Paragraf Bilgisi, Paragraf Çeşitleri, Paragrafın Yapısı
2
Paragraf, herhangi bir yazının bir satır başından öteki satır başına kadar olan
bölümüdür. Düz yazılarda bir düşüncenin, duygunun, durumun vb. değişik şekillerde
ifade edildiği metin birimine ''paragraf'' denir.
Bu yapı daha çok bir temel cümle çerçevesinde , yardımcı cümlelerden oluşan cümleler
topluluğudur.
Paragrafın Yapısı
3
Her paragraf başlı başına bir metin, aynı zamanda da, o metnin bir parçasıdır.
İyi düzenlenmiş bir metinde her düşünce, olay, durum vb. ayrı paragraflarda işlenir.
Yazının kendi olan metinde paragrafların sayısı için bir sınır olmadığı gibi paragrafı
oluşturan cümleler için de bir sınır yoktur.
Daha önce de vurgulandığı gibi her paragraf metnin bütünü içinde bir anlam
adacığıdır.
Bu yönüyle, okuyucu için okumayı ve metni anlamayı kolaylaştırma; yazar için de
metindeki iletiyi daha sistemli aktarabilme imkanı sağlar.
Paragrafın Yapısı
4
Bu özelliklerinin yanında, iyi kurulmamış paragrafların okumayı zorlaştırdığı da
bilinmektedir.
Örneğin;
Uzun cümlelerden kurulu ya da iç tutarlılığı bulunmayan paragraflar, okuyucu için
anlamanın önünde birer engel olarak duracaktır.
Paragrafın Yapısı
5
Okumaya yeni başlayanlara yönelik yazılan kitaplardaki paragrafların kısa tutulması bu
yüzdendir.
Örneğin;
OKS ile ÖSS paragraf uzunlukları birbirinden farklıdır. Bu tür sınavlarda en uzun
paragrafların ALES'te kullanılması anlamlıdır.
O halde paragrafların kuruluşu, metnin kuruluşunun ilk basamağıdır. Bu ilk basamakta
dikkat edilmesi gereken bazı kurallar bulunmaktadır.
Paragrafın Yapısı
6
Paragrafta ele alınan düşünceyi, olayı vb. kısaca ifade etmeye yarayan cümle; ''temel
cümle''dir.
Bu cümle başta bulunabileceği gibi, sonda veya paragrafın bütününde yer alabilir.
Edebi metinlerde, iletilmek istenen duygu, düşünce, olay, durum vb. metnin dokusu
içinde eritilmiştir.
İyi Bir Paragrafın Özellikleri
7
Tam bir hüküm belirtme,
Açık,
Duru,
Yalın bir anlatım
Belirli anahtar sözcükleri içine alma,
İyi Bir Paragrafın Özellikleri
8
Örnekleme,
Tartışma,
Karşılaştırma metotlarına uygunluk,
Konuyu işlemedeki tavrı ortaya koyucu ipuçlarını verme
temel cümlede bulunması gereken niteliklerdir. Bu cümlenin izlerini taşıyan daha
sonraki cümleler, temel cümledeki düşünceyi, olayı geliştirerek açar.
İyi Bir Paragrafın Özellikleri
9
Temel cümledeki ana fikir, düşünceyi geliştirme yollarıyla ortaya konulmaya çalışılmaktadır.
Tanıtma ve açıklama,
Tasvir,
Örnekleme,
Karşılaştırma
en önemli düşünce geliştirme yollarıdır.
İyi Bir Paragrafın Özellikleri
10
Paragraftaki her cümle, ana fikirden uzaklaşmadan temel cümleyi tamamlamalıdır.
Çünkü düşüncelerin etkili bir şekilde ifadesi ancak böylece mümkün olur.
Konunun bir bütünlük içerisinde kavranmasının, düşüncelerin ana düşünceye
uygunluğu ölçüsünde mümkün olabileceği unutulmamalıdır.
