Serkan AKSOY
Mesut ATALAY
Erdem CÖMERT
KPSS Önlisans Genel Kültür
ISBN 978-605-364-071-4
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.
1. Baskı
Proje-Yayın Yönetmeni: Arzu DoğanDizgi-Grafik Tasarım: Tuba Avcu
Kapak Tasarımı: Gürsel AvcıBaskı: Tuna Matbaacılık A.Ş.
(Ankara-0312-278 34 84)
Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 16102
YAYINEVİ DAĞITIM
adakale sokak 4/1 yenişehir-ankaratel: +90 312 4306750-51 (pbx)
belgeç: +90 312 4354460gsm: 0506 3451936 - 0541 9104545 - 0533 2055230
e-ileti: [email protected]
sağlık sokak 17/a yenişehir-ankaratel: +90 312 4345424
belgeç: +90 312 4313738gsm: 0506 3451937 - 0541 4345424 - 0533 2055231
e-ileti: [email protected]
YAZIŞMA
P.K.175 06442 yenişehir-ankarainternet:
SUNU
Değerli Memur Adayları,
Kamu Kurum ve Kuruluş Sınavları’na hazırlık sektöründe, yayıncılık ve eğitim kalitesi açısından tüm adayların beğenisini kazanan, Kamu Kurumlarına binlerce öğrenciyi yerleştiren Pegem Akademi Ailesi olarak, Lise-Önlisans mezunlarına yönelik nitelikli bir KPSS yayını daha sunmaktan gurur duyuyoruz.
KPSS kapsam ve içeriği esas alınarak titizlikle hazırlanmış Konu Anlatım kitabınız, başka bir konu anlatım kaynağına gerek kalmadan sınava kadar size eşlik edecek yeterlilikte hazırlanmıştır.
Kitapta yer alan konular, ilgili alanın gerekli-gereksiz tüm ayrıntılarından ziyade, KPSS’ye yönelik filt-re edilmiş alanlardan oluşmaktadır. Böylece öğrencinin sınav kapsamına uzak ve oyalayıcı bilgilerle değil, direkt sınava yönelik içerikle buluşmasına özen gösterilmiştir. Konu anlatımlarında öğrenme-nin kalitesini artırma amacıyla gerekli yerlere tablo ve kavram haritaları konmuştur.
Her ünitenin sonunda ilgili konuları tarayan ve öğrencinin kendisini sınamasını sağlayan testlere ve ilgili konularda ÖSYM’nin sorduğu sorulara yer verilmiştir. Ayrıca tüm konuları tamamladıktan sonra, öğrencinin eriştiği seviyeyi ölçecek 3 deneme sınavı da kitabın sonuna eklenmiştir.
Düzenli, planlı bir çalışma ve nitelikli yayınlarla başarının kaçınılmaz olduğunu bir kez daha hatırlat-mak istiyor, Pegem Akademi Ailesi olarak tüm geleceğin memurlarına başarılar diliyoruz.
Pegem Akademi Yayıncılık
İçindekiler
v
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
Orta Asya’da Kurulan Türk Devletleri ...............................................3 Büyük Hun İmparatorluğu (Mö 3.Yy. - Ms 3.Yy.) ...........................3
Göktürk Devleti (552-630) .........................................................4II. Göktürk (Kutluk) Devleti (682-745) ........................................5Uygur Devleti (745-840) ............................................................5
Orta Asya’da Kurulan Diğer Türk Devletleri.......................................5İskitler (Sakalar) ......................................................................5Kırgızlar ..................................................................................5Sabirler ...................................................................................5Akhunlar (Eftalitler) .................................................................5Hazarlar ..................................................................................6Türgişler ..................................................................................6Karluklar .................................................................................6Avarlar ....................................................................................6Bulgarlar .................................................................................6Macarlar ..................................................................................6Peçenekler ..............................................................................6Kıpçaklar (Kumanlar) ...............................................................6Oğuzlar (Uzlar) .........................................................................6
İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet .................7 Devlet Yönetimi .......................................................................7Ordu ........................................................................................7Din ve İnanış ............................................................................8Hukuk .....................................................................................8Sosyal ve Ekonomik Hayat.........................................................8Yazı, Dil ve Edebiyat .................................................................9Bilim ve Sanat .........................................................................10Müzik ......................................................................................10
Önemli Kavramlar ..........................................................................11Çıkmış Sorular ...............................................................................12Cevaplı Test ...................................................................................14
İlk Türk - İslam Devletleri
Talas Savaşı (751) .....................................................................18Karahanlılar (840-1212) ...........................................................19Gazneliler (963-1187) ...............................................................19Tolunoğulları (868-905) ............................................................20Akşitler (Ihşitler) (935-969) .......................................................20
Büyük Selçuklu Devleti (1040-1157) ..........................................20İlk Türk – İslam Devletlerinde Kültür ve Medeniyet ..........................21
Devlet Yönetimi .......................................................................21Ordu ........................................................................................22Ekonomik Hayat .......................................................................23Sosyal Hayat ve Hukuk ..............................................................23Din ve İnanış ............................................................................23Eğitim, Bilim ve Kültür .............................................................24Dil ve Edebiyat .........................................................................24Sanat ......................................................................................25
Türkiye Tarihi.................................................................................26Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri .......................................26Anadolu Selçuklu Devleti (1077-1308) .......................................27
Anadolu Beylikleri (İkinci Türk Beylikleri)...................................27Orta Asya ve Yakındoğu’da Kurulan Diğer Devletler ..........................28
Harzemşahlar (1157-1231) .......................................................28Eyyübiler (1171-1250) ..............................................................28Memlükler (1250-1517) ............................................................28Moğollar (1196-1227) ...............................................................28Timur İmparatorluğu (1368-1507) .............................................28Babür İmparatorluğu (1504-1858) .............................................28Karakoyunlular (1380-1469) .....................................................28Akkoyunlular (1350-1502) ........................................................28
Anadolu Selçuklu Devleti ve Beylikler DönemindeKültür ve Medeniyet ......................................................................29
Devlet Yönetimi .......................................................................29Toprak Yönetimi .......................................................................29Ordu .......................................................................................29Ekonomik Hayat .......................................................................30Sosyal Hayat ............................................................................30Hukuk, Din ve İnanış.................................................................30Fikir Hayatı ..............................................................................31Mimari ....................................................................................31
Çıkmış Sorular ...............................................................................33Cevaplı Test ...................................................................................35
Kuruluş Dönemi (1299-1453)Osman Bey Dönemi ..................................................................39Orhan Bey Dönemi ...................................................................39I. Murat Dönemi .......................................................................39Yıldırım Beyazid Dönemi ..........................................................39I. Mehmet (Çelebi) Dönemi .......................................................39II. Murat Dönemi ......................................................................39
Yükselme Dönemi (1453 – 1579) .....................................................40Fatih Sultan Mehmet................................................................40II. Beyazid Dönemi ...................................................................40Yavuz Sultan Selim Dönemi .......................................................40Kanuni Sultan Süleyman Dönemi ..............................................40Sokullu Mehmet Paşa Dönemi ...................................................40
Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti .............................................41Devlet Yönetimi .......................................................................41Memleket Yönetimi (Taşra Teşkilatı) .........................................43Toprak Yönetimi .......................................................................44Ordu ve Donanma ....................................................................45Ekonomik Hayat .......................................................................47Sosyal Hayat ............................................................................48Hukuk .....................................................................................49Eğitim ve Öğretim ....................................................................50Dil, Edebiyat ve Bilim ...............................................................51Basın ve Yayın ..........................................................................51Mimari ....................................................................................52Güzel Sanatlar .........................................................................53
Çıkmış Sorular ...............................................................................54Cevaplı Test ...................................................................................56
İÇİNDEKİLER
KPSS
Gen
el K
ültü
r
vi
Duraklama Dönemi (1579-1699)
Duraklama Dönemi Siyasi Olayları...................................................60
XVII. Yüzyıl Islahatları (Duraklama Dönemi) .....................................61
I. Ahmet Dönemi Islahatları ................................................61
Kuyucu Murat Paşa .............................................................61
Genç Osman .......................................................................61
IV. Murat ...........................................................................61
