Polokalame ate Caritas mo na mawhauwhauga taua ote Whagawhulu 2012
Kua kalaga ite whakatuatua ke galulue ite loto alowha
PO Box 12193 Wellington 6144, New Zealand www.caritas.org.nz
Tokelauan version: Eneliko Tovio, St Michaels Parish, TaitaEnglish version: Lisa BeechTongan version: Langi PaasiSamoan version: Sa’alea Malaeulu
Pasifika programmes coordinator: David NonuAdditional advice and input: Catherine Gibbs, Tara D’SousaIllustrations: Peter LendvaiDesign: Rose MillerEditing and proofreading: Martin de Jong, Bronwen Pugh
Many thanks to the following organisations and people who supported the inclusion of the stories of Our Tūpuna in the programme:• Tominiko Family, Naenae• Sr Margaret Anne Mills, Sisters of Compassion• Areti Metuamate and Danny Karatea-Goddard, Te Rūnanga o Te Hāhi Katorika• Pā Piripi Cody, Society of Mary• Lucia Jacobs and members of the whānau of Whina Cooper• Sr Colleen Woodcock and Sr Colleen Keeble, Sisters of St Joseph• Fr Michael Gormly, Columban Fathers
The Caritas Aotearoa New Zealand Lenten reflection programme is available in English, Samoan, Tongan and Tokelauan language versions.
Note on Bible translations: Gospel passages are taken from the NRSV (New Revised Standard Version) of the Bible, one of the translations formally approved for use in the liturgy. Please feel free to read the Gospels from the Bible in another translation.
This programme is a contribution to the New Zealand Diversity Action Programme
LentenReflection Programme 2012
1
KUA KALAGA ITE WHAKATUATUA KE GALULUE ITE LOTO ALOWHA
Polokalame ate Caritas mo na mawhauwhauga taua ote Whagawhulu 2012
Ona ko tagata o te Atua ki tatou. Kua kalaga mai ai ko tatou ke tāinati te alowha ote Atua na hōki mai kia teki tatou ma ō tatou tuākoi ki tagata uma ma kāiga. E whai vēnā e ki tatou ini auala ma ni whaka takitakinga nae whaia e ki latou kua momoe atu ma muamua atu ki latou nae havavali ai i auala ote whakatuatua.
He tulaga mahani lava ko te Whagawhulu he taimi mo talohaga te whaka – matelaina ma lima kaimakoi. Ko te Whagawhulu la he vaitaimi whakapitoa ote tauhaga kua tatau ai ki tatou toe whaka haga atu kite Atua ke toe hakilikili ai to tatou whakatuatua mani tulaga o tōtatou olaga ke i ei ni huiga ke liliu atu ki ei.
Ko tala ote kupu tapu kua mālama ai ki tatou kite mālamalama ao tatou tuā nae ia teki latou ki auala ote Atua. Ko na Ēvagalio ote Whagawhulu e whakalogo ki tatou ki ei e whaka tāmilo mai ite taki tolu tauhaga e whaitau ma whaitau pea e maua ai e tatou na akoakoga loloto a Iehu Keliho. Inā kupu a tana kau Apohitolo kua tuku atu kinā tino na mulimuli kia teki latou, ite vaitaimi ote Whagawhulu e toe taliu atu ai ki tatou whaitau na Ēvagelio ka maua ai e tatou he whaka lolotoga o tōtatou mālamalama ina kupu a Keliho e auala mai ina mawhauwhauga loloto ma na whetuwhakiga ma iē tahi tino.
E taukave hoki e tatou ni tala ki mawhutaga ate kau paia. Ko ki latou kua muamua atu ka kua tuku mai na whaka takitakiga lelei kia teki tatou pe na vehea te tatou tali atu kite kalaga ate Atua ki ō latou olaga ke ola ma galulue kite whilemū, te onohai ma te alowha. Kua amanakia ki latou e te Ekalehia ko te tokalahiga o latou kua ite kaupaia o te Ekalehia. Manatua hoki e tatou ko iē tahi tino nae hakapitoa kite nuku ma te whenua. Ko iē tahi e taukave lava ma pele ia teki tatou. Ko ō tatou tupuna ma ō tatou mātuā veia ko kilatou iē nā na kavea mo tatou whaiakoga muamua o te whakatuatua. Pe he tino hoki nae whai galuega ite lotu i tona olaga he Pātele pe he taupo ha. He whaiakoga pe he tino ote Pālihi nae Whehoahoani ke kitea atu te Atua inā auala fōu, pe he huiga ote olaga pe nā i ei hoki ni tino o tōtatou nuku e whēkea ki tatou ke whai na mea lelei.
Inā polokolame ote Caritas ite Whagawhulu ote tauhaga nei e māhauhau loloto ai ki tatou whakatahi ki na tala o ki latou kua muamua atu ia teki tatou kua kavea ma whaka takitakiga ina galuega nae galulue ai ma te loto ālolowha. Ko iē tahi o kilatou e ki tatou iloāgia ko he avanoa lelei lele lā tenei ke whetūwhaaki ai ki tatou ni ō tātou lagona agai kia teki latou e vēnā hoki ni iloa e ni tino ia kilatou. He tulaga lelei ma tāua lele ke whaka manatu ma whetuwhaaki mo ki latou na maualuga to latou tautuaga nae whai. Kua kavea iēna ma whehoahoaniga lahi lele mo ki tatou ite olaga whakatuatua ma te olaga ko te alowha kite Atua ma alowha ki to uhō.
Ke ta inati whoki e ki tatou ni tala mai nā galuega ate Caritas, e veia kote talia ma tuku atu to tatou lagolago ite tauhiga ote lelei mate whilemū, kite lalolagi ite tauati akega ma te tauhiga. Taulogologo ma akoakoga i Aotearoa Niuhila e māina mai na whahoahoaniga ite lagolago ma lima alolowha o tagata o Niu Hila.
2
AHO HA MUAMUA O TE WHAGAWHULU: Oi nowho ai Ia ite vao ina aho e Whagawhulu
KUPU WHAKA WHEILOAKI MA TE TATALO KAMATA
Takitaki: E Hehu Karaiti – Keriho e ite vaitimi tenei ote Whagawhulu kua matou toe vākai ai te taimi o tō whakaohoohoga ma to whaka mate lāina ite kua-vao. Tuku mai kō te whakamoemoe ki tagata uma e kitea tenei kua-vao.
