Tholen in Transitie:visie, strategie, actie
Jan Rotmans
Tholen, 10 Februari 2014
www.twitter.com/janrotmans
We leven niet in tijdperk van verandering
maar in een verandering van tijdperken
Unieke Kanteling
1. weefsel van de samenleving verandert
2. structuur van de economie verandert
3. disruptieve technologische doorbraken
Laatste Kantelperiode
Modernisering
1850-1920
industriële revolutie staal, elektriciteit, verbrandingsmotor
fundament voor Nederland 2.0
onderwijs, kiesrecht, zorg, sociale structuren
vernieuwing in kunsten architectuur, schilderkunst, literatuur
Verschil met jaren 60toen
generatieconflict, verzet tegen burgercultuur
vanuit ideologie en religie
nu
brede maatschappelijke verandering
technologische doorbraken vergroten autonomie
glocalisering
Kantelperiode
chaos, instabiliteit, turbulentie
=
dé kans om het anders te doen
Kantelfase
energiebedrijven vallen om
massale ontslagen in thuiszorg
welzijnsorganisaties verdwijnen
bouwbedrijven saneren op grote schaal
Indicaties voor Kantelperiode
-collectief unheimisch gevoel dat verandering in lucht hangt
-chaos door turbulentie, instabiliteit en onzekerheid
-enorme dynamiek van onderop, nieuwe macht van onderop
-geen duidelijke richting, weinig inzicht en overzicht
-creatieve mensen breken door het systeem heen
-steeds meer conflicten tussen bestaande en nieuwe orde
25 jaar
DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase
25 jaar
Transitie naar Samenleving 3.0
Decentraal
Horizontaal
Bottom-upKa
ntel
perio
de Centraal
Verticaal
Top-down
Tijd
O
pbou
w va
n du
urza
me
sam
enle
ving
We zitten hier
Paradigma Wisseling
oude wereldbeeld nieuwe wereldbeeld
exploitatiemodel co-operatiemodel
economisch rendement maatschap. rendement
lineaire processen kringlopen
waarde ontlenen waarde creëren
zelfredzaam samenredzaam
Samenleving 3.0
do it ourselves society
samenleving van onderop
participatiesamenleving
burgerkracht sociaal doe het zelven
Economie 3.0transregionaal
glokaal omgevingsbewust
biobased CO2-arm
organisch circulair
maatschappelijk rendement langere termijn
naoberschap 3.0
Evolutionaire Revolutie
silo’s worden afgebroken
nieuwe instituties ontstaan
mensen breken door structuren heen
glocalisering
Waar zien we die verandering?
energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam
welzijn van zorgen voor naar zorgen dat
bouw van aanbod & product naar vraag & dienst
zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht
Burgerinitiatieven
500 lokale energie initiatieven
60 lokale zorgcoöperaties
collectief particulier opdrachtgeverschap
tientallen lokale munteenheden
Buurtzorg
brengt verpleging en verzorging weer bij de mensen
zelfsturende buurtzorgteams met wijkverpleegkundigen
zorg op maat in de buurt
integratie in sociaal netwerk (gezin, vrienden, buurt)
platte, horizontale organisatie zonder managers
Bedrijven
Philips transformeert tot zorgbedrijf
DSM transformeert tot fijn/biochemie
schoonmaakbedrijf stapt in de zorg
energiebedrijven gaan in verzekeringen
verdient niet zozeer geld met bouwen zelf
maar met het faciliteren van de klant
decentrale energie
telecommunicatie
interieurverzorging
Bouwbedrijf 3.0
verdient niet zozeer geld met zorgen voor
klanten maar met faciliteren van de klant
van 100% zorg naar 20% zorg
helpen met netwerk ontwikkelen
helpen met scholing, baan zoeken
Zorgbedrijf 3.0
verdient geld met energiebesparing
produceert schone, decentrale energie
heeft grote energiecentrales gesloten
is gespecialiseerd in smart-grids
co-produceert met klanten in wijk/buurt
Energiebedrijf 3.0
Waar staan we nu?