Tarhuncu Ahmet Paşa .........................................................61
Köprülü Mehmet Paşa ........................................................61
Köprülü Fazıl Ahmet Paşa ...................................................61
Gerileme Dönemi (1699 - 1792) .......................................................62
XVIII. Yüzyıl Islahatları (Gerileme Dönemi) .................................62
Lale Devri (1718-1730) .............................................................63
I. Mahmut Dönemi Islahatları (1730-1754) ................................63
III. Mustafa Dönemi Islahatları (1757-1774) ...............................64
I. Abdülhamit Dönemi Islahatları (1774-1789) ...........................64
III. Selim Dönemi Islahatları (1789-1807) ...................................64
Dağılma Dönemi (1792 - 1922) ........................................................65
Dağılma Dönemi Siyasi Olayları .................................................65
XIX. Yüzyıl Islahatları (Dağılma Dönemi) ....................................66
Tanzimat Fermanı (1839) ..........................................................67
Islahat Fermanı (1856) .............................................................69
Çıkmış Sorular ...............................................................................70
Cevaplı Test ...................................................................................72
Avrupa’da Yaşanan Gelişmeler ve Osmanlıya Etkileri
Yeni Çağda Avrupa .........................................................................76
Coğrafi Keşifl er ........................................................................76
Rönesans .................................................................................77
Reform ....................................................................................77
Yakın Çağda Avrupa .......................................................................78
Aydınlanma Çağı .....................................................................78
ABD’nin Kurulması ...................................................................78
Fransız İhtilali (1789) ...............................................................78
Restorasyon Dönemi (1815 – 1830) ...........................................78
1830 İhtilalleri ........................................................................78
Sanayi İnkılabı .........................................................................79
1848 İhtilalleri .........................................................................79
Bilim Alanındaki Gelişmeler ......................................................79
Çıkmış Sorular ...............................................................................80
Cevaplı Test ...................................................................................81
XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
I. Meşrutiyet (1876) ..................................................................84
Kanun-i Esasinin Özellikleri .......................................................84
II. Meşrutiyet (24 Temmuz 1908) ...............................................84
Kanun-i Esasi’de 1909’da Yapılan Değişiklikler ............................85
31 Mart Olayı ...........................................................................85
II. Meşrutiyet Döneminde Kurulan Siyasi Partiler .......................85
Meşrutiyet Dönemi Fikir Akımları ..............................................86
Osmanlıcılık .......................................................................86
İslâmcılık (Ümmetçilik) .......................................................86
Türkçülük ...........................................................................86
Batıcılık .............................................................................86
Adem-i Merkeziyetçilik .......................................................86
Trablusgarp Savaşı (1911 – 1912) ..............................................86
Uşi Antlaşması 1912 ...........................................................87
Balkan Savaşları (1912 – 1913) .................................................87
I. Balkan Savaşı ..................................................................87
Londra Antlaşması (30 Mayıs 1913) ......................................87
II. Balkan Savaşı (1913) .......................................................88
Bükreş Antlaşması (10 Ağustos 1913) ...................................88
Osmanlı Devleti’nin Balkan Devletleri ile İmzaladığı Antlaşmalar .....88
İstanbul Antlaşması (29 Eylül 1913) ...........................................88
Atina Antlaşması (14 Kasım 1913) .............................................88
İstanbul Antlaşması (13 Mart 1914) ...........................................88
I. Dünya Savaşı ..............................................................................88
Savaşın Nedenleri ....................................................................88
Genel Nedenler ..................................................................89
Özel Nedenler ....................................................................89
Görünür Neden ..................................................................89
I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti ..........................................89
Osmanlı Devleti’nin Savaştığı Cepheler............................................90
Kafkas (Doğu) Cephesi ..............................................................90
Kanal Cephesi (Mısır-Süveyş) .....................................................90
Suriye – Filistin Cephesi ............................................................90
Irak Cephesi .............................................................................90
Çanakkale Cephesi ...................................................................90
Hicaz – Yemen Cephesi .............................................................91
Galiçya, Romanya, Makedonya Cepheleri ...................................91
Osmanlı Devleti’ni Paylaşma Tasarıları ve Gizli Antlaşmalar ..............91
1915 Boğazlar Antlaşması (İstanbul Ant.) ..................................91
1915 Londra Antlaşması ...........................................................91
1916 Sykes Picot Antlaşması .....................................................91
1916 Mac Mohan Antlaşması .....................................................91
1916 Petrograt Sözleşmesi .......................................................91
1917 Saint Jean de Maurienne Antlaşması .................................91
ABD’nin Savaşa Katılması .........................................................91
I. Dünya Savaşı’nı Bitiren Ateşkes Antlaşmaları ..........................92
Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918) .....................................................92
Paris Barış Konferansı ..............................................................92
Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918) ..............................93
İçindekiler
vii
Cemiyetler ...............................................................................94
İzmir’in İşgali (15 Mayis 1919) ...................................................95
Amiral Bristol Raporu (13 Ekim 1919) ........................................96
Kuva-i Milliye Hareketi .............................................................96
Çıkmış Sorular ...............................................................................97
Cevaplı Test ...................................................................................99
Kurtuluş Savaşı'nın Hazırlık Dönemi
Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı..............................................103
Havza Bildirgesi (28 Mayıs 1919) ...............................................103
Amasya Genelgesi (Tamimi) (22 Haziran 1919) ...........................103
Erzurum Kongresi (23 Temmuz – 7 Ağustos 1919) ......................................................................................104
Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919) ................................................105
Bölgesel Kongreler ...................................................................105
Amasya Görüşmeleri (Protokolü) (20-22 Ekim 1919) ....................................................................106
Temsil Heyeti’nin Ankara’ya Gelişi (27 Aralık 1919)........................................................................106
Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Toplanması
(12 Ocak 1920) .........................................................................106
Misak-ı Milli Kararları (28 Ocak 1920) .........................................107
İstanbul’un Resmen İşgali (16 Mart 1920) ..................................107
TBMM’nin Açılması (23 Nisan 1920)............................................107
TBMM’ye Karşı Yapılan Ayaklanmalar ........................................108
Doğrudan İstanbul Hükümeti Tarafından Çıkarılan Ayaklanmalar ......................................................109
İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletleri’nin Kışkırtmaları Sonucu Çıkan Ayaklanmalar ............................109
Azınlık Ayaklanmaları .........................................................110
Eski Kuva-i Milliye Şefl erinin Çıkardığı İsyanlar .............................................................................110
Sevr Barış Antlaşması (10 Ağustos 1920) ....................................110
Düzenli Ordunun Kurulması ......................................................112
Çıkmış Sorular ...............................................................................113
Cevaplı Test ...................................................................................115
Kurtuluş Savaşında Cepheler
Doğu Cephesi (Ermeni Sorunu) ..................................................119
Gümrü Antlaşması ..............................................................120
Güney Cephesi (Fransa) ............................................................120
Ankara Antlaşması .............................................................120
Batı Cephesi (Yunanistan) .........................................................120
I. İnönü Savaşı (6-10 Ocak 1921) ..........................................121
Londra Konferansı (21 Şubat-12 Mart 1921) .........................121
Moskova Antlaşması (16 Mart 1921) ....................................121
Türkiye-Afganistan Dostluk Antlaşması (1-3 Mart 1921) ..................................................................122
II. İnönü Savaşı (23 Mart – 1 Nisan 1921) ..............................122
Kütahya – Eskişehir Savaşları (10-24 Temmuz 1921) .................................................................................122
Sakarya Meydan Savaşı (23 Ağustos-12 Eylül 1921) .................................................................................123
Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı (26 Ağustos -18 Eylül 1922) .......................................124
Mudanya Ateşkes Antlaşması (3-11 Ekim 1922) ................................124
Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) ............................................125
Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923) .......................................125
II. TBMM ........................................................................................126