HALAMO
TALI: Ko ō auala, te Aliki, e agalelei ma agaalofa kinā tino e latou tauhia tau feagaiga.
1. Te Aliki, fakailoa mai kō o ala. Te Aliki, akoako mai kō o auala. Takitaki atu au ki te mea moni, ma fakaako mai ko au; Auā ko koe kō toku Atua ma toki fakaola.
2. Manatua tō loto fakamagalo, te Aliki, Ma tō alofa ne kē fakaalia maia inā aho kua leva. I tō alofa ke kē manatua mai au, Onā ko tō atafai, te Aliki
3. Ko te Aliki e lelei ma amio hako. E ia fakaali maia te auala ki nā tino e hēhē holō, E ia takitakia na tino loto fakamaulalo ki te auala hako; E ia fakaakoa ona ala ki nā tino matitiva.
Takitaki: Tatou gogō atu kite Atua ke whaka manuia mai kō ki tatou ite aho nei i tō tatou hukehuke ki tana kupu manā akoakoga a tagata e ki tatou manatuagia.
TUWHATUWHAGA A TE MAWHUTAGA
Takitaki: Ni ā ni ō whakamoemoega mo te tatou whaigamalaga ite kamataga o tenei Whagawhulu?Whaka lava he taimi mo na tuwhaīuhaga.
3
EVAGELIO MO TE AHO HA MUAMUA O TE WHAGAWHULU
Whaitau ehe tino o te mahutaga te Tuhi Paia pe ko te whaitauga i lalō.
KO TE TALAULAUNGA TAPU MAI TE EVAGELIO A MALEKO
Ko te Agaga na ia kavea ia Iehū ki te vao oi nofo ai la i kinā inā aho e fahefulu, oi fakaohooho ai la ki ei ia Hatana. Ko ia nae i te mea ei na manū fekakai, ma konā agelo nae latou tauhia ia.
Ina kua taofia ia Ioane i te fale-puipui, fanatu ai ia Iehū ki Kalilea. Na talaki atu ai e ia te Tala Lelei mai te Atua. Kua vagana atu, ‘Kua pā mai te taimi, ko te mālō o te Atuā kua latalata mai lele. Halamō la, ma talitonu loa ki te Tala Lelei.’
Ka uma te whaitau oi mawhauwhau ai ma whakalologo ai mo he minute oi tuku aīu ai te avanoa he tino ke tuwha mai he kupu. He laina kua whaka taua e ia?Tuku atu he avanoa kihe tino o te mawhutaga ke toe whaitau keo lahi mai te Evagelio. Oi whaka lologo ai ma mawhauwhau.
WHETUWHAKIGA ONĀ MAWHAUWHAUGA LOLOTO
Takitaki: He a he tulaga e kitea e koe ite taimi nei? Aihea e taua te kupu pe he huaikupu? E vehea te whaka tulagaga e koe ki to olaga?
Kawhai e toka lahi na tino oi vaevae ai ini vaega e lua pe tolu ke tuwhatawha ai taki hehelu minute, oi toe kauimai ai mo te tamā tuwhatawhaga mo te mawhutaga katoa.
Takitaki: Heā he iloa e kitea e tatou kite tala ote Evagelio ke ulu atu ma tatou kite Whagawhulu?
Ke whaka lava he taimi mo na tuwhatuwhaga ka whai e lava te taimi oi toe whaitau ai la te Evagelio.
TATALO
Mawhauwhau ki galuega whakatino ote Caritas
Ke whehoahoani ke tali atu ki tē e puapuaga ite taimi na puapuagā ai ia Keliho ite kuavao. Na taukikila lava ia e te kau Agelo. E tokalahi ia tagata e puapuagatia ite gagalo atu o kilatou na e pele iō latou loto, nā kāiga nā galuega, ma kote kikilaga ki Christchurch i te tala ote kuavao na talia na whehoahoaniga ite lima kaimakoi ina kohu māwhanawhana na vena whoki te paki whaka loto ma keke ki whakanoanoaga o whānau. Ko na whaka moemoega ke maua mai ite tala o Keliho ite kua vao he talakiga tenei ote tala lelei.
4
KO LATOU KUA MUAMUA ATU IA TEKI TATOU – O TATOU TUPUNA
Te Awhioga a te Taupou Ha kia Malia Tagikakau Tominiko ite itū kaiga o Nahaleta na lahi lele na tauhaga na galue ai he whai-akoga ki Whānau ma Tupulaga o Ekalehia ote tutolu o Tokelau. Whakaoho Nukunonu ma Atahu na kitea ai ia e tagata uma ote atu Tokelau kite Tuwhatuwha atu ote iloa ma nā taleni na whaka manuia ai ia.
Kupu whai hō e Malia Tominiko “Tiaki ko te whaka iloga tagata. Tiaki te whaka palapala. Ke apoapo ma kukulima whakatahi ite auala kite manuia.”
Takitaki: Ko ai nei ni tino kua muamua atu ia teki tatou e iloa tatou na talia ē kilatou nā whitā pe talia nei e tatou ke kavea ma whaka takitakiga ke mulimuli atu ai ki tatou?
Ko ai o tatou tupuna? – Ko ai hoki ni ō tatou tuā pe ni taki mua ote whaka teagaga inā mahutaga ei ei ki tatou? Ko ai nei o kilatou nae galulue ke veia konā galuega ate kau Agelo na whai ite kua vaō? Ni ā nei ni auala e whakamanatua ai ō tatou tupuna? Ke talatalanoa ai ma whetuwhaaki ai ki tagata ō tatou Pālihī ma te tatou whakapotopotoga mō na whaka takitakiga lelei nae latou whaiāgia? Ni ā nei ni ā latou kupu mani hauhautuaga e aogā lahi lele mō ki tatou?
TALOHAGA
Tatalo tautokatahi ma tali whakatahi ina mahauhautuaga onā whaitauga onā kupu tapu ke whai veia.
Takitaki: Tatou talohia ia ki latou e kilatou iloāgia ko te olaga nei kua he kua vao lava
Kote Tali: Te Aliki e manatua mai kō kimatou itō agalelei ma tō alowha e hē gata
Takitaki: Whaka paia atu kō ki latou kua ni Agelo e whaka haga atu kia teki latou e whaka wheagai atu kinā whaka ohoohoga.
Tali: Ko tō alowha e hē gata lele manatua mai kō ki matou
Takitaki: Whehoahoani mai mo he matou tali atu kia teki latou e puapuagatia.
