Download pdf - İSKELET ÇEŞİTLERİ · kaslar, hormonlar, snrler ve duyu organları da görev yapar. İNSANDA İSKELET SİSTEMİ İnsan skelet, hareket sağlamanın yanında, organları koruma,

30.12.2017 Yeni Biyoloji

http://www.yenibiyoloji.com/?p=3714&preview=true 1/18

Hayvanların çoğunda, vücuda destek olan, vücudu koruyan, kaslara bağlanarak hareket� sağlayan s�steme �skelet s�stem� den�r.

İskelet s�stem�; vücut organlarının bell� yerler�nde kalmasında, korunmasında ve vücudun bell� b�r şek�l almasında etk�l�d�r.

İSKELET ÇEŞİTLERİB�r çok omurgasız hayvan grubunda, vücut sıvısı ve kan destekl�k görev� yapar. Buna h�drostat�k �skelet den�r.

http://www.yenibiyoloji.com/wp-content/uploads/2017/12/iskelet-sistemi.jpg



Canlılarda gerçek anlamda, dış ve �ç �skelet olmak üzere �k� çeş�t �skelet bulunur.

DIŞ İSKELET

Omurgasız hayvanların, bazı öneml� gruplarında b�r dış �skelet s�stem� bulunur. Bunlar; eklem bacaklılar (arakn�tler, böcekler, çok

ayaklılar ve kabuklular) ve bazı yumuşakça türler�d�r.

İskelet�n dışında ve üzer�nde başka b�r örtü bulunmaz. Bu �skelet hücre gruplarının salgıladığı organ�k veya �norgan�k maddelerden

meydana gelm�şt�r. Vücudu dış etk�lerden korur. Organlara destekl�k ve d�renç sağlar. Vücudun su kaybını önler. Kaslar �skelet�n

bölümler�ne �çten bağlanmıştır.

Dış �skelet, �lg�l� canlının hareket�n� ve büyümes�n� kısıtlar. Bunun �ç�n, bazı hayvanlar gel�şme dönem�nde kabuk değ�şt�r�rler.

İÇ İSKELET

Bazı omurgasızlarda (süngerler ve der�s� d�kenl�ler), �lkel kordalılarda (amf�yoksüs) ve bütün omurgalılarda bulunur. Üzer�, der�, tüy,

kıl, pul veya başka b�r tabakayla örtülüdür. Kaslar �skelete dıştan bağlanmıştır.

Süngerler, tam b�r doku organ�zasyonu göstermed�kler�nden �skeletler� de çok bas�tt�r. Hücreler� arasında ve �ç�nde organ�k

(spong�n) veya �norgan�k (kals�yum karbonat veya s�l�s) maddelerden oluşan küçük yapılı �ğneler (sp�küller) destekl�k görev� yapar.

Süngerler�n bazı hücreler�, yapı bakımından düz kas hücreler�ne benzer, çok yavaş kasılarak ve gevşeyerek vücuda g�ren suyu dışarı

atarlar.

Der�s� d�kenl�ler grubunda �se, b�rb�r�ne eklemlerle bağlanmış plakalardan oluşan b�r �ç �skelet vardır. Plakaların dış yüzey� d�kenl�

ve kabartılıdır. Bu nedenle der�s� d�kenl�ler olarak adlandırılır. ıskelet�n üzer�n� �nce b�r ep�derm�s örtmüştür.



Kurbağalar, karasal ortamlarda yaşamaya uyum sağladıklarından, balıklara oranla daha gel�şm�ş b�r �ç �skelete sah�pt�r. Kaburga ve

göğüs kem�ğ�, sürüngenlerde, �ç organların korunmasını sağlayan b�r göğüs kafes� oluşturur.

Kuşlarda; �skelet, uçmayı kolaylaştıracak şek�lde oluşmuş bazı özell�klere sah�pt�r. ıskelettek� büyük kem�kler�n �çer�s�nde, vücut

ağırlığını azaltmak amacıyla hava boşlukları bulunur.

Kem�kl� balıklarda ve d�ğer bütün omurgalı erg�nler�nde hem kıkırdak, hem de kem�klerden oluşan gel�şm�ş b�r �ç �skelet görev yapar.

Kıkırdaklı balıklarda �se sadece kıkırdak doku bulunur.

Omurgalıların �ç �skelet�; hem destekl�k, hem hareket, hem de bazı organlar �ç�n koruma görev� yapar. Hareketler�n sağlanmasında;

kaslar, hormonlar, s�n�rler ve duyu organları da görev yapar.