Çıkmış Sorular ...............................................................................127
Cevaplı Test ...................................................................................129
Cumhuriyet Dönemi
Türk İnkılabının Özellikleri ........................................................133
Siyasal Alanda İnkılaplar ................................................................133
Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) ......................................133
Ankara’nın Başkent Oluşu (13 Ekim 1923) ..................................133
Cumhuriyet’in İlanı (29 Ekim 1923) ............................................133
Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) ........................................134
Çok Partili Yaşama Geçiş Denemeleri .........................................134
Anayasalar ..............................................................................136
Hukuk Alanında İnkılaplar ..............................................................137
Medeni Kanunun Kabulü (17 Şubat 1926) ..................................137
Hukuk Alanında Yapılan Diğer Yenilikler ....................................137
Eğitim Alanındaki İnkılaplar ...........................................................138
Tevhid-İ Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924) .....................................138
Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun Çıkarılması .............................138
Harf İnkılabı (1 Kasım 1928) ......................................................138
Türk Tarih Kurumunun Kurulması (1931) ....................................139
Türk Dil Kurumunun Kurulması (1932) .......................................139
Halk Evleri (1932) .....................................................................139
Sosyal Alanda Yapılan İnkılaplar .....................................................139
Kılık – Kıyafet Kanunu (25 Kasım 1925) .....................................139
Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması (30 Kasım 1925) .......................................................................140
Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934) ..............................................140
Takvim, Saat, Ölçü ve Hafta Tatilinin Değiştirilmesi ..........................................................................140
Ekonomik Alandaki Gelişmeler .......................................................141
İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat 1923) .......................................141
Tarım Alanında Yapılan Yenilikler ..............................................141
Ticaret Alanında Yapılan Yenilikler ............................................141
Sanayi ve Madencilik Alanında Yapılan Yenilikleri.......................141
Bayındırlık Alanında Yapılan Yenilikler ......................................142
Atatürk İlkeleri ..............................................................................143
Cumhuriyetçilik .......................................................................143
Milliyetçilik .............................................................................143
Halkçılık ..................................................................................143
Laiklik .....................................................................................144
KPSS
Gen
el K
ültü
r
viii
Devletçilik ...............................................................................144
İnkılapçılık ..............................................................................144
Çıkmış Sorular ...............................................................................146
Cevaplı Test ...................................................................................150
Cumhuriyet Dönemi Türk Dış Politikası
1923 - 1930 Yılları Arası ............................................................154
Nüfus Mübadelesi (10 Haziran 1930) ....................................154
Musul Sorunu (5 Haziran 1926) ............................................154
Yabancı Okullar Sorunu .......................................................154
Dış Borçlar .........................................................................154
1930 - 1938 Yılları Arası ............................................................155
Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Üye Olması (8 Temmuz 1932) ................................................................155
Balkan Antantı (9 Şubat 1934).............................................155
Montrö Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936) ..............................................................155
Sadabad Paktı (8 Temmuz 1937) ..........................................156
Hatay Sorunu (1939) ...........................................................156
1939 - 1945 Yılları Arası ............................................................156
II. Dünya Savaşı ..................................................................156
II. Dünya Savaşı ve Türkiye ..................................................156
II.Dünya Savaşı’ndan Sonra Kurulan Uluslararası Kuruluşlar ..157
Atatürk Sonrası Yaşanan Gelişmeler ................................................157
Çıkmış Sorular ...............................................................................158
Cevaplı Test ...................................................................................160
Türk İnkılabı Kronolojisi .................................................................162
Deneme - 1 ....................................................................................163
Deneme - 2 ....................................................................................167
Deneme - 3 ....................................................................................171
Deneme - 4 ....................................................................................175
Deneme - 5 ....................................................................................179
COĞRAFYA
Coğrafi Konum ve Türkiye’nin Coğrafi Konumu
Matematik Konum .........................................................................186
Paraleller ................................................................................186
Meridyenler .............................................................................186
Yerel Saat Hesaplamaları ..........................................................187
Güneş Hesaplamaları ...............................................................187
Bazı Özel Tarihlerde Türkiye ......................................................188
Türkiye’nin Matematik Konumu ve Sonuçları .............................189
Özel Konum ...................................................................................191
Türkiye’nin Özel Konumu ve Sonuçları .............................................191
Özet ..............................................................................................192
Çıkmış Sorular ...............................................................................193
Cevaplı Test ...................................................................................195
Türkiye’nin Yerşekilleri ve Özellikleri
Yerşekillerinin Genel Özellikleri .................................................200Fizikî Haritalar ...............................................................................200Türkiye’nin Dağları .........................................................................201
Orojenez ..................................................................................202Volkanik Dağlar .......................................................................202
Türkiye’de Depremler .....................................................................203Çökme Depremleri ...................................................................203Tektonik Depremler .................................................................203
Türkiye’nin Ovaları .........................................................................203Bulundukları Yere Göre Ovalar ..................................................203Türkiye’nin Platoları .................................................................204
Türkiye Akarsularının Genel Özellikleri ............................................205Türkiye’nin Başlıca Akarsuları ...................................................205Türkiye’nin Başlıca Havzaları .....................................................205Akarsularımızın Rejimleri .........................................................205Türkiye’deki Akarsulardan Yararlanma .......................................206
Türkiye’de Göller ............................................................................207Oluşumlarına Göre Göller ..........................................................207
Doğal Göller .......................................................................207Yapay Göller (Baraj Gölleri) .................................................207
Sularının Özelliklerine Göre Göller .............................................208Türkiye’de Rüzgârlar ve Rüzgârların Oluşturduğu Şekiller ...........208Türkiye’de Buzullar ve Buzulların Oluşturduğu Şekiller ...............209Türkiye’de Akarsuların Oluşturduğu Şekiller ...............................209Akarsu Biriktirme Şekilleri ........................................................210Türkiye’de Karstik Şekiller .........................................................210Kayaların Parçalanması ............................................................211
Türkiye’de Toprak Tipleri .................................................................212Türkiye’de Erozyon ve Heyelan ..................................................212Kütle Hareketleri (Heyelan ve Toprak Kayması) ..........................213Türkiye’de Kıyı Şekillenmesi ......................................................213Dalga Biriktirme Şekilleri .........................................................213Türkiye’de Kıyı Tipleri ...............................................................214
Özet ..............................................................................................215Çıkmış Sorular ...............................................................................218Cevaplı Test ...................................................................................220
İçindekiler
ix
Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü
Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler ..........................................224
Matematik Konum ...................................................................224
Özel Konum .............................................................................224
Etrafındaki Denizlerin Etkisi .....................................................224
Etrafındaki Kara Kütlelerinin Etkisi ...........................................224
Etrafındaki Basınç Merkezlerinin Etkisi ......................................224
Yeryüzü Şekillerinin Etkisi.........................................................224
Türkiye’de İklim Elemanları .......................................................224
Türkiye’de Sıcaklık ....................................................................225
Türkiye’nin İzoterm Haritaları ...............................................225
Türkiye’nin Yıllık İzoterm Haritası .........................................225
Türkiye Temmuz Ayı İndirgenmiş Sıcaklık Ortalamalarının Dağılışı .. 225