Tali: E takitaki e ia kite whakamaualalo kite mea moni, ma akoako mai na auala whakamaulalo
E avanoa moni au tatalo.
5
AHO HA LUA O TE WHAGAWHULU: Oi hui ai tona tino mai mua o kilatou
KUPU WHAKA WHEILOAKI MA TE TATALO KAMATA
Takitaki: Tamana e, ite lagi – e to Matua ite Rangi – E kimatou molimauagia tau whakahula mai kia teki matou i aho uma whehoahoani mai ake ke kavekehe te mataku ia teki matou, kake tutū malohi atu ai ke matou ke tautuagia ki ō matou uho e puapuagatia.
HALAMO
TALI: Ko au e havali pea i mua o te Aliki i te fenua o tagata ola.
1. E tuha lava pe ko au nae tīgaina lahi Ka ko au e fakamoemoe lava ki te Aliki. E tāua lele i te Aliki, Te oti o tana tagata fakamaoni.
2. Ko tau Kaukauna, te Aliki, ko ai tau Kaukauna; Na kē tatala oku nonoagā. Ko he taulaga fakafetai tenā kua kō faia; Ka kalaga atu ai au ki te igoā o te Aliki.
3. Ko aku taūtoga ki te Aliki ka fakataunuku I mua o ona tagata uma, I loto ona potu fakamahino o te fale o te Aliki, I loto lava o koe, Ieluhalema.
Takitaki: Tatou gogō atu kite Atua ke whaka manuia mai ko kitatou ite aho nei ito tatou hukehuke atu ki tana kupū manā whakahinoga a te Awhioga Pihopa Takuira Mariu ma vena hoki kilatou e kitatou manatua.
TUWHATUWHAGA A TE MAWHUTAGA
Takitaki: Pe vehea mai koe ite vaiaho nei? E iei nei ni mawhauwhauga whōu mai te vaiaho taluaī? E koi lagona nei e koe he mea mai te tatou tuwhatuwhaga taluāi?
6
EVAGELIO O TE AHO HA LUA O TE WHAGAWHULU
Whaitau ehe tino o te mawhutaga whakaaogā he tuhi paia pe ko te whitauga i lalo.
Ko te tolaulauga tapu mai te Evagelio a Maleko
Kua ono ia aho e teka, kave ai ia Petelo ma Iakopo ma Ioane e Iehū ki luga o he mauga maualuga na ko ki latou lava. I te tatou fakatahigā, kua hui ai tona tino mai: ko ona kofu kua paepae hihina kua hili atu te paepae i hō he mea. Kua latou kitea atu ia Elia ma Mohe kua tutū mai i he fakaakiga talanoa ai ki latou ma Iehū. Lea atu loa ia Petelo kia Iehū, ‘Te Faiakoga, kai te gali o kinei, fai ko e ki matou ni fale kie e tolu, mo koe tē tahi, mo Mohe tē tahi, mo Elia tē tahi.’ Kua hē ia iloa pē ka vehea ake auā ko te kāuga kua matataku lele. Teki lava kia fakamalumalu ki latou i he ao ma kua hau ai he leo mai te ao, ‘Ko tenei toku Ataliki fakapelepele, fakalogo ki ei.’ Teki lava, kikila atu kua heai ni tino e tutū mai, nā ko Iehū.
Ka koi o ifo ai ki lalo o te mauga na fakatonu atu e Iehū kia te ki latou ko latou e hē takua ki he tino te mea na lātou kitea heiloga ko te Ataliki o te Tagata kua toe tū ake mai te oti. Na uhitaki uma lava ki latou ki tenei fakatonuga kae nae talatalanoa lava ki latou pe heā te uiga o te ‘toe tū mai te oti’.
Ka uma te whaitau oi mawhauwhau ai ma whakalologo ai mo he minute oi tuku aīu ai te avanoa he tino ke tuwha mai he kupu. He laina kua whaka taua e ia?
Tuku atu he avanoa kihe tino o te mawhutaga ke toe whaitau keo lahi mai te Evagelio. Oi whaka lologo ai ma mawhauwhau.
MAWHAUWHAUGA LOLOTO MAI NA GALUEGA
ATE CARITAS
Ke tutū whakatahi oi puipui ia tamāmanu ke teteke kehe te tauale oti kote HIV/ AIDS
Ko na uō a Keliho na kilatou kiteagia te whakaali maiga o ia na whakatahi mai whoki ki ei ō latou tuā ko tamana ote whakatuatua. Na mataku lele ia Petelo, ka kua gogo atu lava ki tana whakatahi mai. Kua galulue na Palihi o Kynia mo he latou lukitau atu ki matua mo te tuputupu ake ote tinihu ke kitea lelei ai ki tulaga whaigata ote tauale oti kote AIDS. Ko Chiga Ph
oto
cred
it: D
alm
as O
dhen
go/C
higa
Par
ish,
Ken
ya
7
he Palihi e tutu, whaka malohi ma tautua na kaiga i kinā. Ko kina hoki e heai lele ni whehoahoani mai te malo mo ie nei galuega. Vaganā lava te Caritas o Niu Hila ite lima hoaki ōna tagata e whaka mākeke atu ai na galuega ote Palihi tenā.
KONA TUPUNA O TATOŪ – KO LATOU KUA MUAMUA ATU IA TEKI TATOU
Kote Awhioga a Pihopa Takuira Mariu he Ngati Tuwharetoa kote Pihopa Māori Katoliko muamua ia o Niu Hila. Na kavea ia ma Pihopa lagolago ite matāgaluega o Hamilitone. Nae kavea ia ma takitaki o Māori Katoliko ite whenua katoa ma ko Ia Lā he takitaki whaka te agaga ite tokalahiga o tagata o Niu Hila
Tau alo whakatahi kō totatou vaka
Ke whaka lava he taimi mo na tuwhatuwhaga ka whai e lava te taimi oi toe whaita ai la te Evagelio.
Takitaki: Ko na tino kua muamua atu ia teki tatou ina whakahinoga ma na takitakiga nae mākekeke ma tautua ai kini manakoga? Ko ai nei o tatou tupuna – Ko ai hoki ō tatou tuā pe ko nā takimua ote whaka te agaga ote mahutaga
e i ei kilatou pe tali tonu he tino ko Keliho nae whakatahi ma kilatou? Ni ā nei ni auala e whaka manatua ai ō tatou tupuna ke talatala ai ma whetuwhaaki ai ma tagata a ōtatou Palihi ma te tatou whaka potopotoga mo nā whakatakitakiga lelei nae whai e latou? Ni ā nei ni ā latou kupu mani whautuaga e aoga lahi lele mo kitatou?
