusavaş-
çısıydıveaskeruniformasıiçindekimilyonlarcakoylunun—”ba-rış,ekmekveozgurluk”ugruna—hareketiniyonetiyordu.
Devriminbaşarısınıbelirleyen,proletaryanınhegemonyasıydı.“Devrimproletaryanıneseriydi,proletaryakahramancamü-
cadeleetti,kendikanınıakıttı,yoksulveemekçihalkınengeniş
kitlelerini beraberinde sürükledi...” , diye yazıyordu Lenin,
devriminilkgünlerinde.(Lenin,TümEserler,CiltXX,s.23/1.4,
Rusça.)
1905birincidevrimi,1917ikincidevrimininhızlazaferkazan-masınınyolunuhazırlamıştı.
“1905’ten 1907’ye kadarki üç yıl olmaksızın, Rus prole-
taryasınınmuazzamsınıfmücadelelerininveenbüyükdevrimci
enerjisininbuüçyılıolmaksızın,bukadarhızlı,ilkaşamasının
birkaçgüniçindetamamlanmasıanlamındabukadarhızlıbir
ikincidevrimmümkünolmazdı”,diyorduLenin. (Lenin,Seçme
Eserler,cilt6,s.3/4)
Sovyetler,devrimindahailkgunlerindeortayaçıktı.Muzafferdevrim,IşçiveAskerTemsilcileriSovyetlerinindestelinedayanı-yordu.Ayaklananişçiveaskerler,IşçiveAskerTemsilcileriSovyet-lerinikurdular.1905Devrimi,Sovyetlerinsilahlıayaklanmaor-ganları,veaynızamandayeni,devrimcibiriktidarınnuvesioldu-gunugostermişti.Sovyetlerfikri,işçikitlelerininbilincindeyaşı-yordu,vebufikriÇarlıgındevrilmesininhemenertesigunuger-çekleştirdiler.Şufarklaki,1905’teyalnızİşçiTemsilcileriSovyet-lerikurulmuştu,Şubat1917’deiseBolşeviklerininisiyatifiyleİşçiveAskerTemsilcileriSovyetleriortayaçıktı.
227
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
Bolşeviklersokaktakitlelerindolaysızmucadelesiniyonetirken,uzlaşıcı partiler, Menşevikler ve Sosyal- Devrimciler, çogunluguoluşturduklarıSovyetlerdekitemsilcisandalyelerinielegeçiriyorlar-dı.BolşevikPartionderlerininçogununtutukluyadasurgundeol-ması(Leninyurtdışında,StalinveSverdlovSibiryasurgunundey-di),bunakarşılıkMenşeviklerinveSosyal-DevrimcilerinPetrogradsokaklarındarahatrahatdolaşabilmeleri,bunukısmenkolaylaştırı-yordu.Boylece,PetrogradSovyetiveonunYurutmeKomitesininbaşında,uzlaşıcıpartilerin—MenşeviklerinveSosyal-Devrimcile-rin-temsilcilerininbulundugubirdurumortayaçıktı. Moskova vediger bir dizi şehirde de durum aynıydı.SadeceIvanovo-Voz-nessensk,Kraznoyarskvebirkaçbaşkaşehirde,Sovyetlerdekiço-gunluktabaştanitibarenBolşeviklerdeoldu.
Silahlıhalk—işçilerveaskerler—kenditemsilcilerinigonder-digiSovyeti,halkiktidarınınbirorganıolarakgoruyordu.IşçiveAs-kerTemsilcileriSovyetinin,devrimcihalkınbutuntalepleriniyerinegetireceginiveherşeydenoncebarışyapılacagınıduşunuyorvebu-nainanıyordu.
Amabukorukoruneguven,işçilereveaskerlerekotubiroyunoy-nadı.Sosyal-DevrimcilerleMenşevikler,savaşısonaerdirmevebarışıkazanmayı akıllarınınkoşesindenbilegeçirmiyorlardı.Devrimden,savaşısurdurmekiçinyararlanmayıtasarlıyorlardı.Devrimevehalkındevrimcitaleplerinegelince,Sosyal-DevrimcilerleMenşevikler,devri-minzatensonaermişoldugunuveşimdiyapılacakişin,bunumuhur-ledikten sonra burjuvaziyle yanyana, “normal” biranayasaduzeniiçindevarolmayageçmekoldugunuduşunuyorlardı.
BuyuzdenPetrogradSovyetininSosyal-DevrimciveMenşe-vikyonetimi,savaşınsonaerdirilmesisorununu,barışsorunu-nu ortbas etmek ve iktidarıburjuvaziye teslim etmekiçinel-lerindengeleniyapıyorlardı.
228
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
27Şubat(12Mart)1917’de,IV.DevletDuması’nınliberaluye-leri,Sosyal-DevrimciveMenşevikonderlerlekulisarkasındayap-tıklarıbiranlaşmauyarınca,başındaçiftliksahibivemonarşistDu-maBaşkanıRodzyanko’nunbulundugubir
Devlet Duması Geçici Komitesi kurdular. Ama bundan birkaçgunsonraDevletDumasıGeçiciKomitesiile,IşçiveAskerTemsilci-leriSovyetiYurutmeKomitesi’ninSosyal-DevrimciveMenşevikon-derleri,Bolşeviklerdengizliolarak,Rusya’dayenibirhukumetkurul-masıuzerindeanlaştılar-bu,başında,ŞubatdevrimindenonceÇarII.Nikola’nınkendihukumetineBaşbakanyapmayıduşunduguPrensLvov’undurdugubirburjuvaGeçiciHukumetiolacaktı.GeçiciHuku-met’teKadetlerinbaşıMilyukov,OktobristlerinbaşıGuçkov,kapita-list sınıfındiger unlu temsilcilerivardı,“demokrasi”nintemsilcisiolarakiseSosyal-DevrimciKerenskyalınmıştı.
Boylece,SovyetYurutmeKomitesininSosyal-DevrimciveMen-şevikonderleriiktidarıburjuvaziyeteslimetmişoldular;IşçiveAs-kerTemsilcileriSovyeti isebunuogrendigizaman,Bolşeviklerinprotestolarına ragmen, Sosyal-Devrimci veMenşevik onderlerindavranışlarınıçogunlukkararıylaonayladı.
BoyleceLenin’indedigigibi,Rusya’da“burjuvazininveburju-valaşmışçiftliksahiplerinin”temsilcilerindenmeydanagelenyenibirdevletiktidarıkuruldu.
Amaburjuvahukumetininyanısırabiriktidardahavardı-IşçiveAskerTemsilcileriSovyeti.Sovyettekiaskertemsilcilerininçogu,savaşiçinseferberedilmişkoylulerdi.Işçive Asker TemsilcileriSovyeti, işçilerinve koylulerinÇarlıkrejiminekarşıittifakınınor-ganı;veaynızamandaonlarınkendiiktidarınınorganı,işçisınıfıvekoylulugundiktatorlugununorganıydı.
Boyleceortaya,ikiiktidarın,ikidiktatorlugun:GeçiciHukumetta-rafından temsil edilen burjuvazinindiktatorlugu ile, Işçi ve Asker
229
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
TemsilcileriSovyetitarafındantemsiledilenproletaryanınvekoylule-rindiktatorlugunungaripbirbiçimdeiçiçegeçmesisonucuçıktı.
Birikiliiktidardogdu.Sovyetlerde çogunlugun ilk başlardaMenşevikler ve Sosyal-
Devrimcilerdeolmasınasılaçıklanabilir?Muzafferişçilerinvekoylulerin,iktidarıgönüllüolarakburjuva-
zinintemsilcilerineteslimetmelerinasılaçıklanabilir?Leninbunu,siyasitecrubesiolmayanmilyonlarcainsanınuya-
nıpsiyasifaaliyeteatılmasıylaaçıklanmıştır.Bunlarınçogukuçukmulksahipleri,koyluler,dahadunkoyluolanişçilerdi;proletaryaileburjuvaziarasındaortayerdekalmışinsanlardı.Rusyaosıralarda,buyukAvrupaulkeleriiçindeenkuçuk-burjuvaulkeydi.Vebuul-kede,“devkuçuk-burjuvadalgasıherşeyinuzerindengeçmişvesı-nıfbilinçliproletaryayayalnızsayıcaustunluguyledegilideolojikolarakdabaskınçıkmıştır;yaniçokgenişişçiçevrelerinekuçuk-burjuvasiyasigoruşleribulaştırmış ve yaymıştır.” (Lenin‐Stalin,1917 Yılı, Moskova1939,s.40.)
MenşevikveSosyal-Devrimcikuçuk-burjuvapartileri onefır-latandabutabiiafetgucundekikuçuk-burjuvadalgasıydı.
Lenin,birbaşkanedenin,savaşsırasındaproletaryanınbileşi-mindemeydanagelendegişikliktevedevriminbaşındaproletarya-nınyetersizbilinçveorgutlulukseviyesindeyattıgınaişaretetti.Savaşsırasında,bizzatproletaryanınbileşimindebuyukdegişiklik-lerolmuştu.Daimiişçilerinyuzdekırkıaskerealınmıştı.Savaşyılla-rındaişletmelere,proleterpsikolojisineyabancı,veaskerealınmak-tankaçmakiçinişegirençoksayıdakuçukmulksahibi,zanaatkarvedukkansahiplerigelmişti.
Kuçuk-burjuvasiyasetçilerini—MenşevikleriveSosyal-Devrim-cileri—besleyenzemindeiştebukuçuk-burjuvaişçikatmanlarıydı.
Butabiiafetgucundekikuçuk-burjuvagirdabınasuruklenmişvedevriminilkbaşarılarındansarhoşolmuşsiyasibakımdantecru-
230
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
besizgenişhalkkitlelerinin,devriminilkaylarındauzlaşıcıpartile-rinbuyusunekapılmalarıveburjuvaiktidarınınSovyetlerinçalış-masınaengelolmayacagısafinancıyladevletiktidarınıburjuvaziyeteslimetmeyerazıolmalarınınnedenibuydu.
BolşevikPartininonundekigorev,kitleleriçindesabırlıbiraydınlatmaçalışmasıyla,GeçiciHukumet’inemperyalistkarak-terinigozleronunesermek,MenşeviklerleSosyal-Devrimcilerinihanetini teşhiretmekveGeçiciHukumet’inyerinebirSovyethukumetigeçirilmedikçebarışınsaglanmasınınmumkunolma-dıgınıgostermekti.
VeBolşevikPartibugorevedortellesarıldı.Legalyayınor-ganlarınıyenidenyayınlamayabaşladı.ŞubatDevrimindenbeşgun sonra “Pravda” gazetesi Petrograd’da,bundanbirkaç gunsonraise“Sotsial-Demokrat”Moskova’dayayınlanmayabaşladı.Parti, liberal burjuvaziye, Menşeviklerle Sosyal-Devrimcilereolanguveniniyitirmeyebaşlayankitlelerinbaşınageçiyordu.As-kerlere,koyluleresabırla,işçisınıfıylabirliktehareketetmezo-runlulugunuanlatıyordu.Onlara,devrimdahailerigoturulmedigiveburjuvaGeçiciHukumetyerinebirSovyethukumetikurulma-dıgısurecekoylulerinbarışada,topragadakavuşamayacagınıanlatıyordu.
KISA ÖZET
Emperyalistsavaş,kapitalistulkeleringelişmesinineşitsizligin-den,tayinedicidevletlerarasındakidengeninbozulmasından,em-peryalistlerindunyayısavaşyoluylayenidenpaylaşmaveyenibirguçlerdengesiyaratmazorunlulugundandogdu.
231
Altinci bölüm. Emperyalist savaş döneminde bolşevik partisi. Rusya’da ikinci devrim.
EgerII.Enternasyonalpartileriişçisınıfıdavasınaihanetetme-seydi,II.Enternasyonalkongrelerininsavaşakarşıaldıgıkararlanihlaletmeselerdi,aktifdavranmayaveişçisınıfınıkendiemperya-listhukumetlerine, savaşkundakçılarınakarşıayagakaldırmayacesaretetselerdi,savaşboylesineyıkıcıolmaz,banabelkibuboyut-larabileulaşmazdı.
BolşevikParti,Sosyalizm veenternasyonalizm davasınasa-dıkkalanvekendiulkesininemperyalisthukumetinekarşıiçsa-vaşı orgutleyenbiricikproleterpartioldu.II.Enternasyonal’intum diger partileri, yonetici zirveleri aracılıgıyla burjuvaziyebaglıolduklarından,emperyalizmeteslimoldular,emperyalistle-rinsafınageçtiler.
Kapitalizmingenelkrizininbirifadesiolansavaş,bukrizidahadaagırlaştırdıvedunyakapitalizminizayıflattı.Rusya’işçileriveBolşevikParti,dunyadakapitalizminzayıflıgındanbaşarıylailkya-rarlananlaroldular,emperyalistcepheyiyardılar,ÇarıdevirdilerveIşçiveAskerTemsilcileriSovyetlerinikurdular.
DevriminilkbaşarılarındansarhoşolanveMenşeviklerleSos-yal-Devrimcilerinbundanboyleherşeyinyolundagideceginedairsozlerinekanankuçuk-burjuvazininbuyukbirkısmı,askerlervebuaradaişçiler,GeçiciHukumetteguvenerekonudesteklediler.
BolşevikPartininonunde,ilkbaşarılardansarhoşolanişçiveaskerkitlelerine,devrimintamzaferinekadardahaçokyolkate-dilmekgerektigini,iktidarburjuvaGeçiciHukumet’inelindebu-lunduguveSovyetlerdeuzlaşıcılar—MenşeviklerveSosyal-Dev-rimciler—egemenoldugusurece,halkınbarışada,topragada,ekmegedekavuşamayacagını; tamzafer için ileriye dogru biradımdahaatıp,iktidarıSovyetleredevretmekgerektiginianlat-makgoreviduruyordu.
232
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
Y E D I N C I B Ö LÜM
SOSYALISTDEVRIMINIHAZIRLAMAVEGERÇEKLEŞTIRMEDÖNEMINDE
BOLŞEVIKPARTI(N i s an 1917 -1918 )
1.ŞUBATDEVRİMİNDENSONRAÜLKEDEDURUM.PARTİ,YE-RALTINDANÇIKARAKAÇIK SİYASİ ÇALIŞMAYAGEÇER. LE-NİN’İNPETROGRAD’AVARIŞI.LENİN’İNNİSANTEZLERİ.PAR-TİNİNSOSYALİSTDEVRİMEGEÇMESİYASETİ.
OlaylarıngidişiveGeçiciHukumet’intutumu,Bolşevikçizginindogrulugunugunbegunonaylıyordu.GeçiciHukumet’inhalktanya-nadegil,halkakarşıoldugu,barıştanyanadegil,savaştanyanaoldu-gu,halkanebarış,netoprak,neekmekvermekistemedigivevere-meyecegigitgidedahabiraçıklıklaortayaçıktı.Bolşeviklerinaydın-latmafaaliyeti,elverişlibirzeminbulmuştu.
IşçilerleaskerlerÇarlıkhukumetinideviripmonarşinintemel-leriniyokederken,GeçiciHukumetkesinliklemonarşiyimuhafazaetmekistiyordu.Hukumet,2Mart1917’degizliceGuçkovveŞul-gin’i Çara elçi gonderdi. Burjuvazi, iktidarı Nikolai Romanov’unkardeşiMihail’edevretmekistiyordu.AmaGuçkov,demiryoluişçi-lerininbirtoplantısındakonuşmasını“YaşasınImparatorMihail”sozleriylebitirince,işçilerGuçkov’underhaltutuklanmasınıveus-tununaranmasınıistediler.Ofkeyle,“Albirini.vurotekine”diyeba-gırdılar.
Işçilerinmonarşininrestorasyonunaizinvermeyecekleriaçıktı.Devrimiyaparkenkanlarınıdokenişçilerlekoyluler,savaşason
verilmesinibekler,ekmekvetoprakisterveekonomikkaosakarşı
233
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
kesintedbirleralınmasınıtalepederken,GeçiciHukumethalkınbuhayatitaleplerinekulaktıkıyordu.Kapitalistlerleçiftliksahiplerininenondegelentemsilcilerindenkurulubuhukumet,koylulerintop-raklarınkendilerinedevredilmesitalepleriniyerinegetirmeyiak-lındanbilegeçirmiyordu.Emekçihalkaekmekverecekdurumdadadegildi,çunkubunuyapabilmekiçinbuyuktahıltuccarlarınınçı-karlarınadokunmak,çiftliksahiplerinden,Kulaklardantahılalabil-mekiçinherturluyolabaşvurmakzorundakalacaktı;oysahuku-metboylebirşeyyapmayayanaşmıyordu,çunkubizzatkendisi,busınıflarınçıkarlarınasıkısıkıyabaglıydı.Halkabarışdaveremezdi.IngilizveFransızemperyalistlerinebagımlıolanGeçiciHukumet’insavaşısonaerdirmeyehiçniyetiyoktu;o,tamtersine,devrimden,IstanbulveBogazları,ilhaketme,Galiçya’yıilhaketmeemperyalistemellerinigerçekleştirmekamacıylaRusya’yıemperyalistsavaşadahadaaktifbirşekildekatmakiçinyararlanmayaçalışıyordu.
Halkın,GeçiciHukumet’inpolitikasınabesledigisafçaguveninkısazamandasonbulacagıaçıktı.
Şubatdevrimindensonraortayaçıkanikiliiktidarınartıkfazlauzunsurmeyecegiaçıgaçıkıyordu,çunkuolaylarıngidişi,iktidarınbirtekyerdetoplanmasınıgerektiriyordu:yaGeçiciHukumet’te,yadaSovyetlerinelinde.
Nevarki,MenşeviklerleSosyal-Devrimcilerinuzlaşıcıpolitikalarıhalkkitlelerindeşimdilik haladestekbuluyordu.Çoksayıdaişçivedahadaçoksayıdaaskerlekoylu,hala“KurucuMeclis’inyakındage-lipherşeyieniyişekildehalledecegine”inanıyorvesavaşınfetihiçindegilde,zorunlulukgeregidevletikorumakiçinyurutuldugunusanı-yordu.Lenin,buinsanlara,iyiniyetleyanılan“anavatansavunucula-rı”diyordu.Buinsanlar,Sosyal-DevrimcilerleMenşeviklerinvaatlerveyatıştırıcısozlerpolitikasınışimdilikhaladogrubirpolitikaola-rakgoruyorlardı.Amavaatlerinveyatıştırıcısozlerinfazlauzunsu-remeyecegiaçıktı,çunkuolaylarıngidişiveGeçiciHukumet’intam,
234
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
Sosyal-DevrimcilerleMenşeviklerinuzlaşıcıpolitikasının,safçagu-venduyaninsanlarıoyalamavealdatmapolitikasıoldugugunbegunaçıgaçıkarıyorvegosteriyordu.
GeçiciHukumet,devrimcikitlehareketinekarşıgizlidengizliyemucadeleetme,kulisarkalarındadevrimekarşıkomplolarkışkırt-masiyasetiyleyetinmiyorduherzaman.Zamanzaman,demokratikozgurluklerekarşıaçıktansaldırıyageçme,ozellikleaskerlerara-sında”disipliniyenidentesisetme”ve“duzenisaglama”,yanidevri-miburjuvaziningereksindigiçerçeveiçinesıkıştırmaçabalarındabulunuyordu.Amabuyondenekadarçokçabasarfettiysedebunubaşaramadı,vehalk,demokratikozgurlukleri,soz,basın,orgutlen-me,toplantıvegosteriozgurlugunufiilenkullandı.Işçilerleaskerler,ulkeninsiyasihayatındaaktifolarakyeralmak,yenidurumuakıllı-cakavramakvebundansonraneyapılacagınakararvermekiçin,yenikazanmışolduklarıdemokratikhaklardansonunakadaryarar-lanmaçabasıiçindeydiler.
ŞubatDevrimindensonraBolşevikPartinin,Çarlıkdonemininsondereceguçkoşullarıaltındaillegalçalışmışolanorgutleri,yeral-tındançıkarakaçıkbirsiyasiveorgutselçalışmageliştirmeyebaşla-dılar.OsıradaBolşevikorgutlerinuyesayısı40,000-45,000’igeçmi-yordu.Amabunlarınherbiri,mucadeleiçindeçelikleşmişkadroydu.PartiKomiteleridemokratikmerkeziyetçiliktemelindereorganizeedildi.EnalttanenustetumPartiorganlarınınseçilebilirligiilkesige-tirildi.
Partinin legaliteyegeçişi, Parti içindeki goruş ayrılıklarınısuyuzuneçıkardı.KamenevveMoskovaorgutununbazıuyeleri, or-neginRykov,BubnovveNogin,GeçiciHukumet’ive“anavatansa-vunucuları”nınpolitikasınışartlıdesteklemeyarı-Menşeviktavrınıtakınıyorlardı.SurgundenyenidonmuşolanStalin;Molotovvedi-gerleri,Partiçogunluguylabirlikte,GeçiciHukumet’eguvensizlikpolitikasınısavunuyor,“anavatansavunması”politikasınakarşıçı-
235
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
kıyorvebarışiçinaktifbirmucadele,emperyalistsavaşakarşımu-cadeleçagrısıyapıyorlardı.Partiişçilerininbirkısmıyalpaladı.Buda,uzunyıllarhapisteyatmaktanyadasurgundekalmaktangelensiyasigerililiklerininbirbelirtisiydi.
Partininonderinin,Lenin’inyokluguhissediliyordu.
3 (16) Nisan 1917’de Lenin, uzun yıllar suren surgundenRusya’yageridondu.
Lenin’indonuşu,partivedevrimiçinçokonemliydi.
DahaIsviçre’deyken,Lenin,devriminilkhaberlerinialıralmaz,PartiyeveRusyaişçisınıfınayazdıgı“UzaktanMektuplar”daşoylediyordu:
“İşçiler!Çarlığakarşıiçsavaşta,proleterkahramanlık,halk
kahramanlığıharikalarıyarattınız.Devriminikinciaşamasında-
kizaferinizihazırlamakiçin,proletaryanınvetümhalkınörgü-
tlenmeharikalarınıyaratmakzorundasınız.”(Lenin-Stalin,1917
Yılı,s.9.)
Lenin,3NisangecesiPetrograd’avardı.OnukarşılamakuzereFinlandiyaGarı’ndaveistasyonalanındabinlerceişçi,askervebah-riyelitoplanmıştı.
Lenintrendeninerkengosterdiklericoşkunluk,sozlerleanlatı-lacakgibidegildi.Onderleriniomuzlarınaalarakistasyonunbuyukbeklemesalonunagoturduler.OradaMenşeviklerdenÇaydzeveSkobelev,PetrogradSovyetiadına“Hoşgeldiniz”nutuklarıatmayabaşlayarak,Leninilearalarında“ortakbirdil”bulunmasınadair“umutlarınıdile”getirdiler.AmaLenin,onlarıdurupdinlemedibi-le;yanlarındangeçip,dışarıdakiişçiveaskerkitlelerineyoneldi,zırhlıbiraracınustuneçıkarak,kitlelerisosyalistdevriminzaferiugrunamucadeleye çagırdıgı unlu konuşmasını yaptı. “YaşasınSosyalist Devrimi!” sozleriyle bitirdi Lenin, uzun yıllar surensurgundensonrayaptıgıbuilkkonuşmayı.
236
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
Rusya’yadonerdonmezLenin,kendiniolancagucuyledevrimciçalışmayaverdi.DondugununertesigunuLenin,BolşeviklerinbirtoplantısındasavaşvedevrimkonusundabirraporsunduvesonraBolşeviklerinyanındaMenşeviklerindekatıldıgıbirtoplantıdaburaporuntezleriniyineledi.
Bunlar,Lenin’inPartiyeveproletaryaya,burjuva-DemokratikdevrimdensosyalistdevrimegeçişberrakdevrimciçizgisiniverenunluNisanTezleriidi.
Lenin’intezleri,devrimaçısından,Partinindahasonrakiçalış-malarıaçısındanbuyukonemtaşıyordu.Devrim,ulkeninhayatındamuazzambirdegişiklikdemekti,veÇarlıgındevrilmesiniizleyenyenimucadelekoşullarıiçinde,yeniyoldaguvenvecesaretleilerle-yebilmekiçinPartininyenibiryonelimeihtiyacıvardı.Partiyebuyonelimiveren,Lenin’intezlerioldu.
Lenin’inNisanTezleri,Partininburjuva-demokratikdevrimdensosyalistdevrime,devriminbirinciaşamasındanikinci,sosyalistdevrimaşamasınageçiş,içinmucadelesinindahiyaneplanınıçizdi.Partininbuzamanakadarkitumtarihi,onububuyukgorevehazır-lamıştı.Daha1905yılındaLenin,“DemokratikDevrimdeSosyal‐De‐mokrasininİkiTaktiği”broşurunde,proletaryanınÇarlıgındevril-mesindensonrasosyalistdevrimigerçekleştirmeyegeçeceginiyaz-mıştı.Tezlerdekiyenilik,sosyalistdevrimegeçişinnasılbaşlatılaca-gınadairteorikolarakgerekçelendirilmişsomutbirplansunma-sıydı.
Iktisadialandakigeçişonlemlerişunlardı:Çiftliksahiplerinintopraklarınaelkoyularakulkedetumtopraklarınmillileştirilmesi,butunbankalarınbirulusalbankahalindebirleştirilmesi,ulusalbankauzerinde IşçiTemsilcileriSovyetidenetiminingetirilmesi,toplumsaluretimveurunlerindagıtımıuzerindedenetimkurulma-sı.SiyasialandaLenin,parlamentercumhuriyettenSovyetcumhu-riyetinegeçişioneriyordu.Bu,Marksizminteorisivepratigialanın-
237
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
daileriyedogruatılmışonemlibiradımdı.OzamanakadarMark-sistteorisyenler,parlamentercumhuriyeti,sosyalizmegeçişineniyisiyasibiçimisaymışlardı.ŞimdiyseLenin,kapitalizmdensosya-lizmegeçişdonemindetoplumunenamacauygunsiyasiorgutbiçi-miolarakparlamentercumhuriyetyerineSovyetcumhuriyetiningeçirilmesinioneriyordu.
“Rusya’daşimdikidurumunözgünlüğü”,deniyorduTezlerde,
“proletaryanın yetersiz gelişmiş sınıf bilinci ve yetersiz
örgütlülüğüsonucuiktidarınburjuvazininelineteslimedildiği
devriminbirinciaşamasından,iktidarımutlakaproletaryanınve
köylülüğünenyoksultabakasınınelineverecekolanikinciaşa-
mayageçişteyatmaktadır.”(Lenin-Stalin,1917Yılı,s.14.)
Devamla:“Parlamenter cumhuriyet değil — İşçi Temsilcileri
Sovyetlerindenbunageridönmek,geriyedoğrubiradımatmak
olurdu—,bilakistümülkede,enalttanenüstebirİşçi-,Tarım
İşçisi-veKöylüTemsilcileriSovyetleriCumhuriyeti.”(Aynıyerde,
s.15.)
Savaş,diyorduLenin,yenihukumetin,GeçiciHukumet’inyone-timialtındadayagmacı,emperyalistbirsavaşolmayadevamedi-yor.Partiningorevi,bukonudakitleleriaydınlatmakveonlara,bur-juvazidevrilmedikçe,savaşazorbabirbarışladegilgerçektende-mokratikbirbarışlasonvermeimkanıolmadıgınıgostermekti.
Geçici Hükümet’e ilişkin olarak Lenin’in ortaya attığı sloganiseşoyleydi:“GeçiciHukumet’ehiçbirdestekyok!”
Lenintezlerindeayrıca,PartimizinSovyetlerdeşimdilikazınlık-taoldugu,orada,burjuvazininetkisiniproletaryaiçinetaşıyanMen-şevikSosyal—Devrimciblokununegemenoldugunuişaretediyor-du.BunedenlePartiningorevi
“İşçiTemsilcileri Sovyetlerinin, devrimci hükümetin biricik
olasıbiçimiolduğukonusundakitleleriaydınlatmaktır,buyüzden
238
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
görevimiz, bu hükümet burjuvazinin etkisine boyun eğdiği
sürece,onuntaktiğininhatalarınısabırlı,sistemlivekararlıbir
şekilde,özelliklekitlelerinpratikihtiyaçlarınauygunbirşekilde
aydınlatmakolabilir.Azınlıktaolduğumuzsüreceeleştirivehata-
larıaçığaçıkarmaçalışmasıyaparız,aynızamandadatümdevlet
iktidarınınİşçiTemsilcileriSovyetlerinegeçmesizorunluluğunu
propagandaederiz.“(Aynıyerde,s.14/15.)
Bundan,Lenin’inosıradaSovyetleringuveninesahipbulunanGeçici Hukumet’e karşı bir ayaklanma çagrısı yapmadıgı, onundevrilmesinitalepetmedigi,bilakisaydınlatmavetaraftartoplamaçalışmasıylaSovyetlerdeçogunlugukazanmak,Sovyetleraracılıgıy-lahukumetinbileşiminivesiyasetinidegiştirmekhedefiniguttuguanlamıçıkıyordu.
Bu, devrimin barışçıl bir şekilde gelişmesini ongoren birçizgiydi.
Lenin,ayrıca,Partinin“kirliçamaşırları”çıkarmasını-Sosyal-DemokratPartiadındanvazgeçmesinitalepediyordu.Sosyal-De-mokratdiyekendilerineII.EnternasyonalpartileriyleRusMenşe-vikleridiyorlardı.Buad,oportunistler,sosyalizmeihanetedenlerta-rafındanlekelenmişvekirletilmişti.Lenin,BolşevikPartiye,MarxveEngels’in kendi partilerini adlandırdıkları gibi,Komünist Partisidenmesinionerdi.Buadbilimselolarakdogruydu,çunkuBolşevikPartininnihaihedefikomunizmigerçekleştirmekti.Insanlıkkapi-talizmdendogrudandogruyayalnızcasosyalizme,yaniuretimaraç-larıuzerindeortakmulkiyeteveurunlerinherkeseyaptıgıişegoredagıtılmasınageçebilir.OysaLenin,Partimizindahaileriyebaktıgı-nı soyluyordu. Sosyalizmdenkaçınılmaz olarak yavaşyavaş,bay-ragında:“Herkestenyeteneginegore,herkeseihtiyacınagore”ya-zılıolanKomunizmegeçilecekti.
239
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
SonolarakLenin,tezlerinde,oportunizmden,sosyal-şovenizm-den ozgur yeni bir Enternasyonal’in, III., Komunist Enternasyo-nal’inkurulmasınıtalepediyordu.
Lenin’in Tezleri burjuvazinin,Menşeviklerin ve Sosyal-Dev-rimcilerinçılgınferyatlarınayolaçtı.
Menşevikler,işçilereşuuyarıylabaşlayanbirbildiriyayınladılar:“Devrimtehlikede”.Menşevikleregoretehlike,Bolşeviklerin,ikti-darınIşçiveAskerTemsilcileriSovyetlerinegeçmesitalebiniilerisurmelerindeyatıyordu.
Plehanov,“Yedinstvo”(Birlik)adlıgazetesinde,Lenin’inkonuş-masını“hummalısayıklama” olarak niteledigi bir yazıyayınladı.MenşevikÇaydze’ninşusozlerineatıftabulundu:“Devrimindışın-dasadeceLeninkalacak,biziseyolumuzadevamedecegiz.”
14Nisan’daBolşeviklerinPetersburgŞehirKonferansıyapıldı.Konferans,Lenin’intezlerinionayladıveonlarıçalışmalarınatemelaldı.
Kısa sure soma Partinin yerel orgutleri de Lenin’in tezlerinionayladı.
Kamenev,RykovvePyatakovtipindebirkaçkişidışında,tümPartiLenin’intezleriniçokderinbirmemnuniyetlekarşıladı.
2.GEÇİCİHÜKÜMETKRİZİNİNBAŞLANGICI.BOLŞEVİKPARTİ-NİNNİSANKONFERANSI.
Bolşeviklerdevrimidahadailerletmehazırlıklarıiçindeyken,GeçiciHukumethalk duşmanı eserini surdurdu.GeçiciHuku-met’inDışişleriBakanıMilyukov,18Nisan’daMuttefiklere,“tumhalkıntayinedicizaferekadarDunyaSavaşınısurdurmekistedi-gini,veGeçiciHukumet’in,muttefiklerimizkarşısındaustlendi-gimizyukumluluklerimizitumkapsamıylayerinegetirmekama-cındaoldugunu”bildirdi.
240
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
GeçiciHukumetboylelikle,Çarlıkanlaşmalarınasadakatyeminiettiveemperyalistler“muzafferson”aulaşıncayakadarhalkınka-nımdokmeyedevametmektençekinmeyeceginesozverdi.
19Nisan’daişçilerleaskerlerbubildiriden(“MilyukovNotası”)haberdaroldular.20Nisan’daBolşevikPartiMerkezKomitesi,kitle-leri, GeçiciHukumet’in emperyalist politikasını protesto etmeyeçagırdı.20ve21Nisan(3ve4Mayıs)
1917’desayısıenaz100,000’ibulanbir işçiveaskerkitlesi,“MilyukovNotası”karşısındagaleyanagelerekbirgosteriyuruyuşuyaptı.Taşıdıklarıpankartlardaşuşiarlaryeralıyordu:“Gizlianlaş-malaryayınlansın!”,“KahrolsunSavaş!”,“TumIktidarSovyetlere!”Şehrinvaroşlarındanyuruyuşegeçenişçilerleaskerler,GeçiciHu-kumet’inbulunduguşehrinmerkezineyoneldiler.NevskiBulvarıuzerindevedahabaşkayerlerde,tektekburjuvagruplarıylaçatış-malaroldu.
GeneralKornilovgibiarsızmıarsızbirtakımkarşı-devrimciler,gostericilereateşaçılmasınıtalepedip,hattabudogrultudaemirlerbileverdiler.
Amabuemirlerialanbirlikler,emirleriyerinegetirmeyireddet-tiler.
GosterisırasındaPetersburgPartiKomitesiuyelerindenkuçukbirgrup (Bagdatyevvedigerleri),GeçiciHukumet’inderhaldev-rilmesiŞiarınıattılar.BolşevikPartiMerkezKomitesi,PartininSov-yetlerdeçogunlugukendisafınakazanmasınıengelledigiveParti-ninbenimsemişoldugudevriminbarışçılgelişmeçizgisineaykırıoldugu için bu şiarı zamansız ve yanlış bir şiar saydıgından, bu“sol”maceracılarındavranışlarınışiddetlemahkumetti.
20-21Nisanolayları,GeçiciHukumetbuhranınınbaşlangıcınısimgeliyordu.
Bu,MenşeviklerinveSosyal-Devrimcilerinuzlaşıcıpolitikasın-dailkciddiayrılıktı.
241
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
2Mayıs 19l7’deMilyokov ve Guçkov, kitlelerin baskısıaltın-daGeçiciHukumet’tenayrılmakzorundakaldılar.
IlkGeçiciKoalisyonHukumetikuruldu.Buhukumete,burjuva-zinintemsilcilerininyanısıra,Menşevikler(Skobelev,Tsereteli)veSosyal-Devrimciler(Çernov,Kerenskivedigerleri)degirdiler.
Boylelikle,1905’teSosyal-DemokratPartitemsilcilerinindev‐rimci bir Geçici Hukumete katılmasının caizligini olumsuzlayanMenşevikler,şimdikenditemsilcilerininkarşı-devrimcibirGeçiciHukumetekatılmasınıcaizsayıyorlardı.
Bu,MenşeviklerinveSosyal-Devrimcilerin,karşı‐devrimcibur-juvazininkampınageçişioluyordu.
24Nisan1917’deBolşeviklerinVII.(Nisan)Konferansıaçıldı.Partinin kuruluşundan beri ilk kez açık bir BolşevikKonferansıtoplanıyordu.Partitarihindebukonferans,birPartiKongresikadaronemliyertutar.
Tum-RusyaNisanKonferansı,Partininakılalmazbirhızlabu-yudugunugosteriyordu.Konferansta,kararoyunasahip133delegeile,istişarioyasahip18delegehazırbulundu.Bunlar,80,000or-gutluPartiuyesinitemsilediyorlardı.
Konferans,savaşınvedevriminbutuntemelsorunlarında:gun-celdurum,savaş,GeçiciHukumet,Sovyetler,tarımsorunu,ulusalsorunvb.Partiçizgisinitartıştıvetespitetti.
Lenin,raporunda,dahaonceNisanTezleri’ndeifadeetmişoldu-guonermeleriaçımladı.Partiningorevi,“iktidarıburjuvazininelineveren”devriminbirinciaşamasından,“...iktidarıproletaryailekoy-lulugunenyoksultabakasınınelineverecekolanikinciaşamaya”geçişigerçekleştirmekti(Lenin).Partisosyalistdevrimihazırlamayolunu tutmalıydı. PartininacilgoreviniLeninşuşiardaozetliyor-du:“TumIktidarSovyetlere!”.
“TumIktidarSovyetlere!”şiarı,ikiliiktidara,yaniiktidarınGeçi-ciHukumetileSovyetlerarasındabolunmesinebirsonvermekge-
242
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
rektigi,tümiktidarınSovyetleredevredilmesininveçiftliksahipleriilekapitalistlerintemsilcilerininiktidarorganlarındansurulmesininzorunluolduguanlamınageliyordu.
Konferans,Partininenonemligorevlerindenbirinin,“GeçiciHu-kumet’in, karakteri itibariyle, çiftlik sahiplerinin ve burjuvazininegemenligininbirorganı”oldugugerçegikonusundakitlelerinyo-rulmakbilmeksizinaydınlatılması,vebununyanısıra,halkıyalanva-atlerlekandırarakemperyalistsavaşınvekarşı-devrimindarbeleri-nemaruzbırakanSosyal-DevrimcilerleMenşeviklerinuzlaşıcıpoli-tikasınıntumzararlılıgınınteşhiredilmesioldugunutespitetti.
KonferanstaKamenevveRykov,Lenin’ekarşıçıktılar.Menşe-viklerin soylediklerini tekrarlayarak, Rusya’nın sosyalist devrimiçinolgunlaşmamışoldugunu,Rusya’daancakbirburjuvacumhuri-yetininmumkunoldugunuonesurduler.Partiyeveişçisınıfına,Ge-çiciHukumet’i“denetlemek”leyetinmeyitavsiyeettiler.Aslındaon-lar,tıpkıMenşeviklergibi,kapitalizminmuhafazası,burjuvazininiktidarınınmuhafazasındanyanaydılar.
Zinovyev deKonferansta Lenin’e karşı çıktı; sorun,BolşevikPartiZimmerwaldittifakıiçindekalsınmıyoksaondanayrılarakye-nibirEnternasyonalmikursunsorunuydu.Savaşyıllarındagorul-dugugibi,buittifakbarışiçinpropaganda yaptıgı halde, burjuvaanavatan savunucularındanda hiçbir zaman kopmamıştı. Buyuzden Lenin, bu ittifaktanderhalçıkılmasıveyenibirbirligin,KomunistEnternasyonal’inkurulmasındaısraretti.Zinovyev,Zim-merwaldcilerlebirliktekalmaonergesiverdi.Lenin,Zinovyev’inbuçıkışınışiddetlemahkumettiveonuntaktigini“aşırıoportunistvezararlı”birtaktikolarakniteledi.
NisanKonferansıtarımsorununuvemillisorunudatartıştı.
Lenin’in tarım sorunu uzerine verdigi rapora ilişkin olarakKonferans,çiftliksahiplerinintopraklarınaelkonulmasıvekoylukomitelerinin tasarrufuna devredilmesi uzerine, ve ulkede tum
243
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
topraklarınmillileştirilmesiuzerinekararaldı.KoylulugutoprakugrunamucadeleyeçagıranBolşevikler,BolşevikPartinintekdev-rimciparti,çiftliksahiplerinidevirmektekoylulerefiilenyardımcıolantekpartioldugunuonlaratanıtladılar.
Stalinyoldaşınmillimeseleuzerineraporubuyukonemtaşı-yordu.LeninveStalin,dahadevrimdenonce,emperyalistsavaşınarifesinde,BolşevikPartininulusalsorundakipolitikasınıntemel-leriniaçımlamışlardı.LeninveStalin,proletaryapartisinin,ezilenhalklarınemperyalizmekarşıyonelenulusalkurtuluşhareketinidesteklemesi gerektigini ortaya koydular. Bubagıntıda BolşevikParti,ulusların,ayrılıpbagımsızdevletlerkurmakdahilkendikade-rinitayinhakkınısavunuyordu.Konferanstabugoruşu,MerkezKo-mitesiraportoruStalinyoldaşsavundu.
DahasavaşsırasındaBuharin’lebirliktemillimeselekonusun-daulusalşovenbirtavıralmışolanPyatakov,LeninveStalin’ekarşıçıktı.PyatakovveBuharin,uluslarınkendikaderinitayinhakkınakarşıydılar.
Partininulusalsorundakikararlıvetutarlıtavrı,Partinin,ulus-larıntamhakeşitligiveherturluulusalbaskıveulusalhakeşitsiz-ligininortadankaldırılmasıugrunamucadelesi,Partiyeezilenulus-larınsempativedesteginikazandırdı. IşteNisan Konferansındamilli mesele konusunda kabuledilenkararınmetni:
“Otokrasidenvemonarşidenmirasalınanulusalbaskıpoli-
tikası,çiftliksahipleri,kapitalistlerveküçük-burjuvazitarafın-
dankendisınıfayrıcalıklarınıkorumakveçeşitlimilliyetlerden
işçileribölmekiçinayaktatutulmaktadır.Zayıfhalklarıboyundu-
rukaltınaalmaçabalarınıartıranmodernemperyalizm,ulusal
baskıyışiddetlendirenyenibirfaktördür.
Kapitalisttoplumdaulusalbaskınınortadankaldırılmasına
erişilebilir olduğuölçüde,bu ancak tümulusların vedillerin
244
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
tamhakeşitliğinisağlayantutarlı-demokratikcumhuriyetçibir
devletdüzenivedevletidaresiilemümkünolur.
Rusya’nınbirparçasınıoluşturantümuluslaraözgürceayrıl-
mavebağımsızbirdevletkurmahakkıtanınmalıdır.Buhakkın
yadsınmasıveonunpratikuygulanabilirliğinigarantileyenön-
lemlerinalınmasınınihmaledilmesi,fetihveilhakpolitikasını
desteklemekle eşanlamlıdır. Yalnızca proletarya tarafından
uluslarınayrılmahakkınıntanıması,çeşitliuluslarınişçilerinin
tamdayanışmasınıgüvenaltınaalabilirveuluslarıngerçekten
demokratikyakınlaşmasınıteşvikeder...
Uluslarınözgürceayrılmahakkısorunu,şuyadabuulusun
şuyadabuzamandaayrılmasınınamacauygunluğusorunuyla
karıştırılmamalıdır.Buikincisorun,proletaryapartisitarafın-
dan tek tekherdurumda tamamenbağımsızbir şekilde, tüm
toplumsalgelişmeninveproletaryanınsosyalizmuğrunasınıf
mücadelesininçıkarlarıbakışaçısıylaçözülmekzorundadır.
Parti,genişbirbölgeselözerklik,yukarıdandenetiminkalk-
masını,zorunluresmidilinkaldırılmasını,özyönetimbölgeleri-
ninveözerkbölgelerinsınırlarının,yerelnüfustarafından biz-
zat saptanacakiktisadi ve toplumsalkoşullara,nüfusunulusal
bileşiminevs.göresaptanmasınıtalepeder.Proletaryapartisi,
eğitiminvb.devletinelindenalınıpbirtakımmillimeclislerin
ellerine teslimedildiği, ‘ulusal-kültürelözerklik’denilenşeyi
kesinlikle reddeder.Ulusal-kültürel özerklik, aynı yörede
yaşayan, hatta aynı işletmede çalışan işçileri farklı ‘ulusal
kültür’lerinegöresuniolarakböler:birbaşkadeyişle,işçilerin
tektekuluslarınburjuvakültürüylebağlarınıgüçlendirir,oysa
sosyal-demokrasiningörevi,dünyaproletaryasınınuluslararası
kültürünügüçlendirmektir.
245
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
Parti,herhangibirulusuntattığıbütünayrıcalıklarıveulusal
azınlıklarınhaklarınınçiğnenmesinihükümsüzkılantemelbir
yasanınAnayasayakonulmasınıtalepeder.
İşçisınıfınınçıkarları,Rusya’nınbütünmilliyetlerdenişçile-
rininyekpareproleterörgütlerdebirleşmesinigerektirir:siyasi,
sendikal, kooperatiflerin eğitim kurumları vb. Ancak değişik
milliyetlerden işçilerin böyle ortak örgütleri, proletaryanın
uluslararasısermayeyeveburjuvamilliyetçiliğinekarşıbaşarılı
birmücadelevermesinimümkünkılacaktır.”(Lenin-Stalin,1917
Yılı,s.122/23.)
BoyleceNisanKonferansı,Kamenev,Zinovyev,Pyatakov,Buha-rin,Rykovveonlarınazsayıdataraftarlarınınoportunist,anti-Leni-nisttavrınıteşhiretti.
Konferans,butunonemlimeselelerdeberrakbirtavırtakınarakvesosyalistdevriminzaferinegidenbiryolbenimseyerek,Lenin’ioybirligiyledestekledi.
3.BOLŞEVİKPARTİNİNBAŞKENTTEKİBAŞARILARI.GEÇİCİHÜKÜMETORDULARININCEPHEDEKİBAŞARISIZSALDIRISI.İŞÇİVEASKERLERİNTEMMUZGÖSTERİSİNİNBASTIRILMASI.
Parti,NisanKonferansınınkararlarıtemeliuzerinde,kitlelerikazanmak,onlarısavaşiçinegitmekve orgutlemekuzeremuaz-zambirçalışmageliştirdi.BudonemdePartiçizgisi,Bolşeviksiya-setinisabırlaanlatarakveMenşeviklerleSosyal-Devrimcilerinuzla-şıcıpolitikalarınıteşhirederekbupartilerikitlelerdentecritetmekveSovyetlerdeçogunlugukazanmaktı.
SovyetlerdekiçalışmanındışındaBolşevikler,işçisendikalarındavefabrikakomitelerindedemuazzambirfaaliyetgeliştirdiler.
OzellikledeordudaBolşeviklerbuyukbirçalışmayaptılar.Heryerdeaskeriorgutlerkurmayagirişildi.Cephedevecephegerisin-
246
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
deBolşevikler,askerlerivebahriyelileriorgutlemekiçinyorulmakbilmeksizinçalıştılar.AskerleridevrimcileştirmedecephedekiBol-şevikgazetesi“OkopnayaPravda”(SiperGerçegi)ozellikleonemlibirroloynadı.
Bolşeviklerinbupropagandaveajitasyonçalışmasısayesindeiş-çiler,devrimindahailkaylarındapekçokşehirdeSovyetler,ozelliklekazaSovyetleriiçinyeniseçimleryaparakMenşevikleriveSosyal-DevrimcileriatıpyerlerineBolşevikPartiyandaşlarımseçtiler.
Bolşeviklerinçalışmalarımukemmelsonuçlarverdi, ozellikledePetrograd’da.
30 Mayıs-3 Haziran 1917’de Petersburg Fabrika KomiteleriKonferansıyapıldı.BukonferanstakidelegelerindortteuçuartıkBolşevikleridestekliyordu.Petrogradproletaryasınınhemenhepsi,“TumIktidarSovyetlere!”Bolşevikşiarınıdestekliyordu.
3(16)Haziran1917’de I.Tum-RusyaSovyet Kongresitoplan-dı.BolşeviklerSovyetlerdehalaazınlıktaydı;Menşeviklerin,Sosyal-Devrimcilerinvedigerlerinin700-800delegesinekarşılıkkongre-deBolşeviklerin100’unazustundedelegelerivardı.
I.SovyetKongresindeBolşevikler,burjuvaziyleuzlaşmanınçokkotusonuçlardoguracagınıısrarlavurguladılarvesavaşınemper-yalistkarakteriniteşhirettiler.Lenin,kongredebirkonuşmayapa-rak,Bolşevikçizginindogrulugunukanıtladı ve sadece Sovyet ik-tidarınınemekçilereekmekvekoyluleretoprakverebilecegini,ba-rışısaglayabileceginiveulkeyiiktisadikargaşadankurtarabilecegi-nisoyledi.
BusıralarPetersburg’unişçisemtlerinde,birgosteriorgutle-mekvetalepleriSovyetKongresinesunmakiçinbirkitlekam-panyasıyuruyordu.IşçilerinkendibaşınagerçekleştirecegibirgosterininonunualmakarzusuvekitlelerindevrimcihislerindenkendiamaçlarıdogrultusundayararlanmakumuduylaPetrogradSovyeti Yurutme Komitesi,
247
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
18Haziran(1Temmuz)tarihindePetrograd’dabirgosteriter-tiplemekararıaldı.MenşeviklerveSosyal-Devrimciler,gosterininanti-Bolşevik şiarlar altında geçeceginihesaplıyorlardı.BolşevikPartibugosteriiçinenerjikhazırlıklaryaptı.Stalinyoldaşosıralar“Pravda”daşoyleyazıyordu:“...Gorevimiz,Petrograd’da18Hazi-ran’dayapılacakgosterininbizimdevrimcişiarlarımızaltındageç-mesinisaglamaktır.”
Devrim şehitlerinin mezarları başında yapılan 18 Haziran1917gosterisi,BolşevikPartininguçleriiçinesaslıbirprovaoldu.KitleleringuçlenendevrimciruhunuveBolşevikPartiyeartangu-veniniortayakoydu.MenşeviklerinveSosyal-Devrimcilerinattıkla-rı,GeçiciHukumet’eguvenduymavesavaşısurdurmeçagrısındabulunanşiarlar,Bolşevikşiarlardenizindeboguldu.400,000goste-rici,“KahrolsunSavaş!”,“KahrolsunOnKapitalistBakan!”,“TumIk-tidarSovyetlere!”şiarlarıyazılıbayraklarlayurudu.
Bugosteri,MenşeviklerveSosyal-Devrimcileriçintambirfi-yasko,GeçiciHukumetiçinulkeninbaşkentindebirfiyaskoidi.
AmaI.SovyetKongresinindesteginialmışolanGeçiciHukumetemperyalist politikayı surdurmeye karar verdi. Tamda18Hazi-rangunuGeçiciHukumet,IngilizveFransızemperyalistlerininar-zularını yerine getirerek, cephedeki askerleri taarruza kaldırdı.Burjuvazibutaarruzudevrimesonvermenintekçaresiolarakgo-ruyordu.Taarruzunbaşarılıolmasıhalindeburjuvazi,tumiktidarıkendielinealıp,SovyetlerisafdışıetmeyiveBolşevikleriezebilme-yiumuyordu.Başarısızlıkhalindeise,orduyuiçtençokerttikleriile-risurulerekbutunsuçBolşeviklereyuklenebilirdi.
Taarruzunbaşarısızlıgaugrayacagınakuşkuyoktu.Nitekimba-şarısızlıgaugradıda.Askerlerbitkindi;taarruzungayesinianlamı-yordu,kendilerineyabancıolansubaylarınaguvenmiyorlardı;cep-hanekıttı-tumbunlar,cephedekitaarruzunçokuşunutayinetti.
248
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
Cephedekitaarruzvesonradataarruzunçokuşuhaberibaş-kentiayaklandırdı.Işçiveaskerlerinofkesisınırtanımıyordu.Geçi-ciHukumet’inbarışpolitikasıilanederkenhalkıaldattıgıveemper-yalistsavaşıdevamettirmekistedigiaçıgaçıktı.SovyetlerinTum-RusyaMerkezYurutmeKomitesivePetersburgSovyeti’nin,GeçiciHukumet’incaniyanedavranışlarına karşı koymak istemedigi yada koyamadıgı veonunkuyrugundangittigiaçıgaçıktı.
Petersburg işçi ve askerlerinin devrimci ofkesi taştı. 3 (16)Temmuz’daPetrograd’ınViborgilçesindekendiligindengosterileroldu.Bunlartumgundevametti.Ayrıayrıgosterilerbirleşerek,ikti-darınSovyetleregeçmesinitalepedendevbirgenelsilahlıgosteriyedonuştu.BolşevikPartioandasilahlıbirhareketekarşıydı,çunkudevrimcikrizinhenuzolgunlaşmadıgıgoruşundeydi;orduvetaşra,başkenttekiayaklanmayıdesteklemeyehenuzhazırdegildi;tecritedilmiş ve zamansızbirayaklanma,karşı-devrimin,devriminon-cusunuezmesinikolaylaştırabilirdi.Fakatkitlelerigosteriyapmak-tanalıkoymakiyideniyiyeimkansızbirhalegelince.Parti,goste-riyebarışçılveorgutlubirkarakterkazandırmakamacıylakatılmakararıaldı.Bolşevikpartibunubaşardı,veyuzbinlercekadınveer-kek,PetrogradSovyetiveSovyetlerinTum-RusyaMerkezYurutmeKomitesi binasına yuruyerek, Sovyetlerin iktidarı devralmasını,emperyalistburjuvazidenkopmasınıveaktifbirbarışpolitikasıiz-lemesinitalepettiler.
Gosterininbarışçılkarakterineragmen,gostericilerinkarşısı-nagericibirlikler,subayveaskeriokulogrencilerininkıtalarıçıka-rıldı.Petrogradsokaklarındaişçiveaskerlerinkanıolukolukaktı.Işçilerikıymakiçincephedenordununengeri,enkarşı-devrimcibirlikleriçagrıldı.
MenşeviklerveSosyal-Devrimciler,burjuvaziyleveBeyazMu-hafızgenerallerlebirolupişçilerinveaskerleringosterisinibastır-dıktansonra,BolşevikPartininuzerineçullandılar.“Pravda”nınre-
249
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
daksiyonburosutahripedildi.“Pravda”,“SoldatskayaPravda”(As-kerPravda’sı)vedigerbirdiziBolşevikgazetekapatıldı.Voynovadlıbirişçi,salt“ListokPravdi”(PravdaBulteni)sattıgıiçinaskeriokulogrencileritarafındansokaktakatledildi.KızılMuhafızlarsi-lahsızlandırılmayabaşlandı.Petrogradgarnizonunundevrimcibir-likleribaşkenttenuzaklaştırılıpcepheyenakledildi.Cephegerisin-devecephedetutuklamalaroldu.7Temmuz’daLenin’itutuklamaemriçıktı.BolşevikPartininbirdizionemlifonksiyoneritutuklan-dı.Bolşevikyayınlarınbasıldıgı“Trud”Basımevitahripedildi.Pet-rogradCezaMahkemesiSavcısı,LeninvedigerbazıBolşeviklerin“vatanaihanet”levesilahlıayaklanmaorgutlemeklesuçlandıgınıaçıkladı.Lenin’ekarşıiddianame,GeneralDenikin’inkarargahın-dauydurulmuştuvecasuslarlaajan-provokatorlerintanıklıgınada-yanıyordu.
TsereteliveSkobelev,KerenskiveÇernovgibiMenşevikveSos-yal-DevrimcilerinonemlitemsilcilerininmensupolduguGeçiciKo-alisyonHukumeti,boyleceaçıkemperyalizmvekarşı-devrimbata-gına saplandı. Barış politikası yerine savaşı surdurme politikasıguttu.Halkındemokratikhaklarınıkoruyacagınabuhaklarıyoket-me,işçiveaskerlerisilahzoruylabastırmapolitikasıguttu.
Burjuvazinintemsilcilerinin—GuçkovveMilyukov’un—yap-mayacesaretedemedigişeyi,“sosyalistler”—Kerenski,Tsereteli,ÇernovveSkobelev—yaptı.
Ikiliiktidarsonbuldu.
Burjuvazininlehinesonbuldu,çunkutumiktidarGeçiciHuku-met’in eline geçti, ve Sosyal-Devrimci veMenşevik onderleriyleSovyetler,GeçiciHukumet’inbiruzantısınadonuştuler.
Devriminbarışçıldonemisonaermişti,çunkuşimdigundemdesunguvardı.
DegişendurumkarşısındaBolşevikParti,taktiginidegiştirmeyekararverdi.Yeraltınageçti,onderiLeniniçineminbirsaklanmayeri
250
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
hazırladıveburjuvazininiktidarınısilahzoruyladeviripSovyetikti-darınıkurmakamacıylaayaklanmaiçinhazırlanmayabaşladı.
4.BOLŞEVİKPARTİNİNSİLAHLIAYAKLANMAYAHAZIRLAN-MAYOLUNUBENİMSEMESİ.VI.PARTİKONGRESİ.
BolşevikPartininVI.partiKongresiPetrograd’da,burjuvavekuçukburjuvabasındaçılgınbirBolşevikavıkampanyasınınkızış-tıgıbirsıradatoplandı.Kongre,V.(Londra)PartiKongresindenon,BolşeviklerinPragKonferansındandabeşyılsonratoplandı.Gizliyapılankongre,
26Temmuz’dan3Agustos1917’yekadarsurdu.Basındasade-cePartiKongresinintoplandıgınadairbilgiverildi,amatoplantıye-riaçıklanmadı.IlkoturumlarViborgilçesinde,dahasonrakilerdeNarvaKapısıyakınında,şimdiyerindeKulturSarayı’nınbulunduguokuldayapıldı.Burjuvabasınıdelegelerintutuklanmasınıtalepetti.HafiyelerPartiKongresinintoplandıgıyeribulabilmekiçinbutunşehrinaltınıustunegetirdiler,fakatboşuna.
Boylece,ÇarlıgındevrilmesindenbeşaysonraBolşeviklergizliolaraktoplanmakzorundakalıyorlardı,proletaryapartisininonderiLeninisebusıradaRazlivIstasyonuyakınındakibirbarakadasak-lanmakzorundakalmıştı.
GeçiciHukumet’inhafiyeleritarafındanheryerdearandıgıiçinLeninkongreyekatılamadı;kongreninçalışmalarını,yakınçalışmaarkadaşlarıveogrencileriStalin,Sverdlov,MolotovveOrkonikidzearacılıgıylagizlendigiyerdenyonetti.
Kongredekararoyunasahip157delegeveistişarioyasahip128 delege hazır bulundu. O sırada Partinin uye sayısı240,000kadardı.3Temmuz’akadar,yaniişçigosterisibastırılmadanonce,Bolşeviklerhalalegalolarakçalışırken,Partinin29’uRusça,12’sidedigerdillerdeolmakuzere41yayınorganıvardı.
251
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
TemmuzgunlerisırasındaBolşeviklereveişçisınıfınayapılanbaskılar,Partininnufuzunuazaltmakşoyledursun,dahadaçogalttı.Yerelorgutlerdengelendelegeler,işçiveaskerlerin,MenşevikveSosyal-Devrimcilerinasılkitlelerhalindeterkettikleriniveonlarınasıl“sosyal-zindancılar”diyeadlandırdıklarınıgosterenpekçokolaydansozediyorlardı.MenşevikveSosyal-Devrimcipartiuyesiiş-çiveaskerler,uyelikkartlarınıofkevetiksintiiçindeyırtıyorlar,Bol-şevikPartiyealınmakiçinbaşvuruyorlardı.
Kongredetartışılanbaşlıcakonular,MerkezKomitesininsiyasiraporuve siyasidurumdu.Her ikimeseledede raporuStalinyol-daşverdi.Stalinyoldaş,burjuvazininbutunbastırmaçabalarınarag-men devrimin nasılbuyudugunu ve geliştiginibuyukbiraçıklıklagosterdi.Devrimin,uretimveurunlerindagıtımıuzerindeişçidene-timiningerçekleştirilmesi,topraklarınkoylulereverilmesiveiktida-rınburjuvazininelindenalınıpişçisınıfıveyoksulkoylulugedevre-dilmesisorunlarınıgundemekoyduguna işaretetti.Devrimin,birsosyalistdevrimkarakterineburundugunusoyledi.
Temmuzgunlerindensonraulkedesiyasidurumkoktendegiş-mişti.Ikiliiktidarsonaermişti.Sosyal-DevrimcilerinveMenşevikle-rinyonetimindekiSovyetler,tumiktidarıdevralmayıreddetmiş,vebuyuzdentumiktidarıkaybetmişlerdi.IktidarburjuvaGeçiciHuku-mettinelindetoplanmıştıvebuhukumet,devrimisilahsızlandırma,devriminorgutleriniezme,BolşevikPartiyiyoketmeçabalarınade-vamediyordu.Devriminbarışçılbirgelişmesiiçinherturluimkanortadankalkmıştı.Stalinyoldaşınsoyledigigibitekyolkalmıştı—iktidarışiddetyoluyla,GeçiciHukumet’idevirerekelegeçirmek.Ik-tidarışiddetyoluylaamaancakyoksulkoylulukleittifakkuranpro-letaryaelegeçirebilirdi.
HalaMenşeviklerinveSosyal-Devrimcilerinyonetimindebulu-nanSovyetler,burjuvazininkampınakaymışlardıvebuşartlaral-tındaancakGeçiciHukumet’inyardakçısırolunuoynayabilirlerdi.
252
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
Stalinyoldaş,Temmuzgunlerindensonra“TumIktidarSovyetlere!”şiarınıngerialınmasıgerektigini soyledi.Ancak,buşiarıngeçiciolarakgerialınması,aslaSovyetiktidarıugrunamucadeledenvaz-geçilmesianlamınagelmiyordu.Sozkonusuolan,genelolarakdev-rimcimucadeleninorganlarıolanSovyetlerdegil,yalnızcavarolanSovyetler,MenşeviklerleSosyal-DevrimcilerinyonetimindekiSov-yetlerdi.
“Devrimin barışçıl dönemi sona ermiştir”, diyordu Stalin
yoldaş,“barışçılolmayanbirdönem,çatışmalarvepatlamalar
dönemibaşlamıştır.”(Lenin-Stalin,1917Yılı,s.308.)
Parti,silahlıayaklanmayadogrugidiyordu.Kongrede,burjuvazininetkisiniyansıtanbazıkimseler,sosya-
listdevrimyolununbenimsenmesinekarşıçıktılar.TroçkistPreobrajenski,iktidarınelegeçirilmesineilişkinkarar-
da,ancakBatıdabirproleterdevrimioldugutakdirdeulkeninsos-yalistyolayoneltilebilecegininbelirtilmesinionerdi.
StalinyoldaşbuTroçkistoneriyekarşıçıktıveşoylededi:“SosyalizmyolunuaçacakülkeninRusyaolmasıihtimaliyok
sayılamaz...SadeceAvrupa’nınbizeyolgösterebileceğiniiddia
edeneskimişfikirleriatmalıyız.BirdogmatikMarksizmvardır,
bir de yaratıcı Marksizm. Ben ikincisinden yanayım.” (Aynı
yerde,s.314ve315.)
TroçkistbirtutumtakınanBuharin,koylulerin“anavatansavu-nucuları“nıdesteklemeegilimindeoldugunu,burjuvaziyleaynıblokiçindeoldugunu,veişçisınıfınıizlemeyeceginiiddiaetti.
Buharin’ekarşıçıkanStalinyoldaş,farklıkoyluleroldugunugos-terdi:biryandan,emperyalistburjuvaziyidestekleyenzenginkoylu-ler,veoteyandanişçisınıfıylaittifakisteyenvedevriminzaferiugrunamucadeledeonundesteklemeyehazıryoksulkoylulukvardı.
Kongre, Preobrajenski ve Buharin’in degişiklik onergelerinireddettiveStalinyoldaşınsundugukarartasarısınıonayladı.
253
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
Kongre, Bolşeviklerin iktisadi platformunu da tartıştı veonayladı.Bununananoktalarışunlardı:çiftliksahiplerinintoprak-larınaelkonulmasıveulkedebutuntopraklarınmillileştirilmesi,bankalarınmillileştirilmesi,buyuksanayiinmillileştirilmesiveure-timvedagıtımuzerindeişçidenetimi.Kongre,uretimuzerindeişçidenetimiugrunamucadeleninoneminivurguladı.Bu,dahasonrabuyuksanayiişletmelerininmillileştirilmesinegeçişteonemliroloynayacaktı.
VI.PartiKongresibutunkararlarında,sosyalistdevriminzaferi-ninonkoşuluolarakLenin’inproletaryaileyoksulkoylulugunittifa-kıonermesiniozelliklevurguladı.
Kongre,sendikalarıntarafsızlıgıMenşevikteorisinimahkumet-ti.Rusyaişçisınıfınınonundekitarihigorevlerin,ancakişçisendika-larınınBolşevikPartininsiyasionderliginitanıyanmilitansınıfor-gutleriolarakkalmalarıylayerinegetirilebilecegineişaretetti.
Kongre, o sıralar sık sık kendiliginden ortaya çıkan “GençlikBirlikleriuzerine” de bir karar aldı. Daha sonrakiçabalarıylaPartibugençorgutleriPartininyedekgucuolaraksaglamaalmayıbaşardı.
Kongre,Lenin’inmahkemeonuneçıkıpçıkmamasısorununudatartıştı.Kamenev,Rykov,Troçkivedigerleri,dahaPartiKongre-sindenonce,Lenin’inkarşı-devrimcilerinmahkemesi onuneçık-masıgerektiginisavunuyorlardı.
Stalinyoldaş,Lenin’inmahkemeonuneçıkmasınaşiddetlekarşıçıktı.AynışekildeVI.Kongredebunakarşıçıktı,çunkubununbirdu-ruşmadegil,birlinçmahkemesiolacagıgoruşundeydi.Kongre,burju-vazininbirtekşeyihedeflediginden—entehlikeliduşmanıolarakLe-nin’i fiziken ortadan kaldırmak istediginden kuşku duymuyordu.Kongre,burjuvazinindevrimciproletaryanınonderlerineyaptıgıpoliszulmunuprotestoettiveLenin’ebirselammesajıyolladı.
254
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
VI.PartiKongresi,yenibirPartiTuzugukabuletti:PartiTuzu-gunde,tumPartiorgutlerinindemokratikmerkeziyetçiliktemelindeinşaedilmekzorundaoldugunaişaretediliyordu.
Buşuanlamageliyordu:
1) Partininbaştanaşagıyabutunyoneticiorganlarınınseçimyoluylaişbaşınagelmesi;
2) PartiorganlarınınkendiPartiorgutlerineperiyodikolarakhesapvermesi;
3) SıkıPartidisipliniveazınlıgınçogunlugatabiolması;
4) Ust organların butun kararlarının alt organlar ve butunPartiuyeleriiçinmutlakbaglayıcılıgı.
PartiTuzugunde, yeni uyelerin Partiye kabulu, ikiPartiuye-sinintavsiyesiveyerelorgutungeneluyetoplantısınınonayıuzeri-neyerelpartiorgutleritarafındanyapılırdeniyordu.
VI.Kongre,“AraGrup”(“Mejrayontsy”)veonderleriTroçki’yiPartiyekabul etti. Bu, 1913’ten beri Petrograd’davarolan,Troç-kistMenşeviklerlePartidenayrılmışbirkısımeskiBolşeviklerdenmeydanagelenkuçukbirgruptu.
Savaş sırasında ”AraGrup”, santrist bir orguttu. Bolşeviklerekarşımucadeleetmişti,fakatbirçoknoktadaMenşeviklerledehem-fikirolmamıştı,boylecesantrist,yalpalayanbirarakonumalmıştı.VI.partiKongresisırasında
”AraGrup”,Bolşeviklerlebutunnoktalardaaynıgoruşteoldugu-nubelirttivePartiyekabulunuistedi.PartiKongresi,bunlarınza-manlagerçekBolşeviklerolacagıumuduyla,isteklerinikabuletti.Bu“AraGrup”unbazıuyeleri,orneginVolodarski,Uritskivediger-leri, gerçektendesonradanBolşevikoldular.Troçkiveonunbiravuçyakınarkadaşınagelince,sonradanortayaçıktıgıgibi,bunlarPartiye,Parti içinçalışmak uzere,degil, fakatPartiyi içerdenço-kertmekveyıkmakamacıylakatılmışlardı.
255
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
VI.PartiKongresininbutunkararları,proletaryayıveyoksulkoylu-lugu silahlı ayaklanmayahazırlamak amacını guduyordu. VI. PartiKongresiPartiyisilahlıayaklanmaya,sosyalistdevrimeyoneltti.
Kongre,işçileri,askerlerivekoyluleriburjuvaziyletayinediciçarpışmalariçinguçlerinihazırtutmayaçagıranbirpartiManifes-tosuyayınladı.Manifestoşusozlerlesonbuluyordu:“Oyleyseyenisavaşlarahazırlanın,silaharkadaşları!Azimle,cesaretlevesukunet-le,provokasyonakapılmaksızınguç toplayınve savaşkollarınızıkurun!Proleterlerveaskerler,partibayragıaltındatoplanın!Koyunezilenleri,bayragıaltındatoplanın!”
5. GENERAL KORNİLOV’UN DEVRİME KARŞI KOMPLOSU.KOMPLONUN BASTIRILMASI. PETERSBURG VE MOSKOVASOVYETLERİBOLŞEVİKLEREGEÇİYOR.
Burjuvazitumiktidarıgasbettiktensonra,guçtenduşmuşSov-yetleriyıkmakveaçıkkarşı-devrimcibirdiktatorlukkurmakiçinhazırlıklaryapmayabaşladı.MilyonerRyabuşinskikustahça,çıkaryolun“açlıgınkuruelinin,halkınsefaletinin,halkınsahtedostları-nın—demokratikSovyetlerinveKomitelerin—“bogazınasarıl-ması”oldugunubelirtti.Cephedeharpdivanlarıaskerlerdenhun-harca intikamalıyor, toplu olumcezaları dagıtıyordu.3Agustos1917’deBaşkomutanGeneralKornilov,cephegerisindede olumcezasınınuygulanmasınıtalepetti.
12 Agustos’ta Moskova’daki Buyuk Tiyatro’da, Geçici Huku-met’inburjuvazininveçiftliksahiplerininguçleriniseferberetmekiçintopladıgıDevletŞurasıçalışmayabaşladı.Şurayaesasolarakçiftlik sahiplerinin, burjuvazinin, generallerin, subayların veKa-zaklarıntemsilcilerikatıldı.ŞuradaSovyetlerMenşeviklerveSosyal-Devrimcilercetemsilediliyordu.
256
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
DevletŞurasınınaçıldıgıgunBolşeviklerMoskova’da,birpro-testoişaretiolarak,birgenelgrevorgutlediler;bugreveişçilerinçogunlugukatıldı.Aynızamandabirdizibaşkaşehirdedegrevleroldu.Sosyal-DevrimciKerenski,Şuradaatıptutarak,çiftliksahiple-rinintopraklarınınkoylulerce izinsizolarak işgaliçabaları dahilbutun devrimci hareket teşebbuslerini “demirlevekanla”bastır-matehdidisavurdu.
Karşı-devrimciGeneralKornilov,açıktanaçıga“butunKomiteveSovyetlerinkaldırılmasını”talepetti.
Bankacılar,tuccarlarvefabrikatorlerGenelKarargaha,Korni-lov’akoştular,parayardımıvedestekvaadettiler.
“Muttefikler”in,yaniIngiltereveFransa’nıntemsilcilerideGe-neralKornilov’açıkarakdevrimekarşıharekatıngeciktirilmemesi-nitalepettiler.
General Kornilov’un devrime karşı komplosunda dananınkuyrugukopacaktı.
Kornilov hazırlıklarını açıkça yapıyordu. Dikkati başka yereçekmek için, komplocular, Bolşeviklerin Petrograd’da 27Agus-tos’ta,devriminilkaltıayınınsonundabirayaklanmahazırladıklarısoylentisiniçıkardılar.KerenskibaşkanlıgındakiGeçiciHukumet,Bolşeviklereşiddetlesaldırdıveproletaryapartisinekarşıteroruyogunlaştırdı.BuaradaGeneralKornilov,Petrograduzerinehare-ketegeçirmek,Sovyetleriortadankaldırmakvebiraskeridiktator-lukkurmakiçinaskeryıgıyordu.
Kornilov,karşı-devrimcieyleminiKerenski’yleoncedenkarar-laştırmıştı.FakatKornilov’uneylemibaşlarbaşlamazKerenskibir-denbirecephedegiştirdivekendinimuttefikindenayırdı.Kerenski,dahaşimdidenKorniloveylemiylearasınasınırçekmezse,Korni-lov’akarşıayaklanıponuezecekolanyıgınların,kendiburjuvahu-kumetinidesupurupalmasındankorkuyordu.
257
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
25Agustos’taKornilov,“anavatanıkurtarmak” istedigini ilanederek,GeneralKrimovkomutasındaki3.SuvariKolordusunuPet-rograd uzerine surdu. Kornilov isyanı karşısında Bolşevik PartiMerkezKomitesi,işçiveaskerleri,karşı-devrimeaktifsilahlıdire-nişegeçmeyeçagırdı.Işçilerhızlasilahlanmayabaşladılarvedireni-şehazırlandılar.BugunlerdeKızılMuhafızkıtalarımuazzambirge-lişme gosterdi. Işçi sendikaları, uyelerini seferber etti. Petrog-rad’dakidevrimciaskeribirliklerdesavaşahazırhalegetirildi.Pet-rogradçevresindesiperlerkazıldı,dikenlitelengelleridikildiveşehregelendemiryollarısokuldu.ŞehrikorumakiçinKronstadt’tanbinlerce silahlı bahriyeli geldi.Petrograd uzerine yurumekteolan“VahşiTumen”edelegeleryollandı.Delegeler“VahşiTumen”imeydanagetirenKafkasyalıdaglılaraKorniloveylemininamacınıanlatınca,tumenPetrograduzerineilerlemeyireddetti.Kornilov’undigerbirliklerinedeajitatorleryollandı.Neredetehlikevarsa,oradaKornilov’lasavaşmakiçinDevrimKomitelerivekarargahlarkurul-du.