Türkiye Ocak Ayı İndirgenmiş Sıcaklık Ortalamalarının Dağılışı........ 226
Türkiye Yıllık Sıcaklık Farkı ...................................................226
Türkiye’de Güneşlenme Süresi...............................................226
Türkiye’de Don Olayının Dağılışı ............................................226
Türkiye’de Basınç......................................................................227
Türkiye’de Rüzgârlar ................................................................227
Türkiye’de Nem ve Yağış ............................................................227
Türkiye’de İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü ............................................229
Türkiye’de İklim Tipleri .............................................................229
Türkiye’nin Bitki Örtüsü ............................................................230
Özet ..............................................................................................231
Çıkmış Sorular ...............................................................................233
Cevaplı Test ...................................................................................235
Türkiye’de Nüfus ve Yerleşme
Türkiye’de Nüfus Artışı ve Sonuçları .................................................239
Türkiye’de Nüfusun Dağılışı ve Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler 239
Türkiye’de Sık Nüfuslu Yerler .....................................................240
Türkiye’de Seyrek Nüfuslu Yerler ................................................241
Nüfus Yoğunlukları ...................................................................241
Türkiye Nüfusunun Özellikleri (Nüfusun Yapısı) ..........................242
Türkiye’de Göçler ve Yerleşme ....................................................244
Zamana Göre Göçler .................................................................244
Gidilen Yere Göre Göçler ............................................................245
Yerleşme .......................................................................................245
Kırsal Yerleşmeler ....................................................................245
Şehir Yerleşmeleri ....................................................................246
Türkiye’de Mesken Tipleri ve Konutlarda Kullanılan Yapı Malzemeleri .. 247
Özet ..............................................................................................248
Çıkmış Sorular ...............................................................................250
Cevaplı Test ...................................................................................253
Türkiye’nin Ekonomik Coğrafyası
Türkiye Ekonomisini Etkileyen Faktörler ..........................................257
Türkiye’de Tarım ............................................................................257
Türkiye’de Tarımda Verimi Etkileyen Faktörler ............................258
Tarım Ürünleri .........................................................................259
Tahıllar ....................................................................................259
Sanayi Bitkileri ........................................................................260
Yağ Bitkileri .............................................................................263
Meyvecilik ...............................................................................264
Yumrulu Bitkiler ......................................................................265
Sebzecilik ................................................................................265
Seracılık (Örtü Altı Tarım) ..........................................................265
Türkiye’de Hayvancılık ....................................................................266
Küçükbaş Hayvancılık ...............................................................266
Büyükbaş Hayvancılık ..............................................................266
Kümes Hayvancılığı ..................................................................267
İpek Böcekçiliği ........................................................................268
Arıcılık .....................................................................................268
Balıkçılık .................................................................................268
Türkiye’de Ormancılık .....................................................................268
Özet ..............................................................................................269
Çıkmış Sorular ...............................................................................271
Cevaplı Test ...................................................................................275
Türkiye’de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi
Türkiye’de Madenler .......................................................................279
Türkiye’de Çıkartılan Başlıca Madenler ......................................279
Türkiye’de Enerji Kaynakları............................................................280
Taş Kömürü..............................................................................280
Linyit ......................................................................................281
Termik Santraller .....................................................................281
Petrol ......................................................................................281
Doğalgaz .................................................................................282
Su Gücü (Hidroelektrik) ............................................................282
Rüzgâr Gücü ............................................................................282
Güneş Enerjisi ..........................................................................282
Jeotermal Enerji.......................................................................283
Nükleer Enerji ..........................................................................283
Türkiye’de Sanayi ...........................................................................283
Türkiye’de Sanayi Kolları ...........................................................284
Özet ..............................................................................................288
Çıkmış Sorular ...............................................................................291
Cevaplı Test ...................................................................................293
KPSS
Gen
el K
ültü
r
x
Türkiye’de Ulaşım, Ticaret ve Turizm
Türkiye’de Ulaşım ...........................................................................297
Kara Yolu Ulaşımı .....................................................................297
Demir Yolu Ulaşımı ...................................................................298
Deniz Yolu Ulaşımı ....................................................................298
Hava Yolu Ulaşımı .....................................................................299
Türkiye’de Ticaret ...........................................................................299
Türkiye’de Turizm ...........................................................................301
Türkiye’nin Turistik Değerleri ....................................................301
Türkiye Millî Parkları (1958 - 2009) ............................................302
Türkiye’de Şehirler ve Özellikleri ................................................305
Özet ..............................................................................................309
Çıkmış Sorular ...............................................................................310
Cevaplı Test ...................................................................................312
Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri
Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri...........................................................317
Doğal Özellikler .......................................................................317
Beşeri ve Ekonomik Özellikler ...................................................317
KARADENİZ BÖLGESİ .......................................................................318
Fiziki (Doğal) Özellikleri ............................................................318
Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri ..........................................319
Bölümleri ................................................................................320
Bölge’nin Enleri .......................................................................202
MARMARA BÖLGESİ ........................................................................322
Fiziki (Doğal) Özellikleri ............................................................324
Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri ..........................................325
Bölümleri ................................................................................327
Bölgenin Enleri ........................................................................329
Cevaplı Test ...................................................................................330
EGE BÖLGESİ ..................................................................................333
Fiziki (Doğal) Özellikleri ............................................................333
Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri ..........................................334
Bölümleri ................................................................................335
Bölgenin Enleri ........................................................................336
AKDENİZ BÖLGESİ ...........................................................................337
Fiziki (Doğal) Özellikleri ............................................................337
Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikler ...........................................338
Bölümleri ................................................................................339
Bölgenin Enleri ........................................................................340
Cevaplı Test ...................................................................................341
İÇ ANADOLU BÖLGESİ ......................................................................344
Fiziki (Doğal) Özellikleri ............................................................344
Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri ..........................................345
Bölümleri ................................................................................346
Bölgenin Enleri ........................................................................347
DOĞU ANADOLU BÖLGESİ .................................................................348
Fiziki (Doğal) Özellikleri ............................................................348
Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikler ...........................................349
Bölümleri ................................................................................350
Bölgenin Enleri ........................................................................352
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ .......................................................353
Fiziki (Doğal) Özellikleri ............................................................353
Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikler ...........................................354
