Mr R. Helle, specialist ouderengeneeskunde
Juridisch en medisch adviseur
Juridische aspecten bij wilsonbekwaamheid anno 2013
Wilsonbekwaamheid in de palliatieve zorg, anno 2013Netwerk Palliatieve Zorg - 14 oktober 2013 Schagen
Inhoud
(Huishoudelijke) mededelingen
1.Wettelijke regeling WGBO – Door wie en hoe vast te stellen?– Volgorde + rol vertegenwoordigers– Geen vertegenwoordiger / conflicten / ??
2.Niet behandelverklaring
3.Medische verklaringen
4.Plicht geheimhouding na overlijden?
5.Diversen?
Regelgeving
(Inter)nationale regelgeving(EVRM art 8, Grondwet)
Bescherming lichamelijke en geestelijke integriteit
– bescherming tegen inbreuk– aanspraak op hulp– met name bij afhankelijkheid
(vrijheidsbeneming / gedetineerden / kinderen etc.)
Vooronderstelling van bekwaamheid
4
Wetgeving
WGBO
Artikel 465
geen redelijke waardering van zijn belangen ter zake? dan vertegenwoordiger
(BOPZ zelfde regeling)
Wet Zorg en Dwang (voorstel) altijd expliciet door niet-bij-de behandeling/zorg betrokkene deskundige
Vertegenwoordiging
Doel: bescherming patiëntTen opzichte van: hulpverlener +?derdenWanneer (doel)?- Hulpverlening- wetenschappelijk onderzoek- Dwang opname???
6
Wanneer Wils(on)bekwaam?
1. Kenbaar maken van een keuze
2. Begrijpen van relevante informatie
3. Beseffen en waarderen van de betekenis van de informatie voor de eigen situatie
4. Logisch redeneren en betrekken van de informatie in het overwegen van behandelopties (KNMG modelrichtlijn, Van Wet naar Praktijk – p. 92).
7
Handreiking
Handreiking wilsonbekwaamheid (NVVA 2008)
gericht op zorgsituatie:– expliciet toetsen bij ernstige gevolgen– shared decision making
8
Volgorde WGBO / BOPZ
1. Curator of Mentor
2. Schriftelijk gemachtigde
3. Echtgenoot of levenspartner
4. Ouder / broer / zus / kind
zo nodig keuze door hulpverlener Soepeler met ‘vervanging’ omgaan?
Verschil
Gezondheidsbelangen: WGBO / BOPZMateriële belangen diverse wetten
Curator GB + MB
Publicatie register bijna alle rechtshandeling door curator; curandus mag ‘niets’ meer zonder toestemming, behalve
Mentor GB Alle beslissingen wat betreft de zorg behalve hoogst persoonlijke (euthanasie)
Bewind-voerder
MB Alle lopende zaken, bij verkoop huis e.d. toestemming rechter
Wetsvoorstel nov 2011
Onderbewindstelling •Reden instellen ook verkwisting en problematische schulden•Ook publicatie in een register (vergelijk curatele)•Aanvragers: ook AWBZ-instellingen (begeleiding) ; ook om ontslag verzoeken
‘Rechtspersonen’ ook als mentorBenoeming twee mentoren, bewindvoerders / curatoren
11
Verplichting hulpverlener
art. 465 lid 4. De hulpverlener moet:
– zijn verplichtingen die de hulpverlener heeft
jegens de patiënt
– na komen jegens de vertegenwoordiger.
– tenzij…. die nakoming niet verenigbaar is met
de zorg van een goed hulpverlener.
Wat wel , wat niet?
Gezondheidsbelangen:
• Aanvullend op het feitelijk vermogen (ook de curator)
• Geen hoogst persoonlijke beslissingen
Lijn en driehoek
Hulpverlener Patiënt
Vertegenwoordiger
Hulpverlener PatiëntVertegenwoordiger
Niet zelf
Zelf
Communicerend vat
Hulpverlener
PatiëntVertegenwoordiger
Vertegenwoordiger Patiënt
Samenspel?
• Rolverdeling duidelijk?– Verwachtingen vertegenwoordiger– Maak als hulpverlener expliciet waarover je met de
betrokkene zelf denkt te kunnen overleggen– Vraag voorbeelden aan de ‘vertegenwoordiger’ waarom
deze wel of niet de betrokkene wilsbekwaam vind = gratis diagnostiek
• Informatie aan naasten– Probeer dit eerst met de betrokkene te bespreken– Wel informatie aan derden / familie , die nodig is voor de
dagelijkse zorg of begeleiding– Overleg hierover met de vertegenwoordiger– Ruzie? Een “goede vertegenwoordiger” behoort ook de
familiecontacten van de betrokkene te onderhouden!
Wat wordt er gevraagd?