İNSANDA İSKELET SİSTEMİİnsan �skelet�, hareket� sağlamanın yanında, organları koruma, bazı m�neraller�n depolanmasını sağlama, kas ve �ç organlara

bağlanma yüzey� oluşturma g�b� görevler� de yer�ne get�r�r.

İnsan �skelet� kıkırdak ve kem�k dokudan meydana gelm�şt�r.

Kem�kler�n Yapısıİnsanda ve yüksek organ�zasyonlu hayvanlarda �skelet kem�k dokudan oluşmuştur.





Kem�k doku; canlı kem�k hücreler� osteos�t ve bu hücreler�n arasını dolduran, y�ne bu hücreler tarafından salgılanan ara maddeden

(ose�n) meydana gelm�şt�r.

Bu ara madden�n �ç�nde kem�ğe sertl�k veren kals�yum fosfat, kals�yum karbonat, magnezyum fosfat, az m�ktarda da dem�r ve

sodyum g�b� m�neraller bulunur.

Yaşlılarda bu �norgan�k tuzların, kem�kte b�r�kme oranı arttığı �ç�n; genç ve çocuklarda esnek yapılı olan kem�k, �ht�yarlarda sert ve

kırılgandır.

Kem�kler�n yapısında sıkı kem�k ve sünger�ms� kem�k olmak üzere �k� kısım vardır.

Sıkı kem�k dokusu (sert kem�k)

İskelet� oluşturan bütün kem�kler�n dış yüzey� �le uzun kem�kler�n gövdes� sert kem�kten oluşmuştur. Lamell� b�r yapıya sah�pt�r. Bu

lameller�n ortasında �se kan damarları ve s�n�rler�n geçt�ğ� havers kanalı bulunur.

Kem�k hücreler� osteos�tler, havers kanalından geçen kan damarlarının get�rd�ğ� bes�n ve oks�jenle beslen�r, artıklarını y�ne aynı

yolla kan damarlarına ver�rler. Havers kanallarını b�rb�r�ne bağlayan yan kanallara �se volkman kanalı den�r.

Sünger�ms� kem�k



Kırmızı kem�k �l�ğ� ve düzens�z boşlukların bulunduğu, �çer�s�nde �l�k bulunan kem�kt�r. Uzun kem�kler�n baş kısmı �le d�ğer kem�kler�n

�ç kısmında bulunur. Sıkı ve sünger�ms� kem�k bütün kem�k çeş�tler�nde ortaktır.

Kem�k Oluşumunda Etk�l� FaktörlerKem�ğ�n b�r kısmı bağ dokudan, b�r kısmı �se kıkırdak dokudan meydana gel�r. Organ�zmada b�r tara�an kem�k yapılırken, b�r tara�an

da yıkılır.

Gençlerde ve çocuklarda yapım, yıkımdan daha fazla olduğu �ç�n büyüme gözlen�r. Yaşlılarda �se yıkım, yapımdan fazla olur.

Kem�k oluşumunda D, A ve C v�tam�nler� de öneml� rol oynar. D v�tam�n� eks�kl�ğ�nde kals�yum ve fosfor em�l�m� azalır. Kem�kler

sertl�ğ�n� kaybeder ve yumuşar. Sonuçta raş�t�zm den�len kem�k hastalığı ortaya çıkar. A v�tam�n� eks�kl�ğ�nde kem�kler�n büyümes�

yavaşlar. C v�tam�n� eks�kl�ğ�nde �se kem�klerde zayıflama ve kırılma gözlen�r. Kem�k oluşumunda rol oynayan b�r d�ğer etken de

hormonlardır.

Parat�ro�t bez�nden salınan paraşormon, kanda kals�yum azaldığında salgılanır ve kem�kten kana kals�yum geç�ş�n� sağlar,

böbreklerden kals�yum atılımını engeller, em�l�m� artırır. T�ro�t bez�nden salgılanan kals�ton�n hormonu �se kandak� kals�yumun

kem�klere geçmes�n� sağlar.

Kem�k Çeş�tler�İnsan �skelet�nde başlıca uzun kem�k, kısa kem�k, yassı kem�k ve düzens�z şek�ll� kem�k olmak üzere dört çeş�t kem�k bulunur.



Uzun kem�kler

Kol ve bacaklarda bulunan, �k� ucu ş�şk�n s�l�nd�r şekl�ndek� kem�klerd�r. ş�şk�n olan uç kısımlarına kem�k ucu, �k� uç arasında kalan

kısma da kem�k gövdes� den�r.