Bölümleri ................................................................................355
Bölgenin Enleri ........................................................................355
Güney Anadolu Projesi (GAP) .....................................................355
Bölgelerin Özelliklerinin Karşılaştırılması ........................................357
Özet ..............................................................................................359
Grafik; Tablo ve Harita Yorumlarken Dikkat Edilecek Özellikler ..........360
Cevaplı Test ...................................................................................363
Çıkmış Sorular ...............................................................................366
Deneme Sınavı - 1 ..........................................................................370
Deneme Sınavı - 2 ..........................................................................374
Deneme Sınavı - 3 ..........................................................................378
İçindekiler
xi
ANAYASA
Hukukun Temel Kavramları
Hukukun Tanımı .......................................................................................386
Hukukun Kaynakları ..........................................................................386
Hukuk Kaynaklarıyla İlgili Kavramlar ...................................................386
Yazısız Kaynaklar (Örf ve Adet Hukuku) ................................................387
Yardımcı Kaynaklar .............................................................................387
Hukuk Kurallarının Yaptırımları ...........................................................388
Hukukun Sistematiği ..........................................................................391
Kamu Hukuku Dalları ................................................................................392
1. Anayasa Hukuku .............................................................................392
2. İdare Hukuku ..................................................................................392
3. Ceza Hukuku ...................................................................................393
4. Vergi Hukuku ..................................................................................394
5. Devletler Genel (Umumi) Hukuku .....................................................394
6. Yargılama Hukuku ..........................................................................3957. İcra ve İflas Hukuku .........................................................................395
Özel Hukuk Dalları ....................................................................................3951. Medeni Hukuk ................................................................................395Medeni Hukukta Hak Kavramı .............................................................396A) Kişiler Hukuku ................................................................................398B) Aile Hukuku ...................................................................................402C) Miras Hukuku .................................................................................402D) Eşya Hukuku ...................................................................................402E) Borçlar Hukuku ...............................................................................4032. Ticaret Hukuku ...............................................................................4063. Devletler Özel Hukuku .....................................................................406İş Hukuku ..........................................................................................406
Çıkmış Sorular ..........................................................................................408
Cevaplı Test ..............................................................................................411
Devlet Biçimleri Demokrasi ve Kuvvetler Ayrılılğı
Devlet ......................................................................................................416Devlet Kavramı ..................................................................................416Devletin Unsurları ..............................................................................416Devlet Kavramına İlişkin Ayrımlar .......................................................416
Cevaplı Test ..............................................................................................418
Anayasa Hukukuna Giriş, Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Tarihi
Anayasa .......................................................................................................... 422Anayasa Kavramına İlişkin Ayrımlar .......................................................... 422Anayasacılık Hareketleri ve Anayasanın Üstünlüğü Sorunu ........................ 422
Türk Anayasa Tarihi ......................................................................................... 423Kanun-u Esasî (1876) ................................................................................ 4251921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu .................................................................. 4261924 Anayasası ........................................................................................ 4261961 Anayasası ........................................................................................ 4271982 Anayasası ........................................................................................ 428
Cevaplı Test ..................................................................................................... 430
1982 Anayasası’nın Temel İlkeleri
1982 Anayasası’na Giriş ve Anayasanın Temel İlkeleri ..................................434
Başlangıç Metni .................................................................................434
I. Devletin şekli ..................................................................................434
II. Cumhuriyetin nitelikleri ..................................................................434
III. Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti ........434
V. Değiştirilemeyecek hükümler ..........................................................434
1982 Anayasasının Temel İlkeleri .........................................................434
Çıkmış Sorular ..........................................................................................439
Cevaplı Test ..............................................................................................441
Yasama
Yasama Organı ..........................................................................................448
Yasama Fonksiyonu ............................................................................448
Yasama Fonksiyonunun Genelliği ve Asli (İlk-El) liği ..............................448
Yasama İşlemleri ................................................................................448
TBMM Kuruluş ve Seçimler ..................................................................451
TBMM Üyelerinin Hukuki Statüsü ........................................................451
TBMM Üyeliği’nin Düşürülmesi ...........................................................453
TBMM İç Yapı ve Çalışma Düzeni ...........................................................453
TBMM Görev ve Yetkileri ......................................................................455
TBMM Bilgi Edinme ve Denetim Yolları .................................................455
Çıkmış Sorular ..........................................................................................457
Cevaplı Test ..............................................................................................459
Yürütme
Yürütme ...................................................................................................466
Yürütme Fonksiyonunun Niteliği .........................................................466
Kanun Hükmünde Kararnameler .........................................................466
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ..........................................................467
Tüzük ................................................................................................467
Yönetmelik ........................................................................................467
Cumhurbaşkanı ........................................................................................467
Cumhurbaşkanı Seçimi .......................................................................467
Cumhurbaşkanı’nın Tarafsızlığı ...........................................................468
Cumhurbaşkanı’nın Sorumsuzluğu ......................................................468
Cumhurbaşkanı’nın Görev veYetkileri ..................................................468
Bakanlar Kurulu .......................................................................................469
Bakanlar Kurulu’nun Yapısı .................................................................469
Bakanların Sorumluluğu .....................................................................469
Geçici Bakanlar Kurulu ........................................................................470
Olağanüstü Yönetim Usulleri .....................................................................470
1. Olağanüstü Hal ...............................................................................470
2. Sıkıyönetim ....................................................................................470
Çıkmış Sorular ..........................................................................................472
Cevaplı Test ..............................................................................................474
KPSS
Gen
el K
ültü
r
xii
Yargı
Yargı Organı ..................................................................................................478
Mahkemelerin Bağımsızlığı ....................................................................478
Hakimlik Teminatı ..................................................................................478
Devlet Güvenlik Mahkemeleri .................................................................478
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ................................................................478
Yüksek Mahkemeler ......................................................................................479
Anayasa Mahkemesi ...............................................................................479
Anayasa Yargısı .......................................................................................480
Anayasaya Uygunluk Denetimi ................................................................480
Yargıtay .................................................................................................483
Danıştay .................................................................................................483
Askeri Yargıtay........................................................................................483
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ...............................................................483
Uyuşmazlık Mahkemesi ..........................................................................483
Sayıştay .................................................................................................483
Çıkmış Sorular ...............................................................................................485