Bugunlerde,Kerenskidedahil,dehşetiçindekalanSosyal-Dev-rimciveMenşevikliderler,korunmakiçinBolşevikleresıgındılar,çunkubaşkentteKornilov’ubozgunaugratabilecekbirtekgerçekguçoldugunainanıyorlardı:Bolşevikler.
Ama yıgınları Kornilov isyanını ezmek için harekete geçirenBolşevikler, Kerenski hukumetine karşımucadeledendevazgeç-mediler.Kerenskihukumetini,MenşevikleriveSosyal-Devrimcilerikitlelereteşhirettiler;onlarınbutunpolitikalarınıngerçekteKorni-lov’unkarşı-devrimcikomplosunayardımetmekteoldugunugos-terdiler.
ButedbirlerinsonucuKornilovisyanıbastırıldı.GeneralKrimovintiharetti.KornilovveyardakçılarıDenikinveLukomskitutuklandılar(amakısazamansonraKerenskitarafındanserbestbırakıldılar).
258
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
Kornilovisyanınınbozgunaugratılmasıbirandadevrimilekar-şı-devrimarasındakiguçlerdengesiniortayakoydu.GenerallerdenveKadetPartisinden,burjuvazininaglarınatakılıpkalanMenşevik-lereveSosyal-Devrimcilerevarıncayakadarbutunkarşı-devrimkampınınolumemahkumoldugunugosterdi.Savaşındayanılmazyukunusuruncemedebırakmapolitikasınıveuzayansavaşınse-bepolduguiktisadikargaşanın,MenşeviklerinveSosyal-Devrimci-lerinyıgınlaruzerindekietkisinitamamenyıkmışolduguaçıgaçık-tı.
Kornilovisyanınınyenilgisiayrıca,BolşevikPartinindevrimintayin edici gucu haline geldigini ve karşı-devriminherbirteşeb-busunu boşa çıkarabilecegini gosterdi. Partimiz henuz hukumetpartisidegildi,fakatKornilovgunlerindegerçektenhukumetedenbirguçmuşgibidavrandı,çunkutalimatlarıişçilerveaskerlertara-fındanduraksamadanyerinegetiriliyordu.
Sonolarak,Kornilovisyanınınbastırılması,gorunuşteoluSov-yetleringerçekteçokbuyukbirdevrimcidirenişgucubarındırdı-gınıgosterdi.KornilovbirliklerininyolunukesenonlarıngucunukıranlarınSovyetlerveSovyetlerinDevrimKomitelerioldugunahiçşupheyoktu.
Korniloveyleminekarşımucadele,bitkiselhayatyaşayanIşçiveAskerTemsilcileriSovyetlerinecanlılıkgetirdi,onlarıuzlaşmapolitikasınınetkisindenkurtardı,devrimcimucadeleninaçıkyolu-nagetirdiveBolşevikPartiyeyoneltti.
Bolşeviklerin Sovyetlerdeki etkisi her zamankinden dahadaguçlendi.
Bolşeviklerinetkisikırdadahızlaartmayabaşladı.
Kornilovisyanıgenişkoylukitlelerine,çiftliksahiplerivegene-rallerBolşevikleriveSovyetleriezmeyibaşardıgıtakdirdesıranınkoylulugegeleceginigosterdi.OnuniçinyoksulkoylulugungenişkitleleriBolşeviklerinetrafındadahasıkıtoplanmayabaşladı.Yalpa-
259
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
lamalarıNisan-Agustos1917donemindedevrimingelişmesiniya-vaşlatmış olan orta koylulere gelince,Kornilov’unbozgunundansonraonlardakesinolarakBolşeviklereyonelmeyeyoksulkoylu-luklebirleşmeyebaşladılar.GenişkoylukitleleriancakBolşevikPar-tininonlarısavaştankurtarabilecegini,ancakbupartininçiftliksa-hiplerinidevirebileceginivetopraklarıkoylulerevermeyehazırol-dugunugittikçedahafazlaanladılar.EylulveEkim1917’dekoylu-lerin toprak işgali olaylarındaçokbuyukbirartışgoruldu.Çiftliktopraklarını izinsizolarak surmekgenel bir karaktere burundu.Devrimiçinayaklanmışolankoylulerişimdiartıkneguzelsozler,nedecezalandırmaseferleridurdurabilirdi.
Devrimdalgasıyukseliyordu.
BunuSovyetlerincanlanmasıveyenilenmesi,Bolşevikleşmesidonemiizledi.Temsilcileriniyenidenseçenfabrikalar,atolyelerveaskeribirlikler,MenşevikveSosyal-DevrimcilerinyerineBolşevikParti temsilcileriniSovyetlereyolladılar.Kornilovuzerindezaferinertesigunu,31Agustos’taPetrogradSovyeti,Bolşeviklerinpoliti-kasındanyanaoldugunuilanetti.PetrogradSovyetininÇaydzebaş-kanlıgındaki eski Menşevik-Sosyal-Devrimci Prezidyumu istifaederekBolşeviklere yeraçtı.5Eylul’deMoskovaIşçiTemsilcileriSovyetiBolşevikleregeçti.MoskovaSovyetininSosyal-DevrimciMenşevikPrezidyumudaistifaederekBolşeviklereyolaçtı.
Bu,başarılıbirayaklanmaiçinzorunlubellibaşlıonkoşullarınşimdidenolgunlaşmışoldugunaişaretti.
“TumIktidarSovyetlere!”şiarıtekrargundemegeldi.
Fakatbuartıkeski, iktidarınMenşevik-Sosyal-DevrimciSov-yetleredevrişiarıdegildi.Şimdibuartık,ulkedetumiktidarınBol-şevikleronderligindekiSovyetleredevredilmesiamacıylaSovyetle-riGeçiciHukumet’ekarşıayaklanmayaçagıranbirşiardı.
Uzlaşıcıpartilerdeçozulmebaşladı.
260
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
DevrimciKoylulerinbaskısıylaSosyal-DevrimciPartidebirsolka-natoluştu;“Sol”Sosyal-Devrimcilerolarakbilinenbugrup,burjuvaziy-leuzlaşmapolitikasınahoşnutsuzlugunudilegetirmeyebaşladı.
Menşeviklerarasındada,“Enternasyonalistler”diyeadlandırı-lanveBolşevikleremeyledenbir“Sollar”grubuortayaçıktı.Anar-şistleregelince,onlarınnufuzuitibarıylazatenonemsizolangrubukesinolarakçozulupgrupçuklaradagıldı.Bunlarınbirkısmıadisuçlulara,hırsızlaraveprovokatorlere,yani toplumuntortusunakarıştılar.Birkısmı,“ilkesel”mulksuzleştiricilerolupkoylulerivekasabalılarısoymayagiriştiler,işçikuluplerininlokallerinivepara-larını soydular.Digerleri ise açıkçakarşı-devrimcilerin kampınageçtiler,burjuvaziyeadicehizmetederekkendirahatlarınabaktılar.Bunlarınhepsiherturludevletiktidarına,ozellikleişçilerinvekoy-lulerindevrimciiktidarınakarşıydılar,çunkudevrimciiktidarınhal-kısoymalarınavekamumulkleriniyagmalamalarınaizinvermeye-ceginibiliyorlardı.
Kornilovdarbesininezilmesindensonra,MenşeviklerveSosyal-Devrimciler,devriminkabarandalgasınızayıflatmakiçinbirteşebbusdahayaptılar.Buamaçla12Eylul1917’deSosyalistpartilerin,uzlaşıcıSovyetlerin,sendikaların,Zemstvo’ların,ticaretvesanayiçevrelerininveaskeribirliklerintemsilcilerininkatıldıgıbirTum-RusyaDemokra-tikKonferansıtopladılar.Konferans,OnParlamentoolarakbilinenbirGeçiciCumhuriyetŞurasıkurdu.Uzlaşıcılar,OnParlamento’nunyar-dımıyladevrimidurdurup, ulkeyiSovyetdevrimiyolundanburjuva-anayasalgelişmeyoluna,burjuvaparlamentarizmiyolunasaptırabil-meyiumuyorlardı.Ancakbu,siyasimuflislerin,devrimçarkınıgeridondurmeyolundakiumutsuzbirçabasıydı.Fiyaskoylasonuçlanmasıkaçınılmazdı,nitekim oyleoldu.Işçiler“Predparlament”e(OnParla-mento’ya)“predbannik”(onhamam)diyerekuzlaşıcılarınparlamen-terçabalarıylaalayediyorlardı.
261
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
BolşevikPartiMerkezKomitesi,OnParlamento’yuboykotet-meyekararverdi.Nevarki,KamenevveTeodoroviçgibikişilerinbulunduguOnParlamento’nunBolşevikfraksiyonu,OnParlamen-to’yuterketmekistemedi.FakatPartiMerkezKomitesionlarıbunamecburetti.PartiyiayaklanmahazırlıklarındansaptırmayaÇalışanKamenevveZinovyev,OnParlamento’yakatılmakistegindediretti-ler.Tum-RusyaDemokratikKonferansınınBolşevikfraksiyonununbirtoplantısındakonuşanStalinyoldaş,OnParlamento’yakatılma-yaşiddetlekarşıçıktı.OnParlamento’yubir“Kornilovucubesi”diyeadlandırdı.
LeninveStalin,OnParlamento’yaçokkısabirsureiçindeolsakatılmanınonemlibirhataolacagıkanısındaydılar,çunkuboylebirkatılım,kitlelerde,OnParlamentoemekçihalkiçinsankigerçektenbirşeyleryapabilecekmişgibisahtehayalleruyandırabilirdi.
Bolşevikleraynızamanda,çogunluktaolacaklarınıumduklarıII.Sovyet Kongresinin toplanması için yogun hazırlık yapıyorlardı.Tum-RusyaMerkezYurutmeKomitesi’ndekiMenşeviklerinveSos-yal-Devrimcilerin tum oyunlarına ragmen, Bolşevik Sovyetlerinbaskısı altında, II. Tum-Rusya Sovyet Kongresi, 1917 Ekim’ininikinciyarısıiçintoplantıyaçagrıldı.
6. PETERSBURG’DAEKİMAYAKLANMASIVE GEÇİCİ HÜKÜ-MET’İNTUTUKLANMASI.II. SOVYETKONGRESİVE SOVYETHÜKÜMETİNİNKURULMASI.II.SOVYETKONGRESİNİNBARIŞVE TOPRAK KONUSUNDAKİKARARNAMELERİ. SOSYALİSTDEVRİMİNZAFERİ.SOSYALİSTDEVRİMİNZAFEREULAŞMA-SININNEDENLERİ.
Bolşevikler,ayaklanmaiçinyolunhazırlıklaragiriştiler.Lenin,herikibaşkenttede-MoskovavePetrograd-IşçiveAskerTemsilci-leriSovyetlerindeçogunluksaglamışolanBolşeviklerin,devlet ik-
262
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
tidarınıkendiellerinealabileceklerinivealmalarıgerektiginisoy-ledi.KatedilenyolugozdengeçirenLenin,“Halkınçogunlugununbizdenyana”oldugunuvurguladı.MerkezKomitesineveBolşevikorgutlereyazıvemektuplarında Lenin, ayaklanmanınbaşarısınısaglamakiçinordubirliklerinin,donanmanınveKızılMuhafızlarınneşekildekullanılması,Petrograd’dakihangikilitnoktalarınelege-çirilmesigerektiginivs.gosterensomutbirayaklanmaplanıçıkar-dı.
7 Ekim’de Lenin Finlandiya’dan gizlice Petrograd’a geldi.10Ekim1917’deyapılanPartiMerkezKomitesinintarihitoplantısın-dabirkaçguniçindesilahlıayaklanmanınbaşlatılmasıkararıalındı.Lenintarafındanhazırlanan,PartiMerkezKomitesinintarihikara-rındaşoyledeniliyordu:
“MerkezKomitesi,gerekRusdevrimininuluslararasıduru-
munun(sosyalistdünyadevrimininbütünAvrupa’dageliştiğinin
kesinbir ifadesiolanAlmandonanmasındakiayaklanma; em-
peryalistlerinsavurdukları,Rusya’dakidevrimiboğazlamatehdi-
di), gerek askeridurumunun (Rusburjuvazisi ileKerenski ve
şürekasınınPetrograd’ıAlmanlarateslimetmekiçinverdiklerine
şüpheolmayankarar)veproletaryapartisininSovyetlerdeçoğun-
luğuelegeçirmişolmasının,—tümbunların,köylüayaklanmasıy-
lavehalkınPartimizeolangüvenininartmasıolgusuyla(Mosko-
va’dakiseçimler)bağıntıiçinde,vesonolarak,ikincibirKornilov
darbesinin apaçık hazırlanması (birliklerin Petrograd’dan
çekilmesi,PetrogradcivarınaKazaklarınyığılması,Minsk’inKa-
zaklartarafındankuşatılmasıvb.)—bütünbunların,silahlıayak-
lanmayıgündemegetirdiğinitespiteder.
Bu yüzden Merkez Komitesi, silahlı bir ayaklanmanın
kaçınılmazolduğunuvetamamenolgunlaştığınısaptarvebütün
Parti örgütlerini buna göre hareket etmeye ve bütün pratik
meseleleri(KuzeyBölgesiSovyetleriKongresi,birliklerinPetro-
263
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
grad’dançekilmesi,taraftarlarımızınMoskovaveMinsk’tekiey-
lemlerivb.)bubakışaçısıyla tartışmayavekararabağlamaya
çağırır.”(Lenin,SeçmeEserler,cilt6;s.307.)
MerkezKomitesininikiuyesi,KamenevileZinovyev,butarihikararınaleyhindesozaldılarveoykullandılar.Menşeviklergibion-lardabirburjuvaparlamentercumhuriyetinhayalinikuruyorveiş-çisınıfınınbirsosyalistdevrimigerçekleştirecekgucesahipolma-dıgını,iktidarıdevralmakiçinhenuzolgunlaşmadıgınıonesurerekonaiftiralaryagdırıyorlardı.
ButoplantıdaTroçkidogrudankararaleyhindeoykullanmadıy-sada,ayaklanmanınbaşarıyaulaşmaşansınıhiçeindirecekveça-balarıboşaçıkaracakbirdegişiklikonerdi.Ayaklanmayı,II.SovyetKongresitoplanmadanoncebaşlatmamayıonerdi—bu,ayaklan-mayıgeciktirmek,tarihiniaçıklamakveGeçiciHukumet’iayaklan-madanhaberdaretmekanlamınagelenbironeriydi.
BolşevikPartiMerkezKomitesi,ayaklanmayıyerindeorgutle-mekuzereDonetzHavzasına,Urallara,Helsingfors’a,Kronstadt’a,Guney-BatıCephesinevedigeryerleretemsilcileryolladı.Voroşilov,Molotov,Cerjinski,Orkonikidze,Kirov,Kaganoviç,Kuybişev,Frun-ze,Yaroslavskiyoldaşlarvedigerleri,ayaklanmayıtaşradayonet-mekuzerePartitarafındanozelolarakgorevlendirildiler.JdanovyoldaşUrallardaŞadrinsk’tekisilahlıkuvvetleriçindeçalışmayu-ruttu.MerkezKomitesitemsilcileri,taşradakiBolşevikorgutlerinyoneticilerineayaklanmaplanınıetraflıcaanlattılarveorgutleriPet-rograd’dakiayaklanmayıdesteklemekuzereteyakkuzdurumunagetirdiler.
PartiMerkezKomitesinintalimatıuzerinePetrogradSovyetin-deDevrimciAskeriKomitekuruldu,buKomite,ayaklanmanınlegalkarargahıhalinegeldi.Buaradakarşı-devrimcilerdetumhızlaguçbiriktiriyordu.Ordudakisubaylar,“SubaylarBirligi”adıylabilinenkarşı-devrimcibirorgutkurdular.Karşı-devrimciler,hucumtabur-
264
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
larıteşkiletmekuzereheryerdekarargahlarkuruyorlardı.Ekimsonundakarşı-devriminemrinde43hucumtaburubulunmaktaydı.OzelSt.GeorgeHacıŞovalyeleritaburlarıkuruldu.
Kerenski Hukumeti, hukumetin Petrograd’dan Moskova’yanakledilmesisorununuortayaattı.Bundanda,şehirdekiayaklan-mayıonlemekamacıylaPetrograd’ıAlmanlarateslimetmeyehazır-landıgıanlaşılıyordu.Petrogradişçiveaskerlerininprotestoları,Ge-çiciHukumet’iPetrograd’dakalmayamecburetti.
16Ekim’dePartiMerkezKomitesininbirgenişletilmişoturumuyapıldı.Butoplantıda,ayaklanmayıyonetmekuzere,başındaStalinyoldaşınbulundugubirPartiMerkeziseçildi.BuPartiMerkezi,Pet-rogradSovyetiDevrimciAskeriKomitesininyoneticiçekirdegiydivepratiktetumayaklanmayıoyonetti.
MerkezKomitesioturumundateslimiyetçiZinovyevileKame-nevayaklanmayıyenidenkarşıçıktılar.Redyanıtıalıncada,basın-daaçıktanayaklanmayavePartiyekarşıtavıralacakkadarilerigit-tiler.18Ekim’deMenşevikgazetesi“NovayaJizn”de(YeniYaşam),KamenevveZinovyev’in,Bolşeviklerinbirayaklanmaiçinhazırlıkyaptıgı,kendilerininisebunubirmaceraolarakgorduklerişeklin-debiraçıklamasıçıktı.BoyleceKamenevveZinovyev,MerkezKo-mitesininayaklanmayailişkinkararınıduşmanaifşaettilervebir-kaçgune kadargirişilecekbir ayaklanmanınplanlandıgını açıgavurdular.Buihanetti.Leninbubagıntıdaşunlarıyazdı:“KamenevveZinovyevsilahlıayaklanmakonusundaPartiMerkezKomitesi-ninaldıgıkararıRodzyankoveKerenski’yeifşaetmişlerdir.”LeninMerkezKomitesi’nde,ZinovyevveKamenev’iPartidenihraçetmesorununuortayaattı.
Hainlerceuyarılmışolandevrimduşmanlarıderhalayaklanma-yıonlemekvedevriminyoneticikadrosunu,BolşevikPartiyiyoket-mekiçintedbirleraldılar.GeçiciHukumet’induzenledigibirgizlioturumda,Bolşeviklerekarşımucadeleetmekiçinalınacaktedbir-
265
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
lerkararlaştırıldı.19Ekim’deGeçiciHukumetPetrograd’acephe-denalelacelebirlikçagırdı.Sokaklardadevriyelerkolgeziyordu.Karşı-devrim,ozellikleMoskova’dabuyukguçtoplamayıbaşardı.GeçiciHukumetşuplanıhazırlamıştı:II.SovyetKongresininaçılı-şındanbirgunonceSmolny’ye—BolşevikMerkezKomitesikarar-gahına—saldırarakburasıişgaledilecekveBolşevikyoneticimer-kezyokedilecekti.BuamaçlaPetrograd’a,Hukumet’insadakatineinandıgıbirlikleryıgıldı.
Nevarki,GeçiciHukumet’ingunlerivehattasaatleriartıksayı-lıydı. Artık hiçbir guç, sosyalist devrimin muzaffer yuruyuşunudurduramazdı.
21Ekim’deBolşevikler,butundevrimciordubirliklerineDev-rimciAskeriKomitekomiserlerigonderdiler.Ayaklanmadanoncekigunlerde,ordubirliklerinde,işletmelerdevefabrikalardaeylemiçinenerjikhazırlıklaryapıldı.Savaşgemilerine—”Aurora”kruvazoruve“ZaryaSvobodi”(OzgurlukŞafagı)—dekesintalimatverildi.
PetrogradSovyetininbirtoplantısındabirboburlenmekkrizinetutulanTroçki,ayaklanmatarihini,Bolşeviklerinsilahlıayaklanma-yıbaşlatmayıkararlaştırdıklarıgunuduşmanaifşaetti.PartiMer-kezKomitesi,KerenskiHukumetininayaklanmayıbaşarısızkılma-sınameydanvermemekiçin,ayaklanmayıtespitedilentarihtenon-ceII.SovyetKongresininaçılışındanbirgunoncebaşlatmavesur-durmekararıaldı.
Kerenski,24Ekim(6Kasım)sabahınınerkensaatlerinde,Bol-şevikPartimerkezorganı“RaboçiPut”un(IşçiYolu)kapatılması,gazeteninyazıişlerimerkezineveBolşeviklerinmatbaasınazırhlıaraçlarıngonderilmesi içinemirverereksaldırısınıbaşlattı.Amadahasaatsabahın10’uolmadan,StalinyoldaşıntalimatıuzerineKı-zılMuhafızlarladevrimciaskerlerzırhlıaraçlarıpuskurttuler,mat-baayıve“RaboçiPut”unyazıişlerimerkezinitakviyelibirkordonal-tınaaldılar.Saat11’e doğru “Raboçi Put”, Geçici Hükümet’in
266
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
devrilmesi çağrısıyla çıktı. Aynı sırada, Partinin ayaklanmaMerkezinin talimatı üzerinde, devrimci askerlerden ve KızılMuhafızlardan oluşan müfrezeler derhal Smolny’ye gönderildi.
Ayaklanmabaşlamıştı.
24EkimgecesiLeninSmolny’yegelerekayaklanmanınyoneti-minibizzatustlendi.TumgeceboyuncadevrimciordubirlikleriveKızılMuhafızmufrezeleridurmadanSmolny’yeakınetti.Bolşevik-leronları,GeçiciHukumet’inmevzilendigiKışlıkSarayıkuşatmakuzereşehrinmerkezineyolladılar.
25Ekim’de(7Kasım)KızılMuhafızlarvedevrimcibirliklergar-ları,postaneyi,telgrafhaneyi,BakanlıklarıveDevletBankası’nıiş-galettiler.
OnParlamentodagıtıldı.
PetrogradSovyetininveBolşevikMerkezKomitesininkararga-hıolanSmolny,butunsavaşemirlerininoradançıktıgıdevriminka-rargahıhalinegeldi.
Petrogradişçileribugunlerde,BolşevikPartininonderligialtın-daiyibiregitimdengeçmişolduklarınıgosterdiler.Bolşeviklerinça-lışmalarısayesindeayaklanmayahazırlanmışolandevrimciordubirlikleri,savaşemirleriniharfiyenyerinegetirdilerveKızılMuha-fızlarlaomuzomuzaçarpıştılar.Donanmadaordudangerikalmadı.Kronstadt,BolşevikPartininbirkalesiydiveoradaGeçiciHuku-met’in otoritesi çoktandır tanınmıyordu. “Aurora” kruvazoru 25Ekim’de,KışlıkSarayayoneliktoplarınıngurlemesiyleyenibirça-gın,BuyukSosyalistDevrimçagınınbaşladıgınımujdeledi.
25Ekim’de(7Kasım)Bolşeviklerin,“RusyaYurttaşlarınaçagrı-sıyayınlandı.Buçagrıda,burjuvaGeçiciHukumet’indevrildigivedevletiktidarınınSovyetlerinelinegeçtigibildiriliyordu.
GeçiciHukumet,askeriokulogrencilerininvehucumtaburları-nınkoruduguKışlıkSarayasıgınmıştı.25Ekim’I26’yabaglayange-
267
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
cedevrimciişçiler,askerlervebahriyelilerKışlıkSarayıhucumlaelegeçirdilerveGeçiciHukumet’itutukladılar.
SilahlıayaklanmaPetrograd’dabaşarıyaulaşmıştı.
II.Tum-RusyaSovyetKongresi,25Ekim(7Kasım)1917’deak-şamsaat10.45’te,Petrograd’dakimuzafferayaklanmanıntamis-timilerledigivebaşkentteiktidarınfiilenPetrogradSovyetininelinegeçtigibirsırada,Smolny’deaçıldı.
Bolşeviklerkongredeeziciçogunluksagladılar.ArtıkdevirlerininkapanmışoldugunugorenMenşevikler,Bund’cularve sag Sosyal-Devrimciler,çalışmalarahiçbirşekildekatılmayacaklarınıbildirerekkongreyiterkettiler.SovyetKongresindeokunanbirdemeçlerinde,EkimDevriminibir“askerikomplo”olarakadlandırıyorlardı.KongreMenşevikleriveSosyal-Devrimcilerimahkumettiveonlarınayrılma-sınauzulmekbiryana,hainlerinçekilmesisayesindekongregerçek-tendevrimcibirişçiveaskertemsilcilerikongresihalinegeldigiiçinbunumemnunluklakarşıladıgınıvurguladı.
Kongreadına,tumiktidarınSovyetleregeçtigiilanedildi.
II.SovyetKongresininçagrısındaşoyledeniyordu:
“Işçi,askervekoylulerinbuyukçogunlugununiradesine,işçile-rin ve garnizonun Petrograd’da gerçekleştirilmiş olan muzafferayaklanmasınadayananKongre,iktidarıkendielinealır.”
26Ekim(8Kasım)1917gecesiII.SovyetKongresiBarışÜzeri‐neKararname’yikabuletti.Kongre,savaşyurutenulkelere, barışgoruşmelerinin yapılabilmesi için derhal en azuçaysurelibirateşkes imzalanmasıçagrısındabulundu.Kongre,butunsavaşanulkelerinhukumetlerinevehalklarınaçagrıylaaynızamanda,“in-sanlıgınenileriuçulusununvebusavaştayeralanenbuyukdevlet-lerin:Ingiltere,FransaveAlmanya’nınsınıfbilinçliişçilerine”deçagrıdabulunuyordu.Buişçileri“barışdavasınıveaynızamandaemekçivesomurulenkitlelerinherturlukolelikvesomurudenkur-
268
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
tuluşudavasınıbaşarıylasonunakadargoturmeye”yardımetmeyeçagırıyordu.
AynıgeceII.SovyetKongresi,“çiftliksahiplerinintoprakmul-kiyetininhiçbirtazminatodenmeksizinderhalkaldırıldıgını”bildi-renToprakÜzerineKararname’yikabuletti.Butoprakkararname-si,242yerelkoyluseçmengorevindenderlenmişbirkoyluseçmengorevinikendinetemelalıyordu.Buseçmengoreviuyarınca,top-raktaozelmulkiyetilelebetkaldırılacakveyerinetopraktakamuveyadevletmulkiyetigetirilecekti.Çiftliksahiplerine,tacavema-nastırlaraaittopraklar,bedavakullanmalarıiçintumemekçileredevredilecekti.
Bukararnameyle koyluluk, EkimSosyalistDevriminden,dahaonceçiftliksahiplerine,burjuvaziye,çarınhanedanına,manastırlaravekiliseyeait150milyondesiyatindenfazlayenitoprakeldeetti.
Bundanbaşkakoyluler,çiftliksahiplerineyılda500milyonaltınrubleyevarankiraodemektendekurtuldular.
Butunyeraltı zenginlikleri (petrol,komur, cevherlervb.),or-manlarvesularhalkınmulkiyetinegeçti.
Nihayet,II.Tum-RusyaSovyetKongresinde,ilkSovyetHuku-meti,HalkKomiserleriKonseyikuruldu.HalkKomiserleriKonseyiyalnızcaBolşeviklerdenmeydanageliyordu.IlkHalkKomiserleriKonseyi’ninBaşkanlıgınaLeninseçildi.
Boylece,tarihiII.SovyetKongresininçalışmalarısonaerdi.Kongredelegeleri,SovyetlerinPetrograd’dakizaferininmuştu-
sunuyaymakveSovyetiktidarınınbutunulkeyeyayılmasınısagla-makiçingeldikleriyerleregeridonduler.IktidarulkeninheryerindehemenSovyetlerinelinegeçmedi.Petrograd’daSovyetHukumetikurulduguhalde,Moskova’dadahabirkaçguninatlıveşiddetliso-kakçarpışmalarıoldu.iktidarınMoskovaSovyetininelinegeçmesi-nionlemekiçinkarşı-devrimciMenşevikveSosyal-Devrimciparti-ler,BeyazMuhafızlarlaveaskeriokulogrencileriylebirlikteişçilere
269
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
veaskerlerekarşısilahlımucadeleyegiriştiler.Asileribozgunaug-ratmakveMoskova’daSovyetiktidarınıkurmakbirkaçgunaldı.
BizzatPetrograd’ıniçindevecivarındakibazıilçelerdekarşı-devrimciler,dahadevriminzaferindensonrakiilkgunlerde,Sovyetiktidarını devirme teşebbuslerine giriştiler. 10 Kasım 1917’de,ayaklanmasırasındaPetrograd’danKuzeyCephesibolgesinekaçanKerenski,birkaçKazakbirliginibirarayagetirdiveonlarıGeneralKraznov’un komutasında Petrograd uzerine yuruttu. 11 Kasım1917’de Petrograd’da, başında Sosyal-Devrimcilerin bulundugu“DevrimiveAnavatanıKurtarmaKomitesi”adlıkarşı-devrimcior-guttarafındanaskeriokulogrencilerininisyanıorgutlendi.Fakatisyancılarkolaylıklabastırıldı.Birguniçinde,11Kasımakşamınakadar, askeri okul ogrencilerinin isyanı bahriyelilerveKızılMu-hafızlartarafındantasfiyeedildi,ve13Kasım’daGeneralKraznov,Pulkovatepeleriyakınındabozgunaugratıldı.Lenin,Ekimayaklan-masıgunlerindeoldugugibi,buanti-Sovyetisyanınbastırılmasınıbizzatyonetti.Lenin’inegilmezkararlılıgıvezafereolansogukkan-lıguvenikitlelericoşturduvekaynaştırdı.Duşmanezilmişti.Kraz-novesiralındıveSovyetiktidarınakarşımucadeleyidurduracagınadair“şerefsozu”verdi.Bu“şerefsozu”uzerineserbestbırakıldı.FakatKraznov,sonradangorulecegiuzere,generalsozuneihanetetti.Kerenskiise,kadınkılıgında“bilinmeyenbiryonde”kaçmayıbaşardı.
Mohilev’debulunanOrduGenelKarargahında,BaşkomutanGe-neralDuhonindeisyanakalkıştı.SovyethukumetionaAlmanOrduKomutanlıgı ile derhal ateşkes goruşmelerine başlama direktifiverdiginde,Hukumetindirektifineuymayıreddetti.BununuzerineSovyetHukumetininemriylegorevindenalındı.Karşı-devrimciGe-nelKarargahdagıtıldıveDuhonin,onakarşıayaklananaskerlerta-rafındanolduruldu.
270
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
Partiiçinde adıçıkmışbazıoportunistlerde (Kamenev,Zi-novyev,Rykov,Şlyapnikovvebaşkaları)Sovyetiktidarınakarşıbirçıkışyaptılar.EkimDevrimitarafındanhenuzdevrilmişolanMenşeviklerinveSosyal-Devrimcilerindedahilolacagıbir“tum-SosyalistHukumet”kurulmasınıtalepettiler.15Kasım1917’deBolşevikPartiMerkezKomitesi,bukarşı-devrimcipartilerlean-laşmayıreddedenveKamenevveZinovyev’idevrimingrevkırı-cıları ilan eden bir karar kabuletti.17Kasım’da,Partininpoli-tikasıylahemfikirolmayanKamenev,Zinovyev,RykovveMilyu-tin,MerkezKomitesindenistifaettikleriniaçıkladılar.Aynıgun,17 Kasım’da,Nogin, kendi adına ve HalkKomiserleriKonseyiuyeleri olan Rykov, V. Milyutin, Teodoroviç, A. Şlyapnikov,D.Ryazanov,YurenevveLarinadına,PartiMerkezKomitesininpo-litikasıylahemfikirolmadıklarıvesozkonusukişilerinHalkKo-miserleri Konseyi’nden istifa ettigi açıklamasını yaptı. Bu biravuçkorkagınfirarı,EkimDevrimininduşmanlarıarasındabirbayramhavasıyarattı.Tumburjuvaziveonunuşakları,agızlarıkulaklarında,BolşevizminçokuşunuilanettilerveBolşevikPar-tininsonununyakınoldugunadairkehanetlerdebulundular.AmabubiravuçkaçakyuzundenPartibiranbile sarsılmadı.PartiMerkezKomitesibunlarıdevrimkaçaklarıveburjuvazininsuçortaklarıolarakdamgaladıveişinebaktı.
“Sol”Sosyal-Devrimcilerise,Bolşeviklerehiçkuşkusuzsempatiduyankoylukitleleriuzerindekinufuzlarınısurdurmekistegiyle,Bolşeviklerlearayıbozmamayaveşimdilikonlarlabirleşikcepheyisurdurmeyekararverdiler.Kasım1917’deyapılankoyluSovyetleriKongresi,EkimSosyalistDevrimininbutunkazanımlarınıbenim-sediveSovyetHukumetininkararnamelerinionayladı.“Sol”Sos-yal-Devrimcilerlebiranlaşmayavarıldıvebirkaç“sol”Sosyal-Dev-rimci(Kolegayev,Spiridonova,ProşyanveSteinberg)Halkkomi-serleriKonseyi’nedahiledildi.FakatbuanlaşmaancakBrest-Litov-
271
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
skbarışınınimzalanmasınaveYoksulKoyluKomitelerininkurul-masınakadarsurdu.Koylulerarasındaderinbirbolunmeninortayaçıktıgıbusıralarda,Kulaklarınçıkarlarınıgittikçedahaçoktemsileden“Sol”Sosyal-Devrimciler,Bolşeviklerekarşıbirisyankışkırt-tılarveSovyetHukumetitarafındanbozgunaugratıldılar.
Ekim1917’denOcak-Şubat1918’ekadarkikısazamandilimin-deSovyetdevrimitumulkeyeyayıldı.Sovyetiktidarıdevulkenintopraklarıuzerineoylebuyukbirhızlayayıldıki,LeninbunuSov-yetiktidarının“zaferyuruyuşu”olarakadlandırdı.
BuyukEkimSosyalistDevrimizafereulaşmıştı.
Rusya’da Sosyalist Devrimin bu nispeten kolay zaferininbirdizinedeniarasındanşubellibaşlınedenleroneçıkarılmalıdır:
1) Ekim Devrimi, Rus burjuvazisi gibi gorece zayıf, kotubirşekildeorgutlenmişvesiyasibakımdanoldukçatecrubesizbirduş-manlakarşıkarşıyaydı.IktisadibakımdanhalazayıfvetamamenhukumetihalelerinebagımlıolanRusburjuvazisi,durumdanbirçı-kışyolubulabilmekiçinzorunluolannesiyasibagımsızlıganedeyeterliinisiyatifesahipti.Ornegin,neFransızburjuvazisininsahipoldugubuyukçaplısiyasitertipvesiyasihilekarlıkalanındakiengintecrubeye,nedeIngilizburjuvazisininsahipoldugugenişkapsamlıkurnazcauzlaşmalaryapmageleneginesahipti.DahadunÇarlaan-laşmayolunagitmiş,fakatŞubatDevrimiyleÇardevrilipkendisiik-tidaragelince,esastamenfurÇarınpolitikasınısurdurmektendahaiyibirşeyakıledememişti.Savaşulkeningucunuaşmışvehalkileorduyutambirbitkinligeduşurmuşolduguhalde,RusburjuvazisitıpkıÇargibi“zaferekadarsavaş”tanyanaydı.Koyluluktopraksız-lıktan ve çiftlik sahiplerinin boyundurugu altındamahvolurken,burjuvazitıpkıÇargibibuyuktoprakmulkiyetiniozundeoldugugibibırakmayakararlıydı.Işçisınıfıkarşısındapolitikayagelince,Rusburjuvazisi, işçi sınıfınaolannefretindeÇarıbilegeçiyordu,çunku fabrika sahiplerinin boyundurugunu yalnız korumak ve
272
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
guçlendirmekdegil,aynızamandakitlesellokavtlarlakatlanılmazhalegetirmeyeçabalıyordu.
Halkın,Çarınpolitikasıylaburjuvazininpolitikasıarasındahiç-birozselfarkgormemesiveÇaraolannefretinibudefaburjuvazi-ninGeçiciHukumet’ineyoneltmesindeşaşılacakbirşeyyoktu.
Uzlaşıcıpartiler,Sosyal-DevrimcilerveMenşevikler,halkuze-rindebellibiretkiyesahipolduklarısurece,burjuvazibunlarıbirsiperolarakkullanabilirveiktidarınıkoruyabilirdi.FakatMen-şeviklerveSosyal-Devrimcilerkendileriniemperyalistburjuva-zininajanlarıolarakteşhirediphalkuzerindekietkileriniboyle-cekaybettiktensonra,burjuvaziveonunGeçiciHukumet’idaya-naksızkalmıştı.
2) EkimDevrimininbaşında,Rusyaişçisınıfıgibidevrimcibirsınıf,mucadeleiçindeçelikleşmiş,kısazamaniçindeikidevrimge-çirmişveuçuncudevriminbaşlamasınakadarbarış,toprak,ozgur-lukvesosyalizmugrunamucadeledehalkaonderliginikabulettir-mişbirsınıfbulunuyordu.EgerEkimDevrimininRusyaişçisınıfıgibibironderi,halkınguveninikazanmışbironderiolmasaydı,birişçi-koyluittifakıdaolmazdı,vebuittifakolmadanEkimDevrimizafereulaşamazdı.
3) Rusyaişçisınıfınındevrimde,koylunufusunmuazzamço-gunlugunukapsayanyoksulkoylulukgibiciddiyealınmasıgere-kenbirmuttefiki vardı.Hiçkuşkusuzbirkaçonyıllık “normal”gelişme tecrubesiyle karşılaştırılabilecek olan sekizaydevri-mintecrubesi,koylulugunemekçikitleleriuzerindeizbırakma-dangeçipgitmemişti.Buzamaniçinde,Rusya’dakibutunpartileripratiktesınamak;neKadetlerin,nedeSosyal-DevrimcilerinveMenşeviklerinçiftliksahipleriyleciddibirşekildebozuşmayave-yakoyluleriçinkendikanlarınıakıtmayaniyetliolmadıklarına;Rusya’daçiftliksahipleriylehiçbirbagıolmayıp,bilakis,koylule-rinihtiyaçlarınıtatminetmekiçinçiftliksahipleriniyereçalmaya
273
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
hazırsadecebirtekpartinin,BolşevikPartininbulundugunaka-naatgetirmekimkanınasahipoldular.Bu,proletaryanınyoksulkoylulukleittifakınıngerçektemelinioluşturdu.Uzunsureboca-layıp,ancakEkimayaklanmasınınarifesindeyoksulkoylulugekatılarakyuzunutumyuregiyledevrimeçevirenortakoylulerintavrınıbelirleyende işçisınıfınınyoksulkoylulukle ittifakınınvarlıgıoldu.
Tanıtlamayagerekyokki,buittifakolmadanEkim
Devrimizafereulaşamazdı.
4)Işçisınıfınınbaşında,Bolşevikpartigibisiyasimucadeleler-dedenenmişvesınanmışbirpartibulunuyordu.AncakBolşevikPartigibibirparti,tayinedicitaarruzdahalkaonderlikedecekka-darcesurvehedefegidenyoldatumveherturluengeletakılmaya-cakkadartemkinlibirparti–ancakboylebirparti,barışugrunage-nel-demokratikhareket,çiftliksahiplerinintopraklarınıelegeçir-mekugrunakoylu-demokratikhareketi,ezilenhalklarınulusalhakeşitligiugrunaulusalkurtuluşhareketiveproletaryanınburjuvazi-yidevirmek,proletaryadiktatorlugunukurmakugrunasosyalisthareketigibibukadarfarklıdevrimcihareketleribirortakdevrim-ciakımdabudenliustacakaynaştırabilirdi.
Hiçkuşkusuz,bufarklıturdendevrimciakımlarınbirguçludevrim selinde birleştirilmesi, Rusya’da kapitalizmin kaderinitayin etti.
5)EkimDevrimi,emperyalistsavaşınhalatamistimilerledigi,ilerigelenburjuvadevletlerinikiduşmankampabolundugu,birbir-leriylesavaşmaktanvebirbirlerinizayıflatmaktan,“Rusya’nınişle-ri”neetkilibirşekildekarışmakveaktifolarakdevrimekarşıçık-makimkanınasahipolamadıklarıbirsıradabaşladı.
Bu,hiçkuşkusuz,EkimDevrimininzaferinikolaylaştırdı.
274
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
7.BOLŞEVİKPARTİNİNSOVYETİKTİDARINISAĞLAMLAŞTIR-MAMÜCADELESİ.BREST-LİTOVSKBARIŞI.VII.PARTİKONG-RESİ
Sovyetiktidarınısaglamlaştırmakiçineskiburjuvadevletaygıtıparçalanmalı,yıkılmalıveonunyerineyeniSovyetdevletaygıtıya-ratılmalıydı.Bundanbaşka,toplumunzumrelerebolunmesininka-lıntılarınıveulusalbaskırejiminiyoketmek,kiliseninayrıcalıkları-nıortadankaldırmak,karşı-devrimcibasınıvelegalveillegalherturlukarşı-devrimci,orgututasfiyeetmek,burjuvaKurucuMeclis’idagıtmakgerekiyordu.Sonolarak,topragımillileştirdiktensonra,tumbuyuksanayiidemillileştirmekveardındanSovyetiktidarınınsaglamlaştırılmasınıherşeydenfazlabaltalayansavaşhalindençık-mak,savaşısonaerdirmekgerekiyordu.
Butun bu tedbirler, 1917 sonundan 1918 ortasına kadarkibirkaçayiçindeyururlugekondu.
Sosyal-DevrimcilerveMenşeviklertarafındantezgahlananeskiBakanlıkmemurlarınınsabotajlarıkırıldıvetasfiyeedildi.Bakan-lıklarkaldırıldıveyerineSovyetyonetimorganlarıvegerekliHalkKomiserliklerikuruldu.UlkesanayiiniyonetmekiçinMilliEkono-miYuksekKonseyikuruldu.Karşı-devrimlevesabotajlamucadeleetmekiçin,başındaFeliksCerjinski’ninbulunduguTum-RusyaOla-ganustuKomisyonu(Çeka)kuruldu.KızılOrduveDonanmanınku-rulmasıhakkındabirkararnameçıkarıldı.SeçimleriesasitibariyleEkimDevriminden onceyapılanve II. SovyetKongresininbarış,toprakveiktidarınSovyetleregeçmesiuzerinekararnamelerinita-nımayıreddedenKurucuMeclislagvedildi.
Feodalizminkalıntılarına,zumrelersisteminevetoplumsalhaya-tınheralanındahukukieşitsizligesonvermekiçin,zumrelerikaldı-ran,milliyeteyadadinedayalıkısıtlamalarıkaldıran,kiliseyidevlettenveokulukilisedenayıran,kadınlarınhakeşitliginiveRusya’dakibu-tunmilliyetlerinhakeşitliginitanıyankararnamelerçıkarıldı.
275
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
SovyetHukumetinin“RusyaHalklarınınHaklarBildirisi”diyebilinenozelbirkararnamesi,Rusyahalklarınınozgurcegelişmevetamhakeşitligininyasaoldugusaptandı.
BurjuvazininiktisadigucunuzayıflatmakveyeniSovyetiktisa-dını orgutlemek için, oncelikleyeniSovyetsanayiini orgutlemekiçin,bankalar,demiryolları,dışticaret,ticaretfilosuvebutunkolla-rıylatumbuyuksanayimillileştirildi:komur,maden,petrol,kimyasanayii,makineyapımı,tekstil,şekersanayiivb.
Ulkemizi,malibakımdanyabancıkapitalistlerdenbagımsızkıl-makveonlarınsomurusundenkurtarmakiçin,ÇarveGeçiciHuku-mettarafındanimzalanmışdışborçlarfeshedildi.Ulkemizhalkları,fetihsavaşınınsurdurulmesiiçinalınmışolanveulkemiziyabancısermayeyebaglayanborçlarıodemeyireddetti.
Buvebenzeritedbirler,burjuvazinin,çiftliksahiplerinin,gericidevletmemurlarınınvekarşı-devrimcipartileringucunutemelindenbudadıveulkedeSovyetiktidarınıbuyukolçudesaglamlaştırdı.
FakatRusya,AlmanyaveAvusturyailesavaşhalindeoldugusu-rece,Sovyetiktidarınındurumutamsaglamsayılamazdı.Sovyetik-tidarınıkesinsaglamlaştırmakiçin,savaşasonvermekgerekiyor-du.BuyuzdenParti,dahaEkimDevrimininzaferininilkgunlerin-denitibaren,barışugrunamucadeleyigeliştirdi.
SovyetHukumeti,“savaşyurutentumhalklaraveonlarınhuku-metlerine,derhaladil,demokratikbirbarışınsaglanmasıiçingoruş-melerebaşlamaları”çagrısındabulundu.Fakat“Muttefikler”,Ingilte-reveFransa,SovyetHukumetininbuteklifinireddettiler.Buredya-nıtıkarşısındaSovyetHukumeti,SovyetlerinarzusunauygunolarakAlmanyaveAvusturyailegoruşmelerebaşlamakararıaldı.
Goruşmeler3Aralık’taBrest-Litovsk’tabaşladı.5Aralık’tabirateşkesimzalandı.
Goruşmelerulkeniniktisadiçokuntuiçindeoldugu,genelsavaşyorgunlugununhakimoldugu,birliklerimizinsiperleriterkettigive
276
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
cephenindagılmaktaoldugubirsıradayapıldı.GoruşmelersırasındaAlmanemperyalistlerinineskiÇarlıkimparatorlugununbuyukbo-lumlerinielegeçirmekvePolonya’yı,Ukrayna’yıveBaltıkulkeleriniAlmanya’yabagımlıulkeleredonuşturmekistedigiaçıgaçıktı.
Buşartlaraltındasavaşısurdurmek,dahayeni dogmuşolanSovyetCumhuriyetininvarlıgınıtehlikeyeatmakolurdu.Işçisınıfıvekoyluluk,Sovyetiktidarınıguçlendirmekveulkeyiduşmansaldı-rısınakarşıkoruyabilecekyenibirorduyu,KızılOrduyuyaratmakiçinzamankazanmakamacıyla,agırbarışşartlarınıkabuletmekvezamanınentehlikeliyagmacısıolanAlmanemperyalizmionundegeriçekilmekzorunluluguilekarşıkarşıyaydı.
MenşeviklerveSosyal-Devrimcilerden,enkatıksızBeyazMu-hafızlarakadarbutunkarşı-devrimciler,barışanlaşmasıimzalan-masınakarşıçılgıncabirkampanyayuruttuler.Politikalarıaçıktı:Barışgoruşmeleriniakimkılmak,birAlmantaarruzunuprovokeetmekveboylecehalazayıfolanSovyetiktidarınıveişçilerinvekoylulerinkazanımlarınıtehlikeyesokmakistiyorlardı.
Buugursuztertiplerindemuttefikleri,TroçkiveonunsuçortagıBuharin’di.Buharin,RadekvePyatakovilebirlikte,Partiyeduşmanolanfakatkendini“SolKomunistler”adıaltındagizleyenbirgrubuyonetiyordu.Troçki ve “SolKomunistler”grubu,Parti içindeLe-nin’ekarşışiddetlibirmucadeleyegirişereksavaşınsurdurulmesi-nitalepettiler.BukişilerbesbelliAlmanemperyalistlerineveulkeiçindekikarşı-devrimcilerehizmetediyorlardı,çunkuhenuzbirorduyasahipolmayangençSovyetCumhuriyetiniAlmanemperya-lizminindarbelerinemaruzbırakmayaçalışıyorlardı.
Bu,aslında“sol”gevezelikleustacamaskelenmişbirprovokas-yonpolitikasıydı.
10Şubat1918’deBrest-Litovsk’takibarışgoruşmelerikesildi.LeninveStalin,PartiMerkezKomitesiadına,barışınimzalanmasıiçinısrarettiklerihalde,Brest-Litovsk’takiSovyetdelegasyonunun
277
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
başındabulunanTroçki,BolşevikPartininkesindirektiflerinihain-ceçignedi.SovyetCumhuriyetinin,Almanya’nınteklifettigişartlar-labarışanlaşmasıimzalamayıreddettiginiaçıkladı,veaynızaman-daAlmanlara,SovyetCumhuriyetininsavaşamayacagınıveorduyuterhisetmeyedevamedeceginibildirdi.
Bucanavarcabirişti.Almanemperyalistleri,Sovyetulkesininçı-karlarınaihanetedenbirindenbundandahafazlasınıisteyemezlerdi.
AlmanHukumetiateşkesibozduvetaarruzageçti.Eskiordu-muzunkalıntılarıAlmanbirliklerininbastırışınadayanamadılarvedagılmayabaşladılar.AlmanlarhızlailerleyerekçokbuyukalanlarıişgalettilervePetrograd’ıtehditettiler.Almanemperyalizmi,Sov-yetiktidarınıyıkmakveulkemizikendisomurgesihalinegetirmekamacıylaSovyetulkesiniistilaetti.Eski,dagılmaktaolançarlıkor-dusu,Almanemperyalizmininsilahlıguruhunakarşıduramadıveonundarbelerialtındasurekligeriledi.
FakatAlmanemperyalistlerininsilahlımudahalesi,ulkedemu-azzambirdevrimcikabarışanedenoldu.PartiveSovyetHukumeti-nin“Sosyalistanavatantehlikede!”çagrısınaişçisınıfı, Kızıl Ordualaylarıteşkilinihızlandırarakcevapverdi.Yeniordunun,devrim-cihalkordusunungençbirlikleri,dişinekadarsilahlanmışAlmanyagmacılarınınsaldırısınıkahramancageripuskurttuler.Narva’davePskov’daAlmanistilacılarıkesinbirdirenişlekarşılaştılar.Pet-rograd uzerine ilerleyişleri durduruldu.Almanemperyalizmininkuvvetleriningeripuskurtuldugugunolan23Şubat,gençKızılOr-dunundogumgunuoldu.
18Şubat1918’dePartiMerkezKomitesi,Lenin’in,AlmanHu-kumetinederhalbirbarışimzalanmasınıteklifedenbirtelgrafçe-kilmesionerisinikabuletti.FakatAlmanlar,kendilerinedahaelve-rişlibarışşartlarısaglamakiçintaarruzadevamettilerveAlmanHukumetiancak22Şubat’tabarışanlaşmasıimzalamayahazırol-dugunubelirtti.Barışşartlarışimdi,ilkindençokdahaagırdı.
278
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
Lenin,StalinveSverdlov,barışimzalanmasındanyanabirkararalınması içinMerkezKomitesinde,Troçki,BuharinvedigerTroç-kistlerekarşıkararlıbirmucadelevermekzorundakaldılar.Lenin,BuharinveTroçki’nin“aslındaAlmanemperyalistlerineaçıkçayar‐dımedipAlmanya’dakidevriminbuyumevegelişmesineengeloldu‐ğunu”bildirdi.(Lenin,TumEserler,ciltXXII,s.307,Rusça.)
23Şubat’taMerkezKomitesi,AlmanKomutanlıgınınşartlarınıkabuletmeyevebarışanlaşmasıimzalamayakararverdi.TroçkiveBuharin’inihaneti,
SovyetCumhuriyetinepahalıyamaloldu.PolonyadışındaLeton-yaveEstonyadaAlmanya’nınelinegeçti;Ukrayna,SovyetCumhu-riyetindenkoparıldıveAlmandevletininbirvasalinedonuşturuldu.SovyetCumhuriyetiAlmanlaratazminatodemekzorundakaldı.
Buarada“SolKomunistler”Lenin’ekarşımucadelelerinisurdu-ruyorlarveihanetbatagınagittikçedahaderinbatıyorlardı.
Yonetimigeçiciolarak“SolKomunistler”in(Buharin,Ossinski, Yakovleva, Stukov ve Mantsev) eline geçmiş olan
Parti Moskova Bolge Burosu, Partiyi bolmeye yonelik bir karar,MerkezKomitesineguvensizlikkararıaldı.
Buro,“Partiiçindebirbolunmeninpekyakınbirgelecektene-redeysekaçınılmazolacagını”duşundugunubildirdi. “SolKomu-nistler”,kararlarındaanti-Sovyetbirtutumtakınacakkadarilerigit-tiler.“Uluslararasıdevriminçıkarlarıdogrultusunda,şimdisadecebiçimselbirhalegelmişolanSovyetiktidarınınolasıyokoluşunarı-zagostermeyiamacauygunbuluyoruz”diyorlardı.
Leninbukararı“garipvecanavarca”diyedamgaladı.OzamanlarTroçki’ninve“SolKomunistler”inbuPartiduşmanı
tavrınıngerçeknedenihenuzpartitarafındaniyikavranmamıştı.Fakatkısasureoncegorulenanti-Sovyet“SagcılarveTroçkistlerBloku”davası(1938başı),Buharinveonunbaşınıçektigi“SolKo-munistler”grubununosıralardaTroçkive“Sol”Sosyal-Devrimci-
279
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
lerlebirlikteSovyetHukumetinekarşıgizlibirkomplohazırladıgınıaçıgaçıkardı.Buharin,Troçkivesuçortakları,şimdiortayaçıktıgıgibi,onlerineBrest-Litovskbarışınıyıkma,V.1.Lenin’i,J.V.Stalin’iveY.M.Sverdlov’ututuklayıpoldurmeveBuharinciler,Troçkistlerve“Sol”Sosyal-Devrimcilerdenmeydanagelenyenibirhukumetkurmahedefinikoymuşlardı.
Bugizlikarşı-devrimcikomplonuntezgahlanmasıylaaynısıra-da,“SolKomunistler”grubuTroçki’nindestegiileBolşevikPartiyekarşıaçıkbirsaldırıyagirişti.Onubolmeyevesaflarınıdagıtmayaçalıştı.FakatbuciddidonemeçteParti,Lenin,StalinveSverdlov’unetrafındatoplandıvebutundigersorunlardaoldugugibibarışsoru-nundadaMerkezKomitesinidestekledi.
“SolKomunistler”grububoylecetecritedildiveyenilgiyeug-ratıldı.
Barış sorunu uzerine nihai karar almak uzere VII. PartiKongresi toplantıya çagrıldı. VII. Parti Kongresi 6Mart 1918’deaçıldı.Bu,PartimiziktidarıelegeçirdiktensonrayapılanilkPartiKongresiydi.Kongreye145,000Partiuyesinitemsilen,46’sıkararoyunave
58’isadeceistişarioyasahip104delegekatıldı.AslındaPartininozamankiuyesayısı270,000’denazdegildi.Kongreninacilolaraktoplanmasıyuzundenorgutlerinbirçogunundelegegonderecekza-mana,veAlmanişgalialtındakiorgutlerindelegegondermeimka-nınasahipolmamaları,bufarkayolaçtı.
Brest-LitovskbarışıuzerineraporundaLeninbuPartiKong-resindeşunlarısoyledi:“...IçindebirSolmuhalefetinmeydanagel-mesindendolayıPartimizinşusıradageçirmekteolduguvahimkriz,RusDevrimininbaşındangeçenenonemlikrizlerdenbiri-dir.”(Lenin,SeçmeEserler,cilt7,s.297.)
Brest-LitovskBarışıkonusundaLenintarafındanonerilenkarartasarısı,12’yekarşı30oylabenimsendi.Dortkişiçekimserkaldı.
280
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
Lenin,bukararınkabulununertesigununde“UgursuzBirBa-rış”makalesindeşunlarıyazıyordu:“Barışşartlarıdayanılmayacakkadaragır.Bunaragmentarihhaklıçıkaracaktır...Orgutlenmek,or-gutlenmekveyineorgutlenmekiçinçalışmayabaşlayalım.Butunguçluklereragmengelecekbizimdir.”(Lenin,TumEserlerciltXXII,s.288,Rusça.)
Parti Kongresinin kararında, emperyalist devletlerin SovyetCumhuriyetinekarşıaskerieylemleriningelecektedekaçınılmazolduguvebuyuzdenPartiKongresinin,kendidisiplininiveişçile-rinvekoylulerindisiplininikuvvetlendirmekiçin;kitlelerisosyalistulkeyifedakarcasavunmayahazırlamak,KızılOrduyuorgutlemekvetumnufusugenelaskeriegitimdengeçirmekiçinenenerjikvekararlıtedbirlerialmayıPartininbaşgorevisaydıgıvurgulanıyor-du.
PartiKongresi,Lenin’inBrest-LitovskBarışısorunundakiçiz-gisinindogrulugunuonaylayarak,TroçkiveBuharin’intutumunumahkumettiveyenilgiyeugratılmışolan“SolKomunistler”inbolu-cufaaliyetlerinibizzatkongrededesurdurmeçabalarınıkınadı.
Brest-LitovskBarışınınimzalanmasıPartiye,Sovyetiktidarınısaglamlaştırmakveulkeniniktisadihayatınıduzenesokmakiçinzamankazandırdı.
Barış anlaşmasının imzalanması, emperyalist kamp içindekiçatışmalardan(AvusturyaveAlmanya’nınAntant’akarşısuregidensavaşından)yararlanarakduşmanguçlerinidagıtmayı,Sovyetikti-sadi sistemini orgutlemeyivebirKızılOrduyaratmayımumkunkıldı.
Barışanlaşmasınınimzalanması,proletaryaya,koylulugumut-tefikolaraktutmaveiçsavaşdonemindeBeyazMuhafızgeneralleriyenilgiyeugratmakiçinguçbiriktirmeimkanıverdi.
EkimDevrimidonemindeLeninBolşevikPartiye,gerekliko-şullarvaroldugundakorkusuzcavekararlılıklasaldırmayıogret-
281
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
mişti.Brest-LitovskBarışıdonemindeLeninPartiye,duşmanıngu-cununbizimgucumuzubesbelliaştıgıbiranda,duşmanakarşıtumenerjiyleyenidensaldırıyageçmeyehazırlanmakuzereduzenlibirşekildegeriçekilmeyiogretti.
Tarih,Lenin’inçizgisinindogrulugunutamolarakkanıtlamıştır.
VII.PartiKongresindePartininadınınvePartiProgramınınde-giştirilmesikararlaştırıldı.PartininadıbundanboyleRusyaKomu-nistPartisi(Bolşevik)—R.K.P.(B)—oldu:Lenin,buadPartininhe-define,yaniKomunizmingerçekleştirilmesinetamolarakuyduguiçin,PartimizeKomunistPartisiadıverilmesinionerdi.
Yeni Parti Programını kaleme almak uzere, Lenin, Stalinvedigerlerininmensupolduguozelbirkomisyonseçildi,Lenintara-fındanhazırlanmışolantaslak,programatemelolarakalındı.Boyle-ceVII.PartiKongresi,muazzamtarihionemesahipbirgorevba-şardı:Partisaflarıiçindegizlenmişolanduşmanı,“SolKomunist-ler”iveTroçkistleriyenilgiyeugrattı;ulkeyiemperyalistsavaştançıkarmayıbaşardı; barışvenefes almazamanı sagladı;KızılOr-du’yuorgutlemekiçinPartiyezamankazandırdı;vePartiye,ulusalekonomiyesosyalistduzengetirmegoreviniverdi.
8.SOSYALİZMİNİNŞASININİLKADIMLARIÜZERİNELENİN’İNPLANI.YOKSULKÖYLÜ KOMİTELERİVE KULAKLARINDİZ-GİNLENMESİ.“SOL”SOSYAL-DEVRİMCİLERİNİSYANIVEİSYA-NINBASTIRILMASI.V.SOVYETKONGRESİVER.S.F.S.C.ANAYA-SASININKABULÜ.
Barışanlaşmasıimzalayıp,boylecebirsoluklanmamolasıkaza-nan Sovyet Hukumeti, sosyalist inşa çalışmalarına girişti. Lenin1917Kasım’ıile1918Şubat’ıarasındakidonemi,“sermayeyekarşıKızılMuhafızhucumu”donemidiyeadlandırdı.1918yılınınilkya-rısıiçinde,SovyetHukumeti,burjuvazininiktisadigucunukırmayı;
282
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
ulusalekonomininkumandamevkilerini(fabrikaları,işletmeleri,bankaları, demiryollarını, dış ticareti, ticaret filosunu vb.) kendielinde toplamayı;burjuvadevlet iktidarıaygıtınıparçalamayıvekarşı-devriminSovyetiktidarınıilkdevirmedenemelerinimuzaf-ferbirşekildeezmeyibaşardı.
Amatumbunlarhiçbirşekildeyeterlidegildi.Ilerlemekiçin,es-kiduzeniyıkmaktanyenisiniinşaetmeyegeçilmeliydi.Bunedenle,1918 baharında, yeni sosyalist inşa aşamasına— ”mulksuzleş-tiricilerinmulksuzleştirilmesi”nden,kazanılanzaferlerinorgutselbakımdanpekiştirilmesine,Sovyetiktisadınıninşasınageçişbaşla-dı.Lenin,soluklanmamolasından,sosyalistiktisadisisteminteme-liniatmayabaşlamakiçinengenişolçudeyararlanmayızorunlugo-ruyordu.Bolşeviklerin,uretimiyenibirtarzdaorgutlemeyiveyo-netmeyi ogrenmeleri gerekiyordu. Lenin, Bolşevik PartininRus-ya’yıiknaettiginiyazıyordu;BolşevikPartiRusya’yızenginlerdenkurtarıphalkavermişti,şimdideBolşeviklerinRusya’yıyonetmeyiogrenmelerigerekiyor,diyeyazıyordu.
Leninbuaşamadabaşgorevin,ulkeekonomisininurettigiher-şeyinhesabınıtutmakvetumurunlerindagıtımınıdenetlemekol-dugugoruşundeydi.Ulkeninekonomiksistemindekuçuk-burjuvaunsurlaragırbasıyordu.Şehirvekırdakimilyonlarcakuçukmulksahibi,kapitalizminbeslenmealanıydı.Bukuçukmulksahiplerineişdisiplininedekamudisiplinitanıyorlardı;nedevletmuhasebesi-nenededenetimineboyunegiyorlardı.Buzordonemdeozellikletehlikeliolan,kuçuk-burjuvaspekulasyonvevurgunculukdalgası,kuçukmulksahiplerininvetuccarlarınhalkınsıkıntısındançıkarsaglamasıydı.
Parti,uretimdegevşeklige,sanayideçalışmadisiplinininyoklu-gunakarşıçetinbirmucadelebaşlattı.Kitleleryeniçalışmataleplerineancakyavaşyavaşalışıyorlardı.Bundandolayı,çalışmadisipliniug-runamucadele,budonemdegiderekmerkezigorevhalinegeldi.
283
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
Lenin,sanayidesosyalistyarışmayıgeliştirme,parçabaşınauc-retsistemini başlatma,eşitçiligekarşımucadeleetme,devlettenmumkunoldugukadarfazlakoparmakisteyenlerekarşı,aylaklaravevurguncularakarşıegitimveiknayontemlerininyanısıracebiryontemleridekullanmagerekliligineişaretetti.Yenidisiplinini-işdisiplininin, yoldaşça ilişkiler disiplininin, Sovyet disiplininin-emekçimilyonlarıngunluk,pratikçalışmalarıiçindeevrimlenecekbirşeyoldugu,“buişintumbirtarihiçagıalacagı”goruşundeydi.(Lenin,SeçmeEserler,cilt7,s.403/404.)
Sosyalistinşanıntumbusorunları,yenisosyalisturetimilişki-lerininyaratılmasısorunu,Lenintarafından,unlueseri“SovyetHu-kumetininEnYakınGorevleri”ndeelealındı.
Sosyal-DevrimcilerveMenşeviklerleortakhareketeden“SolKomunistler”,busorunlardadaLenin’ekarşımucadeleettiler.Buha-rin,Ossinskivedigerleri,işdisiplinine,işletmelerdetekkişiyoneti-mine,sanayideburjuvauzmanlarınınçalıştırılmasınaverantabili-te ilkesinin uygulanmasına karşı çıktılar. Bu politikanın burjuvaşartlarınageridonuşoldugunuiddiaederekLenin’ekaraçaldılar.Aynızamanda“SolKomunistler”,Rusya’dasosyalistinşanınvesos-yalizminzaferinin imkansızolduguyolundakiTroçkistgoruşleripropagandaettiler.
“SolKomunistler”in“sol”gevezelikleri,disiplinekarşıçıkanvedevletiniktisadihayatıduzenlemesine,muhasebevekontroleduş-manolanKulakları,aylaklarıvevurguncularısavunmalarınıkamuf-leetmeyeyarıyordu.
Yeni Sovyet sanayiinin orgutlenme sorunlarını çozen Parti,bundansonra,busıradayoksulkoylulerileKulaklararasındaşiddet-limucadeleleresahneolankırınsorunlarınaelattı.Kulaklarguçlen-mekteveçiftliksahiplerininelindenalınmışolantopraklaraelkoy-maktaydılar.Yoksulkoylulerinyardımaihtiyacıvardı.Kulaklar,pro-leterdevletiktidarınakarşımucadelelerinde,onasabitfiyatlarlata-
284
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
hılsatmayıreddediyorlardı.SovyetdevletiniaçbırakarakonuSos-yalist tedbirleri uygulamadan kaldırmaya zorlamak istiyorlardı.Partionunekarşı-devrimciKulaklarıezmegorevinikoydu.YoksulkoyluleriorgutlemekveurunfazlasınısaklamaktaolanKulaklarakarşımucadeleninbaşarısınısaglamakamacıyla,kırlıkalanlarasa-nayiişçilerindenkuruluboluklergondermekampanyasıbaşlatıldı.
“İşçiyoldaşlar!”,diyeyazıyorduLenin,“devriminkritikbirdu-
rumdaolduğunuunutmayın.Unutmayınki,devrimiyalnızsizkur-
tarabilirsiniz,başkasıdeğil.Seçilmiş,siyasibakımdan ileri,so-
syalizmdavasınasadık,rüşveteveyağmayaitibaretmeyenveKu-
laklara,vurgunculara,çapulculara,rüşvetçilerevedüzenbozucu-
larakarşıdemirbirgüçyaratabilecekyetenekleonbinlerceişçiye
ihtiyacımızvar.”(Lenin,TümEserler,ciltXXIII,s.32.)
“Ekmekiçinmucadele,sosyalizmiçinmucadeledir”dediLenin,vekıraişçigondermekampanyasıbuşiaraltındayurudu.Yayınla-nanbirdizikararnameyle,beslenmesektorunde bir diktatorlukkurulduvesabitfiyatlarlatahılalımıiçinHalkIaşeKomiserligior-ganlarınaolaganustuyetkilertanındı.
11Haziran1918kararnamesiyleYoksulKöylüKomitelerikurul-du.BukomitelerKulaklarakarşımucadelede,musadereedilmiştopraklarınyenidendagıtımındavetarımanaçlarınındagıtımında,Kulaklardanyiyecekfazlalarınıntoplanmasında,işçisınıfımerkezle-rineveKızılOrduyagıdamaddeleritedarikindeonemlibirroloyna-dılar.50milyonhektarKulakarazisi,yoksulveortakoylulerinelinegeçti.Kulaklarınuretimaraçlarınınonemlibirkısmınayoksulkoy-lulukyararınaelkoyuldu.
YoksulKoyluKomitelerininkurulması,sosyalistdevriminkırdakigelişimindedahaileribiraşamaidi.Bukomitelerproletaryadiktator-lugununkoydekiussuydu.KızılOrduyakoylulerdenaskersaglanmasıda,buyukolçudeYoksulKoyluKomitelerisayesindebaşarıldı.
285
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
KoyeproleterleringonderilmesiveYoksulKoyluKomitelerininorgutlenmesi,kırdaSovyetiktidarınısaglamlaştırdıveortakoylule-rinSovyetiktidarısafınakazanılmasındaçokbuyuksiyasiroloyna-dı.
1918yılı sonunda, gorevlerini yerine getirdiklerinde,YoksulKoyluKomiteleri,KoyluSovyetleriylebirleştirildiveboylecevarlık-larısonbuldu.4Temmuz1918’deV.SovyetKongresiaçıldı.Kong-rede “Sol” Sosyal-Devrimciler Kulakları savunarak Lenin’e karşışiddetlibirsaldırıyageçtiler.Kulaklarakarşımucadelenindurdurul-masınıveyiyecektedarikiiçinkoylereişçiboluklerigondermektenvazgeçilmesinitalepettiler.”Sol”Sosyal-Devrimciler,kendiçizgile-rininkongreçogunlugununsertdirenişiylekarşılaştıgınıgorunce,Moskova’dabirisyanbaşlattılarveTryohsvyatitelskiSokagınıişgalederekburadanKremlin’itopatuttular.Buçılgıncamacera,Bolşe-viklertarafındanbirkaçsaatiçindebastırıldı.“Sol”Sosyal-Devrim-cilerulkeninbirdiziyerindeisyanteşebbusundebulundular,fakatbuisyanlarheryerdehızlaezildi.
ŞimdiAnti-Sovyet“SagcılarveTroçkistlerBloku”nakarşıdava-datespitedildigigibi,“Sol”Sosyal-DevrimcilerinisyanıBuharinveTroçki’ninbilgisiverızasıylabaşlatılmıştıveBuharincilerin,Troç-kistlerinve“Sol”Sosyal-DevrimcilerinSovyetiktidarınakarşıgiriş-tikleritemelkarşı-devrimcikomplonunbirparçasıydı.
Yinebusırada,dahasonraTroçki’ninajanıolacakBlumkinadlıbir“Sol”Sosyal-Devrimci,AlmanElçiliginegirdiveAlmanyailebirsavaşıprovokeetmekamacıyla,Moskova’dakiAlmanElçisiMirba-ch’ıkatletti.FakatSovyetHukumetisavaşınonunegeçmeyivekar-şı-devrimcilerinprovokasyonunuboşaçıkarmayıbaşardı.
V.SovyetKongresi,ilkSovyetAnayasasını,RusyaSosyalistFe-deratifSovyetCumhuriyetiAnayasasınıkabuletti.
286
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
KISA ÖZET
1917ŞubatileEkimiarasındakisekizaydaBolşevikPartisondereceguçbirgoreviyerinegetirdi:işçisınıfınınçogunlugunuveSovyetlerdeçogunlugukazandıvemilyonlarcakoyluyu sosyalistdevrimdenyanaçekti.Bukitlelerikuçuk-burjuvapartilerin(Sos-yal-Devrimcilerin,MenşeviklerinveAnarşistlerin)etkisindenkur-tardı,bupartilerinemekçilerinçıkarlarınakarşıyonelensiyasetiniadımadımteşhiretti.BolşevikParti,cephedevecephegerisindemuazzam bir siyasi çalışma geliştirerek kitleleri Ekim SosyalistDevriminehazırladı.
Partininbudonemdekitarihindetayinedicionemdekiolaylar,Lenin’inyurtdışındakisurgundendonuşu,Lenin’inNisanTezleri,PartininNisanKonferansıveVI.PartiKongresiidi.Partininkarar-ları,işçisınıfınabirguçkaynagıolduveonazaferinancıaşıladı;iş-çilerbukararlarda,devriminenonemlisorunlarınayanıtbuldular.NisanKonferansı,Partiyiburjuva-Demokratikdevrimdensosya-listdevrimegeçişmucadelesineyoneltti.VI.PartiKongresi,PartiyiburjuvaziyeveGeçiciHukumet’ekarşısilahlıbirayaklanmayayo-neltti.
Uzlaşıcı Sosyal-DevrimciveMenşevikpartiler,Anarşistlervekomunistolmayandigerpartiler,gelişmedevirlerinitamamladılar:Bunlarınhepsi,dahaEkimDevrimindenonceburjuvapartileriha-linegeldilervekapitalistsisteminkorunmasıvebutunluguiçinmu-cadeleettiler.BolşevikParti,kitlelerinburjuvaziyidevirmeveSov-yetiktidarınıkurmamucadelesiniyonetentekpartiydi.
AynızamandaBolşevikler,Partiiçindekiteslimiyetçilerin(Zinov-yev, Kamenev,Rykov, Buharin, Troçki ve Pyatakov)Partiyisosya-listdevrimyolundansaptırmaçabalarınıyenilgiyeugrattılar.
BolşevikPartininonderligialtındaişçisınıfı.yoksulkoylulerleittifakhalinde,askerlerinvebahriyelilerindesteginialarakburjuva-
287
Yedinci bölüm. Sosyalist devrimini hazirlama ve gerçekleştirme döneminde bolşevik parti
zininiktidarınıdevirdi,Sovyetiktidarınıkurdu,yeni tiptebirdev-let, sosyalist Sovyet devletini kurdu, çiftliksahiplerinintoprakmulkiyetiniortadankaldırdı, topragıkullanmaları içinkoyluleredevretti,ulkedebutuntopraklarımillileştirdi,kapitalistlerimulk-suzleştirdi,Rusya’nınsavaştançekilmesinibaşardıvebarışısagla-dı,çokgerekliolanbirsoluklanmamolasıeldeettiveboylecesosya-listinşayıgeliştirmekiçinonkoşullarıyarattı.