Pict
ure:
Pet
er L
endv
ai
8
TATALO
Tatalo tau tokatahi ma tali whakatahi ina mawhauwhauga mai ite whaitauga ona kupu tapu.
Takitaki: Tatala atu o matou mata ke kitea atu ai te mamalu o Keliho
Tali: Te Aliki e, ko matou ni Kaukauna lava eā koe
Takitaki: Whehoahoani mai ke tutū atu ai ki matou ke tautua ma te malohi mo kilatou e manakogia ni whehoahoaniga
Tali: Ka ko kavatua kia te koe he taulaga whaka whetai ma tauvakai atu kite igoa ote Aliki
Takitaki: Ki manatunatuga ō tatou tupuna ke malolohi ai kitatou ki galuega ote whai mea tonu
Tali: E tāua lele ite kikila ate Atua kite oti ote tagata whakamaoni
E avanoa moni au tatalo.
9
AHO HA TOLU O TE WHAKAHULU: Na ia whakatakapea hoki na tupe anā tino hui tupē
KUPU WHAKA WHEILOAKI MA TE TATALO KAMATA
Takitaki: Agaga tapu e, e te wairua tapu, e ke whakahinoa maia ki matou ke lukitau atu kina mea pikopiko e kimatou kitea e agai ki na whaiga agai ki ō matou uho ma ō matou tuawhawhine whaka alowha
HALAMO
TALI: Te Aliki, e ia te koe na kupu o te ola e hē gata.
1. Ko nā tulafono a te Aliki e lelei katoatoa, E fakaola ai te agaga. Ko na poloakiga a te Aliki e fakamoemoe ki ei, E maua ai te poto ki tagata valelea.
2. Ko nā tulafono a te Aliki e hako katoa, E fakafiafia ai te loto. Ko nā poloakiga a te Aliki e tonu, E malamalama ai te mafaufau.
3. Ka paia o mafaufauga ki te Aliki, Ke tumau fakavavau. Ko fakamahinoga a te Aliki e tonu E hako umu lele.
4. Ko ana tulafono kua hili atu ia I te aulo kua hili te mamā E hili atu foki te huamalie I te meli kua hili te mamā.
Takitaki: Tatou gogō atu kite Atua ke whakamanuia mai kō kitatou ite aho nei i tō tatou hukehuke ki tana kupu ma na whakatakitakiga ate Awhioga a Patele Ioane Curnow ma kilatou uma lele e kilatou manatuāgia
10
EVALGELIA O TE AHOHA TOLU OTE WHAGAWHULU
Whaitau ehe tino o te mawhutaga whakaaogā he tuhi paia pe ko te whitauga i lalo.
Ko te talaulauga tapu mai te Evagelio o Ioane
Kua lata ki te taimi o te Pakeha, kua haele atu ia Iehū ki Ieluhalema. Kae maua atu e ia na tino i loto o te fale-tapu e fakatau povi, na mamoe ma na lupe, ma na tino hui tupe e nonofo mai ina laulau. Tago loa oi fai te kini ina tama maea oi tuli kehe ai ma te fale-tapu ma manu uma, na mamoe ma na povi, ma fakatakape afi na tupe a na tino hui tupe, ma tuli hoki ki fafo na tino fakatau lupe kae lea atu ki ei, ‘Kavekehe uma lele na mea ma loto ikinei; nahe faia te fale o toku Tamana ma maketi.’ Ma kua manatua ai e ona hoko na kupu i te tuhi e ve mai fai?’ Kua tali ia Iehū, ‘Fakakino ki lalo ai kia te kia matou e hako tau mea tenei e fai?’ Kua tali ai Iehū, ‘Fakakino ki lalo te fale-tapu toe fakati e Au ina aho e tolu.’ Kua fehili atu ki latou, ‘E toe fakatu e koe ina aho e tolu?’ ‘E fa hefulu ono ia tauhaga na fau ai te fale-tapu tenei.’
Kako te fale-tapu e lea ai ia Iehū, ko tona tino tena. Kafai e toe tu ake ia mai te oti, ka manatua e ona hoko na vagana mai lava ia, ka talitonu afi ki latou ki te tuhi ma na mea na vagana mai ai ia Iehū.
Ko te nofoga o Iehū i Ieluhalema mo te Pakeha, na tokalahi na tino na talitonu kia te ia aua kua kikila kina vavega na ia faia. Kako Iehū e heki fakamoemoe, uma ki na tino, aua kua ia iloa uma ki latou. E heki aoga hoki kia Iehū ketaku atu e ni tino kia te ia e uiga kia te ki latou, aua kua ia iloa uma lele na mea i o latou loto.
Ka uma te whaitau oi mawhauwhau ai ma whakalologo ai mo he minute oi tuku aīu ai te avanoa he tino ke tuwha mai he kupu. He laina kua whaka taua e ia?Tuku atu he avanoa kihe tino o te mawhutaga ke toe whaitau keo lahi mai te Evagelio. Oi whaka lologo ai ma mawhauwhau.
TUWHATUWHAGA MA NA MAWHAWHAUGA LOLOTO
Takitaki: Pe iei nei he kupu pe he whakakupuga kua ke whakatauagia ite taimi nei? Aihea kua whaka tāua ai e koe? Ha he hokotakiga ma te olaga?
Whaka lava he taimi mo na tuwhaīuhaga.
11
MAHAUHAUGA LOLOTO ONĀ GALUEGA ATE CARITAS
Ko Kelihiano i loto o maketi
Na hē whiawhia lele ia Keliho ma heki popole hoki whakaali hana whaiga na whai atu kite kau hui tupe i loto ote Whale Tapu. Ko akoakoga ate Katoliko kite whai mea tonu mate whai mea hako. E vena, lava oi malama ai ki tatou ko Kelihiano i loto o maketi. Kote owhiha onā Polokalame ote whai mea tonu ma te whai mea lelei kote ECREA ei Fiti ke galuluegia te whai mea tonu i Huva ki te whakā alowha mo tagata matitiva e ola puapuagatia ina tulaga tau pulega ke whai ai ni whehoahoaniga ke maua ai te ola ite whai mea tonu ma te whilemu.
