Dr hab. inż. prof. nadzw. Bronisław Słowiński, Instytut Politechniczny PWSZ Wałcz
Od pomysłu do przemysłu,
czyli jak wyprodukować innowację?
1
V Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Innowacyjność szansą rozwoju regionu”., Wałcz 5- 6 czerwca 2014 r.
2
Stało się, mamy wynalazek, i co dalej?
Celem rozważań jest analiza systemowa czynników i mechanizmów występujących na drodze przekształcania wynalazku w innowację.
3
Innowacja, wg, twórcy tego pojęcia (J. A. Schumpetera), powinna być rozumiana jako proces wdrażania i praktycznego zastosowania wynalazku (nowego produktu, procedury lub wzorca postępowania – jeśli spełniają one cechy nowości).
Innowacja to udane wdrożenie wynalazku.
4
Okoliczności, w jakich dochodzi do powstawania wynalazku są różne: przypadek, lenistwo, chęć polepszenia sobie życia, ciekawość spróbowania czegoś nowego, potrzeba zabłyśnięcia przed otoczeniem.
5
„Wartość każdego wynalazku leży w jego zastosowaniu”
Thomas Edison
Komediowo.pl
Nie ulega wątpliwości, że pierwszą i podstawową przyczynę opisuje stwierdzenie „potrzeba matką wynalazku”.
Sukces rynkowy
Innowacja
Sukces intelektualny
Wynalazek
100
0
Czas
Wstępna analiza
Wprowadzenie na rynek
Ostateczny produkt
Analizy ekonomiczno-marketingowe
Wstępny projekt opracowanie i testy
20
10 0
[%]
0
Droga od wynalazku do innowacji
Źródło : Waters D.(2001), Zarządzanie operacyjne, Wyd. PWN Warszawa s.81.
6
3-5 %
7
Założeniem, które leży u podstaw tej analizy jest paradygmat, że ”każdą innowację można postrzegać zarówno z perspektywy sprawcy (producenta) jak i odbiorcy”.
perspektywa producenta
tu
8
Według P. Druckera „produkcja nie polega na zastosowaniu maszyn i narzędzi do obróbki materiałów. Produkcja to zastosowanie logiki do procesu pracy” *.
*Drucker P. (1999) Praktyka zarządzania
Istota produkcji
Najważniejsze z logiki produkcji są 2 aspekty:
zrozumieć odbiorcę, (kontekst rynku),
zrozumieć przebieg procesów. (kontekst realizacji) - to jest celem artykułu.
9
Zjawisko innowacji jest nierozłącznie związane z pojęciem zmiany, reformy lub idei postrzeganej jako nowa. Według „Metodologii Oslo” wyróżnia się 4 podstawowe rodzaje innowacji:
produktowa, procesowa, organizacyjna, marketingowa.
10
IV. Potencjał innowacji
III. Rozległość innowacji
II. Rodzaj innowacji
I. Istota
(rdzeń)
innowacji
Elementy
podatne na
zróżnicowanie
Elementy
niepodatne na
zróżnicowanie
Struktura innowacji jako produktu
Źródło; opracowanie własne
11
Ulepszenie funkcji
Adaptacja innowacji
Zastosowanie lokalne
Zastosowanie regionalne
Zastosowanie globalne
Zakres zmian
Rozległość
zmian
Poziom III
Poziom IV
Modernizacja innowacji
Rozszerzenie funkcji
Reengineering funkcji
Źródło: opracowanie własne
Możliwości działań doskonalących innowację
12
„Innowacja jako produkt jest funkcją systemu”*. Mihály Csíkszentmihályi.
Bez niego i procesów, które w systemie zachodzą, żadna wybitna jednostka, działająca pojedynczo, nie wytworzy niczego interesującego.
*Csikszentmihalyi, Mihaly (1996). Creativity : Flow and the Psychology of Discovery and Invention. New York: Harper
13
System to pojęcie metodologiczne (opis uporządkowania złożonego układu)
„System automatyzuje zachowania według tego samego wzoru”*
Element charakteryzuje tworzywo systemu
Relacja wzór łączenia
*P.M.Senge Piąta dyscyplina. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1998
14
Kluczem do systemowej percepcji rzeczywistości jest umiejętność rozpoznania tego wzoru.