Ekim Sosyalist Devrimi kapitalizmi ezdi, burjuvaziyi uretimaraçlarındanyoksunbıraktıvefabrikaları,işletmeleri,topragı,de-miryollarınıvebankalarıtumhalkınmulkiyetine,toplumsalmulki-yetedonuşturdu.
Proletaryadiktatorlugunukurduvekoskocabirdevletinyoneti-miniişçisınıfınınelineteslimederekonuhakimsınıfkıldı.
BoyleceEkimSosyalistDevrimiinsanlıktarihindeyenibirça-ga,proleterdevrimleriçagınıaçtı.
288
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
S E K I Z I N C I B Ö LÜM
YABANCIASKERIMÜDAHALEVEIÇSAVAŞDÖNEMINDEBOLŞEVIKPARTI
( 1918 - 1920 )
1.YABANCIASKERİMÜDAHALENİNBAŞLANGICI.İÇSAVAŞIN
İLKDÖNEMİ.
SavaşınBatıdabutunşiddetiyledevamettigibirzamanda,Brest-LitovskBarışınınyapılmasıveSovyetiktidarınınaldıgıbirdizidev-rimci,iktisaditedbirsonucuSovyetiktidarınınsaglamlaşması,Ba-tılıemperyalistler,ozellikleAntantulkeleriemperyalistleriarasındaderinbirpanikyarattı.
Antantemperyalistleri,AlmanyaileRusyaarasındabarışyapıl-masının,Almanya’nınaskeridurumunukolaylaştırabilecegindenvebunaparalelolarakAntantordularınındurumunuguçleştirebilece-gindenkorktular.Dahası,RusyaileAlmanyaarasındakibarışın,bu-tunulkelerdekivebutuncephelerdekibarışarzusunukorukleyece-gindenvesavaşıngayeleriniboşaçıkaracagından,emperyalistlerinamaçlarınısuyaduşurecegindenkorktular.Sonolarakda,koskocabir ulkenin topraklan uzerindebirSovyet iktidarınınvarolması-nınveonun,ulkedeburjuvazininiktidarınındevrilmesindensonrakazandıgıbaşarıların,Batınınişçileriveaskerleriiçinbulaşıcıbirornekolabilecegindenkorktular;uzayansavaştanderinmemnuni-yetsizlikduyan işçilerin ve askerlerin,Rusların ornegini izleyip,sungulerinikendiefendilerine,kendileriniezenlereçevirebilecek-lerindenkorktular.BundandolayıAntanthukumetleri,SovyetHu-kumetinidevirmekveulkedeburjuvaduzeniniyenidenkuracak,
289
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
AlmanlarlabarışanlaşmasınıiptaledecekveAlmanyaveAvustur-ya’yakarşıyenidenaskericepheaçacakbirburjuvaiktidarıkur-makamacıyla,Rusya’yasilahlımudahaledebulunmayakararverdi-ler.
Antant emperyalistleri Sovyet Hukumetinin çuruk oldugunainandıklarından ve duşmanlarının biraz çabasıyla onun kısa za-mandaduşmesininkaçınılmazoldugundanşupheetmediklerinden,bumeşumteşebbusekolaycasarıldılar.
Sovyetiktidarınınbaşarılarıvesaglamlaşması,devriksınıflar,ya-niçiftliksahiplerivekapitalistlerarasında;yenikpartilerin,yaniKa-detlerin,Menşeviklerin,Sosyal-devrimcilerin,AnarşistlerinveherturdenburjuvamilliyetçilerininsaflarındaveBeyazMuhafızgeneral-ler,Kazaksubaylarıvb.arasındadahadabuyukpanikyarattı.
EkimDevrimininzaferinin ilkgunlerinden itibarenbutunbuduşman unsurlar,Rusya’da bir Sovyet iktidarına yerolmadıgını,bunun yıkılmayamahkum oldugunu, birkaç haftayadabirveyaikiveyaenfazlauçayiçindedevrileceginiavazlarıçıktıgıkadarhay-kırmayakoyuldular.FakatSovyet iktidarı, duşmanlarının butunbeddualarınaragmenvarolmayaveguçkazanmayadevamettikçe,onunRusyaiçindekiduşmanları,onunzannettiklerindençokdahaguçluoldugunuveonudevirmeninbutunkarşı-devrimguçleriaçı-sındanbuyukçabalarıveşiddetlibirmucadeleyigerektireceginika-buletmeyemecburkaldılar.Buyuzden,genişolçudekarşı-devrim-ciayaklanmafaaliyetlerinegirişmeye,karşı-devrimguçlerinisefer-beretmeye,askerikadrolartoplamayaveozellikleKazakveKulakbolgelerindeisyanlarorgutlemeyekararverdiler.
Boylecedaha1918’inilkyarısında,Sovyetiktidarınıdevirmeyehazırikibelirginguçbiçimlendi:yabancıAntantemperyalistleriveiçerdekikarşı-devrimciler.
Buguçlerdenhiçbiri,tekbaşınaSovyetiktidarınıdevirmeçaba-sınagirişebilmek içingerekli on şartlara sahipdegildi.Rusya’da
290
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
karşı-devrim,Sovyetiktidarınakarşıbirayaklanmabaşlatmayaye-terli,esasolarakkazaklarınustsınıflarındanveKulaklardanderlen-mişbelirlibiraskerikadroyaveinsangucunesahipti.Fakatnepa-rası,nedesilahıvardı.Yabancıemperyalistleriniseparasıvesilahıvardı,fakatmudahaleamacıiçinyeterlisayıdabirlik“ayıramıyor-lardı”.Yalnızca,bubirliklereAlmanyaveAvusturyailesavaştamuh-taçolduklarıiçindegil,fakataynızamandabunlarSovyetiktidarınakarşıbirsavaştatamguvenilirolmayabileceklerindenoturubunuyapamıyorlardı.
Sovyet iktidarınakarşımucadelenin şartları, iç vedıştakibuikianti-Sovyetgucunbirleşmesinizorunlukılıyordu.Vebubirleş-me1918’inilkyarısındagerçekleştirildi.
Sovyetiktidarınakarşı,onuniçduşmanlarınınkarşı-devrimciayaklanmalarıyladesteklenenyabancıaskerimudahale,işteboylebaşladı.
BoyleceRusya’dasoluklanmamolasısonaerdiveiçsavaşbaşla-dı,yaniRusyauluslarınınişçivekoylulerinin,Sovyetiktidarınındışveiçduşmanlarınakarşısavaşıbaşladı.
Ingiltere,Fransa,JaponyaveAmerika’nınemperyalistleri,as-kerimudahaleye,bumudahaleRusya’yakarşıbirsavaş,hemdeenkotuturdenbirsavaşolmasınaragmen,savaşilanetmeksizinbaş-ladılar.Bu“uygar”çapulculargizlicevesinsiceRusyakıyılarınayak-laştılarveRusyatopraklarınaaskerçıkardılar.
IngiltereveFransa,KuzeyRusya’yaaskerçıkardılar,Arhangel-skveMurmansk’ıişgalettiler,oradakiBeyazMuhafızayaklanması-nıdesteklediler,SovyetiktidarınıdevirdilervebirBeyazMuhafız“KuzeyRusyaHukumeti”kurdular.
JaponlarVladivostok’aaskerçıkardılar,kıyıbolgesiniilhakettiler,SovyetleridagıttılarvedahasonraburjuvaduzeninirestoreedecekolanBeyaz.Muhafızasilerinidesteklediler.KuzeyKafkasya’daGeneralKornilov,GeneralAlekseyevveGeneralDenikin,IngilizveFransızların
291
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
destegiileBeyazMuhafız“GonulluOrdusu”nukurdular,Kazakustsı-nıflarınıayaklandırdılarveSovyetlerekarşıseferaçtılar.
DonboyundaGeneralKraznovveGeneralMamontov,Almanemperyalistleriningizlidestegi ile (Almanlar,Almanya ileRusyaarasındakibarışanlaşmasıyuzundenonlarıaçıkçadesteklemektençekiniyorlardı),DonKazaklarınıayaklandırdılar,Donbolgesiniiş-galettilerveSovyetlerekarşıseferaçtılar.
OrtaVolgabolgesindeveSibirya’da,IngilizveFransızlarınentri-kalarısonucuÇekoslovakKolordusununayaklanmasıtezgahlandı.SavaşesirlerindenmeydanagelenbukolorduSibiryaveUzakDo-gu uzerinden yurtlarına donmekiçinSovyetHukumetindenizinalmıştı.Fakatbunlaryolda,Sosyal-DevrimcilerveIngilizlerleFran-sızlartarafındanSovyetiktidarınakarşıbirisyaniçinkullanıldılar.Kolordununisyanı,VolgabolgesindekiveSibirya’dakiKulaklarileSosyal-DevrimcilerinetkisialtındakiVotkinskveIjevsk’tekiişlet-melerinişçilerininisyanıiçinbirişaretoldu.VolgabolgesindebirSamaraBeyazMuhafız-Sosyal-Devrimcihukumeti,Omsk’tadabirSibiryaBeyazMuhafızhukumetikuruldu.
Almanya,buIngiliz-Fransız-Japon-Amerikanblokumudahale-sinderolalmadı;alamazdıda,çunkubutundigersebeplerbiryana,bu blokla savaş halinde idi. Fakat buna ve
RusyaileAlmanyaarasındaimzalananbarışanlaşmasınarag-men,hiçbirBolşevik,KayzerWilhelmhukumetininde,SovyetRus-ya’nınIngiliz-Fransız-Japon-Amerikanistilacılarıkadarkudurganbirduşmanıoldugundanşupheetmiyordu.VegerçektendeAlmanemperyalistleri,SovyetRusya’yıtecritetmek,zayıflatmakveyoket-mekiçinellerindengeleniyaptılar.UkraynaRada’sıileyaptıklarıbir“anlaşma” uyarıncaUkrayna’yı SovyetRusya’dankopardılar,Ra-da’nınistegiuzerine birliklerini Ukrayna’ya soktular ve SovyetRusyaileherturbagıntısurdurmeyiyasaklayarak,Ukraynahalkınıinsafsızcasaymayaveezmeyebaşladılar.Trans-Kafkasya’yıSovyet
292
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
Rusya’dankopardılar;GurcuveAzerimilliyetçilerininistegiuzeri-neburayaAlmanveTurkbirliklerigonderdilerveBakuileTiflis’teistediklerigibiatkoşturmayabaşladılar.DonboyundaSovyetikti-darınakarşıbirisyançıkartmışolanGeneralKraznov’a,açıkçaol-mamaklabirlikte,bolmiktardasilahveerzaksagladılar.
BoyleceSovyetRusya,enonemliyiyecek,hammaddeveyakıtkaynaklarındanyoksunkaldı.
OdonemdeSovyetRusya’daşartlaragırdı.Ekmekkıttı.Etkıttı.Işçiler açlıktan kıvranıyordu.Moskova ve Petrograd işçilerine ikigundebir60gramekmekveriliyordu.Hiçekmekdagıtılmadıgıgun-lerdeoluyordu.Hammaddeveyakıtyoklugundan,fabrikalardur-muştuveyadurmakuzereydi.Fakatişçi sınıfı inancını yitirmedi.Bolşevik Parti inancını yitirmedi.Odonemininanılmazguçluklerivebunlarakarşıcanınıdişinetakarakverilenmucadele,işçisınıfınınbagrındataşıdıgıenerjininnekadartukenmezveBolşevikPartininotoritegucununnekadarmuazzamoldugunugosterdi.
Parti,ulkeyiaskerikampilanettiveiktisadi,kulturelvesiyasiyaşamınısavaşduzeninegoreayarladı.SovyetHukumeti“Sos-yalistanavatantehlikede!”dedivebutunhalkıonusavunmayaçagırdı.Lenin,“Herşeycepheiçin!”şiarınıattıveyuzbinlerceiş-çivekoylugonulluolarakKızılOrdu’yakatılarakcepheyehare-ketetti.PartininveKomunistGençlikBirligi’nintumuyelerininaşagı-yukarıyarısıcepheyegitti.Parti,halkı,yabancımudahalebirliklerinin istilasınakarşı,devrim tarafındanalaşagıedilmişsomurucusınıfların isyanlarınakarşıanavatansavaşınasefer-beretti.LenintarafındanorgutlenenIşçi-KoyluSavunmaKonse-yi,cepheyetakviye,yiyecek,giyecekvesilahikmaliniyonetiyor-du.Gonulluluksistemininyerinezorunluaskerlikhizmetininko-nulması, KızılOrdu’ya yuzbinlerce yeni asker kattı ve kısaza-mandagucunubirmilyonunustuneçıkarttı.
293
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
UlkemizzordurumdabulunmasınavegençKızılOrdu’nunhe-nuzsaglamlaşmamışolmasınaragmen,alınansavunmatedbirlerikısazamandailkmeyveleriniverdi.GeneralKraznov,zaptınıgarantigorduguÇariçin’denpuskurtulduveDon’unoteyakasınaatıldı.Ge-neralDenikin’inharekatı-KuzeyKafkasya’dakikuçukbiralandası-nırlandırıldı.GeneralKornilovKızılOrdu’yakarşısavaşırkenoldu-ruldu.ÇekoslovaklarveBeyazMuhafız-Sosyal-DevrimciçeteleriKa-zan,SimbirskveSamara’danatıldılarveUrallarasurulduler.Yaros-lavl’daBeyazMuhafızSavinkovtarafındanyonetilenveMoskova’dakiIngilizmisyonununbaşıLockharttarafındanorgutlenenisyanbastı-rıldıveLockharttutuklandı.UritskiyoldaşıveVolodarskiyoldaşıoldu-renveLenin’ekarşıcanicebirsuikastteşebbusundebulunanSos-yal-Devrimciler,BolşeviklerekarşıuyguladıklarıBeyazteroremisil-lemeolarakbir Kızıl terore maruz bırakıldılar ve Merkezi Rus-ya’nın azbirazonemlitumnoktalarındayokedildiler.
GençKızılOrdu,savaşiçindeolgunlaştıveçelikleşti.
KomunistKomiserlerinçalışmasıKızılOrdununsaglamlaştırıl-masıvesiyasiegitimiiledisiplininvesavaşmagucununartırılma-sındatayinedicibirroloynadı.
FakatBolşevikPartisibunların,KızılOrdu’nuntayinedicibaşa-rılarıdegil,yalnızcailkbaşarılarıoldugunubiliyordu.Yeniveçokdahaciddisavaşlarınolacagınıveulkenin,kaybettigiyiyecek,ham-maddeveyakıtbolgelerini,ancakduşmanlauzunveinatçıbirmu-cadeledensonragerialabileceginibiliyordu.BuyuzdenBolşevikleruzunsurelibirsavaşiçinyogunhazırlıklaragiriştilervebutunul-keyicepheninhizmetinekoymayakararverdiler.
SovyetHukumeti,SavaşKomünizm’”niyururlugekoydu.Ordu-yuvetarımsalnufusudonatacakmallarıtoplamakiçin,buyuksana-yiinyanısıraortavekuçuksanayiidedenetimaltınaaldı. Tahıl ti-caretinedevlet tekelikoydu, ozel tahıl ticaretiniyasakladıvetes-limatyukumlulugunugetirdi.Bunagore,ordununveişçilerinbes-
294
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
lenmesiiçintahıldepolayabilmekamacıyla,koylulerinelindekibu-tunuretimfazlasıkaydediliyorvebunlardevlettarafındansabitfi-yatlasatınalınıyordu.Sonolarakbutunsınıflaragenelçalışmahiz-meti yukumlulugu getirildi. Burjuvaziye fiziki çalışmayı zorunlukılarakveboyleceişçilerincepheiçindahabuyukonemtaşıyandi-gergorevlere ayrılmasını saglayarak, Parti, “Çalışmayana ekmekdeyok”ilkesinipratikteuygulamayakoyuyordu.
UlkesavunmasınınolaganustuzorkoşullarıncazorunlukılınanvegeçicikarakterdekibutunbutedbirlersistemineSavaşKomu-nizmideniyordu.
Ulke,Sovyetiktidarınıniçvedışduşmanlarınakarşıuzunvezahmetlibiriçsavaşahazırlanıyordu.1918sonunakadarordunungucununuçkatınaçıkarılmasıvebuordunundonatımınınsaglan-masıgerekiyordu.
OgunlerdeLeninşoylededi:
“Baharakadarbirmilyonkişilikordumuzolmasınakararver-miştik;şimdi uçmilyonlukbirorduyaihtiyacımızvar.Bunueldeedebiliriz.Veeldeedecegiz.”
2.ALMANYA’NINASKERİYENİLGİSİ.ALMANYA’DADEVRİM.III.ENTERNASYONAL’İNKURULMASI.VIII.PARTİKONGRESİ.
Sovyetulkesiyabancımudahaleyekarşıyenimucadelelereha-zırlanırken,Batıda,savaşanulkelerincephegerisindevesavaşcep-helerindetayinediciolaylarmeydanageliyordu.AlmanyaveAvus-turya,savaşınpençesindeveyiyecekbunalımıiçindeboguluyordu.Ingiltere,FransaveBirleşikDevletlersurekliolarakyeniyeniye-dekleridevreyesokarken,AlmanyaveAvusturyasoncılızstoklarınıtuketiyordu.Durumoyleydiki,aşırıbitkinduşmuşbulunanAlman-yaveAvusturya,yenilginineşigindeydiler.
295
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
BuaradaAlmanyaveAvusturyahalkları,felaketlivesonugel-mezsavaşakarşı,kendilerinibitkinlikveaçlıgasuruklenmişolanemperyalisthukumetlerinekarşıofkeyledoluptaşıyorlardı.EkimDevriminin yanısıra, gerek daha Brest- Litovsk Barışından oncecephedeSovyetaskerlerininAvusturyaveAlmanaskerleriilekar-deşleşmesinin,gerekdahasonraSovyetRusyailesavaşıngerçek-tensonbulmasınınveonunlabarışyapılmasınındamuazzambirdevrimcietkisioldu.Halkınkendiemperyalisthukumetinidevire-cekbumenfursavaşasonverdigiRusyaorneginin,AvusturyaveAlmanişçileriiçinsomutbirdersolmamasımumkundegildi.DoguCephesindemevzilenmişolupBrest-LitovskBarışındansonraBatıCephesinenakledilenAlmanaskerlerinin,Sovyetaskerleriylekar-deşleşmelerininveSovyetaskerlerininkendilerinisavaştannasılkurtardıklarınınhikayeleriyleocephedekiAlmanordusununmora-liniçokertememelerimumkundegildi.Avusturyaordusundaaynısebeplerdençozulmedahadaoncebaşlamıştı.
ButunbunlarAlmanaskerleriarasındakibarışarzusunudahadaartırdı;eskisavaşguçlerinikaybettilerveAntantordularınınşid-detlisaldırılarıkarşısındagerilemeyebaşladılar.Kasım1918’deAl-manya’dabirdevrimpatlakverdiveWilhelmilehukumetidevrildi.
Almanyayenilgiyikabuletmekvebarışistemekzorundakaldı.
BoylelikleAlmanyabirçırpıda,birincisınıfbirdevlettenikincisınıfbirdevletdurumunaduştu.
Bugelişmenin,Sovyetdevletinindurumuaçısındanbazıolum-suzyanlarıvardı,çunkuSovyetiktidarınakarşımudahaleyiorgutle-mişbulunanAntantulkeleriniAvrupaveAsya’dahakimguçhalinegetiriyorveonlaraSovyetulkesinedahaaktifolarakmudahaleetme,onuablukayaalmaveSovyetiktidarınınboynundakikemendidahadadaraltmaimkanınıveriyordu.Nitekim,dahasonragorecegimizgibi,tamdabuoldu.Oteyandanbudurumun,olumsuzyanıagırba-san,SovyetRusya’nındurumunutemeldeiyileştirenolumluyanları
296
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
davardı.BirkereSovyetHukumeti,artıkgaddarBrest-LitovskBarı-şını feshetme, tazminat odemeyi doldurma ve Estonya, Letonya,Byelo-Rusya,Litvanya,UkraynaveKafkasya’nınAlmanemperyaliz-mininboyundurugundankurtulması içinaçıkbirsiyasiveaskerimucadelebaşlatmaimkanıeldeediyordu.Ikinciolarak—veesasmeseledebuydu—,Avrupa’nınortasında,Almanya’daCumhuriyet-çibirrejiminvarlıgıveIşçiveAskerTemsilcileriKonseylerininorta-yaçıkması,Avrupaulkelerinimutlakadevrimcileştirecektiveger-çektendevrimcileştirdide;bununiseRusya’daSovyetiktidarınındurumunu guçlendirmemesimumkun degildi. Ne var ki Alman-ya’dakidevrimsosyalistdegil,birburjuvadevrimiydi,veKonseylerburjuvaparlamentosununitaatkarbiraracıydı,çunkuKonseylerdeagırlık,RusMenşevikleriturundenuzlaştırıcılarolanSosyal-Demok-ratlardaydı.BuaslındaAlmandevrimininzayıflıgınıdaaçıklar.Onungerçektenekadarzayıfoldugu,ornegin,AlmanBeyazMuhafızları-nınRosaLuxemburgveKarlLiebknecht gibi seçkindevrimcilerihiçbircezagormeksizinkatletmelerinegozyummasındagorulmek-tedir.Amayinedebubirdevrimdi;Wilhelmdevrilmişti.işçilerzin-cirlerinikırmışlardı,vetekbaşınabubile,Batı’dadevrimizincirle-rindenboşandıracakvebutunAvrupaulkelerindedevriminkabar-masınayolaçacaktı.
Avrupa’dadevrimdalgasıyukselmeyebaşladı.Avusturya’dadev-rimci hareket gelişti.Macaristan’da Sovyet Cumhuriyeti ilan edildi.YukselendevrimdalgasıylaKomunistPartileriortayaçıktılar.
KomunistPartilerinbirleşmesiiçin,III.Enternasyonal’in,Ko-munist Enternasyonal’in kurulması için gerçek bir temel ortayaçıktı.Lenin’inonderligindeBolşevikleringirişimiyle1919MartındaMoskova’dayapılançeşitliulkelerinKomunistPartilerininI.Kong-resi,KomunistEnternasyonal’ikurdu.Ablukaveemperyalistbas-kılar,birçokdelegeninMoskova’yaulaşmasınıengellediysede,Av-
297
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
rupaveAmerika’nınenonemliulkeleribuI.Kongre’detemsiledil-diler.KongreninçalışmalarıLenin’inonderligialtındayurudu.
Burjuvademokrasisiveproletaryadiktatorluguuzerinerapo-rundaLenin,emekçileriçingerçekdemokrasiolarakSovyetiktida-rınınoneminigosterdi.Kongre,uluslararasıproletaryayı,tumdun-yadaproletaryadiktatorluguveSovyetlerinzaferiugrunakararlımucadeleyeçagıranbirManifestokararlaştırdı.
Kongre,KominternYurutmeKomitesi’ni(KEYK),III.,KomunistEnternasyonal’inIcraOrganınıkurdu.
Boylece,yenitiptebiruluslararasıdevrimciproleterorgutku-rulmuşoldu—KomunistEnternasyonal,Marksist-LeninistEnter-nasyonal.
Çelişikunsurlarınçatıştıgıbirdurumda—biryanda,Antantul-kelerininSovyetiktidarınakarşıgericiblokudahaguçlenirken,oteyandaAvrupa’da,ozellikleyenilmişulkelerdeyukselendevrimdal-gası,Sovyetulkesinindurumunubuyukolçudekolaylaştırıyordu—Mart1919’daPartimizinVIII.PartiKongresitoplandı.
Kongreye, 313,766Parti uyesini temsilen karar oyuna sahip301delegeile,istişarioyasahip102delegekatıldı.
PartiKongresiniaçışkonuşmasındaLenin,BolşevikPartininenyetenekliorgutleyicilerindenbiriolanveKongrearifesindeolenY.M.Sverdlov’unanısınasaygıileandı.
PartiKongresiyeniPartiProgramınıkabuletti.Programda,ka-pitalizminveonunenustaşamasıolanemperyalizminbirkarakte-rizasyonuyapılır.Ikidevletsistemi,burjuva-demokratiksistemleSovyetsistemikarşılaştırılır.SosyalizmugrunamucadeledeParti-nin somut gorevleri ayrıntılı bir biçimde belirtilir: burjuvazininmulksuzleştirilmesinitamamlamak;ulkeniniktisadihayatınıyek-paresosyalistplanagoreyonetmek;sendikalarıulusalekonomininorgutlenmesineçekmek;sosyalistişdisiplini;iktisadialanda,Sov-yetorganlarınındenetimialtındaburjuvauzmanlardanyararlan-
298
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
mak;ortakoyluyavaşyavaşveplanlıolaraksosyalistinşaçalışma-sınaçekmek.
PartiKongresi,Lenin’inbuprograma,kapitalizminenustaşa-masıolarakemperyalizminbirtanımınınyanısıra,II.PartiKongre-sindekabuledileneskiprogramdayeralansanayikapitalizmiveku-çukmetauretimitarifelerinindedahiledilmesiyolundakionerisinikabuletti.Lenin,programdaiktisadisistemimizinkarmaşıklıgınındikkatealınmasınıveortakoylulerintemsilettigikuçukmetaureti-midedahilolmakuzereulkedefarklıiktisadibiçimlerinvaroldugunaişaret edilmesini gerekli goruyordu.Bu yuzdenLenin, programıntartışılmasısırasında,kapitalizme,kuçukmetauretimine,ortakoyluekonomisineilişkinmaddelerinprogramdançıkarılmasını onerenBuharin’in anti-Bolşevik goruşlerini şiddetlemahkum etti. Buha-rin’ingoruşleri,SovyetulkesiniinşaçalışmasındaortakoylulugunrolununMenşevik-Troçkistyadsınmasıanlamınageliyordu.BundanbaşkaBuharin,koylulerinkuçukmetauretimininKulakunsurlarıdo-gurupbesledigigerçeginindeustunuortuyordu.
Lenin,BuharinvePyatakov’unulusalsorundakianti-Bolşevikgoruşlerinideçuruttu.Bunlaruluslarınkendikaderinitayinhakkıuzerine maddenin programa alınmasına karşı çıktılar; proleterdevriminzaferine,çeşitlimilliyetlerdenproleterlerinbirligineguyaketvuracagıbahanesiyleuluslarınhakeşitligişiarınakarşıçıktılar.Lenin,BuharinvePyatakov’unbusonderecezararlı,emperyalistveşovengoruşleriniyıktı.
VIII.PartiKongresininçalışmalarında,ortakoylulugekarşıtavırsorunuonemlibiryertuttu.UnluToprakkararnamesininetkisinigostermesisonucundakoygittikçeortakoylubirkaraktereburu-nuyordu.Ortakoylulerşimdikoylunufusunçogunlugunuoluşturu-yordu.Burjuvaziileproletaryaarasındabocalayanortakoylulugunruhhalivedavranışları,içsavaşınvesosyalistinşanınkaderibakı-mındanbuyukonemesahipti.Içsavaşınsonucu,pekçokbakımdan,
299
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
ortakoylulugunbocalamalarısonundahangitaraftakararkılacagı-na,hangisınıfınonundesteginikazanmayıbileceginebaglıydı—proletaryamı,burjuvazimi.1918yazındaÇekoslovakların,BeyazMuhafızların, Kulakların, Sosyal-Devrimcilerin ve MenşeviklerinVolgabolgesindeSovyetiktidarınıdevirebilmeleri,ortakoylulugunonemlibirkesimitarafındandesteklendikleriiçinmumkunolmuş-tu.AynışeyKulaklarınMerkeziRusya’daçıkardıgıisyanlariçindedogruydu.Fakat
1918sonbaharındanitibarenortakoylukitlesininruhhalindeSovyetiktidarılehinebirdegişiklikolmayabaşladı.Koyluluk,Be-yazlarınzaferinin,beraberindeçiftliksahiplerininiktidarınınres-torasyonunugetirdigini;koylulerintopraklarınınellerindenalın-masını,koylulerinsoyulmasını,kırbaçlanmasınıveişkenceyetabitutulmasınıgetirdiginigordu.KulaklarıezenYoksulKoyluKomite-lerininfaaliyetleridekoyluluguntavrındakidegişikligekatkıdabu-lundu.Bunauygunolarak,1918KasımındaLeninşuşiarıattı:
“Kulaklarakarşımücadeledenbiranbilevazgeçmedenve
aynı zamanda yalnızca yoksul köylülere sağlam bir biçimde
güvenerek,ortaköylüylebiranlaşmayavarmayıöğrenin.”(Le-
nin,TümEserler,ciltXXIII,s.376.)
Elbetteortakoylulukbocalamaktanheptenvazgeçmedi,fakatSovyetHukumetinedahayakınlaştıveonudahasaglambirbiçim-dedesteklemeyebaşladı.VIII.PartiKongresindeortayakonulanortakoylulugeilişkinpolitikabunupekçokbakımdankolaylaştır-dı.VIII.PartiKongresi,Partininortakoylulereilişkinpolitikasındabirdonumnoktasıoldu.Lenin’inraporuvePartiKongresininka-rarları,busorundayeniPartiçizgisinitespitetti.Partiorgutleri-ninvebutunKomunistlerin,ortakoyluluguKulaklardankesinlikleayırtedipayırmasını,ortakoylugunsıkıntılarıylayakındanilgile-niponuişçisınıfınıntarafınakazanmasınıtalepetti.Ortakoylule-ringeriliginekarşıaslacebironlemleriyle,şiddetuygulamalarıyla
300
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
degil,iknayontemleriylemucadeleedilmeliydi.BunedenlePartiKongresi,kırdasosyalisttedbirlerin(komunlerinvetarımsalar-tellerinkurulması)hiçcebiruygulamasıolmaksızıngerçekleştiril-mesitalimatınıverdi.Ortakoylulerinhayatiçıkarlarınıetkileyenherdurumda,onunlapratikbiranlaşmayavarılmalı,sosyalistdo-nuşumlerigerçekleştirmeyontemlerininseçimindetavizlerveril-mesibilinmeliydi.PartiKongresi,ittifaktaonderlikroluproletar-yadaolmakuzere,ortakoyluluklebirsaglamittifakpolitikasıiz-lenmesinitalepetti.
LenintarafındanVIII.PartiKongresindeilanedilenyeniortakoylupolitikası,proletaryadan,onunyoksulkoylulugedayanması-nı,ortakoyluluklesaglamittifakısurdurmesiniveKulaklarakarşımucadeleetmesinitalepediyordu.VIII.PartiKongresinekadarPar-ti,genelde,ortakoylulugutarafsızlaştırmapolitikasıgutmuştu.Bu,Partinin,ortakoyluyuKulagınsafına,birbutunolarakburjuvazininsafınageçmemeyeiknaetmeyeçalıştıgıanlamınagelir.Amaartıkbuyeterlidegildi.VIII.PartiKongresi,ortakoyluluguntarafsızlaştı-rılmasıpolitikasından,BeyazMuhafızkarşı-devrimineveyabancımudahalesinekarşımucadele etmeve sosyalizmibaşarıyla inşaamacıyla,onunlasaglamittifakpolitikasınageçti.
PartiKongresinin,koylulugunbuyukkutlesikarşısında,ortakoylulerkarşısındabenimsedigi çizgi,dışmudahaleyeveonunBeyazMuhafızuşaklarınakarşıiçsavaşınbaşarıylasonuçlanma-sındatayinedicibirroloynadı.1919sonbaharında,Sovyetiktida-rıileDenikinarasındabirseçimyapmaksozkonusuoldugunda,koylulerSovyetleridesteklediler,veproletaryadiktatorlugu entehlikeliduşmanınıyenebildi.
KızılOrdunun inşası sorunları,PartiKongresinin çalışmalarıiçindeozelbiryertuttu.PartiKongresindeortaya
”AskeriMuhalefet”adıverilenşeyçıktı.Bu“AskeriMuhalefet”,ar-tıkdagılmışolan“SolKomunistler”grubununeskiuyelerininbuyuk
301
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
birkısmınıkapsıyordu.Fakatbunlardanbaşka,şimdiyekadarhiçbirmuhalefetekatılmamışolan,fakatTroçki’ninorduişleriniyonetişin-denmemnunolmayanbirkısımPartiişçileridebunadahildi.Ordu-dangelendelegelerinçogunluguTroçki’yeaçıkçaduşmandı;onlar,Troçki’nin,bazılarıiçsavaştabizeaçıktanihanetetmekteolaneskiÇarlıkordusundankalmaaskeriuzmanlaratapmasındanveordudakieskiBolşevikkadrolarakarşıkustahveduşmancatavrındanhoşlan-mıyorlardı.PartiKongresinde,Troçki’nin,kendilerindenhoşlanma-dıgı,cephedeaskerifonksiyonerolarakbulunanbirdizisorumluKo-munistikurşunadizdirmeyekalkıştıgınadair“pratik”orneklersu-nuldu.Bu,dogrudandogruyaduşmanahizmetetmekti.BuyoldaşlarınhayatınıkurtarmakiçinMerkezKomitesininmudahalesiveaskerle-rinprotestosugerekmişti.
Ama“AskeriMuhalefet”,PartininaskerisiyasetininTroçkitara-fındançarpıtılmasınakarşımucadeleiçinde,askeriinşanınbirdizisorunundayanlışgoruşler savunuyordu.LeninveStalin, “AskeriMuhalefet”e,gerillacılıgınkalıntılarınınsavunduklarıveduzenlibirKızılOrdukurulmasına,eskiordununaskeriuzmanlarındanyarar-lanılmasınavehiçbirordununonsuzgerçekbirorduolamayacagıdemirdisiplinekarşıkoyduklarıiçin,şiddetlekarşıçıktılar.“AskeriMuhalefet”ekarşıçıkanStalinyoldaş,ensıkıdisiplinruhunasahipduzenlibirorduyaratılmasınatalepetti.
“Yasıkıdisiplinli,—esasolarakköylülerdenoluşan–gerçek
birişçi-köylüordusuyaratırızveCumhuriyetisavunuruz,yada
yokoluruz”,dediStalinyoldaş.
“AskeriMuhalefet”inbirçokonerisinireddedenPartiKongresi,aynızamandamerkeziaskerikurumlarınçalışmalarınıiyileştiril-mesiniveordudaKomunistlerinrolununguçlendirilmesinitalepederekTroçki’yebirdarbeindirdi.
302
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
PartiKongresindeatananAskeriKomisyonunçalışmalarısonu-cundaaskerisorundaKongreninoybirligiylekararalmasımumkunoldu.
PartiKongresininaskerisorunailişkinkararları,KızılOrdununguçlendirilmesineveonunPartiyedahadayakınlaştırılmasınago-turdu.
PartiKongresindeayrıcaPartiveSovyetinşasısorunları,Parti-ninSovyetlerinçalışmasındakionderrolutartışıldı.Busorunuzeri-netartışmadaPartiKongresi,PartininSovyetlerinçalışmasındakionder rolunuyadsıyanoportunistSapronov-Ossinskigrubunungoruşlerinireddetti.
SonolarakpartiKongresi,Partiyebuyukolçudeyeniuyeakınınıdikkatealarak,Partininsosyalbileşimininiyileştirilmesineilişkinbirkararaldıveuyekaydınınyenilenmesinikararlaştırdı.
Bu,partisaflarındakiilktemizligibaşlattı.
3.MÜDAHALENİNGELİŞMESİ,SOVYETÜLKESİNİNABLUKA-YAALINMASI.KOLÇAK’IN HAREKATIVE YENİLGİSİ. DENİ-KİN’İNHAREKATIVEYENİLGİSİ.ÜÇAYLIKBİRARA.IX.PAR-TİKONGRESİ.
Antant devletleri, Almanya ve Avusturya’yı yendikten sonra,Sovyetulkesinekarşıbuyukaskerikuvvetlersalmayakararverdi-ler.Almanya’nınyenilgisindenveAlmanbirliklerininUkraynaveKafkasya’yıboşaltmasındansonra,Almanlarınyerini,donanmaları-nıKaradeniz’egonderenveOdessaileTrans-Kafkasya’yaaskerçı-kartanIngilizlerveFransızlaraldı.Antantmudahalecileriningad-darlıgıişgaledilmişbolgelerdeoylehayvaniboyutlaraulaştıki,işçivekoyluleritopluhaldekurşunadizmektençekinmediler.Enso-nunda,Turkistan’ınişgalindensonraMudahalecilerkustahlıktaokadarilerigittilerkiaralarındaŞaumyan,Fioletov,Caparidze,Mali-
303
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
gin,Azizbekov,Koraganovyoldaşlarındabulundugu26ondegelenBaku’luBolşevikiHazarotesinekaçırdılarveSosyal-Devrimcilerinyardımıylaalçakçakurşunadizdiler.
MudahalecilerkısasuresonraRusya’yaablukailanettiler.Butundenizyollarıvedışdunyailedigerhaberleşmehatlarıkesildi.
BoyleceSovyetulkesihemenheryandançemberealındı.An-tantosıradaesasumudunu,Sibirya’daOmsk’takikuklasıAmiralKolçak’abaglamıştı.Kolçak,“Rusya’nınYuceHukumdarı”ilanedildiveulkedekibutunkarşı-devrimcikuvvetleronunkomutasıaltınagirdiler.
BoyleceDoguCephesiesascephehalinegeldi.
BuyukbirordutoplayanKolçak,1919ilkbaharındaneredeyseVolga’yakadaryaklaştı.Bolşevikkuvvetlerinineniyilerionunuze-rinegonderildi;KomunistGençlikBirligiuyeleriveişçilerseferberedildiler.Nisan1919’daKızılOrduKolçak’ıagırbiryenilgiyeugrattı.KısasuresonraKolçakordusutumcepheboyuncageriçekilmeyebaşladı.
KızılOrdu’nunDoguCephesindekisaldırıoperasyonlarıtamis-tim ilerlerken, Troçki şuphelibir plan onerdi: IlerleyişiUrallaraulaşmadandurdurmak,Kolçakordusunukovalamayıbırakmakvebirlikleri Dogu Cephesinden Guney Cephesine nakletmek. PartiMerkezKomitesi,UrallarınveSibirya’nınKolçak’ınelindebırakıl-mamasıgerektigini,çunkuonunorada,Japonların ve Ingilizlerinyardımıyla yaralarını sarabileceginivetekrarayaklarıuzerinedi-kilebileceginigayetiyikavradıgından,buplanıreddettiveilerleme-yedevamedilmesidirektifiniverdi.BudirektiflehemfikirolmayanTroçkiistifaetti.MerkezKomitesibuistifayıreddettiveaynıza-manda,onaderhalDoguCephesindekioperasyonlarınyonetiminekatılmaktankaçınmasınıemretti.KızılOrduKolçak’akarşı
taarruzunudahadabuyukbirenerjiylesurdurdu;onubirçokyenilgiyedahaugrattıveUrallarıveSibirya’yıBeyazlardantemizle-
304
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
di,bundaKızılOrdu,Beyazlarıcephegerisindeortayaçıkanguçlubirpartizanhareketitarafındandesteklendi.
1919yazındaemperyalistler,Kuzey-Batıdaki(Baltıkulkelerin-dekivePetrograddolaylarındaki)karşı-devrimcileriyonetenGene-ralYudeniç’e,Petrograd’asaldırarakKızılOrdunundikkatiniDoguCephesindenkaydırmagoreviniverdiler.Petrogradyakınındakiikikaleningarnizonları,eskisubaylarınkarşı-devrimcikışkırtmaları-nınetkisiyle,Sovyetiktidarınakarşıisyanetti.AynızamandaCep-he Karargahındakarşı-devrimcibirkomploortayaçıkarıldı.Duş-manPetrograd’ıtehditediyordu.FakatSovyetHukumetitarafın-danalınantedbirlerleasikalelerişçilerinvebahriyelilerindestegisayesindeBeyazlardantemizlendi,Yudeniç’inbirlikleriyenilgiyeugratıldıveYudeniçEstonyasınırınınotesineatıldı.
Yudeniç’inPetrogradonlerindekiyenilgisi,Kolçak’akarşımu-cadeleyikolaylaştırdı.1919sonundaKolçak’ınordusu tamamenbozgunaugratıldı.Kolçak’ınkendisiesiralındıveIrkutsk’taDev-rimKomitesi’ninkararıuyarıncakurşunadizildi.
BoyleceKolçak’ınişibitirildi.
OsıralarSibiryalılarKolçakhakkındaşuşarkıyısoyluyorlardı:
UniformasıIngiliz,
Fransa’danapoletleri,T
utunuJapon—
Sibiryahukumdarı
Uniformaparamparça,
Apoletlertoz-duman,
Tutundeoyle,
Bittiişihukumdarın.
305
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
Kolçak’ın,kendinebeslenenumutlarıboşaçıkardıgınıgorenmudahaleciler,SovyetCumhuriyetinekarşısaldırıplanlarınıde-giştirdiler.
Odessa’ya çıkartılmış olan birliklerin geri çekilmesi gerekti,çunkuSovyetCumhuriyeti’ninordularıylatemasagelenmudahale-cilerinaskerlerinedevrimciruhbulaşmışveemperyalistefendile-rinekarşıisyanabaşlamışlardı.Ornegin,Odessa’daFransızbahri-yelileriAndreMartyonderligindeayaklandı.Bundandolayı,Kol-çak’ınyenilmesindensonraAntantdevletleridikkatlerini,Korni-lov’unhempasıve“GonulluOrdusu”nunorgutleyicisiGeneralDe-nikinuzerindetopladılar.OsıradaDenikinguneyde,Kubanbolge-sindeSovyetiktidarınakarşıoperasyonhalindeydi.Antantdevletle-ri,onunordusunabolmiktardasilah,cephanevedigermalzemeteminettilerveonuSovyetiktidarınakarşıkuzeyesurduler.
BukezGuneyCephesiesascephehalinegeldi.
Denikin,Sovyetiktidarınakarşıesasharekatına,1919yazındabaşladı.TroçkiGuneyCephesindekiçalışmayıdezorganizeetmiştivebirliklerimizyenilgiustuneyenilgialıyordu.Ekim,ortasınakadarBeyazlarUkrayna’nıntamamınıelegeçirdiler,Orel’izaptettilerveordumuzunfişek,tufekvemakinelitufekikmaliniyapanTulaonle-rinekadargeldiler.Moskova’yayaklaştılar.SovyetCumhuriyetinindurumusonderecevahimbirhalegeldi.partitehlikeçanınıçaldıvehalkı direnmeye çagırdı. Lenin, “Herkes Denikin’e karşı savaşiçin!”şiarınıattı.Bolşeviklerdenilhamalanişçilervekoyluler,duş-manıezmekiçinbutunguçlerinitopladılar.
Denikin’i bozguna ugratma kampanyasını orgutlemek uzereMerkezKomitesi,Stalin,Voroşilov,OrkonikidzeveBudyonniyol-daşlarıGuneyCephesinegonderdi.Troçki,KızılOrdununguneyde-ki operasyonlarının yonetiminden uzaklaştırıldı. Stalin yoldaşıncepheyevarmasındanonce,GuneyCephesiKomutanlıgı,Troçki’ylebirlikte,Denikin’eesasdarbeyiÇariçin’denhareketleDonstepleri
306
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
uzerindenNovorossisk yonunde vurmayı ongoren bir plan ha-zırlamıştı;bubolgedeKızılOrdu,yolsuzarazideilerlemekveosıra-dabuyukolçudeBeyazMuhafızlarınetkisialtındabulunanKazakla-rınyaşadıgıbolgelerdengeçmekzorundakalacaktı.StalinyoldaşbuplanıagırbirşekildeeleştirdiveMerkezKomitesine,Denikin’iboz-gunaugratmakiçinkendiplanınısundu.BuplanagoreesasdarbeHarkov-DonetzHavzası-Rostovuzerindenvuracaktı.Buplan,bir-liklerimizinhalkınaçıkdesteginesahipolduguişçivekoylubolgele-rindengeçerek,Denikin’ekarşıhızlailerlemesinisaglayacaktı.Ay-rıcabubolgedevarolanyogundemiryoluşebekesi,ordularımızınbutunihtiyaçlarınınduzenlibirşekildeikmalinisaglayacaktı.Sonolarakbuplan,DonetzHavzasınıkurtarmaveulkemizeyakıtsagla-maolanagıverecekti.
PartiMerkezKomitesi,Stalinyoldaşınplanınıkabuletti.1919Ekimininikinciyarısında,Denikin,şiddetlibirdireniştensonra,OrelveVoronejcivarındakitayinediciçarpışmalardaKızılOrdutarafın-danyenilgiyeugratıldı.Denikinhızlageriçekilmeyebaşladıvekuv-vetlerimiztarafındankovalanarakguneyekaçtı.1920başındabutunUkraynaveKuzeyKafkasya,Beyazlardantemizlenmişti.
GuneyCephesindekitayinediciçarpışmalarsırasındaemper-yalistler,kuvvetlerimiziguneydenbaşkatarafakaydırmakveboyle-ceDenikinordusunundurumunuiyileştirmekiçinYudeniç’inko-lordusunutekrarPetrograd’asaldırttılar.BeyazlarPetrograd’ınka-pılarınakadaryaklaştı.KahramanPetrogradproletaryası,devriminbirincişehrinikanıylavecanıylasavundu.
Komunistler,herzamanoldugugibienonsaftaydılar.ŞiddetliçarpışmalardansonraBeyazlaryenilgiyeugratıldıveyinesınırları-mızınotesine,Estonya’yasurulduler.
BoyleceDenikin’indeişibitirildi.
KolçakveDenikin’inyenilgilerinikısabirsoluklanmadonemiizledi.
307
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
Emperyalistler,BeyazMuhafızordularınınezildigini,mudahale-ninbaşarısızlıgaugradıgınıveSovyetiktidarınıntumulkededuru-munusaglamlaştırdıgını,BatıAvrupa’daiseişçilerinSovyetCum-huriyetineyapılanaskerimudahaleyekarşıofkelerininarttıgınıgo-runce,Sovyetdevletinekarşıtutumlarınıdegiştirmeyebaşladılar.Ocak1920’deIngiltere,FransaveItalya,SovyetRusya’yakarşıab-lukayıkaldırmayakararverdiler.
Bununlamudahale duvarında sonderece onemli bir gedikaçıldı.
Elbettekibu,Sovyetulkesininmudahalesininveiçsavaşınişi-nibitirdigianlamınagelmiyordu.EmperyalistPolonyatarafındanbirsaldırıtehlikesihalamevcuttu.MudahalecilerhenuzUzakDo-gu’dan,Kafkasya’danveKırım’dankesinolarak atılmamışlardı.FakatSovyet Rusyageçiciolarak birsoluklanmamolasıeldeet-mişveiktisadiinşayadahafazlakuvvetayırabilmişti.Partiekono-miksorunlarlaugraşmaimkanıbulmuştu.Içsavaşsırasındafabri-kaveişletmelerinkapanmasıyuzunden,birçokkalifiyeişçisana-yidenayrılmıştı.Partişimdionları,kendimesleklerindeçalışmakuzeresanayiedondurecektedbirleraldı.BirkaçbinKomunist,va-himbirdurumdaolandemiryollarınınyenideninşasındagorev-lendirildi.Buyapılmadıkçasanayiinbaşlıcakollarınınrestorasyo-nuçalışmasıciddiolarakyurutulemezdi.Yiyecekikmalininorgut-lenmesigenişletildiveiyileştirildi.Rusya’nınelektriklendirilmesiiçinbirplanhazırlanmayabaşlandı.BeşmilyonkadarKızılOrduaskerihalasilahaltındaydıvesavaştehlikesiyuzundenşimdilikterhisedilemiyordu.Buyuzden,KızılOrdununbirkısmı,iktisadiinşaalanındakullanılmakuzereEmekOrduları’nadonuşturuldu.Işçi-KoyluSavunmaKonseyi,EmekveSavunmaKonseyi’ne(STO)donuşturuldu.OnudesteklemekuzereDevletPlanlamaKomisyonu(Gosplan)kuruldu.
308
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
1920Mart’ınınsonundaIX.PartiKongresi toplandıgındadu-rumbuydu.
PartiKongresinde,611,978Partiuyesinitemsilen,kararoyunasahip554delegehazırbulundu.Istişarioyasahipdelegelerinsayısı162idi.
PartiKongresi,ulkeninulaşımvesanayialanlarındakiacilgo-revlerinitespitettivesendikalarıniktisadiinşayakatılmazorunlu-lugunaozellikledikkatçekti.
PartiKongresi,ilkplandademiryolları,yakıtsanayiivedemir-çeliksanayininkalkındırılmasını ongorenyekpare iktisadiplanaozelbironemverdi.Buplanınozu,Lenin’in“gelecekonyadayirmiyıliçinbuyukbirprogram”diyevurguladıgı,tumulusalekonomi-ninelektrifikasyonuprojesiydi.Bu,Rusya’nınElektrifikasyonuiçinDevletKomisyonu’nun(GOELRO),bugunçoktanaşılmışolanunluplanınıntemelinioluşturdu.
PartiKongresi,sanayidekidirektorlerintekkişiyonetiminevekişiselsorumluluktaşımasınakarşıçıkanvesanayiinyonetimindesınırsızbir“grupyonetimi”nivesorumsuzlugusavunanpartiduş-manı“DemokratikMerkeziyetçilik”grubunungoruşlerinireddetti.BupartiduşmanıgruptabaşroluSapronov,Ossinski,veV.Smirnovoynuyordu.Bunlar,partiKongresindeRykovveTomskitarafındandesteklendiler.
4.POLONYASOYLULARININSOVYETRUSYA’YASALDIRISI.GE-NERALVRANGEL’İNHAREKATI.POLONYAPLANININBAŞARI-SIZLIĞI.VRANGEL’İNBOZGUNU.MÜDAHALENİNSONU.
Kolçak ve Denikin’in hezimete ugratılmasına ragmen, SovyetCumhuriyeti’nin,KuzeyBolgesi,Turkistan,Sibirya.DonBolgesi,Uk-raynavedigeryerleriBeyazlardanvemudahalecilerdenkurtarıptop-raklarınısurekligenişletmesineragmen,AntantRusya’yakarşıablu-
309
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
kayıkaldırmakzorundakalmasınaragmen,AntantdevletleriSovyetiktidarınınzaptedilemezolduguvegalipgeldigiduşuncesinihalika-bullenmekistemiyorlardı.Buyuzden,SovyetRusya’yakarşıbirmu-dahaleteşebbusundedahabulunmayakararverdiler.Bukezmuda-halecilerbiryandankarşı-devrimcibirburjuvamilliyetçisi,PolonyadevletininfiilenbaşıolanPilsudski’den,vedigeryandandaKırım’daDenikinordusununkalıntılarınıbiraraya getirmiş olanve oradanDonetzHavzasınıveUkrayna’yıtehditedenGeneralVrangel’denya-rarlanmayakararverdiler.
Lenin’inifadeettigigibi,soylularPolonya’sıveVrangel,uluslarara-sıemperyalizminSovyetRusya’yıbogmayakalkışanikikoluydu.
Polonyalılarınplanı,Dinyeper’inbatısındakiSovyetUkrayna’yıveSovyetByelo-Rusya’yıilhaketmek,bubolgelerdePolonyalısoylu-larıniktidarınırestoreetmek,Polonyadevletininsınırlarını“deniz-dendenize”,Danzig’denOdessa’yauzanacakbiçimindegenişletmekvekendilerineyapılanyardımınkarşılıgıolarak,Vrangel’inKızılOr-duyuezmesineveSovyetRusya’daçiftliksahiplerininvekapitalistle-riniktidarınırestoreetmesineyardımetmekti.
BuplanAntantdevletleritarafındanonaylandı.SovyetHukumetinin,barışıkorumakvesavaşıonlemekama-
cıylaPolonyailegoruşmelerbaşlatmagirişimleritamamensonuç-suzkaldı.Pilsudskibarışlafınıbileduymakistemiyordu.Savaşyap-makistiyordu.KolçakveDenikin’ekarşıçarpışmalardayorgunduş-muşKızılOrdunun,Polonyakuvvetlerininsaldırısınadayanamaya-cagınıhesaplıyordu.
Kısasoluklanmamolasısonbulmuştu.Nisan1920’dePolonyabirlikleriSovyetUkrayna’nıntoprakla-
rınagirdilerveKiev’iişgalettiler.AynısıradaVrangeltaarruzageçtiveDonetzHavzasınıtehditetti.
PolonyabirliklerininsaldırısınayanıtolarakKızılOrdu,tumcepheboyuncakarşıtaarruzageçti.Kiev’ikurtardıktanvePolon-
310
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
yasoylularınıUkraynaveByelo-Rusya’dansurupattıktansonraGuneyCephesindenKızılbirliklertaarruzlarınınmomentiyleGa-liçya’daLvovkapılarınadayanırken,BatıCephesindekikıtalarVar-şova’yayaklaştılar.Polonyasoylularınınordularıkesinyenilgiyleyuzyuzeydiler.
Fakat,Troçki’ninveonunKızılOrduGenel
Karargahındakiyandaşlarınınşuphelihareketleribaşarıyısuyaduşurdu.TroçkiveTuhaçevski’ninhatalarıyuzunden,Kızılbirlikle-rinBatıCephesindeki,Varşovauzerinetaarruzlarıtamamenduzen-sizbirbiçimdegelişti:Birliklereelegeçirdiklerimevzileritahkimet-meimkanıverilmedi;ihtiyatvecephaneçokgeridekalırken,oncumufrezelerçokilerisuruldu.Sonuçolarak,oncumufrezelercepha-nesizveihtiyatsızkaldı,cepheuçsuz-bucaksızyayıldıvebuyuzdencepheninyarılmasıkolaylaştı.Tumbunlardanoturu,kuçukbirPo-lonyakuvvetiBatıCephemizibirnoktadayardıgında,birliklerimizincephaneikmalhattıkesildivegeriçekilmeyezorlandılar.Lvovkapı-larınadayananvePolonyalılarısıkıştıranGuneyCephesibirliklerinegelince,DevrimciSavaşKonseyi’ninkotuunlu“şefi”Troçki,bubir-liklerinLvov’uzaptetmesiniyasakladı.
GuneyCephesindekitemelguçolanSuvariOrdusunu,guyaBatıcephesineyardımetmekuzeretakuzey-doguyanakletme emriniverdi, oysaBatıCephesine en iyi ve aslındatekmumkunyardımyolununLvov’uzaptetmekoldugunugormekguçdegildi.FakatSu-variOrdusununGuneyCephesindençekilmesi,Lvov’danayrılması,aslında,GuneyCephesindekikuvvetlerimizindegeriçekilmesian-lamınageliyordu.BoyleceTroçkitarafındanverilenbubozguncuemirleGuneyCephesindekibirliklerimizanlaşılmazveaslahake-dilmemişbirbiçimde,Polonyasoylularınısevindiren,geriçekilme-yezorlandı.
Bu,aslındadogrudanbiryardımdı—amabizimBatıCephemi-zedegil,PolonyasoylularınaveAntant’abiryardım.
311
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
BirkaçgunsonraPolonyabirliklerinintaarruzudurduruldu,vebirliklerimizPolonyalılarakarşıyenibirkarşı-taarruzunha-zırlıklarınabaşladılar.FakatsavaşısurdurecekgucukalmayanvebirKızılkarşı-taarruzihtimalindentelaşakapılanPolonya,Din-yeper’inbatısındakiUkraynatopraklarıveByelo-Rusyauzerin-dekihakiddialarındanvazgeçtiveRusyailebarışyapmayıtercihetti.20Ekim1920’daRiga’daPolonyailebarışanlaşmasıimza-landı.Buanlaşmayagore,Polonya,Galiçya’yıByelo-Rusya’nınbirkısmınıalıkoyuyordu.
Polonya ile barış anlaşmasından sonra Sovyet Cumhuriyeti,Vrangel’inişinibitirmeyekararverdi.VrangelIngilizlerveFransız-lardansonmodelsilahlar,zırhlıaraçlar,tanklar,uçaklarvecephanealmıştı.EsasolaraksubaylardanoluşanvurucuBeyazMuhafızalay-larınasahipti.FakatVrangel,Kuban’aveDonBolgesineçıkardıgıbirlikleridesteklemekuzereazçokonemlisayıdakoyluyuveKazagıhareketegeçirmeyibaşaramadı.FakatVrangelbunaragmen,Do-netzHavzasınınkapılarınadayanmakkomurbolgemizitehditetti.OsıradaKızılOrduçokyorgunoldugundan,SovyetHukumetinindurumudahadazorlaşmıştı.KızılOrduerleri,Vrangel’inbirlikleri-ne karşıtaarruzageçerveaynızamandaVrangel’eyardımedenMahno’nunanarşistçeteleriniezerkeneşigorulmedikguçşartlaraltındailerlemekzorundakaldılar.FakatteknikmalzemeustunluguVrangel’deolmasınaragmen,KızılOrdutankasahipolmamasınaragmen,KızılOrduVrangel’iKırımyarımadasına surduveoradasıkıştırdı. Kasım 1920’de Kızıl Kuvvetler Perekop mustahkemmevkiinizaptettiler,Kırım’ageldiler,Vrangel’inkuvvetleriniezdilerveyarımadayıBeyazMuhafızlardanvemudahalecilerdenkurtardı-lar.Kırım,Sovyettopragıoldu.
Polonya’nın buyuk guç planlarının başarısızlıga ugramasıveVrangel’inyenilgisiyle,mudahaledonemisonbuldu.
312
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
1920’nin sonuna dogru Trans-Kafkasya’nın Azerbaycan’daburjuvamilliyetçiMusavvatçıların,Gurcistan’da,Menşevikmilliyet-çilerinveErmenistan’daTaşnaklarınboyundurugundankurtarıldı.Sovyet iktidarı, Azerbaycan, Ermenistan ve Gurcistan’da zafereulaştı.
Buhenuzmudahalenintamamensonbulmasıanlamınagelmi-yordu.UzakDogu’dakiJaponmudahalesi1922’yekadarsurdu.Ay-rıca,yenimudahaletertiplemeteşebbusleriyapıldı(1921’dedogu-daAtamanSemyonovveBaronUngern,Karelya’daFinBeyazMu-hafızları).FakatSovyetulkesininbaşduşmanları,esasmudahalekuvvetleri,1920sonundayıkılmışlardı.
YabancımudahalecilerinveRusBeyazMuhafızlarınınSovyetle-rekarşısavaşı,Sovyetlerinzaferiylesonbuldu.
SovyetCumhuriyetidevletbagımsızlıgınıveozgurlugunukoru-du.
Bu,yabancıaskerimudahaleninveiçsavaşınsonuoldu.
Bu,Sovyetiktidarınıntarihizaferioldu.
5.SOVYETCUMHURİYETİ,İNGİLİZ-FRANSIZ- JAPONPOLON-YAMÜDAHALESİİLERUSYA’DABURJUVAZİVEÇİFTLİKSAHİP-LERİNİN BEYAZ MUHAFIZ KARŞI-DEVRİMİNİN BİRLEŞİKKUVVETLERİNİNASILVENİÇİNYENDİ?
MudahaledonemininondegelenAvrupaveAmerikagazetevedergilerini inceleyecekolursak,Sovyetiktidarınınkazanılabi-lecegineinananbirtekseçkinaskeryadasivilyazarveyaaskeriuzmanbulunmadıgınıkolaylıklagorebiliriz.Tamtersine,butunulkelerinvemilletlerinbutunseçkinyazarları,askeriuzmanlarıvedevrimtarihçileri,butunbilgingeçinenler,Sovyetiktidarınıngunlerininsayılıveyenilgisininkaçınılmazoldugunuilanetmek-teittifakhalindeydiler.
313
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
Bunlar, mudahalenin zaferine olan kesin inançlarını, SovyetRusya’nınhenuzorgutlubirordusuolmamasınaveKızılOrduyuateşaltındayaratmakzorundaolmasınakarşılık,mudahalecilerinveBeyazMuhafızlarınelindeazçokhazırbirordubulunmasınada-yandırıyorlardı.
Ayrıca bunlar, kesin inançlarım, askeri kadroların buyuk ço-gunlugununkarşı-devrimkampınageçmesinedeniyleKızılOrdu-nundeneyimlikadrolarasahipolmamasınakarşılık,mudahalecile-rinveBeyazMuhafızlarınboylekadrolarasahipolmasınadayandı-rıyorlardı.
Bundandaote,kesininançlarını,Rusya’nınsavaşsanayiininge-riligiyuzundenKızılOrdununsilahvecephanesıkıntısıçekmesi,eldebulunanlarınkotukalitedeolması,ayrıcaRusyaablukaileheryandan sımsıkısarıldıgından, dışardanmalzemesaglayamamasıolgusunadayandırıyorlardı.
MudahalecilerinveBeyazMuhafızlarınordusuisebolmiktardabirincisınıfsilah,cephanevemalzemeiledonatılmıştıvedonatıl-mayadevamedecekti.Sonolarakda,kesininançlarını,mudahaleci-lerinveBeyazMuhafızlarınordusununRusya’nınenzenginyiye-cekuretenbolgeleriniişgalaltındatutmasınakarşılık,KızılOrdu-nunboylebolgeleresahipolmamasıveyiyeceksıkıntısıçekmesigerçeginedayandırıyorlardı.
VeKızılOrdununbutunbuelverişsizşartlarınveyetersizlikle-rinsıkıntısınıçektigidebirgerçekti.
Bubakımdan—amayalnızbubakımdan—mudahalecibaylartamamenhaklıydılar.
Ohalde, Kızıl Ordunun boylesine ciddi eksiklikleri olmasınaragmen,boyleeksiklikleriolmayanmudahalecilerinveBeyazMu-hafızlarınordusunuyenmesinasılaçıklanır?
1—KızılOrdugalipgeldi,çunkuKızılOrdununugrundaçarpış-tıgıSovyetHukumetininpolitikasıdogrubirpolitikaydı,halkınçı-
314
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
karlarına cevap verenbir politikaydı; çunku halkbupolitikanındogrubirpolitikaoldugunu,kendipolitikasıoldugunuanlamışvekavramıştıveonusonunakadardestekliyordu.
Bolşevikler,yanlışbirpolitika,halktarafındandesteklenmeyenbirpolitikaugrunadovuşenbirordunungalipgelemeyeceginibili-yorlardı.MudahalecilerinveBeyazMuhafızlarınordusuboylebirorduydu.Herşeyivardı;tecrubelikomutanlarıvebirincisınıfsilah-ları,cephanesi,giyimeşyasıveerzakı.Tekşeyieksikti:Rusyahalk-larınındestegivesempatisi;ziraRusyahalklarımudahalecilerinveBeyazMuhafız“hukumdarlar”ınhalkduşmanıpolitikasınıdestek-lemekistemiyorduvedestekleyemezdi.Vebununiçinmudahaleci-lerinveBeyazMuhafızlarınordusuyenilgiyeugradı.
2—KızılOrdugalipgeldi,çunkuhalkınasonunakadarbaglıvesadıktı,bunedenledehalkonukendiordusuolaraksevdivedes-tekledi.Kızıl Orduhalkın evladıdırvekendihalkına,bir evladınanasınabaglıoldugugibisadıkkaldıgısurece,halkınındesteginikazanacakvegalipgelmesikaçınılmaz olacaktır. Kendi halkınakarşı gelen bir ordu amamutlakayenilecektir.
3—KızılOrdugalipgeldi,çunkuSovyetiktidarıbutuncephegerisini,butunulkeyi,cepheninihtiyaçlarınınhizmetinesokmayıbaşardı.Cepheyihertarzdadestekleyecekguçlubircephegerisiol-mazsa,birorduyenilmeyemahkumdur.Bolşeviklerbunubiliyor-lardıvetamdabunedenleulkeyi,cepheyesilah,cephane,giyecek,erzakvetakviyesaglayanbiraskerikampaçevirdiler.
4—KızılOrdugalipgeldi,çunku:a)KızılOrduaskerlerisavaşınhedeflerinivegorevlerinianlamışlardıvebunlarındogrulugununbi-lincindeydiler;b)savaşınhedefvegorevlerinindogrulugununbilin-cinde olmaları, disiplin ve savaşma yeteneklerini guçlendirdi; c)bundandolayıKızılOrdusavaşboyuncaduşmanakarşıheryerdeemsalsizbirfedakarlıkveeşsizbirkitlekahramanlıgıgosterdi.
315
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
5—Kızıl Ordu galip geldi, çunku onun cephe gerisindekivecephedekiyoneticiçekirdegi,dayanışmavedisipliniçindebirleş-miş,devrimciruhusaglam,ortakdavaiçinherfedakarlıgıustlen-meyehazır,milyonlarıorgutlemeveonlarıençapraşıkdurumlardadogruolarakyonetmeyetenegieşsizolanBolşevikPartiydi.
“AncakParti’ninuyanıklığıvesıkıdisiplinisayesinde”,diyor-
duLenin,“ancakParti’ninotoritesininbütünhükümetdaireve
kurumlarınıbirleştirmesi,MerkezKomitesi’ninattığışiarınon-
larca,yüzlerce,binlercevenihayetmilyonlarcainsantarafından
tekadammışçasınaizlenmesi, emsalsiz fedakarlıkların yapıl-
masısayesindedirkibumucizegerçekleşebildi.Ancakbunlar
sayesindedirki,Antantemperyalistlerininvebütündünyaem-
peryalistlerinin iki,üç,hattadörtkez tekrarlananseferlerine
rağmenzafereulaşmamızmümkünoldu.”(Lenin,SeçmeEserler,
cilt8,S.84.)
6—KızılOrdugalipgeldiçunku:a)SaflarındanFrunze,Voroşi-lov,Budyonnivedahabaşkabirçoklarıgibiyenitipteaskerionder-leryetiştirmeyibildi;b)saflarındaKotovski,Çapayev,LazoŞçors,Parhomenkovedahabirçoklarıgibiyeteneklihalkkahramanlarıçarpıştı;c)KızılOrdununsiyasiegitimiLenin,Stalin,Molotov,Kali-nin, Sverdlov,Kaganoviç,Orkonikidze,Kirov,Kuybişev,Mikoyan,Jdanov, Andereyev, Petrovski, Yaroslayski, Cerjinski, Sçadenko,Mehlis, Kruşçov, Şvemik, Şkiryatov ve digerleri gibi kimselerinelindeydi;d)KızılOrdu,çalışmalarıylasaflarıpekiştiren,askerlerindisiplinruhunuvesavaşcesaretinigeliştiren,biryandanbazıko-mutanlarınhaincefaaliyetlerinienerjikbiçimde,hızlaveyılmaksı-zınbastırırken,digeryandanSovyetiktidarınabagımlılıklarınıka-nıtlamışveKızılOrdubirliklerinisıkıbirşekildeyonetebilenPartiliveyaPartisizkomutanlarınotoriteveunlerinicesaretlevekararlı-lıkladestekleyen,ustunorgutleyicilerveajitatorlerolarakçalışanaskerikomiserleresahipti.
316
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
“Askerikomiserlerolmasaydı,KızılOrdumuzolmazdı”,diy-
orduLenin.
7—KızılOrdugalipgeldi,çunkuBeyazOrdularıngerisinde,
Kolçak,Denikin,Kraznov,Vrangel’incephegerisinde, işçilerive
koylulerimudahalecilereveBeyazMuhafızlarakarşıayaklandıran,
Sovyetiktidarıduşmanlarınıncephegerisiniguvenliksizkılanve
boyleceKızılOrdununilerleyişinikolaylaştıranPartilivePartisiz
seçkinBolşeviklergizliolarakçalışıyorlardı.BeyazMuhafızların
vemudahalecilerincephegerisiniguvenliksizkılanUkrayna,Si-
birya,UzakDogu,Urallar,Byelo-RusyaveVolgabolgesipartizanla-
rının,KızılOrduyaeşsiz hizmetlerde bulundugunuherkesbil-
mektedir.
8—KızılOrdugalipgeldi,çunkuSovyetCumhuriyeti,Beyaz
Muhafızkarşı-devriminevedışmudahaleyekarşımucadelesinde
yalnızdegildi;çunkuSovyetiktidarınınmucadelesi ve başarıları,
butundunyaproleterlerininsempativedesteginesahipti.Emper-
yalistlerSovyetCumhuriyetinimudahaleveablukailebogmayaça-
balarken,emperyalistulkelerinişçileriSovyetlerinyanındayeral-
dılarveonayardımettiler.OnlarınSovyetCumhuriyetineduşman
ulkelerinkapitalistlerinekarşımucadelesi,emperyalistlerisonunda
mudahaledenvazgeçmeyezorladı.Ingiltere,Fransavemudahaleye
katılandigerdevletlerinişçilerigrevlerorgutlediler,mudahalecilere
veBeyazMuhafız generallerine gonderilen savaşmalzemelerini
yuklemeyireddettilerve“Rusya’danEliniziÇekin!”şiarıaltındaEy-
lemKomitelerikurdular.
“Uluslararasıburjuvazibizeelinikaldırırkaldırmaz,bueli
kendi işçileritutuyor”,diyorduLenin.(Lenin,TümEserler,cilt
XXV,s.405,Rusça.)
317
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
KISA ÖZET
EkimDevrimitarafındanalaşagıedilençiftliksahiplerivekapita-listlerBeyazMuhafızgenerallerlebirolupkendiyurtlarınınçıkarları-nakarşıAntantulkelerininhukumetleriylebirleşerek,SovyetulkesiuzerineortakbiraskerisaldırıyapmakveSovyetiktidarınıdevirmekuzereanlaştılar.Butemelde,Rusya’nınkenarbolgelerindeAntantas-kerimudahalesiveBeyazMuhafızisyanlarıtertiplendi,boyleceRus-ya’nınyiyecekvehammaddekaynaklarıylabaglarıkesildi.
Almanya’nınaskeriyenilgisiveAvrupa’dakiikiemperyalistkoalis-yonarasındakisavaşınsonbulması,Antant’ınguçlenmesinevemuda-haleninyozlaşmasınaveSovyetRusyaiçinyeniguçlukleryarattı.
Oteyandan,Almanya’dakidevrimvedigerAvrupaulkelerindebaşlayandevrimcihareket,SovyetiktidarıiçinelverişliuluslararasışartlaryarattıveSovyetCumhuriyetinindurumunukolaylaştırdı.
BolşevikParti,işçivekoyluleriyabancıistilacılaraveburjuvaveçiftliksahibiBeyazMuhafızlarakarşıanavatansavaşıiçinhareke-tegeçirdi.SovyetCumhuriyetiveonunKızılOrdusu,Antantkukla-larını—Kolçak’ı, Yudeniç’i,Denikin’i, Kraznov’u veVrangel’i—birbiri ardısıra yendi, Antant’ın diger bir kuklasını, Pilsudski’yi,UkraynaveByelo-Rusya’dansurupattıveboylecedış mudahaleguçleriniyenip, onlarıSovyetulkesinindışınasurdu.
Boyleceuluslararasısermayeninsosyalizmulkesineilksilahlısaldırısıtambirfiyaskoylasonbuldu.
Devrim tarafından ezilmiş olan partiler, Sosyal-Devrimciler,Menşevikler,Anarşistlervemilliyetçiler,mudahaledonemindeBe-yazMuhafızgeneralleriniveistilacılarıdesteklediler;SovyetCum-huriyetinekarşı,karşıdevrimcikomplolartezgahladılarveSovyetiktidarınıntemsilcilerinekarşıterorebaşvurdular.EkimDevrimin-denonceişçisınıfıiçindebellibiretkiyesahipolanbupartiler,içsa-
318
Sekizinci bölüm. Yabanci askeri müdahale ve Iç savaş döneminde bolşevik parti
vaşsırasındakitleleringozundetamamenkarşı-devrimcilerolarakaçıgaçıktılar.
Içsavaşvemudahaledonemi,SovyetRusya’dabupartilerinsi-yasiçokuşuneveKomunistPartisininkesinzaferinetanıkoldu.
319
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
D O KU Z U N C U B Ö LÜM
BARIŞÇILEKONOMIKRESTORASYONÇALIŞMASINAGEÇIŞDÖNEMINDE
BOLŞEVIKPARTISI( 1921 - 1925 )
1.DIŞMÜDAHALENİNVEİÇSAVAŞINTASFİYESİNDENSONRASOVYET CUMHURİYETİ. RESTORASYONDÖNEMİNİN GÜÇ-LÜKLERİ.
SovyetCumhuriyeti,savaşasonverdiktensonra,barışçıliktisa-di inşaçalışmasınagirişti.Savaşınaçtıgıyaralarısarmakgereki-yordu.Ulkeninyıkılaniktisadihayatınırestoreetmek,sanayii,de-miryollarınıvetarımıduzenesokmakgerekiyordu.
Nevarki,barışçıl inşayageçişolaganustuguçşartlaraltındagerçekleştirilmekzorundakalındı.Içsavaştazaferkolayeldeedil-memişti.Ulke,dortyılsurenemperyalistsavaşveuçyılsurendışmudahaleyekarşısavaşlaharabeyedonmuştu.