İyi Bir Paragrafın Özellikleri
11
Şimdi Aşağıdaki Tek Paragraflık Yazıda Paragraf Özelliklerini İnceleyelim;
Kalaycı
Çocukluğumun en esrarlı seyyar satıcıları bunlardı.‘ 'Kalaycı!'' Diye bağırır ve tıpkı
bileyeci gibi kendini, sunduğu hizmeti övmeye girişmez. Zaten her mahalleye uzun
aralıklarla gelirler. İki kişidirler. Boş bir arsada bir ateş yakar, aletlerini açar, tıpkı bir
bileyeci gibi ev ev, mutfak mutfak gezip topladıkları bakırı iyice çıkmış, yeşillenmiş
tencereleri bir güzel kalaylayıp ''yeni gibi'' yaparlar.
(Orhan pamuk)
İyi Bir Paragrafın Özellikleri
12
Temel Cümle;
«Çocukluğumun en esrarlı seyyar satıcıları bunlardı.''Kalaycı!'' Diğer cümleler yan
cümleler olarak bu ana cümleyi destekler durumdadır. Konudan uzaklaşmadan
kalaycının çalışma yerleri, sayıları ve iş ortamı anlatılarak okuyucuya kalaycının
özellikleri ve işini hangi ortamda yaptığı anlatılmaktadır.
Burada paragraf konusuyla başlığın birbiriyle ilgili olması önemli bir ayrıntıdır. Okuyucu
bu paragrafın başlığına bakarak hangi konuyu okuyacağını sezer.
İyi Bir Paragrafın Özellikleri
13
Paragraf oluşturulurken cümle vurgusuna da dikkat etmek gerekir. Cümle vurgusu fiil
cümlelerinde, yüklemin önündeki sözcüktedir. Konuşmada cümle vurgusunu, vurgu
ve tonlamayla verebiliriz ama yazıda dikkat çekilmek istenen sözcük, genellikle
yükleme yaklaştırılır.
Paragraflar; planı, konusu, ana düşüncesi olan kısa birer metindir. Okuma esnasında
paragrafların bu özelliğini dikkate almak, yazının ana düşüncesini anlamayı
kolaylaştıracaktır. Paragrafları anlaşıldığında zaten yazının bütünü de kavranmış olur.
İyi Bir Paragrafın Özellikleri
14
Paragrafların ilk cümleleri giriş, son cümlesi de sonuç bölümüdür. Aradaki cümleler
de gelişme bölümünü oluşturur.
Sonuç bölümünü oluşturan cümle ile bir sonraki paragrafın giriş cümlesi uyum içinde
olmalıdır. Böylece yazının konu bütünlüğü, daha sonraki paragraflarla sağlanmış olur.
İyi Bir Paragrafın Özellikleri
15
Ulviye Sultan'ın dadısı, odanın bir köşesinde duran seccadeyle ateşi söndürmeyi başarır.
Nazikeda Kadın yaralı olarak kurtulsa da, Dolmabahçe Sarayı'nda doğan biricik kızı
yaşamını kaybeder. Kızının öldüğünü duyan Abdülhamit öylesine üzülür ki, çöktüğü
koltukta baygınlık geçirir.
İyi Bir Paragrafın Özellikleri
16
İstanbul'da büyük bir üzüntü yaratan bu korkunç olaydan sonra, anneler ve babalar
çocuklarını kibritle oynamamaları konusunda uyarırlar. Uyarılar günümüze dek gelmiştir
ama Ulviye Sultan'ın dramı ne yazık ki unutulmuştur.
(Sunay Akın)
İyi Bir Paragrafın Özellikleri
17
Yukarıdaki iki paragrafta görüldüğü üzere, birinci paragrafta, yangın sonrası Saray'da
yaşananlar anlatılmakta ve sonuç cümlesi bu olayın neticesini vermektedir.
İkinci paragrafta ise ilk cümlede yan giriş bölümünde bu korkunç olay ifadesi
kullanılarak yangın ve ölüm kavramları vurgulanmıştır.
