8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 1/36
TEKSTURA DHE DRITA NËARKITEKTURË
Përgatiti: Mr.Sc. Rozafa Basha, PhD cand., ligj. e autorizuar për lëndën Projektimi 1, UP_FNA_Dept. Arkitekturë, 21 dhjetor 2015
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 2/36
Tekstura është cilësia taktile e një siperfaqeje.
*Taktile i referohet perceptimit me anë të prekjes.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 3/36
Në dizajn tekstura joshë shikimin dhe prekjen.
Fjalët që më së shpeshti përdoren për të përshkruar teksturat:
• E brinjëzuar (e hullizuar)
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 4/36
• E rrudhur
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 5/36
• E vrazhdë
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 6/36
• E lëmuar
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 7/36
Shpeshherë, struktura (modeli) dhengjyra përdoren për të krijuariluzionin e teksturës.
Sipërfaqet e lëmuara reflektojnëmë shumë dritë se siperfaqet e
vrazhda, duke i bërë ato që tëduken më të lehta dhe me tëshkelqyeshme.
Sipërfaqet e vrazhda absorbojnëmë shumë dritë, duke i bëre ato tëduken më të errta dhe me pakintenzive.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 8/36
Tipet e teksturave
a. Tekstura optike e një ndërtese, i referohet strukturës së saj pamore që përjetohet
në një shkallë më të madhe.
b. Tekstura taktile i referohet asaj që mund të ndjehet fizikisht përmes dorës së
njeriut.
b. Tekstura taktile, në anën tjetër, mund të caktohet prej materialit ndërtimor,
sikurse betoni, tulla, guri, qelqi, çeliku, etj. Materialet e lëmuara sikurse qelqi,
krijojnë teksturë të butë dhe të lëmuar, përderisa materialet e vrazhda, sikurse guri,
tulla dhe betoni, krijojnë teksturë të vrazhdë dhe të fortë.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 9/36
a. Tekstura optike përfitohet përmes organizimit të elementeve arkitekturale, sikurse
dritaret, dyert, të plotat dhe boshllëqet. Përseritja e elementeve krijon strukturën
sipërfaqesore (modelin) që përjetohet si teksturë optike.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 10/36
a. Tekstura optike
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 11/36
a. Tekstura optike
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 12/36
Në Unite d’Habitation të Le Corbusier-së, ekziston një teksturë e guximshme optike, por
edhe një teksturë taktile.
Le Corbusier thekson teksturën përmes vrazhdësisë së sipërfaqeve të betonta në
ndërtesë. Ai përdore kallëpe të drunjta për betonin, dhe, pasi të largohet kallëpi,struktura e drurit mbetet e shtypur në beton.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 13/36
Në Baker House, përpos ritmit pamor, Alvar Alto
përdorë tullën klinker për t’i dhënë një teksturë të
veçantë taktile ndërtesës.
Tullat janë të shtruara ne një strukturë të rëndomtë
për të shtuar teksturën pamore.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 14/36
b. Tekstura taktile
Betoni ka potencial të madh që të krijojë tekstura taktile dhe optike, për shkak se merrformë nga kallëpet në të cilat derdhet, dhe përfiton teksturë sipërfaqësore nga
materiali dhe struktura e kallëpit.
Në beton, ndërmjet derdhjeve të njepasnjëshme të tij në kallëpe, krijohen fuga, të
cilat arkitektët, sikurse Louis Kahn-i në Salk Institute, mund t’i përdorin për të krijuar
tekstura.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 15/36
Një tjetër përpjekje për të krijuar tekstura përmes fugave në beton, ka çuar deri tekrijimi i sipërfaqeve të betonta edhe me të vrazhda.
Në ndertesën për Art dhe Arkitekturë në Universitetin e Yale-it, arkitekti Paul Rudolph,u përpoq që të japë teksturë betoni duke ndërtuar kallëpe të veçanta për derdhjen ebetonit.