1920yılındatoplamtarımuretimi,savaşoncesiuretiminancakyarısıkadardı.Vebusavaşoncesiseviye,çarlıkRusya’sınınzavallıkırınınseviyesiydi.Dahadakotusu,1920’debirçokildeiyiurunel-deedilemedi.Tarımçokkotubirdurumdaydı.
Tamamenbozulansanayiindurumudahadakotuydu.Buyuksanayiuretimi1920yılında,savaşoncesiuretiminyedidebirininbirazuzerindeydi.Fabrikaveişletmelerinçoguçalışmazdurum-daydı;madenlervekomurocaklarıyıkılmışvesubaskınınaugra-mıştı. En içler açısı olan, demir ve çelik sanayiinin durumuydu.1921yılınıntumundetoplampikdemir uretimisadece116,300ton,yanisavaşoncesiuretiminaşagıyukarıyuzde3’ukadardı.Ya-
320
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
kıt kıtlıgı vardı. Ulaşım tamamenbozulmuştu.Ulkeninmetalvetekstilstoklarıhemenhementukenmişti.Ekmek,yag,et,ayakkabı,giyecek,kibrit,tuz,gazyagıvesabungibitemelihtiyaçmaddelerin-demuthişbirkıtlıkvardı.
Savaşsurdugumuddetçe,halktumbuyoklukvekıtlıgadayanı-yor,hattabutunbunlarınfarkındabileolmuyordu.Amasavaşsonaerdiktensonrahalkbirdenbuyoklukvekıtlıgınkatlanılmazlıgınıhissettivederhalgiderilmesiniistemeyebaşladı.
Koyluler arasında hoşnutsuzluk başgosterdi. Içsavaşın ateşiiçinde,işçisınıfıilekoylulukarasındabiraskeri,siyasiittifakortayaçıkmışvesaglamlaşmıştı.Buittifakbelirlibirtemeledayanıyordu:KoyluSovyetiktidarındantoprakveçiftliksahiplerineveKulaklarakarşıkorunmaeldeediyordu,işçileriseteslimyukumlulugusaye-sindekoyluluktenbesinmaddelerieldeediyordu.Amabutemelşimdiartıkyeterlidegildi.
Sovyetdevleti,teslimyukumlulugusayesindekoylulerintumurunfazlasınıulkesavunmasınınihtiyaçlarıiçintoplamakzorundakalmıştı.Teslimyukumluluguolmasaydı,SavaşKomunizmisiyasetiolmasaydı,içsavaştazafereldeetmekimkansızolurdu.SavaşKo-munizmisiyaseti,savaştarafından,dışmudahaletarafındandayatıl-mıştı.Savaşyapıldıgısurece,koylulerteslimyukumlulugunukabul-lenmişvemalyetersizliginealdırmamışlardı;amasavaşsonaerdi-giveçiftliksahipleriningeridonmesitehlikesiortadankalktıgıza-man,koyluler,butunurunfazlalarınınellerindenalınması,teslimyukumlulugusistemindenyakınmayaveyeterlimiktardamalta-lepetmeyebaşladılar.
TumSavaşKomunizmisistemi,Lenin’inbelirttigigibi,koylule-rinçıkarlarıylaçatışmayabaşlamıştı.
Hoşnutsuzlukhavasıişçisınıfınıdaetkiledi.Proletarya,içsava-şınanayukunu taşımış,BeyazMuhafızlarınveyabancıordularakarşı,iktisadibozuklugunvekıtlıgınfelaketlerinekarşıkahraman-
321
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
cavefedakarcasavaşmıştı.Eniyi,ensınıfbilinçli,enfedakarveendisiplinliişçilersosyalistcoşkuylaesinlenmişlerdi.Amabuyukikti-sadibozukluk,işçisınıfıuzerindedeetkisinigostermişti.Işlerdu-rumdaolanbirkaçfabrikaveişletmebilesurekliçalışamıyordu.Iş-çilergeçimlerinisaglamakiçingelipgeçiciişlerleugraşmakçakmakyapmakveyiyecekiçinkoylerdekuçukmubadeleleregirişmekzo-rundakalıyorlardı(“çantaticareti”).Proletaryadiktatorlugununsı-nıftemelizayıflamayabaşlıyordu;işçisınıfıparçalanıyor,birkısmıkoyleregidiyor,işçiolmaktançıkıyor,deklasehalegeliyordu.Açlıkveyorgunlukyuzunden,işçilerinbirkısmındahoşnutsuzlukbelirti-lerigorulmeyebaşlıyordu.
Parti,ulkeniniktisadihayatınıetkileyenbutunproblemlereiliş-kinyenibirsiyaset,yenidurumauygunbirçizgisaptamasorunuy-lakarşıkarşıyaydı.
Parti, iktisadi inşaproblemlerine ilişkinboylebir siyasiçizgisaptamaçalışmasınagirişti.
Ama sınıf duşmanları uyumuyordu. Guç iktisadi durumdan,koylulerin hoşnutsuzlugundan yararlanmaya çalışıyordu. Sibir-ya’da,Ukrayna’daveTambovilinde(Antonovisyanı),BeyazMuha-fızlarınveSosyal-DevrimcilerintertipledigiKulakisyanlarıbaşgos-terdi.Herturdenkarşı-devrimciunsurların—Menşevikler,Sosyal-Devrimciler,Anarşistler,BeyazMuhafızlar,burjuvamilliyetçileri—faaliyeticanlandı.Duşman,Sovyetiktidarınakarşıyenimucadeletaktikleribenimsedi.Sovyetleridesteklemekılıgınaburunerek,es-kiiflasetmiş“KahrolsunSovyetler!”şiarınıbirkenarabırakıpyenibir şiar kullanmaya başladı: “Komunistlerin olmadıgı Sovyetleriçin!”
Sınıf duşmanının yeni taktiginin çarpıcı bir ornegi, Kronsta-dt’takikarşı-devrimciayaklanmaydı.Buayaklanma1921Martında,X.PartiKongresindenbirhaftaoncebaşladı.Ayaklanmanınbaşın-da,Sosyal-Devrimcilerle,Menşeviklerleveyabancıdevletlerintem-
322
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
silcileriyleişbirligihalindeolanBeyazMuhafızlarbulunuyordu.Ka-pitalistlerinveçiftliksahiplerininiktidarınıvemulkiyetinirestoreetmeçabalarınıasilerilkbaştabir“Sovyet”yaftasıardınasaklama-yaçalıştılar.“KomunistlerinolmadıgıSovyetler!”şiarınıattılar.Kar-şı-devrimciler,sozumonaSovyetikşiarlarlakuçuk-burjuvakitlele-rinhoşnutsuzlugundanyararlanarakSovyetiktidarınıdevirmeyeçalıştılar.
Kronstadt ayaklanmasının patlak vermesini kolaylaştıran ikinedenvardı:savaşgemilerininmurettebatınınbileşimininkotuleş-mesiveKronstadt’takiBolşevikorgutunguçsuzlugu.EkimDevri-minekatılaneskibahriyelilerinneredeysetumu,cephede,KızılOr-dusaflarındakahramancaçarpışmaktaydı.Bunlarınyerinedonan-mayayeni,devrimiçindeçelikleşmemişikmalerlerigelmişti.Bun-lar,koylulerinteslimyukumlulugunekarşıhoşnutsuzlugunudilegetiren tamamen bilinçsiz bir koylu kitlesiydiler. O donemdekiKronstadtBolşevikorgutise,cepheyegidenleryuzundenbirhaylizayıflamıştı.Butunbunlar,Sosyal-Devrimcilerin,MenşeviklerinveBeyazMuhafızlarınKronstadt’asızıpkentielegeçirmelerinimum-kunkıldı.
Asilerçokonemlibirkaleyi,filoyuveçokmiktardasilahvecep-haneyi ele geçirdiler.Uluslararası karşı-devrimbir zaferkazandı.Amaduşmanvaktindenevvelsevindi.AyaklanmaSovyetbirlikleritarafındançabucakbastırıldı.Parti,Kronstadtasilerininustuneenseçkinevlatlarını,VoroşilovyoldaşınonderligindeX.PartiKongresidelegelerinigonderdi.KızılOrduerleriincebirbuztabakasıuzerindeKronstadt’ayuruduler; buz tabakası birçok yerde kırıldı ve bir-çokKızılOrdueribogularakoldu.Kronstadt’ınguçzaptedilirkalele-rinincephedentaarruzlaalınmasıgerekiyordu.Zaferikazanantarafdevrime baglılık, yigitlik ve Sovyet iktidarı ugruna olmeye hazırolanlardı. Kronstadt kalesi,Kızıl birliklerin cepheden taarruzuylaalındı.Kronstadtayaklanmasıtasfiyeedildi.
323
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
2—PARTİDE SENDİKALARÜZERİNETARTIŞMA.X.PARTİKONGRESİ.MUHALEFETİNYENİLGİSİ.YENİEKONOMİKPOLİ-TİKA’YA(NEP)GEÇİŞ
PartiMerkezKomitesi,onunLeninistçogunlugu,savaşsonaer-diktenveulkebarışçıliktisadiinşayageçtiktensonra,savaşınveablukanınurunuolankatıSavaşKomunizmirejiminisurdurmekiçinbirnedenkalmadıgıkonusundaaçıktı.
MerkezKomitesi,artıkteslimyukumlulugusistemineihtiyaçkalmadıgını,busistemyerinekoylulereurunfazlasınınbuyukkıs-mınıistediklerigibikullanmaimkanıvermekiçinbiraynivergisis-teminingeçirilmesigerektiginigoruyordu.MerkezKomitesi,boylebir tedbirini tarımı canlandırma, sanayiin gelişmesi için gerekliolantahıluretiminivesanayibitkileriuretiminiartırma,metadola-şımınıcanlandırma,şehirlereyiyecekikmaliniduzenlemeveişçi-koyluittifakıiçinyenibirtemel,iktisadibirtemelyaratmaimkanısaglayacagınıgoruyordu.
MerkezKomitesi,birinciveenonemligorevinsanayiicanlan-dırmakoldugukonusundadaaçıktı;amaMerkezKomitesi,işçisı-nıfıveonunsendikalarınıişiniçineçekmeksizinsanayiincanlandı-rılamayacagını,işçisınıfınınisebuişiniçine,iktisadibozuklugun,halkiçin,tıpkıdışmudahaleveablukakadartehlikelibirduşmanoldugunaiknaedildigindeçekilebilecegini;Partivesendikalarınişçisınıfıileilişkilerde,cephedegerçektengereklioldugugibiaskeriemirlerdegil,iknaaraçlarıveyontemleriuyguladıgındabugoreviyerinegetirebilecekdurumdaolacagınıduşunuyordu.
AmabutunPartiuyeleriMerkezKomitesigibiduşunmuyordu.Muhalifgrupçuklar—Troçkistler,“IşçiMuhalefeti”,“SolKomunist-ler”,“DemokratikMerkeziyetçiler”vb.—tambirşaşkınlıkiçindebulunuyorvebarışçıliktisadiinşayageçişeilişkinguçluklerkarşı-sındayalpalıyorlardı.PartiiçindeeskiMenşevik,eskiSosyal-Dev-rimci,eskiBund’cu,eskiBorotbistkveRusya’nınkenarbolgelerin-
324
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
dengelenherturluyarı-milliyetçiazdegildi.Bunlarınbuyukçogun-lugu, şuya dabumuhalefet grubunamensuptu.Bunlar gerçekMarksistolmadıklarından,iktisadigelişmeyasalarınıbilmedikle-rindenveLeninistbirPartiegitimindengeçmediklerinden,muhalifgrupçukların şaşkınlıgını ve yalpalamalarını şiddetlendirmektenbaşka birşey yapmadılar. Bazıları bu Savaş Komunizmi rejiminigevşetmeyegerekolmadıgını,tamtersine,“vidalarındahadasıkış-tırılması” gerektigini duşunuyordu. Bazılarıysa Parti ve devletinekonomininrestorasyonunakarışmaması,buişintamamensendi-kalarabırakılmasıgerektigikanısındaydı.
Partidekibazıgruplararasındaboylebirkargaşaortamında,Parti-yibirtartışmaaçmayazorlamakisteyenanlaşmazlıkçıkartmaktanhoşlanankişilerin,şuyadabumuhalif“onder”lerinçıkacagıaçıktı.
Nitekimoyledeoldu.
Tartışma,sendikalarosıradapartipolitikasınınbaşsorunuol-mamasınaragmen,sendikalarınrolusorunundabaşladı.
Lenin’ekarşı,MerkezKomitesininLeninistçogunlugunakarşıtartışmayıvemucadeleyibaşlatan,Troçkioldu.Durumudahadaagırlaştırmakamacıylao,1920KasımınınbaşlarındatoplananV.Tum-RusyaSendikalarKonferansıKomunistfraksiyonununoturu-munda,“vidalarısıkıştırma”ve“sendikalarısarsma”gibisakıncalıbirşiarlaortayaçıktı.Troçki,sendikalarınbiranonce “devletleşti-rilmesi”talebiniyukseltti.Işçisınıfıylailişkilerdeiknayonteminekarşıydı; sendikalara askeri yontemin getirilmesinden yanaydı.Troçki,sendikalardademokrasininyaygınlaştırılmasınavesendikaorganlarınınseçimlegelmesiilkesinekarşıydı.
Troçkistler,işçisınıfıorgutlerininfaaliyetininonsuzduşunule-meyecegiiknayontemininyerine,çıplakcebiryontemini,kuman-daetmeyonteminioneriyorlardı.Sendikalarınyonetiminegeldikle-riheryerdeTroçkistlerbupolitikalarıyla,sendikalarıniçineçatış-ma,bolunmeveçozulmeyitaşıdılar.Troçkistlerpolitikalarıyla,Par-
325
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
tisizişçikitlesiniPartiyekarşıkışkırtmaya,işçisınıfınıbolmeyeça-lıştılar.
SendikalaruzerinePartitartışmasıaslında,sendikasorununuçokçokaşanbiranlamasahipti.SonralarıRusyaKomunistPartisi(Bolşevik)MerkezKomitesiPlenumunun(17Ocak1925tarihli)kararındabelirtildigiuzere,çatışmakonusuaslında,“SavaşKomu-nizminekarşıçıkankoylulugekarşıtavır,Partisizişçikitlesinekar-şıtavır,genelolarak,içsavaşınsonaermekuzereoldugubirdonem-dePartininkitlelereyaklaşımınınneolacagıydı.”(“SBKP[B]Karar-ları”,BolumI,s.651,Rusça.)
Troçki’ninpeşindendigerPartiduşmanıgruplarsahneyeçıktı:“IşçiMuhalefeti”(Şlyapnikov,Medvedyev,Kollontaivedigerleri),“Demokratik Merkeziyetçiler” (Sapronov, Drobnis,Boguslavski,Ossinski,V.Smirnovvedigerleri),“SolKomunistler”(Buharin,Pre-obrajenski).
“IşçiMuhalefeti”,tumulusalekonominiyonetimininbir“Tum-RusyaUreticileriKongresi”neverilmesinionerenbirşiarattı.Bun-larPartininrolunusıfıraindirgemekistiyorveiktisadiinşadapro-letaryadiktatorlugununoneminiinkarediyordu.“IşçiMuhalefeti”,sendikalarlaSovyetdevletiniveKomunist Partisini karşı karşıyakoyuyordu. Işçi sınıfının enustorgutlenmebiçiminin,Partidegilsendikalaroldugunuiddiaediyordu.“IşçiMuhalefeti”aslındaanar-ko-sendikalist,partiduşmanıbirgruptu.
“DemokratikMerkeziyetçilik.”grubu(DeMeciler),hiziplervegruplaşmalariçintamozgurluk:talepediyorlardı.TıpkıTroçkist-lergibi,“DemokratikMerkeziyetçiler”dePartininSovyetlerdekivesendikalardakionderrolunuortadankaldırmayaçalışıyorlar-dı.Lenin,“DemokratikMerkeziyetçiler”den“gurultucuçıgırtkan-lar”hizibiolaraksozediyor,platformlarınıniseSosyal-Devrimci-Menşevikbirplatformoldugunusoyluyordu.
326
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
Troçki, Lenin’e ve Partiye karşı mucadelesinde Buharin’dendestek buldu. Buharin, Preobrajenski, Serebryakov ve Sokolni-kov’labirliktebir“tampongrup”kurdu.Bugrup,butunhizipçilerinenkotusuolanTroçkistlerisavunuyorveonlarınonundebirkalkanvazifesigoruyordu.Lenin,Buharin’indavranışını,“ideolojiksefilli-ginzirvesi”olarakadlandırdı.KısasuresonraBuharin’cilerLenin’ekarşıaçıkçaTroçkistlerlebirleştiler.
LeninveLeninistler,anadarbelerini,Partiduşmanıgruplaşma-larınanagucuolarakTroçkistleruzerindeyogunlaştırdılar.Sendi-kalarıaskeriorgutlerlekarıştırdıklarındandolayıTroçkistlerimah-kumettiler,veaskeriorgutlerinyontemlerininsendikalariçinetaşı-namayacagınıonlarakanıtladılar.Muhalifgruplarınplatformlarınabirkarşı-agırlıkolarakLeninveLeninistler,kendiplatformlarınıortayakoydular.Buplatformdasendikalarbiryonetimokulu,bir“Management”okulu,birkomunizmokuluoldugunaişaretedili-yordu.Sendikalartumçalışmalarınıiknayontemiuzerineinşaet-meliydi.Sendikalarancakbukoşullabutunişçileriiktisadibozuk-lugakarşımucadeleiçinhareketegeçirecek,onlarısosyalistinşaişiiçineçekecekdurumdaolacaklardı.
MuhalifgruplaşmalarlamucadeleiçindePartiorgutleriLenin’inetrafındatoplandılar.Mucadele,Moskova’daozelliklekeskinbirka-raktereburundu.Muhalefet,esasguçleriniburadatoplamışveonu-ne başkent orgutunu ele geçirmehedefini koymuştu. Ne var ki,MoskovaBolşevikleri,hizipçilerinbutertiplerinikararlılıklageriçevirdi.UkraynaPartiorgutlerindedeşiddetlibirmucadelepatlakverdi.OsıralarUkraynaKomunistPartisi(Bolşevik)MerkezKomi-tesiSekreteriolanMolotovyoldaşınonderligindekiUkraynalıBol-şevikler,TroçkistleriveŞlyapnikov’cularıyenilgiyeugrattılar.Uk-raynaKomunistPartisi,Lenin’inPartisininsadıkbirdestegiola-rakkaldı.Baku’demuhalefetibozgunaugratanise,Orkonikidzeyol-
327
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
daştı.OrtaAsya’daPartiduşmanıgruplaşmalarakarşımucadeleye,L.Kaganoviçyoldaşonderlikediyordu.
Partinin butun onemli yerel orgutleri, Lenin’in platformunuonayladı.
8Mart1921’deX.PartiKongresiaçıldı.Kongrede,732,521Par-ti uyesini temsilen,kararoyunasahip694delegehazırbulundu.Istişarioyasahipdelegesayısı296idi.
PartiKongresi,sendikalaruzerinetartışmanınsonuçlarınıto-parladıveLenin’inplatformunuezicibirçogunluklaonayladı.
KongreyiaçışkonuşmasındaLenin,butartışmanınizinverile-meyecekbirluksoldugunusoyledi.DuşmanlarınPartiiçimucadeleveKomunistPartisisaflarındabirbolunmeuzerinespekulasyonyaptıklarınaişaretetti.
HizipçigruplarınvarlıgınınBolşevikPartisiveproletaryadikta-torluguiçinnekadarbuyukbirtehlikeoluşturdugunukavrayanX.PartiKongresi,Partininbirliğisorununaozelbirdikkatgosterdi.BusorunailişkinraporuLeninsundu.PartiKongresi,butunmuha-lifgruplaşmalarımahkumettivebunların“aslındaproleterdevri-minsınıfduşmanlarınayardımettigini”vurguladı.
PartiKongresi,butunhizipçigruplarınderhaldagıtılmasıdi-rektifiniverdivebutunpartiorgutlerine,hiçbirhizipçidavranışaizinverilmemesinesımsıkıuymagoreviverdi, PartiKongresi ka-rarının yerine getirilmemesi ise kayıtsız-şartsız vederhal Parti-den ihracı gerektiriyordu. Parti Kongresi, merkezKomitesine,MerkezKomitesiuyeleritarafındandisiplinihlalihalindeyadahi-zipçiligiyenidencanlandırmasıveyahoşgormesihalinde,onlara,MerkezKomitesindenvePartidenihraçdadahilbutundisiplince-zalarınıuygulamayetkisiverdi.
Butunbukararlar,LenintarafındanhazırlananvePartiKongre-sitarafındanonaylanan“PartininBirligiUzerine”ozelbirkarardabirarayagetirildi.BukarardaPartiKongresi,butunPartiUyelerinin
328
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
dikkatini,birdizinedenleulkeninkuçuk-burjuvanufusuiçindekiyalpalamanınarttıgı X.PartiKongresidonemigibibir zamanda,partisaflarınınbirlikvedayanışmasının,proletaryanınoncusununiradebirligininozelliklegerekliolduguçekti.
“Oysa”,deniyordukararda,“dahasendikalarüzerinegenel
Parti tartışmasındanöncebile,Parti içinde fraksiyonculuğun,
yanikendiplatformunasahipvebellibirdereceyekadarkendi
içinekapanmaya vekendi grupdisiplinini yaratmaya çalışan
grupların ortaya çıkmasının bazı işaretlerine rastlanıyordu.
Bütünsınıfbilinçliişçiler,hertürlühizipçiliğinkötülüğünüveiz-
inverilemezliğiniaçıkçakavramalıdır, çünküpratiktehizipçi-
lik kaçınılmaz olarak ekip çalışmasını zayıflatır ve hükümet
partisine çengel atan Parti düşmanlarının, (Parti içindeki)
ihtilâfıderinleştirmek veondankarşı-devrimin amaçları için
yararlanmak üzere yeniden güçlü çabalara girişmelerine yol
açar.”
PartiKongresikarardadevamlaşunlarısoyluyordu:
“Tutarlıkomünistçizgidenhertürsapmadanproletaryanın
düşmanlarınınyararlanması,kendinienaçık şekilde,burjuva
karşı-devriminvedünyanınbütünülkelerindekiBeyazMuhafı-
zların,sırfRusya’dakiproletaryadiktatörlüğünüyıkmakuğruna
birSovyetdüzenişiarınıbilekabuletmeyehazırolduklarınıilan
ettikleri, Sosyal-devrimcilerin ve genel olarak bütün burjuva
karşı- devrimin,Kronstadt’ta,Rusya’daki SovyetHükümetine
karşıbirayaklanmaiçingüyabirSovyetiktidarıadınaayaklan-
ma şiarınıbaşvurduğuKronstadtayaklanmasıörneğindegös-
termiştir.Böylesiolgular,BeyazMuhafızların,sırfRusya’dapro-
leterdevriminkalesinizayıflatmakvedevirmekamacıyla,kolay-
caKomünistkılığına,hattaKomünistlerden“dahasol”kimseler
kılığınabürünebileceğinitamamenkanıtlamaktadır.Kronstadt
ayaklanmasıarifesindePetrograd’dadağıtılanMenşevikbildiril-
329
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
eride,aynışekilde,Menşeviklerinbiryandanayaklanmayakarşı
olduklarınıveSovyetiktidarını-nekigüyaküçükdüzeltmeleri
olanbirSovyetiktidarını-desteklediklerinisöylerken,aslında
Kronstadt asilerini, Sosyal-Devrimcileri ve BeyazMuhafızları
fiilenkışkırtmakvedesteklemek içinRusyaKomünistPartisi
içindekianlaşmazlıklardannasılyararlandıklarınıgöstermiştir.
“
Karar,Partininpropagandaçalışmasında,proletaryadiktatorlu-gununbaşarısınıntemelşartıolanPartibirligiveproletaryanınon-cusununiradebirligibakımındanhizipçiliginzararlarınıvetehli-kesinibutunayrıntılarıylaaçıklamasıgerektigineişaretetti.
Oteyandan,deniyorduPartiKongresikararında,Parti,propa-gandaçalışmasındaSovyetiktidarınınduşmanlarınınensontaktikyontemlerininozelliginideaçıklamalıdır.
“Bu düşmanlar”, deniyordu kararda, “açık BeyazMuhafız
bayrağıaltındabirkarşı-devriminumutsuzluğunukavradıktan
sonra,şimditümçabalarınıRusyaKomünistPartisiiçindekian-
laşmazlıklardan yararlanarak ve iktidarı, Sovyet iktidarını
görünüşteenyakındanonaylayansiyasigruplaşmalara teslim
ederekkarşı-devrimişuyadabuşekildegeliştirmeyeharcamak-
tadırlar.”“SBKP(B)Kararları”,BölümI,s.373/74,Rusça.)
Karar devamla, Partinin, propagandasında “karşı-devrimin,devrimcidiktatorluguzayıflatmakveyıkmakveboylecekarşı-dev-rimin,kapitalistlerinveçiftliksahiplerinintamzaferinegidenyoluaçmak için, en devrimci Partiyeen yakın durankuçuk-burjuvagruplaşmalarınıdesteklemişoldugugeçmişdevrimlerindeneyimle-rinideyorumlamasıgerektigini”belirtiyordu.
“PartininBirligiUzerine”kararayakındanbaglıbirbaşkakararda yine Lenin tarafından hazırlanan vePartiKongresi tarafındanonaylanan“PartimizdekiSendikalistveAnarşistSapma”uzerineka-rardı.BukarardaX.PartiKongresi“IşçiMuhalefeti”nimahkumedi-
330
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
yordu.PartiKongresi,anarko-sendikalistsapmanınfikirlerininpro-pagandasınınKomunistPartisiuyeligiylebagdaşmadıgınıaçıklıyorvePartiyibusapmayakarşıkararlımucadeleyeçagırıyordu.
X.PartiKongresi,teslimyukumlulugusistemindenaynivergiyegeçişe ilişkin,YeniEkonomikPolitika’ya(NEP)geçişe ilişkinsondereceonemlibirkararaldı.
SavaşKomunizmindenNEP’ebudonuşte,Lenin’inpolitikası-nınakıllılıgıveilerigoruşlulugutumbuyukluguyleortayaçıktı.
PartiKongresikararında,teslimyukumluluguyerineayniver-giningeçirilmesindensozediliyordu.Besinmaddelerindekiaynivergi,teslimyukumlulugutemelindekivergidendahaazdı.Vergitutarıheryılilkbaharekimindenonceaçıklanacaktı.Vergiodemesuresikesinolaraktespitediliyordu.
Vergitutarıçıktıktansonrageriyekalanbutunurunkoylununozgurtasarrufunabırakılıyor,buurunfazlasıylaozgurticaretyap-masıgarantileniyordu.Lenin,raporunda,ticaretozgurlugununilkbaştaulkedekapitalizminbelliolçudecanlanmasınayolaçacagınısoyledi.Ozelticaretiserbestbırakmakveozelmuteşebbislerinku-çukişletmeleraçmasınaizin vermek gerekecekti. Amabunda en-dişe edilecek birşeyyoktu.Lenin,bellibirticaretozgurlugununkoyluleriçiniktisadibirdurtuolacagını,onlarınemekuretkenliginiyukselteceginivetarımınhızlakalkınmasınayolaçacagını;bute-meluzerindedevletsanayiinrestoreedilipozelsermayeninyerin-den edilecegini, guç topladıktan ve kaynak biriktirdikten sonraguçlubirsanayi-sosyalizminiktisaditemeli-yaratılabilecegiveon-dansonranihaitaarruzageçipulkedekapitalizminkalıntılarınınortadankaldırılabileceginiduşunuyordu.
SavaşKomunizmi,şehirvekırdakikapitalistunsurlarınkalesinibaskınla,cephedensaldırıylaelegeçirmeteşebbusuydu.Parti,butaarruzdageregindenfazlailerigitmişveussuylebaglarınınkopma-sıtehlikesiylekarşıkarşıyakalmıştı.ŞimdiLenin,birazgerigitme-
331
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
yi,birsureiçinkendicephegerisiiçinedogrugeriçekilmeyi,kuv-vettopladıktansonrayenidensaldırıyageçmekuzerekaleyecep-hedensaldırıdan,dahayavaşolankaleninkuşatılmasınageçmeyioneriyordu.
Troçkistlervedigermuhalifler,NEP’inricattanbaşkabirşeyol‐madığınıiddiaediyorlardı.Buyorumkendiamaçlarınauygundu,çunkuonlarınçizgisikapitalizmirestoreetmeçizgisiydi.Bu,NEPinson derece zararlı, anti-Leninist bir yorumuydu. Gerçekten de,NEP’inyururlugekonmasındantoputopubiryılsonraLenin,XI.Parti Kongresinde, geri çekilmenin sona erdiğini açıklayıp, “Özelsermayeyekarşıtaarruzahazırlanın”şiarınıattı.(Lenin,TumEser-ler,ciltXXVII,s.213,Rusça.)
KotuMarksistlerveBolşevikpolitikasınınsorunlarındatambirkaracahilolanmuhalifler,neNEP’inozununedeNEP’inbaşlangı-cında girişilen geri çekilmenin karakterini anlayamıyorlardı.NEP’in ozu uzerinedahayukarıdasozedilmişti.Geriçekilmeninkarakterine gelince, geri çekilmeden geri çekilmeye fark vardır.Partilerinyadaorduların,biryenilgiyeugradıgıiçingeriçekilmesigerekenzamanlarolabilir.Boyledurumlarda,orduyadaparti,kendivarlıgınıvekadrolarınıyenisavaşlariçinkorumakamacıylageriçekilir.NEP’inyururlugekondugusıradaLenin’inonerdigigeriçe-kilme,boylebirgeriçekilmedegildi,çunkuParti,yenilgiyeveboz-gunaugramakşoyledursun,bilakistamtersinebizzatkendisi,iç-savaşsırasındamudahalecileriveBeyazMuhafızlarıbozgunaug-ratmıştı.Nevarki,muzafferbirpartiyadaordunun,gerisindeye-terinceguçlubiruskurmadantaarruzundaçokilerigittigizamanlardaolur.Bu,ciddibirtehlikeyaratır.Boyledurumlarda,ussuylebagı-nıkoparmamakiçin,tecrubelibirpartiyadaordu,butunihtiyaçla-rınısaglamakvesonradahakararlıvebaşarıdaneminbirşekildesaldırıyageçmekuzerebirazgeriçekilmeyi,ussunedahafazlayak-laşmayıveussuyledahasaglambaglarkurmayıgereklibulur.Le-
332
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
nin’inYeniEkonomikPolitikailegerçekleştirdigigeriçekilme,buturdengeçicibirgeriçekilmeydi.NEP’inyururlugekonmasınıge-rektirennedenlerhakkındaKomunistEnternasyonalIV.Kongresi-nesundugurapordaLeninaçıkça,“Iktisaditaarruzumuzdaçokilerigittik,ardımızdayeterinceguçlu bir us bırakmadık” diyordu; buyuzden, geçici olarakemincephegerisinegeriçekilmekzorunluolmuştu.
Muhalefetintalihsizligi,NEPalandakigeriçekilişinbuozelligi-ni,bilgisizligiyuzundenneozamannedeomrununsongunlerinekadarkavramamışolmasıydı.
X. Parti Kongresinin Yeni Ekonomik Politika uzerine kararı,sosyalizmininşasıiçinişçisınıfıilekoylulugunsosyalizmininşasıiçinsaglamiktisadiittifakınıguvenceledi.
PartiKongresininaldıgıbirbaşkakarar,millimeseleuzerinekarardabutemelgorevehizmetediyordu.Ulusalsorunailişkinra-poruStalinyoldaşverdi.UlusalboyunduruguortadankaldırdıkdediStalinyoldaş,amabuyeterlidegildir.Gorev,geçmişinkotumirasını,eskidenezilenhalklarıniktisadi,siyasi,kulturelgeriliginiortadankaldırmaktı.Bubakımdan Merkezi Rusya’ya yetişebilmeleri içinbu halklarayardımetmekgerekiyordu.
StalinyoldaşdevamlaulusalsorundaPartiduşmanıikisapmayadegindi:Buyukguçşovenizmi(Buyuk-Rusşovenizmi)veyerelmil-liyetçilik.PartiKongresi,buikisapmayıdaKomunizmeveproleterenternasyonalizminezararlıvetehlikeliolarakmahkumetti.AmaburadaPartiKongresi,anadarbeyi,baştehlikeolarakbuyukguçzihniyetine,yanimilliyetlerkarşısındaBuyukRusşovenlerininÇar-lıkyonetimialtındaRusolmayanhalklarakarşıtakındıgıturdenbirtavrınartıklarına,kalıntılarınayoneltti.
333
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
3.NEP’İN İLK SONUÇLARI.XI.PARTİKONGRESİ. SOVYETSOSYALİSTCUMHURİYETLERBİRLİĞİ’NİNKURULUŞU.LE-NİN’İNHASTALIĞI.LENİN’İNKOOPERATİFPLANI.XII.PAR-TİKONGRESİ.
YeniEkonomikPolitika’nınuygulanması,Partiiçindekifırdon-duunsurlarındirenişiylekarşılaştı.Direnişikitaraftangelmektey-di.Birtarafta,NEP’inEkimDevrimininkazanımlarındanvazgeçme,kapitalizmegeridonuşveSovyetiktidarınınsonuoldugunu“kanıt-lamaya”çalışan“sol”çıgırtkanlar,Lominadze,Şatskinvedigerlerigibisiyasiucubelerfaaliyetgosteriyordu.Siyasibilgisizliklerindenveiktisadi gelişme yasaları konusundaki cahilliklerindendolayıbukişilerPartininpolitikasınıanlamıyor,panikliyorvedortbirya-naumutsuzluk,hayalkırıklıgıyayıyorlardı.Digertarafta,Troçki,Radek,Zinovyev,Sokolnikov,Kamenev,Şlyapnikov,Buharin,Rykovvedigerleriayarındakiaçıktanteslimiyetçilerfaaliyetgosteriyordu.Bunlarulkemizdesosyalistgelişmeninmumkunoldugunainanmı-yor,kapitalizmin“herşeyekadirgucu”netapıyorlardı:Sovyetulke-sindekapitalizminpozisyonlarınısaglamlaştırmaçabasıiçinde,ge-rekyerli,gerekseyabancıozelsermayeyegenişayrıcalıklarveril-mesini,Sovyetiktidarınıniktisadialandakibirçokkumandatepesi-nin—imtiyazlar temelindeyada ozel sermayenindekatılacagıkarmaanonimşirketlertemelinde—ozelsermayeyedevredilme-sinitalepediyorlardı.
HerikigrupdaMarksizme,Leninizmeyabancıydı.
OdlekleriveteslimiyetçilerişiddetlekınayanParti,herikigru-bu da teşhir ve tecrit etti.
Partipolitikasınakarşıboylebirdirenişinvarlıgı,Partininistik-rarsızunsurlardantemizlenmesizorunlulugunubirkezdahagozleronuneserdi.BubagıntıdaMerkezKomitesi,1921yılındabirPartitemizliginiorgutleyerekPartininsaglamlaşmasıdogrultusundabu-yukbirişbaşardı.Temizlik,Partisizlerindekatıldıgı,açıktoplantı-
334
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
lardayapıldı.Lenin,Partinin“...duzenbazlardan,burokratlaşmışlar-dan,durustolmayanlardan,istikrarsızkomunistlerdenvedışgoru-nuşlerinidegiştiren,amakalbenMenşevikkalanMenşeviklerden”temelli temizlenmesini ogutledi. (Lenin, Seçme Eserler, cilt 9,s.271.)
Butemizliksonunda,toplamyaklaşık170,000kişiyadatumPartiuyelerininaşagı-yukarıyuzde25’iPartidenihraçedildi.
Temizlik,Partiyibuyukolçudesaglamlaştırdı,sosyalbileşiminiiyileştirdi,kitlelerinPartiyeguveninipekiştirdivepartininotorite-siniartırdı.Partiçokdahakaynaşmışveçokdahadisiplinlibirha-legeldi.
YeniEkonomik,Politika’nındogrulugudahailkyılındakanıtlan-dı.YeniEkonomikPolitika’yageçiş,işçilerinvekoylulerinyenibirtemeluzerindeittifakınıonemliolçudesaglamlaştırdı.Proletaryadiktatorlugununiktidarıvegucudahadaarttı.Kulakeşkıyalıgıne-redeysetamamentasfiyeedildi.Teslimyukumlulugukaldırıldıktansonra,ortakoylulerKulakçetelerinekarşımucadeledeSovyetHu-kumetineyardımettiler.SovyetHukumetiiktisadialandakibutunkumandatepelerinielindetuttu:alırsanayi,ulaşımaraçları,banka-lar,toprak,içticaret,dışticaret.Parti,iktisadicephedeiyileşmeyo-nundekesinbirdonuşsagladı.Tarımhemengelişmeyebaşladı.Sa-nayivedemiryollarıilkbaşarılarınıeldeettiler.Iktisadialanda,halaçokyavaş,amaeminadımlarlailerleyenbircanlanmagoruldu.Iş-çilervekoylulerPartinindogruyoldaoldugunuhissettilervegordu-ler.
1922 Martında XI. Parti Kongresi toplandı. Bu kongrede,532,000Partiuyesinitemsilenkararoyunasahip522delegehazırbulundu.Busayıbironcekikongredekindenazdı.Istişarioyasahipdelegesayısı 165idi.Uyesayısındakiazalmanınaçıklaması,başla-mışolanPartisaflarınıntemizligiydi.
335
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
KongredeParti,YeniEkonomikPolitika’nınilkyılınınsonuçla-rını toparladı. Bu sonuçlar Lenin’e Parti Kongresindeşuaçıkla-mayıyapmaizniverdi:
“Biryıldırgeriçekilmekteyiz.ŞimdiPartiadınabunabirdur
demeliyiz.Geriçekilmedenumulangayeeldeedilmiştir.Budö-
nem artık sona ermek üzeredir ya da sona ermiştir. Şimdi
önümüzebaşkabirgayekoyuyoruz:güçlerimiziyenidengrup-
landırmak.”(Lenin,SeçmeEserler,cilt9,s.336.)
Lenin,YeniEkonomikPolitika’nınkapitalizmilesosyalizmara-sındaçılgıncabirmucadele,birolum-kalımmucadelesianlamınageldigini soyledi. “Kim— kimi?”, sorun buydu. Zafer kazanmakiçin,işçisınıfıilekoylulukarasındaki,sosyalistsanayiilekoylutarı-mıarasındakibagı,kentlekoyarasındakimetadegişimiçokyonlugeliştirilereksaglamlaştırılmalıydı.Buamaçlayoneticilikveticaretyapabilmesanatınınogrenilmesigerekiyordu.
Budonemdeticaret,Partininonundedurangorevlerzincirininanahalkasıydı.Bugoreviçozmeden,kentlekoyarasındakimetade-gişiminigeliştirmek,işçilerinvekoyluleriniktisadiittifakınıguçlen-dirmek, tarımı kalkındırmakve sanayii içindebulundugubozukdurumdançıkarmakimkansızdı.
Sovyetticaretiosıradahalabirhayligeriydi.Ticaretaygıtıçokyetersizdi;Komunistlerhenuz ticaret sanatını ogrenmemişlerdi;duşmanın, yani Nepçilerin içyuzunu anlamamış, ona karşı nasılmucadeleedecekleriniogrenmemişlerdi.Ozeltuccarlar,Nepçiler,Sovyetticaretiningelişmemişligindenyararlanarak, tekstil urun-lerininvegenişolçudetalepedilendigermallarınticaretinielege-çirmişlerdi.Devletvekooperatifticaretininorgutlenmesimuazzamonemkazandı.
XI.PartiKongresindensonra.iktisadialandakiçalışmaçokdahabuyukbirçabaylasurduruldu.Sonhasadınkotusonuçlarınınetki-leribaşarıylagiderildi.Koylutarımınınrestorasyonuhızlıilerleme-
336
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
lerkaydetti.Demiryollarıdahaiyiçalışmayabaşladı.Yenidençalış-mayabaşlayanfabrikaveişletmelerinsayısıgittikçearttı.
Ekim 1922’de, Sovyet Cumhuriyeti buyuk bir zaferi kutladı:MudahalecilerinelindekalansonSovyettopragıolanVladivostok,KızılOrduveUzakDogulupartizanlartarafındanJaponmudahaleci-lerindenkurtarıldı.
Sovyetulkesinintumtopraklarınınmudahalecilerdentemizlen-mişolduguvesosyalizmininşasıveulkesavunmasınıngorevleri-nin,Sovyetulkesihalklarınınbirliginindahadapekiştirilmesinige-rektirdigibudurumda,Sovyetcumhuriyetleriniyekparebirdevletbirligiiçindebirleştirmesorunugundemegeldi.Sosyalizmiinşaça-lışmasıiçin,butunhalkguçlerinibirleştirmekgerekiyordu.Guçlubir ulke savunması orgutlemekgerekiyordu.Ulkemizdekibutunmilliyetlerinçok-yonlugelişmesinisaglamaalmakgerekiyordu.Buamaçla,butunSovyetulkesihalklarınınbirbirinedahadayakınlaş-tırılmasızorunluydu.
Aralık1922’deI.Tum-BirlikSovyetkongresiyapıldı.BuKong-rede,LeninveStalin’inonerisiuzerine,Sovyethalklarınıngonullubirdevletbirligi,yaniSovyetSosyalistCumhuriyetlerBirligi(SSCB)kuruldu.SSCB,ilkbaştaRusyaSosyalistFederatifSovyetCumhuri-yeti(RSFSC),Trans-KafkasyaSosyalistFederatifSovyetCumhuri-yeti(TSPSC)UkraynaSosyalistSovyetCumhuriyeti(USSC)veBye-lo-RusyaSosyalistSovyetCumhuriyeti’nden(BSSC)oluşuyordu.KısasuresonraortaAsya’dauçbagımsızBirlikSovyetCumhuriyeti—Ozbek,TurkmenveTacikCumhuriyetlerioluşturuldu.Şimdibu-tunbucumhuriyetlergonullulukveeşitlik temelindebirSovyetdevletleribirliginde,SSCB’debirleşiyorvebutuncumhuriyetlerinSovyetlerBirligi’ndenserbestçeayrılabilmehaklarıkorunuyordu.
SosyalistSovyetCumhuriyetleriBirligi’ninkurulması,SovyetiktidarınınsaglamlaştırılmasıveBolşevikPartininmillimesele
337
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
konusundakiLenin-Stalin’cipolitikasınınbuyukbirzaferkazan-masıdemekti.
Kasım1922’deLenin,MoskovaSovyetiplenumundayaptıgıko-nuşmada,Sovyetiktidarınınbeşyıllıkvarlıgınıgozdengeçirdive“NEPRusyası’nınSosyalistRusyaolacagına”dairkesininancınıbe-lirtti.Bu,Lenin’inulkeyeyaptıgısonkonuşmasıydı.Aynıyılınson-baharındaParti buyukbir talihsizligeugradı:Lenin agır şekildehastalandı.TumPartivebutunemekçiler,Lenin’inhastalıgınısankikendihastalıklarıymışgibiyaşadılar.HerkessevgiliLenin’inhayatıuzerinetitredi.Leninisehastalıgısırasındabileçalışmalarındange-rikalmadı.Hastalıgıbirhayliilerledigibirzamandabile,birdiziçokonemlimakaleyazdı.Lenin,busonmakalelerinde,yapılançalışma-yıgozdengeçirdivekoylulerinsosyalistinşadavasınakazanılmasıyoluylaulkemizdesosyalizmininşaedilmesiplanınıtasarladı.Buplanda Lenin,sosyalizmiinşaortakçalışmasınakoylulugunçekil-mesineilişkin kooperatif planını geliştirdi.
Geneldekooperatiflerde,ozeldedetarımkooperatiflerindeLe-nin,milyonlarcakoylu için,kuçukbireyseltarımdanbuyukçaplıkooperatifseluretimbirliklerine—kollektifçiftliklere—geçişinerişilebilirvekavranabiliryolunugoruyordu.Lenin,ulkemizdeta-rımıngelişmesinin,koylulerinkooperatifleryoluylasosyalistinşayaçekilmesi,tarımakollektivizmilkelerinin,oncesurumalanında,da-hasonradatarımsalurunlerinuretimialanındayavaşyavaşsokul-masıyolunuizlemesigerektigineişaretetti.Lenin,proletaryadikta-torlugualanında,işçisınıfınınkoylulukleittifakıtemeliuzerinde,proletaryanınkoylulukkarşısındakionderrolununguvenceyealın-ması şartlarında,sosyalistbirsanayiinvarlıgı şartlarında,dogrudurustorgutlenmiş,milyonlarcakoyluyukapsayanbiruretimkoo-peratifleri sisteminin, ulkemizde onun yardımıyla tam sosyalisttoplumunkurulabilecegiaraçoldugunusoyluyordu.
338
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
1923Nisanında,XII.PartiKongresiyapıldı.BuKongre,Bolşe-vikleriniktidarıelegeçirmesindensonraLenin’inkatılamadıgıilk.kongreydi.Kongrede386,000Partiuyesinitemsilenkararoyunasahip408delegehazırbulundu.Busayıbironcekikongredekindendahaazdı.Burada,onemliorandaPartiuyesininPartidenihracınayolaçanPartisaflarınınsuregidentemizlenmesininetkilerigorulu-yordu.Istişarioyasahipdelegelerinsayısı417idi.
XII.PartiKongresi,kararlarında,Lenin’insonmakalevemek-tuplarındayaptıgıtavsiyelerikendinekılavuzedindi.
PartiKongresi,YeniEkonomikPolitika’yısosyalistpozisyonlar-dangeriçekilme,bupozisyonlarıkapitalizmeteslim etme olarakanlayanları, ulkeninkapitalistkoleligegeri
donmesinionerenlerişiddetlekınadı.PartiKongresindebutur-denoneriler,Troçki’ninyandaşlarıRadekveKrassintarafındange-tirilmişti.Bukişiler,kendimiziyabancıkapitalistlerinmerhametineteslimetmemizi,Sovyetdevletiaçısındanhayationemtaşıyansana-yikollarınıonlarakapitulasyonlavermemizionerdiler.Çarlıkhuku-metininEkimDevrimitarafındanfeshedilenborçlarınıodememiziteklifettiler.Parti,buteslimiyetçionerileriihanetolarakdamgaladı.Imtiyaz tanımapolitikasındanyararlanmaktan vazgeçmedi, amaancakSovyetdevletininyararınaoldugusanayikollarındaveyineSovyetdevletininyararınaolduguolçude.
BuharinveSokolnikov,dahaKongredenonce,dışticarettekeli-nintasfiyeedilmesinionermişlerdi.Bu oneride,YeniEkonomikPolitika’nın,Sovyetiktidarınınpozisyonlarınınkapitalizmeteslimedilmesianlamınageldigiduşuncesininsonucuydu.Lenin,Buha-rin’i,vurguncuların,NepçilerinveKulaklarınsavunucusuolarakni-teledi.XII.PartiKongresi,dışticarettekelinindokunulmazlıgınain-dirilendarbelereşiddetlekarşıkoydu.
PartiKongresiaynızamandaTroçki’ninçokkotusonuçlarayolaçabilecekbirkoylupolitikasınıPartiyekabulettirmeteşebbuslerini
339
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
geripuskurttu ve ulkedekuçuk koylutarımınınhakimiyetiningor-mezliktengelinemeyecekbirhususoldugunubelirtti.PartiKongresi,agırsanayidahilolmakuzeresanayiingelişmesinin,koylukitleleri-ninçıkarlarınaaykırışekildedegil,bilakisonlarlasımsıkıbagiçinde,tumemekçinufusunçıkarlarıdogrultusundayurumesigerektiginiaçıkladı.Bukararlar,sanayiikoyluekonomisinisomurmeyoluylain-şaetmeyionerenveaslındaproletaryailekoylulugunittifakıpolitika-sınıkabuletmeyenTroçki’yebircevaptı.
Troçkiaynızamanda,PutilovIşletmeleri,BryanskIşletmelerivedigerlerigibiulkesavunmasıbakımındanonemtaşıyanbuyukiş-letmelerin,guyakargetirmedigigerekçesiylekapatılmalarınoner-di.PartiKongresi,Troçki’ninonerilerinişiddetlereddetti.
XII.PartiKongresi,Lenin’inyazılıolarakgonderdigioneriuze-rine,PartiMerkezKontrolKomisyonuileIşçi-KoyluMufettişliginibirleştirdi.Bubirleşikorgana,Partimizinbirliginikoruma,PartivedevletdisiplininiguçlendirmeveSovyetdevletaygıtınıherbakım-danmukemmelleştirmeonemligorevleriverildi.
PartiKongresi,ulusalsorunabuyukdikkatgosterdi.Bukonudaraportor,Stalinyoldaştı.Stalinyoldaş,ulusalsorundakipolitikamızınuluslararasıoneminivurguladı.BatıdakiveDogudakiezilenhalklar,SovyetlerBirligi’nde,millimeseleninçozuluşuvemillibaskınıntasfi-yeedilişininimtisalorneginigoruyorlardı.Stalinyoldaş,SovyetlerBirligihalklarıarasındakiiktisadivekultureleşitsizligitasfiyeetmekiçinenerjik tedbirleralınmasıgerektigine işaretetti.Partiyi,millimeseledeki sapmalara: Buyuk-Rus şovenizmine ve yerel burjuvamilliyetçiliginekarşıkararlıbirmucadeleyeçagırdı.
Milliyetçisapmalarıntaşıyıcılarıveonlarınulusalazınlıklarkarşı-sındakibuyukguçpolitikası,kongredeteşhiredildi.Osıralar.Milli-yetçisapmanınGurcutemsilcileri,Mdivanivedigerleri,Partiyekarşıçıkıyorlardı.Bukişiler,Trans-KafkasyaFederasyonu’nunkurulması-na,Trans-Kafkasyahalklarıarasındakidostlugungeliştirilmesine
340
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
karşıydılar. Bu sapmaların taşıyıcıları, Gurcistan’da yaşayan digermilliyetlerekarşıtamanlamıylabuyukguçşovenistlerigibidavranı-yorlardı.Gurcuolmayanherkesi,ozellikleErmenileriTiflis’tenkitlehalindesurduler;GurcuolmayanlarlaevlenenGurcukadınlarınGur-cistanvatandaşlıgınıkaybedeceginedairbiryasaçıkardılar.MilliyetçisapmanınGürcü temsilcileri, Troçki, Radek, Buharin, Skripnik veRakovski tarafından destekleniyordu.
Parti Kongresinden kısa süre sonra, ulusal sorun üzerine ulusalcumhuriyetlerden fonksiyonerlerin katıldığı özel bir konferans toplan-dı. Bu konferansta, bir grup Tatar burjuva milliyetçisi — Sultan Gali-yev ve diğerleri — ve bir grup Özbek milliyetçi sapmacısı — Feyzul-lah Hocayev ve diğerleri teşhir edildi.XII. Parti Kongresi, Yeni Eko-nomik Politika’nın iki yılının sonuçlarını gözden geçirdi. Bunlar, çokümit verici sonuçlardı ve nihai zafere olan güveni artıyorlardı.
“Partimiz sağlamlığını ve birliğini korumuştur, en büyük dö-nemeçlerden birinde sınavı başarıyla vermiştir ve zaferle ilerle-mektedir”, dedi Stalin yoldaş Parti Kongresinde.
4.EKONOMİKRESTORASYONDAKARŞILAŞILANGÜÇLÜKLE-REKARŞIMÜCADELE.TROÇKİSTLERLENİNİNHASTALIĞIN-DANYARARLANARAKFAALİYETLERİNİARTIRIYORLAR.YENİPARTİ TARTIŞMASI. TROÇKİSTLERİNYENİLGİSİ. LENİN’İNÖLÜMÜ.LENİNSEFERBERLİĞİ.XIII.PARTİKONGRESİ.
Ulusalekonomiyirestoreetmemucadelesinindahailkyılların-daonemlibaşarılareldeedildi.1924yılıbaşlangıcındabutunalan-lardabirilerlemegozlemleniyordu.Ekilialanlar
1921’denbuyanabirhayliartmıştıvekoylutarımıdurmadangelişiyordu.Sosyalistsanayibuyuyupgenişlemekteydi. Işçisınıfısayıcabirhayliartmıştı.Ucretlerartmıştı.Işçilervekoyluleriçinha-yat,1920ve1921yıllarınaoranlakolaylaşmışveduzelmişti.
341
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
Nevarki,henuzaşılmamışolaniktisadibozuklugunetkilerihalahissediliyordu.Sanayihalasavaşoncesiseviyeninaltındaydıvesana-yidekibuyume,ulkenintalebinikarşılamaktançokuzaktı.1923so-nunadogruaşagıyukarıbirmilyonişsizvardı;çunkuulusalekono-mininyavaşbuyumesi,henuz işsizligi emmeimkanısunmuyordu.Ticaretingelişmesiduraklamadaydı,buNepçilerinveticaretorgutle-rimizdekiNepçiunsurlarınulkeyezorladayattıgımamulmaddefiyat-larınınaşırıyuksekolmasınınbirsonucuydu.BundandolayıSovyetrublesişiddetledalgalanmayavedegeriduşmeyebaşladı.
Tumbunlar,işçivekoylulerindurumununduzelmesiniengelli-yordu.1923sonbaharında,Sovyetiktidarıtarafındangudulenfiyatpolitikasınınsanayiveticaretorgutlerimiztarafındanihlaledilmesiyuzunden,iktisadiguçluklerbirazdahaagırlaştı.Mamulmaddelerinfiyatlarıylatarımurunlerininfiyatlarıarasındabuyukbiruçurumvar-dı.Tahılfiyatlarıduşuktu,bunakarşılıkmamulmaddelerinfiyatlarıhaddindenfazlayuksekti.Sanayiinyonetimmasraflarıçokyuksek-ti, vebu,mallarıpahalandırıyordu.Koylulugunsattıgıtahılkarşılıgıeldeettigiparanındegerihızladuşuyordu.OsıralarYuksekEkonomiKonseyi’ndebulunanTroçkistPyatakov’un,sozumonasanayiigeliş-tirmek amacıyla, butun idarecilere,mamulmaddelerin satışındanmumkunolanenyuksekkarıeldeetmelerivefiyatlarıazamiyeyuk-seltmeleriyolundacaniyanetalimatlarvermesi,işleridahadakotuleş-tirdi.AslındabuNepçişiarancaksanayiintemelinindaralmasınavesanayiinaltınıoymayayolaçabilirdi.Bukoşullaraltındamamulmad-desatınalmak,koyluleriçinavantajsızdı,vekoylulerbuturmaddelerisatınalmayıbıraktılar.Bununsonucunda,sanayiinzarargordugubirsatışkrizidogdu.Ucretlerinodenmesindeguçluklerortayaçıktı.Budaişçilerarasındahoşnutsuzlukyarattı.Bazıfabrikalardakiengeriiş-çilerişyerleriniterkettiler.
PartiMerkezKomitesi,butunbuguçlukleriveeksiklikleriber-tarafetmeninyollarınıgosterdi.Satışkriziniaşmakiçintedbirler
342
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
alındı.Kitletuketimmallarınınfiyatlarındaindirimyapıldı.Birparareformuyapılmasınavesaglam,istikrarlıbirparabirimine,çerno‐vets’egeçilmesikararlaştırıldı.Ucretlerinduzenlibirşekildeoden-mesisaglandı.TicaretinSovyetvekooperatiforganlarıvasıtasıylageliştirilmesiveozeltuccarvevurguncularınticarettedevredençı-karılmasıiçintedbirlersaptandı.
Herkesinkollarısıvayıpişekoyulmasıgerekiyordu.Partiyesadıkherkesboyleduşunuyorveboyledavranıyordu.AmaTroçkistlerboy-ledavranmadılar.Agırhastalıgıyuzundençalışmalarakatılamazdu-rumdaolanLenin’inyoklugundanyararlanarak,PartiyevePartion-derliginekarşıyenibirsaldırıbaşlattılar. Partiyi parçalamak veParti onderligini yoketmekiçinuygunzamanıngelmişolduguzan-nınakapıldılar.Partiyekarşımucadelelerinde,mumkunolanherşeyibirsilaholarakkullandılar:gerek1923sonbaharındadevriminAl-manyaveBulgaristan’dakiyenilgisi,gerekulkeiçindekiiktisadiguç-lukler,gereksedeLenin’inhastalıgı,Troçki,BolşevikPartiyekarşısaldırısını,Partininonderininhastayatagınabaglandıgıbirsırada,Sovyetdevletinintamdabuguçanındabaşlattı.Partiiçindekibutunanti-LeninistunsurlarıetrafındatopladıvePartiye,partionderliginevePartipolitikasınakarşıyonelen,muhalifbirplatformçızıktırdı.
Platforma46Muhalifin Açıklaması adı verildi. Leninist Partiyekarşı mücadelede tüm muhalif gruplaşmalar — Troçkistler, De-mokratik Merkeziyetçiler, “Sol Komünistler”in ve “İşçi Muhale-feti”nin kalıntıları — birleştiler. Açıklamalarında, ciddi bir iktisa-di kriz doğacağı ve Sovyet iktidarının yıkılacağı kehanetinde bu-lundular ve bu durumdan tek çıkış yolu olarak hiziplere ve grup-laşmalara özgürlük talep ettiler.
Bu,X.PartiKongresininLenin’inonerisiuzerineyasakladıgıhi-ziplerinrestoreedilmesiugrunamucadeleydi.
343
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
Troçkistler,tarımınveyasanayiingeliştirilmesi,metadolaşımı-nıngeliştirilmesiyadaemekçilerindurumununiyileştirilmesiiçinbirteksomutoneridebulunmadılar.Bu,onlarıilgilendirmiyordubi-le.Onlarıilgilendirentekşey,Lenin’inyoklugundanyararlanarakPartiiçindekihiziplerirestoreetmekvePartiyitemellerindensilke-lemek,MerkezKomitesinisarsmaktı.
46’larPlatformununhemenardından,Troçki’nin,Partikadrola-rınaçamuratanvePartiyebirdiziyeni,iftiraniteligindekisuçlama-lardabulunanbirmektubudevreyesokuldu.BumektuptaTroçki,PartinindahaonceondandefalarcadinledigieskiMenşevikterane-leriyineliyordu.
Troçkistler,herşeydenoncePartiaygıtınaçullanıyorlardı.Parti-ninguçlubiraygıtasahipolmadanyaşayamayacagınıveçalışama-yacagını biliyorlardı. Muhalefet, bu aygıtı sarsmaya ve yıkmaya,PartiuyeleriniPartiaygıtınavegençligieskiPartikadrolarınakarşıçıkarmayaçalıştı.Troçki’ninmektubu, ogrencigençlige,PartininTroçkizme karşı verdigi mucadelenin geçmişini bilmeyen gençPartiuyelerineyaranmayaçalışıyordu.OgrencigençligikazanmakiçinTroçki,onlardan“Partinineneminbarometresi”olaraksoze-derekveaynısoluktaeskiLeninistkuşagınyozlaştıgınıiddiaede-rekonlarıpohpohluyordu.II.Enternasyonal’inyozlaşmışonderleri-ni anıştırarak, eskiBolşevikkuşagın daaynıyoldaoldugunuig-rençbirşekildeimaediyordu.Troçki,Partininyozlaşmasıhakkın-dakibuyaygarasıyla,aslındakendiyozlaşmasınıvePartiduşmanıtertipleriniortbasetmeyeçalışıyordu.
Muhaliflerinikibelgeside,yanigerek46’larPlatformugerekTroçki’nin mektubu, Troçkistler tarafından reyonlara, hucreleregonderilipPartiuyelerinintartışmasınasunuldu.
Partiyibirtartışmaaçmayameydanokudular.
344
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
BoyleceTroçkistler,tıpkıX.PartiKongresindenoncesendikalartartışmasısırasındaoldugugibi,PartiyişimdidegenelbirPartitar-tışmasıaçmayazorladılar.
Parti,ulkeniniktisadihayatınailişkinçokdahaonemlimesele-lerlemeşgulbulunmasınaragmen,bumeydanokumayıkabullendivetartışmaaçtı.
Tartışma tum Partiyi sardı.Mucadele son derece sert birbi-çimeburundu.Moskova’dakimucadeleozelliklesertbirbiçimaldı.Troçkistleringozuherşeydenoncebaşkentorgutunuelegeçirmek-teydi.AmatartışmanınTroçkistlerehiçbiryararıolmadı.Onlarasa-deceyuzkarasıveaşagılamagetirdi.TroçkistlergerekMoskova’da,gerekseSovyetlerBirligi’ninheryerindehezimeteugratıldılar.Sa-deceuniversitevedevletdairelerindekihucrelerinkuçuk birkıs-mı, Troçkistler lehindeoykullandı.
Ocak1924’teXII.PartiKonferansıtoplandı.Konferans,Stalinyol-daşın,tartışmanınsonuçlarınıtoparlayanraporunudinledi.Troçkistmuhalefetimahkumetti+vePartininburadaMarksizm’denbirküçük‐burjuvasapmasıilekarşıkarşıyaoldugunuaçıkladı.Konferansınka-rarlarıdahasonraXIII.PartiKongresiveKominternV.Kongresitara-fındanonaylandı.Uluslararasıkomunistproletarya,TroçkizmekarşımucadelesindeBolşevikPartiyidestekledi.
Ne var ki Troçkistler yıkıcı faaliyetlerini durdurmadılar.1924sonbaharındaTroçki,“EkimDersleri”makalesiniyayınladı.BumakaledeLeninizm’inyerineTroçkizm’igeçirmeyekalkıştı.Bumakalebaştansona,PartimizeveonunonderiLenin’ekarşıaçıkçaiftiradanbaşkabirşeydegildi.KomunizminveSovyetiktidarınınbutunduşmanlarıbu iftiranameye sarıldılar.Bolşevizminkahra-manlıklarladolutarihinebuiftirayıPartiofkeylekarşıladı,Stalinyoldaş,Troçki’ninLeninizminyerineTroçkizm’igeçirmeçabasınıredvemahkumetti.Konuşmalarında.“ideolojikakımolarakTroç-kizm’imezaragommenin,Partiningorevioldugunu”belirtti.
345
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
TroçkizminideolojikolarakyenilmesindeveLeninizm’insavu-nulmasında,Stalinyoldaşın1924yılındayayınlananteorikeseri“Leninizm’in Temelleri Uzerine” onemli bir rol oynadı.Buyazı,Leninizm’inustacabiraçıklamasıveguçlubirteorikgerekçelendi-rilmesidir.Bueser,ozamanoldugugibibugunde,butundunyadakiBolşevikleriMarksist-Leninistteorininkeskinsilahıylasilahlandır-maktadır.
TroçkizmekarşımucadelelerdeStalinyoldaş,PartiyiMerkezKo-mitesietrafındabirleştirdiveulkemizdesosyalizminzaferiugrunamucadeleyisurdurmekuzereseferberetti.Stalinyoldaş,sosyalizmedogrumuzafferbirşekildeilerlemeninsaglanmasıiçin,Troçkizminideolojikbakımındanmutlakaezilmesigerektiginikanıtladı.
Troçkizmekarşımucadeleninbudonemininsonuçlarınıtopar-larkenStalinyoldaşşoylediyordu:
“Troçkizmyenilgiyeuğratılmadıkça,NEPşartlarıaltındazaf-
ere ulaşmak, bugünün Rusya’sını sosyalist bir Rusya’ya
dönüştürmekimkansızdır.“
Nevarki,PartininLeninistpolitikasınınbaşarıları,Partininveişçi sınıfının uzerine çoken buyuk bir felaketle golgelendi.21Ocak1924’teMoskovayakınlarındakiGorki’de,onderimizveog-retmenimiz,BolşevikPartininyaratıcısıLeninoldu.Butundunyadaişçisınıfı,Lenin’inolumunuenacıbirkayıpolarakkarşıladı.Le-nin’incenazetorenininyapıldıgıgun,uluslararasıproletaryabeşdakikaişbıraktı.Demiryolları,işletmeler,fabrikalartamamendur-du.Lenintopragaverilirken,butundunyanınemekçileri,babalarıveogretmenleri,eniyidostlarıvesavunucularıiçinduyduklarıbu-yukuzuntuiçindeonasaygılarınısundular.
Lenin’inolumunu,SovyetlerBirligiişçisınıfı,LeninistPartiet-rafındadahadasaglambirşekildebirleşerekyanıtladı.Oyaslıgun-lerde,hersınıfbilinçliişçi,Lenin’invasiyetininuygulayıcısı olanKomunistPartisi karşısındaki tavrınıanımsadı.PartiMerkezKo-
346
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
mitesinePartisizişçilerden,Partiyealınmalarınıricaedenbinlerceveonbinlerceaçıklamageldi.MerkezKomitesi,ileriişçilerinbuha-reketinibenimsediveileriişçilerinkitlehalindePartisaflarınaalı-nacagınıaçıkladı,LeninSeferberligiilanetti.OnbinlerceişçiPartiyegirdi;bunlar,Partinindavası,Lenin’indavasıugrunacanlarınıver-meyehazırkimselerdi.Kısazamanda240,000’iaşkınişçiBolşevikPartisaflarınakatıldı. Işçisınıfınınen ileri,ensınıfbilinçliveendevrimci, en yigit ve endisiplinli kesimi Partiye girdi. BunaLe-nin Seferberliği adı verildi.
Lenin’inolumu,Partimizinişçisınıfıkitlelerinenekadaryakınol-dugunuveişçilerinLeninistPartiyinekadarsevdiklerinigosterdi.
Stalinyoldaş,Leniniçinyastutulangunlerde,SSCBII.SovyetKongresi’nde,Partiadınaşuandıiçti:
“Bizkomünistlerözel türden insanlarız.Bizözelbirmad-
dedenbiçimlendirilmişiz.Biz,büyükproleterstratejisyenin,Le-
ninyoldaşınordusunuoluşturanlarız.Buorduyamensupolmak-
tandahabüyükbironuryoktur.Leninyoldaşınkurucusuolduğu
veönderiolduğuPartininüyesiolmaktandahabüyükbiradyok-
tur...
Lenin yoldaşbizlerdenayrıldığında,bizePartiüyesiolma
yüceadınıyüksektetutmayıveonunarılığınıkorumayıvasiyet
etti. Sana yemin ederiz ki Lenin yoldaş, senin bu buyruğunu
onurlayerinegetireceğiz!...
Leninyoldaşbizlerdenayrıldığında,Partininbirliğinigözbe-
beğimizgibikorumamızıvasiyetetti.SanayeminederizkiLenin
yoldaş,bubuyruğunudaonurlayerinegetireceğiz!...
Lenin yoldaş bizlerden ayrıldığında, bize proletarya dik-
tatörlüğünükorumayıvepekiştirmeyivasiyetetti.Sanayemin
ederizkiLeninyoldaş,seninbubuyruğunudaonurlayerinege-
tirmekiçinhiçbirçabadansakınmayacağız!...
347
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
Leninyoldaşbizlerdenayrıldığında,bizebütüngücümüzle
işçiköylüittifakınıpekiştirmemizivasiyetetti.Sanayemineder-
izkiLeninyoldaş,seninbubuyruğunudaonurlayerinegetire-
ceğiz!...
Lenin yoldaş yorulmadan ülkemizin halkları arasındaki
gönüllüittifakıngerekliliğinden,onlarınCumhuriyetlerBirliği
çerçevesiiçindekardeşçeelelehareketetmelerindensözetti.Le-
ninyoldaşbizlerdenayrıldığında,bizeCumhuriyetlerBirliği’ni
pekiştirmeyivegenişletmeyivasiyetetti.Sanayeminederizki
Leninyoldaş,seninbubuyruğunudaonurlayerinegetireceğiz!...
Leninyoldaş,KızılOrdunungüçlendirilmesiveyetkinleştir-
ilmesinin, Partimizin en önemli görevlerinden biri olduğuna
tekrar tekrardikkat çekti...Ohalde,KızılOrdumuzu veKızıl
Donanmamızı güçlendirmek için hiçbir çabadan kaçınmaya-
cağımızayeminedelimyoldaşlar!...
Leninyoldaşbizlerdenayrıldığında,bizeKomünistEnter-
nasyonal’in ilkelerine bağlı kalmayı vasiyet etti. Sana yemin
ederiz kiLenin yoldaş, tüm dünya emekçilerininbirliğini,
Komünist Enternasyonal’i pekiştirmek ve geliştirmek için
canımızısakınmayacağız!”
Bu,BolşevikPartinin,anısıyuzyıllarboyuyaşayacakolanön-deri Lenin’e verdiği sözdü.
Mayıs1924’teXIII.PartiKongresiyapıldı.PartiKongresinde,735,881Partiuyesinitemsilen,kararoyunasahip748delegehazırbulundu.BironcekiPartiKongresinekıyaslaPartiuyelerininsayı-sındakiguçluartışınaçıklaması,LeninSeferberligisırasındayakla-şıkolarak250,000yeniuyeninPartiyekabuledilmişolmasıydı.Is-tişarioyasahipdelegelerinsayısı416idi.
PartiKongresi,Marksizm’denbirkuçuk-burjuvasapması,Leni-nizm’inbirrevizyonuolarakniteledigiTroçkistmuhalefetinplat-formunuoybirligiylemahkumettiveXIII.PartiKonferansının“Par-
348
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
ti InşasıUzerine”ve“TartışmanınSonuçlarıUzerine”kararlarınıonayladı.
Kentlekoyarasındakibagıguçlendirmegorevindenyolaçıka-rakPartiKongresi,sanayiin,ilkplandadahafifsanayiindahadage-nişletilmesitalimatınıverdi,amaaynızamandadademir-çeliksa-nayiininhızlageliştirilmesizorunlulugunuvurguladı.
Parti Kongresi, Iç Ticaret Halk Komiserliginin kurulmasınıonayladıveticaretkuruluşlarına,pazarıdenetimlerialtınaalmaveticaretalanındanozelsermayeyikoymagoreviverdi.
PartiKongresi,koylulereverilenucuzdevletkredisinigenişlet-mevetefecilerikoydenkoymayıgorevolaraksaptadı.
KırdaçalışmanınbaşgoreviniPartiKongresi,koylulerarasında-kikooperatifleşmehareketiniazamiolçudegeliştirmeşiarıylates-pitetti.
Son olarak Parti Kongresi, Lenin Seferberligi’nin muazzamonemineişaretettivePartinindikkatini,gençpartiuyelerini,ozel-likleLeninSeferberligisırasındaPartiyegirenleri,Leninizm’inte-mellerikonusundaegitmekiçindahafazlaçabaharcamazorunlulu-gunaçekti.
5.RESTORASYONDÖNEMİNİNSONUNADOĞRU SOVYETLERBİRLİĞİ.ÜLKEMİZDESOSYALİSTİNŞAVESOSYALİZMİNZAFE-Rİ SORUNU. ZİNOVYEV-KAMENEV’İN “YENİMUHALEFET”İ.XIV. PARTİ KONGRESİ. ÜLKENİN SOSYALİST SANAYİLEŞMEPOLİTİKASI.
DortyılıaşkınbitsuredirBolşevikpartiveişçisınıfı,YeniEko-nomikPolitikaçizgisindebuyukbirgayretleçalışmaktaydı.Ekono-mininrestorasyonudogrultusundakikahramancaçalışmatamam-lanmakuzereydi.SovyetlerBirligi’niniktisadivesiyasigucugittik-çeartıyordu.
349
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
Buaradauluslararasıdurumdabirdegişiklikolmuştu.Kapita-lizm,kitlelerinemperyalistsavaştansonrakiilkdevrimciatılımları-nadayanabilmişti.Almanya,.Italya,Bulgaristan,Polonyavebirdizidigerulkededevrimcihareketbastırılmıştı.Bundaburjuvaziye,uz-laşıcısosyal-demokratpartilerinonderleriyardımetmişti.Devrimdalgasındageçicibirgerilememeydanagelmişti.BatıAvrupa’daka-pitalizmgeçici,kısmibitistikrarakavuşmuş,onunpozisyonlarındakısmibirsaglamlaşmagorulmuştu.Amakapitalizministikraraka-vuşması,kapitalisttoplumuyiyipbitirentemelçelişmeleriortadankaldırmamıştı.Tamtersine:kapitalizminkısmiistikrarakavuşma-sı,işçilerlekapitalistler,emperyalizmilesomurgeuluslararasında-ki,veçeşitliulkelerinemperyalistgruplarıarasındakiçelişmeleridahadaşiddetlendirdi.Kapitalizministikrarakavuşması,kapitalistulkelerdekiçelişmelerdeyenibirpatlamayı,yenikrizlerihazırlıyor-du.
Kapitalizministikrarakavuşmasınaparalelolarak,SovyetlerBirli-gideistikrarakavuştu.Amabuikiistikrarakavuşma,birbirindente-meldenfarklıydı.Kapitalististikrar,kapitalizminyenibirkrizininha-bercisiydi.SovyetlerBirligi’ndekiistikrarisesosyalizmulkesininikti-sadivesiyasigucunundahadaartmasıanlamınageliyordu.