Cevaplı Test ...................................................................................................487
Temel Hak ve Hürriyetler
Temel Hakların Türleri ...................................................................................492
1. Kişinin Hak ve Ödevleri (Negatif Statü Hakları) .....................................492
2. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler (Pozitif Statü Hakları) .................492
3. Siyasi Haklar ve Ödevler (Katılma Hakları) ............................................493
Cevaplı Test ...................................................................................................494
İdare Hukuku
İdare Hukuku ................................................................................................498
İdare (Kamu Yönetimi) ...................................................................................498
A. Merkezden Yönetim İlkesi....................................................................498
B. Yerinden Yönetim İlkesi .......................................................................499
C. Türkiye’nin İdari Yapısı .........................................................................500
D. Merkezi İdarenin Taşra Teşkilatı ...........................................................500
Kamu Kuruluşları ..........................................................................................502
1. Radyo Televizyon Üst Kurulu ................................................................502
2. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) .............................................................502
3. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) ............................................502
4. Milli İstihbarat Teşkilatı .......................................................................502
5. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) ................................................502
6. Hazine Müsteşarlığı.............................................................................502
7. Rekabet Kurumu .................................................................................502
8. Kamu İhale Kurumu (KİK) ....................................................................502
9. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) ...........................................................503
10. Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) .........................................503
11. Danıştay ...........................................................................................503
12. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu .........................................503
13. Yüksek Denetleme Kurulu (YDK) ........................................................503
14. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) .........................503
15. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü .......................................................503
16. Devlet Personel Başkanlığı ................................................................503
17. Diyanet İşleri Başkanlığı ....................................................................503
18. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) .......................................503
19. Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteliği...............................................504
20. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) ..................................................504
21. Özelleştirme Yüksek Kurulu ...............................................................504
22. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ...........................................................504
23. Türkiye Bilimsel Ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ................504
24. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK ) .................................................504
25. Türkiye İstatistik Kurumu ..................................................................504
26. Yüksek Ögretim Kurumu (YÖK) ...........................................................504
27. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM).....................................504
Özet ..............................................................................................................505
Çıkmış Sorular ...............................................................................................507
Cevaplı Test ...................................................................................................509
Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar
Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar .....................................................................514
A. Milletler Cemiyeti ...............................................................................514
B. Birleşmiş Milletler ...............................................................................514
C. Uluslararası Af Örgütü .........................................................................515
D. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ......................................515
E. G-8 .....................................................................................................515
F. D-8 ......................................................................................................515
G. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (ECO) .........................................................515
H. Avrupa Birliği .....................................................................................515
K. Avrupa Konseyi ...................................................................................516
L. Avrupa İşbirliği ve Güvenlik Teşkilatı (AGİT) ...........................................517
M. Batı Avrupa Birliği ..............................................................................517
N. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) .............................................517
O. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ...............................................517
P. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bölgesi (KEİB) ..........................................517
R. İslam Konferansı Örgütü (İKÖ) .............................................................517
S. Bağımsız Devletler Topluluğu ..............................................................517
T. Hem AB Hem De NATO Üyesi Olan Ülkeler ..............................................517
U. Türkiye’nin Üye Olduğu Uluslararası Kuruluşlar .....................................517
V. Türkiye’nin Kurucu Olduğu Uluslararası Kuruluşlar ................................518
Kpss Güncel Bilgiler .......................................................................................518
Vize Kalkan Ülkeler ................................................................................520
Unesco’nun Dünya Mirası Listesindeki Doğal ve KültürelVarlıklarımız ........521
Çıkmış Sorular ...............................................................................................523
Cevaplı Test ...................................................................................................526
Deneme-1 .....................................................................................................528
Deneme-1 .....................................................................................................530
Deneme-1 .....................................................................................................532
Deneme-1 .....................................................................................................534
Deneme-1 .....................................................................................................536
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
Orta Asya’da Kurulan Türk Devletleri
İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet
Geçmiş Yıllarda Çıkmış Sorular Analiz Tablosu
“... Ey Türk budunu (milleti), Çin’in tatlı sözüne, yumuşak ipeğine kanma; yok olursun.”
Orhun Yazıtları
Devlet Yönetimi
Büyük Hun İmparatorluğu Diğer Türk Devletleri
→ İskitler→ Kırgızlar→ Sabirler→ Akhunlar→ Hazarlar→ Türgişler→ Karluklar→ Avarlar→ Bulgarlar→ Macarlar→ Peçenekler→ Kıpçaklar→ Oğuzlar
Avrupa HunlarıGöktürk DevletiII. Göktürk (Kutluk) DevletiUygur Devleti
Din ve İnanış
Yazı, Dil ve Edebiyat
Ordu
Sosyal ve Ekonomik HayatHukuk
Bilim ve SanatMüzik
2006 2008 2010Ortaöğretim 1 2 1
Önlisans 2 1 1
Cevaplı TestÇıkmış Sorular
KPSS
Tar
ih
2
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ
Türk kelimesinin anlamı hakkında yaygın iki görüş vardır.
Birincisine göre; doğan, türeyen, çoğalan anlamında-dır.
İkincisine göre; güçlü kuvvetli, kudretli anlamındadır.
Türk kelimesini siyasal ad olarak ilk defa kullanan Gök-türkler olmuştur. Anadolu’nun “Türkiye” olarak adlandı-rılması ise XII. yüzyıldan itibarendir. Türkiye Selçukluları Döneminde Bizans tarafından “Turkia” adıyla anılmıştır.
Türklerin anayurdu Orta Asya’dır. Türkler ilk olarak Altay-Sayan Dağları’nın kuzeybatısı, Tanrı Dağları’nın kuzeyi, Aral Gölü çevresi ve Hazar Denizi’nin doğusun-da yaşamışlardır.
Orta Asya’nın Türklere ait en eski kültür merkezleri; Anav, Karasuk, Abakan, (Abakan bölgesinde ortaya çıkan bir diğer kültür Tagar kültürüdür) Andranova, Kelteminar ve Afonosyeva kültürleridir.
Zamanla Türkler, Orta Asya’dan çeşitli nedenlerle göç etmişlerdir.
Göçlerin Nedenleri:Ekonomik ve Sosyal Nedenler:
İklim k• oşullarının değişmesi,
Kuraklığa bağlı olarak otlak ve meraların azalması,•
Hızlı nüfus artışı,•
Salgın h• astalıklar,
Siyasi Nedenler:Boylar• arasında mücadeleler yaşanması
Dış güçlerin baskısı (Çin, Moğol, Tunguz)•
Cihan hakimiyeti (ye• ni yerler fethetme) düşüncesi.
Göçlerin temel nedenlerinin ekonomik sıkıntılar ve Türklerin bağımsızlık duygusu olduğu görülmekte-dir.
Göçlerin Sonuçları:
Türkler g• öç ettikleri yerlerdeki, değişik kültürlerle etkileşime girmişlerdir.
Türk kültür ve medeniyeti geniş alanlara yayılmıştır.•
Türkler göç ettikleri yerlerde büyük ve güçlü dev-• letler kurmuşlardır.
Türkler gittikleri yerlerde yaşayan toplumlara, tarı-• mı, hayvancılığı ve maden işlemeyi öğretmişlerdir.
Türklerin, dünyanın çeşitli yerlerine yayılmaları ve • çok sayıda devlet kurmaları, Türk tarihinin araştırıl-masını zorlaştırmıştır.
Bazı Türk Kavimleri zamanla özbenliklerini kaybet-• mişlerdir.
Asya’da kalan Türkler ise Aysa Hun Devletini • kurmuşlardır.
Türklerin Orta Asya'dan Göçleri
İslamiyet Öncesi Türk Devletleri
Karluklar(751)
Kırgızlar(840-1207)
Göktürkler(552-630)
Hazarlar(VII yy.) Türgişler(630-766)
Uygurlar(744-840)
Sabirler(VI. yy.)
Bulgarlar (583 - 1236)
Macarlar(IX.yy.)
Avarlar(562-805)
Oğuzlar(X. yy.)
Peçenekler(IX. yy.)
Kıpçaklar(Kumanlar)
(X. yy. - 1239)
Avrupa Hunları(Kavimler Göçü’nden sonra kurulmuştur)
(375-469)
Kutluklar (II. Göktürk)(682-744)
Asya Hunları(M.Ö. 220, M.S. 216)
ORTA ASYA
AVRUPA
KPSS
Tar
ih
12
İslamiyet’ten önce Türklerde devlet başkanları çeşitli 1. unvanlar taşırdı.
Aşağıdakilerden hangisi bu unvanlardan biridir? (Ortaöğretim 2010)
A) Şad B) Kağan C) TiginD) Tudun E) Subaşı
Açıklama: İslamiyetten önce Türk devletlerinde Kağan hükümdar unvanı olarak kullanılmıştır.Şad, hükümdar ailesinden olan yönetici, validir. Tigin, hükümdar çocuğudur.Tudun, vali veya vergi işlerine bakan devlet görevlisidir.Subaşı, Türk-İslam devletlerinde güvenlikten sorumlu görev-lidir.