KO LATOU KUA MUAMUA ATU IA TEKI LATOU – O TATOU TUPUNA
Te Awhioga Patele Ioane Curnow o te Matagaluega o Kalaiehetete na whai ma pule whakatonu hili muamua lele mote Atiakiga ote Tala Lelei ote Whilemu ote Katoliko. Ko ia whoki iā lā he takimua ote Matagaluega ote Caritas. Nae lima malohi ma tali tīga ke whehoahoani ki tagata Katoliko ke talia te tala lelei ke galulue ai kite ola lelei mate ola whilemuKupu a te Awhioga a Patele John Curnow: “E matuā heai lele ni owhiha o atiakega e latou ati akea kihe lelei ote lalolagi. Ka nahe galo ai whoki lā te tautuaga ki tagata matitiva ma whaka alowha io tatou lava whenuā.”
Phot
o cr
edit:
Leo
Duc
e/Ca
rita
s
Pict
ure:
Pet
er L
endv
ai
12
TUWHATUWHAGA O NGA MAWHAUWHAUGA LOLOTO
Takitaki: Ko ai nei ni tino kua muamua atu ia teki latou nae whakaalia to latou taulogologo atu e uiga ile matakupu kote mativa? Ko ai ni o tatou tupuna ko ō tatou tuā, ni matua ite whaka teagaga ite tatou kaigā nae teteke ki na whai mea he hako? Ni ā nei ni auala e whakamanatua ai o tatou tupuna ke talatalanoa ai ma whetuwhaaki ai ki tagata ote Palihi ma te tatou whakalapotopotoga? Ni ā nei ni ā tatou kupu mani whauwhautuaga ke aoga lahi lele mo kitatou?
TATALO
Tatalo tokatahi ma tali whakatahi inā whaitauga ma nā mawhauwhauga loloto
Takitaki: Whaka tutupu ki ō matou loto ke teteke atu kite whai mea hē hako
Tali: Ko whaiga ate Atua e hako e whiawhia ai te loto
Takitaki: Whaka manuia atu mo kilatou e kavatua ki tulaga manuia mo tagata whakaalowha
Tali: Ko whakamahinoga ate Aliki e tonu e hako uma lele
Takitaki: Whaka manuia atu kilatou e kavatua te manuia mo tagata whakaalowha
Tali: Ko na poloakiga ate Aliki e tonu malamalama ai na mata
E avanoa moni au tatalo…
13
AHO HA WHA O TE WHAGAWHULU: Kua oko mai te malamalama kite lalolagi
KUPU WHAKA WHEILOAKI MA TE TATALO KAMATA
Takitaki: E te reme ate Atua te punua mamoe ate Atua e kē whakahino maiagia kia teki matou te auala ke whaka huhulu atu ai te malamalama ki nā koga e poulitia. Kaumai ko te whilemū ki koga ote lalolagi e pupuagatia e galulue whakāalowha ai ia tagata otō nukū.
HALAMO 136
Tali: Ko au nahe tautala kafai e hē ko manatua koe!
1. I te tafā vai o Papelonia Nae nonofo ai ki matou ma fai tatagi, I te mananatu atu ki Hiona: Kinā lakau e ola ai, Ma nae tautau ai ā matou kitala.
2. Ko kinā nae tū fehili mai ai kia te kia matou, Na tino nae nofo pologa ai ki matou, kia matou pehē, Ki ō matou fili, mo he fiafia, ‘Pepehe mai kia te ki matou,’ ‘ni pehe mo Hiona.’
3. E vēhea ona matou uhua Te pehe o te Aliki I ni kelekele kehe? Kafai ia au kua puli ia te koe, Iehuhalema Ke pakū kehe kō toku lima taumatau.
4. Ke pipiki ake toku laulaufaiva Ki luga o toku gutu Kafai koe kua galo atu ia te au, Kafai ko au kua hē pele Iehuhalema I te tumutumu o oku faifaigā!
Takitaki: Tatou gogō atu kite Atua e whaka manuia mai te tatou mahutaga ite aho nei.
14
TUWHATUWHAGA A TE MAWHUTAGA
Takitaki: E ā mai koe i te vaiaho nei? Pe i ei ni mea na tuīupu ai?Whaka lava he taimi mo na tuwhaīuhaga.
EVAGELIO O TE AHO HA WHA O TE WHAGAWHULU
Ke whai tau whaka holoholo e ni tino ote mawhutaga auā e loa te whaitauga waitau leo lahi mai ihe tuhi pai ape kote whaitauga tenei i lalo.
Ko te tolaulauga tapu mai te Evagelio a Ioane
Kua vaganaga atu ia Iehū kia Nikotemo:‘Ko te Atalaiki o te Tgata e tatau ona hiki ki lugaE veia ko te hikiga o te gata e Mohe i luga o te vao,Ko te tino nae fakatuatuaE afia ona ia maua te ola hē gata.Io, ko te tua e tū kehe tona alofā mō te lalolagiNa ia foōkia maia tona Ataliki ki te lalolagiKe hē fakahala ai te lalolagi,Ka ke hao ai te lalolagi ia te ia.E heai he tino fakatuatua ko te tino tēnā e fakahala auā e muhu oi fakatuatuaKi te igoa o te Ataliki o te Atua.Ko te mea tēnā e lea mai ai:Tigā kua hau te mālamaAuā ko ā latou amioga e ia kitea;Kako te tagata e mulimuli ki te mea hakoE hau ki te mālama,Kae matuā kitea uma ana mea e fai,E fai e te Atua.’
Ka uma te whaitau oi mawhauwhau ai ma whakalologo ai mo he minute oi tuku aīu ai te avanoa he tino ke tuwha mai he kupu. He laina kua whaka taua e ia?Tuku atu he avanoa kihe tino o te mawhutaga ke toe whaitau keo lahi mai te Evagelio. Oi whaka lologo ai ma mawhauwhauga.
TUWHATUWHAGA MA NA MAWHAWHAUGA LOLOTO
Takitaki: Pe iei nei he kupu pe he whakakupuga kua ke whakatauagia ite taimi nei? Aihea kua whaka tāua ai e koe? Hea he hokotakiga ma te olaga?Whaka lava he taimi mo na tuwhaīuhaga.