Devrimin Batı’daki yenilgisine ragmen Sovyetler Birligi’ninuluslararasıdurumu—dahayavaşbirtempoyladaolsa—gittikçesaglamlaşıyordu.
Sovyetler Birligi, 1922 yılında, Italya’nın Cenova kentindekiuluslararası iktisatkonferansınadavetedilmişti.Bukonferansta,kapitalistulkelerdekidevriminyenilgisindencesaretalanemperya-listhukumetler,SovyetCumhuriyetine,bukezdiplomatikyoldanyenibirbaskıyapmakistediler.Emperyalistler,SovyetCumhuriye-ti’ndenkustahçataleplerdebulundular.EkimDevrimitarafındanmillileştirilenfabrikaveişletmelerinyabancıkapitalistleregerive-rilmesiniveÇarlıkhukumetinintumborçlarınınodenmesinitalep
350
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
ettiler.Bukoşullaraltındaemperyalistdevletler,Sovyetdevletineba-zıonemsizkredilervermeyivaatettiler.
SovyetlerBirligibutaleplerireddetti.CenovaKonferansıhiçbirsonuçvermedi.IngiltereDışişleriBakanıLordCurzon’ın,yenibirmudahale
tehdiditaşıyan1923’tekiultimatomudalayıkolduguşekildegeriçevrildi.
SovyetHukumetiningucunu iskandilediponunsaglamlıgınakanaatgetirenkapitalistdevletler,ulkemizlebirbiriardınayenidendiplomatikilişkilerkurmayabaşladılar.1924 yılı içinde İngiltere,Fransa, Japonya ve İtalya ile diplomatik ilişkiler yeniden kurul-du.
SovyetlerBirligi’ninuzunbirsoluklanmamolası,birbarışdö-nemi elde etmeyi başardığı açıktı.
Ulkeiçindededurumdegişmişti.BolşevikPartionderligindekiişçilerinvekoylulerinfedakarcaçabaları,meyvesiniveriyordu.Ulu-salekonomidehızlıbirbuyumegozlemleniyordu.1924/1925maliyılındatarımsaluretim,savaşoncesiseviyeyeyaklaştı,savaşoncesiduzeyinyuzde87’sineulaştı.1925’teSSCB’ninbuyuksanayiureti-mi,savaşoncesiuretimindörtteüçüneulaştı.1924-1925 maliyı-lındaSovyetlerBirligi,yeniinşaatlara385milyonrubleyatırabili-yordu.Ulkeninelektrifikasyonuplanıbaşarıylailerliyordu.Sosyaliz-minulusalekonomidekikumandamevkilerisaglamlaşıyordu.Sana-yiveticaretalanlarındaozelsermayeyekarşımucadeledeonemlibaşarılarkazanılmıştı.
Iktisadi ilerleme, işçilerin ve koylulerin durumunun dahadaiyileşmesiniberaberindegetiriyordu.Işçisınıfıhızlabuyuyordu.Uc-retlerarttı.Emekuretkenligiyukseldi.Koylulerinmaddidurumubirhayliduzeldi.1924-1925yılındaişçi-koylu devleti, iktisadi bakım-dan zayıf koyluluge yardımiçinyaklaşık290milyonrubleayırabi-liyordu.Işçilerinvekoylulerindurumununiyileşmesinedeniylekitle-
351
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
lerinsiyasifaaliyetibuyukorandaarttı.Proletaryadiktatorlugusag-lamlaştı.BolşevikPartininotoritesivenufuzuarttı.
Ulusal ekonominin restorasyonu tamamlanmak uzereydi.Nevarki,Sovyetlerulkesiiçin,sosyalizmininşasıulkesiiçin,ekono-mininbasitbirrestorasyonu,savaşoncesiseviyeyesadeceulaşıl-masıyeterlidegildi.Savaşoncesiseviye,gerikalmışbirulkeninse-viyesiydi.Ilerleme,buseviyeninçokdahaotesinegeçmeliydi.Sov-yetdevletinineldeettigiuzunsoluklanmasuresi,bugelişmeimka-nınıguvenceallınaalıyordu.
Amaburadaamiranebirşekildeperspektiflersorunu,gelişme-mizin, inşamızınkarakterisorunu,SovyetlerBirligi’ndesosyaliz-minkaderisorunuonumuzeçıkıyordu.SovyetlerBirligi’ndeiktisa-di gelişmehangiyonde surdurulmeliydi, sosyalizmyonundemi,yoksabaşkabiryondemi?Sosyalistiktisadıkurmalımıydıkveku-rabilirmiydik,yoksanasibimiz,başka,kapitalistbiriktisatiçinze-minhazırlamakmıydı? Sovyetler Birligi’nde sosyalist bir iktisatkurmakgeneldemumkunmuydu,veegermumkunse,kapitalistul-kelerdekidevrimingecikmesihalindekapitalizministikrarakavuş-ması halinde onukurmakmumkunmuydu?Ulkede sosyalizminguçleriniherbakımdanguçlendirdigiveartırdıgıhalde,geçicibirsureaynızamandakapitalizminbellibirgelişmesinideberaberin-degetirenYeniEkonomikPolitikaçizgisiylesosyalistiktisadıkur-makmumkunmuydu?Sosyalistiktisatnasılinşaedilecekti,inşayaneredenbaşlanacaktı?
RestorasyondonemininsonunadogrubutunbusorunlarPartininkarşısınaartıkteoriksorunlarolarakdegil,bilakispratiginsorunları,gunbegunlukiktisadiinşaçalışmasınınsorunlarıolarakçıktı.
SanayivetarımıninşasındaçalışanPartifonksiyonerlerimizinyanısırabutun halkın da eseri ne yoneçevirecegini,sosyalizmyonunemi,kapitalizmyonunemiçevireceginibilmesiiçin,butunbusorularaaçıkveberrakcevaplarverilmesigerekiyordu.
352
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
Busorularaberrakcevapverilmedikçe,tumpratikinşaçalış-mamız,perspektifsizbirçalışma,korbirçalışmaolacak,boşunabirçalışmaolacaktı.
TumbusorularaPartiberrakvekesincevaplarverdi.
Evet,diyecevapverdiParti,ulkemizdesosyalistiktisatkurula-bilirvekurulmalıdır,çunkusosyalistiktisadı,tamsosyalist toplu-mu kurmak için gerekli herşeye sahibiz. Ekim1917’deişçisınıfıkapitalizmisiyasibakımdanyendi,kendisiyasidiktatorlugunukur-du.OzamandanbuyanaSovyetHukumeti,kapitalizminiktisadigu-cunukırmakvesosyalistiktisadınkurulması içingereklişartlarıyaratmakuzerebutuntedbirlerialdı.Butedbirlerşunlardı:Kapita-listlerinveçiftliksahiplerininmulksuzleştirilmesi;topragın,fabri-kaların, işletmelerin,demiryollarınınvebankalarınhalkınortakmulkiyetinegeçirilmesi;YeniEkonomikPolitika’nınuygulanması;sosyalistdevletsanayiininşası;Lenin’inkooperatif planının ger-çekleştirilmesi. Şimdibaş gorev, tumulkedeyeni,sosyalistbirik-tisadıninşasıyolundailerlemekveboylecekapitalizmeiktisadiba‐kımdandaoldurucudarbeyiindirmekti. Tum pratik çalışmamız,butuneylemlerimizbubaşgörevin yerine getirilmesinin ihtiyaç-larına tabi kılınmalıydı. İşçi sınıfı bunu yapabilirdi ve yapacaktı.Bu muhteşem görevin yerine getirilmesine ülkenin sanayileşti-rilmesiyle başlanmalıydı. Ülkenin sosyalist sanayileştirilmesi— bu, sosyalist iktisadın inşasını tam yol harekete geçirmek içinkavranması gereken esas halkaydı. Ne Batıda devrimin gecik-mesi ve ne de diğer ülkelerde kapitalizmin kısmi istikrarı, sosya-lizme doğru ilerleyişimizi durduramazdı. Yeni Ekonomik Politi-ka bu görevi ancak kolaylaştırabilirdi, çünkü o Parti tarafındantam da iktisadımızın sosyalist temelinin inşasını kolaylaştırmakiçin yürürlüğe konmuştu.
353
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
Ulkemizde sosyalist inşanın zaferine ilişkin soruya Partininverdigicevapbuydu.
AmaParti,tekulkedesosyalizminzaferiproblemininbununlabitmediginibiliyordu.SovyetlerBirligi’ndesosyalizminkuruluşu,insanlıktarihindeki,enbuyukdonumnoktası,SSCBişçisınıfıvekoylulerinindunyaçapındatarihionemesahipbirzaferiolacaktı.AmabuyinedeSSCB’ninbiriçişiydivesosyalizminzaferiproble-mininsadecebirkısmınıoluşturuyordu.Probleminoburkısmını,sorununuluslararasıyanıoluşturuyordu.Tekulkedesosyalizminzaferionermesinigerekçelendirirken,Stalinyoldaştekrartekrar,busorununikiyonunun,içyonununveuluslararasıyonununbir-birindenayırdedilmesigerektigineişaretetti.Sorununiçyonuba-kımından,yaniulkeiçindekisınıflarınkarşılıklıilişkileribakımın-dan,SovyetlerBirligi’ninişçisınıfıvekoylulugu,kendiburjuvazisi-niiktisadibakımdantamamenyenilgiyeugratılabilirvetamsosya-listtoplumukurabilirdi.Amasorununbirdeuluslararasıyonu,ya-nidışilişkileralanı;SovyetlerBirligiilekapitalistulkelerarasındaki,Sovyethalkıile,SovyetsistemindennefretedenveSovyetlerBirli-gi’neyenidensilahlımudahaledebulunmak,SSCB’ndekapitalizmirestoreetmeçabalarınayenidengirişmekiçinfırsatkollayanulus-lararasıburjuvaziarasındakiilişkileralanıvardı.VeSSCBşimdilikteksosyalizmulkesioldugu,amadigerulkelerhalakapitalistkaldı-gıiçin,SovyetlerBirligi’ninkapitalistkuşatmasısurmektevebudakapitalistmudahaletehlikesiniortayaçıkarmaktaydı.Bukapitalistkuşatmavaroldugusurece,kapitalistmudahaletehlikesininorta-dankalkmayacagıaçıktı.Sovyethalkıtekbaşına,kendigucuylebudıştehlikeyi,SSCB’nekapitalistmudahaletehlikesiniortadankaldı-rabilirmiydi?Hayır,kaldıramazdı,çunkukapitalistmudahaletehli-kesiniortadankaldırmakiçin,kapitalistkuşatmayıortadankaldır-makgerekirdi,vekapitalistkuşatmayıortadankaldırmakiseancakenazındanbirulkedemuzafferproleterdevriminbirsonucuola-
354
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
rakmumkundu.Bundançıkansonuçşuydu:Kapitalistiktisatsiste-mininortadankaldırılmasıvesosyalistiktisatsistemininkurulma-sında ifadesinibulanSSCB’ndesosyalizminzaferi,bunaragmen,yabancısilahlımudahaletehlikesi,kapitalizmirestoreetmeteşeb-busleritehlikesiortadankaldırmakiseancakenazındanbirkaçul-kedemuzafferproleterdevrimin bir sonucu olarak mumkundu.Bundan çıkan sonuçşuydu:KapitalistiktisatsistemininortadankaldırılmasıvesosyalistiktisatsistemininkurulmasındaifadesinibulanSSCB’nde sosyalizminzaferi,buna ragmen, yabancı silahlımudahaletehlikesi,kapitalizmirestoreetmeteşebbusleritehlikesiortadankalkmadıkça,sosyalizmulkesibutehlikeyekarşıbirga-rantiyehala sahipolmadıkça,nihai zaferolarakgorulemezdi.Ya-bancıkapitalistmudahaletehlikesiniortadankaldırmakiçin,kapi-talistkuşatmayıkaldırmakgerekiyordu.
ElbetteSovyethalkıveonunKızılOrdusu,Sovyetiktidarıdogrubirpolitikaizledigisurece,1918-1920’dekikapitalistmudahaleyinasılgeripuskurttuyse,yenibiryabancıkapitalistmudahaleyideoylegeripuskurtmeyibilecekti.Amabu,yenikapitalistmudahalelertehlikesininortadankalktıgıanlamınagelmiyordu.Ilkmudahaleninyenilgisi,yenibirmudahaletehlikesiniortadankaldırmıyordu,çun-kumudahaletehlikesininkaynagıolankapitalistkuşatmavarolma-yadevamediyordu.Yenibirmudahaleninyenilgiside,kapitalistku-şatmavarolmayadevamettikçe,mudahaletehlikesiniortadankal-dırmayacaktı.
Bundanşusonuççıkıyorduki,kapitalistulkelerdeproleterdev-riminzaferi,SSCBemekçileriiçincanalıcıbirsorundu.
Ulkemizdesosyalizminzaferisorunundapartinintakındıgıta-vırbuydu.
MerkezKomitesi,bu tavrınyaklaşanXIV.PartiKonferansındatartışılmasını,Partinintavrıolarak,butunPartiuyeleriiçinbağlayıcıbirPartiyasasıolarakonaylanmasınıvekabuledilmesiniistedi.
355
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
Partininbutavrı,muhalifleribiryıldırımgibiçarptı,çunkuher-şeyden once, Parti bu çizgiye somut-pratikbir karakterveriyor,onuulkeninsosyalistsanayileştirilmesipratikplanıylabirleştiriyorveonunbirPartiyasasıbiçimine,XIV.PartiKonferansınınbutunPartiuyeleriiçinbaglayıcıbirkararıbiçimineburundurulmesinita-lepediyordu.
TroçkistlerPartinintakındıgıtavrakarşıçıktılarveonunkarşı-sına,MarksizmlesadecealayetmekiçinMarksistbirteoridenebi-lecekolan,veSovyetlerBirligi’ndesosyalistinşanınzaferininmum-kunoldugunuyadsıyanMenşevik“sureklidevrimteorisi“niçıkar-dılar.
Buharin’cilerPartinintakındıgıtavradogrudankarşıçıkmayacesaret edemediler. Fakat buna ragmen onun karşısına sinsicekendiburjuvazisininbarışiçindesosyalizmegeçişi“teori”sini,“ye-ni”“Zenginleşin!”şiarıylatamamladıklarıbu“teori”cigiçıkarmayabaşladılar.Buharincileriniddiaları,sosyalizminzaferininburjuva-zinintasfiyeedilmesidegil,bilakisbeslenipzenginleştirilmesianla-mınageldigineçıkıyordu.
ZinovyevveKamenevgerçibirkez,SovyetlerBirligi’ndesosya-lizmin zaferinin, ulkenin teknik-ekonomikgeriligi yuzunden im-kansızolduguaçıklamasıylaortayaçıkmacuretinigosterdiler,fakatsonrahemenortalıktansıvışmakzorundakaldılar.
XIV.PartiKonferansı (Nisan1925),açıkvegizlimuhaliflerinbutunbuteslimiyetçi“teori“lerinimahkumetti,PartininSSCB’ndesosyalizminzaferiugrunaçalışmakdogrultusundakitavrınıonay-ladıvebunauygunbirkararaldı.
KoşeyesıkışanZinovyevveKamenev,bukararlehineoyver-meyitercihettiler.AmaParti,onlarınmucadeleyisadeceerteledigi-ni,XIV.PartiKongresinde“Partiylemuharebeetmeye”kararver-diklerinibiliyordu.Leningrad’dataraftartopluyorvesozde“YeniMuhalefet”ikuruyorlardı.
356
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
Aralık1925’teXIV.PartiKongresiaçıldı.
PartiKongresi,gerginbirPartiiçiortamdayapıldı.Partininku-ruluşundanberi,LeningradgibienbuyukPartimerkezlerindenbi-rinintumdelegasyonunun,MerkezKomitesinekarşıçıkmayako-yulmasıgorulmemişti.
PartiKongresinde,634,000Parti uyesinive445,000adayuyeyitemsilen,kararoyunasahip665delegeve istişarioyasahip641de-legehazırbulundu.BubironcekiPartiKongresindenbirazazdı.Bura-da,PartiduşmanıunsurlarınsızdıgıuniversitevedevletdairelerindekiPhucrelerindeyapılankısmitemizliginsonuçlarıetkilioluyordu.
MerkezKomitesininsiyasiraporunuStalinyoldaşsundu.Sov-yetlerBirligi’ninsiyasiveiktisadigucununbuyumesininberrakbirresminiçizdi.Gereksanayigereksetarım,Sovyetiktisatsistemininustunlugusayesinde,oldukçakısabirsurederestoreedilmiştivesavaşoncesiseviyeyeyaklaşmaktaydı.BubaşarılararagmenStalinyoldaş, bu başarılar ulkemizin halageribirulke,birtarımulkesiolarakkaldıgıgerçeginiortadankaldırmadıgından,bunlarlayetinil-memesinitalepetti.Toplamuretiminuçteikisinitarımsaglıyordu,sanayiisesadeceuçtebirini. Partinin onunde, dediStalin yoldaş,tumkapsamıyla,ulkemizikapitalistulkelerdeniktisadenbagımsızbirsanayiulkesinedonuşturmesorunuduruyor.Buyapılabilirve
yapılmalıdır.Partininmerkezigorevi,ulkeninsosyalistsanayi-leştirilmesi,sosyalizminzaferiugrunamucadeleolacaktı.
“Ülkemizbirtarımülkesinden,ihtiyaçduyduğumakineleri
kendiçabalarıylaüretebilecekdurumdaolanbirsanayiülkesine
dönüştürmek—genelçizgimizinözü,temelibudur”,dediStalin
yoldaş.
Ulkeninsanayileşmesi.ulkeniniktisadibagımsızlıgınıguvencealtınaalacak,savunmagucunuartıracakveSSCB’ndesosyalizminzaferiiçingereklionkoşullarıyaratacaktı.
357
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
Partinin genel çizgisine Zinovyevciler karşı çıktılar. Stalin’insosyalistsanayileştirmeplanınakarşıZinovyev’ciSokolnikov.osı-radaemperyalistcanavarlararasındarevaçtaolanbirburjuvapla-nınıçıkardı.Buplanagore,SSCBesasolarakhammaddevegıdamaddesiuretipbunlarıdışarıyaihraçeden,kendisininuretmedigiveuretmemesigerekenmakineleridışarıdanithaledenbirtarımulkesiolarakkalmalıydı.
1925’tekişartlardabu,SSCB’ninsanayiibakımdangelişmişya-bancıulkelertarafındaniktisadenkoleleştirilmesiiçin,kapitalistulke-lerinemperyalistcanavarlarıyararınaSSCB’ninsanayiiningeriliginiebedileştirmekiçinbirplandanbaşkabirşeydegildi.Buplanıkabulet-mek,ulkemizikapitalistdunyanınzavallıbirtarımuzantısınaçevir-mek,bizikuşatankapitalistdunyakarşısındaulkemizisavunmasızlı-gaveçaresizligemahkumetmekve,sonunda,SovyetlerBirligi’ndesosyalizmdavasınımezaragommekanlamınagelecekti.
PartiKongresi,Zinovyev’cileriniktisadi“plan”ını,SovyetlerBir-ligi’nikoleleştirmeplanıolarakmahkumetti. “YeniMuhalefet”e,devletsanayimizinguyasosyalistsanayiolmadıgıiddiası(Lenin’eragmen!),yadaortakoylununsosyalistinşadaişçisınıfınınguyamuttefikiolamayacagıiddiası(yineLenin’eragmen!)gibiçıkışlarındabiryardımıdokunmadı.
PartiKongresi,“YeniMuhalefet”inbuçıkışlarınıanti-Leninistolarakmahkumetti.
Stalinyoldaş,“YeniMuhalefet”inTroçkist-Menşevikozunuteşhiretti. ZinovyevveKamenev’in,Lenin’inamansızcamucadeleettigiPartiduşmanlarıylaaynıeskiteraneyiçagırdıklarınıgosterdi.
Zinovyevcilerin, sadece kötü bir şekilde maskelenmiş Troçkistleroldukları açıktı. Stalin yoldaş, Partinin en önemli görevinin, sosyaliz-min inşası çalışmasında işçi sınıfının orta köylülerle sağlam ittifakıolduğunu vurguladı. Köylü sorununda o sıralar Partide mevcut olan vebu ittifak için bir tehlike oluşturan iki sapmaya işaret etti. Birinci sap-
358
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
ma, Kulak tehlikesini olduğundan az görmek ve küçümsemek, ikincisiise Kulak önünde paniğe, korkuya kapılmak ve orta köylülerin rolünüküçümsemekti. Hangi sapmanın daha kötü olduğu sorusuna Stalinyoldaş şu yanıtı verdi: “Her ikisi de, gerek birinci gerekse ikincisapma, ‘birbirinden kötü’dür, ve eğer busapmalar etrafa yayılırsa,bunlar Partiyi dağıtabilir ve yokedebilir. Ne mutlu ki, Partimiz içindehem birinci hem de ikinci sapmayı bertaraf edebilecek güçler vardır.”
GerçektendeParti,hem”sol”,hemsagsapmayıparçalayıpber-tarafetti.
Iktisadi inşa uzerine tartışmanın sonuçlarını toparlayanXIV.PartiKongresi,muhaliflerinteslimiyetplanlarınıoybirligiyleredde-derekşuunlukararıaldı:
“İktisadiinşaalanındaPartiKongresi,ülkemizin,proletarya
diktatörlüğüülkesinin‘tamsosyalisttoplumunkuruluşuiçinge-
rekli herşeye’ sahip olduğundan (Lenin) hareket etmektedir.
PartiKongresi,SSCB’ndesosyalistinşanınzaferi içinmücadele-
nin, Partimizintemel göreviolduğugörüşündedir.”
XIV.PartiKongresi,yeniPartiTuzugunukabuletti.
XIV.PartiKongresindenbuyanaPartimizkendisine,SovyetlerBirligiKomunistPartisi(Bolşevik)-SBKP(B)demektedir.
PartiKongresindeyenilenZinovyevciler,Partiyeboyunegmedi-ler.XIV.PartiKongresininkararlarınakarşıbirmucadelebaşlattılar.PartiKongresindenhemensomaZinovyev,yoneticigrubuZinovyev,Zalutski,Bakayev,Yevdokimov,Kuklin,SafaroyvedigerikiyuzlulertarafındanPartininLeninistMerkezKomitesinekarşınefretruhuylaegitilmişolanGençKomunistlerBirligiLeningradIlKomitesininbirtoplantısınıyaptı.ButoplantıdaLeningradIlKomitesi,GençKomu-nistlerBirligiLeningradIlKomitesi,SovyetlerBirligiLeninistGençKomunistlerBirligi’nintarihindegorulmemişbirkararaldı:XIV.Par-tiKongresininkararlarınauymayıreddetti.
359
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
AmaLeningradGençKomunistlerBirligi’ninZinovyev’ciyone-ticigrubu,LeningradGençKomunistlerBirligikitlesininduşunce-lerinikesinlikleyansıtmıyordu.Buyuzdenkolaycayenilgiyeugratıl-dılar,vekısasuresonraLeningradkomunistgençlikorgutu,GençKomunistlerBirligi’ndelayıkolduguyeriniyenidenaldı.
XIV.PartiKongresininsonunadogru,Kongredelegelerindenbirgrup—Molotov,Kirov,Voroşilov,Kalinin,Andreyevvedigeryoldaş-lar-Leningrad’agonderildiler.LeningradPartiorgutuuyelerine,tem-silciliklerinisahtekarcayontemlerleeldeetmişolanLeningraddele-gasyonununPartiKongresindetakındıgıtutumununcaniyane,anti-Bolşevikkarakterinikavratmakgerekiyordu.PartiKongresiuzerineraporlarınsunuldugutoplantılarbirhaylifırtınalıgeçti.LeningradPartiorgutubirolaganustukonferansaçagrıldı.LeningradPartiuye-lerininezicikutlesi(yuzde97’denfazlası)XIV.PartiKongresininka-rarlarınıtamamenvebutunuyleonayladıvePartiduşmanıZinov-yev’ci“YeniMuhalefet”Imahkumetti.Zinovyev’cilerdahaozaman-lardanordusuzgenerallerebenziyorlardı.
LeningradBolşevikleri,Lenin-Stalin’inPartisininonsaflarındakaldılar.
XIV.PartiKongresininçalışmalarınınsonuçlarınıtoparlarkenStalinyoldaşşoyleyazıyordu:
“SBKPXIV.PartiKongresinintarihiönemi,YeniMuhalefet’in
hatalarını takökünekadar açığa çıkarmayıbilmesi,onun in-
ançsızlığınıvesulu gözlülüğü tamamenhakirgörüp,sosyalizm
uğrunamücadeleninyolunuaçık- seçik çizmesi,Partiye zafer
perspektifivermesiveböyleceproletaryayısosyalistinşanınzaf-
erine sarsılmaz inançla silahlandırmasındayatar.” (Stalin,Le-
ninizminSorunları,Moskova1945,s.168.)
360
Dokuzuncu bölüm. Barişçil ekonomik restorasyon çalişmasina geçIş döneminde bolşevik partisi
KISA ÖZET
Barışçılekonomikrestorasyonçalışmasınageçişyılları,Bolşe-vikPartitarihindekienonemlidonemlerdenbirioldu.Parti,gerginbirdurumda,SavaşKomunizmipolitikasındanYeniEkonomikPo-litika’yaçokguçolangeçişigerçekleştirmeyibildi.Parti,yeniiktisa-di temel uzerinde işçi- koylu ittifakını kuvvetlendirdi. SosyalistSovyetCumhuriyetleriBirligikuruldu.
Yeni Ekonomik Politika yoluyla ulke ekonomisininrestorasyo-nundatayinedicibaşarılareldeedildi.SovyetlerBirligi,ulusalekono-minin gelişmesinde ekonomik restorasyon doneminden başarıylaçıktıveyenibirdoneme,ulkeninsanayileştirilmesidoneminegirdi.
Içsavaştanbarışçılsosyalistinşayageçiş,ozellikleilkbaşlarda,beraberindebuyukguçluklergetirdi.Bolşevizmduşmanları,SBKP(B)saflarındakiPartiduşmanıunsurlar,butunbudonemboyuncaLeninistPartiyekarşıçılgıncabirmucadeleverdiler.BuPartiduş-manıunsurlarınbaşındaTroçkiduruyordu.Bumucadeledeonunyardakçıları,Kamenev,Zinovyev,Buharin’di.Lenin’inolumundensonramuhalifler,BolşevikPartisaflarıiçinefesatsokmaya,Partiyibolmeye,onaSovyetlerBirligi’ndesosyalizminzaferineinançsızlıkbulaştırmayaniyetlendiler.AslındaTroçkistler,SovyetlerBirligi’ndeyeniburjuvazininbirsiyasiorgutunu,başkabirpartiyi—kapita-listrestorasyonunpartisini—kurmayaçalışıyorlardı.
Parti, Lenin’in bayragı altında, LeninistMerkezKomitesinin,StalinyoldaşınetrafındabirleştivehemTroçkistleri,hemdeonlarınLeningrad’dakiyenidostlarını—Zinovyev-Kamenev’inYeniMu-halefet’ini—bozgunaugrattı.
GuçlenenBolşevikParti,ulkeyitarihindeyenibiraşamaya,sos-yalistsanayileşmeaşamasınagetirdi.
361
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
O N U N C U B Ö LÜM
ÜLKENINSOSYALISTSANAYILEŞMESIMÜCADELESINDEBOLŞEVIKPARTISI
( 1926 - 1929 )
1.SOSYALİSTSANAYİLEŞMEDÖNEMİNDEKİGÜÇLÜKLERVEONLARIAŞMAMÜCADELESİ.PARTİDÜŞMANITROÇKİSTLERVEZİNOVYEVİSTLERBLOKUNUNKURULUŞU.BLOKUNANTİ-SOVYETEYLEMLERİ.BLOKUNYENİLGİYEUĞRATILMASI.
XIV.PartiKongresindensonraParti,Sovyetiktidarınınulkeninsosyalist sanayileşmesine yonelik genel çizgisini gerçekleştirmekiçinenerjikbirmucadelebaşlattı.
Restorasyondonemindegorev,herşeydenoncetarımıcanlan-dırmak,tarımdanhammaddevegıdamaddelerieldeedipsanayiirestoreetmek,varolanişletmevefabrikalarıişlerhalegetirmekti.
SovyetHukumetibugorevlerioldukçakolaylıklabaşardı.Amarestorasyondoneminin uçbuyukkusuruvardı:Birincisi, budo-nemdeişletmevefabrikalareskiydiveeski,geribirteknikdonatı-masahipti;kısasuresonraişlemezdurumagelebilirlerdi.Şimdigo-rev,bunlarımoderntekniktemelindedonatmaktı.
Ikincisi,restorasyondonemindesanayiçokdarbirtemeledaya-nıyordu;ulkeiçinmutlakagerekliolanmakineyapımfabrikalarındanyoksundu.Bufabrikalardanyuzlercesikurulmalıydı,çunkuonlarol-madan,hiçbirulkegerçektensanayileşmişsayılamaz.Şimdigorev,bufabrikalarıkurmakvemodernteknikaraçlarladonatmaktı.
Uçuncusu,budonemdegeliştirilenveişlerhalegetirilensanayiagırlıklıolarakhafifsanayiidi.Amabirnoktadansonra,ulkenin,ancakgelişmişbiragırsanayiinkarşılayabilecegibaşkabirtakım
362
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
ihtiyaçlarınıbiryanabırakalım,bizzathafifsanayiindedahafazlagelişmesi,agırsanayiinzayıflıgıyuzundenengelleniyordu.Şimdigorev,agırlıkmerkeziniagırsanayiekaydırmaktı.
Butunbuyenigorevler,sosyalistsanayileşmepolitikasıylaço-zulecekti.
Çarlık Rusya’sında olmayan bir dizi yeni sanayi kolunuinşaetmek,makine,takımtezgahları,otomobil,kimyavedemir-çelikfabrikalarıkurmak,enerjisantralleriiçinmotorvemakineaksamıuretiminiorgutlemek,madenvekomurçıkarımınıartırmakgere-kiyordu,çunkuSovyetlerBirligi’ndesosyalizminzaferininçıkarlarıbunlarıgerektiriyordu.
Yenibirsavunmasanayiiyaratmak,yenitop,mermi,uçak,tankvemakinelitufekfabrikalarıkurmakgerekliydi,çunkukapitalistkuşatmakoşullarıaltındaSovyetlerBirligi’ninsavunmasınınçıkar-larıbunlarıgerektiriyordu.
Milyonlarca kuçuk, bireysel koylu çiftliklerinin buyuk- çaplıuretimyapankollektifçiftlikleredonuşmesinisaglamakiçintraktorfabrikalarıvemoderntarımmakineleriatolyelerikurmak,tarımıbuaraçlarladonatmakgerekiyordu,çunkukırdasosyalizminzaferi-ninçıkarlarıbunlarıgerektiriyordu.
Sanayileşmepolitikasıtumbunlarıgetirecekti,çunkuulkeninsosyalistsanayileşmesininanlamıbuydu.
Elbetteboylebuyukbirinşaçalışmasımilyarlarcarublelikyatı-rımlargerektirecekti.Dışborçlarabelbaglamaksozkonusuolamaz-dı,çunkukapitalistulkelerborçvermeyireddediyordu.Dışardanyardım gormeksizin, kendi kaynaklarımıza dayanarak çalışmakzorundaydık.Amaosıralaryoksulbirulkeydik.Başguçluklerdenbiribuydu.
Kapitalistulkeleragırsanayilerini,dışkaynaklardanakanpara-larlainşaediyorlardı:somurgeleriyagmaederek,yenikhalklardantazminatkopararak,başkaulkelerdenborçalarak,SovyetlerBirligi,
363
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
ilkeselolarak,sanayileşmeiçinkaynakbulmak uzeresomurgeleriya da yenik ulusları yagma etmekgibialçakçayollarabaşvura-mazdı. Dış borçlanmaya gelince, kapitalist ulkeler borç vermeyireddettiklerinden,buyoldaSSCB’nekapalıydı.Kaynak,ulkeiçindenbulunmakzorundaydı.
Ve Sovyetler Birligi’nde bu kaynak bulundu. Sovyetler Birli-gi’nde,herhangibirkapitalistulkedebulunamayacakturdenbiri-kimkaynaklarıortayaçıkarıldı.Sovyetdevleti,EkimSosyalistDev-rimininkapitalistlerinveçiftliksahiplerininelindenaldıgıbutunfabrikalarvearaziler,butunulaşımaraçları,bankalar,içvedıştica-retuzerindetasarrufediyordu.Devletfabrikaveişletmelerinin,ula-şımaraçlarının,ticaretinvebankalarınkazançları,şimdiartıkasa-lakkapitalistlersınıfınıncebinegitmiyor,bilakissanayiindahadageliştirilmesiiçinharcanıyordu.
Sovyetiktidarı,halkıheryılsaltfaizolarakyuzmilyonlarcaal-tın ruble odemek zorundabırakanÇarlıkborçlarını feshetmişti.Çiftliksahiplerinintoprakuzerindekimulkiyetiniortadankaldıra-rakSovyetiktidarıkoyluluguheryılçiftlik sahiplerine kira olarakaşagı yukarı 500milyon altınrubleodemektenkurtarmıştı.Tumbuyuktenkurtulankoyluluk,yeni,guçlubirsanayi inşaetmektedevleteyardımedebildi.Traktorvedigertarımmakinelerieldeet-mektekoylulerinhayatiçıkarıvardı.
Butunbugelirkaynakları,Sovyetdevletinintasarrufundabulu-nuyordu.Bukaynaklardanagırsanayiinkurulmasıiçinyuzmilyon-larcavemilyarlarcarubleeldeedilebilirdi.Gerekliolan,iktisadibiryaklaşım, mali fonların tam bir tutumluluk içindeharcanması,uretiminrasyonalizasyonu,uretimmaliyetininkısılması, üretkenolmayan harcamalara son verilmesi vb. idi.
Sovyetiktidarınıntuttuguyoldabuoldu.Tasarrufrejimisayesinde,yeniinşaatlariçinhergeçenyılgit-
tikçe daha buyuk kaynaklar biriktirildi. Dinyeper Hidroelektrik
364
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
Santralı,Turkistan-SibiryaDemiryolu,StalingradTraktorFabrika-sı,takımtezgahfabrikaları,AMO(ZIS)OtomobilFabrikasıgibidevtesislerininşaatınabaşlamakmumkunoldu.
1926/27’desanayiebirmilyarrublecivarındayatırılmışken,uçyılsonrabeşmilyarrublecivarındayatırmakmumkunoldu.
Sanayileşmehızlailerliyordu.
SovyetlerBirligi’ninsosyalistiktisadınınguçlenmesindekapita-listulkeler,kapitalistsisteminvarlıgıiçinbirtehditgoruyorlardı.Buyuzdenemperyalisthukumetler,SovyetlerBirligiuzerindeyenibirbaskıyapmak,ulkedekafakarışıklıgıyaratmak,SovyetlerBirli-gi’ninsanayileşmesiniboşaçıkarmakyadaenazındanengellemekiçinherturlutedbirebaşvurdular.
Mayıs1927’de,hukumetetmekteolanIngilizMuhafazakarları(“Diehards”,keçiinatlılar)Ingiltere’dekiSovyetticarikuruluşuAr-cos’akarşıprovokasyonniteligindenbirbaskınduzenlediler.26Mayıs1927’deIngilizMuhafazakarHukumeti,SSCBilediplomatikveticariilişkilerinikestiginiilanetti.
7Haziran1927’deVarşova’daSovyetlerBirligiElçisiVoykoyyoldaş,PolonyauyrugunageçmişbirRusBeyazMuhafızıtarafın-dankatledildi.
Aynısıralarda,SovyetlerBirligitopraklarıuzerindeIngilizca-suslarıveyıkıcıajanlarıLeningrad’dakibirpartikulubunebombaattılar,bazılarıagırolmakuzere30kadarinsanyaralandı.
1927yazındaBerlin, Pekin, ŞanghayveTientsin’deki SovyetBuyukelçiliklerineveticarettemsilciliklerineneredeyseeşzamanlısaldırılaroldu.
Butunbunlar,SovyetHukumetininkarşısınaekguçluklerçıkar-dı.
AmaSovyetlerBirligibaskıyaboyunegmediveemperyalistler-leonlarınajanlarınınprovokasyonlarınıkolaycageripuskurttu.
365
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
TroçkistlerinvedigermuhaliflerinyıkıcıfaaliyetlerininParti-ninveSovyetdevletininkarşısınaçıkardıgıguçluklerdedahaazde-gildi.Stalinyoldaşosıralar,Sovyet iktidarınakarşı“Chamberla-in’denTroçki’yekadaruzananbirturbirleşikcephekurulmakta-dır”demeklehaklıydı.XIV.PartiKongresininkararlarınavemuha-lefetinsadakatbeyanınaragmen,muhaliflersilahlarıbırakmışde-gillerdi.Tamtersine,Partiyikundaklamavebolmeçabalarınıyo-gunlaştırdılar.
1926yazında,TroçkistlerveZinovyevcilerbirPartiduşmanıbloktabirleşip,butunyenikmuhalefetgruplarınınkalıntılarınıbubloketrafındatopladılarvePartiTuzugunuvehizipkurmayıyasak-layanPartikongrelerininkararlarınıkabacaihlalederekgizlianti-Leninistpartilerinintemelinikurdular.PartiMerkezKomitesi,kotuunluMenşevikAgustosBloku’nunbirkopyasıolanbuPartiduşma-nıblokdagıtılmadıkçabuişinonunyandaşlarıaçısındankotubirsonavarabilecegiuyarısındabulundu.Amablokyandaşlarıtertiple-rindenvazgeçmediler.
Oyılınsonbaharında,XV.PartiKonferansıarifesinde,
Moskova,LeningradvedigerkentlerdekifabrikaPartitoplantı-larındabirçıkışyapıp,Partiyeyenibirtartışmadayatmayakalkıştı-lar.Partiuyelerine,harcıalemTroçkist-Menşevikanti-Leninistplat-formunbirkopyasıolanplatformlarınısundular.Partiuyeleri,mu-halifleresertbirkarşılıkverdiler,hattabazıyerlerdetoplantılardanattılar.MerkezKomitesi,blokyandaşlarını,Partininonlarınyıkıcıfaaliyetlerinin artık daha fazla hoş goremeyecegi konusundaye-nidenuyardı.
Muhalifler,MerkezKomitesine,altındaTroçki,Zinovyev,Kame-nevveSokolnikov’unimzalarıbulunan,içindekendihizipçifaaliye-tinimahkumettigivebundanboylePartiyesadıkkalacagınasozverdigibiraçıklamasundu.Bunaragmenblokgerçektevarlıgınısurdurdu,veyandaşlarıillegalPartiduşmanıfaaliyetlerinidurdur-
366
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
madılar.Anti-Leninistpartilerinideripçatmayadevamettiler,illegalbirmatbaakurdular,yandaşlarındanuyeaidatıtoplamayabaşladılarveplatformlarınıyaygınlaştırdılar.
Troçkistlerin ve Zinovyevcilerin bu davranışı karşısında XV.PartiKonferansı(Kasım1926)veKomunistEnternasyonalYurut-meKomitesiGenişletilmişPlenumu(Aralık1926),TroçkistlerveZinovyevcilerblokusorununutartıştıvealdıklarıkararlardablokyandaşlarını,platformlarındadogrudanMenşevikpozisyonlaraduş-muşboluculerolarakdamgaladılar.
Amabudablokyandaşlarınınakıllarınıbaşlarınagetirmedi.1927’de,tamIngilizMuhafazakarlarınınSovyetlerBirligiilediplo-matikveticariilişkilerikestiklerisırada,Partiyekarşısaldırılarınıyenidenşiddetlendirdiler.“83’lerPlatformu”adıaltındayenibiran-ti-Leninistplatformkotardılar,buplatformuPartiuyeleriarasındayaydılarveMerkezKomitesindenyenibirgenelPartitartışmasıta-lepettiler.
Buplatform,butunmuhalifplatformlariçindeenyalancıveenikiyuzluolanıydı.
Lafta,yaniplatformlarında,TroçkistlerveZinovyevcilerPartikararlarına riayetedilmesinekarşıhiçbir itirazgetirmiyorlarvePartiyesadakattenyanaolduklarınıaçıklıyorlardı,gerçekteisePartikararlarınıenkabaşekildeihlalediyorvePartiveonunMerkezKo-mitesikarşısındaherturlusadakatlealayediyorlardı.Lafta,yaniplatformlarında,Partininbirliginekarşıhiçbiritiraz getirmiyorlarvebolunmeyekarşı çıkıyorlardı, gerçekteisePartininbirliginienkabaşekildeihlalediyor,bolunmeyedogrurotatutuyorvedahaşimdiden,anti-Sovyet,karşı-devrimci bir parti haline gelmekiçin butun ozelliklere sahipolankendiayrı,illegal-anti-Leninistpartilerinikurmuşbulunuyorlardı.
Lafta,yaniplatformlarında,sanayileşmepolitikasındanyanaol-duklarınıaçıklıyorvehattaMerkezKomitesini,sanayileşmeyiyete-
367
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
rincehızlıyurutmemeklesuçluyorlardı,gerçekteisePartininSov-yetlerBirligi’ndesosyalizminzaferineilişkinkararınakaraçalıyor,sosyalistsanayileşmepolitikasıylaalayediyor,birdiziişletmeninkapitulasyonlarşeklindeyabancılaraverilmesinitalepediyorvebu-tunumutlarını,SSCB’ndekibuyabancıkapitalistimtiyazlarabaglı-yorlardı.
Lafta,yaniplatformlarında,koyluişletmelerininkollektifleştiril-mesihareketindenyanaolduklarınıaçıklıyorvehattaMerkezKo-mitesini,kollektifleştirmeyiyeterincehızlıbirtempodayurutme-meklesuçluyorlardı,gerçekteisekoylulerisosyalistinşaçalışması-naçekmepolitikasıylaalayediyor,işçisınıfıilekoylulukarasında“çozumu imkansız çatışmalar”inkaçınılmazlıgıduşuncesinivaazediyor,umutlarınıkırdaki“kulturlukiracılar”a,yaniKulaklarabaglı-yorlardı.
Bu,muhalefetinbutunyalancıplatformlarıarasındaenyalancı-sıydı.
Partiyialdatınahedefiniguduyordu.
MerkezKomitesiderhalbirgeneltartışmaaçmayıreddettivemuhaliflere,birgeneltartışmanınancakPartiTuzuguuyarınca,ya-niPartiKongresindeikiayonceaçılabileceginibildirdi.
Ekim1927’de,yaniXV.PartiKongresinden ikiay once,PartiMerkezKomitesigenelPartitartışmasınıaçtı.Tartışmatoplantılarıbaşladı.TartışmanınsonuçlarıTroçkistlerveZinovyevcilerblokuiçinacınacaktandaoteoldu:724,000Partiuyesi,MerkezKomitesi-ninpolitikasılehinde;4,000yadayuzde1’dendahaazPartiuyesideTroçkistlerveZinovyevcilerblokulehindeoykullandı.Partiduş-manıblokhezimeteugratıldı.BoyleceParti,eziciçogunluguitiba-riyle,blokunplatformunuoybirligiylereddetti.
Yargısına, blok yandaşlarının bizzat başvurdugu Partininaçıkçaifadeedileniradesibuydu.
368
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
Amabudersdeblokyandaşlarınınaklınıbaşınagetirmedi.Par-
tininiradesineboyunegecekleriyerde,Partininiradesiniboşaçıkar-
mayakararverdiler.Dahatartışmasonaermeden,kendileriniyuzkı-
zartıcıbiryenilgininbeklediginigorerekPartiyeveSovyetHukume-
tinekarşıdahakeskinmucadelebiçimlerinebaşvurmayakararver-
diler.MoskovaveLeningrad’daaçıkbirprotestogosterisiyapmayı
kararlaştırdılar.Gosterigunuolarakseçtikleri7Kasım,heryılSov-
yetlerBirligiemekçilerininbutunulkededevrimcihalkyuruyuşleri
yaptıgıEkimDevrimininyıldonumuydu.YaniTroçkistlerveZinov-
yevciler,paralelbirgosteriyapmayahazırlanıyorlardı.Amabeklene-
cegigibi,blokyandaşlarısokagabiravuçuzantılarıdışındakimseyi
çıkarmadılar.Buuzantılarveonlarınelebaşılarıgenelgosterilerkar-
şısındaezildiler,sokaklardansupurulupatıldılar.
ŞimdiartıkTroçkistlerinveZinovyevcilerinanti-Sovyetbataga
batmışolduklarınahiçşuphekalmamıştı.GenelPartitartışmasısı-
rasındaMerkezKomitesinekarşı Partiyebaşvurmuşlardı; şimdi
ise,duzenlediklericılızgosteriyle,PartiyeveSovyetdevletinekarşı
duşman sınıflarabaşvurmayolunu tutmuşlardı.BolşevikPartiyi
kundaklamayıkendilerinehedefedindiklerinegore,işiisteriste-
mezSovyetdevletinikundaklamayakadarvardırmakzorundaydı-
lar,çunkuSovyetlerBirligi’ndeBolşevikPartiiledevletbirbirinden
ayrılmaz.BoyleceTroçkistlerveZinovyevcilerblokununelebaşıları,
kendileriniPartidışınaçıkarmışolurlar,çunkuanti-Sovyetbataga
saplanan kişilere Bolşevik Parti saflarında daha fazlatahammul
etmekimkansızdı.
14Kasım1927’de,MerkezKomitesiveMerkezKontrolKomis-
yonu’nunbirleşikoturumu,TroçkiileZinovyev’iPartidenihraçetti.
369
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
2.SOSYALİSTSANAYİLEŞMENİNBAŞARILARI.TARIMINGERİKALMASI. XV. PARTİKONGRESİ. TARIMDAKOLLEKTİFLEŞ-TİRMEPOLİTİKASI.TROÇKİSTLERVEZİNOVYEVCİLERBLO-KUNUNEZİLMESİ.SİYASİİKİYÜZLÜLÜK.
Daha1927yılısonunadogru,sosyalistsanayileşmepolitikası-nıntayinedicibaşarılarıgorulmeyebaşlıyordu.YeniEkonomikPo-litikakoşullarıaltındasanayileşme,kısasuredeonemlibirkalkın-ma hareketine sebebiyet vermişti. Sanayi vebirbutunolarakta-rım(kerestesanayiivebalıkçılıkdahil)gayrisafitoplamuretimiti-bariylesavaşoncesiseviyeyesadeceerişmeklekalmamış,hattaaş-mıştı.Sanayiinulusalekonomiiçindekipayıyuzde42’yeyukselmişvesavaşoncesiseviyeyeulaşmıştı.
Sosyalist sanayi sektoru, ozel sektor aleyhine hızla geliştive1924/25’teyuzde81’den,1926/27’deyuzde86’yayukseldi;ozel sektorunpayı iseaynıdonem içindeyuzde19’danyuzde14’eduştu.
Bu,SovyetlerBirligi’ndesanayileşmeningayetbelirginsos-yalistbirkaraktertaşıdıgı;SovyetlerBirligisanayiinin,sosyalisturetim sisteminin zaferine dogru ilerledigi; sanayi alanında“Kim-kimi?”sorusununşimdidensosyalizmlehinecevaplandıgıanlamınageliyordu.
Ticaretalanındanozeltuccarlarınçıkarılmasıdaaynıhızlage-lişti. Ozel tuccarın perakende ticaretteki payı 1924/25’te yuzde42’den,1926/27’deyuzde32’yeduştu;toptancıticaretinise sozu-nu bile etmiyoruz, ki orada ozeltuccarın payı aynıdonemiçindeyuzde9’danyuzde5’egerilemişti.
Buyukolçeklisosyalistsanayiingelişmesidahadahızlıbirtempoda oldu; restorasyon doneminden sonraki ilk yıl olan1927’de,oncekiyılaoranlauretimartışıyuzde18’evardı.Bu,enilerikapitalistulkelerinbuyukolçeklisanayiininbileerişemedi-gi,rekorbirartıştı.
370
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
Amatarım,ozellikledetahıluretimi,farklıbirtablosunuyordu.Gerçibirbutunolaraktarım,savaşoncesiseviyeyiaşmıştıamaenonemlidalının—hububattarımının—toplamuretimisavaşonce-siseviyeninancakyuzde91’iydi;mahsulunpazarlanabilirkısmı,yanikentlerinihtiyacınıkarşılamakuzeresatışasunulanmiktarisesavaşoncesiduzeyinyuzde37’sinebilevarmıyordu.Ustelikbutunbelirtiler,pazarlanabilir tahılmiktarınındahadaduşmesitehlike-sineişaretediyordu.
Bu,1918’debaşlayan,kırdapazariçinuretimyapanbuyukçift-liklerinkuçukçiftliklere,kuçukçiftliklerindecuceçiftliklereufalan-masısurecininhala,devamettigi;bukuçukvecucekoyluçiftlikleri-nin,pazariçinçokazmiktardatahılsaglayanyarı-dogalekonomiyedonuştugu;1927donemindekitahıltarımının,savaşoncesitahılta-rımınınbirazaltındatahıluretmesineragmen,yinedekentleresa-vaşoncesitahıltarımınınsatabildigitahılmiktarınınuçtebirindenbirazfazlatahılsatabildigianlamınageliyordu.
Hiçkuşkuyokki,tahıltarımınınbudurumudevamederse,Sov-yetlerBirligiordusuvekentlerikronikbiraçlıkdurumuylakarşıla-şacaktı.
Tahıl tarımındaki bu krizi, ister istemez, hayvancılıktaki birkrizizleyecekti.Budurumdankurtulmanıntekyolu,traktorveta-rımmakinalarıylaçalışacakvepazarlanabilirtahılfazlasındabirkaçmislibirartışayolaçacakolantarımdabuyukolçekliuretimegeç-mekti.Ulkeninonundeikiyolvardı:yakapitalistbuyukolçekliure-timegeçmek,kibu,koylukitlelerininmahvolması,işçisınıfıilekoy-luluk arasındaki ittifakın çokmesi,Kulakların guçlendirilmesi vesosyalizminkırdayenilmesianlamınagelecekti;yadakuçukkoyluçiftliklerinibuyuksosyalistçiftliklerde,kollektifçiftliklerdebirleştir-meyolunututmak,kibu,tahıluretimininhızlailerlemesivepazar-lanabilirtahılfazlasınınhızlaartmasıiçintraktorlerinvedigermo-dernmakinelerinkullanılmasınımumkunkılacaktı.
371
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
BolşevikPartininveSovyetdevletininancakikinciyolu,yanita-rımıkollektifçiftçilikyoluylageliştirmeyolunututabilecekolduguanlaşılırdır.
Bukonuda,Lenin’inkuçukkoylutarımındanbuyukolçekli,koo-peratifleşmiş, kollektif tarıma geçmenin gerekliligini belirten şuuyarıları,Partiyeyolgosteriyordu:
a) “Küçük çiftliklerle yoksulluktan kurtuluş yoktur”.(Le-
nin,SeçmeEserler,cilt8,s.204.)
b) “Özgürtopraklarüzerindeözgüryurttaşlarolarakolsada
eskisigibiküçükçiftliklerdebüzüşüpkalırsak,yinedekaçınıl-
mazyıkımlakarşılaşacağız.”(Lenin,TümEserler,ciltXX,s.417,
Rusça.)
c) “Köylütarımıeğerdahagelişebilirse,onunsağlambirte-
melde[birüstgelişmeaşamasına—ÇN.]geçmesinidesağlama-
mız gerekir, [bir üst gelişme aşamasına— ÇN] geçiş ama en
kârsızveengeri,küçükdağınıkköylüçiftliklerinin,tedricibir
birleşmesüreciilebüyükölçeklikollektifçiftliklerhalindeörgütle-
nmesindenibarettir.”(Lenin,TümEserler,ciltXXVI,s.371.)
d) “Ancakköylüleretoprağıtoplumsal,kollektif,ortaklaşa,
artelbiçiminde işlemeninüstünyanlarınıpratiktegöstermeyi
başarırsak,ancakköylülerekooperatifyadaarteltarımıyoluyla
yardım etmeyi başarırsak, ancak o zaman devlet iktidarını
elindebulunduranişçisınıfı,köylülere,haklıolduğunugerçek-
tentanıtlayabilirvemilyonlarcaköylüyüsağlambirşekildeve
gerçektenkendiyanınaçekebilir.”(Lenin,SeçmeEserler,cilt8,s.
207.)
XV.PartiKongresindenoncedurumbuydu.
XV.PartiKongresi,2Aralık1927’deaçıldı. PartiKongresinde887,233Partiuyesinive348,957adayuyeyitemsilen, karar oyunasahip 898 delege ve istişari oya sahip771 delege hazır bulundu.
372
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
Hesapvermeraporundasanayileşmeninbaşarılarınavesosya-listsanayiinhızlabuyumesinedeginenStalinyoldaş,Partininonu-neşugorevikoydu:
“Halk ekonomisinin bütün kollarında, hem kentte hem
köydesosyalistkumanda tepelerimizigenişletmekvesağlam-
laştırmakveulusalekonomidekikapitalistunsurlarıtasfiyeetm-
eyeyönelikbirrotaizlemek.”
Tarımilesanayiikarşılaştırılıp,—modernteknikaraçlarınkul-lanılmasınıengelleyentarımındagınıklıgındanilerigelen-tarımıngeriligine,ozellikledetahıltarımınıngeriligineişaretedenStalinyoldaş,tarımınbukotudurumununtumhalkekonomisiiçintehditedicibirdurumyarattıgınıvurguladı.
“Çıkışyolunerededir”diyesorduStalinyoldaş.“
Çıkışyolu”,diyeyanıtladıStalinyoldaş.“küçük,dağınıkköylü
çiftliklerinin, toprağın ortaklaşa işlenmesi esasına dayanan
geniş birleşik çiftliklere geçmesinde;modern, daha ileri bir
tekniktemelindetoprağınkollektifişlenmesinegeçişteyatmak-
tadır.Çıkışyolu,küçükvecüceköylüçiftliklerinitedricenama
yolundan şaşmaksızın, zorla değil, örnek göstererek ve ikna
yoluyla,toprağıtoplumsal,ortaklaşa,kollektifbirşekilde;tarım
makinelerivetraktörlerileyoğuntarımbilimselyöntemlerikul-
lanılarakişleyenbüyükölçekliçiftliklerhalindebirleştirmektir.
Başkabirçıkışyoluyoktur.”
XV.PartiKongresi,tarımdakollektifleştirmeyiçokyonlugeliştir-meuzerinebirkararaldı.Kongre,kollektifçiftliklerveSovyetçift-likleriagınınyaygınlaştırılmasıvesaglamlaştırılmasıiçinbirplanbenimsedivetarımdakollektifleştirmemucadelesindekullanılacakyontemlereilişkinaçıktalimatlartespitetti.
Kongreaynızamandaşudirektifiverdi:“Kulaklarakarşıtaarruzudahadageliştirmekvekırdakapi-
talizmin gelişmesini kısıtlayacak, köylü tarımını sosyalizm
373
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
yönüne doğrultacak bir dizi yeni tedbirler almak.” (“SBKP
[B]’ninKararları”,BölümII,s.260,Rusça.)
SonolarakKongre,halkekonomisindeplanilkesinisaglamlaş-tırmaktanyolaçıkarakvesosyalizmintumiktisadicepheboyuncakapitalistunsurlarakarşısistematiktaarruzunuorgutlemekama-cıyla,halkekonomisininBirinciBeşYıllıkPlan’ınıhazırlamayolun-dailgiliorganlaratalimatverdi.
Kongre, sosyalist inşa sorunlarının ele alınmasından sonra,TroçkistlerveZinovyevcilerblokununtasfiyesisorununutartışma-yageçti.
Kongre,“muhalefetinLeninizm’denideolojikolarakkoptugunu,Menşevikbirgrubayozlaştıgını,uluslararasıveyerliburjuvaziyeteslimiyetyolunututtugunu,objektifolarakproletaryadiktatorlugurejimine karşı karşı-devrimin bir aletine donuştugunu” saptadı.(Aynıyerde,s.232.)
Kongre,Partiilemuhalefetarasındakigoruşayrılıklarınınprog-ramatikgoruşayrılıklarınadonuştugunu,Troçkistmuhalefetinan-ti-Sovyetmucadeleyolunututtugunusaptadı.BunedenleXV.PartiKongresi, Troçkistmuhalefetemensupolmanınveonungoruşle-rinipropagandaetmeninBolşevikParti saflarında kalmayla bağ-daşmaz olduğunu açıkladı.
Kongre,MerkezKomitesiveMerkezKontrolKomisyonu’nunbir-leşikoturumununTroçkiveZinovyev’iPartidenihraçkararınıonayla-dıveTroçkistlerveZinovyevcilerblokununRadek,Preobrajenski,Ra-kovski,Pyatakov,Serebryakov,I.Smirnov,Kamenev,Sarkis,Safarov,Lifschitz,Mdivani,Smilgagibibutunaktifuyelerinivetum“Demokra-tik Merkeziyetçilik” grubunu (Sapronov, V. Smirnov, Boguslavski,Drobnisvedigerlerini)Partidenihraçetmeyekararverdi.
Ideolojikolarakhezimeteugratılanve orgutselolarakezilenTroçkistlerveZinovyevcilerblokununyandaşları,halkiçindekinu-fuzlarınınsonkırıntılarınıdayitirdiler.
374
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
Partidenihraçedilenanti-Leninistler,XV.PartiKongresindenbirsuresonra,Troçkizm’denkoptuklarınailişkinvetekrarPartiyealınmalarınıisteyenaçıklamalaryapmayabaşladılar.ElbettePartiosıralarhenuz,Troçki,Rakovski,Radek,Krestinski,Sokolnikovvedigerlerinin,uzunzamandanberihalkduşmanlarıyabancıcasus-lukservisleritarafındanangajeedilmişcasuslaroldugunu;Kame-nev,Zinovyev,Pyatakovvedigerlerinin,SovyetlerBirligi’ninkapi-talistulkelerdekiduşmanlarıylaSovyethalkınakarşı“işbirligi”yap-makuzerebaglarkurduklarınıbilemezdi.AmaParti, enkritik an-lardaLenin’eve Lenin’inPartisine tekrartekrarkarşıçıkmışolanbuinsanlardanherturlualçaklıgınbeklenebilecegikonusundayete-rincedeneyimsahibiolmuştu.BuyuzdenParti,ihraçedilenlerindi-lekçelerinekarşışuphecidavrandı.Dilekçesahiplerininiçtenlikleri-nibirilksınavdangeçirmekamacıyla,Partiyeyenidenalınmaşart-larıolarakşutalepleriilerisurdu:
a) Troçkizmi anti-Bolşevik ve anti-Sovyet bir ideoloji olarakaçıkçamahkumetmek;
b) Partipolitikasınıtekdogrupolitikaolaraktanımak;c)Partininveonunorganlarınınkararlarınakayıtsız-şartsızboyunegmek;
d) Partininbelirlibirsurezarfındadilekçesahipleriniinceleyip,busureninbitiminde,incelemeninsonuçlarınagore,ihraçedilen-lerdenherbirinitekrarPartiyealmasorununuayrıayrıelealacagıbirsınavdangeçirilmeyitaahhutetmek.
Parti,ihraçedilenlerinbunoktalarıalenenkabuletmesininherhalukardaPartininyararınaolacagınıduşundu,çunkubu,Troçkist-Zinovyevistsaflarınbirliginidagıtacak,onlarınmaneviyatınıkıra-cak,PartipolitikasınındogrulugunuvePartiningucunubirkezda-hagosterecekvePartiye,dilekçesahiplerisamimiiseler,eskiPartiişçileriniyenidensaflarınakazanmaimkanı;egersamimidegiller-se,onlarıhalkıngozundeartıkyanlışyolasapmışkimselerolarak
375
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
degil,ilkesizmevkiduşkunleri,işçisınıfınıaldatanlarveiflaholmazikiyuzlulerolarakteşhiretmeimkanıverecekti.
Ihraçedilenlerinçogu,PartitarafındanilerisurulenPartiye[ge-ri]alınmaşartlarınıkabulettilervebunubasındaaçıkladılar.
OnlaramerhametlidavranmakisteyenvetekrarPartininveişçisınıfınınneferleriolmaimkanındanyoksunkılmakistemeyenPar-ti,onlarıtekrarsaflarınaaldı.
Ancakzamanla,TroçkistlerveZinovyevcilerblokunun“başıçe-kenyıldızları”nınaçıklamalarının,birkaçistisnadışında,baştanso-nasahteveikiyuzluaçıklamalarolduguanlaşıldı.
Bubeyefendilerin,dahadilekçelerinivermedenonce,kendigo-ruşlerinihalkınonundesavunmayahazırbirsiyasiakımolmaktançıkıp,Partiveişçisınıfısaflarındakalabildikleri ve işçi sınıfına veonun Partisine sinsice zararvermefırsatınasahipolduklarısure-ce,kamuoyuonundekendigoruşlerininsonkalıntılarınıdaayaklaraltınaalmaya,Partininkendilerineyabancıolangoruşleriniovme-yevebukalemungibi her renge girmeyehazır ilkesiz birmevkiduşkunleriçetesiolduguanlaşıldı.
Troçkist-Zinovyevist“politikacılar”ınbirersiyasiduzenbaz,si-yasisahtekarolduguanlaşıldı.
Siyasisahtekarlar,genellikleyalan-dolanlaişebaşlarvekaranlıkfaaliyetlerini,halkı.işçisınıfınıveişçisınıfınınpartisinialdataraksurdururler.Amasiyasisahtekarlarsadecebirerhilekarolarakgo-rulemez.Siyasisahtekarlar,halkınguveniniçoktankaybetmiş,ol-duklarıiçin,aldatmayla,bukalemungibirenkdegiştirmeyle,hiley-le,hervasıtaylabirkezdahahalkınguveninieldeetmeyeçalışarak,siyasimevkileriniyenidenkazanmakpeşindekoşanahlaksızbirmevkiduşkunleriçetesidir.Siyasisahtekarlar,heryerde,hattacani-ler,toplumuntortusu,halkıncanduşmanlarıarasındabiledestekaramayahazırolanahlaksızbirmevkiduşkunleriçetesidir;yeter
376
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
ki,“uygun”birzamandayenidensiyasetsahnesindegorunebilsin-lerveonların“yoneticiler”iolarakhalkıntepesineçıkabilsinler.
Troçkist-Zinovyevist“politikacılar”ıniştetamdaboylesisiya-sisahtekarlarolduguanlaşıldı.
3.KULAKLARAKARŞITAARRUZ.PARTİALEYHTARIBUHA-RİN-RYKOVGRUBU. BİRİNCİ BEŞ YILLIK PLANIN KABULÜ.SOSYALİST YARIŞMA. KOLLEKTİFTARIMA YÖNELİK KİTLEHAREKETİNİNBAŞLAMASI.
Troçkist-ZinovyevistblokunuPartipolitikasına,sosyalizminin-şasınavekollektifleştirmeyekarşıajitasyonu,yineaynışekildeBu-harincilerin,kollektifçiftliklerinhiçbirişeyaramayacagı,kendilik-lerindensosyalizme“geçecekleri”içinKulaklaradokunmamakge-rektigi;burjuvazininzenginleşmesinin sosyalizm içinbir tehliketeşkiletmedigiajitasyonu—tumbuajitasyon,ulkedekikapitalistunsurlar,ozellikleKulaklararasındabuyukbiryankıbuldu.Kulaklar,basındaçıkandemeçlerden,artıkyalnızolmadıklarını,Troçki,Zi-novyev,Kamenev,Buharin,Rykovvedigerlerininkendilerini sa-vundugunuvehimayeettiginibiliyorlardı.Elbettebu,KulaklarınSovyetHukumetininpolitikasınakarşıdirenmeazminikuvvetlen-direcekti.Vegerçektende,Kulaklarındirenişihergeçengunşiddet-lendi.BuyukmiktardabiriktirdikleritahılfazlalarınıSovyetdevleti-nesatmayıkitlelerhalindereddettiler.Kollektifçiftçilerivedevletintahılsilolarınıkundaklamayabaşladılar.
Partipekiyibiliyorduki:Kulaklarındirenişikırılmadıgısure-ce,KulaklarkoyluleringozuonundeaçıkmucadeleylebozgunaugratılmadıgısureceişçisınıfıveKızılOrdugıdasıkıntısıçeke-cekvekoylulerarasındakikollektifleştirmehareketibirkitleha-reketikarakterineburunemeyecekti.
377
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
XV.PartiKongresinindirektifleriuyarıncaParti,Kulaklarakarşıkesin taarruzageçti.Butaarruz içindeParti, “saglambirşekildeyoksulkoylulugedayan,ortakoyluileittifakıkuvvetlendirveKulak-larakarşıkararlıbirmucadelebaşlat”şiarınıgerçekleştirdi.Kulak-larıntahılfazlalarınıdevletesabitfiyattansatmayıreddetmelerineyanıtolarakPartiveHukumet,Kulaklarakarşıbirdiziolaganustutedbiruyguladı,CezaKanunnamesinin107.Maddesiniuygulamayakoydu—bunagore,Kulaklarınvevurguncuların tahıl fazlasına,bunlarısabitfiyattandevletesatmayıreddettikleritakdirdemahke-meyoluylaelkoyulabiliyordu—,veyoksulkoylulerebirdiziayrı-calıklartanıdı;buayrıcalıklarsayesindeKulaklarınelkonulantahı-lınınyuzde25’iyoksulkoyluleredevredildi.
Olaganustutedbirleretkisinigosterdi:YoksulveortakoylulerKulaklarakarşıkararlımucadeleyekatıldılar,Kulaklartecritedildi,Kulaklarınvevurguncularındirenişikırıldı.1928yılısonlarındaSovyetdevleti,artıkyeterlitahılstoklarınasahipti,vekollektifçift-likhareketidahaeminadımlarlailerlemeye başladı.
Aynıyıl,DonetzHavzasındakiŞahtireyononda,burjuvauzman-lardanoluşanbuyukbirsabotajorgutuortayaçıkarıldı.Şahtisabo-torleri,madenineskisahipleriolanRusveyabancıkapitalistlerleveaynızamandayabancıbiraskericasuslukorgutuylesıkıilişkiiçin-debulunuyorlardı.Amaçları,sosyalistsanayiingelişmesiniengelle-mekveSovyetlerBirligi’ndekapitalizminrestorasyonunukolaylaş-tırmaktı. Sabotorler, komur uretimini duşurmek için madenlerikastenkotuyonetmişler,makinelerivehavalandırmacihazlarınıbozmuşlar,ocaklarda,fabrikalardaveenerjisantrallerindeçokmele-re,patlamalaraveyangınlarayolaçmışlardı.Işçilerinmaddiduru-mununiyileştirilmesinikastenkosteklemişlerveişemniyetineiliş-kinSovyetyasalarınıihlaletmişlerdi.
Sabotorlerdenhesapsoruldu.Mahkemekendilerinehaket-tikleri cezayı verdi.
378
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
PartiMerkezKomitesi,butunPartiorgutlerini,ŞahtiDavasındangereklisonuçlarıçıkarmayaçagırdı.Stalinyoldaş,Bolşevikidarecile-ringelecekteeskiburjuvauzmanlarçevresindekisabotorlertarafın-danaldatılmamalarıiçin,uretimteknigindekendilerininuzmanlaş-masıgerektigine,işçisınıfısaflarındangelenyeniteknikkadrolarye-tiştirilmesininhızlandırılmasıgerektigineişaretetti.
MerkezKomitesininkararıuyarınca,yuksekteknikokullardagenç uzmanların yetiştirilmesi iyileştirildi. Binlerce Parti uyesi,KomsomoluyesiveişçisınıfıdavasınasadıkPartisizlertahsilyap-mayaseferberedildi.
PartininKulaklarakarşıtaarruzageçmesindenonce,PartiTroç-kistlerveZinovyevcilerblokununtasfiyesiyleugraştıgısırada,Bu-harin-Rykovgrubupekortalıktagorunmuyor,Partiduşmanıguçle-rinyedekkuvvetiolarakbekliyor,Troçkistleriaçıktanaçıgadestek-lemeyekararvermiyor,hattabazenPartiylebirlikteTroçkistlerekarşıçıkıyordu.FakatPartiKulaklarakarşıtaarruzageçiponlarakarşı olaganustu tedbirler uygulamaya koyunca, Buharin-RykovgrubuyuzundekimaskeyiatıpPartipolitikasınaaçıkçakarşıçıktı.Buharin-RykovgrubununKulakruhuşahlanıp,bugrubunyandaş-larıKulaklarıartıkaçıktanaçıgasavunmayakoyuldular.Olaganustutedbirlerinkaldırılmasınıtalepedip,safdilleriaksitakdirdetarımın“gerilemeye”başlayacagıilekorkuttular,hattabusurecinbaşlamışoldugunuiddiaettiler.TarımsalorgutlenmenindahaustbiçimleriolankollektifçiftliklerinveSovyetçiftlikleriningelişmesinidegil,KulaktarımınıngerilemesinigorenBuharin-Rykovgrubu,Kulakta-rımınıngerilemesinitarımıngerilemesiolarakgosterdi.Kendileri-neteorikbirdayanaksaglamakiçin,gulunç“sınıfmucadelesininsonmesiteorisi”niuydurdularvebuteoriyedayanarak,sosyaliz-minkapitalistunsurlarakarşıeldeettigiherzaferlesınıfmucadele-siningittikçeyatışacagını,sınıfmucadelesininyakındatamamensoneceginivesınıfduşmanınınbutunmevzilerinidirenişsizterk
379
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
edecegini,bunedenleKulaklarakarşıbirtaarruzagirişmeyegerekolmadıgınıiddiaettiler.Boylecekendilerinin,KulaklarınsosyalizmebarışçılgeçişihurdaburjuvateorisinitazeledilerveLeninizmin,sı-nıf duşmanının direnişinin, sınıf duşmanının ayakları altındakitoprakkaydıkça,sosyalizmdahafazlabaşarılarkazandıkçagittikçedahakeskinbiçimlereburunecegivesınıfmucadelesinin,ancaksı-nıfduşmanınınyokedilmesindensonra“sonebilecegi”yolundakiunluteziniçignediler.
Buharin-Rykovgrubunun,TroçkistlerveZinovyevcilerblokun-dansadecebiçimitibariylefarklısagoportunistbirgrupoldugunuanlamakzordegildi.TroçkistlerveZinovyevciler,teslimiyetçinite-liklerini,“sureklidevrim”eilişkin”sol”devrimci şarlatanca lafa-zanlıkla maskelemek için belli olanaklara sahipti, oysa PartininKulaklara karşı taarruza geçmesi bağıntısında Partiye karşı tavıralan Buharin-Rykov grubu, teslimiyetçi çehresinin örtme imka-nına sahip değildi, veülkemizdeki gerici güçleri, özellikle Ku-lakları açıktan açığa, başka bir kılığa veya maskeye bürünmek-sizin savunmak zorunda kaldı.
Parti,Buharin-RykovgrubununPartiyekarşıortakmucadeleetmekuzereergeçTroçkistlerveZinovyevcilerblokununkalmala-rıylaelelevereceginianladı.
Buharin-Rykov grubu, politik çıkışlarının yanısıra, yandaştoplamakiçinorgutsel“çalışma”dayuruttu.Buharinvasıtasıyla,Slepkov,Maretski,Eichenwald,Goldenberggibiburjuvagençleri-ni;Tomskivasıtasıyla,Melniçanski,Dogadovvedigerlerigibisen-dikalarınburokratlaşmışzirvelerini;Rykovvasıtasıyla,A.Simir-nov,Eismont,V.SchmidtvedigerlerigibiSovyetaygıtındakide-moralizeolmuşyuksekfonksiyonerleribirarayagetirdiler.Grup,siyasibakımdandemoralizeolmuşveteslimiyetçiduygularınıgiz-lemeyenkimselereçokçekicigeldi.
380
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
BusıralardaBuharin-Rykovgrubu,MoskovaPartiorgutununozamankiyoneticilerinden(Uglanov,Kotov,Uhanov,Ryutin,Yagoda,Polonskivedigerleri)destekbuldu.Sagcılarınbirkesimikendileri-nigizlemeyedevamettiler,Partiçizgisineaçıktankarşıçıkmadılar.MoskovaPartibasınınınsutunlarındavePartitoplantılarında,Ku-laklaratavizlerverilmesigerektigi,Kulaklardanalınanagırvergile-rinamacauygunolmadıgı,sanayileşmeninhalkınbelinibuktuguveagırsanayinininşasınınzamansızolduguvaazedildi.Uglanov,DinyeperHidroelekriksantralinininşasınakarşıçıktıvemalikay-naklarınagırsanayidenhafifsanayieyoneltilmesiniistedi.Uglanovvedigersagteslimiyetçiler,Moskova’nınbirpamukluşehrioldugu-nuveoylekalacagını,Moskova’damakinetesislerikurmanınbirge-regiolmadıgınıiddiaettiler.