• Diagnose?
• Maatschappelijk oordeel?
Rechter?Dokter?
Multidiscplinair?
IG-verzorgende
AB
Receptie
Huisarts
Psychiater
Psycholoog
Sp. ouderengnkd
AVG
Logopediste
Ergotherapeut
Fysiotherapeut
Maatschappelijk werker
Gedragswetenschapper
Orthopedagoog
Wieweethetwel???
Wanneer en welk onderzoek
Welke vraag moet beantwoord worden?- Wanneer vinden ‘wij’ dat er sprake is van
‘bekwaam’?
multidisciplinair spiegelenOnderzoek randvoorwaarden: (wat kan iemand nog begrijpen, horen, zien etc. ; hoe kunnen we iemand helpen?)
Onderzoek door meerdere disciplines Multidisciplinaire duiding
Overzicht
1. Aard van de vraag (maatschappelijk oordeel!)
2. Informatie en feiten
3. Weging
20
Niet behandelen verklaring‘negatieve wilsverklaring’
Art 450 WGBO1. Uitgangspunt is toestemming voor behandeling
2. Daarvoor gerichte info nodig
3. Een schriftelijke verklaring met een behandelverbod moet worden opgevolgd….
Als deze is opgesteld toen de patiënt wilsbekwaam was
Alleen afwijken als er gegronde reden is
bijvoorbeeld: duidelijk NIET voor de situatie zo bedoeld
‘Positieve’ wilsverklaring:Niet dwingend, wel zwaarwegend
21
Medische verklaring
1. Schriftelijke verklaring2. Door een arts3. Op medische gegevens gebaseerd4. Waarde-oordeel5. Over de gezondheidstoestand6. Met een ander doel dan behandeling
of begeleiding ≠ verstrekken medische informatie
22
OntwikkelingenBeoordeling van wilsonbekwaamheid in het
kader van een onderbewindstelling (…)Van den Brink JMA, Cox-Claessens JHM, Stok-Koch EGHJ: Tijdschrift
voor Verpleeghuisgeneeskunde, vol 25, nr 3; 2001
Handreiking wilsonbekwaamheid (NVVA 2008)– expliciet toetsen bij ernstige gevolgen– shared decision making
Handreiking medische verklaringen (2008; http://www.verenso.nl/leden/regio-s/randstad-noord/verslagen-etc/)
– Inhoudelijk stappenplan– Gestructureerde rapportage
23
Ontwikkelingen
Richtlijn Medisch Specialistische RapportageIn bestuurs- en civielrechtelijk verband (NVMSR/KNMG
2008)
Uitspraak tuchtcollege: “Schoenmaker en leest”; Medisch Contact, jaargang 57, nr.9; 2002
Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid ten behoeve van notariële dienstverlening
KNB Mei 2006
24
Wanneer medische verklaring?
1. Bij obs / mentorschap / curatelehoeft niet, maar wel handig…. / bescherming uitbuiting
2. Notaris, bij twijfel…3. Ruzie en nog veel meer…4. Oordeel: kan niet meer naar huis?5. Second opinion6. …… Algemeen: toename rijkdom toename
problemen beheer bezittingen
25
Kwaliteitseisen
1. Relevante en gerichte vraagstelling2. Arts is deskundig tav de vraagstelling
+ onafhankelijk3. Onderzoek en rapportage voldoen
aan professionele norm4. Informatie en toestemming onderzoek
vooraf+ blokkeringsrecht (en toestemming afgeven rapportage)
26
WaardeoordeelMedische gronden
‘goede’ vraagstelling? =
te beantwoorden binnen het deskundigheidsgebied van een (specifieke) arts?
Geheimhouding na overlijden
Richtlijnen inzake het omgaan met medische gegevens KNMG 2010
Het beroepsgeheim blijft ook na het overlijden van de patiënt gelden. Nabestaanden en andere derden kunnen de arts niet van zijn geheimhoudingsplicht ontheffen.
•.
Geheimhouding doorbreken?
• De patiënt heeft bij leven toestemming gegeven.
• De toestemming van de patiënt kan worden verondersteld.
• Een wet verplicht tot verstrekken
• De arts is in conflict van plichten.
• Er is een zwaarwegend belang.
Zwaarwegend belangtestament?
a. er zwaarwegende aanwijzingen bestaan dat de erflater ten tijde van het verlijden van het testament niet over zijn verstandelijke vermogens beschikte;
b. het aannemelijk is dat opheldering daarover niet op andere wijze kan worden verkregen dan door dossierinzage.
Mishandeling?
Vaker dan je denkt
Zelfde aanpak als bij
kindermishandeling
www.huiselijkgeweld.nl/organisaties/ouder
enmishandeling.html
www.movisie.nl
Afsluitend
www.helleadvies.biz