15
HE WHAKA MĀINAGA MAI ONĀ GALUEGA ATE CARITAS
E whakaali mai ai na tulaga onā whakahauaga
Ko Iehu e akoako vē mai kia teki latou kote whai mea kino e talia e kilatou te pōuliuli, kako latou e whai mea tonu e havavali kilatou ite malamalama. Ko tulaga o whakahauaga na whaka holoholo mai e pā lava kite whenua na Whanau mai ai ma mate atu ai ia Keliho. Nae akoako ma tālaki ai. Na togawhiti ai na tauale ma tuwhatuwha atu ai kite olaga mativa. Kote Caritas Ieluhalema e kitlatou whaka pupula Atua te malamalama kinā koga e pouliuli.
KO Ō TATOU TUPUNA – KO LATOU KUA MUAMUA ATU IA TEKI TATOU
Ko Dame Whina Cooper o Te Rarawa he takitaki ote whaka potopotoga a tagata Katoliko i Panguru. Ko ona manatū e pipiki mau ki loto o tagata o Aotearoa Niuhila ki tana takitakiga na havalia ai te whenua. Kote te tauhaga 1975 na havalia ai te whenua na pa atu ai kite mālō oi tautala ai mo te hē whaka amanakiaga o Māori ma ō latou whenua.
Ko Whina Cooper (aged 88): “Ko au e tau kite oti mo oku tagata”
Phot
o cr
edit:
Liz
Sul
livan
/Car
itas
Pict
ure:
Pet
er L
endv
ai
16
TUWHATUWHAGA MANĀ MAWHAUWHAUGA LOLOTO
Takitaki: Ko ai nei ni tino kua muamua atu ia teki tatoU na kilatou vevelea te auala ka ko na tino e whai paoa e whaka taliga tutuli ki nā tulaga he leleī? Ko ai nei ni ō tatou tupuna mani o tatou tuā pe ni o tatou matua whaka tea gaga nae ite latou whakalapotopotoga nae tau ma alowha ki ona tagatā?
TATALO
Tatalo toka tahi ma tali whakatahi ina whaitauga ma na mawhauwhauga loloto
Takitaki: Whehoahoani atu ko kia teki latou uma lele kua gagalo o latou whenua
Tali: Nae nonoho ai ki matou ma whai tatagi ite manatu atu ki Hiona
Takitaki: Whaka pupula mai kō te malama kina koga e pōulitiā.
Tali: Ka whai ia au kua puli ia te koe Iehuhalema ke pakū kehe kō toku lima taumatau.
Takitaki: Whehoahoani mai kō ke tali atu kimatou ite poto mate mālohi ke whaka wheagai atu aiki nā whaka hāuaga
Tali: E vehea ona matou uhua te pehe ote aliki i he lau kelekele kehe
E avanoa moni au tatalo…
17
AHO HA LIMA O TE WHAGAWHULUKo ai lava he tino e ia talia au, e tatau lava
ona mulimuli mai kia te au
KUPU WHAKA WHEILOAKI MA TE TATALO KAMATA
Takitaki: Te Aliki e, te Atua e kalaga mai koe ō atu kimatou ke galulue ma tautua ki o matou uho. Takitaki ake kō ki tupulaga talavou ke lukitau ai o latou olaga ke maua ai te manuia ite agalelei mate whilemu
HALAMO
Tali: Te Atua, fakatapu kō he loto mamā ia te au
1. Te Atua, i to agaalofa mai kō kia te au. I to loto fakamagalō, kavekehe aku agahalā. Fufulu kehe kō oku kino Ke mamā ai aku agahala.
2. Te Atua, fakatupu he loto mamā ia te au. Tuku mai he agaga pipiki mau. Na he kavekehea ko au i ō mua. Ke tumau pea to Agaga ia te au.
3. Fooki mai te fiafia o te fakaolotaga mai a te koe Ke uhitaki gofie au kia te koe. Ke kavea au ma fakahino ala ki tagata Ke toe liliu mai ai kia te koe.
Takitaki: Tatou gogō atu kite Atua ke whaka manuia mai ko ki tatou ite aho nei ito tatou hukehuke ki ana kupu ma nā akoakoga a tagata e ki matou manatuagia
TUWHATUWHAGA A TE MAWHUTAGA
Takitaki: Na vehea mai te vaiaho? Hea tō lagona kite Whagawhulu? Pe na whai ni au galuega whaka opoopo veia ni tatalo, whaka mate laina, pe ni whehoahoaniga mo kilatou e manakomia?
Whaka lava he taimi mo na tuwhaīuhaga.
18
EVAGELIO MO TE AHO HA LIMA O TE WHAGAWHULU
Whaitau ehe tino o te mawhutaga whakaaogā he tuhi paia pe ko te whitauga i lalo.
Ko te talualauga tapu mia te Evagelio a Ioane
Inā tino na olo ki te faigālotu, nae iei na Eleni. Kua lea atu ki latou kia Filipo tē na hau mai Petehaita i Kalilea ma venei atu ‘E, ko matou e fia kikila kia Iehū.’ Fano ai ia Filipo oi lea kia Anitelea, oi olo ai kia Iehū. Vagana atu ai ia Iehū kia te kia laua:‘Kua pa nei ki te itulāE vikia ai te Ataliki o te Tagata.E lea moni atu au kia te koulua,Kafai tefatu haito e hē pakū ki te kelekele,E tumau lava ma fatu e fokotahi;Kae kafai e pakū ki te kelekele ma pala ai, e tupu mai ai he muaki lahi.Hō hē tino e fakapelepele ki tona olaga e maumau tona ola;Kako tē e muhu i tona olaga i te laolagiE maua e ia te ola e hē gata.Ko te tino e fia Kaukauna mai, e tatau ona mulimuli mai kia te Au,Ko na mea e iei au, e tatau foki taku Kaukauna ona iei.E fakamanuia foki e toku Tamana na tino uma e Kaukauna mai kia te Au.Kua popole toku agaga.Ka vehea atu nei Au:Toku Tinana, fakahao mai ko au i tenei itulā?Kako teia na hau ai Au ka eke pa mai au ki tenei itula puapuagā.Te Tamana, ke vikia pea to igoa!’Oi vagana mai ai te leo mai te lagi, ‘Kua ko fakamamaluagia ia, kae toe fakamamalu pea lava.’Ko na tino nae tutū ai, na ki latou lagonagia te leo tenā, ko iē tahi e lea, he tagulu, kako iē tahi tino e lea: ‘Ko he agelo nae tautala mau ki ei.’ Ka kua vagana atu ia Iehū kia te ki latou, ‘Ko te leo tenā nae tautala mai e hē mō oku kae mo koutou e fakamahino ai te lalolagi, ko te takitaki foki o te lalolagi nei ka fakatō ki lalo. ‘Kafai foki Au ka fanake ki te lagi,Ko tagata uma ka mulimuli mai kia te au.’Ko ana kupu ienā kua fakahino mai ai te itukaigā oti e oti ai ia.