MoskovaPartiorgutu,Uglanovveyandaşlarınınmaskesiniindir-di,onlarasonbiruyarıdabulunduvePartiMerkezKomitesietrafın-dadahadasıkıbirleşti.Stalinyoldaş,SBKP(8)MoskovaKomitesi-nin1928plenumunda,ikicephelimucadelezorunlulugunuveateşinsagsapmauzerineyogunlaştırılmasıgerektiginibelirtti.Sagcıların,KulaklarınParti içindeki ajanları olduğunu söyledi.
“Partimizdesağsapmanınbirzaferi,kapitalizmingüçlerini
zincirlerindenboşandıracak,proletaryanındevrimcimevzilerini
zayıflatacak ve ülkemizde kapitalizmin restorasyonu şansını
artıracaktır”,dediStalinyoldaş.(LeninizminSorunları,s.223.)
1929yılıbaşlarında,sagteslimiyetçilergrubununtemsilcisiola-rakBuharin’in,KamenevaracılıgıylaTroçkistlerleilişkikurduguveonlarlaPartiyekarşıortakmucadeleiçinanlaşmakuzeregoruşme-leryaptıgıanlaşıldı.MerkezKomitesi,sagteslimiyetçilerinbucani-yanefaaliyetiniteşhirettivemeseleninBuharin,Rykov,Tomskivedigerleriaçısındankotubirsonalabilecegiuyarısınıyaptı.Amasagteslimiyetçilerdolapçevirmektenvazgeçmediler.MerkezKomitesitoplantısına, bir deklarasyon biçiminde, yeni bir Parti duşmanı
381
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
platformonesurduler.MerkezKomitesibuplatformumahkumetti.Onlarıbirkezdahauyardı,TroçkistlerveZinovyevcilerblokununbaşına gelenleri anımsattı. Buna ragmen Buharin-Rykov grubuPartiduşmanıfaaliyetinedevametti.Rykov,TomskiveBuharin,buyollaPartiyiyıldıracaklarınıumarakMerkezKomitesineistifalarınıverdiler.MerkezKomitesibusabotorceistifapolitikasınımahkumetti. Sonunda, Merkez Komitesi’nin Kasım 1929 plenumu, sagoportunistleringoruşlerininpropagandasınınPartiuyeligiylebag-daşmazoldugunuilanetti;teslimiyetçilerinelebaşısıveonderiola-rakBuharin’inMerkezKomitesiSiyasiBurosu’ndanihraçedilme-sinikararlaştırdıveRykov,Tomskivesagmuhalefetindigeruyele-rineagırihtarcezasıverdi.
Işlerinkotuyedondugunugorensagteslimiyetçilerinelebaşıları,kendihatalarınıvePartininsiyasiçizgisinindogrulugunukabulettik-leriaçıklamalaryayınladılar.Sagteslimiyetçiler,kadrolarınıyokedil-mektenkorumakiçin,geçiciolarakgeriçekilmekararıaldılar.
Boylece Partinin sag teslimiyetçilere karşımucadelesininbi-rinci aşaması sona erdi.
Parti içindeki yeni goruş ayrılıkları, SovyetlerBirligi’nindışduşmanlarınıngozundenkaçmadı.Partiiçindeki“yenianlaşmaz-lıklar”ınPartininzayıflamasınınbirbelirtisiolduguduşuncesiy-le,SovyetlerBirligi’nibirsavaşıniçinesokmakveulkeninhenuzpekiştirilmemişolan sanayileşmesini kosteklemek içinyeni birçabayagiriştiler.1929yazındaemperyalistler,Çin ileSovyetlerBirligi arasında bir çatışma çıkarttılar, (Sovyetler Birligi’ne aitolan)ÇinDoguDemiryolu’nuelegeçirmeleriiçinÇinlimilitaristle-riveUzakdogusınırlarımızasaldırmalarıiçinÇinliBeyazMuhafızbirliklerinitahrikettiler.AmaÇinlimilitaristlerinbusaldırısıçabu-caktasfiyeedildi;KızılOrdutarafındanyenilgiyeugratılanmilita-ristlergeriçekildiler,Mançuryamakamlarıylabirbarışanlaşmasıimzalanarakçatışmayasonverildi.
382
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
SovyetlerBirligi’ninbarışpolitikası,herşeyeragmen,dışduş-manlarıntertiplerinevePartiiçindeki“anlaşmazlıklar”aragmen,birkezdahazaferkazandı.
Bundanhemensonra,SovyetlerBirligiileIngilterearasında,In-gilizMuhafazakarlarıtarafındankesilmişolandiplomatikveticariilişkileryenidenkuruldu.
Parti,biryandaniçvedışduşmanlarınsaldırılarınıbaşarıylage-ripuskurturken,aynızamandaagırsanayiininşasınıgeliştirmek,sosyalistyarışmayıorgutlemek,Sovyetçiftliklerivekollektifçiftlik-lerkurmakvenihayethalkekonomisininBirinciBeşYıllıkPlanınınkabuledilmesivegerçekleştirilmesiiçingereklionkoşullarıyarat-makdogrultusundabuyukşeylerbaşarıyordu.
Nisan1929’daXVI.PartiKonferansıtoplandı.Konferansgunde-mininesasmaddesi,BirinciBeşYıllıkPlan’dı.Konferans,BeşYıllıkPlanın,sagteslimiyetçilerinsavundugu“minimal”varyantınıred-dettivebutunşartlardabaglayıcıolmakuzere“optimal”varyantınıkabuletti.
Partiboylece,sosyalizmininşasıiçinunluBirinciBeşYıllıkPla-nıkabuletmişoldu.
BeşYıllıkPlan’da,1928-1933donemindeulusalekonomiyeya-pılacaksermayeyatırımlarınınhacmi,64,6milyarrubleolaraksap-tanıyordu.Bumiktardan19,5milyarruble,elektrifikasyondadahilsanayie,10milyarrubleulaştırmayave23,2milyarrubledetarımayatırılacaktı.
Bu,SovyetlerBirligisanayiinivetarımınımodernteknikaraç-larladonatmayolundadevbirplandı.
“BeşYıllıkPlanıntemelgörevi”,diyorduStalinyoldaş,“ülke-
mizdesadecetümsanayiideğil,ulaştırmavetarımıdasosyalizm
temeliüzerindeyenidendonatabilecekvereorganizeedebilecek
birsanayiyaratmaktı.”
383
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
Bu plan,muazzam boyutlarınaragmen,Bolşevikler içinşaşır-tıcı ve başdondurucu birşey degildi. Onu sanayileşmeninvekol-lektifleşmenintumgelişmeseyrihazırlamıştı.Onuişçilerivekoylu-leridahaoncedensarmışolanveifadesinisosyalistyarışma’dabu-lanemekcoşkunluguhazırlamıştı.
XVI.PartiKonferansı,tumemekçilerisosyalistyarışmayıdahada geliştirmeye çağıran bir çağrı kararlaştırdı.
Sosyalistyarışma,performansa ilişkinve işekarşıyenitavrailişkinşayanıhayretorneklersundu.Işçilervekollektifçiftçiler,bir-çokfabrikada,kollektifçiftlikteveSovyetçiftliginde,dahayuksekhedefler koyankarşı‐planlarhazırladılar.Yigit çalışma ornekleriverdiler. Parti ve Hukumet tarafından hazırlanan sosyalist inşaplanlarınısadecegerçekleştirmeklekalmadılar;planhedefleriniaş-tılar. Işekarşıtavırdegişmişti. Iş,kapitalizmaltında oyleoldugumecburiyetveangaryadan,artık“bironurvehaysiyetmeselesine,biryigitlikvekahramanlıkmeselesine”donuştu.(Stalin.)
Tumulkedeyeni,muazzambirsanayiinşasıgerçekleşiyordu.DinyeperHidroelektriksantralinininşasıtamhızilerliyordu.Do-netzHavzasında,KramatorskveGorlovkaDemir-ÇelikIşletmeleri-nininşası,LuganskLokomotifFabrikasınıtensikçalışmalarıbaşla-mıştı.Yenimadenocaklarıveyuksekfırınlaraçılıyordu.Urallarda,UrallarMakineYapımFabrikası,BereznikiveSolikamsk’takimyakombinalarıkurulmaktaydı.Magnitogorskdemirveçelikişletmele-rinin inşasınabaşlanmıştı.MoskovaveGorki’debuyukotomobilfabrikalarınıninşasıtamhızlailerliyor;DonUzerindekiRostov’dadevtraktorfabrikaları,biçerdoverfabrikalarıvedevbirtarımaraç-larıfabrikasıinşaediliyordu.SovyetlerBirligi’ninikincikomurus-suolanKuznetskHavzasıgenişletiliyordu.Bozkırınortasında,Sta-lingrad’da onbir ay içindebuyuk bir traktor fabrikası yukseldi.DinyeperHidroelektrikSantraliveStalingrad Traktor Fabrikası-
384
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
nın inşasısırasında işçiler emekuretkenligindedunyarekorlarıkırdılar.
Tarih,boylesinedevolçudebirsınaiinşafaaliyetine,boylebiryeniinşaatşevkine, işçisınıfınınmilyonlukkitlelerininboylebiremekkahramanlıgınaşimdiyekadarhiçşahitolmamıştı.
Sosyalistyarışmatemelinde,işçisınıfınıhakikibiremekcoş-kunlugusardı.
Budefakoylulerişçileringerisindekalmadılar.Emekcoşkunlugu,kırdakollektifçiftlikleriniinşaedenkoylukitlelerinidesardı.Koylukitlelerikesinolarakkollektifçiftçiligeyonelmeyebaşladılar.Bunda,traktorlervedigermakinelerledonatılmışdevletçiftliklerininveMa-kine-TraktorIstasyonlarınınbuyukpayıvardı.Koylulerbuyukkala-balıklarhalindedevletçiftliklerineveMakine-TraktorIstasyonlarına,traktorvedigertarımaraçlarınınişleyişiniseyretmeyegeliyor,onla-rınişleyişinehayranlıkduyuyorvehemen“kollektifçiftligegirme”kararınavarıyorlardı.Herbirikendibaşınaişledigikuçuk.,cuceçift-liginde,bolunmuşvedagılmış,işeyararherhangibiralettenveçekigucundenyoksun,işlenmemişgeniştoprakparçalarınısurmeimka-nıolmayan,çiftlikleriniiyileştirmeumidinesahipolmayan,yoksul-lukaltındaezilen,tecritedilmişvekendihallerinebırakılmışolankoylulernihayetbirçıkaryolbuldular,dahaiyibiryaşamagidenyolubuldular;buyolu,kendikuçukçiftliklerinikooperatifişletmeler,kol-lektifçiftliklerhalindebirleştirmede;herbir“serttopragı”,işlenme-miştopragısurebilentraktorlerde;devlettarafındanaraç,para,insanve tavsiyelerşeklindesaglananyardımlarda;SovyetHukumetininKulaklarakarşıkısabirsureoncekazandıgı,milyonlarcakoyluyuse-vincegarkedenzafersayesindeKulakboyundurugundankurtulmafırsatındabuldular.
Butemeluzerinde,ozellikle1929’unsonlarınadogruguçlenenve sosyalist sanayimizdebile rastlanmamış bir buyume temposugosteren,kollektiftarımayonelikkitlehareketibaşladıvegelişti.
385
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
1928yılındakollektifçiftliklerinekimalanı1,390,000hektar,1929yılında4,262,000hektardı.1930’daisekollektifçiftlikler15milyonhektaralanıişlemeyiplanlıyordu.
“Kabul etmek gerekir ki”, diyordu Stalin yoldaş, “Büyük
Dönüşüm Yılı” (1929) adlımakalesinde, kollektif çiftliklerin
büyümetemposunailişkinolarak,“böylesinemüthişbirkalkın-
matemposu,geneldeolağanüstükalkınmahızıylaünsalanso-
syalizeedilmişbüyükölçeklisanayimizdebilegörülmemiştir.”
Bu,kollektifçiftlikhareketiningelişmesindebirdonumnokta-sıydı.
Bu,kollektiftarımayonelikkitlehareketininbaşlangıcıydı.
“Şimdikikollektifçiftlikhareketindeyeniolannedir?”,diye so-ruyordu Stalin yoldaş “Büyük Dönüşüm Yılı” makalesinde, veşöyle yanıt veriyordu:
“Şimdikikollektifçiftlikhareketindeyenivetayinediciolan,
köylülerineskidenolduğugibitektekgruplarhalindedeğil,koca
kocaköyler,nahiyeler,reyonlarvehattakazalarhalindekollektif
çiftliklerekatılıyorolmasıdır.Amabuneanlamagelir?Buşuanla-
ma gelir ki, orta köylü kollektif çiftliklere girmiştir. Ve bu da,
Sovyet iktidarının en önemli kazanımını oluşturan, tarımın
kalkınmasındakiköklüdönüşümüntemelidir.”
Bu,genelkollektifleştirmetemeliuzerinde,sınıfolarakKulakla-rıntasfiyeedilmesigorevininolgunlaşmaktaoldugu,yadahaliha-zırdaolgunlaşmışolduguanlamınageliyordu.
KISA ÖZET
Ulkenin sosyalist sanayileşmesi ugruna mucadelede Parti1926-1929yıllarındamuazzamiçvedışguçlukleriaştı.Partininve
386
Onuncu bölüm. Ülkenin sosyalist sanayileşmesi mücadelesinde bolşevik partisi
işçisınıfınınçabaları,sosyalistsanayileşmepolitikasınınzaferiylesonuçlandı.
Sanayileşmeninenguçgorevlerindenbiri,agırsanayiininşa-sı içinkaynakbirikimigoreviesasolarakçozuldu.Tumulusalekonomiyiyenidendonatırdurumdaolacakbiragırsanayiinte-melleriatıldı.
SosyalistinşanınBirinciBeşYıllıkPlanıkabuledildi.Yenifabri-kaların,Sovyetçiftliklerininvekollektifçiftliklerinkurulmasımuaz-zamboyutlaraldı.
Sosyalizmedogrubuilerleyişe,ulkeiçindekisınıfmucadele-sininveParti-içimucadeleninkeskinleşmesieşliketti.Bumuca-deleninenonemlisonuçlarışunlardı:Kulaklarındirenişininbas-tırılması,Troçkist-Zinovyevistteslimiyetçilerblokununanti-Sov-yetbirblokolarakteşhiri,sagteslimiyetçilerinKulaklarınajanla-rıolarakteşhiri,TroçkistlerinPartidenkovulması,TroçkistlerinvesagoportunistleringoruşlerininSBKP(B)uyeligiylebagdaş-mazilanedilmesi.
BolşevikPartitarafındanideolojikyenilgiyeugratılanveişçisı-nıfıiçindekibutundesteginikaybedenTroçkistler,siyasibirakımolmaktançıkıp,ilkesiz,mevkiduşkunubirsiyasisahtekarlarbirli-gine,birsiyasihilekarlarçetesinedonuştuler.
Parti,agırsanayiintemeliniattıktansonra,işçisınıfınıvekoy-luluguSovyetlerBirligi’ndesosyalistdonuşumunBirinciBeşYıllıkPlanını gerçekleştirmeye seferber etti. Tum ulkedemilyonlarcaemekçininsosyalistyarışmasıgelişti,devbiremekcoşkunluguor-tayaçıktı,yenibirişdisiplinioluştu.
Budonem,sosyalizminsanayidemuazzambaşarılarını, ta-rımdailkciddibaşarılarını,ortakoylulerinkollektifçiftliklereyo-nelmesinivekollektiftarımayonelikkitlehareketininbaşlaması-nısinyalizeedenbuyukdonuşumyılıylasonbuldu.
387
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
O N B I R I N C I B Ö LÜM
TARIMINKOLLEKTIFLEŞTIRILMESIUĞRUNAMÜCADELEDE
BOLŞEVIKPARTI( 1930-1934 )
1.1930-1934YILLARINDAULUSLARARASIDURUM.KAPİTA-LİSTÜLKELERDE İKTİSADİ KRİZ.MANÇURYA’NINJAPONYATARAFINDANİLHAKEDİLMESİ.ALMANYA’DAFAŞİZMİNİKTİ-DARAGELMESİ.İKİSAVAŞMİHRAKI.
SovyetlerBirligiulkeninsosyalistsanayileşmesindebuyukba-şarılareldeedervesanayiinihızlageliştirirken,1929sonundakapi-talistulkelerdeeşigorulmemişyıkıcılıktabirdunyaiktisadikrizibaşgosterdivebunuizleyenuçyıliçindedurumgittikçekotuleşti.Sanayikrizitarımkriziyleiçiçegeçtivebu,kapitalistulkelerindu-rumunudahadakotuleştirdi.
Dunya iktisadi krizinin uç yılı içinde (1930-1933) SovyetlerBirligi’ndesanayiuretimiikimislindenfazlaartarve1933’te1929yılıseviyesineoranlayuzde201’ibulurken,BirleşikDevletlerinsa-nayiuretimi1933sonunda1929yılıseviyesininyuzde65’ine,In-giltere’ninkiyuzde86’sına,Almanya’nınkiyuzde66’sınaveFran-sa’nınkiyuzde77’sineduşmuştu.
Budurum,sosyalistiktisatsistemininkapitalistiktisatsistemi-neustunlugunubirkezdahagosterdi.Sosyalizmulkesinin,dunya-nıniktisadikrizlerdenozgurbiricikulkesioldugunugosterdi.
Dunyaiktisadikrizisonucunda,24milyonişsizaçlıga,yoksul-luga,sefaletemahkumoldu.Tarımkrizimilyonlarcaveonmilyon-larcakoyluyuıstırabasurukledi.Dunyaiktisadikrizi,emperyalist
388
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
devletlerarasındakiçelişmeleri,muzafferulkelerleyenilmişulkeler,emperyalistdevletlerlesomurgevebagımlıulkelerarasındaki,işçi-lerlekapitalistler,koylulerleçiftliksahipleriarasındakiçelişmeleridahadaşiddetlendirdi.
StalinyoldaşXVI.PartiKongresineFaaliyetRaporunda,burjuvazi-nin iktisadikrizdenbirçıkışyoluarayacagını—biryandan faşistdiktatorlukkurmak,yanikapitalizminengerici,enşoven,enemper-yalistunsurlarınındiktatorlugunukurmakyoluyla işçi sınıfını eze-rek, oteyandanda,savunmasızayıfolanulkelerinsırtındansomur-gelerinvenufuzalanlarınınyenidenpaylaşılmasıugrunasavaşızincir-lerindenboşandırarakbirçıkışyoluarayacagınaişaretetti.
Nitekimoyledeoldu.
1932’de Japonya’dan gelen savaş tehlikesi arttı. IktisadikrizyuzundenAvrupadevletlerininveABD’nintamameniçsorunlarlaugraştıgınıgorenJaponemperyalistleri,fırsattanyararlanaraksa-vunmasızayıfolanÇin’ebaskıyapmaya,Çin‘iboyundurukaltınaalıponatahakkumetmeyidenemeyekararverdiler.Çin’esavaşilanetmedenvekenditezgahladıkları“mahalliolaylar”ıhayasızcaistis-marederekJaponemperyalistleribirliklerinisinsiceMançurya’yasoktular.JaponaskerleritumMançurya’yıişgalederek,KuzeyÇin’iilhaketmekveSovyetlerBirligi’nesaldırmakiçinkendilerineuy-gunmevzilerhazırladılar.Japonya,eliniserbesttutmakiçinMillet-lerCemiyeti’ndençekildiveyogunşekildesilahlanmayabaşladı.
Bu,ABD, IngiltereveFransa’yıUzakDogu’dakidonanmalarınıguçlendirmeyeitti.JaponyabesbelliÇin’iboyundurukaltınaalmak,AvrupaveAmerika’nınemperyalistguçleriniÇin’denatmakistiyor-du.Buulkelerbuna,silahlanmalarınıartırarakcevapverdiler.
FakatJaponyaonunebaşkabirhedefdahakoymuştu—SovyetUzakDogusunuelegeçirmek.ElbetteSovyetlerBirligibutehlikeyigormezliktengelemezdiveUzakDoguBolgesininsavunmagucu-nuyogunbirşekildeguçlendirmeyebaşladı.
389
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
BoyleceUzakDogudafaşistleşmişJaponemperyalistlerinintez-gahlarıylailksavaşmihrakıortayaçıktı.
Iktisadi kriz kapitalizmin çelişmelerini sadece Uzak Dogudaşiddetlendirmedi,Avrupa’dadaşiddetlendirdi.Uzayıpgidensanayivetarımkrizi,muazzamişsizlikvemulksuzsınıflarıngittikçeartanyarınından guvensizligi, işçilerin ve koylulerin hoşnutsuzlugunukorukledi.Hoşnutsuzluk, işçisınıfınındevrimcinefretinedonuş-meyebaşladı.Hoşnutsuzluk,ozellikleAlmanya’da,savaşın,IngilizveFransızgaliplereodenensavaştazminatlarınınveiktisadikrizinulkeyiiktisadençokerttigi,işçilerinsadecekendiburjuvazisininde-gil,bilakisyabancı,IngilizveFransızburjuvazisinindeboyunduru-gualtındaezildigiAlmanya’daarttı.Faşistleriniktidarageçmesin-denoncekisonReichstagseçimlerindeAlmanyaKomunistPartisi-ninaltımilyonoyalmasıdabununaçıkispatıydı.Almanburjuvazi-si,Almanya’dameydandakalmışburjuva-demokratikozgurluklerinkendinekotubiroyunoynayabilecegini,işçisınıfınınbuozgurluk-lerdendevrimcihareketiyaygınlaştırmakiçinyararlanabileceginigordu.Bundandolayı,Almanya’daburjuvazininiktidarınımuhafazaedebilmekiçintekyololdugusonucunavardı—burjuvaozgurluk-leriyoketmek,parlamentoyu(Reichstag)tamamendevredışıbı-rakmak, işçi sınıfını sindirebilecek ve intikamcı duyguların ege-menligialtındakikuçuk-burjuvakitleleriçindekendinebirtemelbulabilecekteroristbirburjuva-milliyetçidiktatorlukkurmak.Veboylece, halkı yanıltmak için kendisine Nasyonal-Sosyalist Partiadını veren faşist partiyi iktidara çagırdı. Bunu yaparken, faşistpartinin,birincisi,emperyalistburjuvazininengerici,işçisınıfınaenduşmankesiminitemsilettigini,ikinciolarakda,milliyetçidu-şunceleresaplanmışkuçuk-burjuvazininmilyonlukkitlelerinipe-şindensurukleyebilecek en aşırı intikam partisi oldugunu bili-yordu.Bundaona,işçisınıfıhainleri,uzlaşmacıpolitikalarıylafaşiz-
390
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
minyolunuduzleyenAlmanSosyal-Demokrasisininliderleriyar-
dımcıoldular.
1933yılındaAlmanfaşistlerininiktidarageçmesindetayinedici
olanhususlarbunlardı.
Almanya’daki olayları tahlil ederken Stalin yoldaşXVII.Parti
KongresineFaaliyetRaporundaşunlarısoyledi:
“Almanya’dafaşizminzaferi,sadeceişçisınıfınınzayıflığının
birbelirtisivefaşizmeyolaçanSosyal-DemokratPartininişçi
sınıfınaihanetininsonucuolarakgörülmemelidir;bu,aynıza-
manda,burjuvazininzayıflığınınbirbelirtisi,burjuvazinin ik-
tidarınıeskiparlamentarizmveburjuvademokrasisiyöntem-
leriylesürdüremeyecekdurumdaolduğunun,dolayısıylaiçpoliti-
kada terörist yönetim yöntemlerine başvurmak zorunda
kaldığınınbelirtisidir.”(Stalin,LeninizminSorunları,s.450.)
Almanfaşistleriiçpolitikalarına,Reichstag’ıkundaklayarak,işçi
sınıfınıgaddarcaezecek,işçisınıfıorgutleriniyıkarakveburjuva-
demokratikozgurluklerikaldırarak;dışpolitikalarınada,Milletler
Cemiyeti’ndençekilerek,AvrupadevletlerininsınırlarınınAlmanya
lehinezorladegiştirilmesiiçinaçıkçasavaşhazırlıgıyaparakdam-
galarınıvurdular.
BoyleceAlmanfaşistlerinintezgahlarıylaAvrupa’nınortasında
ikincisavaşmihrakıortayaçıktı.
ElbettekiSovyetlerBirligi,buciddiolguyugormezliktengele-
mezdi.Batıdakiolaylarıngelişmesinidikkatleizlemeyeveulkenin
Batısınırındakisavunmagucunuguçlendirmeyebaşladı.
391
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
2. KULAK UNSURLARIKISITLAMA POLİTİKASINDAN,SINIFOLARAK KULAKLARI TASFİYE ETME POLİTİKASINAGEÇİŞ.KOLLEKTİFÇİFTLİKHAREKETİKONUSUNDAKİPARTİPOLİ-TİKASININÇARPITILMASINAKARŞIMÜCADELE.KAPİTALİSTUNSURLARA KARŞI TÜM CEPHE BOYUNCATAARRUZ.XVI.PARTİKONGRESİ.
1929ve1930yıllarındakoylulerinkitlelerhalindekollektifçift-liklerekatılması,PartiveHukumetinbundanoncekibutunçalışma-larınınsonucuydu.Serihaldetraktorvetarımmakineleriuretmeyebaşlayansosyalistsanayiingelişmesi;
1928ve1929yıllarındakitahılsatınalmakampanyasısırasın-daKulaklarakarşıkesinmucadele;koylulerikollektifçiftçiligealıştı-rantarımkooperatiflerininçogalması;ilkkollektifçiftliklerin veSovyet çiftliklerinin başarılı deneyimleri-tumbunlar,tamkollek-tifleşmeyegeçişin,kocakocakoylerin,reyonlarınvekazalarınkoy-lulerininkollektifçiftlikleregirmesininyolunuhazırladı.
Tamkollektifleşmeyegeçiş,koylulugunbuyukçogunlugununbasitçevebarışçılşekildekollektifçiftlikleregirmesibiçimindede-gil,koylulerinKulaklarakarşıkitlemucadelesibiçimindeoldu.Tamkollektifleşme,koyuncivarındakibutuntopraklarınkollektifçiftli-ginelinegeçmesidemekti: fakatbu topraklarınbuyukbirkısmıKulaklarınelindeoldugundan,koylulerKulaklarıbutopraklardankovdular,Kulakmulksuzleştirmeleriyaptılar,ellerindenhayvanları-nıvemakinelerinialdılarveSovyetiktidarından,Kulaklarıntutuk-lanmasınıvebaşkayereiskanedilmesiniistediler.
Bundandolayıtamkollektifleşme,Kulaklarıntasfiyeedilmeside-mekti.Buda,tamkollektifleşmetemelindekulaklarınsınıfolaraktasfiyeedilmesipolitikasıydı.
BusıralardaSovyetlerBirligi’ndeKulaklarıyoketmek,direnişle-rinikırmak,onlarısınıfolaraktasfiyeetmekveonunuretimiyerine
392
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
kollektifçiftliklerinvedevletçiftliklerininuretiminigeçirmekiçingereklimadditemelartıkmevcuttu.
1927’deKulaklarhala600milyonpuddanfazlatahıluretiyorlar-dı,bununaşagı yukarı130milyonpudkadarı satılıktı.Kollektifçiftliklervedevletçiftlikleriise1927’desadece35milyonpudtahılsatışaçıkarabilmişlerdi.1929yılında,BolşevikPartininSovyetçift-liklerinivekollektifçiftliklerigeliştirmekonusundakikararlıpoliti-kasısayesindevekıratraktorvetarımmakinelerisaglayansosya-listsanayiinbaşarılarısayesinde,kollektifçiftliklerveSovyetçift-liklerionemlibirguçhalinegeldi.1929yılındakollektifçiftliklerveSovyetçiftlikleri400milyonpudtahılyetiştirdiler,bunun130mil-yonpuddanfazlasısatılıktı.Bu,Kulakların1927’depazarladıgımik-tardanfazlaydı.Ve1930’da,kollektifçiftliklerinveSovyetçiftlikleri-ninpazariçin400milyonpudtahıl uretmeleri planlandı ve bumiktargerçektendeuretildi.Bumiktar,1927’deKulaklarınpazar-ladıgındançokdahafazlaydı.
Boylece,ulkeniniktisadihayatındasınıfguçlerindekidegişiklikveKulaklarıntahıluretimiyerine,kollektifçiftliklerinveSovyetçift-liklerinin uretimini geçirmek için gereklimaddi temelin varlıgı,BolşevikPartiye,Kulaklarıkısıtlamapolitikasındanyenibirpoliti-kaya,tamkollektifleşmetemelindeKulaklarısınıfolaraktasfiyeet‐mepolitikasınageçmeimkanıverdi.
Sovyetiktidarı1929yılınakadarKulaklarıkısıtlamapolitikasıizlemişti.Kulaklarayuksekvergilerkoymuş,tahıllarınıdevletesabitfiyatlasatmasınıtalepetmiş;toprakkiralamayasasıyla,Kulaklarınkullanabilecegi topragıbelirlibirmiktarlasınırlamış;bireyselkoy-luçiftliklerindeucretliemekkullanımınailişkinyasayla,Kulakçift-liklerininbuyuklugunusınırlamıştı.FakathenuzKulaklarıtasfiyeetmepolitikasıgutmuyordu,çunkutoprakkiralamaveucretliemekkonusundakiyasalar,Kulaklarınvarlıgınaizinveriyordu,veKulakmulksuzleştirmelerininyasaklanmasıbuyondebelirlibirgaranti
393
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
veriyordu.Bupolitika,Kulaklarınbuyumesinikostekliyor,bukısıt-lamalarınbaskısınadayanamayanbazıKulakkesimleriiştençekili-yorveyıkımaugruyordu.Fakatbupolitika,sınıfolarakKulaklarıniktisaditemelleriniyoketmiyor,Kulaklarıtasfiyeetmiyordu.Bu,Ku-laklarıtasfiyepolitikasıdegil,onlarıkısıtlamapolitikasıydı.Bupoli-tika,kollektifçiftliklerveSovyetçiftliklerizayıfolduguveKulaklarınyetiştirdigitahılıyetiştiremedigisurece,belirlibirzamanakadargerekliydi.
1929 yılının sonunda Sovyet iktidarı, kollektif çiftliklerinveSovyetçiftlikleriningelişmesinebaglıolarakanibirdegişiklikyaptıvebupolitikayıterketti.SınıfolarakKulaklarıtasfiyeetme,yoketmepolitikasınageçti.Toprakkiralamaveucretliemekuzerineyasalarıkaldırarak,Kulaklarıhemtopraktanhemdeucretliişçilerdenyok-sunbıraktı.Kulaklarımulksuzleştirmeyasagınıkaldırdı.KoylulerinKulaklarınhayvanlarını,makinelerinivedigerçiftlikmallarınıkol-lektifçiftlikleryararınaelkoymalarınaizinverdi.Kulaklarmulksuz-leştirildi.Mulksuzleştirmetıpkı1918yılındasanayialanındakika-pitalistlerinmulksuzleştirilmesigibioldu,şufarklaki,Kulaklarınuretimaraçlarıdevletedegil,kollektifçiftliklerdebirleşmişkoylule-rinelinegeçti.
Bu,olaganustuderinbirdevrimdi,toplumuneskibirniteldu-rumdanyenibirniteldurumasıçrayışı,sonuçlarıbakımındanEkim1917devrimiyleeşitbirdevrimdi.
Budevriminayırtediciozelligişudurkio,tepeden,devletiktida-rınıninisiyatifiilevetabanın,Kulakboyundurugunakarşıvekol-lektifçiftliklerdeozgurlukiçindeyaşamakiçinmucadeleedenmil-yonlukkoylukitlelerinindogrudandestegiyleyapılmıştır.
Bu devrimbir vuruşla sosyalist inşanın uç temelmeselesiniçözdü:
a) UlkemizdekisomurucusınıflarınenkalabalıgıolanKulaksı-nıfını,kapitalizminrestorasyonununanadayanagınıtasfiyeetti.
394
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
b) Ulkemizdeki enkalabalık emekçi sınıfıolankoylu sınıfını,kapitalizmidoguranbireyseltarımyolundan,toplumsallaştırılmış,kollektif,sosyalisttarımyolunasoktu.
c) Miliekonomininengenişveencanalıcı,amaaynızamandaengerialanıolantarımdaSovyetiktidarınasosyalistbirtemelsag-ladı.
Boylece,ulkedekapitalizminrestorasyonununsonkaynaklarıyokedildiveaynızamandasosyalistiktisadınkurulmasıiçinzo-runlu,yeni,tayinedicişartlaryaratıldı.
Stalinyoldaş1929yılındasınıfolarakKulaklarıtasfiyeetmepo-litikasınıgerekçelendirip,koylulerintamkollektifleşmeyeyonelikkitlehareketininsonuçlarınısaptarkenşoyleyazıyordu:
“ ‘Kutsalözelmülkiyetilkesi’,SovyetlerBirliği’ndekapital-
izminrestorasyonununrüyasınıgörentümülkelerinkapitalis-
tlerininbusonumuduyıkılmaktaveyokolmaktadır.Salttoprağı
kapitalizmiçingübrelememalzemesiolarakgördükleriköylüler,
çokövülen‘özelmülkiyet’bayrağınıkitlelerhalindeterkediyor,
kollektivizmyolunu,sosyalizmyolunututuyorlar.Kapitalizmin
restorasyonununsonumududayıkılıyor.”
SınıfolarakKulaklarıtasfiyeetmepolitikası,SBKPMerkezKo-mitesinin“KollektifleşmeHızıveKollektifÇiftliklerinGelişmesineYardımcıOlmak IçinDevletinAlacagıTedbirlerUzerine”5Ocak1930’daaldıgıtarihikarardaifadesinibuluyordu.Karar,SovyetlerBirligi’ninçeşitlibolgelerindekikoşullarınçeşitliliginioldugugibi,çeşitlibolgelerinkollektifleşmeyeeşitsizderecedehazıroldugunudatamamenhesabakatıyordu.
Farklıkollektifleşmehızlarıtespitedildi.SBKP(B)MerkezKo-mitesi,SovyetlerBirligibolgelerinikollektifleşmehızıbakımındanuçgrubaayırdı.
Ilkgruba,kollektifleştirmeyeenhazırlıklıvedahafazlatraktore,dahafazlaSovyetçiftliklerinevedahaoncekitahıltedarikkampan-
395
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
yalarısırasındaKulaklarakarşımucadelededahaçoktecrubeyesa-hipenonemlitahılbolgeleridahiledildi:KuzeyKafkasya(Kuban,Don,Terek),OrtaVolgaveAşagıVolgabolgeleri.TahılbolgelerininbugrubuiçinMerkezKomitesi,kollektifleştirmenin,1931ilkbaha-rındaesasitibariyletamamlanmasıdirektifiniverdi.
Tahılbolgelerininikincigrubu,Ukrayna,MerkeziKaraToprak-larBolgesi,Sibirya,Urallar,Kazakistanvedigerleri,kollektifleştir-meyi1932ilkbaharınakadaresasolaraktamamlayacaklardı.
Digerbolge,alanvecumhuriyetler (MoskovaBolgesi,Trans-Kafkasya,ortaAsyaCumhuriyetlerivb.)kollektifleştirmeyiBeşYıl-lıkPlanınsonuna,yani1933’ekadaruzatabileceklerdi.
PartiMerkezKomitesi,kollektifleştirmeninhızlandıgınıgozo-nundetutarak,traktor,biçerdover,traktorleçekilenmakinelervb.uretenfabrikalarıninşasınıdahadahızlandırmayıgerekligordu.AynızamandaMerkezKomitesi, “kollektifçiftlikhareketininbu-gunkuaşamasında,atınçekigucunu onemsememeegilimleriyle,atlarınduşuncesizceeldençıkartılmasıvesatılmasıegilimleriyleke-sinolarakmucadeleedilmesi”nitalepetti.
Kollektifçiftliklereverilenkrediler1929/30yılındaikikatına(500milyonrubleye)çıkarıldı.Kollektifçiftliklerintopraklarınınol-çulmesivesınırlarınınçizilmesinindevlethesabınayapılmasıtali-matıverildi.
Kararda,şuçokonemlitalimatdayeralıyordu:Bugunkuaşama-dakollektifçiftlikhareketininbaşbiçimi,sadeceesasuretimaraçla-rınınkollektifleştirildigitarımsalartelolacaktı.
Merkez Komitesi, Parti orgutlerine şu ciddi uyarıyı yaptı:“Kollektif çiftlikhareketini tepeden, ‘emirname’lerle zorlamakiçinhiçbirçabagosterilmemelidir;buçabalar,kollektifçiftlikle-rin orgutlenmesindegerçek sosyalist yarışmanın yerine sahtekollektifleştirmeningeçmesitehlikesinitaşır.”(“SBKP(B)Karar-ları”,Bolum2,s.662,Rusça.)
396
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
MerkezKomitesininbukararı,Partininkırdakiyenipolitikası-nınnasıluygulanacagınıaçıklıgakavuşturdu.
Kulaklarıntasfiyeedilmesivetamkollektifleşmepolitikasıte-melinde,guçlubirkollektifçiftlikhareketigelişti.Kocakocakoyle-rinvereyonlarınkoylulerikollektifçiftlikleregirip,Kulaklarısavu-rupattılarvekendileriniKulakboyundurugundankurtardılar.
Amabirsuresonrakollektifleşmeninmuazzambaşarılarıya-nındaPartiişçilerininpratikçalışmasındabazıyetersizlikler,kollek-tifçiftlikleringelişmesikonusundakiPartipolitikasınıçarpıtmava-kalarıgoruldu.MerkezKomitesinin,kollektifleştirmeninbaşarıla-rıylakendindengeçmeyekarşıuyarılarınaragmen,birçokPartiiş-çisi,yervezamankoşullarını,koylulerinkollektifçiftliklerekatılma-yanederecedehazırlıklıolduklarınıhesabakatmadankollektifleş-tirmehızınısuniolarakzorlamayabaşladı.
Kollektifçiftliklerininşasındagönüllülükilkesininihlaledildigigoruldu.Birdizireyondagonullulukyerine,karşıkoyanların“Kulakmulksuzleştirmesi”netabitutulacagı,seçimhakkındanyoksunbı-rakılacagıtehditleriylekollektifçiftliklerekatılmamecburiyetigeçi-rildi.
Birdizireyonda,hazırlıkçalışmasıyapmakvePartininkollek-tifleştirmekonusundakipolitikasınıntemelilkelerinsabırlaaçıkla-makyerine,burokratça tepeden inmeemirlerleguyakurulmuşkollektifçiftliklerhakkındaabartılmış,dogruolmayanrakamlarda-yatıldı;kollektifleştirmeyuzdesiyapayolarakşişirildi.
Kollektifçiftlikhareketininenonemlihalkasının,sadeceesasuretimaraçlarınıntoplumsallaştırıldıgıtarımsalartelolduguyolun-dakiMerkezKomitesidirektifineragmen,birdiziyerdearteliatla-yıpderhalkomunegeçmedogrultusundaburnudikinegidençaba-laroldu;konutlar,kendiihtiyacıiçinbeslenensagmalinekler,ku-çukbaşhayvanlar,kumeshayvanlarıvb.dekollektifleştirildi.
397
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
Bazıbolgelerinyoneticifonksiyonerleri,kollektifleştirmeninilkbaşarılarındansarhoşlugakapılarak,MerkezKomitesininkollektif-leştirmehızınavevadesineilişkinaçıkdirektifleriniihlalettiler.Şi-şirilmişrakamlarpeşindekoşanMoskovaBolgesi,fonksiyonerleri-ne,kollektifleştirmenin1930ilkbaharındatamamlanmasınısoyle-diler,halbukibununiçin(1932sonunakadar)enazındanuçyıllarıvardı.Trans-Kafkasya’daveOrtaAsya’dadahadakabaihlalolaylarıgoruldu.
Kulaklarveyardakçıları,buaşırılıklardanprovokatifamaçlariçinyararlanarak,tarımsalartelleryerinekomunlerkurulması,ko-nutların,kuçukbaşhayvanlarınvekumeshayvanlarınınderhalkol-lektifleştirilmesionerileriyleortayaçıktılar.Aynızamandakoylulere,hayvanlarının“nasılolsaellerindenalınacagı”dolmasınıyuttura-rak,kollektifçiftlikleregirmedenonceonlarıhayvanlarınıkesmeyekışkırtıyorlardı.Sınıfduşmanı,kollektifleştirmesurecindemahalliorgutlerinişledigiaşırılıklarveyanlışlarınkoyluleriofkelendirecegiveSovyetiktidarınakarşıisyanlarayolaçacagınıbekliyordu.
Partiorgutlerininişlediklerihatalarınvesınıfduşmanınınaçıkprovokasyonedimlerininsonucuolarak1930Şubatınınikinciya-rısında,kollektifleştirmeninkuşkugoturmezgenelbaşarılarınarag-men,birdizireyondakoylulerdeciddibirhoşnutsuzluguntehlikelibelirtilerigorulmeyebaşlandı.ŞuradaburadaKulaklarveajanları,koyluleridogrudananti-Sovyeteylemlerekışkırtmayıbilebaşardı-lar.
Partiçizgisininkollektifleştirmeyitehlikeyesokacakşekildeih-laledildiginedairbirdizialarmsinyalialanMerkezKomitesi,işitekraryolunakoymayavePartikadrolarınıişlenenhatalarımum-kunolduguncaçabukduzeltmeyolunagetirmeyebaşladı.2Mart1930’da,MerkezKomitesininkararıyla,Stalinyoldaşın“BaşarıdanBaşDonmesineTutulmak”makalesiyayınlandı.Bumakale,kollek-tifleştirmeninbaşarılarınakapılıpkabahatalaryapan,Partiçizgi-
398
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
sindensapan,koylulerikollektifçiftlikleryolunasokmakiçinonlaruzerindeidaritedbiruygulamayaçalışanherkesebirihtardı.Ma-kalede,kollektifçiftliklerinkuruluşundagonulluluk ilkesi ısrarlavurgulanıyorvekollektifleştirmeninhızveyontemlerininbelirlen-mesindeSovyetlerBirligi’ninfarklı bölgelerinde şartların çeşitlili-ğini gözönünde tutma zorunluluğuna işaret ediliyordu. Stalinyoldaş, kollektif çiftlik hareketinin en önemli halkasının, sadeceesas üretim araçlarının — her şeyden önce tahıl tarımında —toplumsallaştırıldığı, evlerin civarındaki toprakların, konutların,süt veren ineklerin bir kısmının, küçük çiftlik hayvanlarının, kü-mes hayvanlarının vb. ise toplumsallaştırılmadığı tarımsal artelolduğunu anımsatıyordu.
Stalinyoldaşınyazısı,siyasibakımdançokonemliydi.Parti or-gutlerinehatalarınıduzeltmelerindeyardımcıolduvePartipoli-tikasının ihlalinden, koyluleri Sovyet iktidarına karşıkışkırtmakiçinyararlanmayıumanSovyetiktidarınınduşmanlarınaagırbirdarbeindirdi.Genişkoyluyıgınları,BolşevikPartininçizgisinintektekyerlerdeişlenenbudalaca“sol”aşırılıklarlahiçbirortakyanıol-madıgınıgorduler.Buyazı,koylukitlelerinirahatlattı.
Stalinyoldaşınyazısıylabaşlatılan,aşırılıklarıvehatalarıduzelt-meçalışmasınısonunakadargoturmekiçin,SovyetlerBirligiKo-munistPartisi(Bolşevik)MerkezKomitesi,buhatalarabirdarbedahaindirmeyekararverdive15Mart1930’da,“KollektifÇiftlikHareketindePartiÇizgisininÇarpıtılmasınaKarşıMucadeleOnlem-leri”uzerinekararıyayınlandı.
Bukarar,işlenenhatalarınayrıntılıbirtahliliniyapıyordu;hata-lar,PartininLeninci-Stalinciçizgisindensapmanınbirsonucuydu,Partidirektifleriniaçıkçaihlaletmeninsonucuydu.
MerkezKomitesi,bu“sol”ihlallerindogrudansınıfduşmanınayaradıgınaişaretetti.
399
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
MerkezKomitesişutalimatıverdi:“Partiçizgisininçarpıtılması-nakarşıkararlıbirmucadelevermeyibilmeyenveyavermekiste-meyenfonksiyonerlermevkilerindenalınacakveyerlerinebaşkalarıgetirilecektir.”(“SBKP(B)Kararları”,Bolum2,s.663,Rusça.)
MerkezKomitesi,bazıbolgevealanlarındaki(MoskovaBolgesi,Kafkasya)Partiorgutlerininpolitikhatalaryapmışvehatalarınıdu-zeltmeyibeceremeyenyoneticilerinigeliştirdi.
3Nisan1930’da,Stalinyoldaşın“KollektifKoyluYoldaşlaraCevap”makalesiyayınlandı.Makalede,koylusorunundakihatala-rınkökenlerinevekollektiftarımhareketindekibaşhatalaraişa-retedildi:ortakoyluyeyanlışmuameleyapılması,kollektifçift-liklerinkurulmasındaLeninistgonullulukilkesininihlali,Sovyet-lerBirligi’ninfarklıbolgelerindekoşullarınçeşitliliginihesabakatmaLeninistilkesininihlali,arteliatlayıpderhalkomunegeç-me.
TumbuonlemlersayesindeParti,birdizireyondayerelPartifonksiyonerleritarafındanişlenenaşırılıklarıbertarafetti.
Başarı sarhoşluguna kapılıp parti çizgisinden hızla ayrılanonemlimiktardakiPartikadrosunuzamanındadogruyolagetirmekiçin,MerkezKomitesininçokbuyuksaglamlıkgostermesi,cereya‐nagöğüsgerebilmesigerekti.
Parti,kollektifçiftlikhareketindepartiçizgisininçarpıtılmasınasonvermeyibaşardı.Butemeluzerinde,kollektifçiftlikhareketi-ninbaşarılarıpekiştirildi.
Butemeluzerinde,kollektifçiftlikhareketindeyeniveguçlubirilerlemeiçinzeminhazırlandı.
PartininsınıfolarakKulaklarıtasfiyeetmepolitikasınageçişinekadar,kapitalistunsurlara karşıonlarıtasfiye etmegayesiyleagır-lıklıolarakkentte,sanayialanındaciddibirtaarruzyurutuldu.Ta-rım,kır,sanayii,kentingerisindekaldı.Bundandolayıtaarruz,sade-cemevziibirkaraktertaşıyordu,kapsamlı,genelkarakterlidegildi.
400
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
KırıngeriliginingittikçegeçmiştekaldıgıamaşimdikoylulugunKu-laklarıtasfiyeetmeugrunamucadelesitumaçıklıgıylaortayaçıkıp,PartiKulaklarıtasfiyeetmepolitikasınageçtiginde,kapitalistunsur-larakarşıtaarruzgenelbirkarakterkazandı,mevziitaarruz,tumcepheboyuncataarruzadonuştu.XVI.PartiKongresitoplandıgın-da,kapitalistunsurlarakarşıgeneltaarruztumcepheboyuncailer-liyordu.
XVI. Parti Kongresi, 26 Haziran 1930’da toplandı. Kongrede,1,260,874Partiuyesinive711,609adayuyeyitemsilen,kararoyunasahip1,268delegeve istişari oya sahip891delegehazırbulundu.
XVI.PartiKongresi,Partitarihine,“Sosyalizmintümcephebo‐yuncatamgelişmiştaarruzu;Kulaklarınsınıfolaraktasfiyeedilme-sivetamkollektifleştirmeningerçekleştirilmesikongresi”(Stalin)olarakgeçmiştir.
MerkezKomitesisiyasiraporundaStalinyoldaş,sosyalisttaar-ruzugeliştirmedeBolşevikPartininhangibuyukzaferlerkazandı-gınıgosterdi.
Sosyalistsanayileşmealanındasanayiintumulkeekonomisininbrut uretimindeki payı, tarımın payını aşmıştı.1929-30maliyı-lındasanayiintumulkeekonomisininbruturetimindekipayıyuzde53’tenazdegildi,tarımınpayıiseyuzde47civarındaydı.
1926/27’deXV.PartiKongresitoplandıgısıradatümsanayiinbruturetimisavaşoncesiduzeyintoplamsadeceyuzde102,5’iydi,XVI.PartiKongresisırasında,1929/30yılındaisesavaşoncesidu-zeyinyuzde180’ineulaşmıştı.
Agır sanayi—uretim araçlarının uretimi, makine yapımı—gittikçeguçlendi.
“... Ülkemizin bir tarım ülkesinden bir sanayi ülkesine
dönüşmesininarifesindeyiz”,dediStalinyoldaştümPartiKon-
gresininşiddetlialkışlarıarasında.
401
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
Stalinyoldaş,sanayiinyuksekgelişmehızını,sanayiingelişmedüzeyiilekarıştırmamakgerektiginideanlattı.Sosyalistsanayiingorulmemişgelişmehızınaragmen,gelişmedüzeyibakımındanile-rikapitalistulkelerdençokgeriydik.SovyetlerBirligi’ndeelektrik-lendirmedekimuazzambaşarılararagmen,elektrikenerjisikonu-sundadurumbuydu.Metaldededurumboyleydi.1929/30yılındaSovyetlerBirligi’nde5,5milyontonpikdemiruretilmesiplanlan-mıştı;1929’daAlmanya’nınpikdemiruretimiise13,4milyonton,Fransa’nınki10,45milyontondu.Teknikveekonomikalanlardakigeriligimizimumkunolduguncaçabukyenmek için, sanayimizingelişmehızınıdahadaartırmakvesosyalistsanayiingelişmehızınıduşurmeyeçalışanoportunistlerekarşıenkararlışekildemucadeleetmekgerekiyordu.
“Sanayimizin gelişme hızını yavaşlatma gerekliliğinden
sözedenler, sosyalizm düşmanlarıdır, sınıf düşmanlarımızın
ajanlarıdır”,diyorduStalinyoldaş.(LeninizminSorunları,Mosko-
va1938,s.512.)
BirinciBeşYıllıkPlanınınilkyılprogramıbaşarıylatamamla-nıpplanındaotesinegeçilince,kitlelerarasındaşuşiarortayaçık-tı:“Beşyıllıkplanıdortyıldatamamla!”Ondegelenbirdizisanayikolunda(petrol,yerkomuru(turba),genelmakineyapımı,tarımmakineleri,elektrik malzemesi),planlarınıuygulamadaoylesinebaşarılıydılarki,bualanlardaBeşYıllıkPlanikibuçukyadauçyıl-datamamlanabildi.Boylece“BeşYıllıkPlanıDortYıldaTamamla”şiarınıntamamengerçekleştirilebilirolduguispatlandıvebundanşupheedenlerinoportunizmiaçıgaçıkarıldı.
XVI.PartiKongresi,PartiMerkezKomitesini,“SosyalistinşadacanlıBolşeviktemponundevamınıveBeşYıllıkPlanındörtyıldata‐mamlanmasınısaglamakla”gorevlendirdi.
XVI.PartiKongresi toplandıgında,SovyetlerBirligi tarımınıngelişmesindeçokbuyukbirdegişiklikolmuştu.Genişkoylukitleleri
402
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
sosyalizmeyonelmişti.1Mayıs1930’da,tahılyetiştirenenonemli
bolgelerde kollektifleştirme, koylu hanelerinin yuzde 40-50’sini
kapsıyordu.(Oysa1928ilkbaharındabuoranyuzde2-3idi.)Kol-
lektifçiftliklerinekimalanı36milyonhektaraulaştı.
Boylece, Merkez Komitesinin 5 Ocak 1930 tarihli kararında
saptanangenişletilmişprogram(30milyonhektar)tamamlanmış,
hattaaşılmışoluyordu.Kollektifçiftliklerinbeşyıllıkgelişmeprog-
ramı,ikiyıliçinde,ongoruleninbirbuçukkatfazlasıylagerçekleş-
tirildi.
Kollektifçiftliklerinpazarladıgıurunmiktarı,uçyıldakırkmis-
lindenfazlaarttı.Daha1930’da,butunulkedepazarlanantahılınya-
rısındanfazlası,kollektifçiftliklerden—Sovyetçiftlikleribunadahil
degil—geliyordu.
Bu,buandanitibarentarımınkaderiniartıkbireyselkoyluçift-
liklerinindegil,kollektifçiftliklerinveSovyetçiftliklerinintayinede-
cegianlamınageliyordu.
Koylulerinkitlelerhalindekollektifçiftliklerekatılmalarınakadar,
Sovyetiktidarıesasolaraksosyalistsanayiedayanıyordu.Buandaiti-
barenise,tarımınhızlagenişleyensosyalistkesimine,yanikollektif
çiftliklereveSovyetçiftliklerinededayanmayabaşladı.
Kollektifkoyluluk,XVI.PartiKongresininkararlarındanbi-
rindedendigigibi,“Sovyetiktidarınıngerçekvesaglamdayana-
gı”halinegeldi.
403
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
3.ULUSALEKONOMİNİNBÜTÜNKOLLARINIYENİDENKUR-MAPOLİTİKASI.TEKNİĞİNÖNEMİ.KOLLEKTİFÇİFTLİKHA-REKETİNİNDAHADAYAYILMASI.MAKİNE-TRAKTÖR İSTAS-YONLARININSİYASİŞUBELERİ.BEŞYILLIKPLANINDÖRTYIL-DA TAMAMLANMASININ SONUÇLARI. SOSYALİZMİN TÜMCEPHEBOYUNCAZAFERİ.XVII.PARTİKONGRESİ.
Agırsanayiin,ozellikledemakineyapımsanayiininkurulma-sındanvesaglamlaştırılmasındanvebusanayiinhızlageliştiginingorulmesinden sonra, Partinin gorevi ulusal ekonominin butunkollarınımodernbirbiçimdeyenidenkurmaktı. Yakıt sanayiine,metalurjisanayiine,hafifsanayie,gıdasanayiine,kerestesanayii-ne, silah sanayiine, ulaştırmaagınave tarımamodern teknikvemodemmakinelersaglamakgerekliydi.Tarımurunlerinevema-mulmaddelereduyulantalepçokbuyukolçudearttıgından,ulusalekonomininbutunkollarındauretimikiyadauçmislineçıkarmakgerekiyordu.Fakatartantalepeskialetlerlekarşılanamayacagından,fabrikalara,Sovyetçiftliklerinevekollektifçiftliklereyeterlimiktar-damodernteçhizatsaglamakzorunluydu.
Milliekonomininbaşlıcakollarınıyenidenkurmadan,ulkeninveiktisadisisteminyenivegittikçeartantaleplerinitatminetmekimkansızdı.
Bu sanayikollarınıyenidenkurmadan,sosyalizmintumcepheboyuncataarruzunutamamlamakimkansızdı,çunkukentvekırdakikapitalistunsurlarla savaşmakveonlarıyenmek,sadeceemeginvemulkiyetinyenibirbiçimdeorgutlenmesinedegil,aynızamandaye-nibirteknige,kenditeknigimizinustunlugunedebaglıydı.
Sanayiiyenidenkurmadan,teknikveiktisadibakımdanilerika-pitalistulkelereyetişmekveonlarıgeçmekimkansızdı.çunkuSov-yetlerBirligi,sanayiingelişmehızıbakımındankapitalistulkelerigeribıraktıgıhalde,sanayiingelişmeduzeyiveuretilenmiktarba-kımındanbu ulkelerdençokgeriydi.Bu ulkelereyetişebilmemiz
404
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
için, uretiminbutundallarınınyeniteknikledonatılması,enmo-dernbirbiçimdeyenidenkurulmasıgerekiyordu.
Buyuzdenteknolojimeselesitayinedicionemkazandı.
Makineyapımsanayimizmodernteçhizaturetebilecekdurum-da olduğundan, başlıca engel modern makinelerin ve takım tez-gahlarının yetersizliği değil, idarecilerin tekniğe karşı yanlış tu-tumları, yeniden inşa döneminde tekniğin önemini azımsamala-rı, küçümsemeleriydi. İdarecilere göre, teknik sorunlar “uzman-ların” işiydi, ikincil önemdeydi, “burjuva uzmanlar”a bırakıla-cak ikincil bir meseleydi; Komünist idareciler üretimin teknikyanına karışmamalı, daha önemli şeylerle, yani üretimin “genel”yönetimiyle meşgul olmalıydılar.
BoyleceKomunistidarecilerkendilerini“genel”yonetimgore-vine,kagıtlarimzalamayaverirken,burjuva“uzmanlar”auretimdeistediklerigibiatoynatmaolanagıverildi.
Tanıtlamayagerekyokki,boylebirtutumla,“genel”yonetiminyozlaşarakidarecilikoyununa,kısırbirkagıtimzalamaya,boşyerekagıtlarlaugraşmayadonuşmesikaçınılmazdı.
EgerKomunistidarecilertekniksorunlarıhorgormetutumla-rındadiretselerdi,ilerikapitalistulkelerigeçmemizbiryana,buul-kelereyetişmemizinbileimkansızolacagıaçıktı.Bututum,ozelliklesanayiiyenideninşadonemindeulkemizigeriligemahkumedecekgelişmehızımızıyavaşlattık:Aslındateknikmeselelerkarşısındakibu tavır, Komunist idarecilerinbirkesiminin,uretimsorumlulu-gunu“uzmanlar”aterkederek“rahatetmek”amacıylasanayiinge-lişmehızınıyavaşlatmak,duşurmekyonundekigizliistekleriiçinbirortu,birmaskeidi.
Komunistidarecilerindikkatlerinitekniksorunlaraçevirmele-rini,teknigeegilmelerinisaglamakgerekiyordu;buidarecilere,Bol-şevik idarecilerin modern teknigi iyice ogrenmelerinin hayati
405
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
onem taşıdıgını,aksihaldeulkemizingeriligevedurgunlugamah-kumolmasıtehlikesinindogacagınıgostermekgerekiyordu.
Busorunçozulmedendahafazlailerlemekimkansızdı.
Şubat1931’dekiSanayiIdarecileriBirinciKonferansındaStalinyoldaşınyaptıgıkonuşma,buaçıdanbuyukonemtaşıyordu.
“Bazen, tempoyu biraz olsun yavaşlatmak, hareketi biraz
frenlemekmümkündeğilmidir?diyesoruluyor.Hayıryoldaşlar,
mümkün değildir.! Tempo yavaşlatılmamalıdır!.. Tempoyu
gevşetmekgerikalmakdemektir.Vegeridekalanlaryenilirler.
Amabizyenilmek istemiyoruz.Hayır,bizyenilmeyi reddediy-
oruz!
EskiRusya’nıntarihi,gerikalmanın,geriliğinsebepolduğu
eşigörülmemişyenilgilerintarihidir.Moğolhanlarınayenildi.
Türkbeylerineyenildi.İsveç’infeodalağalarınayenildi.Polonya-
Litvanyapan’larınayenildi.İngilizveFransızkapitalistlerineye-
nildi.Japonfeodalbeylerineyenildi.Herkeseyenildi—çünkü
geriydi...
İleriülkelerdenelliyadayüzyılgerideyiz.Bumesafeyion
yıldakapamalıyız.Yabunuyaparız,yadaunufakoluruz...
İlerikapitalistülkelerlearamızdakimesafeyienfazlaonyılda
kapamalıyız.Bunun için gereklibütün ‘nesnel’ imkanlara sa-
hibiz.Tekeksiğimiz,bu imkanlarıdeğerlendirmeyeteneğidir.
Budabizebağlıdır.Sadecebize!Buimkanlardanyararlanmayı
öğrenmeninzamanıgelmiştir.Üretimleilgilenmemegibiberbat
birpolitikayasonvermeninzamanıgelmiştir.Zamanauygunye-
nibirpolitikayı,herşeyleilgilenmepolitikasınıbenimsemenin
zamanı gelmiştir. Eğer bir fabrika idarecisiyseniz, fabrikanın
bütün işlerinekarışın,herşeyiyle ilgilenin,hiçbir şeyigözden
kaçırmayın, öğrenin, tekrar öğrenin.Bolşevikler tekniği iyice
öğrenmelidir. Bolşeviklerin kendilerinin birer uzman olma
zamanı gelmiştir. Sanayii yeniden kurma döneminde herşeyi
406
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
teknikbelirler.” (Stalin,LeninizminSorunları,Moskova945,s.
346-348.)
Stalinyoldaşınkonuşmasınıntarihionemişuradaydıkio,Ko-munistidarecilerinteknigihorgorentutumlarınasonverdi,tekniksorunlaraegilmelerinisagladı,Bolşeviklerinteknigiiyiceogrenmemucadelelerindeyenibirçıgıraçtı,boyleceekonomiyiyenideninşaçalışmalarınınilerlemesineyardımcıoldu.
Buandanitibaren,teknikbilgiburjuva“uzmanlar”ıntekelindeolmaktançıktıveBolşevikidarecileriçinhayationemiolanbirmese-lehalinegeldi;“uzman”kelimesiitibarzedeleyicibirsıfatolmaktançıktıveteknigiogrenenBolşevikleriçinşereflibirunvanoldu.
Buandanitibaren,teknigikullanmadaustalıkkazanmışvesa-nayiiyonetmeyeteneginesahipbinlerceKızıluzmanınortayaçık-masıkaçınılmazdıvegerçektendeboyleoldu.
YenibirSovyetteknikaydınlarzumresidogdu.Buaydınlarişçisınıfındanvekoylulerdengeliyorduveşimdisanayiinidaresindeanagucubunlaroluşturmaktadır.
Butunbunlarınekonomiyiyenidenkurmaçalışmasınıkolaylaş-tırmasıkaçınılmazdıvegerçektendekolaylaştırdı.
Yenideninşaçalışması,sanayiveulaştırmailesınırlıkalmadı.Ta-rımdadahadahızlailerledi.Buanlaşılırdırda:Tarım,ekonominindi-gerdallarındadahaazmakineleşmiştivebualandamodernmakineihtiyacıdigerlerindendahafazlaydı.Kollektifçiftliklerinsayısıaydanaya,haftadanhaftayaarttıgı,dolayısıylabinlercetraktorvedigerta-rımmakineleritalebidedevamlıarttıgıiçin,moderntarımmakinele-rininuretimininartırılmasıacilbirzorunluluktu.
1931yılı,kollektifçiftlikhareketinindahadailerlemesinetanıkoldu.Tahılyetiştirenenonemlibolgelerde,koyluçiftliklerininyuzde80’indenfazlasıkollektifçiftliklerdebirleşmişti.Bubolgelerdetamkollektifleştirmeesasolarakbaşarılmıştı.Ikinciderecedeonemlita-hılbolgelerindevesanayibitkileriyetiştirilenreyonlarda,koyluçift-
407
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
liklerininyuzde50’sindenfazlasıkollektifleştirilmişti.200,000kol-lektifçiftlikve4,000Sovyetçiftligi,toplamekimalanınınuçteikisi-niişliyordu,bireyselkoylulerisetopragınancakuçtebiriniişliyor-du.
Bu,kırdasosyalizminbuyukbirzaferiydi.
Fakatkollektifçiftlikhareketininilerlemesiilkbaştaderinleme-sinedegil,genişlemesineoldu:Kollektifçiftliklersayıcaartıyorvebutunbolgelereyayılıyordu;ancak,kollektifçiftliklerinçalışmasın-dayadaburadaçalışanlarınyeteneklerindebugelişmeyeuygunbirilerlemegorulmuyordu.Bunasebepdekollektifçiftliklerdekiyone-ticikadroveegitilmişpersonelartışının,buçiftliklerinsayısalartı-şınaayakuyduramamasıydı.Sonuçolarak,kollektifçiftliklerzayıfkalıyor,yenikollektifçiftliklerinçalışmasıherzamantatminediciolmuyordu.Buçiftlikleriçinvazgeçilmezolanokumuşkimselerin(muhasebecilerin,iktisatidarecilerinin,sekreterlerinvb.)yokluguvebuyukçaplıkollektif işletmeleri idaredekoylulerintecrubesizoluşudakollektifçiftlikleringelişmesiniengelliyordu.Kollektifçift-çiler,dununbireyselkoyluleriydi;kuçuktopraklarıişlemedetecru-belerivardı,fakatbuyuk,kollektifçiftlikleriidareetmedehiçtecru-beleriyoktu.
Butecrubebirgundeedinilemezdi.
Bundandolayıkollektif çiftlik çalışmalarının ilkaşamalarındaonemlikusurlargoruluyordu.Kollektifçiftliklerdeçalışmahalakotuorgutlenmişbirdurumdaydı;çalışmadisiplinigevşekti.Birçokkol-lektifçiftliktegelir,çalışılanişgunusayısınagoredegil,ailedebeslen-mesigerekenlerinsayısınagoredagıtılıyordu.Çoguzaman,gevşekçalışanlarınçokçalışandurustkollektifçiftçilerdendahabuyukpayaldıklarıgoruluyordu.Kollektifçiftliklerinyonetimindekibukusurlar,uyelerinçalışmaşevkinikırıyordu.Işinenyogunoldugusıradaçiftçi-lerinçalışmayagelmedigi,mahsulunbirkısmınınbiçilmesininkışkarlarınakaldıgı,ekinindikkatsizcebiçilerekçokmiktardatahılınzi-
408
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
yanedildigisıksıkgoruluyordu.Makineveatlariçin,genelolarakdabutunçalışmaiçinkişiselsorumlulugunyoklugu,kollektifçiftliklerizayıflatıyor,gelirleriniazaltıyordu.
EskiKulaklarınvedalkavuklarınınkollektifçiftlikleresızmayıba-şardıklarıveonemligorevlereldeettikleriyerlerdedurumozellikleko-tuydu.MulksuzleştirilmişKulaklarıntanınmadıklarıbolgeleregiderek,kasıtlıolarakçalışmalarıkundaklamakvezararvermekamacıylakol-lektifçiftlikleregirdiklerisıksıkgoruluyordu.PartiveSovyetfonksiyo-nerlerininuyanıkolmayışındanfaydalananKulakların,bazenkendibolgelerindekikollektifçiftliklerebilegirdiklerigoruluyordu.EskiKu-laklarınkollektifçiftliklerekolaycasızabilmesininsebebi,taktiklerinikoktendegiştirmişolmalarıydı.OnceleriKulaklar,kollektifçiftliklereaçıkçakarşıçıkıyor,aktivistlere,ondegelenkollektifçiftçilerezulmedi-yor,onlarıalçakçaolduruyor,evleriniveambarlarınıyakıyorlardı.Buyontemlerlekoylulerisindireceklerini,onlarıkollektifçiftliklerekatıl-maktan alıkoyacaklarını sanıyorlardı.Kollektif çiftliklerekarşı açıkmucadelenin başarılı olmadıgını gorunce, taktik degiştirdiler.Kısanamluluçiftelerinibiryanabıraktılar;birsinegibileincitmeyenma-sum,zararsızinsanlarroluneburunduler.SadıkSovyettaraftarlarıgibigorunmeyebaşladılar.Birkezkollektifçiftlikleregirdiktensonradagizlikundaklamafaaliyetiylebuyukzararlarverdiler.Kollektifçiftlikle-rinduzeniniiçerdenbozmaya,çalışmadisiplininikundaklamaya,ha-sathesaplarındaveyapılanişlerinkayıtlarındakarışıklıkyaratmayaçalıştılar.Kollektifçiftliklerinatlarınıoldurmekiçinatlarakasıtlıolaraksakagı,uyuzvedigerhastalıklarıaşılamak,ihmalkarlıkyoluylavebaş-kayontemlerleatlarısakatlamakdaaşagılıkplanlarınadahildivebun-dabaşarılıdaoluyorlardı.Traktorveçiftlikmakinelerinedezararve-riyorlardı.
Kulaklarkollektifçiftçilerialdatmayıvehiçbircezagormedenkundaklamafaaliyetlerinisurdurmeyibaşarıyorlardı,çunkukollek-tifçiftliklerhalazayıftıveçiftliklerdeçalışanlartecrubesizdi.
409
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
Kulaklarınsabotajfaaliyetlerinesonvermekvekollektifçiftlik-leringuçlendirilmesiçalışmasınıkolaylaştırmakiçin,kollektifçift-liklerepersonel,tavsiyeveonderlikkonularındaderhaletkiliyar-dımlardabulunmakgerekiyordu.
BolşevikPartibuyardımahazırdı.Ocak1933’tePartiMerkezKomitesi,kollektifçiftlikleremakine
vetraktorsaglayanistasyonlardasiyasişubelerkurulmasıkararınıaldı.17,000kadarPartiuyesi,busiyasişubelerdeçalışmakvekol-lektifçiftliklereyardımetmekiçinkırlıkalanlarayollandı.
Buyardımçoketkilioldu.Makina-TraktorIstasyonlarıSiyasiŞubeleri,ikiyıliçinde(1933
ve1934)aktifbirkollektifçiftçilerkitlesiyaratmak,kollektifçiftlik-lerinçalışmasındakikusurlarıduzeltmek,kollektifçiftliklerisaglam-laştırmakvebunları,duşmanKulaklardanveyıkıcılardantemizle-mekiçinçokşeyyaptılar.
SiyasiŞubelergorevlerinibaşarıylayerinegetirdiler.Kollektifçiftlikleriorgutsel-iktisadibakımdanguçlendirdiler,ustapersonelyetiştirdiler,idareyiduzelttilervekollektifçiftlikuyelerininpolitikbilinçduzeyiniyukselttiler.
Kollektif Çiftliklerin Oncu Işçileri Birinci Kongresi (Şubat1933)veStalinyoldaşınbukongredeyaptıgıkonuşma,kollektifçiftçilerikollektifçiftlikleriguçlendirmeçalışmasınateşviketmedeçoketkilioldu.
Kırlıkalanlardakieski,kollektifleştirmeoncesisistemle,yenikollektifçiftliksisteminikarşılaştıranStalinyoldaşşoylededi:
“Eskisistemdeköylülerdağınıkbirbiçimde,dedelerindenkal-
maeskiyöntemlerleçalışıyor,modasıgeçmişaletlerkullanıyor-
lardı;çiftliksahiplerivekapitalistler,Kulaklarvevurgunculariçin
çalışıyorlardı;yoksullukiçindeyaşayıpbaşkalarınızenginleştiriy-
orlardı.Yenikollektiftarımsistemindeiseköylülerbirbirlerine
yardımederek,traktörvetarımmakinelerigibimodernaletler
410
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
kullanarak,ortaklaşa,kendileriiçinvekendikollektifçiftlikleri
içinçalışıyorlar;kapitalistlerveçiftliksahipleri,Kulaklarvevur-
guncularolmadanyaşıyorlar;refahvekültürdüzeylerinigünden
güneyükseltmekamacıylaçalışıyorlar.”
Stalinyoldaşbukonuşmasında,kollektifçiftlikyolunuseçmeklekoylulerinnelerkazandıklarınıanlattı.BolşevikParti,milyonlarcayoksulkoyluye,kollektifçiftliklerekatılmalarıveKulaklarakolelik-tenkurtulmalarıiçinyardımetmişti.Milyonlarcayoksulkoylu,kol-lektifçiftliklerekatılarakveeniyitopraklardaeniyiuretimaletle-rinekavuşacakyoksulluktankurtulmuş,kollektifçiftçilerolarakor-takoylulerduzeyineulaşmış,maddibakımdanguvenligekavuş-muşlardı.
Bu,kollektifçiftlikleringelişmesindeilkadım,ilkbaşarıydı.Stalinyoldaş,bundansonrakiadımınkollektifçiftçilerin(hem
eskiyoksulkoylulerin,hemdeeskiortakoylulerin)duzeyinidahadayukseltmek,butunkollektifçiftçilerirefahakavuşturmakvebu-tunkollektifçiftlikleriBolşevikleştirmekolduğunu söyledi.
“Kollektifçiftçilerinrefahakavuşmasıiçinşimdibirtekşey
gereklidir,odakollektifçiftliklerdebilinçlibirbiçimdeçalışmak,
traktörlerlemakinelerdenvekoşumhayvanlarındanverimlibir
şekilde yararlanmak, toprağı verimli bir şekilde işlemek ve
kollektifçiftlikmallarınaiyibakmaktır.”
Stalinyoldaşınkonuşmasımilyonlarcakollektifçiftçiuzerindederinbiretkiyaptıvekollektifçiftlikleriçinpratikbireylemprog-ramıoldu.
1934yılınınsonundakollektifçiftliklersaglamveyenilmezbirguçhalinegelmişlerdi.SovyetlerBirligi’ndekibutunkoyluailelerinindort-teuçunu,butunekimalanınındayuzde90’ınıkapsıyorlardı.
1934yılındaSovyettarımında281,000traktorve32,000biçer-doverkullanılıyordu.Aynıyılınilkbaharhasadı,1933yılındakin-den15-20gun,1932yılındakinden30-40gundahaoncebitirilmiş,
411
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
devletetahılteslimetmeplanıise1932’dekinden üç ay daha önceyerine getirilmişti.
Boylece,Partininveişçi-koyludevletininbuyukyardımlarısa-yesinde kollektif çiftlikler iki yıl içinde sağlamlaşmıştı.
Kollektifçiftliksistemininbukesinzaferivebununlabirliktegelişentarımsayesinde,SovyetHukumeti,ekmekvebutundigerurunlerinvesikaylasatışınıkaldırdıvegıdamaddelerininserbestçesatışınaizinverdi.