Yazının bütünlüğü olmakla birlikte aslında paragraflar birbirinden bağımsız olarak
incelenmelidir. Bu bağımsızlık asla birbirinden kopukluk olarak değerlendirilmemeli
ve paragraflar arası geçiş ve bağlantı noktaları iyi gözlenmelidir.
İyi Bir Paragrafın Özellikleri
18
Olay Paragrafı
Uzun ya da kısa bir olay anlatılır. Duygu ve düşünceler gerçek ya da kurmaca bir olayın
içinde verilir. Olaylar anlatılırken genellikle kronolojik akışa uyulur. Daha çok sanatsal
metinlerde (hikâye, roman vb.) kullanılır.
Paragraf Türleri
19
Olay Paragrafı
Örnek
Sınavların yapıldığı okul, karşı yöne düşüyordu. Yeniden geçtiler caddeyi, ürke ürke. Ara
sokaktan yürüdüler. Yüksek bir duvarın yanındaki kapıda durdular. Okulun öğrenci giriş
kapısıydı bu. İçerden uğultular geliyordu. Yağmur, taş duvarların arasından çıkan aykırı
yeşillikleri parlatmıştı.
Paragraf Türleri
20
Olay Paragrafı
"Bizden de erken gelenler olmuş. Geç meç kalmış olmayalım?" Hademe giyimli bir
kadın, onlara doğru yürüdü taşlı yoldan. Bezgin, alışık bakışlarıyla anne, kızın üstünden
dışarı bir şeye bakıyordu. Anne, saygılı sordu: "Geciktik mi acaba? Çocukların çoğu
gelmiş." Hademe kadın ilgisiz, şöyle dedi: "Parasız yatılı imtihanlarının çocukları hep
erken gelir. Hiç gecikmezler."
Paragraf Türleri
21
Fikir Paragrafı
Belirli bir alanda bilgi vermek, bir düşünceyi anlatmak, okurları aydınlatmak üzere
yazılan paragraflardır. Daha çok öğretici metinlerde (makale, eleştiri vb.) kullanılır.
Tartışma paragraflarında olduğu gibi karşı çıkılan bir düşünce yoktur.
Paragraf Türleri
22
Fikir Paragrafı
Örnek
Yazar, okuruna söyleyeceği bir sözü, ileteceği bir mesajı olan insandır. Okur, yazar
açısından hem bitmez tükenmez bir konu kaynağı hem de yaşamına yön vermek, renk
katmak istediği bir topluluktur. Yazar, okuruna yerine göre bilgi, yeni bir görüş aktarır;
yerine göre de yaşanmış olayları başka bir açıdan seyrettirir, yani yaşam deneyleri
sunar.
Paragraf Türleri
23
Fikir Paragrafı
Örnek
Yazar, okurunu insanlık sürecinde her yönden eğitme ve bilinçlendirme çabasındadır.
Kendisinin ve yapıtının da ancak okurun ilgisiyle geçerli ve gerçek olabileceğini bilir. Bilir
ki kendisini okursuz yapamayacak, okuru da yazarsız.
Paragraf Türleri
24
Betimleme Paragrafı
Sözcüklerle varlıkların, mekânların resimlerinin çizildiği paragraflardır. Sanat
metinlerinde (özellikle roman ve hikâyede) betimleme paragraflarına geniş yer
verilir.
Betimlemeler; açıklayıcı betimlemeler (nesnel, fotoğraf gerçekliğinde) ve sanatsal
betimlemeler (izlenimsel, kişisel) biçiminde karşımıza çıkmaktadır.
Paragraf Türleri
25
Betimleme Paragrafı
Örnek
Büyükçe bir oda... Sade döşenmiş. İç karartıcı bir yeşil kadifeyle kaplı ikili, üçlü
koltuklar... Akçaağaç ve siyah deri bantların oluşturduğu ürkütücü bir renk zıtlığına
sahip sandalyeler... Külleri temizlenmemiş yanmayan bir şömine... Çok açık bir krom
sarısına boyanmış duvarlardan birini tümüyle kaplayan ağır meşe ahşaplı ve kesme
camlı bir kütüphane...