Ka uma te whaitau oi mawhauwhau ai ma whakalologo ai mo he minute oi tuku aīu ai te avanoa he tino ke tuwha mai he kupu. He laina kua whaka taua e ia?Tuku atu he avanoa kihe tino o te mawhutaga ke toe whaitau keo lahi mai te Evagelio. Oi whaka lologo ai ma mawhauwhau.
19
TUWHATUWHAGA MA NA MAWHAUWHAUGA LOLOTO
Takitaki: Pe iei nei he kupu pe he whakakupuga kua ke whakatauagia ite taimi nei? Aihea kua whaka tāua ai e koe? He he hokotakiga ma te olaga?Whaka lava he taimi mo na tuwhaīuhaga.
NI MAWHAUWHAUGA LOLOTO KINĀ GALUEGA ATE CARITAS
E hauniuni ma gālulue alolowha ke ōla ia tagata
E kalaga mai ai Ia kia teki latou ko ona hoko, ko tatou ke galulue kite whakaolataga. Ko Caritas o Niu Hila Aotearoa ko te kau whaigaluega mo akoakoga ma tamaiti mo akoga ko he whehoahoani mani Hauniuniga o te tulaga ote ola mo iē tahi tagata
KO KILATOU KUA MUAMUA ATU IA TEKI TATOU – O TATOU TUPUNA
Hagata Malia ote Koluhe (Malia McKillop) nae galue ia Auhetalia vena hoki ma Niu Hila nei, na kamata ma taki mua e ia te itukaiga o Taupou Hā o Hagata Ioheho. Na whakatū e ia na aoga ma whaka aoga ai ia mo tamaiti uma lele
Ko Hagata Malia ote Koluhe: E hē mihi he tautuaga ki he mea e ia kiteagia e tatau ona whai
Phot
o cr
edit:
Cat
heri
ne G
ibbs
/Car
itas
Pict
ure:
Pet
er L
endv
ai
20
WHETUWHAKIGA ONĀ MAWHAUWHAUGA LOLOTO
Takitaki: Ko ai nei ni tino kua muamua atu ia teki tatou na latou takia te auala ma kitea ai ni auala e tali atu ai ini whehoahoaniga ki tagata whaka alowha? Ko nei o tatou tupuna ko ō tatou tuā whaka te agaga nae taki mua ai ite tatou mawhutaga, kua kavea ai nei ma whaka malohiga lelei? Pe iei nei ni auala e whakamanatu ai ō tatou Tupuna ke talatalanoa ai ma whetuwhaaki ai ki tagata o latou Palihi? Ni ā nei ni ā latou kupu mani hauhautuaga ke aoga lahi lele mo kilatou?
TATALO
Tatalo tautokatahi ma tali whakatahi ki nā mawhauwhauga ona kupu tapu ke whai veia
Takitaki: Tatou talohia ki latou e lagona te kalaga ke tautua atu ma tautua ki ē tahi tagata
Tali: Whaka tukumau ki ō matou loto te whiawhia ki tau whaka olataga ma whaka tukumau ki ō matou loto te loto hoaki
Takitaki: Mo na Whanau kau talavou mo nā galuega tau ati akega ke venā ai ke lagona e tupulaga ma to latou whia apoapo whakatahi
Tali: Te Atua e, e whaka tupu ko kia teki matou te loto mamā
Takitaki: Whaka pupula mai ko kia teki matou nā malohiaga o galuega ote whaka olataga
Tali: Whaka mamā mai ō matou kino, ma huhulu kehe nā agahala a kimātoū
Whaka leo ni au tatalo…
21
AHO HA ONO O TE WHAGAWHULU: Ko puapuaga o Iehu Keliho
KUPU WHAKA WHEILOAKI MA TE TATALO KAMATA
Takitaki: Te Atua hilihili kehe – E te Matua kaha rawa – E kalaga mai koe ko matou ke galulue ite whakatuatua ma te loto alolowha ite tauhiga ote olaga whīlēmū ote lalolagi nei. Ma tuhatuha atu niā laval te matou mauā mo te tahi tagata. Ona lava ko whaka takitakiga a tō ataliki ma whehoahoaniga ate agaga paia. Hōki mai kō kia teki matou te malohi ma alolowha ke whakahoa atu ai te manuia ki tagata uma.
HALAMO 22 8-9; 17-20; 23-24
Toku Atua, Toku Atua, he ā ko kua kē tiakia ai au?
Ko latou uma e kikila mai kia te au e tauemu mai. E wehaka kino o latou gutu ma taliu kehe o latou ulū. Nae whaka lagolago ia kite Aliki tuku vē. k eta whaka haoa ia tuku vē ke ia tatalāgia ia kawhai ko tenei tana uō.
Ko au nae hio takamilo e tem au maile. He vaega kikino e taulamalama kia te au. Na ki latou whakapūpūa oku lima ma oku vae. E kō mawhaia whaitau oku pogāivi takitahi umā.
E latou tuhatuhā oku kohu mo latou. E latou tipi toku pulupulū. Te Aliki, nahe tiakia tautahiamai kō au. Ko koe ko toku malohi, vave whehoahoani mai kia te au.
Kakō takua tō igoa ki oku uhō. Ma viviki atu ai i hō he koga e maopoopo ai. Ko koutou e matataku ite Aliki tatalo atu kia te ia. Ataliki uma o Iakopo, viviki atu kia te ia. Whakaaloalo
Takitaki: Tatou gogō atu kite Atua ke whaka manuia mai kō ki tatou ite aho nei. Itō tatou hukehuke atu ki tana kupu. Venā hoki lā ma na akoakoga ma nā whakatakitakiga a Awhioaga Patele Francis Douglas venā hoki ia kilatou uma e ki tatou manatuagiā.
TUWHATUWHAGA A TE MAWHUTAGA
Takitaki: Peā mai te vaiaho nei? Ite tuwhatuwhaga ite vaiaho taluai e einei ni mawhauwhaga whōu peni au gaoioiga na whai? Ite tuwhatuwhaga ite vaiaho taluai e i ei nei he mea e koi whakataugia e koe?
Whaka lava he taimi mo na tuwhaīuhaga.