Çin kaynaklarına göre, Orta Asya’da kurulan Asya 2. Hunları evlerini topraktan yapmış, Volga kıyılarıyla Kı-rım arasında kurulan Hazarların evleriyse hep ahşap olup yalnız hakan sarayı ve kale taştan yapılmıştır.
Yukarıda verilen bu bilgilerle,
I. Doğa şartları insanların yaşam biçimini etkile-miştir.
II. Türklerde daha çok göçebe yaşantı vardır.III. Türkler mimaride Çinlilerden etkilenmiştir.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir? (Önlisans 2010)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Açıklama: Parçada verilen bilgilerde Orta Asya’da evlerin topraktan, Volga kıyılarında evlerin hep ahşaptan yapılması ise doğa şartlarının insanların yaşam biçimini etkilediğini gösterir.
Aşağıdakilerden hangisinin Uygurların matbaa-3. larının olduğuna ve baskı yaptıklarına bir kanıt olduğu savunulabilir? (Ortaöğretim 2008)
A) Tahtadan yapılmış harfl erB) Çeviri eserlerC) 18 harften oluşan alfabeD) Taş üzerine yazılmış kitabelerE) Kâğıt üzerine yazılmış belgeler
Açıklama: Tahtadan yapılmış harfl er baskı yapıldığının göstergesidir. Uygurların tahta harfl ere sahip olması mat-baayı bildikleri ve kullandıklarının bir kanıtıdır.
4.
I. BulgarlarII. MacarlarIII. GöktürklerYukarıdaki Türk kavimlerinden hangileri Hristi-yanlığı kabul etmiştir? (Ortaöğretim 2008)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Açıklama: Türk kavimlerinden Bulgarlar ve Macarlar Bal-kanlara göç ederek orada Hıristiyanlığı kabul etmişlerdir. Göktürkler ise Orta Asya’da yaşamıştır.
İslamiyet’ten önce kurulan Türk devletlerinde 5. geniş toprakların idare edilmesinin zorluğu aşa-ğıdakilerin hangisiyle giderilmeye çalışılmıştır? (Önlisans 2008)
A) Ülkede inanç özgürlüğünün tanınmasıB) Yerleşik hayatın yaygınlaştırılmasıC) Ülkenin yönetim alanlarına ayrılmasıD) Evlilik yoluyla başka ülkelerle yakınlık ku-
rulmasıE) Komşularla barışçıl ilişkilerin kurulmasına özen
gösterilmesi
Açıklama: İslamiyet öncesi Türk Devletleri geniş topraklara sahip olmuştur. Bu topraklar yönetim alanlarına bölünerek yönetilmiştir.
Çıkmış Sorular
KPSS
Tar
ih
14
Cevaplı TestTürk tarihinin ilk Türkçe yazılı belgeleri Kutluk 1. Devleti’ne ait Orhun Anıtları’dır.
Aşağıdakilerden hangisi Orhun Anıtları ile ilgili değildir?
Göktürk alfabesi ile yazılmıştır.A)
Uygurlar Dönemine aittir. B)
Türk dili ve edebiyatının ilk yazılı örnekleridir. C)
Bütün Türk boylarına seslenen siyasi bir belge D) özelliği taşımaktadır.
Kutluk Devleti’nin kuruluşu sırasında çekilen E) sıkıntılardan bahsedilir, Türk halkına öğütler verilir.
2. Orta Asya’daki Türk mezarlarında yapılan kazılarda, ölen kişiye ait at kemikleri ve birtakım günlük eşya kalıntıları bulunmuştur.
Bu durum,
I. Atın kutsallaştırıldığı,
II. Türk mezarlarında hazineler bulunduğu,
III. Ahiret inancının olduğu
durumlarından hangilerine açık kanıt olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
3. Uygurların bazı özellikleri şunlardır:
I. Uygur alfabesini kullanmışlardır.
II. Töre’nin uygulanmasında titizlik göstermişler-dir.
III. Ekonomide hayvancılığın yerini tarım almıştır.
IV. Şehir mimarisine ait ilk Türk eserlerini yapmış-lardır.
Bu özelliklerden hangileri Uygurların yaşam biçiminin değiştiğini gösterir?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) II ve IV E) III ve IV
4. Başka devletlerle yapılan mücadeleler neticesinde yenilen Türklerin çoğunluğu yerlerini terk ederek başka bölgelere göç etmişlerdir.
Yenilgiye uğrayan Türklerin yer değiştirmeleri aşağıdakilerden en çok hangisiyle açıklanabilir?
Göçebe bir yaşama sahip olmalarıyla A)
Boylar halinde yaşamalarıyla B)
Savaşçı bir yapıya sahip olmalarıyla C)
Hürriyetlerine düşkün olmalarıyla D)
Teşkilatçı bir yapıya sahip olmalarıylaE)
5. Göktürklere ait eserlerin çoğunluğu hayvan ve insan figürlerini üzerinde taşıyan maşrapalardır.
Uygurlara ait eserler saraylar, tapınaklar ve şehirlerdir.
Bu iki durum arasındaki söz konusu farkın nede-ni aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
Göktürkler göçebe iken Uygurların yerleşik A) olmaları
Türklerin değişik dinleri benimsemeleriB)
Uygurlarla Göktürklerin farklı coğrafyada C) yaşamaları
Göktürklerin hayvancılıkla uğraşması D)
Uygurlarla Göktürklerin farklı dinleri benimse-E) meleri
6. Orta Asya’da Türk devletlerinde devlet yönetiminde tam anlamıyla bir mutlakiyetten söz edilemez.
Aşağıdakilerden hangisi bu durumun kanıtıdır?
Devletin törelere göre yönetilmesi A)
Ahiret inancının olması B)
Hükümdar ailesinin yönetime katılması C)
Hükümdarın yetkisini Tanrı’dan alması D)
Kurultay meclisinin olması E)
KPSS
Tar
ih
158
Türkiye, dünya barışının korunması amacıyla 1. oluşturulan aşağıdaki girişim ve kuruluşlardan hangisine Atatürk Döneminde üye olmuştur? (Ortaöğretim 2010)
A) Milletler Cemiyeti – Kuzey Atlantik PaktıB) Kellog Paktı – Milletler CemiyetiC) Kuzey Atlantik Paktı – Birleşmiş Milletler TeşkilatıD) Birleşmiş Milletler Teşkilatı – Kellog PaktıE) Kellog Paktı – Kuzey Atlantik Paktı
Açıklama: Türkiye, Atatürk Döneminde dünya barışına katkıda bulunmak ve dünya barışını korumak amacıyla Kellogg Paktı ile Miletler Cemiyetine üye olmuştur. Türkiye, Kuzey Atlantik Paktı ile Birleşmiş Milletler Teşkilatına Atatürk Dönemi sonrası üye olmuştur.