Paragraf Türleri
26
Betimleme Paragrafı
Örnek
Kalın perdelerle kapatılmış pencerelerden bir kanat, içeriye biraz hava girmesi için açık
bırakılmış. Fazla uzak olmayan Davos dağının tepesinden kopup gelen kar kokulu bir
rüzgâr perdeyi havalandırıp odaya doluyor.
Paragraf Türleri
27
Çözümleme (Tahlil) Paragrafı
Bir konunun, bir yapıtın çözümlendiği ya da bir kişinin psikolojik yapısının tahlil edildiği
paragraflardır. Sanatsal metinlerde (hikâye, roman vb.) ağırlıklı olarak kullanılır.
Paragraf Türleri
28
Çözümleme (Tahlil) Paragrafı
Örnek
Sanki herkesin bütün işleri yolunda ve bütün dilekleri gerçekleşiyordur da bir onun
işleri bozuktur, bir onun istekleri gerçekleşmiyordur. Kızgındır, ağlamak, haykırmak,
isyan etmek çözüm değildir ki içindeki sıkıntıdan kurtulmak için yapmak istediği tüm
şeyler, birilerinin onu akıl hastası olarak addetmesinden başka bir işe de
yaramayacaktır; bilir bunu, bilir ve derin bir nefes alıp herhangi biri, sorunsuz, tanıdık
biri olmaya çalışır yeniden.
Paragraf Türleri
29
Çözümleme (Tahlil) Paragrafı
Örnek
Evine gelir sonra odasına saklanır belki kaçmak için her gün gördüklerinden ve dünya
yeniden başına yıkılır yalnız kaldığında.
Paragraf Türleri
30
Açıklama Paragrafı
Bir konuyu (bir sözü, kapalı bir ifadeyi, bir kavramı vb.) geniş kitlelerin anlayabileceği
biçimde basitten karmaşığa, bilinenlerden bilinmeyenlere doğru açıklamayı hedefleyen
nesnelliğin ağır bastığı paragraflardır.
Paragraf Türleri
31
Açıklama Paragrafı
Örnek
Edebiyat eserlerinden seçme parçaları bir araya toplayan kitaplara "antoloji" denir.
Yunanca'daki "anthos" (çiçek) ile "legein" (toplamak) kelimelerinden türemiştir. İlk
antolojileri Eski Yunanlılar derlemişlerdir. Bilinen ilk antoloji MÖ II. yüzyılda
derlenmiştir. "Çelenk" adındaki bu antolojinin derleyicisi Meleagros'tur.
Paragraf Türleri
32
Tartışma Paragrafı
Bir düşünceye karşı çıkıp onu çürütmenin hedeflendiği, kendi görüşünü okura
benimsetmek amacıyla yazılmış paragraflardır.
Tartışma paragraflarında karşıt düşüncelere de yer verilir; bu yer verişin ardından "ama,
fakat" gibi bağlaçlarla başlayan cümlelerle karşıt düşüncenin yanlışlığı ortaya
konulmaya çalışılır.
Paragraf Türleri
33
Tartışma Paragrafı
Örnek
Çocukluğunda kâşif olmayı düşleyenlerin kimsenin ayak basmadığı topraklara gitmek
isteyişi gibi, neredeyse yazıyla uğraşan herkes de o güne kadar kimsenin yazmadığı
cümleler yazma peşinde. Peki bu mümkün müdür sence? Hiç kimsenin yazmadığı bir
cümle yazılabilir mi?
Paragraf Türleri
34
Tartışma Paragrafı
Örnek
Kimileri bunu deneyebilir, ama gramer kuralları doğrultusunda ilerleyeceğin için daha
önce hiç yazılmamış anlamlı bir cümle yazmak neredeyse imkânsızdır. İşte bu sebepten
yazarlar artık üsluba ve konulara daha çok önem vermelidir.