duizenden koplopers & koploperprojecten
ca. 250.000 mensen bij betrokken
nodig is: 2.500.000 miljoen mensen
kritische massa voor omslagpunt
Economie 3.0
Groene Economie
1. schoon en veilig schone producten, materialen en energie
2. circulair afval als grondstof voor nieuw producten: sluiten kringlopen
3. ‘bio-based’ groene grondstoffen als basis: planten & rest producten
mondiale economie rondom ‘clean tech industry’
snelst groeiende industrie ter wereld
2012: 300 miljard dollar (30% groei t.o.v. 2011)
China 60 miljard Duitsland 45 miljardAmerika 40 miljardItalië 17 miljard
Nederland 2.5 miljard
Groene Economie is ‘booming’
groene economie is van cruciaal belang voor Europain potentie 22 miljoen Europeanen betrokken
in 2012: 2-4 % van totale werkgelegenheid
in 2020: 5-10 % van totale werkgelegenheid
Duitsland is de absolute koploper
Denemarken doet het heel goed
Engeland doet het goed
Nederland doet het niet goed
topsectoren & green deals
Groene Economie in Europa
Groene Economie = ca. 5% van Totale Economie
Groene Productiesector = ca. 2% van Totale Economie
Clean Tech = ca. 1% van Totale Economie
bron: PBL 2013
Groene Economie in Nederland
snijdt dwars door (top)sectoren heen
nu nog 2-4% van de totale economie
in 2025 11 - 21% bij 15% groei per jaar
in 2030 22 - 43% bij 15% groei per jaar
Groene Economie
elke euro geïnvesteerd in de groene economie
levert 3 euro rendement op voor economie
elke euro geïnvesteerd in de zwarte economie
kost de samenleving 3 euro
PBL, 2013
Rendement Groene Economie
Regionale Kansen
Pijlers van Regionale Economie 3.0
1. bio-economie
2. duurzame bouw
3. nieuwe maakindustrie
4. duurzame afvalverwerking
5. duurzame zorg
biobased bouwen
renoveren/bouwen met biomaterialen
biolandbouw
vlas, hennep, lupine
algen, zeewier
Bio-Economie
http://www.agro-chemie.nl/assets/sites/3/Green-Chemistry-Campus-2.jpg
Green Chemistry Campus
parel van de bio-economie
campus gecreëerd door petrochemisch bedrijf SABIC
SABIC opent haar laboratoria voor entrepreneurs
resulteert in biobased radicale innovaties
biopolymeren, biobased bouwmaterialen, bionatuurkleuren
investeren in proeftuinen voor bio-economie
verbind boeren en bio-experts
opschalen van proeftuinen bij gebleken succes
Bio-Economie
Verduurzaming van Woningvoorraad
alle woningen energieneutraal in 2025
huurwoningen: corporaties via Stroomversneller
koopwingen: via regionale netwerken
bouwers, gemeenten, corporaties, Energiesprong
Verduurzaming Gebouwde Omgeving
alle gebouwen, bedrijventerreinen, kerken,
sportverenigingen energieneutraal in 2025
organiseren via gemeenschappen
via lokale & regionale netwerken
Lessons
Lessons
Duurzame Afvalverwerking
minder afval
grondstoffen keten sluiten
Rova in Zwolle
75% van restafval bruikbaar als grondstof
afvalloos West Brabant
investeer in digitalisering van maakindustrie
campus voor leren, werken, ondernemen
vmbo, mbo, hbo & bedrijven & overheden
RDM-campus en Leerpark Dordrecht
Innovatie Campus 3.0
nieuwe industriële revolutie
digitale revolutie in de maakindustrie
fundamentele verandering van:
hoe wij dingen maken en vooral wie het maakt
álles kan op een pc worden gemaakt!
iedereen wordt producent
Nieuwe Maakindustrie
prosument: nieuwe macht, digitaal georganiseerd
prosument: wordt ontwerper, bouwer, fabrikant
prosument: maakt eigen huis, kleding, voedsel
van consument tot prosument tot fabricent
Consumenten worden Fabricenten
Tholen in Transitie
Succesvolle Praktijkvoorbeelden • optimaliseren mineralenbalans van akkerbouwpercelen
• kunststofrecyclebdrijven met grondstofstromen verbonden
• B-Con Energy Systems heel actief in Tholen
• 15 windmolens die elektriciteit leveren voor alle huishoudens
• 7 cursussen Duurzaam Ondernemen; club van ondernemers
Succesvolle Praktijkvoorbeelden • C2C-bedrijven: glas en kuntstof
• afvalcollectief St. Maartensdijk
• HEMI: hergebruik bedrijfsafval voor energieopwekking
• HAZACOM: kunststoffen met biobased hulpstoffen
• Energiek Vosmeer: lokaal energiebedrijf en sociale projecten
Duurzaam Beleidsplan vanuit Rentmeesterschap
verleiden, verbinden, verzilveren, vernieuwen, versnellen, verankeren
goed doordachte opzet
kan wel wat ambitieuzer!
Duurzaam Beleidsplan zonne-pv
zonne-veld van 15-20 ha op slechte grond
op alle gemeentelijke gebouwen
op alle nieuwbouwwoningen
duurzaam bouwenbestaande bouw energieneutraal
gebouwen energieneutraal
Duurzame Bedrijventerreinen drie grote bedrijventerreinen
restwarmte benutten van elkaar
duurzame energie opwekken
afval hergebruiken ter plaatse
lokaal energiebedrijf van ondernemers?!
Duurzame Opgave Tholen wonen
vervoer
eten
Verduurzaming Woningvoorraad woningen energieneutraal maken
woningen zonder energierekening
Stroomversnelling: 110.000 woningen in 5 jaar
huurwoningen en koopwoningen
Woningvoorraad in Tholen aantal huurwoningen: 8115aantal koopwoningen: 2973leegstaande woningen: 380
0 woningen met label A++34 woningen met label A+194 woningen met label B618 woningen met label C1413 woningen met label D
Woningvoorraad in Tholen in 2020 11.000 woningen energieneutraal
Stadlander wordt geholpen door Energiesprong
plaatselijke aannemers + grote bouwer
koopwoningen: 45.000 euro extra hypotheek
regeling mogelijk via de Stroomversnelling
Verduurzaming Vervoer elektrische bussen
vanaf 2015 in Breda elektrische bussen
elektrische auto’s
oplaadpunten bij huizen & publieke voorzieningen
Verduurzaming Vervoer Tholen elektrische bussen vanaf 2016
elektrische gemeente auto’s vanaf 2016
vertienvoudiging elektrische oplaadpunten
elektrische taxi’s vanaf 2016
Verduurzaming Voedsel Tholen van 1 biologische winkel naar 5
verduurzaming van supermarkten
biologisch boeren en biovergisting
stimuleren aantal flexitariërs
St. Annaland Toekomstproof zorg en welzijn op peil houden in toekomst
oprichting van een zorgcoöperatie
mensen met beperking in dorp blijven wonen
zijn al 60 lokale zorgcoöperaties
Tholen Energieneutraal in 2020 kantelplan
doorbraakprojecten
woningen gebouwenvervoer industrie landbouw