Omgevingsanalyse als beleidsinstrumentStrategisch omgaan met gegevens
Paul Mahieu & Jan Vanhoof
2
Inhoud
• Omdat gegevens belangrijk zijn
• 3 stellingen
• Een model
• 4 cases
• slotbeschouwing
3
Inhoud
• Omdat gegevens belangrijk zijn
• 2 stellingen
• Een model
• cases
• slotbeschouwing
4
Meten is weten
Omdat
De minister het zegt: “informatierijke schoolomgeving”
De internationale trend heet:* evidence based management* data driven decision making* data driven development
De inspectie er een zaak van maakt: “e / i / q” -scan
5
Voorontwerp van decreet betreffende de kwaliteit in het onderwijs
§ 2. Met het oog op het realiseren van de vermelde
doelstellingen, moet een onderwijsinstelling ten minste:
• 1° de onderwijsreglementering respecteren (cf. minimumdoelen, erkenningsvoorwaarden, financiering- en subsidiëringsvoorwaarden;
• 2° beschikken over voldoende beleidsvoerend vermogen daartoe;
• 3° een eigen kwaliteitssysteem hanteren, met inbegrip van een vorm van zelfevaluatie waar de regelgeving dit vereist.
6
Implicaties voor schoolbeleid?
Kortom: Om in een context van deregulering en het vergroten van de autonomie onderwijskwaliteit te waarborgen, moet de mogelijkheid van scholen om de beleidsruimte te benutten groot zijn.
• Vandaar de opkomst van termen als beleidsvoerend vermogen, beleidskracht, interne kwaliteitszorg en zelfevaluatie
• Vandaar de opkomst van geïnformeerde schoolontwikkeling
7
Meten is weten
Omdat
- Het een meerwaarde geeft aan het schoolbeleid
- Het een antwoord is op een maatschappelijke vraag/verwachting
- Het mogelijk is dank zij o.a. nieuwe wettelijke en technische opportuniteiten
8
Inhoud
• Omdat gegevens belangrijk zijn
• 2 stellingen
• Een model
• cases
• slotbeschouwing
9
2 stellingen
• Cijfers zeggen op zich niets
• Onderzoek is geen doel
10
Gegevens
Gegevens
gegevens
informatie
kennis
+ code, legende, …
+ ervaring
actie
+ wijsheid
meten
weten
doen
11
Gegevens – informatie - kennis
• 7.52 / 8.38• 8.52 / 9.38• 9.52 / 10.38• …
• 8.22 / 9.08• 9.22 / 10.08• 10.22 / 11.08• …
12
Gegevens – informatie - kennis
Antwerpen / Turnhout• 7.52 / 8.38• 8.52 / 9.38• 9.52 / 10.38• …
Turnhout / Antwerpen• 8.22 / 9.08• 9.22 / 10.08• 10.22 / 11.08• …
13
Gegevens – informatie - kennis
Antwerpen / Turnhout• 7.52 / 8.38• 8.52 / 9.38• 9.52 / 10.38• …
Turnhou / Antwerpen• 8.22 / 9.08• 9.22 / 10.08• 10.22 / 11.08• …
Vraag:Welke gegevens / kennis / vormen van kennismanagementZijn beschikbaar / nodig voor de uitbouw van kwaliteitsvol onderwijs ?
15
2 stellingen
• Cijfers zeggen op zich niets
• Onderzoek is geen doel
16
Kwaliteitszorg als systematische en geïnformeerde beleidsvoering
16
PLANNEN
DOEN
CONTROLEREN
AANPASSEN
PLANNEN
DOEN
CONTROLEREN
AANPASSEN
17
18
19
Geïnformeerde schoolontwikkeling:
Beleidsgerichte invalshoek
doeltreffende communicatie
responsief vermogen
ondersteunende relaties
gezamenlijke doelgerichtheid
geïntegreerd beleid
reflectief vermogen
gedeeld leiderschap
Geïnformeerde schoolontwikkeling
20
Geïnformeerde schoolontwikkeling:
onderzoeksgerichte invalshoek
Een heldere vraag als uitgangspunt vooropstellen
RelevantGekaderd
Werk maken van doelmatige gegevensverzameling
Een gepaste strategie voor de gegevensverzameling kiezenValiditeit bewakenBetrouwbaarheid bewaken
Bewaken van de efficiëntie en haalbaarheid
Het beantwoorden van de vraag - Interpretatie
21
Bij de interpretatie: Een gepaste basis voor beoordeling
Een normgericht referentiekader: Hoe goed doen wij het in vergelijking met anderen?
Een criteriumgericht referentiekader: Hoe goed doen wij het in vergelijking met onze eigen verwachtingen/standaarden?
Een schoolgericht referentiekader. Hoe goed doen wij het in vergelijking met voorheen?