Makine-TraktorIstasyonlarıSiyasiŞubeleriningeçiciamaçları-nıgerçekleştirmişolmalarındandolayı,MerkezKomitesibunlarıbulunduklarıyerinbolgeselPartiKomiteleriylebirleştirerekolaganPartiorganlarınadonuşturmeyekararverdi.Hemtarım,hemdesa-nayialanındakibutunbubaşarılar,BeşYıllıkPlanınbaşarılıbirşe-kildetamamlanmasıylamumkunoldu.
1933yılıbaşında,BirinciBeşYıllıkPlanınvaktindenonce,dortyıluçaydagerçekleştirildigiortayaçıkmıştı.
Bu,SovyetlerBirligi işçi sınıfıvekoylulugununyenibirçıgıraçandevzaferiydi.
PartiMerkezKomitesinin veMerkezKontrolKomisyonununOcak1933’tekiortakplenumunaraporundaStalinyoldaş,BirinciBeşYıllıkPlanınsonuçlarınıtoparladı.Rapor,BirinciBeşYıllıkPla-nıngerçekleştirildigidonemdePartininveSovyetHukumetininşuanasonuçlarıeldeettiginiortayakoyuyordu:
a) SovyetlerBirligibirtarımulkesiolmaktançıkmış,birsanayiulkesi olmuştu, çunku sanayi uretiminin ulkenin tum uretimineoranıyuzde70’eçıkmıştı.
b) Sosyalistiktisatsistemisanayialanındakapitalistunsurlarıtasfiyeetmiş,sanayidetekiktisadisistemhalinegelmişti.
c) Sosyalistiktisatsistemi,tarımalanındaKulaklarısınıfolaraktasfiyeetmişvetarımdahakimguçhalinegelmişti.
412
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
d) Kollektifçiftliksistemikırdayoksullugavekıtlıgasonver-miş,onmilyonlarcayoksulkoylumaddiguvenligekavuşmuştu.
e) Sanayidesosyalistsistemişsizligesonvermiş,bazıkollardasekizsaatlikişgununudevamettirmiş,işletmelerinbuyukçogunlu-gundayedisaatlikişgununu,saglıgazararlıişyerlerindedealtısa-atlikişgununugetirmişti.
f) Sosyalizminulusalekonomininbutunkollarındakizaferi,in-sanıninsantarafındansomurulmesinesonvermişti.
BirinciBeşYıllıkPlanınbaşarılarınıntoplamıveozuşuydu:Işçivekoylulersomurudentamamenkurtulmuş,SovyetlerBirligi’ninBUTUNemekçilerinemureffehvekulturlubirhayatyoluaçılmıştı.
Ocak1934’teXVII.PartiKongresitoplandı.Kongrede,1,874,488Partiuyesinive935,298adayuyeyitemsilen,kararoyunasahip1,225delegeveistişarioyasahip736delegehazırbulundu.
Kongre, Partinin son kongreden bu yana yaptıgı çalışmalarıgozdengeçirdi,Sosyalizmin,ekonomivekulturunbutundallarındaeldeettigitayinedicibaşarılaraişaretettivePartiningenelçizgisi-nintumçizgiboyuncazafereulaştıgınısaptadı.
XVII.PartiKongresi,tarihe“GaliplerKongresi”olarakgeçti.
MerkezKomitesininfaaliyetlerikonusundaraporsunanStalinyoldaş,rapordonemindeSovyetlerBirligi’ndemeydanagelentemeldegişiklikleriaçıkladı.
“BudönemdeSovyetlerBirliğiköklübir şekildedeğişmiş,
gerilikveOrtaçağkabuğunuüstündenatmıştır.SovyetlerBirliği
bir tarım ülkesi olmaktan çıkmış, bir sanayi ülkesi haline
gelmiştir.Birbireyselküçük-köylütarımıülkesiolmaktançık-
mış,büyükölçekli,kollektif,makineleşmiştarımülkesihaline
gelmiştir.Cahil,okuryazarlığıolmayanvekültürsüzbirülkeol-
maktançıkmış,bütünmilliyetlerinkendidillerindeeğitildiği,
geniş bir yüksek, orta ve ilk okullar ağının kapladığı okur-
413
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
yazarlığıolanvekültürlübirülkehalinegelmiştir-dahadoğrusu
gelmektedir.”(Stalin,LeninizminSorunları,s.459.)
Busıradasosyalistsanayiartık ulkesanayininyuzde99’unuteşkilediyordu.Sosyalisttarım,kollektifçiftliklerveSovyetçiftlik-leri,toplamekimalanınınyaklaşıkyuzde90’ınıkapsıyordu.Ticaretalanındakapitalistunsurlartamamendevredençıkarılmıştı.
YeniEkonomikPolitika’nınkabuledildigi sıradaLenin, ulke-mizdebeşsosyo-ekonomikformasyonununsurlarınınbulundugu-nusoylemişti.Bunlardanilki,buyukolçudebirdogalekonomibiçi-miolan,yaniticaretinhemenhemenhiçgirmedigiataerkilekono-miydi.Ikinciformasyon,koyluçiftliklerininçogunlugunun,yanita-rımurunlerisatankoyluçiftliklerininvezanaatkarlarıntemsilettigikuçukmetauretimiydi.NEP’inilkyıllarındabuformasyon,nufu-sunçogunlugunukapsıyordu.Uçuncuformasyon,NEP’inilkdone-mindecanlanmayabaşlayanozelkapitalizmdi.Dorduncusu,esasolarakimtiyazlarbiçimindegorulendevletkapitalizmiydi.Devletkapitalizmifazlagelişmişdegildi.Beşinciformasyonisesosyalizm-di.Buformasyona,halaguçsuzolansosyalistsanayi,NEP’inbaş-langıcındaiktisadibakımdanfazlaonemtaşımayanSovyetçiftlikle-rivekollektifçiftlikler,yineosıradaguçsuzolandevletvekoopera-tifticaretidahildi.
Lenin,butunbuformasyonlariçindesosyalistformasyonunus-tunluksaglamasıgerektiginisoylemişti.
YeniEkonomikPolitika,sosyalistekonomibiçimlerinintamza-ferinisaglamakamacıylatasarlanmıştı.
XVII.PartiKongresitoplandıgında,artıkbuamacaerişilmişti.“Birinci,üçüncüvedördüncü sosyo-ekonomik formasyon-
ların artık mevcut olmadıklarını söyleyebiliriz”, dedi Stalin
yoldaş;“ikincisosyo-ekonomikformasyonise,talibirduruma
düşürülmüştür. Beşinci sosyo-ekonomik formasyon, yani so-
syalist formasyon, bugün rakipsiz birhakimiyet kazanmıştır,
414
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
bütünulusalekonomiyekumandaedentekgüçhalinegelmiştir.”
(Stalin,LeninizminSorunları,s.461.)
Stalinyoldaşınraporunda,ideolojikvesiyasionderliksorunları-naonemlibiryerveriliyordu.Stalinyoldaş,Partiduşmanlarının,herçeşitoportunistlerinvemilliyetçisapmacılarıngerçiyenilmişoldu-gu,amabunlarınideolojilerininkalıntılarınıntektekPartiuyeleri-ninkafasındayaşamayadevamettigivesıksıksuyuzuneçıktıgıkonusundauyardı.Kapitalizminiktisadihayattaveozellikleinsan-ların zihinlerindeki kalıntıları, yenilgiye ugratılan anti-Leninistgruplarınideolojilerinincanlanmasıiçinelverişlibirtopraktı.In-sanlarınbilinci,içindeyaşadıklarıiktisadişartlaranazarandahaya-vaşdegişir.Bundandolayı,kapitalizmiktisadialandayokedilmesineragmen,burjuvaduşuncelerinkalıntılarıinsanlarınzihinlerindeya-şamayadevamediyorduveedecekti.Aynızamandaşudaakıldatu-tulmalıydı.Onakarşıdaimatetikteolmamızgerekençevremizdekikapitalistdunya,kapitalizminkalıntılarınıcanlandırmakvebesle-mekiçinçalışıyordu.
Stalinyoldaş,ulusalsorunda,insanlarınzihinlerindekikapita-lizmkalıntılarınınozellikledirendigiuzerindedurdu.BolşevikPar-ti,hemBuyuk-Rusşovenizmisapmasına,hemdeyerelmilliyetçiliksapmasına karşı, ikicephede savaşıyordu.Bazıcumhuriyetlerde(Ukrayna,Byelo-Rusyavb.)Partiorgutleriyerelmilliyetçiligekarşımucadeleyigevşetmişlervebununduşmankuvvetlerle,dışmuda-halekuvvetleriylebirleşipdevletiçinbirtehlikehalinialacakolçudegelişmesineizinvermişlerdi.UlusalsorundahangisapmanınesastehlikeoldugusorusunaStalinyoldaşşoylecevapverdi:
“Esas tehlike, ona karşımücadele etmeyi bıraktığımız ve
böyleliklebüyüyerekdevletiçinbirtehlikehalinegelmesineizin
verdiğimizsapmadır.”
Stalinyoldaş,Partiye,ideolojik-siyasiçalışmayıguçlendirme,duşmansınıflarınveLeninizmeduşmanakımlarınideolojileriile
415
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
ideolojikkalıntılarınısistemlibirşekildeteşhiretmeçagrısındabulundu.Stalinyoldaşraporundadevamla,sadecedogrukararlaralmanın,tedbirlerinbaşarısınısaglamayacagınıbelirtti.Başarısaglamakiçin,yoneticiorganlarınkararlarınıuygulamayetene-ginesahipinsanlarıdoğruyereyerleştirmek,vebukararlarınuy‐gulanmasınıdenetlemeyiörgütlemekti.Buorgutseltedbirleralın-mazsa,kararlarınkagıtuzerindekalması,pratikhayattankopukkalması tehlikesi vardı. Stalin yoldaş burada Lenin’in şu unluonermesinedayandı:Orgutselçalışmadaenonemlinokta,kişile‐rinseçimiveuygulamanındenetlenmesidir.Stalinyoldaşagorepratikçalışmamızdakienbuyukkusur,alınankararlarileorgut-lerinbukararlarıuygulamaveuygulamayıdenetlemeçalışmasıarasındakiuçurumdu.
XVII.PartiKongresi,PartiveHukumetkararlarınınuygulanma-sınıdahaiyidenetlemekamacıyla,SBKP(B)MerkezKomitesinebaglıbirPartiKontrolKomisyonuveSovyetlerBirligiHalkKomi-serleriKonseyi’nebaglıbirSovyetKontrolKomisyonukurdu.Bukomisyonlar,XII.PartiKongresitarafındankurulanvegorevlerinitamamlamış bulunanMerkezi Kontrol Komisyonu ile Işçi-KoyluMufettişligi’ninyerinialdılar.
StalinyoldaşbuyeniaşamadaPartininorgutselgorevlerinişoyletespitetti:
1) Orgutselçalışmamız,partininsiyasiçizgisininihtiyaçlarınauygunolmalıdır.
2) Orgutselonderlik,siyasionderlikduzeyineyukseltilmelidir.
3) Orgutselonderlik,Partininsiyasişiarlarınıvekararlarınıge-liştirmegorevinitamolarakyerinegetirecekguçteolmalıdır.
RaporununsonundaStalinyoldaş,Partiyeşuuyarıdabulun-du:Sosyalizm,haklıolarakovunebilecegimizbuyukbaşarılarka-zanmıştır,fakatbunlarınbaşımızıdondurmesine,
416
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
bizikibirlendirmesine,uyutmasınaizinvermemeliyiz.“Par-
tiyiuyuşukluğakaptırmamalı,aksineuyanıklığınıartırmalıyız;
ninniyle uyutmamalı, eyleme hazır tutmalıyız; silahsızlandır-
mamalı, tersine silahlandırmalıyız; terhis etmemeli, tersine
İkinciBeşYıllıkPlanıngerçekleştirilmesiiçindaimaseferberlik
halindetutmalıyız.”(LeninizminSorunları,s.505.)
XVII. Parti Kongresi, ulusal ekonominin gelişmesi için IkinciBeşYıllıkPlankonusundaMolotovveKuybişevyoldaşlarınsunduguraporlarıdinledi.IkinciBeşYıllıkPlanıngorevleri,BirinciBeşYıllıkPlanınkindendahadamuazzamdı.IkinciBeşYıllıkPlandonemininsonunda,yani1937’de,sanayiuretimisavaşoncesininhemenhe-mensekizkatınaçıkarılacaktı.Sanayiinbutunkollarındakiyatırım-lar,BirinciBeşYıllıkPlandaki64milyarrubleyekarşılık,IkinciBeşYıllıkPlanda133milyarrubleolacaktı.
IkinciBeşYıllıkPlan,tarımınmakineleşmesiniesasolarakta-mamlayacaktı.Traktorgucununtumu,1932’deki2,25milyonbey-girgucunden,1937’de8milyonbeygirgucuneçıkarılacaktı.Plan,bilimseltarımyontemlerinin(ekinlerindogrusıraylaekilmesi,se-çilmiş tohumların kullanılması, topragın sonbaharda surulmesivb.)genişçaptauygulanmasınıongoruyordu.
Ulaştırmavehaberleşmearaçlarınınyenitekniklebaştaninşasıiçindevbirplanhazırlanmıştı.
IkinciBeşYıllıkPlan,işçivekoylulerinmaddivekulturelseviyele-rinidahadayukseltecekgenişçaptabirprogramıdakapsıyordu.
XVII.PartiKongresi,orgutmeselelerinebuyukonemverdiveKaganoviçyoldaşınsundugubirraporailişkinolarakPartiveSov-yetlerinçalışmalarıhakkındakararlaraldı.Partipolitikasımilyon-larcaişçivekoylununtecrubeleriylesınanıpPartiningenelçizgisizafereulaştıgından,orgutlenmesorunuşimdi daha da buyuk bironem kazanmıştı. Ikinci Beş YıllıkPlanın yeni ve karmaşık go-
417
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
revleriningerçekleştirilmesi,butunalanlarda daha da yüksek ka-
liteli bir çalışmayı gerektiriyordu.
“İkinciBeşYıllıkPlanınbaşgörevleri—kapitalistunsurları
tamamenortadankaldırmak,iktisadihayattakiveinsanlarınzi-
hinlerindekikapitalizmkalıntılarını yok etmek,bütünulusal
ekonomiyimoderntekniktemelindeyenidenkurmaçalışmasını
tamamlamak,yeniişletmeleriveyeniteknikdonatımıkullan-
mayıöğrenmek,tarımımakineleştirmekveveriminiartırmak
—”,deniyorduörgütselsorunlarhakkındakongreninaldığıka-
rarda,“bizibütünalanlardaveherşeydenöncepratikörgütsel
önderlikalanındakiçalışmanıniyileştirilmesimeselesiyleönemle
veacilolarakkarşıkarşıyabırakmaktadır,”(“SBKP [B]Karar-
ları”,Bölüm2,s.591,Rusça.)
XVII.PartiKongresi,yeniPartiTuzugunukabuletti.Yenituzu-
guneskituzuktenayrıldıgıilknokta;birgirişbolumueklenmişol-
masıydı.BugirişbolumundeKomunistPartisininkısabirtanımı
yapılıyor,proletaryanınmucadelesindekiroluveproletaryadikta-
torluguaygıtıiçindekiyeriaçıklanıyordu.Yenituzuk,Partiuyeleri-
ningorevleriniayrıntılarıylasıralıyordu.Yeniuyelerinkabuluiçin
dahasıkıkurallarvesempatizangruplarıylailgilibirmaddekabul
edildi.Yenituzukte,Partininorgutselyapısıdahaayrıntılıbir şe-
kildeele alınıyor; XVII.PartiKongresindenbuyanatemelorgut-
lerolarakanılaneskiPartihucrelerineilişkinmaddeleryeniden
formuleediliyor.Parti-içidemokrasivePartidisiplinikonusunda-
kimaddelerdeyenidenformuleediliyor.
418
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
4.BUHARİNCİLERİNYOZLAŞARAKSİYASİSAHTEKARLARHA-LİNE GELMESİ. TROÇKİST SAHTEKARLARIN YOZLAŞARAKKATİLLERVECASUSLARDANOLUŞANBİRBEYAZMUHAFIZÇETESİHALİNİALMASI.S.M.KİROV’UNALÇAKÇAÖLDÜRÜL-MESİ.BOLŞEVİKUYANIKLIĞINARTIRILMASIİÇİNPARTİNİNALDIĞITEDBİRLER.
SosyalizminulkemizdekibaşarılarısadecePartinin,işçilerinvekollektifçiftçilerindegil,aynızamandaSovyetaydınlarınınveSov-yetlerBirligi’ninbutundurustvatandaşlarınındabirsevinçkayna-gıydı.
Fakatbubaşarılar,yenilgiyeugratılmışsomurucusınıflarınka-lıntılarınısevindirmedi,aksine,zamangeçtikçeonlarıdahadaof-kelendirdi.
Bubaşarılar,yenilgiyeugratılmışsınıflarınçanakyalayıcılarını,yaniBuharincilerinveTroçkistlerinzavallıkalıntılarınıdaofkelen-diriyordu.
Bubeyler,işçilerinvekollektif çiftçilerinkazanımlarınıdeger-lendirirken,butunbukazanımlarıgonuldenalkışlayanhalkınçıkar-larınadegil,hayatıngerçekleriylebutunbaglarınıkoparmışkendialçakveçurukhiziplerininçıkarlarınadayanıyorlardı.Sosyalizmul-kemizdekibaşarıları,Partipolitikasınınzaferivekendipolitikaları-nıniflasıdemekoldugundan,bubeyler,açıkgerçekleriitirafedipor-takdavayakatılacaklarına,kendibaşarısızlıkveiflaslarınınintika-mınıPartidenvehalktanalmayabaşladılar.Işçilerinvekollektifçift-çilerindavasınıkundaklamaya,kirliişlerçevirmeye,komurocakla-rınıuçurmaya,fabrikalardayangınçıkarmaya,kollektifçiftliklerdeveSovyetçiftliklerindetahribatyapmayabaşladılar.Butunbunlarınamacı, işçilerin ve kollektif çiftliklerin başarılarını yoketmek vehalktaSovyetHukumetinekarşıhoşnutsuzlukyaratmaktı.Gerçek-tebutunbu faaliyetlerini surdururken,bu faaliyetleri gizleyerekkendikuçukgruplarınıaçıgaçıkmaktanveyıkılmaktankorumak
419
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
amacıyla,Partiyebaglıymışgibigorunuyorlar,Partiyidevamlıovu-yorlarvePartiyegitgidedahafazlayaltaklanıyorlardı.
XVII.PartiKongresindeBuharin,RykovveTomski,pişmanlıkla-rınıifadeedenkonuşmalaryaparakPartiyiovduler,Partininkaza-nımlarınıgoklereçıkardılar.FakatKongrebukonuşmalardabirsa-mimiyetsizlikveikiyuzluluksezdi;çunkuPartininuyelerindenbek-ledigi,onuovmesivekazanımlarınıgoklereçıkarmasıdegil,sosya-lizmcephesindesorumlubirşekildeçalışmaktır.VeuzunzamandırBuharincilerboylebirçalışmanınhiçbirbelirtisinigostermemişler-di.Parti,bubeylerinboşlaflarının,aslındaKongredışındakiyandaş-larınaikiyuzlulukkonusundadersvermekvesilahlarınıbırakmalarıiçinçagrıdabulunmakamacıylasoylenmişoldugunuanladı.
XVII.PartiKongresindeTroçkistler—ZinovyevveKamenev—dekonuşarak, kusurlarındandolayı kendilerinialabildiginesuçladılar,Partiyiyineaynıderecedebuyuklaflarlaovduler.FakatKongre,onlarınhemkendileriniigrençşekildeyermelerinde,hemdePartiyimidebu-landırıcışekildeovmelerinde,rahatsızvekirlivicdanlarınısaklamaça-basıgordu.BununlabirlikteParti,bubeylerinkongredebıktırıcıko-nuşmalaryaptıklarısıradaKirovyoldaşıalçakçaoldurmeyitertipledik-lerinihenuzbilmiyor,bundankuşkulanmıyordu.
1Aralık1934’teKirovyoldaşLeningrad’daSmolny’detaban-caylaalçakçakatledildi.
KatilsuçustuyakalandıveLeningrad’dakiSovyetaleyhtarıZi-novyevcilerdenoluşankarşı-devrimcibiryeraltıgrubununuyesiolduguortayaçıktı.
Partininsevgilisi,işçisınıfınınsevgilisiKirovyoldaşınkatledil-mesihalkıçoketkiledi;ulkedederinbiruzuntuveofkeyarattı.So-ruşturmasonucu,Leningrad’da1933/34yıllarındagizlibirkarşı-devrimciteroristgrubunkuruldugu,bugrubakatılanlarınZinov-yevmuhalefetinineskiuyelerioldugu,başlarındadasozumona“Le-ningradMerkezi” diye birşeyinbulundugu ogrenildi. Bugrubun
420
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
amacıKomunistPartisiliderlerinioldurmekti.Kirovyoldaşilkkur-banolarakseçilmişti.Bukarşı-devrimcigrubunuyelerininifadele-rinden,yabancıkapitalistdevletlerintemsilcileriylebaglarıoldugu,onlardanparaaldıklarıortayaçıktı.
Bu orgutun açıga çıkartılan uyeleri, Sovyetler Birligi YuksekMahkemesiAskeriHeyetitarafındanenagırcezaya,kurşunadizil-meyemahkumedildiler.
Bundanbirazsonra,“MoskovaMerkezi”adındabirgizlikarşı-devrimciorgutundahavarlıgıortayaçıktı.Onsoruşturmadavedu-ruşmada,Zinovyev,Kamenev,Yevdokimovvebuorgutundigerli-derlerinin,taraftarlarınateroristduşunceyiaşılamadavePartiMer-kezKomitesiileSovyetHukumetiuyelerininoldurulmesiiçinter-tiplerhazırlanmasındaoynadıklarıalçakçarolaçıgaçıktı.
Buinsanlaroylesinebirikiyuzlulugevealçaklıgasaplanmışlardıki,S.M.Kirov’unkatliniorgutleyenvekışkırtanlardanbiriolanvekatilieliniçabuktutmayazorlayanZinovyev,Kirov’unolumundensonraondanovguilebahsedenbiranmamakalesiyazmış,bununyayınlanmasıiçinısraretmişti.
Zinovyevcilermahkemedevicdanazabıçekiyormuşgibiyaptılar,amaikiyuzluluklerindenvazgeçmediler.Troçkiilebaglarınıgizlediler.KendileriniTroçkistlerleberaberfaşistcasuslukteşkilatlarınasattık-larınıgizlediler.Casusluklarınıveyıkıcıfaaliyetlerinigizlediler.Buha-rincilerlebaglarınıvefaşizminkiralıkadamlarındankurulubirbirle-şikTroçkist-Buharinciçeteninvarlıgınıgizlediler.
Sonradananlaşıldıgınagore,KirovyoldaşınkatlibubirleşikTroç-kist-Buharinciçeteninişiydi.Dahaozaman,yani1935’te,ZinovyevgrubunungizlibirBeyazMuhafızorgutuolduguveuyelerininBeyazMuhafızlargibimuamelegormelerigerektigianlaşılmıştı.
Biryılsonra,Kirov’un olumunu fiilen,gerçektenvedogrudandogruyahazırlayanların,Troçki,Zinovyev,Kamenevvesuçortaklarıolduguogrenildi.Bukişiler,MerkezKomitesinindigeruyelerininde
421
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
oldurulmesiiçinhazırlıkyapmışlardı.Zinovyev,Kamenev,Bakayev,Yevdokimov,Pikel, I.N.Smirnov,Mraçkovski,Ter-Vaganyan,Rein-goldvedigerlerimahkemeyesevkedildiler.Bunlaraçıkdelillerlekarşıkarşıyabırakılınca,sadeceKirov’udegil,butundigerPartiveHuku-metyoneticilerinideoldurmekiçinhazırlıkyaptıklarınıaçıkduruş-madaherkesinonundeitirafamecburkaldılar.Dahasonrakisoruş-turmalarda,bualçaklarıncasuslukfaaliyetlerindebulundukları veyıkıcı faaliyetleri orgutledikleri tespit edildi.BuadamlarınPartiyesadakatleriniifadeederekbuyukbirikiyuzluluklegizlediklerikor-kunçahlakivesiyasiduşkunlukleri,igrençihanetleri,1936’daMos-kova’dayapılanmahkemedeortayaçıktı.
Bukatilvecasusçetesininelebaşısıvetahrikçisi,hainTroçkiidi.Troçki’ninkarşı-devrimcitalimatlarınıyurutmeklegorevliyardımcı-larıveajanları,Zinovyev,KamenevveonlarınTroçkistartçılarıydı.Buadamlar,emperyalistulkelerinsaldırısıhalindeSovyetlerBirli-gi’nin yenilgisini saglamak için çalışıyorlardı; işçi-koylu devletinekarşıbozguncufaaliyettebulunuyorlardı; Alman ve Japon faşistle-rinin aşagılık aletleriveajanlarıhalinegelmişlerdi.
KirovyoldaşınalçakçakatlinekarışanlarınyargılanmasındanPartiorgutlerininçıkarmasıgerekenenonemliders,kendisiyasikorluklerinevesiyasivurdumduymazlıklarınasonvermek,uyanık-lıklarını ve butun Parti uyelerinin uyanıklıgını artırmaktı. PartiMerkezKomitesi,KirovyoldaşınalçakçakatledilmesibagıntısındaPartiorgutlerineyolladıgıgenelgedeşudirektifleriveriyordu:
“a) Bizgüçlendikçedüşmanınehlileşeceğivezararsızlaşa-
cağıyanlışvarsayımındançıkanoportünistrahatlığasonver-
meliyiz.Buvarsayımtambirsafsatadır.Düşmanlarımızınyavaş
yavaş sosyalizme yaklaşacağı ve sonunda hakiki sosyalistler
haline geleceği yolunda herkese garanti veren sağ sapmanın
yenidenortayaçıkmasıdır.Bolşeviklerkazandıklarıbaşarılarla
yetinmezler,nöbetteuyumamalıdırlar.Bizimrahatlığadeğil,uy-
422
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
anıklığa,gerçekdevrimciBolşevikuyanıklığaihtiyacımızvardır.
Düşmanlarımızın,durumlarıumutsuzlaştığıölçüde,Sovyet ik-
tidarıyla mücadelede yenilgiye mahkum olanların son çare
olarakbaşvurduklarıaşırıyollaraokadarsıkısarılacaklarını
hatırlayalım.Bunuhatırlayalımveuyanıkolalım.
b) PartitarihininPartiüyelerineöğretilmesini,Partimiztar-
ihindekibütünPartialeyhtarıgrupların,bugruplarınPartiçizgi-
siylemücadeleyöntemlerinin,taktiklerininvedahadaönemlisi,
PartimizinbuPartialeyhtarıgruplarlamücadeledekullandığıve
bugruplarınyenilmesini,yokedilmesinisağlayantaktikveyön-
temlerinincelenmesinigerektiğişekildebaşarmalıyız.Partiüye-
leri,Partinin sadeceKadetlerle, Sosyal-Devrimcilerle,Menşe-
viklerle ve Anarşistlerle değil, aynı zamanda Troçkistlerle,
‘DemokratikMerkeziyetçiler’e,‘İşçiMuhalefeti’yle,Zinovyevcil-
erle,Sağsapmacılarla,sağcı-solcuucubelerlevebenzerleriyle
nasılsavaştığını,onlarınasılyendiğinibilmelidir.Partiüyeleri-
nindevrimciuyanıklığınıtamolaraksağlamanınenönemlive
vazgeçilmezbiryolunun,Partitarihininbilinmesiveanlaşılması
olduğuaslaunutulmamalıdır.”
Budoneminçokonemliolaylarındanbiride,1933’tenitibarenPartisaflarınıntesadufiveyabancıunsurlardantemizlenmesi,ozel-likleKirovyoldaşınalçakçakatlindensonraPartiuyekayıtlarınındikkatletahkikiveeskiPartikartlarınınyenilenmesiydi.
Partiuyekayıtlarınıntahkikinebaşlanmadanonce,birçokPartiorgutundePartikartlarıkonusundasorumsuzlukve ihmalkarlıkhukumsuruyordu.Bazıorgutlerde,Komünistlerinkaydedilmesindekesinliklecaizolmayantambirkaosortayaçıkmıştı.Butahammuledilmezdurumdan,duşmanlarkendikotuemelleriiçinyararlanı-yor,ellerindekiPartikartınıcasusluk,yıkıcılıkvb.içinbirmaskeolarakkullanıyorlardı.Partiorgutlerindekibirçokyonetici,yeniuyekaydıvePartikartlarınınverilmesigibiişlemlerionemsizmevkiler-
423
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
dekikişilere,çoguzamandaguvenelayıkolupolmadıklarıdenen-memişPartiuyelerinebırakmıştı.
Partikartlarınınkaydı,korunmasıveverilmesihakkında13Ma-yıs 1935’tebutun orgutlere yollanangenelgede,MerkezKomitesi,Partiuyekayıtlarınındikkatletahkikive“kendievimizolanpartideBolşevikduzeninyerleştirilmesi”içinbutunorgutleretalimatverdi.
Partiuyekayıtlarınıntahkiki,siyasibakımdanbuyukonemtaşı-yordu.25Aralık1935’teyapılanPartiMerkezKomitesiplenumu,Partiuyekayıtlarınıntahkikindeneldeedilensonuçlarhakkındaşukararıaldı:Butahkikat,SBKP(B)saflarınısaglamlaştırmadaçokonemlibirorgutselvesiyasitedbirolmuştu.
PartiuyekayıtlarınıntahkikivePartikartlarınınyenilenmesita-mamlandıktansonra,Partiyetekraryeniuyealınmayabaşlandı.BukonuyailişkinolarakSBKP(B)MerkezKomitesi,yeniuyelerinPar-tiyetoptanalınmamasını,“Sosyalizmmucadelesininçeşitlicephe-lerindesınavdangeçmiş,ozellikleişçilerveayrıcakoylulerveaktifaydınlariçindenseçilmişgerçektenileriveişçisınıfınındavasınagerçekten baglı insanların, ulkemizin en seçkin insanlarının”mutlakatektekPartiyealınmalarınıistedi.
Partiyeuyekaydıyenidenbaşlarken,MerkezKomitesi,Partior-gutlerine,duşmanunsurlarınSBKP(B)saflarınasızmaçabalarındaısraredecekleriniakıldançıkarmamalarıtalimatınıverdi:
“Bolşevikuyanıklığıenyüksekdereceyeçıkarmak,Leninist
Partininbayrağınıyüksekte tutmakvePartisaflarınıyabancı,
düşman ve tesadüfiunsurların sızmasınakarşıkorumak,her
Parti örgütünün görevidir.” (SBKP (B) Merkez Komitesinin
Kararı,29Eylül1936,“Pravda”,No.270,1936.)
BolşevikParti,saflarınıtemizleyipsaglamlaştırmak,Partiduş-manlarınıyokederekvePartiçizgisindensapmalarlayılmadansa-vaşarak,herzamankindensıkıbirşekildeMerkezKomitesininet-rafındatoplandı.PartiveSovyetulkesi,MerkezKomitesininonder-
424
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
liginde,şimdiyenibiraşamaya,sınıfsızsosyalisttoplumuninşası-nıntamamlanmasıaşamasınagiriyordu.
KISA ÖZET
1930-1934donemindeBolşevikParti,iktidarıkazanmamuca-delesindensonraproleterdevriminenzortarihisorununu,yanimilyonlarcakuçukmulk sahibikoyluyekollektif çiftçilikyolunu,sosyalizmyolunubenimsetmesorununuçozdu.
Somurucusınıflarınenkalabalıgıolankulaklarıntasfiyeedilme-siylevekoylulerinçogunlugununkollektiftarımıbenimsemesiyle,kapitalizminulkedekisonkoklerideyokedildi;sosyalizmtarımdatamzaferkazandı;kırdaSovyetiktidarı tamamensaglamlaştırıldı.Orgutsel karakterde bazı guçlukler altedildikten sonra, kollektifçiftlikleriyicesaglamlaştıverefahyolunagirdi.
BirinciBeşYıllıkPlanşunlarısagladı:Ulkemizde,birincisınıfbirsosyalistagırsanayivemakineleşmişkollektiftarımbiçiminde,sosyalistbir iktisadi sisteminsarsılmaz temelleriatıldı; işsizligesonverildi;insanıninsantarafındansomurulmesiortadankaldırıl-dı;veemekçihalkımızınmaddivekulturelduzeyinindevamlıgeliş-mesiiçinşartlaryaratıldı.
Bumuazzamkazanımlar, işçisınıfı,kollektifçiftçilervegenelolarakulkemizinemekçihalkıtarafından,PartininveHukumetincesur,devrimciveakıllıpolitikasısayesindegerçekleştirildi.
SovyetlerBirligi’ningucunukundaklamakvekırmakiçinug-raşançevremizdekikapitalistdunya,SovyetlerBirligiiçindeka-til,yıkıcıvecasusçeteleriorgutlemekiçinikimislienerjiyleça-lıştı.Kapitalistkuşatmanınbuduşmancafaaliyetleri,Almanya’dave Japonya’da faşizmin iktidaragelmesiyledahadayogunlaştı.
425
Onbirinci bölüm. Tarimin kollektifleştirilmesi uğruna mücadelede bolşevik parti
Faşizm,TroçkistlerinveZinovyevcilerinşahsında,casusluk,sa-botaj,terorveyıkıcılıkeylemleriyapmayavekapitalizmirestoreetmekiçinSovyetlerBirligi’ninyenilgisiiçinçalışmayahazırsa-dıkhizmetkarlarbuldu.
SovyetHukumetibuhalkduşmanlarınavevatanhainlerinekarşıamansızdavrandıvebusoysuzlarıdemirdenbiryumruklacezalandırdı.
426
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
O N I K I N C I B Ö LÜM
SOSYALISTTOPLUMUNINŞASINITAMAMLAMAMÜCADELESINDE
BOLŞEVIKPARTI.YENIANAYASANINKABULÜ.
( 1935 — 1937 )
1.935-1937YILLARINDAULUSLARARASIDURUM.İKTİSADİKRİZİN GEÇİCİ OLARAK HAFİFLEMESİ.YENİ BİR İKTİSADİKRİZİN BAŞLAMASI. İTALYA’NINHABEŞİSTAN’I İLHAKI. İS-PANYA’DAALMAN VE İTALYANMÜDAHALESİ. JAPONYA’NINMERKEZİÇİN’İİSTİLAETMESİ.İKİNCİEMPERYALİSTSAVAŞINBAŞLAMASI.
Kapitalistulkelerde1929yılınınikinciyarısındapatlakvereniktisadikriz,1933yılınınsonunakadardevametti.Dahasonrasa-nayidekiduşuşdurdu.Krizibirdurgunlukdonemivearkasındanbelirlibircanlanma,belirlibiryukselişizledi.Ancakbuyukseliş,yenivedahayuksekduzeydebirsanayigelişmegetirirniteliktede-gildi.Dunyakapitalistsanayii1929duzeyinebileulaşamadı,1937ortalarında,buduzeyinancakyuzde95-96’sınaerişebildi.Vedaha1937’ninikinciyarısında,herşeydenonceAmerikaBirleşikDevlet-leri’ni etkileyen yeni bir iktisadi kriz başladı. 1937 sonundaABD’de,işsizlerinsayısıtekrar10milyonubuldu.Ingiltere’deişsiz-likhızlaartmayabaşladı.
Boyleliklekapitalistulkeler,henuzbironcekininyaralarınısar-madanyenibiriktisadikrizlekarşılaştılar.Sonuç,gerekemperya-listulkelerarasındaki,gerekseproletaryaileburjuvaziarasındakiçelişmenindahadakeskinleşmesioldu.Dolayısıyla,saldırgandevlet-
427
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
ler,iktisadikrizsonucuiçerideugradıklarıkayıpları,savunmasıza-yıfbaşkaulkelerinsırtındankarşılamaçabalarınıbirkatdahaartır-dılar.Ondegelenikisaldırgandevlet,AlmanyaveJaponya’ya,bude-fabiruçuncusu,Italyadakatıldı.
1935’tefaşistItalyaHabeşistan’asaldırdıveonuboyundurukaltınaaldı.Italyabunuherhangibirsebepyada“devletlerhuku-ku”nauygunbirgerekçegostermeksizinyaptı.Habeşistan’a,savaşilanetmeden,faşistmodayauygunolarakbirhaydutgibisaldırdı.Bu saldırı, sadeceHabeşistan’adegil, aynı zamanda Ingiltere’ye,onunAvrupa’danHindistan’avegenelolarakAsya’yauzanandenizyollarınadaindirilmişbirdarbeydi.Ingiltere’nin,Italya’nınHabe-şistan’ayerleşmesinionlemekiçinharcadıgıçabalarsonuçsuzkal-dı.DahasonraItalya,serbestçehareketedebilmekamacıylaMillet-lerCemiyeti’ndençekildiveyogunbirsilahlanmayagirişti.
Boylelikle,AvrupaileAsyaarasındakienkısadenizyoluuzerin-deyenibirsavaşdugumuatılmışoldu.
FaşistAlmanya,VersayBarışAnlaşmasınıtekyanlıbirtasarruf-layırttıveAvrupaharitasınınzorladegiştirilmesiiçinbirplanha-zırladı.Almanfaşistleri,komşudevletleriboyundurukaltınaalmayıyadaenazındanbudevletlerinAlmanlarlameskunbolgeleriniilhaketmeyiamaçladıklarınıgizlemediler.BuplanagoreonceAvusturyaelegeçirilecek,sonraÇekoslovakyavebelkidedahasonra—Al-manya’yakomşuveAlmanlarlameskunbirbolgeyesahipolan—Polonya,dahasonrada...ehbakalım,“gorecegiz”.
1936yazındaAlmanyaveItalya’nınIspanyaCumhuriyeti’nekar-şıaskerimudahalesibaşladı.Ispanyolfaşistlerinidesteklemekbaha-nesiyle, ItalyaveAlmanya,Ispanyoltopraklarıuzerine,yaniFran-sa’nıngerisineustukapalıbiçimdeaskerçıkarmavedonanmalarınıIspanyolkarasularına—guneydeBalear adalarınaveCebelitarıkçevresine,batıdaAtlantikOkyanusuna,kuzeydedeBiskaykorfezine-sokmaimkanıbuldular.1938başındaAlmanfaşistleriAvusturya’yı
428
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
ilhakettiler,boylelikleortaTunaboylarınayerleştilerve—Avru-pa’nınguneyine,Adriyatikdenizinedogruyayıldılar.
AlmanveItalyanfaşistleriIspanya’yamudahalelerinigenişletti-lerveaynızamandadunyayaIspanya’da“Kızıllar”ilesavaştıklarınıvebaşkabirniyetleriolmadıgınıilanettiler.Amabu,safkimselerikandırmakiçinhazırlanmışkabavesıgbirtertipti,çunkuaslındaonlar,IngiltereveFransa’nınAsyaveAfrika’dakigenişsomurgele-ri ile deniz ulaşımlarını keserek,buulkeleredarbelerindirmek-teydiler.
Avusturya’nın ilhakına gelince, bu olay, Almanya’nın birinciEmperyalistSavaştakaybettigitopraklarıgerialmaksuretiyle“mil-li” çıkarlarını korumaçabasınınbirparçası,Versay anlaşmasınakarşıgiriştigibirmucadeleolarakkesinliklegosterilemezdi.Avus-turyanesavaştanonce,nedesavaştansonraAlmanya’nınbirpar-çasıolmamıştı.Avusturya’nınzorlaAlmanya’yakatılması,emper-yalisttoprakilhakınınÇarpıcıbirornegiydi.Buolay,faşistAlman-ya’nınAvrupakıtasınınbatısıuzerindehakimdurumagelmeplan-larıkonusundahiçkuşkuyayerbırakmıyor.
Bu,herşeydenonceFransa’nınveIngiltere’ninçıkarlarınaindi-rilmişbirdarbeydi.
Boylelikle,Avrupa’nınguneyinde,AvusturyaveAdriyatikbolge-sindeveAvrupa’nınenbatısında,Ispanyavekıyısularıbolgesindeyenisavaşdugumleriatılmışoluyordu.
1937’deJaponfaşistmilitaristleriPekin’ielegeçirdiler,merkeziÇin’e girdiler ve Şanghay’ı işgal ettiler. Birkaç yılonceMançur-ya’nınJaponyatarafındanistilaedilmesigibi,merkeziÇin’inistilasıda,alışılmışJaponyontemiyle,haydutlukusulleriyle,bizzatJaponla-rıntezgahladıklarıçeşitli“yerelolaylarınınalçakçaistismaredilme-siylevebutun“uluslararasıkurallar”ın,anlaşmaların,sozleşmelerinvb.çignenmesiylegerçekleştirildi.TientsinveŞanghay’ınilhakı,devÇin pazarının anahtarını Japonya’nın eline verdi. Japonya Şang-
429
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
hay’aveTientsin’esahipoldugusurece,merkeziÇin’debuyukyatı-rımlarıbulunanIngiltere’yiveABD’ni,istedigianburadanatabilir.
Elbetteki,ÇinhalkınınveordusununJaponistilacılarınakarşıkahramancamucadelesi,Çin’dekibuyukmillicanlanış,Çin’indevinsangucukaynaklarıvegeniştoprakları,nihayetÇinMilliHuku-metininkuruluşmucadelesinisonunakadar,istilacılarÇintoprakla-rındantamolaraksokulupatılıncayakadarsurdurmeazmi—tumbunlar,JaponemperyalistleriiçinÇin’deistikbalolmadıgınıvehiç-birzamandaolamayacagınıhiçbirşupheyeyerbırakmayacakşe-kildegosteriyor.
Ancak,buguniçinJaponya’nın,Çinticaretininanahtarınıelindetuttugu,veÇin’ekarşıyuruttugusavaşın,IngiltereveABD’ninçı-karlarınaindirilmişçokagırbirdarbeoldugubirgerçektir.
Boylece,Pasifik’te,Çinbolgesindebirsavaşdugumudahaatıl-mıştır.
Tumbu olgular, ikinci emperyalist savaşın halihazırda fiilenbaşlamışoldugunugosteriyor.Busavaşherhangibirsavaşilanıol-maksızınsinsicebaşlamıştır.Devletlervehalklar,hemenhiçfarke-dilmeksizin ikinci emperyalist savaşın yorungesine girmişlerdir.Dunyanınçeşitliyerlerindesavaşıbaşlatanlar,uçsaldırgandevlettir,Almanya,ItalyaveJaponya’nınfaşisthakimçevreleridir.BusavaşCebelitarık’tanŞanghay’akadaruzanançokgenişbiralanuzerindecereyanetmektedir.Savaşdahaşimdiden,500milyondanfazlain-sanyorungesinesokmuştur.Sontahlildebusavaş,Ingiltere,Fransave ABD’nin kapitalist çıkarlarına karşı yurutulmektedir, çunkuamacı,saldırganulkelerlehinevedemokratikdiyeadlandırılanul-keleraleyhineolarak,dunyanınvenufuzbolgelerininyenidenpay-laşımıdır.Ikinci emperyalist savaşınbirayırtedici ozelligi, sava-şınşuanakadarsaldırgandevletlertarafındanyurutulmesiveyay-gınlaştırılmasıkarşısında,savaşınaslındahedefaldıgıdigerdevlet-lerin,“demokratik”devletlerin,savaşkendileriniilgilendirmezmiş
430
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
gibidavranmaları,savaşaellerinibulaştırmakistememeleri,geridurmaları,barışseverlikleriyleboburlenmeleri,faşistsaldırganlarıazarlamalarıve...direnmeyehazırlandıklarınıilerisurerkenkendimevzileriniadımadımsaldırganlarateslimetmeleridir.
Goruldugugibibusavaş,tekyanlıveoldukçagaripbirkaraktertaşımaktadır.Amabudurum,busavaşın,savunmasızayıfHabeşis-tan,IspanyaveÇinhalklarıaleyhineyurutulenzalimanebirilhaksavaşıolmasınıonlememektedir.
Savaşınbutekyanlıkarakterini“demokratik”devletlerinaskeriyadaiktisadizaafınabaglamakyanlışolur.“Demokratik”devletler,elbetteki,faşistdevletlerdendahaguçludurler.Gelişendunyasava-şınıntekyanlıkarakteri,“demokratik”devletlerinfaşistdevletlerekarşıbirbirleşikcephesininbulunmamasındanilerigelmektedir.Elbette,bu“demokratik”diyeadlandırılandevletler,faşistdevletle-rin“aşırılıkları”nıtasvipetmemektevebudevletleringuçlenmesin-denkorkmaktadırlar.AmaAvrupa’dakiişçisınıfıhareketindenveAsya’dakimillikurtuluşhareketindendahadaçokkorkmaktavefa-şizmibu“tehlikeli”hareketlerekarşı“fevkaladebirpanzehir”say-maktadırlar.Bununiçin“demokratik”devletlerinhukumetçevrele-ri,ozellikleIngiltere’ninMuhafazakarhukumetçevreleri,kendinibegenmiş faşist yoneticileri yatıştırma politikasıyla— ”aşırılıgakaçmama”—yetiniyorlarveaynızamandaonlara,işçisınıfıhare-ketineveulusalkurtuluşhareketlerinekarşıizlediklerigericibaskıpolitikasını“tamolarakanladıklarınıesasolarakdesteklediklerinisezdiriyorlar.BuaçıdanIngiltere’ninhukumetçevreleri,Çarlıkyo-netimisırasındaÇarlıkpolitikasının“aşırılıklarından”korkmaklabirlikte,halktandahadaçokkorkanvebuyuzdenÇarıyatıştırmavedolayısıylaÇarlıklahalkakarşıanlaşmapolitikasınabaşvuranRusliberal-monarşistburjuvazisiyleaşagı-yukarıaynıpolitikayıizlemektedir.Bilindigigibi,buikilipolitika,Rusliberal-monarşistburjuvazisinepahalıyamalolmuştur.Ingiltere’ninhukumetçevre-
431
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
lerininveonlarınFransaveABD’dekidostlarınındatarihincezalan-
dırmasındankaçamayacaklarınıkabuletmekgerekir.
Açıktırki,SovyetlerBirligi,uluslararasıdurumdakibudonuşe
gozlerinikapayıp,meşumolaylaraseyircikalamazdı.Saldırganlar
tarafındanbaşlatılanherhangibirsavaş,nekadarkuçukolursaol-
sun, barışsever ulkelere bir tehdit teşkil eder. “Hissettirmeden”
uluslarıve500milyondanfazlainsanısarmışolanikinciemperya-
listsavaşın,butunuluslarveilkplandadaSovyetlerBirligiiçinen
ciddibirtehliketeşkiletmesikaçınılmazdır.Budurum,Almanya,
ItalyaveJaponyatarafından”Anti-KomunistBlok”unkurulmasıyla
açıkbirbiçimdeortayakonmuştur.Buyuzdenulkemiz,biryandan
barışpolitikasıizlerken,digeryandandasınırlarımızınsavunması-
nıguçlendirmeyeveKızılOrdununveKızılDonanmanınsavaşgu-
cunuartırmakiçinçalıştı.1934sonlarınadogruSovyetlerBirligi
MilletlerCemiyeti’nekatıldı.Bunuyaparken,Cemiyet’in,butunza-
aflarınaragmenyinedesaldırganlarınteşhiredilebilecegibiryer
olabilecegininvenekadarguçsuzolursaolsun,bellibirbarışaracı
olarak,savaşınaracıolarak,savaşınpatlakvermesinionleyebilece-
gininbilincindeydi.SovyetlerBirligi,boylezamanlarda,MilletlerCe-
miyetikadarguçsuzbiruluslararasıorgutunbileihmaledilmemesi
gerektiginiduşunuyordu.Mayıs1935’te,FransaileSovyetlerBirligi
arasında,saldırganlarınmuhtemelbirtaarruzuna karşı bir yar-
dımlaşmaanlaşmasıimzalandı.Aynısıralarda.Çekoslovakyailede
benzerbiranlaşmaimzalandı.Mart1936’daSovyetlerBirligi,Mo-
golistanHalkCumhuriyetiilebirkarşılıklıyardımlaşmaanlaşma-
sı ve Agustos 1937’de
ÇinCumhuriyetiilebirkarşılıklısaldırmazlıkpaktıimzaladı.
432
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
2.SOVYETLERBİRLİĞİ’NDESANAYİVETARIMINDAHADAGE-LİŞMESİ.İKİNCİBEŞYILLIKPLANINZAMANINDANÖNCEGER-ÇEKLEŞTİRİLMESİ.TARIMINYENİDENİNŞASIVEKOLLEKTİF-LEŞTİRMENİN TAMAMLANMASI.KADROLARINÖNEMİ. STA-HANOVHAREKETİ. YÜKSELENREFAH DÜZEYİ. YÜKSELENKÜLTÜRDÜZEYİ.SOVYETDEVRİMİNİNGÜCÜ.
1930-1933iktisadikrizindenuçyılsonrakapitalistulkelerdeyenibiriktisadikrizbaşlarken,SovyetlerBirligi’ndetümbudönemboyuncasanayi sureklibirgelişmegosterdi.
1937’ninortalarında;birbutunolarakkapitalistdunyanınsa-nayii1929yılıduzeyininyuzde95-96’sınaancakulaşabilmişve1937’nin ikinciyarısındayenibirkrizinsancılarınayakalanmış-ken,SovyetlerBirligisanayiibutunalanlardagelişmesinisurdure-rek1937yılınınsonunda1929yılıuretimininyuzde428’ine,savaşoncesiseviyeniniseyedimislindenfazlayaulaştı.
Bubaşarılar,dogrudandogruya,PartininveHukumetinısrarlaizledigiyenideninşapolitikasınınbirsonucuydu.
Bubaşarılarsayesinde,sanayiiçinikinciBeşYıllıkPlanzama-nındanoncegerçekleştirildi.Plan,1Nisan1937’de,yanidortyıluçaylıkbirsuresonundagerçekleştirildi.
Bu,sosyalizminmuazzambirzaferiydi.
Tarımalanındakigelişmedeaşagıyukarıaynıoldu.Tumkultur-lerintoplamekimalanı1913’te(savaşoncesinde)105milyonhek-tar iken, 1937’de, 137 milyon hektara yukseldi. Tahıl uretimi1913’te4,8milyarpuddan1937’de6,8milyarpuda;işlenmemişpamukuretimi44milyonpuddan154milyonpuda;ketenelyafıuretimi19milyonpuddan31milyonpuda;şekerpancarıuretimi654milyonpuddan1,311milyarpudaveyaglıtohum uretimin129milyonpuddan306milyonpudayukseldi.
Belirtmekgerekirki,1937yılında(Sovyetçiftliklerihariç)yal-nızkollektifçiftlikler,pazara1,7milyarpuduaşkıntahılıfazlasıar-
433
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
zettiler.Bumiktar,1913yılındabuyuktopraksahiplerinin,Kulakla-rınvekoylulerinpazaraarzettiklerimiktardanenaz400milyonpuddahafazlaydı.
Sadecebirtektarımdalı,hayvancılık,savaşoncesiduzeyinge-risindekaldıvedahayavaşbirgelişmegosterdi.
Tarımdakollektifleştirmeyegelince,onuntamamlanmışoldugusoylenebilir.1937’de,18,5milyonkoyluhanesi,yanitumkoyluha-nelerininyuzde93’ukollektifçiftliklerdebulunuyordu.Kollektifçift-liklerintahılekimalanları isetumkoylulerintahılekimalanınınyuzde99’unuoluşturuyordu.
Tarımınyenideninşasınınvetarımalanındagenişolçudetrak-torvemakinekullanılmasınınmeyvelerişimdialınıyordu.
Sanayiinvetarımınyenideninşasınıntamamlanmasınınbirso-nucuolarak.milliekonomişimdibolmiktardabirincisınıfteknigekavuşmuştu.Sanayi,tarım,ulaştırmaagıveordu,buyukmiktardayeniteknikdonatıma,makinelerevetakımtezgahlarına,traktorle-revetarımmakinelerine,lokomotiflerevebuharlıgemilere,tank-laravetoplara,uçaklaravesavaşgemilerinekavuştu.Butunbutek-nikmalzemeyikullanmakvebunlardanmumkunolanenbuyukya-rarısaglamakiçin,yuzbinlerceegitilmişelemanaihtiyaçvardı.Bun-larolmaksızın,teknikalandaustalaşmışyeterlisayıdainsanolmak-sızın,teknikmalzemeninoluveişeyaramazbirdemiryıgınıhalinegelmesitehlikesivardı.Buciddibirtehlikeydi,çunkutekniktenya-rarlanabilecek,teknigitamolarakkullanabilecekkadrolarınsayı-sındaki artış, teknigin ilerlemesineayakuyduramıyorduvehattaçokgerisindekalıyordu.Sanayi idarecilerimizin onemlibirkısmı-nınbutehlikeyigorememeleriveteknigin“işikendikendine”go-recegineinanmaları,meseleyidahadakarmaşıkbirhalegetiriyor-du.Daha once teknigin onemini azımsayanvekuçumseyen aynıkimseler,şimdionaaşırıonemvermeyeveonubirfetişolarakgor-meyebaşladılar.Bunlar,teknigikullanmasınıbileninsanlarolma-
434
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
dan,tekniginolubirşeyoldugunugoremiyorlardı.Teknigiyuksekolçudeuretkenkılmakiçin,teknigikullanmasınıbileninsanlaraih-tiyaçoldugunugoremiyorlardı.
Boylece,teknigikullanmasınıbilenkadrolarsorunu,enonemlisorunhalinegeldi.
Teknigiabartanvedolayısıylaegitilmişinsanların,kadrolarınoneminiazımsayanidarecilerindikkatini,tekniginogrenilmesineveteknikteustalaşmaya,tekniktenenmukemmelşekildeyararlan-masınıbilençoksayıdakadronunyetiştirilmesiiçinmumkunolanherşeyinyapılmasınayonelmekgerekiyordu.
Dahaonceleri,yenideninşadonemininbaşlarında,ulkemiztek-nikimkanlarkıtlıgıiçindeyken,Parti,“yenideninşadonemindetek-nikherşeyibelirler”şiarınıonayaatmıştı;şimdi,teknikimkanlarınbololduguyenideninşanınesasolaraktamamlandıgıveulkeninbuyukbirkadrosıkıntısıçektigisırada,Partininyenibirşiar,dik-katleritekniktençokinsana,teknigitamolarakkullanabilecekkad-rolaraçekenbirşiarortayaatmasızorunluhalegeldi.
Stalinyoldaşın1935MayısındaKızılOrduAkademilerimezunla-rınahitabenyaptıgıkonuşma,bubakımdanbuyukonemtaşıyordu.Stalinyoldaşşunlarısoylemişti:
“Önceleri,‘Teknikherşeyibelirler’diyorduk.Buşiar,teknik
imkan kıtlığına son vermemize ve halkımızın birinci sınıf
teknik imkanlarla donanması için bütün faaliyet alanlarında
geniş bir teknik temel yaratmamıza yardımcıoldu.Buçokiyi
birşeydir.Amayeterlideğildir,hiçyeterlidelildir.Tekniğihare-
ketegeçirmekveondan tamolarakyararlanmak için, tekniği
kullanmasınıbilenkimselere,butekniktensanatınbütünkural-
larınauygunolarakyararlanmasınıbilenkadrolaraihtiyacımız
vardır.Tekniğikullanmasınıbilen insanlarınemrinde teknik,
mucizeler yaratabilir ve yaratmalıdır. Birinci sınıf fabrika-
larımızdaveatölyelerimizde,Sovyetçiftliklerimizdevekollektif
435
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
çiftliklerimizdeveKızılOrdumuz’dabutekniğehakimyeterince
kadromuzolsaydı,ülkemizbugünkündenüçkat,dörtkatdaha
iyisonuçlareldeederdi.Şimdi,insanlara,kadrolara,tekniğikul-
lanmasınıbilenişçilereağırlıkverilmesi,bunedenlezorunludur.
Geride kalmış bir dönemin, teknik imkan yokluğunun
sıkıntısını çektiğimiz bir dönemin yansıması olan ‘teknik
herşeyibelirler’şiarınınyerine,şimdiyenibirşiarın,‘kadrolar
herşeyibelirler’şiarınınkonulması,bununiçinzorunludur.Şim-
diasılmeselebudur...
Dünyanınsahipolduğubütünzenginlikleriçindeendeğerli
veenbelirleyiciolanıninsanlar,kadrolarolduğunuanlamanın
zamanıgelmiştir.Anlaşılmalıdırki,bugünküşanlarda‘kadrolar
herşeyibelirler’.Eğersanayide,tarımda,ulaştırmadaveorduda
iyinitelikteveçoksayıdakadrolarasahipolursak,ülkemizyenil-
mezolacaktır.
Eğerböylekadrolarasahipdeğilsek,ayakladuramayız.”
Artık ondegelengorev,emekuretkenliginidahadaartırmakamacıylateknikkadrolarınegitiminihızlandırmakveyenitekniginkullanılmasındahızlaustalaşmakoluyordu.
Bu kadroların çogalmasının, insanlarımızın yeni tekniklerinkullanılmasındaustalaşmanınveemekuretkenliginindahadaartı-şınınenparlakornegi,Stahanovhareketiidi.Buhareket,DonetzHavzasında,taşkomurusanayiindedogduvegelişti,sanayiindigerdallarınasıçradı,demiryollarınavedahasonradatarımalanınaya-yıldı.Buharekete,DonetzHavzasında“TsentralnayaIrmino”Ko-murOcagındaçalışankomurişçisiAlekseyStahanov’unadınaiza-feten,Stahanovhareketidenildi.Stahanov’danonceNikitaIzotov,komurçıkarımındaozamanakadargorulmemişrekorlarkırmıştı.31Agustos1935’tebir tekvardiyada102tonkomurçıkaranveboyleceortalamauretimiyuzde1,300geçenStahanov’unornegi,emekuretkenligindeyenibirilerlemesaglamak,uretimstandartla-
436
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
rınıyukseltmekyolundaişçilerinvekollektifçiftçilerinkitlehareke-tinintemeliniattı.OtomobilsanayiindeBussygin,ayakkabısanayi-indeSmetanin,demiryollarındaKrivonos,kerestesanayiindeMus-sinski,tekstilsanayiindeYevdokiyaveMariaVinogradova,tarımdaMariaDemçenko,MariaGnatyenko,P.Angelina,Polagutin,Koles-sov,Kovardak,Borin—Stahanovhareketininilkonculerininadla-rıydı.
Bukişileri,dahaoncekionculerinemekuretkenliginiaşanbu-tunbironculerordusuizledi.
1935 Kasımında Kremlin’de yapılan Sovyetler Birligi BirinciStahanovcularKonferansıveStalinyoldaşınburadayaptıgıkonuş-ma,Stahanovhareketinebuyukbirhızkazandırdı.
“Stahanovhareketi”,diyorduStalinyoldaşkonuşmasında,“so-
syalistyarışmadayenibirdalganın,sosyalistyarışmanınyenive
dahayüksekbiraşamasının ifadesidir...Geçmişte,üçyılkadar
önce,sosyalistyarışmanın ilkdöneminde,sosyalistyarışma ile
modernteknikarasındazorunlubirbağlantıyoktu.Hatta,aslında
ozamanlar,hemenhiçmoderntekniğimizyoktu.Öteyandan,so-
syalistyarışmanınbugünküaşaması,Stahanovhareketi,zorunlu
olarakmodern tekniklebağlantılıdır.Yeni vedaha yüksekbir
teknik olmadan, Stahanov hareketi düşünülemezdi. Stahanov,
Bussygin, Smetanin, Krivonos, Vinogradova yoldaşlar ve daha
birçoklarıgibi,butekniğetamamenhakimolmuşveonuilerlet-
mişolanyeniinsanlarla,kadınveerkekişçilerlekarşıkarşıyayız.
Üçyılkadarönce,böyleinsanlarımızhiçyoktuyadayokdenecek
kadarazdı...Stahanovhareketininönemi,eskiteknikstandartları
yetersiz olduktan için yıkan, birçokdurumda ileri kapitalist
ülkelerin emek üretkenliğini aşanveböylelikle,ülkemizdeso-
syalizmindahada sağlamlaşmasınınpratik temelini,ülkemizi
bütünülkeleriçindeenmüreffeholanıhalinegetirmeimkanını
yaratanbirhareketolmasındayatar.”
437
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
Stalinyoldaş,StahanovcularınçalışmayontemlerinianlatarakveStahanov hareketinin ulkenin gelecegi açısındanbuyuk oneminibelirterek,sozlerineşoyledevametti:
“Stahanovcuyoldaşlarımızayakındanbirbakın.Stahanovcu-
larneçeşitinsanlardır?Onlaresasolarakgençyadaortayaşlı,
kültürlü ve teknik bilgiye sahip, çalışmada dikkat ve özen
örnekleriveren,çalışmadazamanunsurunundeğerinibilenve
sadecedakikalarıdeğil,saniyeleridesaymasınıöğrenmişolan
erkekvekadınemekçilerdir.Çoğuteknikalandaasgarieğitim
görmüştürveteknikeğitimlerinidevamettirmektedir.Bunlar,
bazımühendislerde,teknisyenlerdeveidarecilerdegörülentu-
tuculukveatalettenkurtulmuşlardır;eskimişteknikstandartları
yıkıpyenivedahayüksekstandartlaryaratarakcesaretleilerliy-
orlar;sanayimizinyöneticileritarafındanhazırlananprojelerde
veiktisadiplanlardaverimlideğişiklikleryapıyorlar;mühendis-
lerinveteknisyenlerinsöylediklerinisıksıktamamlayıpdüzelti-
yorlar,onlaraöğretiyorveonlarıileriyeitiyorlar,çünkübunlar,
yaptıkları işin tekniğinde tam olarak ustalık kazanmış ve
tekniktenazamifaydayısağlayabileninsanlardır.BugünStaha-
novcularsayıcaazdır,amayarınsayılarınınbununonkatınaçık-
acağındankimşüpheedebilir?Stahanovcularınsanayimizeye-
nilikgetirenlerolduğu,Stahanovhareketinin sanayimizinge-
leceğini temsil ettiği, işçi sınıfınınkültürve teknikdüzeyinin
yükselişinin tohumunu içinde taşıdığı, bize sosyalizmden
komünizmegeçişvekafavekolemeğiarasındakiayrımınor-
tadankaldırılmasıiçinzorunluolanyüksekemeküretkenliğini
sağlayacaktekyoluaçtığıaşikardeğilmidir?”
StahanovhareketininyaygınlaşmasıveIkinciBeşYıllıkPlanınzamanındanoncetamamlanması,emekçihalkınrefahvekulturdu-zeyindeyenibiryukselişinşartlarınıyarattı.
438
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
IkinciBeşYıllıkPlandoneminde,işçilerinvehizmetlileringer-çek ucretleri iki mislinden fazla arttı. Odenen ucretler toplamı,1933’e34milyarrubleden,1937’de81milyarrubleyeçıktı. Aynıdonemde,devlet sosyal sigorta fonu,4,6milyarrubleden5,6mil-yarrubleyeyukseldi.Yalnız1937’de,işçilerinvehizmetlilerindevletsigortasına,yaşamşartlarınınduzeltilmesinevekulturelihtiyaçla-rıntatminine,sanatoryumlara,saglıkevlerine,dinlenmeevlerinevesaglıkhizmetlerineyaklaşık10milyarrubleharcandı.
Kırlıkalanlarda,kollektifçiftliksistemiartıkkesinolaraksaglam-laştırılmıştı.KollektifÇiftlikOrnekIşçileriIkinciKongresinin1935ŞubatındakabulettigiTarımsalArtellerYönetmenliği’ninvekollektifçiftliklereişledikleritopraklarınsüresizkullanımhakkınınverilmesi-nin,bu gelişmeyebuyukkatkısıoldu.Kollektifçiftliksistemininsag-lamlaştırılması,kırnufusu içinde yoksulluga ve guvensizlige sonverdi.Onceleri,uçyılkadaronce,kollektifçiftçilerişgunubirimiba-şınabiryadaikikilogramtahılalırken,şimditahılyetiştirenbolge-lerdekollektifçiftçilerinçogunlugu,digerbazıurunlerinveparageli-rininyanısıra,5ila12kilogramvebirçogudaişgunubirimibaşına20kilogramtahılalıyorlardı.Şimdi,tahılyetiştirenbolgelerde,yıllıkgelirolarak500ili1500pudtahıl;pamuk,şekerpancarı,keten,bu-yukbaşhayvan,uzum,turunçgillervemeyvevesebzeyetiştirenbol-gelerdeiseyıllıkgelirolarakonbinlercerubleeldeedenmilyonlarcakollektifçiftçiailesivardı.Kollektifçiftliklerrefahakavuşmuşlardı.Kuçukyıllıkmahsulleriçinyapılmışeskidepolamayerleriartıkhanehalkınınihtiyaçlarınınondabirinibilekarşılamazoldugundan,birkollektifçiftçiailesininenonemlimeselesi,şimdiyenisilolarvede-polarinşaetmekolmuştu.
HalkınrefahduzeyininyukselmesikarşısındaHukumet,kurta-jınyasaklanmasıuzerinebiryasaçıkardıveaynızamandadogu-mevlerinin,çocukyuvalarının,sutmerkezlerininveanaokullarınıninşasıiçingenişbirprogramkabuletti.1935’tebu tedbirler için
439
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
875 milyon ayrılmışken, 1936’da bu miktar2,714milyarrubleoldu.Kalabalıkailelereonemlimiktardakarşılıksızyardımverilme-sinisaglayanbiryasaçıkarıldı.Yalnız1937’debuyasayla1milyarrubleninuzerindekarşılıksızyardımyapıldı.
Genelegitimmecburiyetininkabuledilmesiveyeniokullarıninşa-sıylahalkkulturelbakımdanhızlakalkındı.Butunulkedeçoksayıdaokulyapıldı.Ilkveortaokullardakiogrencilerinsayısı1914’te8mil-yondan,1936/37ogrenimyılında28milyonayukseldi.Universiteog-rencilerininsayısıaynıdonemde,112,000’den542,000’eyukseldi.
Bugerçekbirkulturdevrimiydi.Kitlelerinrefahvekulturduzeyininyukselmesi,Sovyetdevrimi-
mizin gucunun, kudretinin ve yenilmezliginin bir yansımasıydı.Geçmiştekidevrimleryenilgiyeugradılar,çunkuhalkaozgurlukve-rirken, halkın maddi ve kulturel durumundaciddi bir düzelmesağlayamadılar. Bu devrimlerin baş zaafı buradaydı. Bizim dev-rimimiz, bütün öteki devrimlerden, halkı yalnız Çarlıktan ve ka-pitalizmden kurtarmakla kalmayıp onun refah ve kültür düzeyin-de de köklü bir ilerleme sağlamışolmasıyla ayrılır. Devrimimi-zin gücü ve yenilmezliği burada yatar.
“Proleterdevrimimiz”,dediStalinyoldaş,SovyetlerBirliğiBirin-
ciStahanovcularKonferansında,“halkasadecesiyasisonuçlardeğil,
aynızamandamaddisonuçlardasunabilmişolandünyadaki tek
devrimdir. Bütün işçi devrimleri içinde, iktidarı ele geçirmeyi
başaranyalnızbirtanetanıyoruz.Bu,ParisKomünü’dür.Amabuik-
tidar uzun sürmedi. Evet, bu devrim kapitalizmin zincirlerini
parçalamaya giriştiamabu zincirlerikıracak zamanıbulamadı;
devriminmaddikazanımlarınıhalkagösterecekzamanisehiçbu-
lamadı.Bizimdevrimimiz,kapitalizminzincirleriniparçalayıphal-
kaözgürlükgetirmeklekalmayan,aynızamandahalkiçinmüreffeh
birhayatınmaddişartlarınıdayaratantekdevrimdir.Devrimimiz-
ingücüveyenilmezliğiişteburadayatar.”
440
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
3.VIII.SOVYETKONGRESİ.SSCB’NİNYENİANAYASASININKA-BULÜ.
1935 Şubatında Sosyalist Sovyet Cumhuriyetleri Birligi VII.SovyetKongresi,1924’tekabuledilmişolanSSCBAnayasasınıde-giştirmekararıaldı.1924’tekabuledilmişolanilkSovyetAnayasa-sındanbuyanaSovyetlerBirligi’ninyaşamındameydanagelenbu-yukdegişiklikler,biranayasadegişikliginizorunlukılıyordu.Budo-nemdeSovyetlerBirligi’ndesınıfguçleriarasındakikarşılıklıilişkitamamendegişmişti;yenibirsosyalistsanayiyaratılmış,Kulaklarezilmiş,kollektifçiftliksistemizaferkazanmışveSovyettoplumu-nuntemeliolarak,milliekonomininheralanındauretimaraçlarıuzerindesosyalistmulkiyetkurulmuştu.Sosyalizminzaferi,seçimsisteminindahadademokratikleştirilmesivegenel,eşitvegizlioyadayanandogrudanseçimsistemininkabuledilmesinimumkunkıl-dı.
SSCB’nin yeni Anayasası, Stalin yoldaşın başkanlıgında,buamaçlakurulanbirAnayasaKomisyonutarafındankalemealındı.Taslakbeşbuçukaysureylebutunulkedetartışıldı.BundansonradaOlaganustuVIII.SovyetKongresinesunuldu.
SSCB’ninyeniAnayasatasarısınıonaylamakyadareddetmekuzere ozelolaraktoplantıyaçagrılanVIII.SovyetKongresi,1936Kasımındatoplandı.
KongreyeyenianayasataslagıuzerindebirraporsunanStalinyoldaş,SovyetlerBirligi’nde1924Anayasasındanbuyanameydanagelenbaşlıcadegişikliklerisaydı.
1924AnayasasıNEP’inilkdonemindehazırlanmıştı.OsıralarSovyetHukumetihenuzsosyalizminyanısırakapitalizmindegeliş-mesineizinvermekzorundaydı.OsıralarSovyetiktidarınınhedefi,ikisistem,kapitalistsistemlesosyalistsistemarasındakiyarışmasu-resince,sosyalizminiktisadialandakapitalizmuzerindekizaferiniorgutlemeyisaglamaktı.“Kim-kimi?”sorusuhenuzçozulmuşdegil-
441
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
di.Eskiveyetersizteknikdonatımıilesanayi,savaşoncesiuretimduzeyinebileulaşamamıştı.Tarımındurumudahadakotuydu.Uç-suz-bucaksız uzanan kuçuk-koylu çiftlikleri okyanusunda, Sovyetçiftliklerivekollektifçiftliklerkuçukadalargibiydiler.OsıralarKulak-larıntasfiyesidegil,yalnızcakısıtlanmasısozkonusuolabilirdi.Sos-yalistsektor,ticaretinancakyuzde50’sinikapsıyordu.
SovyetlerBirligi’nin1936’dakigorunumuisetamamendegişik-ti.Ulkeniniktisadihayatıtamamendegişmişti.Kapitalistunsurlarbutunuyletasfiyeyeugramış,sosyalistsistemiktisadihayatınbu-tunalanlarındazaferkazanmıştı.Şimdi, uretimi savaş oncesi du-zeyin yedi katına çıkarmış veozelsanayiitamamıylasilipatmışolanguçlubirsosyalistsanayivardı.Modernmakinelerledonatıl-mışvedunyadaenbuyukolçeklitarımsaluretiminyapıldıgıkollek-tifçiftliklerveSovyetçiftlikleribiçimindekimekanizesosyalistçift-lik,tarımdazaferkazanmıştı.1936yılınagelindiginde,sınıfolarakKulaklartamamentasfiyeedilmiştivekuçukkoylulerartıkulkeniniktisadihayatındaonemlibirroloynamıyordu.Ticarettamamendevletinvekooperatiflerinelindetoplanmıştı.Insanıninsantarafın-dansomurulmesineebediyensonverilmişti.Uretimaraçlarıuze-rindesosyalistkamumulkiyeti,yenisosyalist sistemindokunul-maztemeliolarakiktisadihayatınbutundallarındasaglambirbi-çimdeyerleşmişti.Yenisosyalisttoplumdaiktisadikrizler,yoksul-luk,işsizlikvekıtlıkebediyenortadankalkmıştı.Sovyettoplumu-nunbutunuyeleriiçinmureffehvekulturlubiryaşamınşartlarıya-ratılmıştı.
Budurumauygunolarak,dediStalinyoldaşraporunda,Sovyet-lerBirliginufusununsınıfyapısıdadegişmiştir.Çiftliksahiplerisı-nıfıveeskibuyukemperyalistburjuvazi,dahaiçsavaşdonemindetasfiyeedilmişti.Sosyalizmininşasıdonemisuresincebutunsomu-rucuunsurlar,kapitalistler,tuccarlar,Kulaklarvevurgunculartasfi-yeedilmişti.Sadece,tasfiyeedilensomurucusınıflarınonemsizka-
442
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
lıntılarıvardıvebunlarıntamolarakortadankaldırılmasıdaçokya-kınbirgelecektegerçekleşecekti.
SovyetlerBirligiemekçileri—işçiler,koylulerveaydınlar—Sosyalizmininşasıdonemindederinbirdegişimgeçirmişlerdi.
