Zorgen voor een goede zorg
Bernadette Houdart
1. Bewogenheid, solidariteit en non-profit vs rationaliteit, individualisme en profit
Hulpverleners: hulpverlening heeft te maken met ethiek en zingeving.
Zorg is goed en zinnig
Hulpverlening is edel beroep.
Beleeft verzorgingsstaat haar nadagen? Een zwart-witbeeld!
MaatschappijDoor managers
bestuurdMenselijk verkildGedesolidariseerdGeindividualiseerd Ethiek omdat het moetAlleen ‘profit’ telt
Zorgverleners
Menselijk gelaatSolidariteitVangnetCompensatie voor
leed maatschappij
Zwart-witbeeld
Hulpverlening is doekje voor het bloeden in harde, individualistische maatschappij.
Analyse van Joan C. Tronto Analyse verhouding zorg en
maatschappelijke machtsverhoudingen – mechanisme van sociale ongelijkheid.
Zorg plaatsen in globale context
Oog voor ongelijkheid en machtsstructuren
‘Privatisering’ zorg leidt uiteindelijk
tot Algemeen maatschappelijke onder-
waardering van zorg (lage sociale status)
Maatschappelijk minderwaardige en ondergeschikte positie van vrouwen
Bv. huisvrouwen niet vergoed. zorgtaken voor niet-blanken p.
176/1
Drievoudige opsplitsing: basis van ons denken en handelen
Ethiek: ideaal-principieel denken
Private domein: vrijheid van doen en laten
Emotie: concreet, geëngageerde, aan emoties gebonden ethiek
Politiek: het concrete, pragmatische handelen
Publieke domein: denken en handelen volgens algemene, redelijke normen
Rede: afstandelijke, neutrale, rationele ethiek
Gevolgen Zorg wordt geen algemeen
maatschappelijk ideaal.
Maatschappelijke onderdrukking van vrouwen blijft in stand.
Tronto’s visie Zorg : alle activiteiten waardoor de mens de
wereld in stand houdt, continueert en herstelt. Zorg is handelen waarbij de behoeften van
anderen het uitgangspunt vormen voor wat gedaan moet worden.
Zorgen is universeel kenmerk van leven, maakt deel uit van de bestaansconstitutie van de mens: mensen hebben behoeften, waarin anderen moeten voorzien.
Ergo: zorgbehoevendheid is geen teken van zwakte. Mens is niet alleen autonomie en vrijheid, maar ook kwetsbaarheid, afhankelijkheid, beperktheid
2. ‘Weerzinwekkend’: het CEZ-onderzoek
Zorgwereld is geen ‘contrastgemeenschap’ t.o.v. de maatschappij.
Wantrouwen tegenover ethiek en zingeving- Ethiek is te abstract: niet op praktijk afgestemd- Ethiek is te formeel: bewogenheid wordt
gestructureerd en gestagneerd- Ethiek is te schraal: uniform en rationeel- Ethiek is te idealistisch: geen aandacht voor het
haalbare- Zingeving: angst voor paternalisme, moraliseren
en moeizucht
3. Maar…
Werknemers zijn moreel en bezield, bezig met humaniteit.
Door hoge werkdruk: - verschraling van het persoonlijk contact- permanent gevoel van tekort schieten- gevoel geen zinvol werk meer te doen
4. Triomf van emancipatie In hulpverlening is emancipatorisch
model dominant Cauwelier: ‘Authentieke hulpverlening
ten dienste van ‘vrijheid’ en ‘gewetensbeslissing’ van cliënt’.
Hulpverlening heeft een pre-ethische functie: eliminatie van onvrijheid.
Hulpverlening wordt rationeel benaderd,
legt accent op vrijheid en zelfbeschikking,
ziet zichzelf als pre-ethisch: geen inmenging op het niveau van ethiek binnen de hulpverlening.
Onderscheid Ethiek en zinverlening binnen de
hulpverlening: vragen en situaties tijdens de concrete hulpverlening
Ethiek en zingeving van de hulpverlening: vraag naar de zin en de waarden van de hulpverlening
Emancipatorisch model Hulpvragers hebben fundamentele
rechten Kritiek op bevoogding en betutteling van- caritatieve hulpverlening- te technisch-wetenschappelijke
hulpverlening- economisering Binnen de hulpverlening: ethische en
levensbeschouwelijke neutraliteit.
5. De morele ervaring te velde Emancipatorisch ideaal is gemeengoed Praktijk van goede en zinvolle
hulpverlening is méér dan emancipatie, want ook
- zich opgenomen weten in een gemeenschap
- zich gerespecteerd weten- mogen meetellen- kunnen omgaan met beperkingen
6. Gelijkenis met marktmodel Grond van emancipatorisch model =
authentieke ethische bekommernis:- zorg op maat- reëel respect voor zorgvragers
Toch overeenkomst met marktmodel: ziet hulpverlening als ruil tussen gelijke actoren, autonoom en vrij, die streven naar bevrediging behoeften en realisatie van eigenbelang
Contractrelatie
Kritiek van Houdart Marktdenken is idealistisch en
eenzijdig kortzichtig (p. 181/1) Er zijn 4 actoren- hulpvrager- hulpverlener- hulpverlenende dienst- maatschappelijk beleid
Concreet Hulpvrager: in spanningsveld tussen
autonomie en afhankelijkheid; noodsituatie, onzekerheid
Hulpverlener: tussen vertrouwens- en machtspositie; gekozen beroep, routine
Rol van instelling of overheid Rol van de overheid: gevaar van
reductie tot het gekende, ‘behandelbare’
7. Modern paternalisme J. Kuypers en P. van der Lans:
pleidooi voor ‘bemoeizorg’ – modern paternalisme
Actieve bemoeizorg binnen de hulpverlening
Hulpverleners worden ‘sociale constructeurs’ , ‘opbouwwerkers’
Vragen Gevaar van een nieuw
paternalisme? Ligt klemtoon te veel bij de zorgzame hulpverlener? Wordt ellende toegedekt?
Wat is het eigenlijke doel van de zorg?
Kunnen concrete afspraken en regels garanties bieden?