System to szablon
Skrótowo mówiąc
15
Model systemowy produkcji
Z punktu widzenia systemowego aby wyprodukować „coś”, np. ciasto, maszynę czy też innowacje, trzeba ustalić trzy aspekty: (to podaje się w każdym przepisie na produkcję).
16
Kontekst systemowy Po co to?
„UPIEC DOBRE CIASTO”
Systemowy przepis na produkcję
Zadowolenie odbiorcy
Pytania problemowe
1. Lista składników 2. Skład recepturalny 3. Proces łączenia
Kontekst produkcji
co ?
Ile?
Jak?
struktura
algorytm
17
relacje procesowe
Elementy
strukturalne
Kapitał
społeczny
wdrożenie
wynalazku
zaawansowanie zainteresowanie
zaangażowanie
Kontekst (cel) systemu
Kapitał
finansowy
Kapitał
intelektualny
Źródło: opracowanie własne.
Model systemu produkcji innowacji
18
„Marzeniem amerykańskiego studenta jest założenie własnej firmy; doktorat robi się po to, aby skomercjalizować swój pomysł lub też nową technologię. Marzeniem polskiego studenta jest zatrudnienie się w dobrej firmie”.
Piotr Gawrysiak, Politechnika Warszawska
Przykład „kapitału społecznego”
19
Kontekst analizy systemu produkcji innowacji
SYSTEM PRODUKCJI INNOWACJI
rodzajowy procesowy strukturalny
organizacja algorytm receptura
Co? Ile? Jak?
aspekt
pytanie
systemowe
kontekst
analizy
Źródło: opracowanie własne Opis składników
Opis czynności
20
Zdolności
wynalazcy
Cechy
wynalazku Przyjazne
środowisko
Skuteczna
ochrona prawna
Instytucje
wsparcia Pomoc
finansowa
Dobra strategia
komercjalizacji
Personalizacja
odbiorców
System
produkcji
innowacji
Źródło: opracowanie własne
na podstawie Giza Polish Ventures 2013
Składniki systemowe
System działa jak automat
21
Relacje między składnikami systemu
więcej
więcej więcej
mniej
Stan nasycenia
Stan
niedostatku Stan
przesycenia
Ilość składnika Wartość optymalna
Dobroć
systemu
Źródło: opracowanie własne.
Pętla
sprzężenia
dodatniego
Pętla
sprzężenia
ujemnego
W systemie jest tak, że duży wzrost jednego składnika nie może zastąpić niedoborów innego (występują stany nasycenia).
22
Oznacza to, że jest jakiś składnik, stanowiący „główne ograniczenie” tego systemu i na niego w pierwszej kolejności zwrócona powinna być cała uwaga, jeśli chce się ulepszyć system.
W każdym procesie istnieje jakieś „wąskie ogniwo”, które
limituje przerób całego systemu E. Goldratt (Teoria ograniczeń TOC)
23
Przejawem przekształcenia wynalazku w innowację jest jakaś praktyczna korzyść. Warto jednak zdać sobie sprawę z tego, iż:
do jednego udanego wynalazku prowadzą dziesiątki
albo i setki nieudanych prób.
Udany wynalazek to jednak zaledwie półprodukt, czekający na dalsze przetwarzanie.
24
Fazy procesu przekształcania wynalazku w innowację i odpowiadający im typ działań
Moc komercyjna
0
100
[%]
Kreacja wynalazku
Ulepszanie wynalazku
Badania wynalazku
Sprzedawanie wynalazku
czas 40-50 %
Facylitator
Wizjoner
Naukowiec
Developer
Opracowanie własne
25
„W 2012 roku z sektora nauki było 2210 wynalazków i wzorów użytkowych na ogólną liczbę 5351 zgłoszeń pochodzących od instytucji i przedsiębiorstw krajowych.”
Raport Urzędu Patentowego RP (UP) 2012 r.
26
„Międzynarodowe firmy często nie oczekują niczego ze strony polskich naukowców, ponieważ wszystkie istotne technologie powstają w działach badawczo-rozwojowych w krajach, w których prowadzone są badania, a Polska - poza nielicznymi wyjątkami - nie należy do takich krajów. Traktowana jest przede wszystkim jako źródło niedrogiej siły roboczej”.