22
Inhoud
• Omdat gegevens belangrijk zijn
• 2 stellingen
• Een model
• cases
• slotbeschouwing
23
Een model
CIPOcontext (omgeving)input (wat komt binnen)proces (hoe doen we het)output (wat gaat uit
24
Meten is weten
Een model
MRMMmacro (wereld tot Vlaanderen)regio (Antwerpen)meso (de school)micro (de klas)
25
CContext
IInput
PProces
Ooutput
Macro
Regio
Meso
Micro
Van Pisa tot ouderbezoek
26
CContext
IInput
PProces
Ooutput
Macro
Regio
Meso
Micro
5 cases
27
Inhoud
• Omdat gegevens belangrijk zijn
• 2 stellingen
• Een model
• cases
• slotbeschouwing
28
CContext
IInput
PProces
Ooutput
Macro
Regio
Meso
Micro
5 cases
29
Segregatiecurve in Antwerpen (2008)
Binnenstad Intra muros - indicatorlln 2008
0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1
30
In- en uitstromers SO in Antwerpen
31
District
Bezali
District
Ekeren
District
MerksemDistrict
Antwerpen
District
Deurne
District
BorgerhoutDistrict
Berchem
District
Wilrijk
District
Hoboken
District
Antwerpen
District
Buurt
Algemene kansarmoede-index 2003
Buurten worden ingekleurd volgens hun score op dealgemene kansarmoede-index.Deze is gebaseerd op de volgende indicatoren:
- % niet werkende werkzoekenden- % OCMW-rechthebbenden (BM en LM)- % kansarme gezinnen volgens Kind en Gezin- mediaan inkomen
Maximumscore=8(hoogste graad vankansarmoede)
Bronnen:Dienst bevolking Stad Antwerpen, begin 2003VDAB, begin 2003OCMW, begin 2003Kind en Gezin, 2001-2002NIS 2000
0
1-2
3-4
5-6
7-8
32
District
Bezali
District
Ekeren
District
MerksemDistrict
Antwerpen
District
Deurne
District
BorgerhoutDistrict
Berchem
District
Wilrijk
District
Hoboken
District
Antwerpen
K271
K176
L070
K173
K172
K175
K171
L090
L17-
B782
B791
K174
G780
L100
L18-
U59-
V07-
K272
L122
F680 F691
L000
B824
Q291
R47-
T09-
R099
V322
L111
J873
U57-
U68-
J881P291
S29-
E592
U20-
Q39-
P589
U01-
V099
U69-
U47-
V391
J81-
R19-
B813
L011
B73-
K273
U09-
U10-
R28-
V11-
R180
P21-
V10-
J80-
Q17-
U41-
R44-
V373
L022
P10-
U40-
R13-
U43-
P03-
P111
R41-
U03-
U33-
P04-
R31-
U32-
U11-
B701 R23-
R43-
J820
Q201
V13-
E14-
P22-
P50-
H89-
P39-
R110
V23-
F21-
U00-
Q12-
B71-
Q03-
R401
B721
E50-
J932
Q14-
U60-
V391
G74-
T14-
U30-
P59-
D34-
J85-
P23-
R29-
P59-
U02-
R101
Q13-
D41-
T180
V01-
R20-
Q10-
P01-
T20-G53-
G54-
R21-
P20-
Q11-
P02-
Q012
U21-
B752
V14- T111
V20-
C24-
A10-
Q30-
R03-
Q072
T42-
R35-
V05-
J84-
G51-
P00-
V312
P12-
T03-
B742
T13-
T10-
F11-
C25-
Q04-
F62-
R24-R02-
S42-
D32-
R12-
Q001
P05-
S12-
T22-
V22-
A13- R05-
R39-
J072
S11-
A00-
V00-
S00-
T00-
S19-
V19-
T12-V04-
J923
Q212
R33-
S04-
H83-
S01-
S43-
S02-
T21-
F61-
H43-
C45-
A11-
V301
S41-T30-
F64-
R32-
S30-
H492
H41-
F60-
S31-
D30-
V21-
F65-
E53-
A15-
A21-
V29-
D42-
R01-
Q49-R172
E521
P242
J912
Q233
J072
E551
A12-
Q242
G522
P192
V02-
C23-
D31-
T24-
T01-
Q091
F12-
A04-C29-
D33-
T412
A01-
T23-
R30-
H40-
U31-V03-
C41-
T05-
T25-
A05-
R22-
S05-
C42-
P09-
H44- R04-
V12-
S10-
T04-
K214
J901
C43-
E15-
T39-
E131
Q021
C28-
D35-
C21-
R00-A02-
T02-
J94-
S13-
J83-
C22-
S03-
T19-
C31-
C491
E122
A03-
A14-
G59- R42-
R34-
R482
C20-
D38-
S28-A22-
L070
A081
E19-
G72-
Q052
H84-
Q222
G75-
U22-
S20-
P33-
G73-
F223
A081
G552
Schoolse vertraging Antwerpse leerlingenlager onderwijs
Schooljaar 2002-2003
Stad Antwerpen: 28,5%
Buurten waar minder dan 20 leerlingen LO wonen zijn niet ingekleurd