Uzun kem�kler�n en dış kısmında, kem�ğ�n en�ne büyümes�n� ve onarılmasını sağlayan kem�k zarı (per�yost) bulunur. Bu kem�kler�n

uç kısımlarında �nce b�r tabaka hal�nde sıkı kem�k dokusu, onun altında da süngers� kem�k dokusu vardır.



Kem�k gövdes�, sıkı kem�k dokusudan meydana gel�r. Bu kısmın ortasında da uzunlamasına kanal şekl�nde b�r boşluk bulunur. Bu

boşluk sarı kem�k �l�ğ� �le doludur. Uzun kem�ğ�n uç kısımlarında �l�k kanalı bulunmaz ve daha gevşek b�r dokulaşma göster�r.

Boşlukları kırmızı �l�k �le doludur.

Baş kısımlarında bulunan kıkırdak dokular b�r süre kem�ğ�n boyca uzamasını sağlar. Ep�f�z plağı olarak adlandırılan bu kıkırdak yapı,

büyüme dönem� tamamlandığında kem�kleş�r ve kem�ğ�n boyuna büyümes� durur.



Uzun kem�kler�n ve d�ğer kem�k çeş�tler�n�n en dışını saran sıkı bağ dokusuna kem�k zarı (per�yost) den�r. Bu zar kem�ğ�n;

kalınlaşmasını, korunmasını ve onarımını sağlar.

Kısa kem�kler

Boyu ve gen�şl�ğ� yaklaşık olarak eş�t olan kem�klerd�r. Ellerde ve ayaklarda bulunan, tarak ve parmak kem�kler� buna örnek olarak

göster�leb�l�r. Dışta sert (sıkı) kem�k, ortada �se sünger�ms� kem�k bulunur. Kısa kem�klerde �l�k kanalı yoktur. Sadece kırmızı �l�k

bulunur.

Yassı kem�kler

Gen�şl�ğ� daha fazla olan kem�klerd�r. Yapısı ve dokusu bakımından kısa kem�klerle aynıdırlar. Kafatası kem�kler�, kaburgalar, kürek ve

kalça kem�kler� bunlara örnekt�r.

Düzens�z şek�ll� kem�kler

Bel�rg�n b�r şekl� olmayan kem�klerd�r. Örneğ�n omurga kem�kler� g�b�. Yapısal olarak kısa ve yassı kem�klere benzerler.

Eklemler�n Yapısı ve Çeş�tler�Kem�kler uç uca veya yan yana geld�kler�nde, görevler�ne ve hareket durumlarına göre çeş�tl� bağlantılar kurarlar. Bu bağlantılara

eklem den�r. Hareket özell�kler�ne göre üç çeş�t eklem vardır.

Oynar Eklemler

Vücudun hareket görev�n� üzer�ne almış kem�kler arasındak� eklemlerd�r. Kol ve bacak kem�kler�, parmak kem�kler�, alt çene

kem�kler�n�n arasında bulunur.



Kem�kler�n eklem yapan yüzeyler� kıkırdak doku �le örtülüdür. Buna eklem kıkırdağı den�r. Oynar eklem bölges�nde �k� kem�ğ�

b�rb�r�ne bağlayan l�gament olarak adlandırılan bağlar vardır. Eklem bölges�ndek� kem�kler�n uçlarında bağ dokusundan yapılmış b�r

kapsül bulunur. Bu yapıya eklem kapsülü den�r.



İk� kem�ğ�n arasında oluşan eklem boşluğu b�r sıvı (s�nov�al sıvı) �le doludur. Eklem kıkırdakları, kem�kler�n ucunu örter, düzgünlük ve

esnekl�k sağlar.

Eklem boşluğunu s�nov�al zar sınırlandırır. Bu zarında dışında daha kalın eklem kapsülü bulunur. Kem�kler küçük kaslarla da b�rb�r�ne

bağlanmıştır.

Oynamaz eklemler

Kafatası ve yüz kem�kler� arasında bulunur. Hareket yetenekler� yoktur. Çünkü eklem yüzeyler� çok g�r�nt�l� ve çıkıntılıdır. Eklem

kapsülü, s�nov�al zar ve eklem sıvısı yoktur.

Az Oynar Eklemler

Sınırlı oranda hareket edeb�len eklemlerd�r. Omurlar arasında ve göğüs kafes�n�n kem�kler� arasında bulunur. Eklem yapan �k� kem�k

arasında kem�kler�n b�rb�r�ne sürtünmes�n� engelleyen kıkırdak tabaka vardır.