Paragraf Türleri
35
Düşsel (Fantastik) Paragraf
İnsanın hayal gücünün hiçbir sınırlamaya yer vermeden yansıtıldığı, olağanüstü olay, kişi
ve durumlarla örülmüş paragraflardır.
Örnek
Kitapçı düzenlediği senetleri "Birinci Kadın"a uzatır, sırıtarak alır kendisine ikram edilen
suyu. Bir dikişte içtikten sonra, "Ne tatlıymış, hiç böyle su içmemiştim ben." der. Sözü
biter bitmez de boncuk boncuk terlemeye başlar, titrer. Enine boyuna küçülmeye başlar
büyük bir hızla.
Paragraf Türleri
36
Düşsel (Fantastik) Paragraf
Örnek
Şimdi sokak kapısının önünde, bir hamam böceğinin boyutlarına inmiştir. "İkinci Kadın"
avucuna alır kitapçıyı, hızla oturma odasına seğirtir ve adamı iki kalın ansiklopedinin
arasına koyar.
Paragraf Türleri
37
Mizahi Paragraf
Okuyucu güldürmeyi, güldürürken de genellikle düşündürmeyi hedefleyen paragraflardır.
Örnek
Kalabalık bir akşam yemeği sonrasında, kendisine bir konuşma yapması için ricada bulunulan
büyüklerden biri, kalkıp yemekleri övmeye başlamış ve konuşmasını da uzatmış... Bir ara: "Bu
güzel sofrada, eğer bir lokma daha yeseydim bu konuşmayı yapamayacaktım." deyince, Aziz
Nesin seslenmiş: "Efendiye bir tabak daha verebilir miyiz?"
Paragraf Türleri
38
Anlatım tekniklerinden hangisini seçersek seçelim, asıl amacımız, duygu ve
düşüncelerimizi okuyucuya ulaştırmaktır. Bu ulaştırma işinde belli metotları kullanmak
zorunluluğu vardır.
Bu metotlara, düşünceyi geliştirme yolları denilir.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
39
Tanımlama
Bir kavram veya nesneyi, ayırt edici yönlerinden ve özelliklerinden hareketle açıklamaya
denilir. Bir yazının anlaşılması için, yazının içinde geçen kavramların okuyucuya
tanıtılması gerekir. Kavramlarla tanışmamış okuyucu, okuduğunu tam olarak anlayamaz.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
40
Tanımlama
Örnekleri İnceleyelim
Makine; insanın maddeye şekil vermesi, onu kendi emrinde kullanmasıdır.
Her şeyden önce aydın; düşünmesini bilen ve düşüncelerini açıkça ortaya koyarak
halka önderlik eden kimsedir...
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
41
Tanımlama
Asıl büyük eserler, geçici görünüşlerin ötesinde, ebedi insanlığı, ölümsüz duyguları ve
hayalleri içinde yaşatmış olanlardır.
Özgünlük; taklit etmemek değil, taklit edilmemektir.
Dahiler; en az değil, en çok etki altında kalmış adamlardır.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
42
Örneklendirme
Yazarlar, yazdıkları bazı ifadelerin daha iyi anlaşılması için, okuyucunun yakınlık
hissedeceği birtakım ifadelerden faydalanırlar. Bu uygulama, okuyucu ile yazı arasında
uyuşumu sağlar.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
43
Örneklendirme
Örnekleri İnceleyelim
Sözlü geleneğin eserlerinin kaybolup gitmesi çok kolaydır. Bunlar, birtakım
edebiyatçılar veya işin meraklıları tarafından derlenip yazıya geçirilmemiş olsaydı, ne
değerler yok olup giderdi. Ahmet Kutsi Tecer'in, Aşık Veysel ile ilgili çalışmalarını
hatırlayın.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
44
Örneklendirme
Ahmet Kutsi Tecer'in bu çalışması sayesinde, Aşk Veysel'in nice şiiri unutulmaktan
kurtuldu.
