t: 39 30 Kânunusani 1325 C : 2

A B D Ü L H A M İ D Z Ö H R A V İ E F E N D İ (Flama) — Müsaade ederseniz, b u husustaki malumat ımı söy-liyeyim. (Gürültü).

M E H M E T T A L Â T B E Y (Devamla) — Bu, onun kabul edip etmemesi cihetine taalluk ediyor. Bir de Encümenin noktai nazarını düşünelim. Encümen âzası bu lâyihai kanuniyyeyi - Vicdanlar ına müra­caat ediyorum - ne gibi bir mecburiyet üzerine kabu­le ka ra r verdiler? O Seyyid Abdullahın kabul etme­diği lâyihai kanuniyyeyi ne için kabul etmek istedi­ler? Yemen 'e asker şevki kaabil değildir diye kabul ettiler.

M E H M E T Ş E V K E T P A Ş A (Bağdat) — Bende­niz de muhalif idim. F a k a t Hüseyin Hilmi Paşa, bü­tün Anado lu cihetinden asker gitmiyeceğini ve as­kerin kır ı lmakta olduğunu söylediler. Asker gönde­remeyiz, aman bunu kabu l ediniz dediler. O n u n için kabul ettik yoksa Yemen için pek mühlik idi.

' M E H M E T T A L Â T BEY (Devamla) — İşte rü-fekayı kiram! i t imad edip Dahiliye Nezaretine gön­derdiğiniz şu Nazır, oraya on tabur asker şevketti ve hepsi de kemali- if t iharla gittiler. (Alkış) ve oraya gittikten sonra yalnız irâei satvet e tmekle iktifa et­tiler ve bilâ lüzum sefki dimâ etmediler. Tesisi ada­let için uğraştılar. Elyevm orada kat ' iyyen kan dö-külmemektedir ve inşallah dökülmiyecektir .

Beriki cihete gelince, Abdülhamid Zehravi Efen­dinin söylediği mesaile gelince : O da Devlet naza­r ından dûr tutulmuş değildir. F a k a t bu, sırf Kuvvei İcraiyyeye ait b i r meseledir. Eğer hakikaten Yemen' in ahvali coğrafiyyesini, ahvali rûhiyyesini bilmez ve o memleketi katiyyen mühimsemez bir adam Dahiliye Nezaret inde bulunursa , siz de buna kaani iseniz, (Ha­yır, hayır sadaları) Rica ederim derhal oraya b u ah­vali, b u evsafı haiz bir adamı gönderin. İşte burada 272 kişi Kuvvei Teşriiyyeyiz. Faka t b u gibi mesaili müteferria ile meşgul olamaz. Çünkü b u r a d a herke­sin bir noktai nazarı , herkesin maksadı hafisi var. (Gürültü, maksadı hâfî olmaz, sözünüzü geri alınız sadaları)

R I Z A T E V F İ K B E Y (Edirne) — Bende var, bende var!

M E H M E T T A L Â T B E Y (Devamla) — Pekâlâ, geriye aldım. (Alkış) Herkesin bir nokta i nazarı var­dır. Yalnız tahdîsi nimet olarak söylüyorum ki, ha­kikaten ben Yemen' in ahvali rûhiyyesini bilmiyorum ve zanneder im Encümenimizde bulunanların hepsi Yemen ' in ahvali rûhiyyesini bilemez ve bilmeye de mecbur değildir. F a k a t hakikaten kemali ciddiyetle

Yemen meselesiyle meşgul oldum. Yemen 'de bulun­muş ve Yemen ' in ahvaliyle meşgul olmuş, yalnız kar­puzlarını görmüş değil ahvaliyle meşgul olmuş ze­vattan her k im müracaa t ettiyse, evime kabul ettim, daireye kabu l ettim, dinledim ve dedim ki Yemen 'de on sene, yirmi sene Yemen 'de o turmuş b i r zat kada r Yemen ' in ahvali rûhiyyesini bilirim.

F a k a t Yemen ne olduğunu, Yemen 'de ne yapıl­m a k lâzım geldiğini kendi iha tam dairesinde takd i r e t t im ve düşündüm ve düşündüklerimi rüfekam d a kabu l etti, Kubine de kabul etti. Esas itibariyle bu­gün düşünüyor ve öyle zannediyorum ki söylemek istediği cihet, yanlış telâkki edilmiştir. Tatbiki ne k a d a r zamanda olacağını tayin edemem. F a k a t ya­pılacak suveri ıslahiyye takarrür etmiştir. (Büyücek b i r defter göstererek) hat tâ şu defter, o suveri ısla-hiyyeyi t azammun ediyor. Yemen 'de ne yapı lmak lâzım gelir? Sahili ne suretle taht ı emniyete almalı? Çünkü Yemen' in sahili pek ehemmiyetlidir, sadilden daima içeriye cephene, tüfek geliyor.

O r a d a birçok yerlerde H ü k ü m e t lâzımı veçhile tesisi adalet edememiştir. Lâzımı veçhile tesis ve tev­zii adalet ulunamıyor. Bu sebeple da ima birbirlerini öldürüyorlar . Binaenaleyh Yemen' in sevahilini berren ve bahren tahtı emniyete alacağız. T a «midi» den «Kumfude» si falanı dahil Olduğu ha lde Aden 'e ka­dar muhafaza olunacak. Bu suretle b i r defa Yemen 'e silah ithali men'edilmiş olacak ve tabiat ıyla kendili­ğinden kıtalin önü alınmış olacak. H ü k ü m e t her yer­d e ihmâl ettiği adaleti orada hakikaten lâyıki veçhile tevzi edecek olursa, o vakit Yemen ıslah edilmiş ola­cak. Faka t bunun tatbikatı üç günlük, beş günlük değildir.

Bunun için size bir söz veremem. F a k a t Yemen hakk ındak i tasavvuratı ıslahiyye t aka r rü r etmiştir ve bundan Meclisi âlînize taalluk eden b i r cihet varsa, yani Kuvvei kanuniyyenin nazarı tasvibine arzı ica-bedecek bir cihet varsa, getirilip arzedilecektir. Eğer arza ihtiyaç yoksa, Kuvvei İcraiyye, kendi selâhiyeti dahilinde derhal tatbik edecektir. Ni tekim teşebbüs etmiştir, altı tane ganbot ısmarlanmıştır , bütçeye pa­ra ithal edilmiştir. Ağustos nihayetinde ganbot lar tes­lim olunacaktır ve elyevm bugün Yemen sahilinde dör t tane ganbot işlettirilmektedir ve bu dör t ganbot sayesinde San 'aya gönderilen b i r zatın verdiği malû­mata göre, az bir müdde t zarfında fişeğin tanesi kırk pa radan dört kuruşa çıkmıştır. Demek ki, sahi­lin muhafazasından fevaidi külliyye istihsal edilmiş olacak. Oraya gönderilen askerde telefat vukuunu,

— 278 —

TBMM KÜTÜPHANESİ