Meqënëse, kallëpi i betonit ishte ngjitur për beton kur ai ishte tharë, arkitekti urdhëroiqë punëtorët përmes çekanit të rrafshonin të dalat e vogla të betonit që ishin ngjitur në
dërrasat e kallëpit. Rezultati përfundimtar ishte një sipërfaqe shumë e vrazhdë porshumë mbresëlënëse.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 16/36
Arkitektët mund të krijojnë kontraste të mëdha ndërmjet materialeve të ndryshme.Në pallatin e Medici Riccardi në Firencë, arkitekti ka përdorur tri materiale të ndryshme
me tri tekstura në fasadë, të cilat shkrihen prej me të vrazhdës drejt më të lëmuarës.
Duke i përdorur këto ndryshime teksturale, ai ka krijuar variacione pamore në fasadë.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 17/36
Materialet dhe tekstura
Ekzistojnë tri tendenca për të krijuar teksturë taktile në arkitekturë:
Përdorimi i teksturave të vrazhda; përdorimi i teksturave të lëmuara dhe
përdorimi i këtyre të dyjave për të krjuar kontrast.
Në të gjitha këto raste, tekstura është rezultat i përdorimit të materialeve të
ndryshme.
- Duhet të theksohet se secili material duhet të përdoret në harmoni më
karakterin e tij. Nuk mund të përdorni çelikun si tullën, ose gurin si çelikun.
- Duhet të prodhoni forma të tilla, ku përdorimi i materialit përshtatet me
natyrën e tij.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 18/36
Çeliku dhe qelqi kanë siperfaqe të mprehta dhe
të lëmuara. Arkitekti duhet t’i përdorë ashtu që
t’i shfrytezojë dhe theksojë mirë këto atribute të
këtyre materialeve.
Crown Hall i Mies van der Rohe-s është njëshembull i një përdorimi të tillë.
Tulla natyrshëm ka teksturë modulare, andajedhe arkitetët e përdorin këtë
atribut të karakterit të materialit në krijimin e
ndërtesave.
p.sh. ndërtesa e komunës Saynatsalo e Aalto-s.
Ai tullen e ekspozon në fasadë.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 19/36
Të mbulosh materialet apo t’i bësh ato të duken diçka tjetër, si dhe të
përdorësh materialin përkundër tipareve karakteristike të veta, nuk
është punë që bëhet nga arkitektë të mirë.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 20/36
DRITA NË ARKITEKTURË
Elementi më i fuqishëm në perceptimin tonë
të arkitekturës është drita. Ne i perceptojmë
hapësirat arkitekturale përmes dritës;
ne i perceptojmë teksturat përmes dritës,
si dhe ndikohemi psikologjikisht nga përdorimi
i dritës në hapësirë.
Andaj, ajo ka rëndësi vendimtare për
përjetimin e arkitekturës. Hapësirat e njëjta
japin mbresa të ndryshme hapësinore vetëm
me ndryshimin e madhësise apo pozitës së
hapjeve të tyre.
Të lëvizesh një dritare nga mesi i murit në skaj
të tij, transformon tëresisht karakterin e një
dhomë.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 21/36
Mund t’i ilustrojmë tri metoda të përdorimit të dritës së ditës në hapësirën
arkitekturale për të shpjeguar efektin e dritës:
• holli i hapur dhe i ndritshëm;
• dhoma me ndriçim zenital; dhe
• dhoma e ndriçuar nga anash.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 22/36
a. Holli i hapur
Holli i hapur përbëhet prej një çatie të mbajtur nga shtyllat. Drita hyn në holl nga të
gjitha anët. Por, megjithatë, drita brenda hollit është shumë e ndryshme prej asaj
jashtë. Në ditë të vranëta, holli do të jetë më i ndriçuar.
Chipping Campden Market Hall
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 23/36
Një shemubull i kushteve të ngjashme të dritës arrihet në shtëpinë e arkitektit Philip
Johnson, në Connecticut. Shtëpia e Johnsonit është një prizmë tërësisht e tejdukshme, menjë pjesë të mbyllur, brenda së cilës gjendet banja dhe WC-ja.