(Yazar, sözlü gelenek ürünlerinin kurtulmasında, derlemecilerin önemini Ahmet Kutsi
Tecer'i örnek göstererek vurgulamaktadır)
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
45
Örneklendirme
Toplum, sorunlarla boğuşurken, duyarlı bir sanatçının olup biteni seyretmesi mümkün
mü? Sanatçı, toplumun sorunlarının çözümünde önderlik yapmayı, kişisel çıkarlarının
üstünde tutar. Namık Kemal'in, Magosa'ya sürgün nedeni, sanatçının, toplumsal
konuları dile getirmesi ve bunun da yönetim tarafından uygun bulunmamasıydı. Namık
kemal, toplum için sürgünü göze alabilmiştir..
( Yazar, sanatçıların toplumsal konulara olan duyarlılığını, Namık kemal'i örnek
göstererek vurguluyor.)
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
46
Örneklendirme
Toplum, sorunlarla boğuşurken, duyarlı bir sanatçının olup biteni seyretmesi mümkün
mü? Sanatçı, toplumun sorunlarının çözümünde önderlik yapmayı, kişisel çıkarlarının
üstünde tutar. Namık Kemal'in, Magosa'ya sürgün nedeni, sanatçının, toplumsal
konuları dile getirmesi ve bunun da yönetim tarafından uygun bulunmamasıydı. Namık
kemal, toplum için sürgünü göze alabilmiştir..
( Yazar, sanatçıların toplumsal konulara olan duyarlılığını, Namık kemal'i örnek
göstererek vurguluyor.)
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
47
Benzerliklerden Faydalanma
Yazar; yazısına konu olan şeyle, kavramla veya nesne ile benzerliği bulunan başka şey,
kavram veya nesneleri, okuyucuya sunarsa, benzerliklerden faydalanmış olur.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
48
Benzerliklerden Faydalanma
Örnekleri İnceleyelim
Bir insanın iç dünyası hakkında bilgi edinmek istersek, o insanın dış görünüşü bize
yardımcı olabilir. Bu görüşe ben katılıyorum. Bir portakalın dışı çürükse içi de mutlaka
çürüktür. (Yazar; dış görüntüsü bozuk olan insanların iç dünyalarında da sorun
olabileceğini, çürük portakal benzerliğiyle açıklıyor.)
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
49
Benzerliklerden Faydalanma
Tiyatro eserinin ruhunu aydınlatacak olan maddi vasıtaların başında dekor gelir.
Romanda çevre tasviri ne ise sahne üzerinde de dekor odur. ( Romandaki tasvir ile
sahnedeki dekor benzerliği)
Onun yemek yeyişini görenler, aç kurtların avlarına saldırışlarını hatırlamışlardır.
(Adamın yemek yeyişi ile kurtların avlarına saldırması benzerliği)
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
50
Karşıtlardan Faydalanma
Bir durumu veya kavramı anlatmanın en keskin yollarından biri de karşıtlardan
faydalanmaktır. Böylece okuyucu, değerlendirme fırsatı bulur.
Bu tür anlatımda, sadece, yazıya konu olan husustan bahsedilmez. Anlatılmak
istenen hususun zıtları da söylenir.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
51
Karşıtlardan Faydalanma
Örnekleri İnceleyelim
İnsan; düşünen ve konuşabilen bir varlıktır. Düşünüyor olması, onun farklı
davranışlar göstermesini gerektirir. Bunca kötülüğü, bu açıdan bakınca anlamak
zorlaşıyor. Hayvanlar; düşünemezler ve konuşamazlar. Böyle olunca, onlardan her
çeşit davranışı beklemek mümkündür? Ama insan öyle mi?
(Yazar, insanla hayvanları karşılaştırmıştır)
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
52
Karşıtlardan Faydalanma
Örnekleri İnceleyelim
Romanda; söz söylemenin olduğu kadar susmanın da faydası vardır. Gerçek romancı,
sözünü yeterince söyler. Geri kalan sözleri okuyucu söyleyecektir.