Işçisınıfı,artıkkapitalizmdeoldugugibiuretimaraçlarındanyoksunvesomurulenbirsınıfdegildi. Işçisınıfıkapitalizmesonvermiş,uretimaraçlarınıkapitalistlerinelindenalmışvebunlarıka-mumulkuhalinegetirmişti.Işçisınıfı,artıkeskidaranlamıylapro-letaryaolmaktançıkmıştı.Devlet iktidarınasahipolanSovyetlerBirligiproletaryasıtamamenyenibirsınıfhalinegelmişti.Somuru-denkurtulmuş,kapitalistiktisadisistemiyıkmışveuretimaraçlarıuzerindesosyalistmulkiyetikurmuşolanbirişçisınıfıhalinegel-mişti.Buyuzden, insanlık tarihinin daha once benzerini gorme-digi birişçisınıfıydı.
SovyetlerBirligikoylusunundurumundakidegişmededahaazdegildi.Geçmişte, ilkel teknikmalzemekullananvekendikuçuktopragıuzerindetecritedilmişvedagınıkbirşekildeçalışanyirmimilyonkuçukveorta-koyluailesivardı.Bunlar,çiftliksahipleri,Ku-laklar,tuccarlar,vurguncular,tefecilervb.tarafındansomuruluyor-lardı.ŞimdiSovyetlerBirligi’ndetamamenyenibirkoylulukortayaçıkmıştı.Artıkkoylulerinisomurençiftliksahipleri,Kulaklar,tuc-carlarvetefecilerkalmamıştı.Koyluhanelerininbuyukçogunlugu,ozel mulkiyet esasına dayalı kollektif çalışmadan dogan uretimaraçlarıuzerindekollektifmulkiyetesasına,dayalıkollektifçiftlikle-rekatılmıştı.Bu,yenitipbirkoyluluk,herturlusomurudenkurtul-muşbirkoyluluktu.Bu,insanlıktarihinindahaoncebenzerinigor-medigibirkoyluluktu.
SovyetlerBirligi’ndeaydınlardadegişimeugramıştı.Genelolaraktamamenyenibiraydınlarzumresihalinegelmişti.Aydın-larınçogunlugu,işçivekoylulerinsaflarındangeliyordu.Bunlar,eskiaydınlarzumresigibikapitalizmedegil,sosyalizmehizmet
443
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
ediyorlardı. Aydınlar, sosyalist toplumun eşit bir uyesi halinegelmişlerdi.Buaydınlar,işçilerlevekoylulerlebirlikteyeni,sos-yalistbirtopluminşaediyorlardı.Bu,halkınhizmetindeolanveherturlusomurudenkurtulmuşolanyenitipbiraydınlarzumre-siydi.Bu,insanlıktarihinidahaoncebenzerinigormedigibiray-dınlarzumresiydi.
Boylelikle,SovyetlerBirligiemekçilerinibirbirindenayıraneskisınıffarklarısilinmekteydi,eskisınıflarıniçinekapanıklıgıortadankalkıyordu.Işçiler,koylulerveaydınlar,arasındakiiktisadivesiyasiçelişmelergitgidezayıflıyorveortadansiliniyordu.Toplumunma-nevivesiyasibirliginintemeliyaratılmıştı.
SovyetlerBirligi’ninyaşamındakibuderindegişiklikler,Sovyet-lerBirligi’nde sosyalizminbukesinzaferi, SSCB’ninyeniAnaya-sa’sınayansıdı.
YeniAnayasayagoreSovyettoplumu,ikidostsınıftan,işçiler-denvekoylulerdenmeydanagelmiştir;buikisiarasındakisınıffark-lılıklarıdevametmektedir.SosyalistSovyetCumhuriyetleriBirligi,işçilerinvekoylulerinsosyalistdevletidir.
SSCB’ninsiyasitemelini,çiftliksahiplerininvekapitalistleriniktidarınındevrilmesiveproletaryadiktatorlugununkurulmasınınbirsonucuolarakgelişmişveguçlenmişolanEmekçiTemsilcileriSovyetlerioluşturur.
SSCB’ndebutuniktidar,EmekçiTemsilcileri Sovyetleritarafın-dantemsiledilenkentvekoyemekçihalkınaaittir.
SSCB’ndeenyuksekdevletiktidarorganı,SSCBYuksekSovye-ti’dir.
Eşit haklara sahip ikiMeclisten, Birlik Sovyeti ileMilliyetlerSovyetindenmeydanagelenSSCBYuksekSovyeti,SSCBvatandaşla-rıtarafındandortyılsureyle,genel,eşit,dogrudanvegizlioyadaya-nanseçimleseçilir.
444
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
ButunEmekçiTemsilcileriSovyetleriiçinyapılanseçimlergibi,SSCBYuksekSovyetiiçinyapılanseçimdegeneldir.Buırkyadamilliyet,din,ogrenimduzeyi,dogumyeri,sosyalkoken,mulkiyetdurumuyadageçmiştekieylemlerdikkatealınmaksızın,akılhasta-larıvemahkemecekamuhaklarındanyoksunbırakılmacezasınaçarptırılmış kimseler dışında, 18 yaşını doldurmuş butun SSCByurttaşlarının,temsilcilerinseçimindeoykullanmayaveseçimlerdeadayolmayahaklarıolduguanlamınagelir.
Temsilciseçimlerieşittir.Bu,heryurttaşınbiroyuolmasıvebu-tunyurttaşlarınseçimlereeşithaklarlakatılmasıdemektir.
Temsilciseçimleridoğrudandır.Bu,kentvekoyEmekçiTem-silcileriSovyetlerindenSSCBYuksekSovyeti’nekadarbutunEmek-çiTemsilcileriSovyetlerininyurttaşlar tarafındantekderecelise-çimleseçilmesidemektir.
SSCBYuksekSovyeti,ikiMeclisinbirleşikoturumundaYuksekSovyetPrezidyumunuveSSCBHalkKomiserleriKonseyi’niseçer.
SSCB’nindayandıgıiktisaditemel,sosyalistekonomisistemiveuretimaraçlarıuzerindesosyalistmulkiyettir.SSCB’ndesosyaliz-min“Herkestenyeteneginegore,herkeseemeginegore”ilkesiger-çekleştirilmiştir.
ButunSovyetvatandaşlarınaçalışmahakkı,dinlenmevetatilhakkı,egitimgormehakkı,yaşlılık,hastalıkvesakatlıkdurumundabakımhakkısaglanmıştır.
Kadınlaryaşamınbutunalanlarındaerkeklerleeşithaklarasa-hiptir.MilliyetineyadaırkınabakılmaksızıntumSovyetyurttaşları-nıneşitligi,degiştirilmesimumkunolmayanbiryasadır.
Butunvatandaşlaravicdanozgurluguvedinekarşıpropagandaozgurlugutanınmıştır.
Sosyalisttoplumuguçlendirmekiçin,Anayasa,soz,basın,toplantıvegosteriozgurluklerini,dernekkurma,kişidokunulmazlıgı,konutdokunulmazlıgıvehaberleşmeningizliligi,emekçihalkınçıkarlarını
445
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
savunduklarıiçinveyabilimselfaaliyetlerindenoturuveyaulusalkur-tuluşmucadelelerindendolayıbaskıyaugrayanyabancıdevletyurttaş-larınınSSCB’nesıgınmahaklarınıgarantialtınaalır.
YeniAnayasabutunSovyetvatandaşlarınaciddiyukumluluklerdeyukler:Yasalarariayet,çalışmadisiplininikoruma,kamugorev-lerinidurustlukleyerinegetirme,sosyalisttoplumunkurallarınasaygıgosterme,sosyalistkamumulkiyetinikorumaveguçlendir-mevesosyalistanavatanısavunmayukumlulugu.
“AnavatanısavunmakbutunSSCBvatandaşlarınınkutsalgore-vidir.”
Vatandaşlarınçeşitliderneklerkurmahakkına ilişkinolarak,Anayasamaddelerindenbirindeşunlarbelirtilmektedir:
“Işçisınıfınınveemekçihalkındigerkesimlerininsaflarındakienaktifveenyukseksiyasibilincesahipyurttaşlar,sosyalistsiste-miguçlendirmevegeliştirmemucadelesindeemekçihalkınoncusuolanveemekçihalkınbutun orgutlerinin,hemkamuvehemdedevletorgutlerininyoneticiçekirdeginitemsiledenSovyetlerBirli-giKomunistpartisi(Bolşevik)’tebirleşirler.”
SSCB’ninyeniAnayasataslagıVIII.SovyetKongresitarafındanoybirligiyleonaylandıvekabuledildi.
BoylelikleSovyetulkesiyenibirAnayasa,sosyalizminveişçiler-lekoylulerindemokrasininzaferinisomutlaştıranbirAnayasaka-zanmışoldu.
Anayasabuyolla,SSCB’ninyenibirgelişmeaşamasına,sos-yalist toplumun inşasının tamamlanmasıve toplumyaşamınınyolgosterici ilkesinin “Herkestenyeteneginegore,herkese ih-tiyacına göre” şeklindeki komünist ilke olacağı komünist top-luma tedricen geçiş aşamasına girmiş olduğunu belirtiyor veyeni bir çağ açan bu olguya yasal bir nitelik kazandırıyordu.
446
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
4. BUHARİNCİ-TROÇKİSTCASUSLAR, YIKICILAR VE VATANHAİNLERİÇETESİNİNKALINTILARININTASFİYESİ.SSCBYÜK-SEKSOVYETİSEÇİMİ İÇİNHAZIRLIKLAR.PARTİNİN İZLEYE-CEĞİYOLOLARAK,GENİŞPARTİ-İÇİDEMOKRASİ.SSCBYÜK-SEKSOVYETİSEÇİMLERİ.
1937yılında,Buharinci-Troçkistçeteninişledigicanicesuçlarlailgiliyenigerçeklergunışıgınaçıktı.Pyatakov,Radekvedigerleri-ninmahkemesi;Tuhaçevksi,Yakirvedigerlerininmahkemesivenihayet Buharin, Rykov, Krestinski, Rosengoltz ve digerlerininmahkemesi,BuharincilerinveTroçkistlerinuzunsuredenberibir“SagcılarveTroçkistlerBloku”şeklindeçalışanbirhalkduşmanlarıçetesihalindebirleşmişolduklarınıgosterdi.
Duruşmalar,buinsansupruntulerinin,Troçki,ZinovyevveKa-menevgibihalkduşmanlarıylabirlikte,EkimSosyalistDevrimininilkgunlerindenberiLenin’e,PartiyeveSovyetdevletinekarşıbirkomploiçindebulundugunuortayakoydu.1918başlarındaBrest-LitovskBarışımbaltalamayayoneliksinsiçabalar;Lenin’ekarşıgi-rişilenkomplove1918ilkbaharındaLenin,StalinveSverdlov’untutuklanmalarıveoldurulmeleriiçin“Sol”Sosyal-Devrimcilerleya-pılangizliittifak;1918yazındaLenin’inyaralanmasınayolaçanal-çakça suikast; 1918 yazında “Sol” Sosyal-Devrimcilerin isyanı;1921’de Lenin’in onderligini kundaklamak ve yıkmak amacıylaPartiiçindekigoruşayrılıklarınıkasıtlıolarakderinleştirilmesi;Le-nin’inhastalıgısırasındaveolumundensonraPartionderliginide-virmegirişimleri;devletsırlarınınduşmanlaraverilmesiveyabancıcasuslukorgutlerinebilgisaglanması;Kirov’unalçakçaoldurulme-si;yıkıcılıkvesaptırmafaaliyetlerivesabotajlar;Menjinski,Kuybi-şevveGorki’ninhainceoldurulmeleri—20yıllıkbirdonemiçindeyapılanbutunbunlarınvebenzerhainliklerin,burjuvadevletlerincasuslukorgutlerininemirleriyle,Troçki,Zinovyev,Kamenev,Bu-
447
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
harin,Rykovveuşaklarınınkatılımıyadadogrudanyonetimiileiş-lendigimeydanaçıktı.
Duruşmalar, Troçkist-Buharinci canilerin, efendilerinin, yaniyabancıdevletlerincasuslukorgutlerininarzusunauygunolarak,PartiyiveSovyetdevletiniyıkmaya,ulkeninsavunmagucunukun-daklamaya,yabancıaskerimudahaleyeyardımcıolmaya,KızılOr-du’nunyenilgisinihazırlamaya,SSCB’niparçalamaya,SovyetKıyıBolgesiniJaponya’ya,SovyetByelo-Rusya’sınıPolonya’ya,SovyetUkrayna’sınıAlmanya’yavermeye,işçilerinvekollektifkoylulerinkazanımlarınıyıkmayaveSSCB’ndekapitalistkoleligirestoreetme-yeçalıştıklarınıgunışıgınaçıkardı.
AslındabirsinekkadarbileguçluolmayanbuBeyazMuhafızcuceler,oylegoruluyorki,ulkeninefendileriolduklarıvegerçektenUkrayna’yı,Byelo-Rusya’yıveKıyıBolgesinisatabilecekyadavere-bilecekguçteolduklarızehabınakapılmışlardı.
BuBeyazMuhafızhaşarat,SovyetulkesininefendisininSovyethalkıoldugunuveRykovların,Buharinlerin,ZinovyevlerinveKa-menevlerinhepsinin,Sovyetdevletiningeçicihizmetlilerioldukları-nıvedevletinistedigiandaonlarıbirsupruntugibigorevlerindenatabilecekguçteoldugunuunuttular.
Buaşagılıkfaşistuşakları,Sovyethalkınınparmagınışoylebirkımıldatarakbunlarınhepsinisilipsupurebileceginiunuttular.
Sovyetmahkemesi,Buharinci-Troçkistcanilerikurşunadizil-meyemahkumetti.
IçişleriHalk Komiserliği, hükümleri infaz etti.Sovyethalkı,Buharinci-Troçkistçeteninimhasınıonayladıve
gündeme devam etti.Gundemdekigorev,SSCBYuksekSovyetiseçimlerinehazırlan-
mak ve bu seçimleri örgütlü bir şekilde yapmaktı.Parti,butungucunuseçimhazırlıklarınaverdi.Parti,yeniSSCB
Anayasasınınyururlugegirmesinin, ulkeninsiyasiyaşamındabir
448
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
donumnoktasıoldugunuduşunuyordu.Budonumnoktası,seçimsisteminintamolarakdemokratikleştirilmesi,sınırlıoyhakkıyeri-negeneloyhakkının,tameşitolmayanseçimleryerineeşitseçim-lere,çokdereceliseçimleryerinetekdereceliseçimlerinveaçıkoyyerinegizlioyesasınınkonmasıanlamınageliyordu.
YeniAnayasanınkabulundenonce,dinadamlarının,eskiBeyazMuhafızların,eskiKulaklarınvetoplumsalyararlıbirçalışmayap-mayanlarınoyhaklarıkısıtlanmıştı.YeniAnayasa,temsilciseçimle-rinigenelleştirerek,bukategorileregirenyurttaşlarınoyhakkıuze-rindekikısıtlamalarıkaldırdı.
Dahaonce,kentlivekoylunufusuntemsilesaslarındakifarklar-danoturu,temsilciseçimlerieşitolmuyordu.Oysaşimdi,seçimlerineşitliginikısıtlamazorunluluguortadankalkmışvebutunyurttaşlaraeşitlikesasıuzerindeseçimlerekatılmahakkıtanınmıştı.
Dahaonce,Sovyetiktidarınınortaveyuksekdereceliorganları-nınseçimleriçokdereceliidi.Oysaşimdi,yeniAnayasadakentvekoySovyetlerindenYuksekSovyet’ekadarbutunSovyetleriçinya-pılacakseçimlerintekdereceliolmasıesasıkabulediliyordu.
Dahaonce,Sovyettemsilcileriseçimleriaçıkoylayapılıyorduveadaylaradegil,adaylistelerineoyveriliyordu.Oysaşimdi,temsilcile-rinseçimigizlioylayapılacaktıveherseçimbolgesindeadayliste-lerinedegiladaylaraoyverilecekti.
Bu,ulkeninsiyasiyaşamındakesinbirdonumnoktasıydı.Yeniseçimsisteminin,halkınsiyasifaaliyetininartmasına,yı-
gınlarınSovyetiktidarorganlarınınhalkakarşısorumluluklarınınçogalmasınayolaçmasıkaçınılmazdıvenitekimoyleoldu.
Ulkeninsiyasihayatındakibudonumnoktasınatamolarakha-zırlıklıolabilmekiçin, iticigucunPartiolmasıveyapılacakseçim-lerdePartininonderrolununtamolaraksaglanmasıgerekiyordu.Fa-kat,bunungerçekleştirilmesi,ancakbizzatPartiorgutleriningunlukçalışmalarındatamolarakdemokratikleştirilmeleriyle;PartiTuzugu-
449
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
nunemrettigigibi,Parti-içiyaşantıdademokratikmerkeziyetçilikil-kelerinitamolarakuygulamalarıyla;Partininbutunorganlarınınse-çimyoluylaişbaşınagelmesiyle;Partideeleştiriveozeleştirinintamolarakgeliştirilmesiyle;PartiorganlarınınPartikitlesinekarşıso-rumlulugununtamolmasıylavebizzatPartikitlesinintamaktifhalegelmesiylemumkunolabilirdi.
1937ŞubatınınsonlarındayapılanMerkezKomitesiPlenumun-daJdanovyoldaşın,PartiorgutlerininSSCBYuksekSovyetiseçimle-rinehazırlanmasıkonusundasundugurapor,bazıPartiorgutleri-nin,seçimilkesiyerinekooptasyonusulunuuygulayarak,adaylaryerineadaylistelerineoyvererek,gizlioyyerineaçıkoyesasınıge-tirerekgunlukçalışmalarındaPartiTuzugunuvedemokratikmer-keziyetçilikilkelerinisistematikolarakçignedikleriniortayakoydu.Boyleuygulamalarınhakimolduguorgutlerin,YuksekSovyetse-çimlerindegorevlerinitamolarakyerinegetiremeyecekleriaçıktı.Herşeydenonce,Partiorgutlerindebuturanti-demokratikuygula-malara son vermekvePartiçalışmasınıgenişdemokratikesaslaruzerindeyenidenorgutlemekzorunluydu.
Bununiçin,Jdanovyoldaşınraporunudinlediktensonra,Mer-kezKomitesiplenumuşunlarıkararlaştırdı:
“a)Partiçalışmasını,PartiTuzugununongorduguParti-içide-mokrasiilkelerinintamvekoşulsuzolarakuygulanmasıtemeliuze-rindeyenidenorgutlemek.
b)PartiTuzugununongordugugibi,PartiKomiteleriiçinkoop-tasyonuygulamasınasonvermekvePartiorgutlerininyoneticior-ganlarınınseçimyoluylaişbaşınagelmesiilkesiniyenidenhakimkılmak.
c) Parti organları için yapılan seçimlerde aday listelerineoyverilmesiniyasaklamak;seçimlerdeadaylaraoyverilmesinevebu-tunPartiuyelerinin,adaylarakarşıçıkmaveonlarıeleştirmesınır-sızhakkınasahipolmak.
450
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
d) Partiorganlarıiçinyapılanseçimlerdekapalı(gizli)oyesa-sınıkabuletmek.
e) En alt seviyedeki Parti orgutlerinin Parti Komitelerinden,BolgeveAltBolgeKomitelerinevemillibolgelerdekiKomunistPar-tilerininMerkezKomitelerinekadarbutunPartiorgutlerinde,Partiorganlarınınseçilmesi;butunseçimlerinengeç20Mayıstarihinekadartamamlanması.
f) ButunPartiorgutlerinin,PartiorganlarınınhizmetsureleribakımındanPartiTuzugununongordugukurallarasıkısıkıyauy-ması;yani:EnaltseviyedekiPartiorgutlerindeyıldabir;mıntıkaveşehirorgutlerindeyineyıldabir;altbolge,bolgevecumhuriyetor-gutlerinde18aydabirseçimyapılması.
g) Temel Parti orgutlerinin, Parti Komitelerini genel fabrikatoplantılarındaseçmesisisteminesıkısıkıyabaglıkalmalarınısag-lamakvegenelfabrikatoplantılarınınyerinedelegetoplantılarınıngeçirilmesineizinvermemek.
h) BazıPartiorgutlerindegorulen,geneltoplantılarıkaldırmavebununyerinebolumtoplantılarıvedelegekonferanslarınıngeçi-rilmesineizinvermemek.“
BoyleceParti,yaklaşanseçimleriçinhazırlıklarabaşladı.MerkezKomitesininbukararıçokbuyuksiyasionemtaşıyordu.
Bukararınonemi,SSCBYuksekSovyetiseçimleriiçinPartininaçtıgıkampanyayıbaşlatmasındanibaretdegildi;bukarar,aynızamandaveoncelikle,Partiorgutlerininçalışmalarınınyenidenorgutlemelerine,Parti-içidemokrasiilkeleriniuygulamalarınaveYuksekSovyetseçim-lerinetamolarakhazırlanmalarınayardımcıoluyordu.
SeçimkampanyasınıgeliştirirkenParti,KomunistlervePartisizyıgınlararasındabirseçimblokukurulmasıfikriniseçimpolitikası-nınkoşetaşıyapmayakararverdi.Parti,seçimbolgelerindeParti-sizlerleortakadaylargostermeyekararvererek,Partisizlerleyıgın-larlaittifakhalinde,blokhalindeseçimleregirdi.Bu,burjuvaulkele-
451
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
rindeyapılanseçimlerdegorulmemişvetamamenimkansızolanbirşeydi.Ama,birbirineduşmansınıflarınartıkmevcutolmadıgıvenufusunbutunkesimlerininmanevivesiyasibirliginintartışıl-mazbirgerçekolduguulkemizde,KomunistlerlePartisizlerinbirseçimblokukurmalarıgayetdogaldı.
7Aralık1937’dePartiMerkezKomitesi, seçmenlerehitabenbir bildiri yayınladı. Bildiride şöyle deniyordu:
“12Aralık1937’de,sosyalistAnayasamızgereğince,Sovyetler
Birliği’nin emekçi halkı, SSCB Yüksek Sovyeti’ne temsilcilerini
seçecektir.BolşevikPartiseçimlere,Partisizişçilerle,köylülerle,
memurlarlaveaydınlarlablokhalinde,ittifakhalindegirmekte-
dir...BolşevikParti,kendiniPartisizlerdenayrıtutmamakta,ak-
sineseçimlerePartisizlerleblokhalinde, ittifakhalinde,işçive
memursendikalarıyla,GençKomünistlerBirliğivePartisizlerin
diğerörgütvekuruluşlarıylablokhalindegirmektedir.Dolayısıy-
la,temsilciadayları,KomünistlerinvePartisizlerinortakadayları
olacaktır;nasılherKomünisttemsilci,Partisizlerindetemsilcisi
olacaksa,herPartisiz temsilcideaynızamandaKomünistlerin
temsilcisiolacaktır.”
MerkezKomitesi’ninbildirisi,seçmenlereyapılanşuçagrıylasonaeriyordu:
“SovyetlerBirliğiKomünistPartisi(Bolşevik)MerkezKomi-
tesi,bütünkomünistlerivesempatizanları,Partisizadaylara,tıpkı
komünistadaylaraoyveriyormuşçasınaoyvermeyeçağırır.
SovyetlerBirliğiKomünistPartisi(Bolşevik)MerkezKomi-
tesi,tümPartisizseçmenleri,Komünistadaylara,tıpkıPartisiz
adaylaraoyveriyormuşçasınaoyvermeyeçağırır.
SovyetlerBirliğiKomünistPartisi(Bolşevik)MerkezKomi-
tesi,bütünseçmenleri,birlikSovyeti’neveMilliyetlerSovyeti’ne
girecektemsilcileriseçmeküzere12
452
Onikinci bölüm. Sosyalist toplumun inşasini tamamlama mücadelesinde bolşevik parti. Yeni anayas-
Aralık 1937’de yekvücut olarak sandık başına gitmeye
çağırır.Sovyetdevletininyüceorganınatemsilciseçmeşerefini
vehakkınıkullanmayanbirtekseçmenolmamalıdır.
Yüksek Sovyet seçimlerine istisnasız bütün seçmenlerin
katılmasınısağlamayıyurttaşlıkgörevisaymayanbirtekaktif
vatandaşolmamalıdır.
12 Aralık 1937, SSCB’ni bütün milliyetlerden emekçi
halkının,Lenin’inveStalin’inmuzafferbayrağıetrafındabirliği-
nikutlayanbüyükbirbayramolmalıdır.”
11Aralık1937’de,seçimlerinarifesinde,Stalinyoldaşadaygos-terildigibolgeninseçmenlerinehitapettiveSSCBYuksekSovye-ti’neseçilecekdelegelerin,halkınseçtigikimselerinnasılolmasıge-rektiginianlattı.Stalinyoldaşşoylededi:
“Seçmenler,halktemsilcilerininkendilerineverilengörevi
yerinegetirecekyetenekteolmasını;çalışmalarındasiyasidar
görüşlülerseviyesinedüşmemesini;siyasigörevlerindeLenin’i
örnekalmasını;kamugörevlerindeLeningibiaçıkvekesinol-
malarını; mücadelede Lenin gibi acımasız olmasını; ortalık
karışmayabaşladığındave şuyadabu türbir tehlikeufukta
göründüğünde,Leningibihertürlüpaniktenvepanikbelirtisin-
den uzak olmasını, lehteki ve aleyhteki bütün unsurların
kapsamlıbir şekilde tespitedilip tartılmasınıgerektirenkar-
maşıksorunlarhakkındakararalmada,Leningibiakıllıvekesin
davranmasını;Leningibinamusluvedürüstolmasını;halkını
Leningibisevmesinitalepetmelidirler.”
SSCBYuksekSovyetiseçimleri12Aralıkgunubuyukcoşkunlukiçindeyapıldı.Buolay,seçiminotesindebirşeydi.OgunSovyethal-kınınzaferinikutlayanbuyukbirbayram,SSCBhalklarınınbuyukdostlugunuortayakoyanbirolaydı.
94milyonseçmenin91milyondanfazlasıyadayuzde96.8’i oykullandı. Seçime katılanların 89,844,000’i ya da yüzde 98.6’sı,
453
Onikinci bölüm.
Komünistler ve Partisizler blokunun adaylarına oy verdiler. Sa-dece 632,000 kişi, ya da seçmenlerin yüzde birinden daha azı,Komünistler ve Partisizler blokunun adaylarına karşı oy verdi-ler. Komünistler ve Partisizler blokunun istisnasız bütün adayla-rı seçildiler.
Boylece90milyonkişioybirligiyleSSCB’ndesosyalizminzafe-rini onayladı.
Bu,KomunistlervePartisizlerblokununonemlibirzaferiydi.Bu,BolşevikPartininbirzaferiydi.Bu,Molotovyoldaşın,EkimDevriminin20.yıldonumundeyap-
tıgıtarihikonuşmadasozunuettigi,Sovyethalkınınmanevivesi-yasibirligininparlakbirkanıtıydı.
454
Onikinci bölüm. Sonuçlar
SONUÇLAR
BolşevikPartisininkatettigitarihiyoldançıkarılacaktemelso-nuçlarnelerdir?
SovyetlerBirligiKomunistPartisi(Bolşevik)tarihibizeneog-retiyor?
1)Partitarihibizeherşeydenonce,proletaryanındevrimcibirpartisi,oportunizmdenarınmış,uzlaşmacılaraveteslimiyetçilerekarşıuzlaşmaz,burjuvaziyeveonundevletiktidarınakarşıtutu-mundadevrimcibirpartiolmaksızın,proleterdevriminveproletar-yadiktatorlugununzaferininimkansızoldugunuogretiyor.
Partitarihibize,proletaryayıboylebirpartidenyoksunbırak-manın,onudevrimcionderliktenyoksunbırakmakdemekoldugu-nu;onudevrimcionderliktenyoksunbırakmanıniseproleterdev-rimdavasınıyıkmakanlamınageldiginiogretiyor.
Partitarihibize,içbarışşartlarındayetişmiş,oportunistlerindumen suyundan giden, “sosyal reformlar”hayaliyle yaşayanvesosyaldevrimdenodukopanBatıAvrupatipialışılagelmişsosyal-demokratpartilerinboylebirpartiolamayacagınıogretiyor.
Partitarihibize,sadeceyenitiptebirpartinin,Marksist-Leni-nistbirpartinin,birsosyaldevrimpartisinin,proletaryayıburjuva-ziyekarşıtayinedicisavaşlarahazırlayabilecekveproleter devri-min zaferini orgutleyebilecekbir partinin boylebirpartiolabile-ceginiogretiyor.
SSCB’dekiBolşevikParti,boylebirpartidir.“Devrimöncesidönemde”,diyorStalinyoldaş,“azçokbarışçıl
gelişme döneminde, II. Enternasyonal Partilerinin işçi hare-
ketindeegemengüçolduğuveparlamentermücadelebiçimleri-
nintemelbiçimlerolarakgörüldüğübukoşullardaparti,son-
ralarıaçıkdevrimcisavaşkoşullarıaltındakazandığıciddiveta-
yinediciönemesahipdeğildiveolamazdıda.Çeşitlisaldırılara
455
Onikinci bölüm. Sonuçlar
karşıII.EnternasyonalisavunmakiçinKautsky,II.Enternasyo-
nalpartilerininsavaş aracı değil, birbarış aracı olduklarını,
tam da buyüzdensavaşsırasında,proletaryanındevrimciey-
lemleridöneminde;herhangiciddibirşeyegirişecekdurumdaol-
madıklarınısöyledi.Butamamıyladoğrudur.Amabunedemek-
tir?Budemektirki, II.Enternasyonalpartileri,proletaryanın
devrimci mücadelesi için işe yaramazdır; işçileri iktidara
götüren,proletaryanınmilitanpartilerideğil,parlamentoseçim-
leri ve parlamenter mücadele için düzenlenmiş bir seçim
aygıtıdır. Aslında, II. Enternasyonal oportünistlerinin ege-
menlikleridönemindeproletaryanınasılsiyasiörgütününparti
değil de parlamento fraksiyonu olduğu olgusu da bununla
açıklanır. Partinin bu dönemde gerçekte parlamento fraksiy-
onununbireklentisiveonahizmetetmekleyükümlübiröğeold-
uğuiyibilinir.Kanıtlamayagerekyokturki,böylesikoşullaral-
tındaveböylebirpartininyönetimialtındaproletaryayıdevrime
hazırlamaksözkonusubileolamazdı.
Amayenidönemingelipçatmasıyladurumtemeldendeğişti.
Yenidönem,sınıflarınaçıktançatışmasıdönemidir;proletary-
anındevrimcieylemlerdönemi,proleterdevrimdönemi,güçler-
inemperyalizmidevirmeye,iktidarınproletaryatarafındanele
geçirilmesine doğrudan hazırlanması dönemidir. Bu dönem,
proletaryanınönüneyenigörevlerkoyar:tümpartiçalışmasını
yeni, devrimcibir tarzdayenidenörgütlemek, işçileri iktidar
uğruna devrimci mücadele ruhuyla eğitmek, yedekleri ye-
tiştirmekveyakınlaştırmak,komşuülkelerinproleterleriyleitti-
fakkurmak, sömürgelerdeki ve bağımlı ülkelerdeki kurtuluş
hareketiylesağlambağlarkurmakvs.vb.Buyenigörevlerin,par-
lamentarizminbarışçılkoşullarındaeğitilmişolaneskisosyal-
demokratpartileringüçleriyleçözülebileceğinisanmak,kendini
onmazbirçaresizliğe,kaçınılmazbiryenilgiyemahkumetmek
456
Onikinci bölüm. Sonuçlar
demektir.Üstesindengelinecekböylesigörevlerinolduğuyerde
eskipartileribaştatutmayadevametmek,tamamensilahsızdu-
rumdakalmakdemektir.Kanıtlamayagerekyokturki,prole-
taryaböylebirdurumarazıolamazdı.
Yenibirpartinin,militanbirpartinin,devrimcibirpartinin,
proletaryayaiktidaruğrunamücadeledeönderlikedecekkadar
cesur,devrimcidurumunçapraşıkkoşullarıiçindeyolunuşaşır-
mayacakkadardeneyimli,hedefegidenyoldatehlikeliengelle-
rdensakınacakkadaresnekbirpartininzorunluluğuburadan
gelir.
Böylebirpartiolmaksızın,emperyalizmidevirmek,prole-
taryadiktatörlüğünükurmakdüşünülemezbile.
Buyeniparti,Leninizminpartisidir.”(Stalin,LeninizminSo-
runları,s.74/75.)
2)Partitarihibizeayrıca,işçisınıfıpartisinin,işçisınıfıhareke-tininileriteorisine,Marksist-Leninistteoriyeiyicehakimolmadık-ça,sınıfınınonderirolunu,proleterdevriminorgutleyicisiveonde-rirolunuoynayamayacagınıogretiyor.
Marksist-Leninist teorinin gucu, bu teorinin Partiye her du-rumdadogruyonubulma,olaylarıniçbaglantısınıanlama,bunlarınakışyonunuoncedengormevesadecebugunnasılvehangiyondegeliştiklerinidegil,gelecektenasılvehangiyondegelişeceklerinidegormeimkanısaglamasındayatar.
AncakMarksist-Leninistteoriyeiyicehakimolmuşbirpartigu-venleilerleyebilirveişçisınıfınıileriyegoturebilir.
Vetersine—Marksist-Leninistteoriyeiyicehakimolmayanbirpartiiseelyordamıylailerlemekzorundakalır,eylemlerindeguven-sizhalegelirveişçisınıfınıileriyegoturemez.
Marksist-LeninistteoriyeiyicehakimolmakiçinMarx’ın,En-gels’inveLenin’ineserlerindensoyutlanmışsonuçveonermeleridikkatleezberlemenin,uygunduştugundebunlarınakletmeyiog-
457
Onikinci bölüm. Sonuçlar
renmeninveboyleezberlenmişolansonuçveonermelerinheryer-degeçerliolacagınıumarak,bununlayetinmeninyeterliolacagısa-nılabilir.AmaMarksist-Leninistteoriyeboylebiryaklaşımtama-mıylayanlıştır.Marksist-Leninistteoriyibirdogmalaryıgını,birfetvalarlistesi,birimansimgesiolarak,Marksistleridebasmakalıpbilgiçler,dogmacılarolarakgormemekgerekir.Marksist-Leninistteori,sosyalgelişmenin,işçisınıfıhareketinin,proleterdevrimin,komunisttoplumuninşasınınbilimidir.Vebirbilim olarak,hare-ketsizdurmaz veduramaz; gelişir ve kendinimukemmelleştirir.Açıktırki,gelişmesiiçindeyenitecrubelerleveyenibilgilerlemutla-kazenginleşir;bazıonermelerivesonuçlarıda,zamanınakışıiçin-demutlakadegişir;yenitarihişartlaratekabuledenyenionermelervesonuçlarmutlakabunlarınyerinialır.
Marksist-Leninistteoriyehakimolmak,hiçbirşekilde,onunbu-tun formullerini ve onermelerini ezberlemek ve her kelimesinebaglanıpkalmakanlamınagelmez.Marksist-Leninistteoriyeha-kimolmakiçin,herşeydenonce,onunlafzıylaozunubirbirindenayırmayıogrenmeliyiz.
Marksist-Leninist teoriyehakim olmak, bu teoriyi özümle‐mekveonu,proletaryanınsınıfmucadelesinindegişenşartların-dadevrimcihareketinpratiksorunlarınınçozumundekullanma-yıogrenmekdemektir.
Marksist-Leninistteoriyehakimolmak,buteoriyidevrimcihareketinyenitecrubeleriyle,yenionermevesonuçlarıylazen-ginleştirmekdemektir;eskimişonermelerinivesonuçlarını,yenitarihişartlaratekabuledenyenileriyle,teorininozuneuygunola-rak degiştirmekte tereddut etmeksizin onu geliştirebilmek veilerletebilmekdemektir.
Marksist-Leninistteoribirdogmadegil,bireylemkılavuzudur.
Ikinci Rus Devrimine (Şubat 1917) kadar butun ulkelerinMarksistleri,parlamenterdemokratikcumhuriyetin,kapitalizmden
458
Onikinci bölüm. Sonuçlar
sosyalizmegeçişdonemindetoplumiçinenuygunsiyasiorgutlenmeoldugunuduşunuyorlardı.GerçiMarxdahayetmişliyıllarda,proletar-yadiktatorluguiçinenelverişlibiçiminparlamentercumhuriyetde-gil,ParisKomunuornegindebirsiyasiorgutlenmeoldugunubelirt-mişti.AmaneyazıkkiMarx,yazılarındabuonermeyifazlageliştir-memiştivebuonermeunutulmuştu.Ayrıca,Engels’in1891’deEr-furtProgramıtaslagınıeleştirirkenilerisurdugu,demokratikcumhu-riyetin“proletaryadiktatorluguiçinozgulbiçim”olduguşeklindekikesinbeyanı,Marksistlerindemokratikcumhuriyetiproletaryadik-tatorlugununsiyasibiçimiolarakgormeyedevamettiklerikonusun-dahiçbirşupheyeyerbırakmıyordu.Engels’inbutezidahasonra,LenindahilbutunMarksistlerinyolgostericiilkesihalinegeldi.An-cak1905RusDevrimiveozellikle1917ŞubatDevrimi,toplumunsi-yasiorgutlenmesininyenibirbiçimini,IşçiveKoyluTemsilcileriSov-yetleriniortayaçıkardı.Rusya’dakiikidevrimtecrubesininincelen-mesinedayanarakLenin,Marksistteoridenyolaçıkarak,proletaryadiktatorluguiçineniyisiyasibiçimin,parlamenterdemokratikcum-huriyetdegil,birSovyetlercumhuriyetioldugusonucunavardı.Bu-radanhareketleLenin,Nisan1917’de,burjuvadevrimindensosya-listdevrimegeçişdonemisırasında,proletaryadiktatorluguiçinenelverişlibiçimolarakbirSovyetCumhuriyetişiarınıortayaattı.Bu-tunulkelerinoportunistleriparlamentercumhuriyetesarıldılarveLenin’iMarksizmdenayrılmakvedemokrasiyiyıkmaklasuçladılar.Ama,elbetteki,MarksistteoriyiderinliginekavramışolangerçekMarksist,oportunistlerdegil,Lenin’di.ÇunkuLenin,Marksistteoriyiyenitecrubelerlezenginleştirerekilerletiyordu.OysaoportunistlerMarksizmigeriyeitiyorlardıveonermelerindenbirinibirdogmaha-linegetiriyorlardı.
EgerLeninMarksizminlafzıaltındaezilipkalsaydıveMarksiz-mineski,Engelstarafındanformuleedilenbironermesini,yenita-rihişartlarauygunbironermeyle,Sovyetlercumhuriyetineilişkin
459
Onikinci bölüm. Sonuçlar
yenionermeyledegiştirmekcesaretinigostermeseydi,Partimize,devrimimizeveMarksizmeneolurdu?Partikaranlıktaelyorda-mıylayurumekzorundakalır,Sovyetlerdagılırdı;Sovyetiktidarı-mızolmazdıveMarksistteoribuyukbirbaşarısızlıklakarşılaşırdı.Proletaryakaybeder,proletaryanınduşmanlarıkazanırdı.
Emperyalizm oncesi kapitalizmi incelemeleri sonucundaEn-gelsveMarx,sosyalistdevrimintekulkedezafereulaşamayacagı,ancakuygarulkelerintumundeyadaçogundaaynızamandaindiri-lecekbirdarbeylezafereulaşılabilecegisonucunavarmışlardı.Bu,19. yuzyılın ortalarında oluyordu.Busonuç,dahasonrabutunMarksistlerinyolgostericiilkesihalinegeldi.Ancak,20.yuzyılınbaşında, emperyalizm oncesikapitalizm, emperyalist kapitalizmhaline;ilerleyenkapitalizm,çuruyenkapitalizmhalinegeldi.Em-peryalistkapitalizmiincelemesisonucundaLenin,Marksistteoriyedayanarak, Engels veMarx’ın eski formulunun artık yeni tarihişartlarauymadıgıvesosyalistdevrimintekulkedezafereulaşması-nınmumkunoldugusonucunavardı.Butunulkelerinoportunistle-ri,EngelsveMarx’ıneskiformulunesarıldılarveLenin’iMarksizm-denayrılmaklasuçladılar.Amaelbetteki,Marksistteoriyiderinle-mesine kavramış olan gerçek Marksist, oportunistler degil, Le-nin’di.ÇunkuLenin,Marksistteoriyiyenitecrubelerlezenginleşti-rerek ilerletiyordu, oysa oportunistler onu geri itiyorlar ve onumumyalaştırıyorlardı.
EgerLeninMarksizminlafzıaltındaezilipkalsaydıveMarksiz-mineskidenvarmışoldugusonuçlardanbiriniterkedip,yerinesos-yalizmintekulkedezafereulaşmasınınmumkunoldugunu goste-ren yeni bir sonucu, yeni tarihi şartlara uygunbir sonucu koy-mak için gerekli teorik cesareti göstermeseydi, Partimize, devri-mimize ve Marksizme ne olurdu? Parti karanlıkta el yordamıylayürümek zorunda kalır, proleter devrimi önderlikten yoksun bı-
460
Onikinci bölüm. Sonuçlar
rakılır ve Marksist teoriçürümeye başlardı. Proletarya kaybeder,proletaryanın düşmanları kazanırdı.
Oportunizmherzaman,Marksistteorininveyaonunonerme-lerindenvevarmışoldugusonuçlardanherhangibirinindogrudandogruya inkarı demek degildir. Oportunizm, bazen, Marksizminilerlemesinionleyecekeskimişonermelerinesıkısıkıyasarılmaveonlarıbirerdogmahalinegetirmeteşebbusundeifadesinibulur.
Abartmışolmaktankorkmaksızındenilebilirki,Engels’inolu-mundenbuyana,Marksistteoriyiilerletenveonuproletaryanınsı-nıfmucadelesininyenişartlarındayenitecrubelerlezenginleştirenMarksistler,sadeceustateorisyenLeninveLenin’densonra,StalinveLenin’indigertakipçileriolmuşlardır.
VeLeninveLeninistler,Marksistteoriyiilerletmişolduklarıiçin,iştetambusebeptendolayı,LeninizmMarksizmindahadagelişti-rilmesidir;proletaryanınsınıfmucadelesininyenişartlarınınMark-sizmi,emperyalizmveproleterdevrimleriçagınınMarksizmi,sos-yalizminyeryuzununaltıdabirindezafereulaştıgıçagınMarksiz-midir.
OnderkadrolarıMarksistteoriyikavramışolmasaydı,buteori-yibireylemkılavuzuolarakalmasaydı,Marksistteoriyiproletarya-nınsınıfmucadelesininyenitecrubesiylezenginleştirerekonuiler-letmeyiogrenmeseydi,BolşevikPartiEkim1917’dezaferkazana-mazdı.
AmerikanişçisınıfıhareketiniyonetmeişiniyuklenenAmeri-ka’dakiAlmanMarksistlerinieleştirirken,Engelsşoyleyazıyordu:
“Almanlar,ellerindekiteoriyiAmerikanyığınlarınıharekete
geçirebilecekbirkaldıraçolarakkullanmayıbilmiyorlar;çoğu
hallerdebizzatkendileriteoriyianlamıyorlarveonudoktriner
vedogmatikbirbiçimde,ezberlenmesigerekenvebu takdirde
her ihtiyacacevapverecekbirşeyolarakelealıyorlar.Onlariçin
teori,bireylemkılavuzudeğil,birdogmadır.”(Sorge’yeMektup,
461
Onikinci bölüm. Sonuçlar
29Kasım1886,Marx-Engels,SeçmeMektuplar,Moskova1934,
s.357.)
Nisan1917’de,devrimcihareketinilerledigivesosyalistdevri-megeçişizorladıgıbirsırada,proletaryanınvekoylulerindevrimcidemokratikdiktatorluguşeklindekieskiformulehala,sıkısıkıyasarılanKamenev’ivebazıeskiBolşeviklerieleştirirken,Leninşoyleyazıyordu:
“MarxveEngelsherzaman,bizimöğretimizbirdogmadeğil,
bir eylem kılavuzudur derler ve, tarihi sürecin her bir
aşamasınınsomutiktisadivesiyasişartlarındazorunluolarak
değişikliğeuğrayan genel görevlerin tespitinden ibaret kalan
‘formüllerin’ezberlenmesiveanlamadantekrarlanmasıylahak-
lı olarak alay ederlerdi...BirMarksistin,gerçekhayatı,somut
gerçeklerigözönünealmasıvedüneaitbirteoriyesarılmayade-
vametmemesigerektiğiyolundakitartışılmazdoğruyukavra-
makönemlidir...”(Lenin-Stalin,1917Yılı,s.24ve26.)
3) Partitarihibunlardanbaşkabize,işçisınıfısaflarındafaaliyetgosteren ve işçi sınıfının geri kesimlerini burjuvazininkollarınaiterekişçisınıfınınbirliginibozankuçuk-burjuvapartileriezilme-digitakdirde,proleterdevriminzafereulaşmasınınimkansızoldu-gunuogretir.
Partimizintarihi,kuçuk-burjuvapartilere,Sosyal-Devrimcilere,Menşeviklere,Anarşistlerevemilliyetçilerekarşımucadelevebupartilerinkesinolarakyenilgiyeugratılmasıtarihidir.Egerbuparti-leryenilgiyeugratılmamışveişçisınıfısaflarındansurulupatılma-mışolsalardı,işçisınıfınınbirligisaglanamazdı.Veegerişçisınıfı-nınbirligisaglanmasaydı, proleter devrimin zaferini saglamakimkansızolurdu.
IlkbaştakapitalizminmuhafazasındanveEkimDevrimindensonraisekapitalizminrestorasyonundanyanaolanbupartilertamolarakyenilgiyeugratılmamışolsaydı,proletaryadiktatorlugunu
462
Onikinci bölüm. Sonuçlar
korumak, dış askerimudahaleyi altetmekve sosyalizmikurmakmumkunolmazdı.
Halkıaldatmakiçinhepsidekendilerine“devrimci”ve“sosyalist”susuverenkuçuk-burjuvapartilerinin,Sosyal-Devrimcilerin,Men-şeviklerin,Anarşistlerinvemilliyetçilerin,dahaEkimSosyalistDev-rimindenoncekarşı-devrimcipartilerhalinegelmelerivedahasonrayabancıburjuvacasuslukorgutlerininajanları;casuslardan,yıkıcı-lardan,saptırmacılardan,katillerdenvevatanhainlerindenmeydanagelenbirçetehalinialmalarıbirrastlantısayılamaz.
“Sosyaldevrimçağındaproletaryanınbirliği”,derLenin,“an-
cakMarksizmintamdevrimcipartisiyleveancakbütündiğer
partilerekarşıverilenamansızbirmücadeleylesağlanabilir.”(Le-
nin,TümEserler,ciltXXn,s.62.)
4) Partitarihibunlardanbaşkabize,işçisınıfıpartisinin,kendisaflarındakioportunistlerekarşıuzlaşmazbirmucadelevermezse,kendiiçindekiteslimiyetçileriezmezse,kendisaflarınınbirliginivedisiplininikoruyamayacagını;neproleterdevriminorgutleyicisiveonderirolunu,nedeyenisosyalisttoplumunkurucusurolunuoy-nayamayacagınıogretiyor.
Partimiziniçyaşantısınıngelişmetarihi,Partiiçindekioportu-nistgruplara—“Ekonomistler”e,Menşeviklere,Troçkistlere,Bu-harincivemilliyetçisaldırılarakarşımucadelevebugruplarıntambiryenilgiyeugratılmasıtarihidir.
Parti tarihi bize, butun bu teslimiyetçi grupların aslında,partimiziçindeMenşevizminajanları,onuntortusu,onunsurdu-ruculeriolduklarınıMenşeviklergibi,partideveişçisınıfısafla-rındaburjuvanufuzununaraçlarıydı.Bunun için,Partidekibugruplarıntasfiyesimucadelesi,Menşevizmintasfiyesimucadele-sininsurdurulmesiydi.
Eger“Ekonomistler”iveMenşeviklerialtetmeseydik,Partiyiin-şaedemezveişçisınıfınıproleterdevrimegoturemezdik.
463
Onikinci bölüm. Sonuçlar
EgerTroçkistleriveBuharincilerialtetmeseydik,sosyalizminkuruluşuiçingereklişartlarıyerinegetiremezdik.
Herturdenverenktenmilliyetçisapmalarıntemsilcilerinialtet-meseydik,halkıenternasyonalizmruhuylaegitemez,SSCBhalklarıarasındakibuyukdostlukbayragınıkoruyamazveSovyetSosyalistCumhuriyetlerBirligi’nikuramazdık.
Bazıkimseler,Bolşeviklerin,Partiiçindekioportunistunsurlarakarşımucadeleyeçokfazlazamanharcadıklarını,bunlarınoneminiabarttıklarınıduşunebilirler.Amabutamamenyanlıştır.Saflarımız-dakioportunizm,saglıklıbirorganizmadaki ulsergibidirveaslahoşgoruylekarşılanmamalıdır.Parti,işçisınıfınınoncumufrezesi,ilerikalesivegenelkurmayıdır.Işçisınıfınınyoneticikurmayında,şuphecilere,oportunistlere,teslimiyetçilerevehainlereyeryoktur.Burjuvaziyekarşıbirolum-kalımsavaşıverildigisırada,kendikur-mayında,kendikalesiiçindeteslimiyetçilervehainlervarsa,işçisı-nıfıcephedenvecephegerisindenikiateşarasındakalacaktır.Boy-lebirmucadeleninancakyenilgiylesonuçlanacagıaçıktır.Birkale-yi zaptetmenin en kolay yolu,onuiçeridenteslimalmaktır.Zaferkazanmakiçin,işçisınıfınınpartisi, işçi sınıfının yönetici kurma-yı, ileri kalesi, önce teslimiyetçilerden, kaçaklardan, grev kırıcı-larından ve hainlerden temizlenmelidir.
Lenin’evePartiyekarşımucadeleedenTroçkistlerin,Buharin-cilerinvemilliyetçisapmalarıntemsilcilerininsonunun,tıpkıMen-şevikveSosyal-Devrimcipartilerinkigibiolması, faşist casuslukorgutlerininajanları,casuslar,yıkıcılar,katiller,saptırmacılarveva-tanhainlerihalinegelmeleribirrastlantısayılamaz.
“Saflarımızdareformistler,Menşeviklerolduğusürece”,diy-
orduLenin,“proleterdevrimindezaferkazanmak,buzaferimu-
hafazaetmekimkansızdır.Bu,ilkeolaraksondereceaçıktırve
hemRusya’nın,hemdeMacaristan’ındeneyimleriylekesinbir
şekildedoğrulanmıştır...Rusya’da,birçokkereortayaçıkanzor
464
Onikinci bölüm. Sonuçlar
durumlar, eğer Menşevikler, reformistler ve küçük-burjuva
demokratlarıPartimizdekalmışolsalardı,mutlakaSovyetreji-
minindevrilmesiylesonuçlanırdı...”(Lenin,TümEserler,ciltXXV,
s.462/63,Rusça.)
“EğerPartimiziçbirliğinivesaflarınıneşsizbirliğinisağlay-
abildiyse,buherşeydenönceoportünizmpisliğindenkendini
zamanındaarındırması,saflarındantasfiyecileriveMenşevikleri
kovmayıbilmesindenötürüdür.Proletaryapartileriningelişme
vegüçlenmeyolu,saflarınıoportünistlerdenvesosyal-şovenle-
rden,sosyal-yurtseverlerdenvesosyal-pasifistlerdenarındır-
maktangeçer.Parti,kendinioportünistunsurlardanarındırarak
güçlenir:”(Stalin,LeninizminSorunları,s.84/85.)
5)Partitarihibundanbize,başarılarındanbaşıdonen,kendinibuyukgoren,çalışmasındakikusurlarıgormezliktengelmeyebaş-layanvehatalarınıkabullenmektenveonlarızamanındaiçtenliklevedurustçeduzeltmektenkorkanbirpartinin,işçisınıfınaonderlikrolunuoynayamayacagınıogretiyor.
Birparti,eleştiriveozeleştiridenkorkmazsa,çalışmasındakiha-tavekusurları, ortbas etmezse,parti çalışmasındaki hatalardandersçıkararakkadrolarınıegitirsevehatalarınızamanındaduzelt-meyibilirse,yenilmezbirpartihalinegelir.
Birparti,hatalarınıgizlerse,sancılımeseleleriortbasederse,herşeyyolundaymışgibidavranarakeksiklerininustunuorterse,eleştiriveozeleştiriyetahammulgostermezse,kendinibegenmişli-gevegururakapılırsaveilkbaşarılarıylayetinirse,mahvolur.
“Birsiyasipartininhatalarıkarşısındaki tavrı”,derLenin,
“bupartininciddiyetininvekendisınıfınaveemekçiyığınlara
karşı yükümlülüklerini gerçekte nasıl yerine getirdiğinin en
önemlivegüvenilirkıstaslarındanbiridir.Birhatayıiçtenlikle
kabuletmek,onunnedenlerinitespitetmek,onayolaçanşartları
tahliletmekveonudüzeltmeninyollarınıtitizliklesınamak-işte
465
Onikinci bölüm. Sonuçlar
ciddibirpartininözellikleribunlardır;görevleriniyerinegetir-
menin,yanisınıfıvesonradayığınlarıeğitmeninyolubudur.”
(Lenin,‘Sol’Komünizm—BirÇocuklukHastalığı,Moskova1940,
s.40.)
Vedevamla:“Bugünekadarbütündevrimcipartiler,gururakapıldıkları,
güçlerininneredeyattığınıgöremediklerivezaaflarınıortaya
koymaktan korktukları içinmahvoldular. Ama biz yıkılmayız,
çünkübizzaaflarımızıortayakoymaktankorkmuyoruz,veon-
larıaltetmesiniöğreneceğiz.”(Lenin,TümEserler,ciltXXVII,s.
260/61,Rusça.)
6)Nihayet,Partitarihibize,işçisınıfıpartisinin,yıgınlarlagenişbaglarıyoksa,bubaglarısurekliolarakguçlendirmezse,yıgınlarınsesinekulakvermeyiveonlarınacilihtiyaçlarınıkavramayıbilmez-se,sadeceyıgınlarıegitmeyedegil,yıgınlardanogrenmeyedehazırdegilse,milyonlarcaişçiyevetumemekçilereonderliketmeyetene-ginesahipgerçekbiryıgınpartisiolamayacagınıogretiyor.
Lenin’indedigigibi,birparti,ancak“engenişemekçiyıgınla-rıyla,ozellikleproleter,amaaynızamandaproleterolmayanemekçiyıgınlarladabaglarkurmayı,yakıntemashalindeolmayıveonlarlabirolçudekaynaşmayı”başarırsayenilmezhalegelir.(Lenin,‘Sol’Komunizm—BirÇocuklukHastalıgı,s.9.)
Birparti,kendinidarpartikabugunahapsederse,yıgınlardankoparsaveburokratikpastaortulmesineizinverirsemahvolur.
“Genişhalkyığınlarıylabağlarınıkoruduklarısürece”,diyor
Stalinyoldaş,“Bolşeviklerihiçbirgücünaltedemeyeceğinikural
sayabiliriz.Vetersine,Bolşevikleryığınlardankoptuklarıveyığın-
larlabağlarınıyitirdiklerian,bürokratikpaslaörtüldüklerian,
bütünkuvvetlerinikaybedecekvesıfıraineceklerdir.
Eski Yunanmitolojisinde Anteus adlı ünlü bir kahraman
vardır. Efsaneye göre, Anteus, denizler tanrısı Poseidon ve
466
Onikinci bölüm. Sonuçlar
yeryüzütanrıçasıGea’nınoğluydu.Kendisinidoğuran,emziren
veyetiştirenanasınaçokbağlıydı.Anteus’unaltedemediğitek
kahramanyoktu.Herkesonuyenilmezsayıyordu.Onungücüne-
redeyatıyordu?Onungücü,birdöğüştenezamanhasmıtarafın-
dansıkıştırılırsa,yere,onudoğuranvebesleyenanayadokun-
masındaveondanyenigüçalmasındayatıyordu.AmaAnteus’un
birzayıfyanıvardı:şuveyabuşekildeyerlebağınınkoparılması
tehlikesi.DüşmanlarıbuzaafındanyararlanarakAnteus’ualtet-
ti.Bu,Herkül’dü.Herkül,Anteus’unasılaltetti?Onukaldırıpha-
vadatuttu,yeredokunmasınıönlediveböyleceonuhavadaboğ-
du.Kanımca,Bolşeviklerbize,Yunanmitolojisininkahraman
Anteus’uanımsatıyorlar.Onlarda,Anteusgibi,kendilerinidoğu-
ran, emziren ve yetiştiren anayla, yani yığınlarla bağlarını
sürdürdükleri içingüçlüdürler.Veanalarıyla,halklabağlarını
sürdürdüklerisürece,yenilmezkalmakiçinherimkanasahip-
tirler. Bolşevik önderliğin yenilmezliğinin anahtarı burada
yatıyor.”(Stalin,PartiÇalışmasındakiEksiklikler,Moskova1937,
s.45.)
BolşevikPartininkatetmişoldugutarihiyoldançıkarılacakte-melderslerbunlardır.
Son
467
Onikinci bölüm. Içindekiler
IÇINDEKILER
Foreword ..................................................... 1Giriş........................................................... 3
BIRINCIBÖLÜMRUSYA’DASOSYAL-DEMOKRATIŞÇIPARTISI’NIN
YARATILMASIUGRUNAMUCADELE(1883‐1901)
1. Rusya’da serfligin kaldirilmasi ve sanayi kapitalizminin geliş-mesi.ModernsanayiproletaryasininortayaçikişI.IşçIsinifiha-reketininilkadimlari........................................ 6
2. Rusya’danarodizmvemarksizm.Plehanovve“emeginkurtulu-şu”grubu.Plehanov’unnarodizmekarşImucadelesi.Rusya’damarksizminyayilmasi ......................................13
3. Lenin’indevrimcifaaliyetininbaşlangici.PetersburgIşçIsinifi-ninkurtuluşuIçinmucadelebirligI. .........................23
4. Lenin’innarodizmve“legalmarksizm”ekarşImucadelesi.Le-nin’inIşçI-koyluittifakiduşuncesi.Rusyasosyal-demokratIşçIpartisi’ninbirincikongresi. .................................27
5. Lenin’in“ekonomizm”ekarşImucadelesi.Lenin’ingazetesi“is-kra”ninçikişI...............................................31
Kisaozet .....................................................34
IKINCIBÖLÜMRUSYASOSYAL-DEMOKRATIŞÇIPARTISININOLUŞTURULMASI.PARTI
IÇINDEBOLŞEVIKVEMENŞEVIKGRUPLARININORTAYAÇIKIŞI.(1901‐1904)
1.1901-1904yillarindarusya’dadevrimcihareketinyukselişI............................................................37
468
Içindekiler
2.Lenin’inmarksistpartiinşasiplani.“ekonomistlerinoportuniz-mi. “iskra”nin lenin’in plani ugruna mucadelesi. Lenin’in “neyapmali?”eseri.Marksistpartininideolojiktemelleri. .......41
3.Rusyasosyal-demokratIşçIpartisiikincikongresi.Programvetuzugunkabuluveyekparebirpartininyaratilmasi.Kongredekiayriliklarveparti IçindeikiegiliminortayaçikişI:bolşevikvemenşevik. ..................................................53
4.Menşevikliderlerinbolucufaaliyetleriveii.Partikongresindensonra parti Içindemucadelenin keskinleşmesi.Menşeviklerinoportunizmi.Lenin’in“bir,adimileri,ikiadimgeri”adlikitabi.Marksistpartininorgutseltemelleri.........................59
Kisaozet .....................................................70
ÜÇÜNCÜBÖLÜMRUS-JAPONSAVAŞIVEBIRINCIRUSDEVRIMIDONEMINDEMENŞEVIKLERVEBOLŞEVIKLER
(1904‐1907)1.Rus-japonsavaşI.Rusya’dadevrimcihareketindahadayuksel-mesi.Petersburg’dagrevler.9ocak1905’tekişliksarayonundeIşçIgosterisi.Gostericilereateşaçilmasi.Devriminpatlakver-mesi........................................................71
2.Işçilerinsiyasigrevlerivegosterileri.Koylulerarasindadevrim-cihareketingelişmesi.“potemkin”zirhlisindaayaklanma.............................................................77
3.Bolşeviklerlemenşeviklerarasindataktikgoruşayriliklari. Iii.Partikongresi.Lenin’in “demokratikdevrimdesosyal-demok-rasininikitaktigI”kitabi.Marksistpartinintaktiktemelleri.............................................................81
4.Devrimindahadayukselmesi.Ekim1905’tekitum-rusyasiyasigrevi.Çarligingeriadimatmasi.Çarinmanifestosu.IşçItemsil-cilerisovyetlerininortayaçikişI........................... 100
5. Aralik silahli ayaklanmasi. Ayaklanmanin yenilgisi. DevrimingeriçekilişI.Birincidevletdumasi.Iv.(birlik)partikongresi........................................................... 104
6.Birinci devlet dumasi’nin dagitilmasi.Ikinci devlet dumasi’nintoplantiyaçagrilmasi.V.Partikongresi.Ikincidevletdumasi’nin
469
Onikinci bölüm. Içindekiler
dagitilmasi.Birincirusdevrimininyenilgininnedenleri. .. 114Kisaozet ................................................... 122
DÖRDÜNCÜBÖLÜMSTOLYPINGERICILIGIDONEMINDEMENŞEVIKLERVEBOLŞEVIKLER
BOLŞEVIKLERINBAGIMSIZBIRMARKSISTPARTIKURMASI(1908‐1912)
1. Stolypin gericiligI. Aydinlarin muhalif kesimlerinde çozulme.Yozlaşma egilimleri. Partili aydinlarin bir kismininmarksizmduşmanlarininkampinageçIşIvemarksizmin teorisini revizeetmegirişimleri.Lenin’in“materyalizmveampiriokritisizm”ki-tabindarevizyonistlerlehesaplaşmasivemarksistpartininteo-riktemellerinisavunmasi. ................................125
2—diyalektikvetarihimateryalizmuzerine ...............1353.StolypingericiligIdonemindebolşeviklervemenşevikler.Bol-şeviklerintasfiyecilereveotzovistlerekarşImucadelesi. ..171
4.BolşeviklerintroçkizmekarşImucadelesi.Partiduşmaniagus-tosbloku.................................................176
5. 1912pragpartikonferansi.Bolşeviklerinbagimsizbirmarksistpartikurmasi. ............................................180
Kisaozet ...................................................186
BEŞINCIBÖLÜMBIRINCIEMPERYALISTSAVAŞTANONCEIŞÇISINIFIHAREKETININ
YENIDENYUKSELIŞIDONEMINDEBOLŞEVIKPARTISI(1912‐1914)
1. 1912-1914donemindedevrimcihareketinyukselişI ......1882. Bolşevik gazetesi “pravda“. Iv. Devlet dumasi’ndaki bolşevikfraksiyon. ................................................193
3. Legalorgutlerdebolşeviklerinzaferi.DevrimcihareketindahadayukselişI.Emperyalistsavaşinarifesi...................202
Kisaozet ...................................................206
470
Onikinci bölüm. Içindekiler
ALTINCIBÖLÜMEMPERYALISTSAVAŞDONEMINDEBOLŞEVIKPARTISI.
RUSYA’DAIKINCIDEVRIM.(1914—mart1917)
1.Emperyalistsavaşinpatlakvermesivenedenleri .........2072.Ii.EnternasyonalpartilerininkendiemperyalisthukumetlerininsafinageçIşI.Ii.Enternasyonal’intekteksosyal-şovenpartileredagilmasi. ................................................212
3.Bolşevikpartininsavaş,barişvedevrimsorunlarindakiteorivetaktigI ...................................................216
4.Cephedeçarlikordularininyenilgisi.Iktisadibozukluk.Çarliginkrizi .....................................................223
5.Şubatdevrimi.Çarligindevrilmesi.IşçIveaskertemsilcilerisov-yetlerininkurulmasi.Geçicihukumetinkurulmasi.Ikiliiktidar...........................................................225
Kisaozet ...................................................232
YEDINCIBÖLÜMSOSYALISTDEVRIMINIHAZIRLAMAVEGERÇEKLEŞTIRME
DONEMINDEBOLŞEVIKPARTI(nisan1917‐1918)
1.Şubatdevrimindensonraulkededurum.Parti,yeraltindançika-rakaçiksiyasiçalişmayageçer.Lenin’inpetrograd’avarişI.Le-nin’innisantezleri.Partininsosyalistdevrimegeçmesiyaseti...........................................................234
2.Geçicihukumetkrizininbaşlangici.Bolşevikpartininnisankon-feransi. ..................................................241
3.Bolşevikpartininbaşkenttekibaşarilari.Geçicihukumetordula-rinin cephedeki başarisiz saldirisi. IşçI ve askerlerin temmuzgosterisininbastirilmasi..................................247
4. Bolşevik partinin silahli ayaklanmaya hazirlanma yolunu be-nimsemesi.Vi.Partikongresi. ............................252
5.Generalkornilov’undevrimekarşIkomplosu.Komplonunbasti-rilmasi.Petersburgvemoskovasovyetleribolşevikleregeçiyor...........................................................257
471
Onikinci bölüm. Içindekiler
6.Petersburg’daekimayaklanmasivegeçicihukumet’intutuklan-masi. Ii.Sovyetkongresivesovyethukumetininkurulmasi. Ii.Sovyetkongresininbarişvetoprakkonusundakikararnamele-ri.Sosyalistdevriminzaferi.Sosyalistdevriminzafereulaşmasi-ninnedenleri. ............................................263
7.Bolşevikpartininsovyetiktidarinisaglamlaştirmamucadelesi.Brest-litovskbarişI.Vii.Partikongresi ...................276
8.Sosyalizmininşasininilkadimlariuzerinelenin’inplani.Yoksulkoylukomitelerivekulaklarindizginlenmesi.“sol”sosyal-dev-rimcilerinisyaniveisyaninbastirilmasi.V.SovyetkongresiveR.S.F.S.C.Anayasasininkabulu. ...........................283
Kisaozet ...................................................288
SEKIZINCIBÖLÜMYABANCIASKERIMUDAHALEVEIÇSAVAŞ
DONEMINDEBOLŞEVIKPARTI(1918‐1920)
1.Yabanciaskerimudahaleninbaşlangici.Içsavaşinilkdonemi...........................................................290
2.Almanya’ninaskeriyenilgisi.Almanya’dadevrim.Iii.Enternas-yonal’inkurulmasi.Viii.Partikongresi....................296
3. Mudahalenin gelişmesi, sovyet ulkesinin ablukaya alinmasi.Kolçak’inharekativeyenilgisi.Denikin’inharekativeyenilgisi.Uçaylikbirara.Ix.Partikongresi. ........................304
4. Polonya soylularinin sovyet rusya’ya saldirisi. General vran-gel’inharekati.PolonyaplanininbaşarisizligI.Vrangel’inbozgu-nu.Mudahaleninsonu. ...................................310
5.Sovyetcumhuriyeti, ingiliz-fransiz- japonpolonyamudahalesiilerusya’daburjuvaziveçiftliksahiplerininbeyazmuhafizkar-şI-devrimininbirleşikkuvvetlerininasilveniçinyendi?...314
Kisaozet ...................................................319
472
Onikinci bölüm. Içindekiler
DOKUZUNCUBÖLÜMBARIŞÇILEKONOMIKRESTORASYONÇALIŞMASINA
GEÇIŞDONEMINDEBOLŞEVIKPARTISI(1921‐1925)
1. DişmudahaleninveIçsavaşintasfiyesindensonrasovyetcum-huriyeti.Restorasyondonemininguçlukleri. ..............321
2—partidesendikalaruzerinetartişma.X.Partikongresi.Muha-lefetinyenilgisi.Yeniekonomikpolitika’ya(nep)geçIş ....325
3.Nep’inilksonuçlari.Xi.Partikongresi.Sovyetsosyalistcumhu-riyetlerbirligI’ninkuruluşu.Lenin’inhastaligI.Lenin’inkoope-ratifplani.Xii.Partikongresi. .............................335
4. EkonomikrestorasyondakarşilaşilanguçluklerekarşImucade-le.Troçkistlerlenininhastaligindanyararlanarakfaaliyetleriniartiriyorlar. Yeni parti tartişmasi. Troçkistlerin yenilgisi. Le-nin’inolumu.LeninseferberligI.Xiii.Partikongresi. ......342
5. Restorasyon doneminin sonuna dogru sovyetler birligI. Ulke-mizdesosyalistinşavesosyalizminzaferisorunu.Zinovyev-ka-menev’in“yenimuhalefet”I.Xiv.Partikongresi.Ulkeninsosya-listsanayileşmepolitikasi.................................350
Kisaozet ...................................................362
ONUNCUBÖLÜMULKENINSOSYALISTSANAYILEŞMESIMUCADELESINDEBOLŞEVIKPARTISI
(1926‐1929)1. Sosyalist sanayileşme donemindeki guçlukler ve onlari aşmamucadelesi.Partiduşmanitroçkistlervezinovyevistlerbloku-nunkuruluşu. Blokun anti-sovyet eylemleri. Blokun yenilgiyeugratilmasi. ..............................................363
2. Sosyalist sanayileşmeninbaşarilari. Tarimin geri kalmasi. Xv.Partikongresi.Tarimdakollektifleştirmepolitikasi.Troçkistlervezinovyevcilerblokununezilmesi.Siyasiikiyuzluluk.....371
3.KulaklarakarşItaarruz.Partialeyhtaribuharin-rykovgrubu.Bi-rincibeşyillikplaninkabulu.Sosyalistyarişma.Kollektiftarimayonelikkitlehareketininbaşlamasi. ......................378
Kisaozet ...................................................387
473
Onikinci bölüm. Içindekiler
ONBIRINCIBÖLÜMTARIMINKOLLEKTIFLEŞTIRILMESIUGRUNA
MUCADELEDEBOLŞEVIKPARTI(1930‐1934)
1. 1930-1934yillarindauluslararasidurum.Kapitalist ulkelerdeiktisadi kriz.Mançurya’nin japonya tarafindan ilhak edilmesi.Almanya’dafaşizminiktidaragelmesi.Ikisavaşmihraki...........................................................389
2. Kulakunsurlarikisitlamapolitikasindan,sinifolarakkulaklaritasfiyeetmepolitikasinageçIş.Kollektif çiftlikhareketikonu-sundakipartipolitikasininçarpitilmasinakarşImucadele.Kapi-talist unsurlara karşI tum cephe boyunca taarruz. Xvi. Partikongresi. .................................................393
3. Ulusal ekonominin butun kollarini yeniden kurma politikasi.Tekniginonemi.Kollektifçiftlikhareketinindahadayayilmasi.Makine-traktoristasyonlarininsiyasişubeleri.Beşyillikplanindortyildatamamlanmasininsonuçlari.Sosyalizmintumcepheboyuncazaferi.Xvii.Partikongresi. .......................405
4. Buharincilerin yozlaşarak siyasi sahtekarlar haline gelmesi.Troçkist sahtekarlarin yozlaşarakkatiller ve casuslardanolu-şanbirbeyazmuhafizçetesihalinialmasi.S.M.Kirov’unalçakçaoldurulmesi.BolşevikuyanikliginartirilmasiIçinpartininaldigItedbirler..................................................420
Kisaozet ...................................................426
ONIKINCIBÖLÜMSOSYALISTTOPLUMUNINŞASINITAMAMLAMAMUCADELESINDE
BOLŞEVIKPARTI.YENIANAYASANINKABULU.(1935‐1937)
1. 935-1937 yillarinda uluslararasi durum. Iktisadi krizin geçiciolarakhafiflemesi.Yenibiriktisadikrizinbaşlamasi.Italya’ninhabeşistan’Iilhaki.Ispanya’daalmanveitalyanmudahalesi.Ja-ponya’ninmerkeziçin’Iistilaetmesi.Ikinciemperyalistsavaşinbaşlamasi. ...............................................428
2. SovyetlerbirligI’ndesanayivetarimindahadagelişmesi.Ikincibeşyillikplaninzamanindan oncegerçekleştirilmesi.Tarimin
474
Onikinci bölüm. Içindekiler
yenideninşasivekollektifleştirmenintamamlanmasi.Kadrola-rinonemi.Stahanovhareketi.Yukselenrefahduzeyi.Yukselenkulturduzeyi.Sovyetdevriminingucu. ...................434
3. VIII.Sovyetkongresi.Sscb’ninyenianayasasininkabulu...........................................................442
4. Buharinci-troçkistcasuslar,yikicilarvevatanhainleriçetesininkalintilarinintasfiyesi.SscbyukseksovyetiseçimiIçinhazirlik-lar. Partinin izleyecegI yol olarak, geniş parti-IçI demokrasi.Sscbyukseksovyetiseçimleri. ............................448
Sonuçlar....................................................456
475
Onikinci bölüm. Içindekiler
476
Onikinci bölüm. Içindekiler
477