22
KOTE PAHIO O IEHU KELIHO NA TUHIA E MALEKO MATAKUPU 15: 16-24
Whakaliga: Kote tala katoa tenei ote Evagelio ote Pahio na tuhia e …..
Whatau hē tahi whaitauga pe whaitay lava te Evagelio katoa kawhai lava e whowhou koutou ki ei.
… Kua takitaki atu ia e te kau whitawhita i lototonu ote nowhoaga tena e takua kote Peletolio, ma whakamaopoopo atu te kautau katoa. Kua whakakohu ia e kilatou ini kohu viole ma whai te pale tuitui oi whaka whau ai. Oi kaumata ai oi whakaālo atu kia te ia. Halo ate Tupu o tagata Iutaia. Kua kilatou kinia whokitona ulu ihe lakau ma tū wheanu atu kia te ia. Kua totutuli ki lalo whai iwhoga whakatauemu kia te ia, kave kehe ai no kohu viole ma toe whakakohu ai ia e kilatou i ona kohū lava ma takitaki atu ai ia ke whakakoluhe.
Na towhi e kilatou he tino nae havali itō latou aualā ko Himone he Hineleo te tamana o Alehana ma Luho, na whatoa hau mai he whenua ke ia amoa tona koluhē. Kua kaumai e latou ia Iehu kite koga e takua ko Kolokota, ko tona uiga ko te whenua ote Ulupoko. Kua whakainu ia e kilatou ite uaina na palu mate milo kae muhu ai. Oi whakakoluhe ai ia e kilatou ma tuwhatuwha ai ona kohū oi whai ai te latou vili pe heā lava te whowhou ki ei te tino.
Ka uma te whaitau oi mawhauwhau ai ma whakalologo ai mo he minute oi tuku aīu ai te avanoa he tino ke tuwha mai he kupu. He laina kua whaka taua e ia?
Tuku atu he avanoa kihe tino o te mawhutaga ke toe whaitau keo lahi mai te Evagelio. Oi whaka lologo ai ma mawhauwhau.
TUWHATUWHAGA MA NA MAWHAWHAUGA LOLOTO
Takitaki: Pe iei nei he kupu pe he whakakupuga kua ke whakatauagia ite taimi nei? Aihea kua whaka tāua ai e koe? He he hokotakiga ma te olaga?
Whaka lava he taimi mo na tuwhaīuhaga.
23
KO MAWHAUWHAUGA LOLOTO
Kua kalaga ite whakatuatua ke galulue ite loto alowha
Ite honotaga lahi lele ote Caritas na whai ite tauhaga nei 2011 i Roma na whakatahi atu ai ki ei na hui onā owhiha e 165 Caritas ite lalolagi. Kote whakamanuiga mulimuli ate Tamana Tapu Pope Penetito mō te kau uhu whono na venei atu ai, “Ko tagata Katoliko uma lele, Ki tamaloa ma whahine kua kalagagia ke galulue ite … loto alolowha … ki Caritas ote lalolagi ke talia te kalaga ke galulue mo he huiga ke talia ma loto aloloha atu ki ō tatou uho ma tuawhawhine, e whakahaoloto ai e tatou ia kilatou e maua ai tolatou haolotoga katoatoa, ke e ei lava pe ko whea lava ke galulue lava ma te agaaga alowha ki tuagane ma tuawhawhine e tauala atu inā galuega alolowha ā ō latou tuagane ma ō latou tuawhawhine mo kilatou e puapuagatia.”
KO LATOU KUA MUAMUA ATU IA TEKI TATOU – O
TATOU TUPUNA
Awhioga Pātele Flanihihi Douglas na ola mai ia i Johnsonville o Wellington. Nae galue pelepitelo ai ia i New Plymouth. Na kavea ia ma pelepitelo ote itukāiga ote Columban oi uga atu ai ia ki Whilipaina oi kavea ai ia ki Pililla he tama kakai latalata ki Manila. Kote tauhaga 1942 na nowho ia a e Hapani ia Whilipaina oi maua ai ia e wheoaki holo ite kakai ma galue ai ki tagata o tana kauloto ke tali atu kite whai gata kua pa ki ei. Na popoki ai ia ma whakahala ini mahalohaloga e vēia ko ia e hipai ki nā kautau ote whenuā. Na taowhia ia ini aho e tolu mōni hukehukega na kini ma
whaka hāuā ki ei, oi kave kehe ai lā ia e heki toe kileagia tona tino.
Pātele Flanihihi Douglas: “Pe i ei he taua, pe heai he taua, ka tuku mau lava au i kinei … Ko taku kau lotū e heai e heai e heai he tahi mea e olo ki ei – e venā hoki la kita.”
Pict
ure:
Pet
er L
endv
ai
24
WHETUWHAKIGA ONĀ MAWHAUWHAUGA LOLOTO
Takitaki: Ei ei nei ni tino kua muamua atu kilatou maki tatou nae puapuaga ma wheoti mo ie tahi tagata? Ko ai nei ni ō tatou Tupuna – ko ai ni ō tatou tuā, pe ni takitaki ote whaka tea gaga ite latou whakaptopotogā e i ei ki tatou nae galulue mo tagata whaka alowhā ma puapuagatia? Ni ā nei ni auala e whakamanatua ai o tatou Tupuna, ke talatalanoa ai ma whetuwhaaki ai ki tagata ō tatou palihi ma te tatou whakapotopotoga mo na whakatakitakiga lelei nae latou whaia? Ni ā nei ni alatou kupu mani mawhauwhauga e aoga lahi lele mo kitatou?
TATALO
Takitaki: E manatua e kilatou ia kilatou uma lele kua muamua atu ia leki latoū kia latou whakatinoga ma nā tautuaga ite loto alolowha ke mulimuli ai kilatou
Tali: Ka ko takutakua to igoā ki oku uho ma oku tuawhawhinē i loto ote whakalapotopotoga ka vikia ai to igoa
Takitaki: Tuku mai kia teki matou te malohi ma ma te whakamaoni ke mulimuli atu ai ki tulaga vae o Kelihō
Tali: Koutou e matataku ite Atua, viviki atu kia te ia!
Takitaki: Whehoahoani mai kō ke lagona ma tali atu tau kalaga mai
Tali: Kao ko koe lava te Atua e, nahe kē tū mamao mai ko koe toku Whehoahoani vave mai kō whakahao au!
Whaka aoga ni au lava tatalo…
The Catholic Agency for Justice Peace and Development
> Addressing the causes of poverty
> Advocating against injustice
> Responding to disaster