(Yazar, söz söyleme ile susmayı karşılaştırıyor.)
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
53
Tanık Gösterme (Alıntı Yapmak)
Savunduğumuz duygu veya düşünceyi okuyucuya daha iyi sunabilmek için, konumuz
hakkında söz söylemiş kişilerin sözlerinden faydalanırız.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
54
Tanık Gösterme (Alıntı Yapmak)
Bunu iki şekilde yaparız :
Birinde, tanık gösterdiğimiz kişinin görüşünü alır, sonra kendi görüşlerimizi sunarız.
İkincisinde ise önce kendi görüşlerimizi sunar, daha sonra tanık gösterdiğimiz kişinin
sözüne başvururuz.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
55
Tanık Gösterme (Alıntı Yapmak)
Örnekleri İnceleyelim
Alman ünlü şairi ve düşünürü Goethe; okumayı öğrenmek, sanatların en gücüdür,
der. Bu, tartışma götürmeyecek kadar açık bir gerçektir.
Bir yazar, hemencecik yazıveren bir kişi olmamalı. Çok durmalı yazılarının üstünde,
onları çok incelemeli. Bualo "Ara sıra ekleyin ama çoğunlukla silin." der. Bu görüşe
aynen katılıyorum.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
56
Tekrarlama
Bir yazı içinde, söylenilen görüş, başka kelimelerle bir kez daha söylenirse, tekrarlama
yapılmış olur.
Örnekleri İnceleyelim
Sanatta, kelimenin tam anlamıyla, yeni bir şey yok. Sanat; önceden var olanların,
süslenip püslenip tekrar sahneye çıkarılması işine dönüşmüş.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
57
Tekrarlama
Örnekleri İnceleyelim
Cümlelerde, sıfatların kaldırılması, cümlenin anlamını genişletir. Yani sıfatlar,
cümlede anlamı daraltmak için kullanılır.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
58
Sorulardan Faydalanma
Yazar, duygu ya da düşüncelerini okuyucuyla daha samimi olarak paylaşmak isterse
bu yola başvurur.
Aslında, sorulan sorunun cevabını yazar bilmektedir. Buradaki amaç, yazıda akıcılığı
sağlamak, okuyucuyu zihinsel olarak yazıya bağlamaktır.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
59
Sorulardan Faydalanma
Örnekleri İnceleyelim
Niçin yazarız? Yazmak, bir çeşit paylaşmak değil midir? Paylaşma duygusu, insanı
insan yapan özelliklerdendir. Bilim adamları, bildiklerini yazmayıp insanlarla
paylaşmasaydı ne kötü olurdu değil mi?
Atatürk'ün, bu millet ve vatan için yaptıklarını kim inkar edebilir? Bu gerçek
karşısında bize düşen görev, onun gösterdiği hedeflere ulaşmak için, çatlarcasına
koşmaktır.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
60
Önerme
Yazarın, herhangi bir konudaki görüşünü öneri olarak sunmasıdır. Yazar, önerisini
sunduktan sonra, önerisinin dayanaklarını anlatır.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
61
Önerme
Örnekleri İnceleyelim
Ben, edebiyatta sosyal konuların fazlaca yer almasına karşıyım. Sosyal konuları,
sosyoloji bilimi ve sosyologlar ele alsın. Edebiyatçılar, sosyal konulara dalınca,
mecburen taraf oluyorlar ve edebiyatçı kimlikleri politika içinde eriyip gidiyor.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
62
Önerme
Örnekleri İnceleyelim
Doğu Anadolu'da hala sanayinin kalkındırılması için çalışmalar yapılıyor. Çok denendi
bu. Olmuyor işte. Bu ısrardan vazgeçip hayvancılığın en üst seviyede yapılması için
bilimsel girişimleri başlatmamız gerekiyor. Hayvancılıkla beraber, hayvancılığın
gerektirdiği sanayi kendiliğinden gelişecektir.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
63