BronnenGegevens over scholen en leerlingen, schooljaar 2002-2003: MVG, Departement onderwijsBewerkingen door Databank Sociale Planning Antwerpen
Text
Inkleuring buurten volgens het aantal lln LOdie in de buurt wonen en schools vertraagd zijn
District
Buurt
>=10%
>=10%-<20%
>=20%-<30%
>=30%-<40%
>=40%
33
CContext
IInput
PProces
Ooutput
Macro
Regio
Meso
Micro
34
Meso-context
• bronnen:
• Het “café” om de hoek• Eigen (markt)onderzoek• Omgevingsanalyse (LOP)• Desk research van eigen gegevens (personeel, publiek,
leveranciers, …)• Raden en organen• Toekomstverkenning
35
3de jaar handel
School1
School2
School3
School4
School5
School6
School7
School8
School9
36
37
Semantische differentiaal
•Groot•Moeilijk•Wit•…
•Klein•Gemakkelijk•Zwart•…
38
Toekomstverkenning
• Backcasting• Scenario’s• Gaming en simulatie• Modellen• Netwerk-analyse• Delphi-onderzoek• SWOT-analyse
39
CContext
IInput
PProces
Ooutput
Macro
Regio
Meso
Micro
40
Meso-input
• Inhoud:
• GOK-indicatoren- Thuistaal- Trekkende bevolking- Opleiding moeder- Thuisloos- Vervangingsinkomen
• Recruteringskaarten• Schoolachterstand• Anderstalige nieuwkomers
41
Meso-input
• Bron
• LOP (schoolfiches)• Interne gegevens• CLB• Marktonderzoek
42
!(
V07-
R44-
District
Bezali
DistrictEkeren
DistrictMerksem
DistrictAntwerpen
DistrictDeurne
DistrictBorgerhout
DistrictBerchem
District Wilrijk
DistrictHoboken
DistrictAntwerpen
District
Buurt
Bron: Departement OnderwijsBewerkingen door Studiedienst Stadsobservatie
´
Schaal: 1:120.000
Rekruteringskaartschool
schooljaar 2006-2007
aantal leerlingen: 353aantal leerlingen van buiten deelgebied: 87% leerlingen van buiten deelgebied: 24,6%
adres
aantal leerlingen in de buurt die indeze school schoollopen
!( basisonderwijs
straten
park
0
1 - 6
7 - 15
16 - 24
25 - 32
43
44
CContext
IInput
PProces
Ooutput
Macro
Regio
Meso
Micro
45
Meso-proces & output
Inhoud:
Voortgang leerlingenVoortgang onderwijsprocesDoorstroming lln.
Schoolontwikkelingsproces
46
Meso-proces & output
Bron:
Zelf-evaluatiesSchooldoorlichtingAGODI via LOP (zittenblijven, doorstroom BuO)SIBO (www.schoolfeedback.be)Rapporten klassenraden
47
48
Schoolfeedbackproject als casus
• Ontwikkeling van een systeem voor • geautomatiseerde aanmaak en
distributie van schoolfeedback• voor elke school die dat wil
• Voor de leergebieden / groepen naar keuze• Op basis van toetsen & modellen ontwikkeld in
wetenschappelijk onderzoek
• Ontwikkelingsperspectief
49
Voorbeeld feedbackrapport
• Feedback op schoolniveau- Concepten
• Leerwinst• Corrigeren voor instroomkenmerken• Toegevoegde waarde
- Groeicurven - Kruistabellen- Representatie instroomkenmerken in diagrammen
(cirkel, staaf, blokken) en boxplot- Toelichtingen gestandaardiseerd
• Feedback op leerlingniveau: - ruwe vaardigheidsscores- percentielzones
50
Om af te ronden
51
Inhoud
• Omdat gegevens belangrijk zijn
• 2 stellingen
• Een model
• cases
• slotbeschouwing
52
Gebruik
• Instrumenteel: Concrete actiepunten• Conceptueel: anders kijken en een
verfijnder beeld• Symbolisch: Legitimatie voor keuzes• Strategisch: basis voor verantwoording• Motiverend en prikkelend• Leerlinggericht
53
Barrières
• Wantrouwen tegenover data• Gebrek aan opleiding • Werken met data geen deel van de job• Leerkracht = vak- en handelingsgericht,
niet datagericht• Data leidt weg van onderwijzen…• => geen datagerichte cultuur