Aşağıdakilerden hangisi Atatürk Dönemi siyasi 2. gelişmeleri arasındadır? (Ortaöğretim 2010)
A) Kıbrıs sorununun çıkmasıB) Türkiye’nin Kore Savaşı’na asker göndermesiC) Türk-Yunan dostluk antlaşmasının yapılmasıD) Türkiye’nin Kuzey Atlantik Paktına üye olmasıE) Hatay Türk Devleti Meclisinin anavatana katıl-
mayı kabul etmesi
Açıklama: Atatürk Dönemi siyasi gelişmeleri arasında Türk-Yunan Dostluk Antlaşması (1930) ve Balkan Antantı (1934) yer alır.Atatürk Dönemi sonrası,1954’te Kıbrıs Sorunu başlamıştır. Türkiye Kore Savaşı’na asker göndermiştir (1950). Türkiye Kuzey Atlantik Paktı’na üye olmuştur (1952). Hatay, anavatana katılma kararı almıştır (1939).
3.
I. Halkevlerinin açılmasıII. Nüfus sayımı yapılmasıIII. Köy Enstitülerinin kurulmasıYukarıdakilerden hangileri Atatürk Döneminde gerçekleşmiştir? (Ortaöğretim 2010)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Açıklama: Atatürk Döneminde;1932 yılında Halkevleri açılmıştır.1927 yılında modern anlamda nüfus sayımı yapılmıştır.Köy Enstitüleri ise 1940 yılında Atatürk Dönemi sonrasında açılmıştır.
4.
I. Kabotaj KanunuII. Medeni KanunIII. Ceza KanunuYukarıdakilerden hangileri, Atatürk Döneminde kabul edilmiş ve uygulanmasına geçilmiştir? (Or-taöğretim 2010)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Açıklama: Her üç öncülde yer alan kanunlar Atatürk Döne-minde kabul edilmiş ve uygulamaya konulmuştur.Kabotaj Yasası → 1 Temmuz 1926Medeni Kanun → 17 Şubat 1926Ceza Yasası → 1926
Atatürk Döneminde Balkan Paktının kurulmasın-5. da aşağıdakilerden hangisinin etkisi olmuştur? (Ortaöğretim 2010)
A) Irak’ın bağımsızlığını kazanmasıB) Rusya’da rejim değişikliği olmasıC) Anlaşmaya taraf devletlerin güvenliklerinin teh-
likeye girmesiD) Birleşmiş Milletler Teşkilatının kurulmasıE) Sadabad Paktının kurulması
Açıklama: Balkan Antantının yapılmasında, İtalya ve Almanya’nın istilacı ve tehditkâr tutumu ve Balkan ülkelerinin bölgede güvenliklerini sağlamak istemeleri gibi durumlar etkilidir.
Boğazlar Komisyonunun kaldırılması ve gö-6. revlerinin tamamıyla Türk Devleti’ne verilmesi aşağıdakilerden hangisiyle sağlanmıştır? (Orta-öğretim 2010)
A) Montrö B) Mudanya C) MoskovaD) Lozan E) Londra
Açıklama: Boğazlar Komisyonunun kaldırılması, Boğazların yönetim ve denetiminin Türkiye’ye bırakılması, Boğazların statüsünün değiştirilmesi Montrö Sözleşmesi ile gerçekleştirilmiştir.
Çıkmış Sorular
Denem
e Sınavları
163
1. Orta Asya Türk devletleri Çin Devleti’yle yaptıkları mücadelelerde, dönem dönem üstün-lük sağlamalarına rağmen Çin topraklarına yerleşmekten kaçınmışlardır.
Yalnız bu bilgiyle Türk devletleriyle ilgili olarak,
I. bulundukları coğrafyadaki birçok devletle mücadele içinde oldukları,
II. ulusal benliklerini korumaya çalıştıkları,
III. düzenli bir orduya sahip olmadıkları
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
2. Türk süsleme sanatına,
I. resim - heykel,
II. hat - tezhip,
III. maden işçiliği
alanlarından hangileri İslamiyet’in kabulüyle girmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
3. Türkiye Selçuklu Devleti’nde,
I. atabeylik sistemi,
II. ikta sistemi,
III. gulam sistemi
uygulamalarından hangileriyle hükümdar olacak kişiye yönetim tecrübesi kazandırılması amaç-lanmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
4. Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Döneminde,
I. yeni fetihlerde bulunarak sınırları genişletme düşüncesi,
II. mevcut askerlerin sayıca azlığı,
III. Rumeli topraklarındaki hakimiyeti sağlamlaştır-ma isteği
durumlarından hangileri Yeniçeri Ocağının kurul-masında etkili olmuştur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
5. Osmanlı Devleti’nde tımarlı sipahi, kendisine verilen toprağın tam mülkiyetine sahip olmadığı gibi, sistemin gereği olan askeri yükümlülüğünü yerine getirmediğinde ve toprağını belli bir süre ekip biçmediğinde tımar toprağı elinden alınırdı.
Bu uygulama ile Osmanlı Devleti,
I. tımar sahibinin feodal bir bey halini alması,
II. merkezi idarenin zayıfl aması,
III. vergilerin ürün üzerinden toplanması
durumlarından hangilerine karşı önlem almıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
6. Osmanlı Devleti’nde,
I. Yeniçeri Ocağı kaldırılarak Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusunun kurulması,
II. taşra teşkilatında muhtarlıkların kurulması,
III. sosyal kurumların vakıfl ar tarafından yapılması
durumlarından hangileri merkezi otoriteyi güç-lendirme amacı taşımaktadır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
7. Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyılda azınlıkların ayrı-lıkçı hareketlerini sürdürmeleri, devleti bu isyanları bastırma ve ülkede iç istikrarı yeniden sağlama yönünde birtakım önlemler almaya yöneltti.
Alınan bu önlemler arasında,
I. tüm halkın can, mal ve namusunun devletin güvencesi altına alınması,
II. Müslüman olmayanlardan cizye vergisinin alınması,
III. Müslüman olmayanların devlet memurlukları-na girebilmelerine karar verilmesi,
yukarıdakilerden hangileri yer almamaktadır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
Deneme - 1
Denem
e Sınavları
167
1. Uygurlar Döneminde,
I. çiniciliğin gelişmesi,
II. Yenisey Yazıtları,
III. hukukun yazılı hale gelmesi
gelişmelerinden hangilerinin ortaya çıktığı söylenemez?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
2. Türk-İslam devletlerinde “Şer’î Hukuk” tan sorum-lu olan kişi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Emir-i Dad
B) Müstevfi
C) Emir-i Arz
D) Kadı
E) Müşrif
3. Türk-İslam uygarlığı ile ilgili olarak,
I. İslamiyet’in geniş alanlara yayılması,
II. Arapçanın resmi dil olarak kullanılması,
III. Anadolu’nun Türkleşmesi sürecinin başlaması
gelişmelerinden hangileri Selçuklular Dönemin-de ortaya çıkmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I ve III
4. Osmanlı Devleti’nde dirlik sahibinin görevlerinden biri de “Reayanın toprağı işlemesini sağlamak, boşalan topraklara başkalarını yerleştirmek ve yeni toprakları üretime açmaktır.”
Osmanlı Devleti’nin bu uygulama ile ulaşmak is-tediği amaçlar arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez?
A) Hazinenin giderlerini azaltmak
B) Toprak gelirlerini artırmak
C) Üretimde sürekliliği sağlamak
D) Toprakların boş bırakılmasını engellemek
E) Kapıkulu teşkilatının giderlerini karşılamak
5. Osmanlı Devleti’nde halktan alınan,
I. çiftbozan,
II. cizye,
III. haraç
vergilerinden hangilerinde din farkı gözetilme-miştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
6. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde toplumda kültür çatışm