İspatlama (Kanıtlama)
Yazar, önce fikrini sunar. Daha sonra bu önerisinin haklılığını ispat eder. Bu yapılırken
sağlam deliller kullanılır.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
64
İspatlama (Kanıtlama)
Örnekleri İnceleyelim
Edebiyat kitapları, sadece bilgi veren kitaplar değildir. Böyle olsaydı, edebiyat kitapları
hiç okunmazdı. Çünkü bilginin asıl kaynağı, bilimsel eserlerdir. Demek ki okuyucu,
edebiyat kitaplarında, bilginin yanı sıra başka şeyler de buluyor. Ben de böyle
düşünenlerdenim. Edebiyat kitaplarını daha çok estetik ihtiyaçlarımı gidermek için
okurum ben.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
65
İspatlama (Kanıtlama)
Örnekleri İnceleyelim
Fındık üretiminde yeterince bilimsel davranmıyoruz. Fındık ağacı dikili alanlarımız
artmasına rağmen, üretim artmıyor. Bu, neyi gösterir? Demek ki ilkel metotlarla üretim
yapılıyor. Resmi kaynaklardan aldığımız verilere göre, bir önceki yıl fındık dikili
alanlarımız % 5 artmış; ancak, üretim buna rağmen %12 oranında düşmüştür.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
66
Diyalog (Konuşturma)
Olaylı türlerin temel anlatım şeklidir. Kişilerin konuşmasıyla gerçekleşir.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
67
Diyalog (Konuşturma)
Örnekleri inceleyelim
Benim kim olduğumu biliyor musun?
Amirinle konuşmak istiyorum.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
68
Diyalog (Konuşturma)
Örnekleri inceleyelim
Benim şu anda amirim yasalardır. Yasaların ne dediğini ben sana anlatabilirim.
Sizin kim olduğunuz değil, işlediğiniz trafik suçu ilgilendiriyor şu anda beni.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
69
Sayısal Verilerden Faydalanma
Genellikle öğretici yazılarda karşılaşılır. Yazıda, düşünceleri açmak veya desteklemek
için sayısal verilerden yararlanılır.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
70
Sayısal Verilerden Faydalanma
Örnekleri İnceleyelim
Birçok uygar ülkede kişi başına yirmi beş metre kareye çıkan yeşil alan, İstanbul'da
bir metre kareye bile ulaşamıyor.
Patates üretimimiz sürekli düşüyor. 2001 yılında 450.000 ton olan üretim 2002
yılında 387.000 tona kadar gerilemiştir.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
71
Sayısal Verilerden Faydalanma
Örnekleri İnceleyelim
Birçok uygar ülkede kişi başına yirmi beş metre kareye çıkan yeşil alan, İstanbul'da
bir metre kareye bile ulaşamıyor.
Patates üretimimiz sürekli düşüyor. 2001 yılında 450.000 ton olan üretim 2002
yılında 387.000 tona kadar gerilemiştir.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
72
Neden Sonuç İlişkisini Gösterme
Yazıda, okuyucuyla paylaşılan düşüncenin nedenleri okuyucuya sunulur. Böylece
okuyucunun inanma oranı artar.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
73
Neden Sonuç İlişkisini Gösterme
Örnekleri İnceleyelim
Sizinle gece gündüz uğraşacağız. Çünkü biz, öğretmeniz ve bizim mesleğimizin
hammaddesi sizsiniz. Sizlere biz sahip çıkmazsak kim sahip çıkacak? Bizim varlığımız,
size bağlıdır.
Kitapları seviniz. Onlar, sevilmeyi en çok hak eden varlıklardır. Kitaplar sayesinde;
biletsiz, parasız gezersiniz tüm dünyayı. Bir psikologdur kitaplar bazen; bizimle
dertleşirler.
Paragraflarda Düşünceyi Geliştirme Yolları
74
TeşekkürlerYrd. Doç. Dr. Cafer ÖZDEMİR
Türk Dili II
Paragraf Bilgisi, Paragraf Çeşitleri, Paragrafın Yapısı
Ünite 3