Edhe pse mund të jetë vështirë të imagjinohet se si një ndjesi e veçantë e dritës mund të
krijohet brenda prizmit të tejdukshëm, shtëpia megjithatë ka një ndjesi të brendshme të
dritës, për shkak të tavanit dhe dyshemesë që reflektojnë dritën në hapësirën ebrendshme.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 24/36
Ndriçimi zenital
Ndryshe nga rasti paraprak (hapësira e
hapur në të gjitha anët dhe e mbyllur
sipër me tavan), është rasti i hapësires së
mbyllur gjithandej, dhe të hapur sipër.
Rasti i parë ofron një varietet të efekteve
ndriçuese në pjesë të ndryshme të
dhomave, ndërsa i dyti ofron mundësi të
planifikimit të tillë, që drita të jetë njësoje mirë në të gjitha pjesët e dhomës.
Por, nëse i gjithë tavani punohet me
ndriçim zenital, depërtimi i lirë i dritës
krijon interier pa hije, ku efektet
teksturore paraqiten të dobëta.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 25/36
Një nga përdorimet më dramatike dhe më të famshme të ndriçimit zenital në arkitekturë
është në Pantheon të Romës.
Fillimisht i ndërtuar si tempull pagan në Romen antike në vitin 126 të erës sonë,
Pantheoni përdor efektin dramatik të dritës që hyn brenda nga një oculus (hapjerrethore) e vendosur sipër.
Rrezet e dritës që vijnë nga lartë, lëvizin nëpër kupollë dhe rotondë (hapësirën nën
kupollë), sipas lëvizjes së diellit gjatë ditës. Nëse qielli është i vranët apo nës bie shi, dhe
ndriçimi i jashtëm është difuz, atëherë edhe ndriçimi i brendshëm do të jetë difuz.
Pantheon, Romë
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 26/36
Libraria akademike Helsinki,
Alvar AaltoKisha në Riola di Vergato, Itali,
Alvar Aalto
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 27/36
c. Ndriçimi anësor
Mënyra më e rëndomtë e përdorimit të dritës brenda hapësirave është nga
anash. Këtë mund ta ilustrojmë me ndriçimin ditor të përdorur në shtëpitë
holandeze. Meqë toka ka qenë shumë e vlefshme në Holandë, shtëpitë u
ndërtuan shumë të ngushta, të larta dhe ngjitur me njëra tjetrën.
Për këtë arsye, e vetmja mënyrë për të marrë dritë natyrore brenda hapësirësishte prej përpara dhe prapa shtëpisë. Për të marrë mjaft dritë në hapësira të
brendshme shtëpitë janë punuar me tavane të larta dhe dritare shume të larta.
Per të rregulluar dritën që vjen nga këto dritare, u përdorën kapakët.
Prandaj sasia dhe cilësia e dritës ishte mjaft e rëndësishme te holandezët, dhe kjomund të shihet tek veprat e artistëve si Rembrandt-i dhe Vermeer-i.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 28/36
Johannes Vermeer
Lartë djathtas: Gjeografi; poshtë: Oficeri dhe vajza që qesh
Shtëpitë në rend në Amsterdam
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 29/36
Një shembull i rëndësishëm i përdorimit të dritës anësore është edhe nga Le Corbusier
në kapelën Ronchamp.
Le Corbusier e futi dritën natyrore në kapele përmes vendosjes së rëndomtë të
dritareve të shtrembërta dhe kullave të dritës që e sjellin dritën sipër altareve. Ky lloj
përdorimi i dritës i jepte një ndjesi të lartësuar shpirtërore ndërtesës.
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 30/36
Louis Kahn: Capitol Building, Bangladesh
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 31/36
Jean Nouvel: Institut du Monde Arabe, Paris
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 32/36
Katedralja e Këlnit
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 33/36
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 34/36
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 35/36
8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture
http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 36/36
Përgatiti:
Mr.Sc. Rozafa Basha, PhD cand.,
ligj. e autorizuar për lëndën Projektimi 1,
UP_FNA_Dept. Arkitekturë, 21 dhjetor 2015
Referencë:
- Introduction to Architecture 1, lecture notes(cankaya.edu.tr)
- S. E. Rasmussen: Experiencing Architecture,kapitujt: Textural Effects, fq. 159 – 185dhe Daylight in Arcitecture, fq. 186 – 214;MIT Press