D. Konowrocka Nauka w objęciach biznesu Computerworld 14.06.2011.
27
Innowacyjny związek - dominuje „ssanie” wynalazku
gim2so.edu.pl
Exp 1 Exp 2
Exp n
Wynalazki dotyczą konkretnej sprawy i określonego czasu.
Klasyczny związek
- dominuje „pchanie” wynalazku
gim2so.edu.pl
Exp 1 Exp 2 Exp 3
Exp 4 Exp 5 Exp n
Wynalazki są często na wyrost
i nie zawsze potrzebne.
J.Turowski: Podstawy mechatroniki.Wyd. WSE w Łodzi, Łódź 2008
Ekspert badacz
Związki nauki z przemysłem
28
Klasyczny proces oparty na zasadzie „pchania” wynalazku
Działania
marketingowe
Wynalazek Ewaluacja
doskonalenie Ochrona
patentowa
Publikacja Produkcja Innowacja
Działania intelektualne
Komercjalizacja
Działania czynne
Źródło opracowanie własne.
Badania
podstawowe
Badania
stosowane
Cel działania
Zmiana procesowa produkcji innowacji
Cel działania
29
Innowacyjny proces oparty na zasadzie „ssania” wynalazku
Działania czynne
Badania
rozwojowe
Wynalazek
Ochrona
patentowa Innowacja Produkcja Komercjalizacja
Ewaluacja
Działania intelektualne
Źródło opracowanie własne.
Potrzeby
rynkowe Badania
marketingowe Badania
stosowane
Cel działania
To co było skutkiem - staje się przyczyną
30
Przedsiębiorstwo
Nauka
Program
operacyjny
„Pchanie”
wynalazku Przedsiębiorstwo
Nauka
Program
operacyjny
„Ssanie”
wynalazku
b)
Przykład myślenia uwzględniającego właściwości procesu produkcji innowacji
a) Program Operacyjny „Innowacyjna Gospodarka”, lata 2007-2013,
b) Program Operacyjny „Inteligentny Rozwój”, lata 2014-2020
a)
dofinansowanie
dofinansowanie
Opracowanie własne
31
Zamiast podsumowania
Zamiana wynalazku w innowację jest sztuką, którą nie każdy wynalazca zwłaszcza ten, który pracuje w obszarze nauki rozumie. Ponadto:
32
„Wynalazca to często genialny umysł znakomicie poruszający się w świecie swojej materii, ale zupełnie nieporadny w prawie spółek handlowych, podatkach, ekonomii, rynku cenach i konkurencji. I nie oczekujmy od niego, że pewnego dnia zostanie sprawnym przedsiębiorcą”.
Ale tak właściwie to po co polski naukowiec ma być sprawnym przedsiębiorcą?
33
Gwoli przykładu:
prof. Wojciech Bal z Instytutu Biochemii i Biofizyki
PAN wymyślił nową metodę oczyszczania białek do
produkcji leków. Jest tańsza i bardziej skuteczna.
Technikę wymyślił 10 lat temu. Szybko zdobył
patent. I nic. Od 8 lat szuka kogoś, kto wyłoży
kilkaset tysięcy złotych, zamieni patent na produkt
i wprowadzi go na rynek. Takie sytuacje nie są
rzadkością.
K. Zachariasz: Wynalazcy (nie) uwłaszczeni.
Spór firm z uczelniami. O zyski. Gazeta Wyborcza 8.06.2014
Nauka i nowe technologie nie są potrzebne przemysłowi w Polsce
34
"Naukowiec, który dokonał jakiegoś poważnego odkrycia czy wynalazku, musi zdecydować, kim chce zostać.
Jeśli chce dalej uprawiać naukę, musi przekazać swoje prace biznesowi i znaleźć dla siebie jakieś nowe zadania.
Jeśli chce być przedsiębiorcą i zająć się komercjalizacją swojego wynalazku, to musi zapomnieć o nauce.
Tych dwóch rzeczy nie da się robić na raz.”* *Prof. Wojciech Cellary Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu