Otwartość w nauce i edukacji
Dr Alek TarkowskiICM UW / Creative Commons PolskaZDS PRM
Otwartość?
Dostępnośćtreści
Swobody użytkowników
(z pomocą technologii cyfrowych)
Nauka i edukacja• wielowieczna tradycja współpracy naukowej• „kaganek oświaty” - edukacja jako dzielenie się
Źródło finansowania•publicznie finansowane badania i szkolnictwo
Jak bardzo otwarte?
• spektrum otwartości• stopniowy proces udostępniania• różne stopnie otwartości optymalne w różnych sytuacjach, dla różnych środowisk• ...ale, otwartość mocna i słaba
Stopnie otwartościMelanie Dulong de Rosnay• otwartość ekonomiczna – dostępne za darmo• otwartość techniczna – efektywne wykorzystanie przez ludzi oraz maszyny• otwartość prawna – swoboda wykorzystania, brak praw zastrzeżonych
Stopnie otwartości• Brak dostępu online / wszelkie prawa zastrzeżone• Otwarty dostęp• Pewne prawa zastrzeżone• Brak praw zastrzeżonych
Nauka i edukacja cyfrowa• szeroka dystrybucja – zatarcie tradycyjnych granic instytucji• aktorzy inni niż aktorzy rynkowi i instytucje publiczne• „sieci społeczne oparte na dzieleniu się” (social sharing)• cele nierynkowe – dostępność• działania z pominięciem tradycyjnych pośredników („fast track”• Wikipedia.
Otwarta nauka• Open Access – otwarty dostęp do opublikowanych artykułów naukowych
• Przejrzystość procesu naukowego• Większa „widoczność”: cytowalność,
reputacja• Efektywność pracy naukowej,
prędkość wymiany informacji
Otwarta edukacja• Otwarte zasoby edukacyjne• Zlikwidowanie szarej strefy, na której obecnie opiera się proces edukacyjny• Otwarte treści umożliwiają współtworzenia i zaangażowanie• Największy zasób edukacyjny w Polsce?
Po co nam otwartość?Pisanie równie ważne dla kultury, co czytanie.
Po co nam otwartość?Wyrównywanie szans (edukacyjnych).
Po co nam otwartość?„Nie wiemy do końca, co z tym zrobić, ale mamy za to pewność, że coś jest na rzeczy, więc chcemy podzielić się z innymi i zobaczyć, co oni potrafią z tym zrobić”
Rachunek zysków i stratnależy przełamać niepewność wobec otwartości (spuścizna poprzedniej epoki?)
Najczęstszy zarzut?Wywłaszczenie autorów z ich praw.
Podstawowa zasada otwartych modeliPoszanowanie praw twórców
Jak to osiągnąć?
Regulacja na rzecz otwartości•dobrowolne modele uzupełniające regulację ustawową, oparte na licencjonowaniu - np. Creative Commons
Alternatywna regulacjaW pewnych sytuacjach zasada „pewne prawa zastrzeżone” (stosowana automatycznie) uniemożliwia maksymalizację zysków.
“nowe modele [...] choć niepozbawiające znaczenia przepisów prawa autorskiego, wpłyną na ich modyfikację i interpretację. Chodzi tu o zmiany łagodzące rygoryzm ochrony interesów twórców i producentów”
prof. prof. Janusz Barta i Ryszard Markiewicz
Polska otwarta• pierwsze kroki• raport „Polska cyfrowa”
Dziękuję.