İnsan İskelet�n�n Bölümler�İskelet�m�z yaklaşık 207 kem�kten oluşur. ıskelet, baş, gövde ve üyeler olmak üzere üç kısımda �ncelen�r.

a. Baş İskelet�

Kafatası ve yüz kem�kler�nden oluşur. Kafatası yassı kem�klerden meydana gelm�şt�r. Yüz kem�kler�nden alt çene kem�ğ� oynar

ekleml�d�r. Kafatasında b�r alın, �k� yan kafa, �k� şakak, b�r art kafa, b�r temel, b�r kalbur kem�ğ� olmak üzere sek�z kem�k bulunur.



Kafatası kem�kler� doğum sırasında yumuşak, �nce ve b�rb�r�yle kaynaşmamış durumdadır. ık� yıl �ç�nde b�rb�rler�yle sıkıca kaynaşır.

Kafatasında sadece omur�l�k ve s�n�rler�n çıkmasını sağlayan çeş�tl� del�kler bulunur.

b. Gövde İskelet�

Omurga, kaburga kem�kler� ve göğüs kem�ğ�nden oluşur. Omurga, boyundan kuyruk sokumuna kadar uzanan 33 omurun üst üste

gelerek haf�f S şekl�nde oluşturduğu yapıdır.



Her omur, genel olarak �k� yan çıkıntı, b�r d�kens� çıkıntı, omur gövdes�, omur del�ğ�, omur yayları ve eklem çıkıntılarından oluşur.

Omurlar, kıkırdak yastık d�sklerle b�rb�r�ne bağlanarak omurgayı oluşturur. Omurga boyun, sırt, bel, sağrı ve kuyruk sokumu olmak

üzere beş kısımdan oluşur. Boyun bölges� yed� omurdan meydana gel�r.



Bunlardan b�r�nc�s�ne atlas, �k�nc�s�ne �se eksen kem�ğ� den�r. Eksendek� b�r çıkıntı, atlas kem�ğ�n�n �ç�ne g�rm�şt�r. Atlas �se kafatası

kem�ğ�ne bağlıdır.

Sırt bölges�; on�k� omurdan meydana gel�r. Kaburgalar b�r ucuyla sırt omurlarına bağlanırlar. Bel bölges� beş omurdan oluşur. Bel

omurunun vücudun h�ç b�r kısmı �le bağlantısı olmadığı �ç�n, bel bölges� kolay hareket edeb�l�r.



Sağrı ve kuyruk sokumu kem�kler� �se dört omurdan oluşurlar.





Omurga, omur�l�ğ� korur ve vücudun d�k durmasını sağlar. Kaburga ve �ç organların bağlanma yer�n� oluşturur. Göğüs kem�ğ�,

vücudun göğüs bölges�nde yer alan yassı b�r kem�kt�r. Kaburga kem�kler� 12 ç��t�r. Bunlardan 7 ç��, doğrudan göğüs kem�ğ�ne

bağlanır ve gerçek kaburgalar adını alır.

8., 9. ve 10. kaburga kem�kler� b�rb�r�yle b�rleşt�kten sonra, yed�nc� kaburgaya bağlanırlar. Son �k� kaburga kem�ğ�n�n �se ön uçları

serbestt�r ve yüzücü kaburgalar den�r.

c. Üyeler İskelet�

İnsanda üyeler, omuz kemer� ve kalça kemer� �le gövdeye bağlanır. Omuz kemer�; önde köprücük, arkada �se kürek kem�kler�nden

meydana gel�r.



Kalça kemer�; kalça, çatı ve oturga kem�kler�nden meydana gel�r. Bu kem�kler önden b�rb�rler�yle, arkadan �se sağrı omuru �le

kaynaşarak leğen kem�ğ�n� oluşturur. Bu yapı �se, gövdeye bağlanarak, karın bölges�ndek� organlara alttan destekl�k sağlar.

Kollar; b�r pazu kem�ğ�, b�r ön kol kem�ğ�, b�r d�rsek, sek�z el b�lek, beş el tarak, ondört el parmak olmak üzere her b�r� 30 kem�kten

oluşur.

Bacak kem�kler�; b�r uyluk, b�r d�z kapağı, b�r baldır, b�r kaval, yed� ayak b�lek, beş ayak tarak ve ondört ayak parmak olmak üzere her

b�r� 30 kem�kten oluşur.